Sen Anadolu Beyliklerini

biliyor musun?

Sorgu Odası

Anadolu BeylikleriAnadolu Beylikleri, Türklerin 1071’deki

Malazgirt Savaşı’ndan sonra

Anadolu’da kurdukları

devletlerdir.

Anadolu Beylikleri

Bu savaşın hemen ardından, özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu

Anadolu'da kurulan devletlere Birinci Dönem Anadolu Beylikleri denir

Anadolu BeylikleriAynı dönemde, önce Anadolu'nun batı ucunda İznik'i başkent edinen, sonradan da Haçlı Seferleri nedeniyle başkentini Konya'ya taşıyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan devletler ise İkinci Dönem Anadolu Beylikleri olarak anılır.

1. Dönem Anadolu Beylikleri

Alp Arslan Anadolu'yu fethetmekle

görevlendirdiği Türkmen beylerine, ele

geçirdikleri yerleri yurt olarak verdi. Bu

beyliklerin çoğu da Alp Arslan'ın ordusunda

görev almış bu Türkmen beylerince kuruldu.

1. Dönem Anadolu BeylikleriBu beylikler, Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlıydı, ama bağımsız yönetiliyordu. 13. yüzyılda Anadolu'nun büyük bölümüne egemen olan Anadolu Selçukluları bu beyliklerle zaman zaman çatışmış, birçoğunun topraklarını ele geçirmiştir.

1. Dönem Anadolu Beylikleri

Birinci Dönem Anadolu Beylikleri'nin kurulduğu

yerler ve egemenlik süreleri tabloda gösterilmiştir. Bu

beyliklerden Anadolu tarihine yön veren

Artuklular, Danişmendliler ve Saltuklular aşağıda

anlatılmıştır.

Ahlatşahlar Beyliği

Ahlatşahlar Beyliği, Ahlat’ta, 12. yüzyıl başlarında kurulmuş olan bir Türk devletidir. Tarihte Sökmenliler, Ahlatşahlar ve Ermenşahlar adlarıyla anılan bu Türk beyliği, sultan Alparslan’ın yeğeni Azerbeycan Selçuklu Gemi Valisi Kutbeddin İsmail İl Arslan’ın Türk asıllı yetiştirmesi (Memlük) olan sökmen el Kutbi (o bu lakabı kutbeddin’in yetiştirmesi olduğu için almıştır ) tarafından 1110 yılında kurulmuştur.

Ahlatşahlar Beyliği

Sökmenli (Ahlatşahlar) Beyliği, çocukluk dönemi hariç, 57 yıl hükümdarlığını İkinci Sökmen Bey zamanında en iyi devresini yaşadı. Silvan Eyyubi Hükümdarı Necmeddin Eyyûbî, ahlatlıların daveti üzerine 1207 senesinde Ahlat’a gelip şehri teslim alarak, Sökmenliler Devletine son verdi.

Artuklular Artuklular, Oğuzların komutanlarından olan Artuk Bey'in oğullarınca kuruldu. 1101'de Anadolu'nun güneydoğusundaki Hısn Keyfa (bugünkü Hasankeyf), Mardin ve Harput yöresinde üç ayrı beylik halinde varlığını sürdürdü.

ArtuklularÖarı ve Eyyubilere karşı savaştılar. Daha sonra bu üç devletin de egemenliğini tanımak zorunda kaldılar. Hısn Keyfa Artukluları, 1232'de Eyyubiler tarafından ortadan kaldırıldı .

Mardin Artukluları (1108-1409)

Mardin Artuklularının kurucusu Artuk Bey'in oğlu Necmeddin İlgazi’dir. İlgazi, Hısn Keyfa Artuklularının kurucusu olan kardeşi Sökmen'in oğlundan Mardin'i aldı ve Â1108’de bağımsızlığını ilan etti. Hısn Keyfa Artukluları sınırları içinde olan Mardin ve çevresi böylece ayrı bir beylik haline geldi.

Mardin ArtuklularıNeçmeddin İlgazi 1118'de, sonradan beyliğin başkenti olan Diyarbakır'ı topraklarına kattı. Ertesi yıl Halep yakınlarında Haçlıları yendi. Daha sonra Harezmşahların ve Anadolu Selçuklularının egemenliğini tanıyan beylik, 200 yıl daha varlığını sürdürdü. Mardin Artukluları 1409'da Karakoyunlular tarafından yıkıldı.

Arkadaşlar bana bir şeyler

oluyor,derse devam edemiy… Baba, hemen

şehre gitmeliyiz.

