View
22
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
TRANSMİSYON CIVATALARI
Kuvvet veya hareket iletiminde kullanılan vida
mekanizmalarına transmisyon cıvataları denir.
Yük altında sıkılan cıvatalar, çektirme cıvata
mekanizmaları veya sık sık çözülüp bağlanan sistemler,
tutturma cıvata mekanizmaları da bu gruba sokulabilir.
Bu sunu farklı kaynaklardan derlenmiştir.
TRANSMİSYON CIVATALARI
Transmisyon cıvatalarında genellikle bir güç iletimi söz
konusu olduğundan verimin yüksek olması istenir. Üçgen
profilli vidalarda profil eğimi nedeniyle sürtünme direnci
arttığı için
µµ’=tan ρ’=
cos ( α/2 )
verim azalır. Bu nedenle üçgen profil uygun değildir.
Üçgen profilli vidaların adımlarının küçük
olması eksenel hareketin yeteri kadar çabuk
olmasını engellediğinden üçgen profil tercih
edilmez. Aynı çapta büyük adımlı üçgen profil
ise cıvata kesitini zayıflatacağı için uygun
değildir. Bütün bu sebepler dikkate alındığında
trapez, testere veya kare profiller tercih
edilmektedir.
TRANSMİSYON CIVATALARI
TRANSMİSYON CIVATALARI
TRANSMİSYON CIVATALARI
Civata somun sistemi hareket bakımından sınıflandırılırsa;
Somun sabit, civata dönme ve öteleme hareketi yapar.
Civata sabit, somun dönme ve öteleme hareketi yapar.
Civata dönme hareketi, somun öteleme hareketi yapar.
Somun dönme hareketi civata öteleme hareketi yapar.
Yapı bakımından bağlama ve transmisyon cıvataları arasında
fark yoktur. Fakat yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı
üçgen profilli olmazlar.
Çalışma prensibi bakımından bağlama ve hareket cıvataları
arasındaki tek fark transmisyon cıvatalarında somun ile
cıvata arasındaki hareketin yük altında yapılmasıdır.
Bu nedenle transmisyon cıvatalarının çalışma prensibi
bağlama cıvatalarının sıkma prensibine benzer.
Ancak burada cıvataya tatbik edilen moment, bir döndürme
momenti ve (F) kuvveti de ön gerilme kuvveti değil, nominal
kuvvet veya yüktür.
Hareket cıvatalarına uygulanan döndürme
momenti, somun ve cıvata dişleri arasındaki
sürtünme momenti ve yataklama
sistemindeki sürtünme momenti olmak
üzere iki direnç momentini yenen bir
momenttir.
TRANSMİSYON CIVATALARI
• Cıvata dişleri arasındaki sürtünme momenti;
'
2
2/2s
d
h
2
dFtan
2
dFM
• Yataklama sistemindeki sürtünme momenti;
2
dFM o
1sü
Bağlama cıvataları için elde edilen sıkma momenti hareket cıvataları için yazılırsa
Cıvata veya somun hareketi kuvvet yönünde ise
'
2
2/2s
d
h
2
dFtan
2
dFM
'
2
2/2s
d
h
2
dFtan
2
dFM
Cıvata veya somun hareketi kuvvet yönüne ters ise
Kendi kendine kilitlemeli sistem söz konusu ise
2
2/2s
d
h
2
dFtan
2
dFM
Verim• hareket kuvvet yönüne ters ise
• hareket kuvvet yönünde ise
• kilitlemeli sistem söz konusu ise
2d
h1
tan
)tan(
)tan(
tan
DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR
Transmisyon civatalarının stroku
s = n. zo.h
n Civatanın devir sayısı
Zo Vidanın ağız sayısı
h Vidanın hatvesidir
Çok küçük hareketlerin söz konusu olduğu ayarişlemlerinde ince hatveli vidalar kullanılabilir. Ancak bunlarzayıf vidalardır. Bu sakıncayı önlemek için diferansiyelvidalar geliştirilmiştir. Bu cıvatalar yönleri aynı fakathatveleri farklı seri halinde iki vidadan meydanagelmektedir. Somunlardan biri hareketli diğeri ise sabittir.Cıvatanın her dönüşünde somunlar birbirine yaklaşır veyauzaklaşır.
s = h1 - h2 1 no'lu somunun hatvesi büyük ises = h2 - h1 1 no'lu somunun hatvesi küçük ise
İntegral (bileşik) cıvatalar ise hatveleri aynı fakat yönlerifarklı iki vidadan meydana gelirler.s = h1 + h2
DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR
DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR
HESAPLAMA PRENSİPLERİ
em1
AK22
çB
31
s
21
ç
F3,1ArmadaBoyutlandı
s/3
16/d
M
4/d
F
Mukavemet Hesabı Aşınma Hesabı
em21
2
em21
2
pdd4
Fhzhm
p
dd4
z
Fp
Şekildeki kriko ile F=20kN’luk bir yük
kaldırılacaktır.
a) Gerekli momenti bulunuz.
b) Sistemin verimini bulunuz.
c) Krikonun stroku H0=200mm olduğuna göre
somuna kaç devir yaptırmak gerekir?
Dönüş yönü hangi yönde olmalıdır?
