Ukradziona cielesność, czyli o instytucjonalizacji macierzyństwa

Ukradziona cielesność,czyli

oinstytucjonalizacji

macierzyństwa

Instytucja macierzyństwa

Adrienne Rich(1929)

Of Woman Born: Motherhood as Experience and Institution (1976)

Zrodzone z kobiety

(2000)

Poetka, eseistka…

Poetka, eseistka…

Kobiecy początek…

Niesiemy ślad doświadczenia miłości, rozczarowania, władzy i czułości pochodzące od kobiet.

Matka-syn versus matka-córka

Niewiele wiemy o wpływie faktu rodzenia kobiet przez kobiety na kulturę,

ponieważ w patriarchacie nie one czyniły i mówiły.

Kariera kompleksu Edypa

KAZIRODCZE POŻĄDANIE MATKI

WYPARCIE POŻĄDANIA

IDENTYFIKACJA Z OJCEM

(SUPEREGO)

Pragnienie seksualnego

związku z rodzicem płci przeciwnej, przy jednoczesnej chęci

pozbycia się rodzica tej samej płci, jako

rywala seksualnego.

WNIOSEK

Relacja matki i dziecka jest traktowana jako regresywna, nieproduktywna, a kultura zależy w pełni od relacji ojciec-syn.

Gustave Moreau, Edyp i Sfinks.

Kateksja w relacji matka-córka

Od skrajnej symbiozy i uzależnienia do radykalnego gniewu i nienawiści.

Matka i córka muszą opisać i wysłowić swoją historię.

Nieobecność kulturowa mitu Demeter i Kory.

Matkofobia

Nie tyle lęk przed własną matką czy też własnym

macierzyństwem, ale przed staniem się własną matką.

(Lynn Sukenick, A. Rich)

Strach przed byciem matką?

Kobieta, która doświadczyła własnej matki jako siły destrukcyjnej może odczuwać strach, że stając się matką stanie się także destrukcyjna.

Fot. Monika Zielińska

Skąd destrukcja?

Matka przypisuje córce status obywatela drugiej kategorii oczekując od syna (ojca, przyjaciela, kochanka) spełnienia jej własnych niezrealizowanych potrzeb.

Macierzyństwo jako…

Potencjalny związek kobiety z jej władzą nad rozrodczością i z dziećmi.

Instytucja, która ma na celu zapewnienie, by cały związany z tym pierwszy potencjał a także wszystkie kobiety pozostały pod męską kontrolą.

Czy kontynuacja Beauvoir?

Atak skierowany jest na tę formę macierzyństwa, która jest zdefiniowana i ograniczona w patriarchacie.

Osobiste doświadczenie

„Pamiętałam niewiele za wyjątkiem niepokoju, fizycznego zmęczenia, gniewu, obwiniania siebie, nudy i wewnętrznego rozdwojenia…”

Fałszywe założenie:

Że matka „naturalna” jest osobą pozbawioną jakiejkolwiek innej tożsamości, i że może ona odnaleźć całkowite spełnienie w byciu z małymi dziećmi i życiu ich tempem.

Matkowa ideologia

W potocznym przekazie posiadanie dziecka oznacza dla młodej kobiety pełnię dojrzałej kobiecości, dowód bycia jak „inne kobiety”.

Lęki społeczne

Według Rich istnieje ogromny lęk przed posiadaniem przez kobiety OSTATECZNEGO PRAWA DECYZJI DO UŻYCIA ICH CIAŁ.

Wygląda na to, że identyfikacja kobiety jako matki jest niezbędne dla emocjonalnego funkcjonowania społeczeństwa.

Gniew na marnotrawienie siebie…

Relacja między matką a

dzieckiem jest okaleczana i

manipulowana,

co uniemożliwia rozwinięcie jej

autentyzmu.

Dwie dominujące idee ciała

I.

Nieczyste, zepsute, miejsce odchodów, krwawień, źródło fizycznego i moralnego skalania.

II. Jako matczyne jest dobroczynne, święte, czysta, aseksualna, karmiąca

Macierzyństwo usprawiedliwia…

Tylko dramat dziecka???

