View
216
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Sckolae in Platonis PJaaedrulIl.
Praofatio.
Quamquam huie commentalioni non fen~ plus propositumost, (funm ut singulis quibusdnm locis Phaodl'i Platonis exenarralione s3nitas ae vera lux quaeI'atur; lemperare tamenanimo nequeo, quin gralulationem quandam expromam dofelieitate, quae nurer lileris Plalonicis virorum leelissirnorumvirlule ~') quurn on1l1i1l0 obtigit, turn ilIius dialogi cum artificio sentcnliam et vCI'am vim ilIustravH. ElYoetum autemhoc est maxime co, quod oratio parlis prioris tertia, quaetotius aelionis Nlrdincm habet tandom aliquando 00, quopridem cl ex primordiis dcbuerat, loeo haberi cocpta ost.Nam posleaquam magis magisque inlellecturn est, dialogumoralionis humanae intimas complecli atque aperire causas,oralionis, inquam, quae menlis animique inlerpres usquc excommcnlalione nascHur, eoque lantum ct laIe cxhibet, quantum e-t quale mens animusque suggosserit ut poela hislrioni,non potuit amplilJs latcre, quantum vertalul' in ea oralione.Haee enim est illa, in qua Socrates simuI arnorem ardorerndivinum inlerprelalnr sirnul nnimohumano naturam immorlaIem, vim moventem alque eam "indieat, quae tamquamanimal immorlale nlalur, vigeat, cl quasi succrescenlibuspennis ex inferiore Ioeo usque sursum ad divina feratur, ad
") Pra.eler Slllllbllumium, qlli plurimis nominihus interprelalionelll adiuvit., dico Sleinharlium, Suselllihlium, Deuschlium.
400 Se hola ein PI a 10 rd s Pha edrum.
pulchrum, sapiens, bonum, quaque idem Socrales deiucepsanimi immorLalis OIunem sive omnillo inlclligcndi ae velUmassequendi indolem sive peculiarcm facullalem ac viLaasectam ex vila ante tcncsll'em acLa repem. Degisse anlernoam fingit in loeo wblillli, ubi rel'UIll ,"cra speeies et essentia ipsa versabatur et specLabaLur per circuitum deorum;ct prout quisque animus hoc vel Wo deo duce speclaveraLcL suslinuerat spcclare, varia utilur in vita terreslri tum seclatum faeultate. Mace vitac prioris ae speelalionis imago ilIuslris effiela est illa quidcm sane poetae more 'rnodoque tamquam 1'ei !lelae, atque ipsum istud, quod viris istis rel'umspcciebus s. ideis Iocum cL speetabilclll naturam addidit, Plalonem non philosophulll sed poetam fceisse recte dieemus.At suberat imiLationi poetieae placilum cerIum et sumtio neeessaria ; nom quum iam Socralcs sensisset inlel'rogando lIontam imli notioncs qUQm citari, ipsumque discere esse recordari s. reminiscendo recognoscere (Xen. Oee. 19, 15. Plat.1\1cnon. 82 A) Plalo adscilo perculloque idearum placHo inrecol'dalione omnem doccndi discendique vim et facuHatemposilam censuit, eaque quod clTertur a Socrate in oralionetertia (249 C) eum el.lrdinem quendam esse tolius oralionisreete praediearnus *). Sed recordalio eadern quum eausas
. habeat et studii cuique insiti el communionis sludiorum, cLdenique orl.ltionis scl'iptionisque omnis, quae proposilae animis verilaU sludet, eius imperium quoddam per 10lUm opuspel'linere haud immerilo dicimus. Quae senlentia ita posilaa Stallbaumii, quam cd, 11. pl'aef. p. LXXXVIII-XC comple:KUS est, verbis magis quam rc dilflJrt, IIIud modo Iieeatmagis elferre quod Plaloni, ct idcllrum llsscrtori el vitae phiIosophicae reguildae lluclori, dialectiees vocabulum ac nolioamnem disciplinae, quae animum subigit ct emcndat, vimhabere vielelur.
I') Sllsemihl , die geoet. EIltwickel. der Plat. Philos. p. 24~,,/
Sc h 0 Ia ein PI a I (} n i s Ph a e d .. 11 m. 401
Finita illa oratione sequitur colloquium s. actio interSocratem ct Phaedrum adolescentem, quae aUel'a dialogiuniversi pars rul'SUS Ires habet aelus s. sanioris disciplinllcsententias. Ac primum hoc demonslratur, orationem omnem,quae animis audicntium salisfaeiat a scienUa el intcJIigentiaeius quod vere sit duci oportere; amer enim neque ideaesubiici, nequc totum conficere, neque artis verne mensuramexplere.
Hane sentenliam, quae de rarum inIelligentia earumqueiusla Iraclalione praecipit, excipit altera, quae hominum, adquos oralio pertinet, eognitionem requil·it. Vim al'temquedicel1di ail Suerales in 'l/JIJXayroyt'f! quadam eel'l1i (261 A eoll.271 CD), neque eam solum, quae in foro iudiciisque versetur, sed omnino omnem. Ducere aulem animos vel amnionquidquam in audienlium animis dicendo efficere neminemposse, nisi qui quum communcm animorum naluram explora(am babeat , tum eos pernoverit, quibuseum maxime aga!.Qui locus (271 D) prae celeris admonet eorurn, quae inmaiore de animi natura, de instauralionis desiderio ct ardore,eiusque ardoris comrnunicationc a Socrale dispulala sunt clfere conclusa: 253 A-C.
Sequitur denique tertia sentenlia, quae es! de tradendicl docendi modo. Non scriptis quemquam recle docere autdoceri ; quae semel exhibita neque eligere possint, quibuscum maxime loquantur, neque dubilantibus vel ultra quaerenIi bus respondere (275 D. (lElm;;;r; navv atri). Vermlldoeendi vim eam lanlummodo habere orationem, quae cumscientia in discentis animo scribal, cl lum suecurrerc sibiporro parumque intellecta aut probala suslinere possit, tumcos, qui doctrinae capaces sinl, bene dignosecre. Ha 00110
quio cl Hs qui coram hllbcnlur sermonibus ad n~rarn discipIinae ulilitatem parles del'eruntur primae.
