Türkiye Selçuklu Beylikleri ve Medeniyet

ANADOLU'DA İLK TÜRK BEYLİKLERİ

Malazgirt Muharebesi'nden sonra Anadolu'ya yapılan Türkmen akını iyice arttı. Bunun sonucu olarak, burada bir çok Türkmen beyliği kuruldu.

+ Saltuklular (1071-1202)  Danişmentliler (1080-1178)   Mengücekler (1072-1228)   Artuklular (1102-1409)  Çubukoğulları  İnaloğulları  Dilmaçoğulları  Ahlatşahlar ( Ermenşahlar Beyliği, Sökmenliler

Beyliği )  İzmir Beyliği (ÇAKA BEY) Tanrıvermişoğulları  İnançoğulları

Saltuklu Beyliği (1072-1202)  Malazgirt Meydan Muhârebesinden sonra Erzurum ve civârında kurulan beyliktir.  Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu’da ilk kurulan Türk beyliği budur. Başşehri Erzurum olan beyliğin kurucusu, Malazgirt Zaferinin kazanılmasında önemli rol oynayan Emir Saltuk’tur.Anadolu Selçukluları tarafından yıkılmıştır.

Danişmendliler Beyliği Danişment Gazi Anadolu'da fetihlere

memur edilen BİR KOMUTANDIR. Türkmenlere hocalık, öğretmenlik

yaptığı için "Danişment" lâkabı ile anılıyordu. Danişment Gazi Ahmet Bey, Kızılırmak ve Yeşilırmak dolaylarını ele geçirmiş ve burada devletini kurmuştur.En güçlü beyliktir.Anadolu Selçukluları son vermiştir.

Mengücekliler (1118-1250)

Mengücek Gazî'nin, Malazgirt savaşına iştirak ettiği ve bu savaştan sonra Sultan Alp Aslan'ın Anadolu'yu zapt etmek için görevlendirdiği beyler arasında bulunduğu bilinmektedir.

Türkmen beylerinden Mengücek, Anadolu'nun fethi sırasında Erzincan, Kemah, Divriği yi alarak beyliğini kurdu.Gürcülerle savaştı. Anadolu Selçukluları tarafından yıkıldı.

Artuklu Beyliği (1101-1409) Kültür ve sanatıyla iz bırakmış uzun

ömürlübeyliklerden biri Artuklu Beyliği'dir. Artuk Bey'in oğulları tarafından kurulan bubeylik üç kol halinde gelişti.Hasankeyf, Mardin veHarput'da, üç kol halinde hüküm

sürmüştür. Hasankeyf koluna Eyyübiler, Harput koluna Anadolu Selçukluları, Mardin koluna Karakoyunlular son verdi.

Anadolu Selçuklu Devleti(1077-1308) Türkmenlerin Anadolu’ya göçleri 11.

yüzyılda başlamış ve 1071’deki Malazgirt Savaşı’ndan sonra daha da artmıştı. Kutalmışoğlu Süleyman Konya’dan İznik’e kadar olan bölgeyi ele geçirdi. 1075’te Bizans İmparatorluğu’nun önemli kentlerinden biri olan İznik’i aldı ve kendine merkez yaptı.

Süleyman Şah, bu sefer güneye ve doğuya yöneldi. Bu durumdan rahatsız olan Suriye Selçukluları ile girdiği mücadelede hayatını kaybetti.Mezarı Suriye'deki Caber kalesinde bulunmaktadır. Ankara anlaşmasına göre burası Türk toprağı sayılmaktadır.

I.KILIÇ ARSLAN DÖNEMİ (1092-1107) Melik Şahın ölümünden sonra I.Kılıç Arslan

devletin başına geçti. Çaka bey ile ittifak kurup Bizans a karşı

çıktı. I.Haçlı Seferine karşı başarı ile mücadele

etti. İznik i terk etmek zorunda kaldı. Devletin merkezini Konya’ya taşıdı. Büyük Selçuklu Devleti ile yaptığı savaşı

kaybederek öldü.(1107)

1.MESUT DÖNEMİ

Danişmentlilerin yardımıyla tahta geçmiştir.

Batıda ve doğu da seferlere devam etmiştir.