Harput Artukluları (1185-1234)

• Harput Artuklular, Harput ve çevresinde kuruldu. Yaklaşık 50 yıl varlığını sürdüren bu beylik, 1234'te Anadolu Selçukluları tarafından ortadan kaldırıldı.

• Artuklular özellikle Mardin, Diyarbakır, Silvan ve Hasankeyf'te mimari açıdan önemli camiler, medreseler ve köprüler yaptırmışlardır.

Danişmentliler Danişmend Gazi olarak anılan

Gümüştigin Ahmed Gazi, 1071’deki Malazgirt Savaşı'nın ardından Anadolu içlerine ilerleyerek Amasya, Tokat, Sivas, Niksar, Malatya ve Yozgat'ı ele geçirdi. Aynı yıl bu bölgede beyliğini kurdu. 1105’te ölen Danişmend Gazi’nin yerine oğlu Emir Gazi geçti. Emir Gazi, Ankara ve Kayseri’yi de alarak devletin sınırlarını genişletti.

Danişmentliler

1107'de I. Kılıç Arslan'ın ölümünden sonra Anadolu Selçuklu Devleti’ndeki taht mücadelesinde damadı I. Mesud’u destekledi. I. Mesud'un tahta geçmesinden sonra uzun süre Anadolu Selçukluları üzerinde etkili oldu. 1142’de Melik Muhammed'in ölümünden sonra başlayan taht kavgaları Danişmendlileri zayıflattı.

Danişmentliler

Nizameddin Yağıbasan Sivas’ta, Aynüddevle Elbistan ve Malatya’da, Zünnun da Kayseri’de egemenliklerini ilan ettiler. Danişmendlilerin parçalanmasından yararlanan Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan, Danişmendli topraklarını yavaş yavaş ele geçirdi. Sonunda Malatya’yı da alarak 1175'te Danişmendlileri tamamen ortadan kaldırdı.

DanişmentlilerDanişmendliler, Tokat, Malatya, Sivas ve

Kayseri'yi değerli yapılarla zenginleştirdiler. Anadolu'nun Türkleşmesinde ve bu topraklarda İslam dininin yayılmasında önemli rol oynadılar. Danişmend Gazi'nin yaşamı ve Anadolu'nun fethinde gösterdiği kahramanlıkları “Danişmendname” adlı destanın konusunu oluşturur.

Saltuklular Saltuklu Beyliği, Alp Arslan’ın

komutanlarından Emir Saltuk’un fethettiği Erzurum ve çevresinde kuruldu. Emir Saltuk’un oğlu Ebu’l-Kasım, Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın fetihlerine katıldı. 1092'de bağımsız bir devlet haline gelen Saltuklular, Kuzeydoğu Anadolu'daki Kars, Bayburt, Oltu, Tortum, İspir ve Tercan yöresine egemen oldular.

SaltuklularBeyliğin merkezi Erzurum’du. Saltuklular

Trabzon İmparatorluğu'na ve Gürcülere karşı savaştılar. Ne var ki II. Saltuk, 1153’te Gürcülere tutsak düştü. Saltuklular daha sonra da Doğu Anadolu’da Gürcüler karşısında varlık gösteremediler. Bu tehdit karşısında Anadolu Selçuklu Sultanı II. Süleyman Şah, 1202’de Erzurum’u alarak Saltuklu Devleti’ne son verdi. Saltuklular döneminde komşu ülkelerden gelen tüccarların uğrak yeri olan Erzurum ekonomik yönden gelişti. Saltuklular bu kentte ve başka yerlerde camiler, kaleler ve kümbetler yaptırdılar.

Anlatımını kesmiş

olacağım ama bir şey sorabilir

miyim?

Tabi tabi sor.

1. Dönemi anlatıyorsun ya

bunun 2. dönemi var değil mi?

Olmaz olur mu tabi ki

var.Neyse biz devam edelim.

İkinci Dönem Anadolu Beylikleri

Anadolu Selçukluları, Anadolu'daki Türkmen beylerini aşiretleriyle birlikte Bizans ve Kilikya sınırlarına yerleştirmişlerdi. Böylece Anadolu Selçukluları hem devletin sınırlarını güvence altına alıyor, hem de Türkmen beylerini denetim altında tutuyorlardı. Ama 1243'teki Kösedağ Savaşı'nda Moğollara yenilen Anadolu Selçuklu Devleti’nin Türkmenler üzerindeki denetimi zayıfladı. Bu savaşın ardından, Moğolların bir kolu olan İlhanlılar Anadolu’da denetimi ele geçirdiler. Bu süreçte uç beylikleri, önce İlhanlılara bağlı, sonra bağımsız devletlere dönüştüler. Bu beyliklerden biri olan Osmanlı Beyliği, zamanla bütün öbür beyliklerin topraklarını ele geçirdi ve bir imparatorluğa dönüştü.