His igilur parlibus dialogi summa eonfieitur. Qui quumnuper polissimum cnarralores naetus sil, uti supra dixi, loeuplelissimos ae felicissimos tamen etiam nune sunt loei, da
Wh'!. r. IllviloJ. lll. 6· XII, 26
402 Schohe in Platonis Phaedrum.
quibus muHum laboretur, aut lJuibus lux plena ae SUR adhuereddita non esL Ex his ununI, qui inlerpolationis suspicioneafflictus legilur 260 E, primum accuratius perll'actare placet.
I.
In ipso fere inlroilu disceptalionis lripartitae, de quamodo diximus, {IIlUln primum hoc quaerendum videlur, recteh. e. clim arte diceI'a quid sit: Socratcs intclTogat, nonneeum, qui reele diclurus sit, aarum rcrum, da quibus verbafaeia!, veram intelligantiam alfcrre oportent. Phaedms se aHaomnia aceepisse narral; neque oralori scientia eills quodvera iuslum, bonum, honeslum sit opus esse, si modo ilIaseiat, quae vulgo laHa esse videanLur (260 A). lam Socrates ridiculo usus exemplo quam male oratores populo consulerenL isto modo agentes scientiamque quovis paelo nccessariam esse obtinet; mox tamen sese quasi revocans: Sedoe quid ras lice , inquit, artern oratoriarn vHuperernus. Quaefacile Ha iPSll sibi patrocinatur: Quid tandem adeo timere inrne elfuLitis? haud ego vi quernquam adjgam, ut veri ignllrusorare discal; sed, si me audiet, parata "eri scienLia tumme susceperit. Quae quum Phaedro salis Hla quidem meritodispulare visa sil, SocraLes 260 E quoniam ista aliqua saUemcum Hberalitate in verHatis studium suarn vim luita est, quasietiam tum dubius haee subiicit:
(JJl'jfd, Eav ()~' rli 6'fUOVrlit; avrf, J.QYOl fHY.(H:vpooatv ,,{vat
~EXI!l1' OOI171E(J yaV ay.ov"Iv d'oy.oo Ttllrov 7l110(UOVU,ov l{·at' Q'W_
p,a(rrv(JOf.l6l·Wl! J"iywl! on 1/JEvOetat >lai' Ot~Y. ;(17:1 .iXIII] , iiXA'UrEX/lOf; 1:f}lß~. Tov 0'6 },iren, qH1 t1 iv Q Auxw,', lfTV-
• " - " n' ? (} " , ,."tot; .eXI!!] avev 'Z"ov a"l]velat; 'l]pvat OVT flUHV
o: r e 1I 11 71 0 f}' ;; (j r E Q 0 v r t v '1 • a t.
De postremis verbis conll'ovel'sia fuil multiplex, quae sinune 5ive oiJliLcrata sive composita videlur, saUs compositarn non esse mox apparebit. Et Heindorfius quidem Schleiermaehero auctore verba ista exterlllinanda censuiL, Ulpotcascita ex Iibello apophLhegmatum Laconicorum, qui inter Plu-
Scbolae in Platonis Phaedl·um. 403
larchen fertur (ed. Tubing. VIII. 23i. Taue1m. 11. 1(3). Damnal'unl deinceps alii, patronus exstilH diserLior (in edHioneulraqne) unns Siallbaumius. QUi et de loci ipsius congruenliael de inlerpololione ex Pseudo-Plutarcbo repetila slotnit verissime, de Lacone isto si quirl reele auguror non Hem. Viditenim quidam interpres speelalissimus (in a\lera maxime ediIione dialogi) el lJOc enunlintum cxLurbari ex oralionis continuaUollc haud quaquam Heere, el allerum , rem conlra potius tl\'enisse; ex Platone allirn loeum in islam dictOl'um Laconicorum farraginem ae deineeps in proverbia Aposlolii(Cent. XI, 10, 544 Leutsell) adscitum perperam ac lemereesse. lam vel'o quod idem interpres inscrlam Laconis vocemut snnmn cl commodam Inetur, hoc quidam demonSlrabimusminus recle fiert Tuelur autem Ha, ut istum (non unumquendam sed populum) Laeonern lepide adeo a Platone adhibilum diesi, qui sensus communis ae naluraIis orator dccre[mn philosophiae suo leslimonio confirmet. Non Ha, inquam;neque enim nunc sensui communi locus, neqne forma diclitaUs est, ul vel omnino sermonem popularem val aliquamLaconismi similitudinem referat. lmo cadem ratio, quaeenunlialum orationi continenti plane congruere vindicat, eliamevincit, quoniam unius philosophiae nUlle eausa agalur, nonaHum quemquam loquentem induci nisi quos Socrotes eiustestes fecerit. Ac primum ipsa vocabulorum congruenlia arguU, nullius nisi philosophi audiri sermonern. Narn quod indicto quasi Laconis requirilur tlJ''l9Ela<; ~(Idju.c, id, sienliPlatonis usus loeis plurimis praestalur, plane idern est alquetxa1J(;;<; f/'1)"Of/0IJ'~(fat. Deinde quae proxime subsequuntur,pl'imum pr.aedri: His sermonibus argumenlantibus CAlir0<; unavoce oralio cl ratio) opus est ret, deinde Socralis: Aecediteigilur cl Phaedro persuadHe, nisi si quis probe philosophalusfuerit rel. - ea omnia prorsus tenenl philosophi studiumoperamque. Hic igilur actionis progressus alque ipsa 01'0
Honis conformlltio omnis doeet, eum qui senlentiam Wamgravissimam eloquatur ex sermonibus, quos numero ~IUl'es
404 S c h 0 Ja ein PI at 0 ni s P h a e d rum.
Socrates accellentes el argurnentantes raeiat, ipsis unum aPlatone inronnaturn fnisse. Hune igitur videndurn est quomodo recuperernus, et, si eritices genius adspirct, BK ipsisliluris cxsculplurn in Laconis importuni et imparis loeurnrestituamus.
Ac si semel intelleximus, orationis progressum unurnde gl'cge accedenle orantem requirere, continuo alterumeUam succul'rit, insignem aliquo modo hune fore, sive ipsoeventu, ut cuins vox vel unll vel pl'ae reliquis exaudiri fingatur, sive dignilale cl p~l'tibus, qUas inter ceteros in causacommuni praccipuus vel surnserit vel acccperit. Et mirumsane quam in hoc exempJo expedila vilii invelerati medicina.Quis cnim hue deduetus non ultro repererH Laconem interpretalionis ae Jogices vi in parlicipii formam redigi. Et suboritur forma duplex, lenissima mutatione utraque; aut enimsoJa accentus translalione 0 A((lCWV, aut macbina simillirna &AaXalll evadil. Proposita in hune modum optione, mox tarnenapparebit, 1:0'1' 'Artxovra quum ab usu loquendi, turn a perspicuilatis ralione, turn a condieione loeum interpretandiunivcrsa praestare alLeri.