Türkiye Selçukluları II. Haçlı Seferlerine karşı mücadele ettiler.

II.KILIÇ ARSLAN DÖNEMİ (1155-1192) MİRYOKEFALON SAVAŞI (1176) Bizansın Türkleri Anadolu dan atmak istemesi Ancak savaş ta ağır bir yenilgi aldılar. SONUÇLARI: Bizans’ın Türkleri Anadolu dan atma ümitleri

yok oldu. Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşti. Bizans artık savunmaya geçti. Haçlı seferiyle Bizans a geçen üstünlük tekrar

sağlandı.

I.GIYASETTİN KEYHÜSREV DÖNEMİ(1192-1211)

II.Kılıç Arslan’dan sonra başa geçti. Karadeniz ticaret yolunun güvenliğini

sağladı. Ekonomi ve ticarete önem verdi. Antalya alınarak önemli bir liman

kenti haline getirildi. Ticareti geliştirmek için Venediklilerle

ticaret antlaşması yapıldı.

1. İzzeddin Keykavus Dönemi (1211-1220)

Sinop'u alarak ilk tersaneyi kurdu. Kıbrıs krallığı ile bir ticaret anlaşması

yaptı. Kervansaray yapımına ve ticarete

önem verildi.

I.ALAEDDİN KEYKUBAT DÖNEMİ(1220-1237) İlk olarak Moğol tehlikesini önlemeye çalıştı. Alanya alınarak burada tersane kuruldu. Sinop ta inşa edilen donanma ile Kırımda ki

Suğdak limanı alındı(İLK DENİZ AŞIRI SEFER). Mengücekliler ortadan kaldırıldı. Celalettin Harzemşah Sivas ı alması üzerine

Yassıçemen savaşı yapıldı.(1230) I.Alaeddin Keykubat Kayseri’de bir ziyafette

iken zehirlenerek öldürülmüştür. Moğol akınlarından kaçan Türkmenleri

Anadolu'ya yerleştirdi.Böylece Uc beylikleri ortaya çıktı.

II.GIYASETTİN KEYHÜSREV (1237-1246) Devletin ekonomik bakımdan zayıfladığı bir dönemde

Baba İshak isyanı başladı. İsyan kısa zamanda yayıldı. Fakat bastırıldı. Moğolların Erzurumu işgal etmesi üzerine II.Gıyasettin

büyük bir ordu ile Moğollar üzerine yürüdü. İki ordu Kösedağ’da karşılaştı. II.Gıyasettin Keyhüsrev savaş alanını gizlice terk

edince savaşı Selçuklular kaybetti.(1243) Savaş sonunda Anadolu Selçuklu Devleti dağılma

sürecine girdi. Siyasal birlik bozuldu ve Anadolu'da çok sayıda

bağımsız beylik ortaya çıktı.

ANADOLU BEYLİKLERİ

1. KARAMANOĞULLARI (1256-1487)2. GERMİYANOĞULLARI (1299-1429)3. OSMANOĞULLARI (1299-1918)4. AYDINOĞULLARI (1308-1426)5. SARUHANOĞULLARI (1313-1410)6. KARESİOĞULLARI (1304-1345)7. CANDAROĞULLARI(İSFENDİYARO-ĞULLARI) (1299-

1260)8. MENTEŞOĞULLARI (1261-1425)9. HAMİTOĞULLARI (1300-1425)10. DULKADİROĞULLARI (1337-1515)

ANADOLU BEYLİKLERİ

11. RAMAZANOĞULLARI (1353-1608)12. EŞREFOĞULLARI (1280-1326)13. ALAİYE BEYLERİ (1293-1471)14. TACEDDİNOĞULLARI(CANİK BEYLERİ)

(1348-1428)15. SAHİP ATA OĞULLARI (1275-1342)16. PERVANEOĞULLARI (1277-1322)17. ERETNA DEVLETİ (1335-1381)18. KADI BURHANEDDİN DEVLETİ (1381-1398

ANADOLU BEYLİKLERİNİN ORTAK ÖZELLİKLERİ ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİNİN YIKILMASI

VE MOĞOL EGEMENLİĞİNİN ANADOLUDA SONA ERMESİ ÜZERİNE KURULMUŞLARDIR.