İkinci Dönem Anadolu Beylikleri tabloda topluca gösterilmiştir. Bunlardan altısı, Osmanlı Beyliği'nden sonra Anadolu tarihinde önemli rol oynadıkları için aşağıda ayrıca anlatılmıştır.

Aydınoğulları

Kurucu:-)Aydınoğlu Mehmed BeyKuruluş:-) 1308'de Aydın ve çevresinde

kuruldu. Özellik:-) Bizans'tan Birgi'yi alıp başkent

yapınca bağımsızlığını ilan etti. Ardından Ödemiş, Sultanhisar ve İzmir'i de topraklarına kattı. Ayasuluğ’da (bugünkü Selçuk) Aydınoğullarının ilk donanmasını kurdu.

Aydınoğulları Mehmed Bey’in 1334'te ölümü üzerine

beyliğin başına oğlu Umur Bey geçti. Umur Bey Selçuk ve İzmir'de tersaneler kurdu ve donanmasını güçlendirdi. Sakız, Bozcaada, Eğriboz, Mora ve Rumeli kıyılarına akınlar düzenledi. Umur Bey Alaşehir'i de topraklarına katınca, Venedik, Ceneviz, Rodos Şövalyeleri ve Kıbrıs Krallığı'nın donanmaları birleşerek harekete geçti. Birleşik Haçlı donanması 1344’te İzmir'i ele geçiren ve Aydınoğulları bu savaşta donanmasını yitirdi.

Aydınoğulları Aydınoğulları, Umur Bey'in 1348'de

ölmesinden sonra eski gücünü yitirdi. Denizden Haçlılara, karadan da Osmanlılara karşı koyamadı. İsa Bey, 1390'da topraklarını Yıldırım Bayezid’e bırakarak Tire'de oturmayı kabul etti. 1402’deki Ankara Savaşı'nda Yıldırım Bayezid'i yenen Timur Aydınoğullarına eski topraklarını geri verdi. Bir süre daha ayakta kaldı.

Yıkılış:-)1426'da II. Murad tarafından ortadan kaldırıldı.

Germiyanoğulları Kurucu:-) Yakub Bey Kuruluş:-) 1300’de Kütahya, Kula, Simav

Gölü ve Denizli çevresinde kuruldu. Özellik:-)Başlangıçta İlhanlıların

egemenliğini tanıyan Yakub Bey, İlhanlıların Anadolu’da gücünü yitirmesinin ardından bağımsızlığını kazandı. Ama bu kez Germiyanoğulları, Karamanoğullarının tehdidiyle karşılaştı. Bunun üzerine Süleyman Şah, kızını Yıldırım Bayezid’le evlendirerek Osmanlıların desteğini sağladı. Simav, Emet ve Tavşanlı çevresini de çeyiz olarak Osmanlılara verdi.

Germiyanoğulları Süleyman Şah'tan sonra başa geçen II. Yakub

Bey bu toprakları geri isteyince, Yıldırım Bayezid 1390'da beyliğin bütün topraklarını ele geçirdi. 1402'deki Ankara Savaşı'nda Yıldırım Bayezid’I yenen Timur, II. Yakub Bey’e beyliğin bütün topraklarını geri verdi. Yıldırım Bayezid'in oğulları arasındaki taht kavgasında Çelebi Mehmed'i tutan II. Yakub Bey Osmanlılarla dostça geçindi.

Yıkılış:-)1429’da ölünce, vasiyeti doğrultusunda beyliğin toprakları Osmanlı Devleti’ne katıldı.

Kadı Burhaneddin Devleti Kurucu:-)Kadı Burhaneddin Kuruluş:-) 1381’de Sivas’ta kuruldu. Özellik:-) Kayseri ve Sivas'tan oluşan

beyliğin asıl topraklarına Samsun ile Erzincan’ı da kattı. Güçlü bir devlet kuran Kadı Burhaneddin, Orta Anadolu’da Osmanlılar, Memlûklar ve Karamanoğullarına karşı egemenlik mücadelesi verdi. Kadı Burhaneddin aynı zamanda şair ve bilgindi. İslam bilimleri konusunda kitapları ve şiirlerinin toplandığı Divan’ı (1980) vardır.

Yıkılış:-)1398’de Akkoyunlulara karşı savaşırken öldü ve devleti de böylece son buldu.