„Ta spokojna, pewna, pozbawiona ambiwalencji uczuć kobieta (…) wydawała się tak niepodobna do mnie jak astronauta.”

Emocjonalna huśtawka

Miłość, ale także i wściekłość są bardziej intensywne i gwałtowne niż kiedykolwiek wcześniej.

DLACZEGO JEST EM

TAKA WŚCIEKŁA?

Doświadczenie raz jeszcze…

„Byłam skutecznie wyalienowana z mojego rzeczywistego ciała i prawdziwego ducha przez instytucję, a nie fakt samego macierzyństwa.”

„Głębia konfliktu między instynktem samozachowawczym a uczuciami macierzyńskimi może być doświadczana jako pierwotna agonia”.

INSTYTUCJE

Macierzyństwa i heteroseksualności tworzą przepisy i warunki, w

jakich podejmuje się lub blokuje pewne wybory, kształtują one okoliczności naszego życia.

Są ukształtowane tak, by służyć męskim interesom!

Historycznie rzecz ujmując:

Dom nie był traktowany jako azyl i schronienie przed światem zewnętrznym.

Dom nie był centralnym zajęciem kobiet a związek matki i dziecka nie był relacją wyizolowaną.

W wieku XIX-stym pojawiają się głosy przeciwko idei „pracującej matki”.

Historycznie rzecz ujmując:

Sprywatyzowanie sfery domowej oznaczało zwiększenie bezradności i rozpaczliwą samotność kobiet.

Od wieków średnich do XVIII wieku dzieciobójstwo stanowiło najbardziej popularne przestępstwo w Europie.

Kobiety odmawiające bycia matkami określa się jako psychopatologiczne.

Patriarchat

Władza ojców. Rodzinno-społeczny, ideologiczny, polityczny system, w którym mężczyźni używając siły, bezpośredniego nacisku czy rytuału, tradycji, prawa, języka, obyczajów, etykiety, edukacji i podziału pracy, rozstrzygają, jaką rolę powinny lub nie odgrywać kobiety.

WŁADZA oznacza, że posiadający ją ma prawo do dokonania pewnego

skrótu myślowego, niewnikania w złożoność dróg

ludzkiej osobowości.

Czym jest władza?

Gdyby mama nie wyszła za tatę, ciekawe

kim nasza mama mogłaby

być?

Egzemplifikacja: rodzina

Patriarchalny

układ:

patrymonialny, patrylinearny, patrylokalny

powstały na idei WŁASNOŚCI .

Rich przywołuje Beauvoir

„Kobieta wzbudzała lęk jako matka, a więc właśnie macierzyństwo należało przeistoczyć i ujarzmić.”

Udomowienie macierzyństwa

Zostaje ono odcięte od atrakcyjności seksualnej

(kusicielki) jak i matczynej władzy (władzy Boginii) i

akceptowane jest w swojej nieegoistycznej i

samopoświęcającej się formie.

Medykalizacja ciąży i porodu

Pytanie o sposób rodzenia jest dla Rich kwestią polityczną.

Ból porodowy jako kara boża (w XIX wieku karano spaleniem na stosie za próby łagodzenia bólów porodowych).

Akuszerki versus medycy.Medycy bohaterowie, milczące i

zapomniane akuszerki.

AKUSZEREK losy

Ang. midwife (mid = with, wif =woman)Franc. sage-femme (sage- mądry, femme-

kobieta)Akuszerstwo jako zajęcie nieczyste

(średniowiecze i nieco później).Wiedza na temat porodu gromadzona przez

kobiety!XVII wiek: położnicy głoszący niższość

akuszerstwa.

Wiedźma versus lekarz

empiryczka znawca Platona, Arystotelesa i teologii

Louise Bourgeois, XVIIw Jane Sharp, XVIIw Justine Siegemund,

XVIIw Angélique Le Boursier du

Coudray (XVIIIw)

Oficjalna doktryna

Historycy medycyny deklarują, że położnictwo mogło poczynić postępy dopiero, gdy przejęli je lekarze mężczyźni.

