TRANSMİSYON CIVATALARI

Kuvvet veya hareket iletiminde kullanılan vida

mekanizmalarına transmisyon cıvataları denir.

Yük altında sıkılan cıvatalar, çektirme cıvata

mekanizmaları veya sık sık çözülüp bağlanan sistemler,

tutturma cıvata mekanizmaları da bu gruba sokulabilir.

Bu sunu farklı kaynaklardan derlenmiştir.

TRANSMİSYON CIVATALARI

Transmisyon cıvatalarında genellikle bir güç iletimi söz

konusu olduğundan verimin yüksek olması istenir. Üçgen

profilli vidalarda profil eğimi nedeniyle sürtünme direnci

arttığı için

µµ’=tan ρ’=

cos ( α/2 )

verim azalır. Bu nedenle üçgen profil uygun değildir.

Üçgen profilli vidaların adımlarının küçük

olması eksenel hareketin yeteri kadar çabuk

olmasını engellediğinden üçgen profil tercih

edilmez. Aynı çapta büyük adımlı üçgen profil

ise cıvata kesitini zayıflatacağı için uygun

değildir. Bütün bu sebepler dikkate alındığında

trapez, testere veya kare profiller tercih

edilmektedir.

TRANSMİSYON CIVATALARI

TRANSMİSYON CIVATALARI

TRANSMİSYON CIVATALARI

Civata somun sistemi hareket bakımından sınıflandırılırsa;

Somun sabit, civata dönme ve öteleme hareketi yapar.

Civata sabit, somun dönme ve öteleme hareketi yapar.

Civata dönme hareketi, somun öteleme hareketi yapar.

Somun dönme hareketi civata öteleme hareketi yapar.

Yapı bakımından bağlama ve transmisyon cıvataları arasında

fark yoktur. Fakat yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı

üçgen profilli olmazlar.

Çalışma prensibi bakımından bağlama ve hareket cıvataları

arasındaki tek fark transmisyon cıvatalarında somun ile

cıvata arasındaki hareketin yük altında yapılmasıdır.

Bu nedenle transmisyon cıvatalarının çalışma prensibi

bağlama cıvatalarının sıkma prensibine benzer.

Ancak burada cıvataya tatbik edilen moment, bir döndürme

momenti ve (F) kuvveti de ön gerilme kuvveti değil, nominal

kuvvet veya yüktür.

Hareket cıvatalarına uygulanan döndürme

momenti, somun ve cıvata dişleri arasındaki

sürtünme momenti ve yataklama

sistemindeki sürtünme momenti olmak

üzere iki direnç momentini yenen bir

momenttir.

TRANSMİSYON CIVATALARI

• Cıvata dişleri arasındaki sürtünme momenti;

'

2

2/2s

d

h

2

dFtan

2

dFM

• Yataklama sistemindeki sürtünme momenti;

2

dFM o

1sü

Bağlama cıvataları için elde edilen sıkma momenti hareket cıvataları için yazılırsa

Cıvata veya somun hareketi kuvvet yönünde ise

'

2

2/2s

d

h

2

dFtan

2

dFM

'

2

2/2s

d

h

2

dFtan

2

dFM

Cıvata veya somun hareketi kuvvet yönüne ters ise

Kendi kendine kilitlemeli sistem söz konusu ise

2

2/2s

d

h

2

dFtan

2

dFM

Verim• hareket kuvvet yönüne ters ise

• hareket kuvvet yönünde ise

• kilitlemeli sistem söz konusu ise

2d

h1

tan

)tan(

)tan(

tan

DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR

Transmisyon civatalarının stroku

s = n. zo.h

n Civatanın devir sayısı

Zo Vidanın ağız sayısı

h Vidanın hatvesidir

Çok küçük hareketlerin söz konusu olduğu ayarişlemlerinde ince hatveli vidalar kullanılabilir. Ancak bunlarzayıf vidalardır. Bu sakıncayı önlemek için diferansiyelvidalar geliştirilmiştir. Bu cıvatalar yönleri aynı fakathatveleri farklı seri halinde iki vidadan meydanagelmektedir. Somunlardan biri hareketli diğeri ise sabittir.Cıvatanın her dönüşünde somunlar birbirine yaklaşır veyauzaklaşır.

s = h1 - h2 1 no'lu somunun hatvesi büyük ises = h2 - h1 1 no'lu somunun hatvesi küçük ise

İntegral (bileşik) cıvatalar ise hatveleri aynı fakat yönlerifarklı iki vidadan meydana gelirler.s = h1 + h2

DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR

DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR

HESAPLAMA PRENSİPLERİ

em1

AK22

çB

31

s

21

ç

F3,1ArmadaBoyutlandı

s/3

16/d

M

4/d

F

Mukavemet Hesabı Aşınma Hesabı

em21

2

em21

2

pdd4

Fhzhm

p

dd4

z

Fp

Şekildeki kriko ile F=20kN’luk bir yük

kaldırılacaktır.

a) Gerekli momenti bulunuz.

b) Sistemin verimini bulunuz.

c) Krikonun stroku H0=200mm olduğuna göre

somuna kaç devir yaptırmak gerekir?

Dönüş yönü hangi yönde olmalıdır?