Karamanoğulları Kurucu:-) Karaman Bey Kuruluş:-)1256’da kuruldu. Özellik:-) Ermenek’i beyliğin merkezi

yaptı. Daha sonra Mut ve Larende’yi (bugünkü Karaman) ele geçirdi. Beyliğin merkezini de Ermenek’ten Larende’ye taşıdı.Karamanoğulları, İlhanlıların Anadolu'dan çekilmesinden sonra Konya'yı alarak başkent yaptılar.

Karamanoğulları Diğer yandan sürekli sınırlarını

genişleterek güçlenen Osmanlılarla komşu oldular. Sonunda iki devlet arasında çatışma kaçınılmaz hale geldi. Karamanoğulları Osmanlılara karşı, Akkoyunluların ve Timurluların yanı sıra Avrupa devletleriyle de işbirliği yaptılar. Yıldırım Bayezid Rumeli'de savaşırken, Karamanoğulları öbür Anadolu beyliklerini de yanlarına alarak Osmanlı topraklarına saldırdılar.

Karamanoğulları Bunun üzerine Yıldırım Bayezid

1390'da Karamanoğullarının üzerine yürüdü ve Konya'yı alarak bu güçlü beyliğin egemenliğine son verdi. 1402’deki Ankara Savaşı'ndan sonra topraklarını geri alarak beyliklerini yeniden canlandırdı.

Yıkılış:-)1466'da Fatih Sultan Mehmed tarafından ortadan kaldırdı.

Beyliklerin Devlet Yapısı ve Ordu Düzeni

Anadolu beyliklerinin kurucuları aşiretlerdi. Anadolu Selçukluları bu aşiretleri özellikle Bizans sınırına yerleştirmişler ve bu toprakları aşiret beylerine ikta (tımar) olarak vermişlerdi. İkta sisteminde, Türkmen beyleri kendilerine verilen toprağın karşılığında Anadolu Selçuklu sultanına savaş zamanlarında asker gönderiyordu. Toprağın mülkiyeti sultana aitti, beylerin ise bu toprağı işleme hakkına sahipti. Bu beyler sonradan bağımsızlıklarını ilan ettiklerinde Anadolu Selçuklu devlet yapısını kendilerine örnek aldılar.

Beyliklerin Devlet Yapısı ve Ordu Düzeni

Anadolu beyliklerinde devlet yönetimi hanedanın elindeydi. Bu hanedanın en yaşlı ya da etkili kişisine Ulu bey denirdi. Ulu bey devlet merkezinde oturur, vilayetlerin yönetimini ise çocuklarına ya da kardeşlerine bırakırdı. Devlet işleri, bir kurul ya da kurum olan divanda görüşülür ve karara bağlanırdı. Vilayetlerin yönetiminden ise valiler sorumluydu; ayrıca hukuk işlerini kadılar ve askerlik ile güvenlik işlerini subaşılar yürütürdü. Devletin parası (sikke) ulu bey adına basılırdı.

Beyliklerin Devlet Yapısı ve Ordu Düzeni

Anadolu beyliklerinde ordu, Ulu beyin atlı ve yaya hassa birlikleri, ikta verilmiş beylerin yetiştirdiği askerler ve çeri denen aşiret atlılarından oluşurdu. Savaş sırasında ordu üç kola ayrılırdı. Merkez kuvvetlere ulu bey, sağ ve sol kollara da oğulları ya da kardeşleri komuta ederdi. Ok, yay, kılıç, kargı, hançer, balta, gürz ve mancınık orduda kullanılan başlıca silahlardı.

Ekonomik ve Toplumsal Yaşam

Anadolu beyliklerinde toprak, Anadolu Selçuklularındaki gibi üçe ayrılmıştı. Bunlara ikta, vakıf ve mülk denirdi. Devlet bazı toprakların gelirini hizmetlerine karşılık belirli bir kişiye ya da bir vakfa bırakırdı. Köylüler bu toprakları işler, vergisini de toprağı işletme hakkına sahip olan kişiye ya da vakfa verirlerdi. Köylüler ekip biçmekle yükümlü olduğu toprakları bırakıp başka yere gidemezlerdi. Kent ve kasabalarda mülk sahibi olanlar köylülere oranla daha özgürdüler. Her zanaat dalı ayrı bir Ahi birliğine bağlanarak kendi içinde örgütlenmişti.