Verbum },aaxEtv, si potcstatem quaerirnus, est sonare,sonum edel'c, qui ad aures accirlat aut aliquid vocis sonoprodere, Ha ul eonlraria ci silentii vel premendi aJiquid notio.larn quod verbum tl'agicorum fere proprium esse constat, aedeinceps {Iuidem a comieis satis erebro usurpatum, sed asolutac scriptoribus nunquam, ca insolentiae ratio sola siobstal'et, haud quidern conlinuo absterrerernur, quominus aPlatone, cl in hoc sermone, admissum crederemus. Sadprimmn quum rpffi,'rEaffat verbum fere idcm decJaret nequediffel'al nisi quod AdulCEtV plerumque soni irnporlunioris aerudioris vi In inslIper referat, cur hoc uno loeo hoc potiusqllarn illud posuerit, idonea causa fingi nulla potest. Neque enimvoci rudiori nune locus est. Alqui omnino sicuti conlral'iasilendi notio in ceteris iIlis quibus 6 AalCalV opponeretur,acuenda et efferenda non erat, Ha ne ipsc quidem unus iUe
Scholae in Plato nis Phaedrum. 405
vocem efFerens salis eleganter ae seite uno voeis usu insignisdictus forel. Si vero Plalo hoc voluisset, sine dubio nonsimpHciler ;; 1axoo1', sed 6 ,.tfyLl:1'ra l(u(001' vel (J luxwp lCaltora n.öl' l:Uaw dieturus fuit.
Longe digniore nota 0 1axoop insignitur. Beilieet sermones personati , qui artis falsae arrogantiis obviam Hurieamque nomen ementiri suum argumenlis probaluri Ilecedunt,quoniam quamvis consentienles eerte tarnen non omnes simulloqui possunt, ex BUO numero unum, ut mos erat, elegissefingunlur, qui eommune omnium quasi deerelum graviler eloquerelur. Si strueluram quaeris, praelerquam quod subie_elum loli enuntialo subesse lOYQ~ ultro sequitur I ne ad 0laxoov quidem aHud quidquam alque ÄiYEtIJ apud animumaddideris. Loeum Ha lldornatum el hrme polissimum oraloriscausae communis signifiealionem Graeeis lectoribus ad intelligendum fuisse promlissimam, vix est quod pluribus demonsIrern. In vulgus enirn nolum esl, ÄarxQPHP verbum praeterusum iudicialem cl alterum, quo llIunera sorlili esse dicebantur, co diIalari somum esse, ut Ö ÄaXOOI' sive addilo siveintelleelo vel accusativo vel infinilivo omnino is dieeretur,qui quasi sorte iuris aliquid vel nmneris naelus esset. Exemplatolius usus disertiora haee sunt: {j ÄaXOOv Pint. leg. VI 765 BQV AaXOOlJ Aescb. Eum.707 Herrn. 685 Weil. Arist. Plut. 972cßallEf! Plat. Civit.VIII. 561 D. Praeterea v. Passov. Lex. cd.V. s. v. 1arxul'lJI'lJ.
Defunctus hune in modllm vitii velel'is cmendalione dePseudo-Plutarcbo et Apostolio tanlum addo, ulrumque ipsumvirleri aliquahmus sensisse, diclum iIIud, quo Laconis eSSeagllosceretur, peenliari nola egere; proefixlt cnim ulerqueformulam oblesfandi Laconicam N~ 'H.tl ~IOO. Plalo antemeDius Jiber cam nuUns rcCert, ipse lamen sane non alilerneque plus Laroni tribulurus fuil quam id genus formulam; cfr.Menon. 98 C. Tlleaet. 170 E. Phaedon. 62 A exLr. Civit.IX.575 D. Ego vero, quamvis de doc{orum JlOminum assensuvix habeam, quod dubih~m, tamen magnopere guudco 110
406 -Seho lae in Plato n is Ph a e drum.
betor j quod ex proximo eommercio sludiorum legentibusnarrare lieet, Siallbaumium eundem, qui eetera tam egregie,nune etiam de 1000, quem ex:egi, prorsus sutrragari.
n.Phaedr. 275 Be eoll. Civit. VIII. 544 DE. Apol. 34 D
et dcineeps Horn. Od. T, 16:1. 11. X, 126. Hesiod. 'fheog.35.sive interprelaLio proverbii, quod de quereu et rupe fertur.
Pergo ad aHerum locum dialogi eiusdem et eum, quinon ul prior: emendalione sed mema enarralionis ope egeat,ut recle vereque inLelligaLur, Quam enim habel Ol'aculi Dodonaei menlionem finitimam proverbio, guod apud testes al1tiquissimos Hornerum ct Hesiodum de queren el rupe Iegitur,ea quosdam intcrpretes Hesiodi sirnul, simul Platonis induxitae rcrellit mit'um in modum. Agendac igitur sunt quaedamvindiciac ct da provel'bii vern sententia enuclcatius exponendum. Quod ut rite ingrediar, quoniam quaestio potissimade proverbii interprelaLione proponilur, altinere videtur, utlegis hermeneulices admonealur, quae generalis quaedam adplures loeos antiquiLatis eosque amplissimos perlinet, suumantern usum etiam habet proverbiorum in genus.