YILDIRIM BEYAZIT DÖNEMİNDE ÇOĞU OSMANLI DEVLETİNİN EGEMENLİĞİNE GİRMİŞ FAKAT ANKARA SAVAŞINDAN SONRA BAĞIMSIZ OLMUŞLARDIR.

ANADOLU TÜRK KÜLTÜR VE UYGARLIĞININ GELİŞMESİNDE ÖNEMLİ KATKILARDA BULUNMUŞLARDIR.

TÜRKÇEYİ RESMİ DİL OLARAK KULLANDILAR .BU DURUM TÜRKÇENİN GELİŞMESİNİ SAĞLADI.

ANADOLUNUN TÜRKLEŞMESİNİ SAĞLADILAR.

KARAMANOĞULLARI (1256-1487) KURUCUSU:KERİMUDDİN KARAMAN BEY KURULDUĞU YER:KONYA, KARAMAN, ERMENEK EN GÜÇLÜ ANADOLU BEYLİĞİYDİ.

KARAMAN OĞLU MEHMET BEY, ANADOLUDA TÜRKÇEYİ İLK DEFA RESMİ DİL OLARAK İLAN ETMİŞTİR.

OSMANLI DEVLETİNE KARŞI EN FAZLA DİRENEN BEYLİKTİR

GERMİYANOĞULLARI(1299-1429)

KURUCUSU:YAKUP BEY KURULDUĞU YER:KÜTAHYA,

TAVŞANLI, EMET 2. MURAT DÖNEMİNDE VASİYET

YOLUYLA OSMANLIYA KATILMIŞTIR.

OSMANOĞULLARI(1299-1918)

KURUCUSU:OSMAN BEY KURULDUĞU YER:SÖĞÜT VE

DOMANİÇ OĞUZLARIN KAYI BOYUNDANDIR. BİR UÇ BEYLİĞİ OLARAK KURULAN

OSMANLIOĞULLARI BEYLİĞİ DAHA SONRAKİ DÖNEMLERDE ANADOLU TÜRK BİRLİĞİNİ KURDULAR.

AYDINOĞULLARI(1308-1426)

KURUCUSU:AYDINOĞLU MEHMET BEY KURULDUĞU YER:İZMİR, BİGA,

SELÇUK VE AYDIN DENİZCİLİKLE UĞRAŞAN EN GÜÇLÜ

BEYLİKTİR. SEÇUK İSA BEY CAMİ ÖNEMLİ

ESERİDİR.

SARUHANOĞULLARI(1313-1410)

KURUCUSU:SARUHAN BEY KURULDUĞU YER:MANİSA, MENEMEN,

TURGUTLU, FOÇA DENİZCİLİKLE UĞRAŞARAK

CENEVİZLERLE TİCARET YAPTILAR. TÜRKÇEYE ÖNEM VERDİLER.

KARESİOĞULLARI(1304-1345) KURUCUSU:KARESİ BEY KURULDUĞU YER:BALIKESİR, BERGAMA,

ÇANAKKALE DENİZCİLİKLE UĞRAŞMIŞLARDIR. OSMANLI DEVLETİNE KATILAN İLK

BEYLİKTİR.

OSMANLI DEVLETİ, KARESİ DONANMASINA SAHİP OLARAK DENİZCİLİK FAALİYETLERİNE GİRİŞTİ.

CANDAROĞULLARI (İSFENDİYAROĞULLARI) (1299-1260)

KURUCUSU:ŞEMSEDDİN YAMAN CANDAR

KURULDUĞU YER:KASTAMONU VE SİNOP

MENTEŞEOĞULLARI (1261-1425)

KURUCUSU:MENTEŞE BEY KURULDUĞU YER:MUĞLA, FETHİYE,

MİLAS HACI İLYAS BEY CAMİ ÖNEMLİ

ESERİDİR.

ANADOLUSELÇUKLU MEDENİYETİ DEVLET YÖNETİMİ: DİĞER TÜRKİSLAM DEVLETLERİ İLE AYNIDIR. MELİKLERİN YETKİSİ KISITLANMIŞTIR. NİYABET-İ SALTANAT DENİLEN VE SULTANA

VEKALET EDEN YENİ BİR DİVAN KURULMUŞTUR.