μ’=0,14

Cetvelden

Tr 16x4 için d1=11,5mm d2=14mm h=4mm

Tr 12x3 için d1=8,5mm d2=10,5mm h=3mm

Somunu çevirdiğimizde, üst vida 4 mm yukarı çıkıp, somun ise 3 mm aşağıya

inecektir.

Üst vida-somun arasındaki sürtünme momenti Kuvvet ve hareket ters yönlü

olduğundan,

.bulunurmmN32740M

814,010,514.

4

d

htan

d

h

2

dFtan

2

dFM

1s

0''0

2

'

2

2/2s

Gereken moment=Üst vida-somun sürtünme momenti+alt

vida-somun sürtünme momentinden oluşur.

b- Verim

137,0)d

h1).(

)tan(

tan(.

2

üstalttoplam

c- Diferansiyel vidalar için s=h1-h2=4-3 =1mm 200 devir s.g.yönünde

Alt vida- somun ile arasındaki sürtünme momenti

Alt tarafta hareketli olan kısım somundur. Somun kuvvet yönünde hareket ettiği için

otoblokaj var mı bakılır.

0''0

2

814,010,55,10.

3

d

htan

.bulunurmmN32740520032740Ms

Nmm5200tan2

dFM

nedenleBuvar,otoblokaj

/22s

'

Şekilde vidalı bir el mengenesi gösterilmiştir. A

vidası tek ağızlı kare profilli ve sağ yönlüdür. A

vidasının dış çapı 14 mm ve hatvesi 4 mm dir.

Vida dişleri arasındaki sürtünme katsayısı 0,1

olup B tablasına gelen kuvvet 5000N , tablo

sürtünmesi için yarıçap 8 mm ve sürtünme

katsayısı 0,12 olduğuna göre

a- El ile vida döndürme kolunun ucuna 100

N’luk kuvvet tatbik edildiğine göre L kolunun

uzunluğu nedir?

b- Bu mengene sıkıştırılıp bırakılırsa kendi

kendine çözülür mü?

c- Sistemin verimi nedir?

a- El ile vida döndürme kolunun ucuna 100 N’luk kuvvet tatbik edildiğine

göre L kolunun uzunluğu nedir?

b- Vidaya el ile uygulanan moment Ms=FEL.L

Toplam moment Cıvata hareketi kuvvet yönüne ters olduğundan

2

d..Ftan.

2

d.FM 02

s

mm122142

hdtdd2

00

2

71,51,0057,612.

4

d

htan

mm5,110L

100.L8.12,0.500071,5057,6tan.2

12.5000Ms

b- Bu mengene sıkıştırılıp bırakılırsa kendi kendine çözülür mü?

c- Sistemin verimi nedir?

29%287,0

12

16.12,02083.0

106,0

.)tan(

tan

2

00

d

d

Şekildeki tel germe tertibatında A kolu sol, B kolu sağ vidadır. C parçası

çevrilerek germe veya boşaltma yapılmaktadır. d=16mm; d1=13,55mm, h=2mm

dir.

a)Germe tertibatı ile 9000N’luk bir kuvvet ile germek için C parçasına

uygulanması gereken döndürme momenti ne kadardır?(μ=0,1) C parçası soldan

bakıldığında ne yöne döndürülmelidir?

b) tertibatın verimi nedir?

vida-somun arasındaki sürtünme momenti,

Kuvvet ve hareket ters yönlü olduğundan,

.bulunurmmN28,21187M

586,630cos

tan467,2

2

55,1316.

2

d

htan

d

h

2

dFtan

2

dFx2M

sToplam

0'!0

2

'

2

2/2sToplam

C somunu saat göstergesi yönünde dönmelidir.

a- Zımba ucunun aşağıya inmesi için el kolunun saat ibrelerinin dönme

yönünde (üstten bakıyoruz) çevrilmesi gerekir.

1 devirdeki ilerleme s=h1-h2=8-6,5 =1,5mm

1 devirde 1,5mm aşağıya inerse 6mm inmesi için 6/1,5=4 devir yapması gerekir.

b- Saçta delik açmak için gerekli kuvvet

daN7,98016.13..40s.d..F K

A.F K

Bu kuvveti elde etmek için sürtünme momentini yenecek bir momenti el koluna

uygulamalıyız. Dıştaki vida(A) kuvvet yönüne ters içteki kuvvet yönünde hareket

ettiğinden toplam moment aşağıdaki şekilde yazılır.

MST = MS1 – Mç2= MS-M’S

L.Ftan2

dFtan

2

dFM kolB

2BA

2AsT

0

A

2A1A

6,256.

8tan

mm562

860dmm60d

0

B

2B1B

4,375,34.

5,6tan

mm75,342

5,638dmm38d

071,51,0

daN95,46F1000.F46956

daNmm4695671,54,3tan2

75,3471,56,2tan

2

567,9801M

kolkol

sT

c-

311,08,40037..2

8.76,9801

M..2

h.F

SA

d- A ve B parçaları tek parça olsa idi yalnız A vidasına verilen moment söz konusu

olurdu

daN037,40F1000.F8,40037

daNmm8,4003771,56,2tan2

567,9801M

kolkol

sT

0498,046956..2

5,1.76,9801

M..2

h.F

ST