SuhnllseitUl' lex quam volumus ex ampHore ilIa, quaeinsiLa cL innala studiis antiquitlltis philologorum operae omnipraasidit. Haee enim sludia quod certe historiflC sunt nihiIanliquius habent, quam ut aetates diligentcr diseriminalasobservent. Ralio aulem, quae ex ampHore norma dueilurinterpretibus inprimis obsarvanda, ea est, uL inlelligant aliudesse rm'um origines rimari, aliud res progredienle aetate incertam spadem adultas usuque vigenles explicare. Sunt aulemtres fere Iod, in quibus traclandis cognoscendi et vere interprelandi via diverse et duplex sequenda praecipilur, VOC8
bulorlllh singulorum inlerpretalio, quorum usus ab etymi viatque indole arleo saepe variat; interpretatio deorum maximeque beroum, qui ut prirnum carminibus eelebrali sunt Re
deinceps tulis plasticllo operibus fOl'lIlali, alIcgol'icam si
Sc bol a ein PIa ton i s Pb ae d r u 111. 407
(Juae suberat naluram dudum exuerant; denique proverbiorum interprelatio. EI haae ql1illem a duohus illis eo discrepIlnt, quod nequaquam cx sola heroiea aelate eiusque imitationibus repetenda sunt, ne pleraque quidem, sed omniaelale erflorescunt, ut qUlledam ex novissima suborla aequercvalescere poluerin! atque ex anliquissima, Deinde alteruminsigne accedit, in quo in Imitls quaestionis usum plus etiamvertilur, hene tenendum hoc: origines proverbiorulß tot ferect tarn varias esse, quot utirnul' nos homines experienliae elanimadversionis. In universum ut digeramus, nascunlur elnala sunt apud veLeres aHa ex visis, aHa ex facHs, aHa exobservalione sive rerum naturaHum sive vitae hominum, aHaex hisloria. Ex hisloria quac nascunlur, maxime admonenteius indolis proverbiOl'um llt Illetaphoram quandam habeant.Hoc auLem, nisi cum IrHis,simo quoque diclo confundas, proyerbiorum gcneri proprium est: ut quae nascanlur Ha, utsive nornen ct res pro sua natura, sive evenlum aliquod certurn, sive actio sive ratio peculiaris aliqua ex proprio inusum iniellectumque gencralem ct mullis communem verlanlur. Quodsi eius quod quaerimus exempli origo ipsa per seambigua debet videri, ulrum ex rerum vetusliorum mcmoria(hisloria) an ex visis naturalibus, quae omnium aelatum communia sunt, natum fuerit; quoniam nobis res est cum literisGraecis lesUbusque eliam antiquissimis, qui quidem exstant,Homero et Hesiodo, borum ratio sane recte exislimanda.Neque enim a principio exstiterunt anliquissimi, sed ad primordia poesis saUs recenles progressu temporum pereunlibusoperibus aliis quum propter virlutem prae aliis serval! essentfacH sunt demum - forlasse indo a primis olympiadibus anliquissimi. En ipsa vero aorum ratio rUrS1l5 ambiguamhabel interpretationem. Quoll Homerus anliquiorum fabularum copia largissima usus esse el uLi poluisse cognoscilur,si quod usurpavit proverbium, 01'10 ex anliquiore memoriausus esse videl'i potest, sed quoniam proverbia multa saepecliam cx obiutu rcrum naluralium quavis aetal.c nata stll)l l
408 S ch 0 Ja ein P1a ton is P h a e d rum.
anceps et 8liis rationibus obnoxium est iudieium. Haec quirepulaverit ct bene meminerit Ulius .legis, quae interpretemiubet inlerpretum voluntates e1iscernere, utrum originem invesligent an pridern nalorllrn usurn considerent, iIIud primumcavellit, ne cupidius cl suo arbitrio intellectum continuo pelatoriginis simul simul sententiae ex uno et si forte alteroexcmplo. Exempla enim per finitima peculiari modo temperalareperiunlur. ludicio in hune modum suspenso ut quidet quale commune vieleri possU simile excmplis cunclis inessecircumspicias, cuneln qune suppelunt ita in unum eonspeclurnsunt \'ocandn, ut lipeciem generalem a lemperamenlis peculiaribus dislinguere sludeas. Nam originem ante omnin primumin\'esligare "erum non est, ne ex lIomeri quidem exemplis,cuius si quae persona melaphuram ae proverbium usurpaviI,llequaquam considl'rale eam origi,,!is memorem loqui pulallimus, sed ulilur forlasselrila iam pridem simililudine etiamipsa, sed forma gramlnalica proverbii, ex quibus oralionisparlibus a principio composila fuerH, ex antiquissimis exemplis prohabilius forsUan conieceris quam ex posterioribus.
Quum mater.illn quaerendi suppedilent potissimam Horn erus, Hesiodus cl PlalO, hic quod lribus cxemplis proverbium suae aclioni inseruil, uno auclorem suum Homerumipse cilal (ApoL 34 D), in omnibus salis diserlus videtur,denique qualis denique fllerit similitudo a graece senlienlibusloquenlillusquo potissimum discendum est: Plalonem idoneurnsatis inlerprelem habebimus, quem primum 8udiamus.
Accedamus igitnr ad Phaedri locllm, quem in exordioquum ipsum perpel'8Jrl inlelleclum tum omnioo erromm ferlilern fuisse diximus.
rag. igilur 275 B primum PhRedrus narralionem 80cralis, (lua famam de lileris a Theulio Aegyptio invenlisretulcl'llt, hac cxcipH llotatione: FacHe tu Aegyplias vel undeHlIe! prout volueris narraliones fingis. Ei notalioni respondet Socrales ea, qnae ut quid habeant saUs intelligalur, ipsastalim et exhibemus el pluribus enafl'lunus. Bunt allim baee:
Seholae in Platonis Phaedrum. 409
0 , _t' , ~, , - -.d ' - .d -~ , , •t uli " , co q:.tA.E, liV '[(l' TOll IO~ TOll COUCOV(.(lOV tEil':;
O(!vO~ AOr/)V~ lfrpl]fHlll /lalJHy.oV~ 7lQWTOV~ 'i'ElfEIJ:!al. Tol~ /ci:v'3" , cf , l .... (I c.... (, '),
OVV TorE, ((U Olll! /)l'(Jt aorpol~ COITnEQ t'/lH~ 0/ VIiOl, anfXIl'l
o Q v Q~ l!Ctt' 71 h f! at; ChOlJHI) t~n' a'7:!da<;, E1 I/OVOII a}"1:J~
I.EYOIH· (fOt' 0' taw; OWrpE(lH, Tl' 0 Ai'i'WV y.al llPo(mo~, 0':"UQ BY.IiLVO ItOVOV m(()71Ii;:~, El':!' OVTW~ litU «AACOt; lfXIil.