MEŞVERET MECLİSİ KURULMUŞTUR. BU MECLİS KURULTAYIN KARŞILIĞIDIR.

ÜLKE YÖNETİMİ

UÇ BEYLİKLERİ ORTAYA ÇIKTI.BU BEYLİKLER SELÇUKLU SULTANINA BAĞLI ANCAK İÇ İŞLERİNDE SERBESTTİ. KÖSEDAĞ SAVAŞINDAN SONRA BAĞIMSIZLIKLARINI İLAN ETTİLER.

ANADOLU DA ÜÇ AYRI UC MERKEZİ VARDIR.

DENİZLİ ,KASTAMONU VE ANTALYA

TAŞRA TEŞKİLATI 1-MERKEZE BAĞLI VİLAYETLER: YÖNETİM VE GELİRLERİ BAKIMINDAN

BÜYÜK DİVANA BAĞLIDIR. VALİLER TARAFINDAN YÖNETİLİR.

SUBAŞI(GÜVENLİK),KADI(YARGI),NAİP(YÖNETİM),MUHTESİP(BELEDİYE)DİĞER ÖNEMLİ İDARECİLERDİR.BÜYÜK EYALETLERDE ŞIHNE DENİLEN ASKERİ VALİLER GÖREV YAPAR.

2-MELİKLERİN YÖNETTİĞİ EYALETLER: DOĞRUDAN SULTANA BAĞLIDIR. YARI

BAĞIMSIZ HAREKET EDİP KENDİ ADINA DİVAN KURABİLİR.

3-UC EYALETLERİ: YÖNETİCİLERİNE MİRRLİVA ÜNVANI

VERİLİR.

TOPRAK IDARESİ

TOPRAKLARIN BÜYÜK KISMI DEVLETE AİTTİR.

HAS ARAZİ FAZLADIR . MÜLK ARAZİLER AZALMIŞTIR.

KERVANSARAY VE KÜLLİYE YAPIMINA ÖNEM VERİLDİĞİ İÇİN VAKIF ARAZİLER ARTTIRILMIŞTIR.

ORDU

ANADOLU SELÇUKLULARIN DA ORDUNUN DİĞER TÜRKİSLAM DEVLETLERİNDEN FARKI DONANMANIN VE DONANMAKOMUTANININ BULUNMASIDIR.(EMİR-İ SEVAHİL, REİS-ÜL BAHR,EMİRÜL MA)

ORDU SİSTEMİ

HASSA(KAPIKULU )ASKERLERİ TİMARLI SİPAHİLER UCLARDAKİ TÜRKMENLER ÜCRETLİ ASKERLER GÖNÜLLÜLER BAĞLI DEVLET VEBEYLİK ASKERLERİ DONANMA

DİN VE İNANIŞ

TASAVVUF DÜŞÜNCESİNE DAYANIR. BU DÜŞÜNCE MENSUPLARINA SUFİ DENİR.

TARİKATLAR YESEVİLİK:HOCA AHMET YESEVİ BABAİLİK:BABA İLYAS TÜRKMENLER

ARASINDA YAYILDI. BABA İSHAK AYAKLANMASINDA ETKİLİ OLDU.

BEKTAŞİLİK:HACI BEKTAŞ VELİ (MAKALAT) OSMANLI DEVLETİNİN VE YENİÇERİ OCAĞININ KURULMASINDA ETKİLİ OLMUŞTUR.

EKBERİLİK:MUHYİDDİN ARABİ VAHDET-İ VÜCUT İNANCINA DAYANIR.

MEVLEVİLİK:SULTAN VELED KURDU.DAHA ÇOK ÜST TABAKA ARASINDA YAYILMIŞTIR.