„Zapóźnienie wiedzy położniczej to bezpośredni rezultat kompletnego monopolu kobiet.” (Rongy, 1937)

Ręce z żelaza…

Tajemnica

Williama Chamberlena

została odkryta w 1773 roku i od tej

pory była dostępna dla wszystkich

mężczyzn i prawie żadnej kobiety.

Poporodowa gorączka

Aleksander Gordon, 1795 rok

Oliver Homes, XIX wiek

Ignaz Semmelweis,

1861 rok

Luty 1866: umiera jedna czwarta kobiet rodzących w Paryżu.

XVII wiek: we francuskiej prowincji w Lombaradii nie przeżyła żadna rodząca w ciągu jednego z lat.

Przełamanie poetyki cierpienia

1853 rok,

królowa Wiktoria zgodziła się na znieczulenie chloroformem podczas rodzenia kolejnego dziecka.

Na marginesie…ABORCJA…

Platon i Arystoteles popierali aborcję i antykoncepcję jako kontrolę urodzeń.

W starożytnej Grecji karano ją tylko wtedy kiedy zamężna kobieta dokonywała jej by nie dopuścić, by mąż posiadał dzieci.

Zanim płód wykonywał ruchy, nie był traktowany inaczej niż część ciała kobiety (wiedza o ciąży). Do XVII/XVIIIw.

Pojęciowo…ABORCJA…

Poronienie (miscarriage,aborsus, fausse-couche, Fehlgeburt) i aborcja (ang. abortion, abortus, avortement, Abtreibung) były używane zamiennie do XVIIIw.

Historycznie…ABORCJA…

Wczesne chrześcijaństwo uznawało za morderstwo, jeśli płód męski liczył ponad 40 dni, a żeński 80-90 dni.

1588, Sykstus V ogłasza aborcję morderstwem, 1591, Grzegorz XIV wraca do wersji Arystotelejskiej (ten sam wiek dla każdego płodu).

1869, Pius IX powraca do wersji Sykstusa. W XIX w. była penalizowana w wielu krajach

(Niemcy: 5-10 lat, Austria: także ojciec).

Na marginesie…STERYLIZACJA

1973-1976

około 3050 amerykańskich Indianek zostało poddane sterylizacji przy zdecydowanym sprzeciwie wobec sterylizacji jako takiej.

Dorothea LangeMigrant Mother

Czego pragnie Rich

Przywrócić ciąży i porodowi ich poznawczy wymiar, jako doświadczeń odkrywania fizycznych i psychicznych bogactw.

Czego pragnie Rich?

Opracować, dostrzec i zakwestionować narzucaną i łatwo przyjmowaną przez kobiety WINĘ, która jest najmocniejszą formą społecznej kontroli kobiet.

WINA: skąd się bierze?

Sposób wychowywania dzieci rozwijany jest najczęściej przez ojca, ale realizuje je na co dzień matka.

Matka jest pierwszą, która się wini, jeśli teoria nie działa w praktyce.

Bagaż macierzyńskiej winy: Czy czynię to, co jest słuszne? Czy robię wystarczająco wiele? Czy robię za dużo?

Męskie kontra kobiece

Żeby relacja między synem a matką nie polegała na „matkowaniu” społeczeństwo nie może być anty-macierzyńskie; nie może oddzielać publicznego (ojcowskiego, kulturowego) od prywatnego (kobiecego, uczuciowego).

Allen Jones, Man Woman 1963

Zacząć od siebie…

Poszerzać i wyjaśniać granice, jakie nakładane są na kobiety (siebie, matkę, córkę).

Rozszerzyć granice własnego życia, odmówić bycia ofiarą.

Przełamywać tabu kobiet jako współtowarzyszek, współtwórczyń, współspiskowców, jednoczyć się ponownie z matkami.

Od tego musimy zacząć:

Musimy wyobrazić sobie świat, w którym każda kobieta jest przewodnim duchem własnego ciała. W takim świecie kobiety

stworzą nowe życie rodząc nie tylko dzieci, ale też wizje, myśli, konieczne do

podtrzymania, ukojenia i zmiany ludzkiej egzystencji. Seksualność, polityka,

inteligencja, władza, macierzyństwo, wspólnota, intymność nabiorą nowego

znaczenia.