Oe oraculi Dodonaei quereu s, fago vocali tantum an-.nolamus: Notitia eius anliquissima aeque (Od. ~, 3'28 aJ.)ac posteriorum voecm cx quereu eolleclam perhibet, elsiposlea tum cymbala tum nescio quae coll1mbae aeeesserunt.Vel'urn enim iIIud profeclo salis manil'eslum est orationis progressum animadvertcnti, pl'overbium ipsum, cuius forma huicloeo propria verbo r1xovlilV lemperata est in hune potissimumusum, ergo ()'(Hl,)!; l!(l.i 7lhf!(I.~ dy.ov/itv in explieatum inlcllectumque subiungi dcmUlll eorum, quae priore enunlialo deDodonaeis hominibus dicta sunt, animadvertenlibus ilIis al'borissive strepiturn sive vocem ut apud tragieos legimus, in Prometheo 833 ((I- 1lI!O~I;rOIl01 OI!':Et;, in Traehin. 171 7laÄallxlI
rp'7yov avoijCial nOrE, et 1168 71 oÄVr},WCiCiOl' o(7VOt;. - "Bis,deinde inquit, propter simplieilatem sutTIeiebat. sive al'bol'cmsiverupem audire, si modo vera dicerent, Hbi vel'o llifferl,quis et unde ortus sit, qui loquitur, ut qui nOI1 iIlud unumspeclas, utrum sie an aliter res habeat." Ergo simplicitasiIlorum hominum proverbio iIIustratur nihil ullra quaeritantium praeter hoc, quid dieatur. Ad.de quod hoc eo fit modoatque usu ri)t; ogvo~, u! oraculi s. vocis divinae ralio nuHnhabealur, neque tam Dodonaea arbor quaeralur quam genusarborum silveslriuJl1 qllemadmodum illem abusus vocahuli inaliis eiusdem slirpis deprehenditur plurimis: in d'~VftO~, 531
tus, df!vy.t; vel 'AfWOQt,ri.OEl;, O{!t~7:0110~, Jignalor, flfl.l;l'
Of!1JOV, medulla arbol'um, rE~J(l.,o(7vol" arbor deerepila, aliis,adde pl'ovcl'bium df!1'()(:; nliaovCi'7r; 7l;;~ riv~(! ;;l'ÄH~IiWI. V.Doeder!. Gloss. Hom. I. 146. Hine si profieirnus lld llh(,al!,
rupem, nemo non senliet, huius eandem esse naluram, utvideamus par agreste, instrumenlll ,ilia nnUa re insignia,
410 S eh 0 Iaein PI aton i s P h a e d rum.
minime certe sacra ipsa. Nam eliamsi cf"vv proverhii non,ut oralionis complexio adigit, omni divinHalis communioneexuissemus, lamen rupes ccrle earn induere nunquam posset.Non igiLm verum vidit is qui apo schol. B. ad 11. X, 127 ;;7.J!I1Ulto~c; J'llJrt:tlJ3lU' dwJwj'/7 rr.tp d{l1ir;, lIbf!rJ.. Os nv:Jrov.Quamvis enim comperlulll cl in vu!gus nolum sit oraculumPythiurn in locis saxosis silum fuisse, ct nomina eius variarupem adiunctarn habean! mullis exemplis, Tl vf}w mTCJ1woaHOIl1. dl3Arpir; 1I5Tfllt. Soph. O. T.764. Eur. Alldr.999. llv:Jlan. Eur. Ion 550. 17afi/l(J..ola 1T.. AI" Null. 603. ]CWf!'I!U'r; 'll.
Aeseh. Eum. 22 quamvis pltlres menliones soli saxosi uti resipsa ferebat, simili sint da ,'alicinante ibi deo vel valieiniisibi edilis; tamen neque ex l'upe edila quisquam dixit unquamnequepoluit cuiquam in menlem venire, a nalma tot Iodseommuni significare oraculul11 Apollinis nota diserliore nonadtlila. Quid? quod ne querclls quidem ullo loco sine nota finitiore sive Iovis sive Dodonae sive propriae facuItatis ol'aculumreCer! (Otl.~, ::>28. Ex O(lVOr; - ßovA~,,). lIaque rupes neex adieclo quidem uHrs nllturam simplicem ct communemdecoratur.
Videntur raliones exposilae Balis praestare, explicationem seholiastae, quam ipse pluribus mixlam non refert nisiper saluram, stare non posse. Quod si ila est, ne siIenliiquidcm ilIo sacri opinio subesse proverbio potest. At exslilitviI' virlulibus meritisque. ol'llalissimus, GoeUlingius, qui adIocum Hesiodi Theog. 35 eandem proverbio origincrn dicaman scn!enliam vindicalum irel. Quorlsi intelligimus , locumHesiodi, ut poala isto proverbio se a narratione rellocat,quae fuit da conversatione eum ipsis Musis, hune sane praeceleris exemplis potuisse ad ilIam sentenliam amplectendaminducere, tarnen no de hoc quidem assenliendum puI.o, nedumut Plalonis el Homeri exempla uti Goeltlingius fecH, adeandem inlerpretalionem revocanda censmllll.
Si lex qllae in cxordio hullls dispulalionis rogata est.,recle habet, dislinguimus n suspicionibus qUtl(J de origine vel
S eh 0 1a ein P1a ton i s Ph a e drum. 411
pnmlS visis, lenlari possunt. unde proverbium natum 511,quacslionem do insilo simili, qnod formae generalis inslai'ad visa perceplaque mulla translatum esl. Hoc communequale sit, optime, inquam, videmur cognoscere a scriplore,qui plurilms exemplis eo usus est, el vero Platone, inprimisdiserlo. Singulos quum exigimus loc05 animadverlenda enunlilliorum est conformatio synlaclica; eius enim varia comparenl tcmlJeramenla, ila ut commune cunetorum exemplorumnon plus sit quam par iIlud qucreu5 cl rupis.