TARİKATLARA BAĞLI ÖRGÜTLER ABDALAN-I RUM-ANADOLU DERVİŞLERİ BACIYAN-I RUM-ANADOLU KADINLARI FETEYAN-I RUM-ANADOLU GENÇLERİ GAZAYAN-I RUM-ANADOLU GAZİLERİ

EKONOMİK HAYAT 1-TARIM HAYVANCILIK 2-SANAYİ VE MADENCİLİK 3-TİCARET: KERVANSARAYLAR YAPILMIŞ,DEVLET

SİĞORTACILIĞI UYGULANMIŞ,YABANCI DEVLETLERLE TİCARET SÖZLEŞMELERİ YAPILMIŞTIR. VENEDİK,CENEVİZ,FLORANSA GİBİ

HAZİNE

HAZİNE-İ HASSA:SULTANA AİT HAZİNE-İ AMİRE:DEVLETE AİT İLK PARA:1. MESUT (BAKIR) İLK ALTIN VE GÜMÜŞ

PARA:2.KILIÇASLAN

TOPLUM YAPISI

ŞEHİRLİLER:TİCARET VE ZANAATLA UĞRAŞIR.

ESNAFLAR: LONCALAR ŞEKLİNDE ÖRGÜTLENMİŞTİR.LONCA LAR DİNİ AÇIDAN AHİLİK TEMELİNE DAYANIR.

AHİLİĞİN KURUCUSU AHİ EVRANDIR. AHİ EVRAN DEBBAĞ’DIR.

BİLİM ADAMLARI SEYFEDDİN AMİDİ:FELSEFE MANTIK KUTBEDDİN ŞİRAZİ:FELSEFE

ASTRONOMİ COĞRAFYA HACI PAŞA:TIP MEHMET RAVENDİ VE İBN-İ BİBİ:TARİH KADI ŞİRACEDDİN:MANTIK KELAM CACA BEY:ASTRONOMİ FİZİK

MATEMATİK KİMYA

DİL VE EDEBİYAT

ANADOLU SELÇUKLULARINDA BİLİM DİLİ ARAPÇA EDEBİYAT DİLİ FARSÇA HALK DİLİ TÜRKÇE DİR.

BEYLİKLER İSE TÜRKÇEYE ÖNEM VERMİŞTİR.

1277 KARAMANOĞLU MEHMET BEYİN FERMANI

EDEBİYAT HALK EDEBİYATI: SÖZLÜEDEBİYAT: BATTALNAME,DANİŞMENTNAME,DEDE

KORKUT HİKAYELERİ,NASREDDİN HOCA VE BEKTAŞİ FIKRALARI

YAZILI EDEBİYAT: SEYH AHMET GÜLŞEHRİ:MANTIK-UT

YAYR AŞIK PAŞA:GARİPNAME

TASAVVUF EDEBİYATI

MEVLANA:MESNEVİ,DİVAN-I KEBİR,FİFİ MAFİH,MEKTUBAT (TAMAMI FARSÇA)

YUNUS EMRE:DİVAN,RİSALETÜN NÜSHİYE(TÜRKÇE)

DİVAN EDEBİYATI

HOCA DEHHANİ:İLK DİVAN ŞAİRİDİR. SELÇUKLU ŞEHNAMESİ

GERMİYANLI AHMEDİ:DİVAN,İSKENDERNAME ,CEMŞİD-Ü HURŞİD

DİNİ MİMARİ:CAMİ,MESCİT,MEDRESE TÜRBE,KÜMBET,KÜLLİYE,TEKKE VE ZAVİYE

CAMİLER:ULU CAMİ MODELİNDE YAPILMIŞTIR.

DİYARBAKIR ULU CAMİİ:ANADOLUDAKİ İLK CAMİDİR.ARTUKLU YAPISIDIR.

KONYA ALAADDİN CAMİİ:İLK SELÇUKLU CAMİSİ

MALATYA ,SİVAS,DİVRİĞİ ULU CAMİLERİ,NİĞDE ALAATTİN,KAYSERİ HUANT HATUN VE HACI KILIÇ CAMİLERİ DİĞER SELÇUKLU ESERLERİDİR.

MESCİT

KONYADA ERDEMŞAH ,TAŞ VE SIRÇALI MESCİT

HARPUT DA ARAP BABA VE ALACA MESCİT

ÇANKIRI DA TAŞ MECİT AKŞEHİRDE GÜDÜK MİNARELİ MESCİT

MEDRESE:AÇIK VE KAPALI AVLULU

TOKAT NİKSAR YAĞIBASAN MEDRESELERİ ANADOLUDAKİ İLK MEDRESELERDİR.DANİŞMENTLİ ESERİDİR.