μ’=0,14
Cetvelden
Tr 16x4 için d1=11,5mm d2=14mm h=4mm
Tr 12x3 için d1=8,5mm d2=10,5mm h=3mm
Somunu çevirdiğimizde, üst vida 4 mm yukarı çıkıp, somun ise 3 mm aşağıya
inecektir.
Üst vida-somun arasındaki sürtünme momenti Kuvvet ve hareket ters yönlü
olduğundan,
.bulunurmmN32740M
814,010,514.
4
d
htan
d
h
2
dFtan
2
dFM
1s
0''0
2
'
2
2/2s
Gereken moment=Üst vida-somun sürtünme momenti+alt
vida-somun sürtünme momentinden oluşur.
b- Verim
137,0)d
h1).(
)tan(
tan(.
2
üstalttoplam
c- Diferansiyel vidalar için s=h1-h2=4-3 =1mm 200 devir s.g.yönünde
Alt vida- somun ile arasındaki sürtünme momenti
Alt tarafta hareketli olan kısım somundur. Somun kuvvet yönünde hareket ettiği için
otoblokaj var mı bakılır.
0''0
2
814,010,55,10.
3
d
htan
.bulunurmmN32740520032740Ms
Nmm5200tan2
dFM
nedenleBuvar,otoblokaj
/22s
'
Şekilde vidalı bir el mengenesi gösterilmiştir. A
vidası tek ağızlı kare profilli ve sağ yönlüdür. A
vidasının dış çapı 14 mm ve hatvesi 4 mm dir.
Vida dişleri arasındaki sürtünme katsayısı 0,1
olup B tablasına gelen kuvvet 5000N , tablo
sürtünmesi için yarıçap 8 mm ve sürtünme
katsayısı 0,12 olduğuna göre
a- El ile vida döndürme kolunun ucuna 100
N’luk kuvvet tatbik edildiğine göre L kolunun
uzunluğu nedir?
b- Bu mengene sıkıştırılıp bırakılırsa kendi
kendine çözülür mü?
c- Sistemin verimi nedir?
a- El ile vida döndürme kolunun ucuna 100 N’luk kuvvet tatbik edildiğine
göre L kolunun uzunluğu nedir?
b- Vidaya el ile uygulanan moment Ms=FEL.L
Toplam moment Cıvata hareketi kuvvet yönüne ters olduğundan
2
d..Ftan.
2
d.FM 02
s
mm122142
hdtdd2
00
2
71,51,0057,612.
4
d
htan
mm5,110L
100.L8.12,0.500071,5057,6tan.2
12.5000Ms
b- Bu mengene sıkıştırılıp bırakılırsa kendi kendine çözülür mü?
c- Sistemin verimi nedir?
29%287,0
12
16.12,02083.0
106,0
.)tan(
tan
2
00
d
d
Şekildeki tel germe tertibatında A kolu sol, B kolu sağ vidadır. C parçası
çevrilerek germe veya boşaltma yapılmaktadır. d=16mm; d1=13,55mm, h=2mm
dir.
a)Germe tertibatı ile 9000N’luk bir kuvvet ile germek için C parçasına
uygulanması gereken döndürme momenti ne kadardır?(μ=0,1) C parçası soldan
bakıldığında ne yöne döndürülmelidir?
b) tertibatın verimi nedir?
vida-somun arasındaki sürtünme momenti,
Kuvvet ve hareket ters yönlü olduğundan,
.bulunurmmN28,21187M
586,630cos
tan467,2
2
55,1316.
2
d
htan
d
h
2
dFtan
2
dFx2M
sToplam
0'!0
2
'
2
2/2sToplam
C somunu saat göstergesi yönünde dönmelidir.
a- Zımba ucunun aşağıya inmesi için el kolunun saat ibrelerinin dönme
yönünde (üstten bakıyoruz) çevrilmesi gerekir.
1 devirdeki ilerleme s=h1-h2=8-6,5 =1,5mm
1 devirde 1,5mm aşağıya inerse 6mm inmesi için 6/1,5=4 devir yapması gerekir.
b- Saçta delik açmak için gerekli kuvvet
daN7,98016.13..40s.d..F K
A.F K
Bu kuvveti elde etmek için sürtünme momentini yenecek bir momenti el koluna
uygulamalıyız. Dıştaki vida(A) kuvvet yönüne ters içteki kuvvet yönünde hareket
ettiğinden toplam moment aşağıdaki şekilde yazılır.
MST = MS1 – Mç2= MS-M’S
L.Ftan2
dFtan
2
dFM kolB
2BA
2AsT
0
A
2A1A
6,256.
8tan
mm562
860dmm60d
0
B
2B1B
4,375,34.
5,6tan
mm75,342
5,638dmm38d
071,51,0
daN95,46F1000.F46956
daNmm4695671,54,3tan2
75,3471,56,2tan
2
567,9801M
kolkol
sT
c-
311,08,40037..2
8.76,9801
M..2
h.F
SA
d- A ve B parçaları tek parça olsa idi yalnız A vidasına verilen moment söz konusu
olurdu
daN037,40F1000.F8,40037
daNmm8,4003771,56,2tan2
567,9801M
kolkol
sT
0498,046956..2
5,1.76,9801
M..2
h.F
ST
Recommended