Vidimus in Phaedri loeo, ubi Soerales proverbium adveterum hominurn simplicHalem (flhit)wxv) iIIustrandam adhibel, duo vocllbnla iUllclim rcgi averbo allolJEtv; iUllCliscnim neque una queren ut uteretur, formula poslulabal, quaenon eral nisi iunclorurn. lam simplicilalem non eandcm quidem, quam in vclerum iIIoruill animis vidimus sod iIlam,qua fudia a subactis, naluralia et ultro nata a faelis cl figuratis, indiscrcla cl carcnlia signis dignoseendi ab insigniliscl rnoralis diffcrunl. TaBs ratio oppositi Bubest primum loeoCivit. VIII. 544 DE 0l(1:J' olv, ~ny.(Xi av9poonro/l Etd'l TI)aavra alJarlt'l T(Jonrov Elval, öoanE(J xa; nOAt1:EUÖ)'; ~'OlU
6K rJ(Jv(k no9EV ~\ er: nEr:(Jae; Hte; nOAtnla<; rt'r/lEUt)ut., dU'
OI~JJ 6Y. uiv ~9wl' TWP h' raie; 1lohm)!, ä ~v J)(J1lE(J QE1/J(I/VHlHlu.a 6f/iEbl;(1'lrat; Civilates igilur, 8il, non ex maleriisindiscrelis qllae el ubivis ct perpelno eaedcm sunt, sed cxhominum moribus varUs fillnt, ut quol horum sunt spedas,totidcm reperienlur civitalum, si quidem in unaquaque morescalel'a (inslitula) trahnn!. Non dissimilis ratio est lerlii,quod apud Plaloncm exslat, exempli: Apo!. 34 D 'B,uot' timIlE/J nou TllfEe; v.at' OlV.Eiol. lIal r(A(J roiho al~7:0 TO 101'; 'Olt';(Jou, ol~d' 6,'01 aito Jr;VQc; o~d' ano nir(Jar:; nl:fpvK(X, (ln' s;aIJt){!ronroli , JOrf lIal olllEtoc' IWt' den Kai t.iEl'r:; r" t{iEl):;.
Ne ego <Iuidmn, inquit, orlus Surn ex queren vel rupe, h. e.naluris inanimalis, ob ornni affectu moluque abhorrentibussed ex hominibus, ut 118bcam cognalos quurn alios !mn liberos;possurn igitur - ideo rnim haae omnia dispntat simili.. '
412 . Sc hol a ein PIal 0 n i s Ph a e d l' U m.
tel' faeere alque alii, ul ad misericordiam vestram iudieummovendam in rem vocem domesticos cl amicos; sed bocneque me neque vos (lieere arbilror. Hane verRm esse opposin vim neqne illud 8~ dlJ9-i!wnarll alind quidqnam veIle,quam ut se quoque IllmenlaLiones adhibere posse doceal,omnis decursus orationis praeslat. Videmus igitur rursusnolionem iIlam simplicitalis singulari modo temperaillm alque igilur omnino lribns Platonis exemplis imaginis eiusdemtolidem inesse temperamenill.
Sed intelligenter sane Fr 0 m mel ins in llnnolatis adscholia Aristidis p. 418 sq. exemplis quae quereum et rupemhabent aHera velul explicationi adiecit, quibus idem PlaloIignllm ct lapidem plane eadem ratione copulasse videtur.Haee cnim pluribus locis ponil tanquam genera materiflc rudisct incontlilae, qUllequc omnino nulladum nota insignila aedisereta sit. Ua iis Hipp. mai. 292 D pulehri, Gorg. 468 Aboni veI mali, 'fheaet. 156 E albi nota addenda informatur.Alcib. I. 111 Be lignum et lapis exempla ponuntur rerum,quas sermo hominum suis vocabulis insigniat. Aliis 11. iisdemcopulatis ipsius matcrillC cuiusIibet commune genus decIaratur: Ph.aedon. 74 A Pannen. 129 D.Denique EuLhud.300Bper ilhun eavilIationem qua vocabula voce expressa cl resvocales confundnntur, quaeritur, utrum, si quis Iigna etlapides dicat, cane silenlia dieat an sonantill. Recursus hioquum doeumento sit, quam obvium tractatumque fucril Platoni, materiam primigenillm rudern indistinctllm istorum potissimum vocabulorum pari denotare: eo philosophi usu proverbii intelleclum quem Platonis supra demonstravimus, ilIustrari cl conlh'mari pet· iustam conseeutionem dicemus. Namquercus cl r.upes a Iigno ct lapide non differunt ni8i coloresermonis, qui simul popularis simul poeticus quidam aetatipoeticae cl provcrbiis, simplex ct exactus philosophantiumdispulalioni convenit.
Si quid rec!.e disputavi, Plato in Phaedri excmplo, cuihoc proprium, quoll quercui vere vocali propter proverbii
Scholae in Platonis Phacdrum. 413
forrnam constantem aIteram aggregavit naturam simplicemnon ineple, in hoc sirnplicilatem horninurn i. e. anirnorulOdescribit, qui vocem vcrum prodenlern animadverterinl etiamquulO ex sirnplicissimo quoque inslrllmenlo acciderel; in duobus alleris locis easdem naturas simplicüs el indistinclascommuniter quidern in ulroque ul inanimatas eoque immobilesusurpal, süd ca curn dilferenlia, ut immobilibus in Civilaleexlerna magis ralione utatur tamquam iisdem el ubivis clomoi lempore, hisque opponal civilates de morum varietlllevarias el variantes (quo eodem opposilo utilur Cicero Acad.11,31, 100), sed in Apologia interpretelllr immobiles ad seDSUS iDleroos rigidas, omni alfeclu earentes, earumque figoreelferal hominum nalurum eonlratiam (rigore inquam nondurilie, quae exprobralionem habel'cl).
Verum enirn Plato quod in Apologia Homerum aucloremipsaque huius verba cila!, ullm ducimur ad examinanda 110meri exempla duo. Ex his Plalo in Apol. Peuelopae verbo}'um memor " 163 loquentem facit Soeratcrn. Sed antequamsingulorum locorum conditionem sentenliamque exculiamusilIud animadvertendum videtur, quod Pla!onis duo loci aequealque Homeri neganlium sunt non aientium, ilemque 0 r t II mex quereu vel rupe negant cuneta. Quod in lliadis quoquelocum eodere, sane (Juidem ego adhue unus profiteor t sedeliamsi de hoc quarta nondum convenerit, liceat primum eamdenotare probabililalem ul hune ipsum usum ab ol'igine primurn exslitisse coniiciamus, hane pl'imam dicH proverbialisenuntiatique iusli formam sumamus fuisse, qua orlus cx quereuvel rupe negllTctur. Quac conicclura quoniam iuterpretationemad originern proverbii rcferl, adrnonet sentenliae eius quumturn veteres quidam lum recentiores enarratores et nupermaxime Prellerus opiniones fabulasque subesse vult, quaegenus humanum val homines aevi anliquissimi aUa ex saxisl Deucalionis) aHa ex arboribus natos ferebant *); nam de arbo-
") Prellerus iu Philo!. VII, Die Vorstellungen der Allen YOn
dem Ursprunge des menschlichen Gescblcchls, p. 20 cl 21.