İLK SELÇUKLU MEDRESESİ KAYSERİ KOCA HASAN MEDRESESİDİR.

KONYADA KARATAY ,SULTANİYE ,İNCE MİNARELİ MEDRESE

SİVASTA GÖK,BURUCİYE ,ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE

ERZURUMDA ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE (EN BÜYÜK)

KIRŞEHİRDE CACA BEY MEDRESESİ(RASATHANE)

TÜRBE VE KÜMBETLER ANADOLU SELÇUKLU: KONYA 2. KILÇASLAN KAYSERİ DÖNER KÜMBET KIRŞEHİR CACA BEY AHLAT ULU KÜMBET NİĞDE HÜDVEN HATUN

BEYLİKLER: ERZURUM EMİR SALTUK KAYSERİ MELİK GAZİ TERCAN MAMA HATUN DİVRİĞİ SİTTE MELİK

KÜLLİYE :MERKEZİNDE CAMİ ÇEVRESİNDE HAN HAMAM MEDRESE ÇARŞI GİBİ BİNALAR BULUNAN KOMPLEKS

YAPILARDIR.

ANADOLUDAKİ İLK KÜLLİYE MENGÜCEKLİLERE AİT DİVRİĞİ KÜLLİYESİDİR.

İLK SELÇUKLU KÜLLİYESİ KAYSERİ HUAND HATUN KÜLLİYESİDİR.

KAYSERİ HACI KILIÇ,KONYA SAHİP ATA,KAYSERİ GEVHER NESİBE KÜLLİYELERİ

TEKKE VE ZAVİYE

KONYA—SIRÇALI SULTAN MİSKİNLER TEKKESİ

KONYA—SAHİP ATA HANKAHI TOKAT—SÜMBÜL BABA VE HİLAFET

GAZİ

SİVİL MİMARİ:SARAY KERVANSARAY DARÜŞŞİFA HAMAM VE KÖPRÜ

KÖŞK VE SARAYLAR: KAYSERİ—KUBADİYE , BEYŞEHİR—KUBADABAD ALANYA—ALAİYE SARAYLARI KONYA –HAYDAR BEY , HIZIR İLYAS

KÖŞKÜ KONYA –ALAADDİN KÖŞKÜ

KERVANSARAY İLK KERVANSARAY ALAY HAN(2.KILIÇASLAN) EN BÜYÜKLERİNE SULTANHANI DENİR.

(KONYA-AKSARAY,KAYSERİ-SİVAS) ANTALYA-ISPARTA ARASINDA

EVDİR,KIRKGÖZ,AĞZIKARA ANTALYA-ALANYA ARSINDA ŞARAPSA

HAN,ALARA HAN SİVAS-MALATYA HEKİM HAN

DARÜŞŞİFA(BİMARHANE):HASTANE

KAYSERİ-GEVHER NESİBE SİVAS-İZZEDDİN KEYKAVUS AKSARAY-ALAADDİN KEYKUBAD AMASYA –TORUMTAY TOKAT- MUİNEDDİN PERVANE DİVRİĞİ-TURAN MELİK

HAMAM VE KÖPRÜLER

KONYA-SULTAN HAMAMI DİYARBAKIR-MALABADİ KÖPRÜSÜ ANTALYA-BELKIS KÖPRÜSÜ TOKAT-HIDIRLIK KÖPRÜSÜ

ASKERİ MİMARİ

KALE VE SURLAR

PALMET:BİTKİ MOTİFİ RUMİ:YAPRAK MOTİFİ ARABESK: BİRBİRİ İLE KEŞİSEN

GEOMETRİK VE ÇİZGİSEL DESENLERDEN OLUŞAN SÜSLEME

MİNYATÜR: VARKA Ü GÜLŞAH(İLK MİNYATÜR ESERİ)

TEZHİP:YALDIZ VE BOYA İLE KAĞIT VE YAZI SÜSLEME

Konya AlâaddinCamii

Konya Ata Sahip Cami

Kayseri’deki Huand Hatun Külliyesi

Kalenderbaba Türbesi - Kırşehir

Ağzıkara Han-Kayseri

Ağzıkara Han-Kayseri