Ekonomik ve Toplumsal Yaşam

Ekonominin temeli tarıma dayalıydı. Toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak tahıl, meyve ve pamuk gibi ürenler yetiştiriliyordu. Hayvancılık da hayli yaygındı. Anadolu'da dokunan kilim ve halılar dış pazarda alıcı buluyordu. Kütahya, Amasya ve Bayburt çevresinden çıkarılan gümüşün büyük bölümü de dışarıya satılıyordu. Anadolu beyliklerinde ticarete de gelişmişti. Karadeniz kıyısındaki Sinop, Trabzon ve Samsun, Ege'deki Foça, İzmir, Selçuk ve Balat ile Akdeniz'deki Antalya ve Yumurtalık, iç ve dış ticaretin en önemli liman kentleriydi. Kayseri ve Konya, kervan yollarının kavşak noktasında bulunan Sivas önemli ticaret merkezleriydi.

Bilim ve Sanat

Anadolu beylikleri döneminde özellikle Konya, Kayseri ve Kastamonu birer bilim ve sanat merkeziydi. Bilimler

arasında en çok tıp gelişmişti.

Bilim ve Sanat Hacı Paşa Anadolu Beylikleri Döneminin en

ünlü tıp bilginlerinden biriydi. Başta Yunus Emre olmak üzere; Gülşehirli Şeyh Ahmed, Âşık Paşa oğlu Ulu Arif ÇelebiBahaeddin Sultan VeledAhmed Eflaki bu dönmede yetişmiş başlıca şair ve

yazarlardı. Bunlar arasında Yunus Emre Anadolu’da

Türkçe şiirin öncüsüdür.

Bilim ve Sanat Karamanoğulları:-) Karaman'daki Hatuniye

Medresesi ile Niğde'deki Ak Medrese Germiyanoğulları:-)Afyonkarahisar'da Kubbeli Cami

ve Kütahya'daki Vacidiye (Demirkapı) Medresesi Eşrefoğulları:-) Beyşehir'deki Eşrefoğlu Süleyman

Bey Camisi ve Medresesi Hamidoğulları:-)Eğridir'deki Dündar Bey Medresesi Candaroğulları:-)Safranbolu'daki Gazi Süleyman Paşa

Camisi Aydınoğulları:-)Birgi'deki Aydınoğlu Mehmed Bey

Camisi ve Medresesi ile Selçuk'ta salt mermerden yapılmış İsa Bey Camisi ve İmareti

Dulkadiroğulları:-)Manisa'daki Ulucami Saruhanoğullarından ve Kayseri'deki Haltuniye Medresesi

1.Dönem Beylikleri 

Başkent         

Hakimiyet Dönemi

İzmir Çaka Beyliği İzmir 1081 - 1098Dilmaçoğulları Beyliği 1085 - 1192Danişmendliler Beyliği Sivas 1092 - 1178Saltuklu Beyliği Erzurum 1092 - 1202Ahlatşahlar Beyliği Ahlat 1100 - 1207Artuklu Beyliği D.Bakır ve

Mardin çevresi

1102 - 1408

İnaloğulları Beyliği Bitlis 1098 - 1183Mengüçlü Beyliği Erzincan 1072 - 1277Erbil Beyliği Erbil 1146 - 1232Çubukoğulları Beyliği Çemişgeze

k 1085 - 1092?

2. Dönem Beylikler 

Başkent  HakimiyetDönemi  

Aydınoğulları Beyliği Birgi sonra Ayasoluk (Selçuk)

1308-1426

Candaroğulları Beyliği(İsfendiyaoğulları Beyliği)

Kastamonu 1299-1462

Çobanoğulları Beyliği Kastamonu 1227-1309

Dulkadıroğulları Beyliği Elbistan 1339-1521

Eretna Beyliği Sivas, sonra Kayseri

1328-1381.

Eşrefoğulları Beyliği Beyşehir 13.yy. ortaları - 1326

Germiyanoğulları Beyliği Kütahya 1300-1423

Hamidoğulları Beyliği Eğirdir 1301-1423

İnançoğulları Beyliği (Ladik Beyliği)

Denizli 1261-1368

Kadı Burhaneddin Devleti Kayseri 1381-1398

Karamanoğulları Beyliği Konya 1256-1483

Karesioğulları Beyliği Balıkesir 1297-1360

Menteşeoğulları Beyliği Milas 1280-1424

Pervâneoğulları Beyliği Sinop 1277-1322

Ramazanoğulları Beyliği Adana 1325-1608

Sâhipataoğulları Beyliği Afyonkarahisar 1275-1342

Saruhanoğulları Beyliği Manisa 1302-1410

Taceddinoğulları Beyliği Niksar 1303-1415

Tekeoğulları Beyliği Antalya 1321-1390