414 Sc ho Ja ein PI at 0 n i s P h II e drum.
ribus quoquc quasdam fabulas fuisse GoeUlinj;{ium negantem admonuit Sc hoc man n u s "'), qui quidem in Alia comment. p. t2.Homeri et Plalonis cxemplll plane eodem inlellectu compleclHur,in qua Prellerus nobis otnnino acquiescendum censuit. Egoquominus acquiescamus obslare llrbilror ipsllm I'ormam proverbii, deinde aetalum diseriminalio contra facH. Quod enim incundis exemplis quercus cl rupes copulala ferunlur, id aliLercvenisse fingi non potest, nisi cogitaLionc eorUlll, qlli prineipesformulllm usurparunt cl primulfl, opinor, in nasccndi condilionem discernendam adhibuerunt. Ergo si seorsum uliqueortlle fuerunt fabulae c1uae, cogHantes eognillls habere oporfuit utramque fabulam. Ut vel'O aetalem cuiusque non aeslimemus ex aetale teslium, qui nobis nune suppelunt sive deDeucaJionis iaelu lapidum (Pindams cl Epicharmus), sive danymphis ~Ieliis et si quaa fabulae aliae de arboribus sunt;at Deucalioneae fahulae ista cerle forma non ruit neque primigenia neque admodum antiqua - multulll omnino variansad universum genus humanum sero perlinuit MaHae varonymphlle ct si quas Hamadryadas Schoemannus interprelatl1r,nuHa aelale in communem memoriarn aevi unliqui celebrataesunt. ltaque ne Plalonem quidem, quamvis ulramque fahulamnosse potuerit, illum inlelleclum secutum esse exislimamus.Homerum vero scientia quamvis locuplele fabularllm antiquiorum tllmen proprias singularum regionum omnium nepotuisse quidam complerti, inter doctos convenil. Qui Giganlas certe non, neque ex sllxis neque ex arLoribus cl'ealoscredidit, sed ex terra ipsa; deinde humanilate sua aelaoquasdam vulgi opiniones repudiasse vidctur; dum enim codumaencum cl ferreum appellllt, longe lamen a1.Jest ab ea opinione, qua priscos homines ne coelum aliquando corruatmeluisse Theognis 869 auetor est; IranslaIe scilicet ulHut'lIolllcrus illis adieetivis: Voelckcri Geogl'. Hom. p. 5. Deni-
") Diss. de falsis indiciis laCllnarllm thcogonille Hesiod. Gryphisv.18~3 p. 18 et 19 et explicalius in diss. de u)'llIphis Meliis 1St!) 46maximeque I', 11-13.
Schol~e in Plalonis Phaedrum. 415
qua expedilius est ad suspicandum duo iIIa, quercum (3rborem sill'csll'em) el rupem ex ipsius nalurae perceptione repelila el iunc!a esse, ut exislal par fare tale, qualia usus linguarum piurimarlllll rafert, quulll vocabula bina parlim eliamallileratione partim struelura congru8 *}, in nnam hnllginemcoalesccnlia lolum quiddam conficiunt. Et arbor silvestris etrupes, quamquam indolis IonIum simililudine conspirant,commode lamen repraesenlant genus eorum, quae a naluraalque, sicuti sine peculiari allelore ubivis eadem nascunlur,indistincta sunt. N(lslratium sermone gemeine uncharakll!risit'te Nalursloffe dixeris. Ex quibus si quid germinat velsolvilur parHcula, eiusdem est generis, Neque sane hominesaetalis eliam lum simplicioris, neque ipse Homerus haec:"Neque enim mera nalurae gignentis vi genilus es" - facilealiis verbis exhibere potucrunt. Terrae autern filius, quemRomani appellant Gra~cis fm'sus cerium el aliud quirlSOllUisset.
En interprelalionem, quam in Iocul1l Homcri ulrumquequadrllre ego quidem arbitror, Et Odysseae exemplum Doederlinus Gloss, J. 147 prope hoc ipso modo inlerprclatur.Pcnelope T, 162 ct 63 aH(~ lw,l f,Wt WIe TBo'll rlvOf; OnTHj
3u' 6(101, oJ r(~p rlno O,\HIQ~ Baat 1lCtA(llfpdrov ov'cl' d110 1ll!
T(11Jr;. VCI'SUS prior vi prorsus lle{fual lrilissirnum iIIud "li;
1lf::hv Ei~ avrt9wv; llo:Jt TOt nOAIr; ~J8 TOl!~Er;; habere autcmcl quos appellet paranies et unde nalus venerit dieere alteroversu se cl'edenlcm profitelur per eam oppositionem, quaehospilern cerle non natural) filium esse effert, sed certorum.Negat idem simplicius Alcinous Od, :t, 552, Verbo adiieimus propter Goelllingium , suspioionem, quasi hospes sileremalit parentes ct palriam, plane alienam esse el ab animo
"J Nos: Ross und Reitel', Hnus und Hof, !\Iann und !\taus, el doTlll'O: Aecl,cr und Wieson, Feld und \VlJld, Berll' und 1'hal. Wud au10m quoi! quacrimus par .,atiui quidCln TJlerumque duritiae nota eopulanult, Graeci 1l11lur,lC l'udis llc1lllaIJilitalc, De slructul'ae coplllulionevaria v. ad Od, ft, 27. Huris illisginelll Ilmocniorclll arbor cl rupesnOll reddunl, sed ut ruslicum, rude, asperulll repraesontant vel Iloliusmaterialll eO'crlllll mdem ct illcu!tam,
416 Scbolae in Platonis Phaedl'um.
rogal1lis cl 8 condieione cius qui rogalul'. Seilieet is!a inlerrogalione hospiles in ipsurn hospiliurn adsciscunlur (adOd. a, 170).
Sequitur locus 11. x, 126 qui mullis scenam ruris vitaequa pasloritiae habCl'e visus es!, eamque ipsis Uecloris quiloquitur verhis diserle adumbrall.llTI. Quos Doededinus Gloss.J. 147 Ha seculus est, ul imaginem eliam pracsenLiorem excilaret; finxit enim diei virginem ct adolescentem inler seeonfabulantes idque de duahus sedibus, aHera 3d quereumaUera ad fupem sl!mta. Lepida sane imago, elcganterqueinventa. Neque verhorum stl'ucLul'am comprehensionemquoplane repugnare dixerim. Cerle si quae sunt d(~ virgine el
adulescente recte eum versu qui pl'Overbium habet in unumcomprehenderentur, Heeret et uno cum oupd;ip-El!at iungere et I) tl i ano nErf!ll~ PI'O lIai J. 1l. usurpalum Hs exernplis exeusarc, quibus Docd. tuilus esl. At viderc tamenvideor raliones, qllae poliOl;cs aliam ineundam sLmeturamesse evincant, eamque efficiant inlerprelalionem, ul proverbiisententia evadat eadem, quam in priore loco lIomeri agnoscendam esse demonslravimus. Ac primum ut quae adversanLurosLendarn, alldi neganlis parliculae excusalio parum probabilis ubi propria vis quae distingucndi est leneri polesI, duovero iIIa, querens cl rupes mera fingendi licenlia 8 Doederlino dispenS8llLur; neque ipsa amoenitalem vel pastoriliae vilaesig.nificalionem haben! cuius scenalll /i},(UU ac similia poelapolius faelurus fuisse videlur; denique parum consideralepropria inlelliguntur ca, quae alias cl cxemplis corUs pertr811slationelll in proverbialem forrnulam redacla legunlur.QUllre caulius saUern ilIi qui una rusticae simpllcHatis el securitalis interpretalione exempla tanturn non omnia complec.tehanlur (Mus. Rh. a. 35 p. 441), O. ~Iuellerils et J{\aussenius.
Verum enirn vero, - praeterquam quod quercus ct l'U
pes non videri possunt neque 1'1Iris arnoenas, neque exprisco aevo obsoletas narrationes referre, sed ipsa pro exemplis
Sellolae in Platonis Phaedrum. 417
sunt naturalium tllmquam agresliulJl asperontlJl incullorum in omnibus istis intm·prcillti.onibus flcgligitur arationis quacHecloris est progressus, fingiturque is heros ea, quae versibus proximis superiori1ms ipse delibel'averal nimis subitoneque per iustam progressionem ad eonfabulaliones velul virginis amasiique abiicere legenlibus, .si argumentalionis aliquidinterpositum legeremus, recUus satisfieeret. Hoc i[)sum is effertversus, qnode eontroversia esL Procedit Hecloris sermGsie: Paullo anle dllbitavcl'at, an deposiLis armis nudus obviamiret Al;hilli eumque fille dala de reddendis qllae Graeei repelitum venerant omnibus placaret ae foedere bellum eomponeret. MOl: tamen revoealo animo alquc inslaurata AehiHisimplncabilis imaginc inlellexit, iIlum se inermcm cxtemplopotius t1'ucidaturum quasi muHerculam. lam subiungit istieontemtus significationi, quae mulierculae vod inesl, haee,stalim ex meo inlellectu meaque structura conformata reddam:Haud sane ullo pacto nUlle tempus est quasi cum homine davulgari maleria ae genere cum hoc confabulari s. agcresecure ct familiariter (hine progrcdiens cOllfabulandi nolionemex Achillis sensu urgens vanitatcmquc eius amplificans subiieit) velut qUllm virg'o nuhilis et amasius, virgo el amasills,inquam, sermOnes conferunt iuvicem. Praestat dimicationeconfligere; age, qllam eitissimc experiamur, utri Olympiusvictol'iam t1'ibuat.
Concinnitatis aptique progressus ralio mihi igitUl' persuadet, verba conlroversa eum rrii non cllm Of~(lt'. esseiungenda, neque in verbis unQ 0(1. Y.. cl. n. exhiberi siveeonrabulalionis argumentum sive unde repelita fing'atur. Quodsinos sumimus eam illcsse breviloquenl.iam, flua cl ' etOIJH omissum eogitelur, eom aurlaciam necessariam qllandamesse exislimamus in loco ae sermone animi adeo commoli,quandoquidem iIlud Olnnillo tenendum censemus, «nO d'(lVO~
Y.. d. 7l. nlillquam, ab antiquioribus ceI'le, usurpari solitumeSSe nisi de ariu. Deinde quulII ipsa collocatio ac sel'ie.'>vel'borUln turn Hecloris et alfeetus el sermo progrcdicns eam,
!I1luf. f· lIl~lIql. in. IJ. XII. 27
4t8 S eh 0 la ein P Ia ton i s P ha edr II m.
{1uam reddidimus, interpretalionem aut flagitat aut commendal prae eeteris.
Postl'emo loco dt} Hesiodi exemplo slaluendurn est.Quod neque oracula saerumque silenlium, neque luris simplieilatem secudlalernque dicere, ul O. I\luellero el I{Iauscniovisum est, si quid recte disserui, nUlle salis eonslat. Poslquam autern exempla deinceps cuncla ad unum fere revocaviintellectum hUlle, ul quercus i. e. arbor silveslris omnis elrupes J duo generA openun naturae gignentis primigenia ael'Udia referanl, idem inlellectus, uti in aliis varie temperatuslemperalldusque repel'iebatur, etiam ad Hesiodeum locumapposilus videtur. Ratio quaedarn opposili in exemplis cunctisversalur, varia iIla prout opera nalurae sive uHro nala iIlanuns simplieissima vel rudia, nune nihil infus mota vel inanimala, nune ubivis eadem eoque vulgaria et vilia informabantm', Simili UtilUI' Hesiodus quum theag. 35 ipsc se iolerpellat ac l'evocat bis verbis: dHa J''1 !tOt .aiha nlifliJ(JVV ~ Tupi nErq1jv; 1lEr;i quodammodo i. q. ad, proverbioantem ipsum vulgus designa!. Neque reele Prellerus Philol.VII. HesiodulIl se ipsum cantorem de pIebe appellare inlerpretatm' p. 20. Primum enim poets se Musarum favore indignum cerle non profiletur, sed qui se ab Hs sceplro insignicantorum donatum ct 1I ivino spirilu auetum narravit, idemin exitu ipse se corripit, quoll ea arcan8 operis el munerispoetici pl'omulgando profanaverit. l>ixit autem 1lE(!i non 1Z0ri,
quod arbor ct rupes ipso voeabulorum sono locorum magisnaluralium cl incultorum allmonent quam hominum, nort' nonconvenit nisi sentienlibus irsis.
Lip s ia e.GI'. Gu. Nitzseh.
Recommended