UVOD U ORGANSKUHEMIJU - · PDF fileVrste hemijskih formula neorganska hemija H2SO4 molekulska...

UVOD U ORGANSKU HEMIJUprof. Goran Poš

HEMIJSKA JEDINJENJA

neorganska organska

jedinjenja svih elemenata jedinjenja ugljenika>60000 jedinjenja >50 miliona jedinjenja

molekulska formula strukturna formulasve vrste veza kovalentna veza

mineralno poreklo i neživi svet živi svet i sintetička jedinjenja

GRANA HEMIJE KOJA SE BAVI

UVOD U ORGANSKU HEMIJU

ORGANSKA HEMIJA........... GRANA HEMIJE KOJA SE BAVI IZUČAVANJEM UGLJENIKOVIH JEDINJENJA

NISU ORGANSKA JEDINJENJA:Ugljenik (dijamant, grafit, C60)Oksidi ugljenikaUgljena kiselina i karbonatiKarbidi (sa metalima)Cijanovodonik i cijanidi

2

Vrste hemijskih formula

neorganska hemija

H2SO4

molekulska formula

organska hemija

C2H6Omolekulska formula

etanol

strukturna formula

UVOD U ORGANSKU HEMIJU3

2 4sumporna kiselina

etanolC2H5OHracionalna formula

etanol

U ORGANSKIM JEDINJENJIMA UGLJENIK JE UVEK ČETVOROVALENTAN

Veze između ugljenikovih atoma

UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Veze između ugljenikovih atoma

jednostruke dvostruke trostruke

4

Nizovi ugljenikovih atoma

otvoreni zatvoreni

OOOO

UVOD U ORGANSKU HEMIJU5

ZZ

ZZ OO

Vrste ugljenikovih atoma

primarni (1o)

sekundarni (2o)

tercijarni (3o)

11oo 22oo 33oo 44oo

11oo

22oo

11oo

11oo

11oo

UVOD U ORGANSKU HEMIJU6

kvaternerni (4o)11oo

ORGANSKA JEDINJENJA

Podela organskih jedinjenja

1. prema strukturi2. prema zasićenosti3. prema pripadnosti klasama

prema strukturi

aciklična

C C

acikličan

UVOD U ORGANSKU HEMIJU

aciklična

ciklična

karbociklična heterociklična

C N

karbocikličan heterocikličan

7

ORGANSKA JEDINJENJA

prema zasićenosti

zasićena

nezasićena

ZZ

NN

NNNN

UVOD U ORGANSKU HEMIJU8

NN

NN

NN

ZZ

ORGANSKA JEDINJENJA

prema pripadnosti klasamaPRIRODNA JEDINJENJA

ugljeni hidratiproteini

masne kiselinetrigliceriditerpenoidi

vitaminihormonienzimi

alkaloidinukleinske kiseline

OSNOVNE KLASEugljovodonici:

alkanialkenialkinidieni

cikloalkaniaromatični ugljovodonici

UVOD U ORGANSKU HEMIJU9

nukleinske kiseline

halogeni derivati ugljovodonikaalkoholi

fenolietri

aldehidiketoni

karboksilne kiselineamidiestri

nitro jedinjenjaaminokiseline

SINTETIČKA JEDINJENJApolimeri:plastika

guma

lekovibojni otrovi

Osnovni pojmovi u organskoj hemiji

Radikal (R)

RADIKAL ≠ JON

UVOD U ORGANSKU HEMIJU10

DEO ORGANSKOG JEDINJENJA KOJI POSEDUJE NESPARENE ELEKTRONE, A NASTAJE RASKIDANJEM VEZE SA JEDNIM ILI VIŠE ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA

jedinjenje radikal

Funkcionalna grupa

__OH __COOHhidroksilna karboksilna

__NH2

amino karbonilna

jednostruka C-C veza

dvostruka C-C veza

UVOD U ORGANSKU HEMIJU11

GRUPA U ORGANSKIM JEDINJENJIMA KOJA DAJEKARAKTERISTIČNE OSOBINE TIM JEDINJENJIMA I NJIHOVIM REAKCIJAMA

amino karbonilna

trostruka C-C veza

Homologi niz

24

1016182632

26

1014182226

CH4

C2H6

C3H8

C4H10

C5H12

C6H14

C7H16

UVOD U ORGANSKU HEMIJU12

3234niz

parnih brojeva

2630

homologi niz parnih brojeva

C7H16

C8H18

homologi niz organskih jedinjenja - alkana

TIP HEMIJSKIH JEDINJENJA ČIJI SE SUSEDNI ČLANOVI RAZLIKUJU ZA JEDNU UVEK ISTU GRUPU

Izomerija

POJAVA JAVLJANJA JEDINJENJA ISTE MOLEKULSKE FORMULEU DVA ILI VIŠE RAZLIČITIH STRUKTURNIH OBLIKA

strukturna prostorna (stereo)

izomerija niza

izomerija položaja

izomerija veze

optička izomerija

geometrijska izomerija

UVOD U ORGANSKU HEMIJU13

U DVA ILI VIŠE RAZLIČITIH STRUKTURNIH OBLIKA

izomerija niza kod butana

izomerija položaja kod hlor-propana

izomerija veze kod butena

C Z

B

A

X

optička izomerija kod opt. aktivnih supstanci

geometrijska izomerija (cis/trans izomerija)

Supstitucija

AC + BD AD + BCVRSTA HEMIJSKE REAKCIJE KOD KOJE DOLAZI DO ZAMENE ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA U ORGANSKOM MOLEKULU

Adicija

supstitution (eng) = zamena

addition (eng) = sabiranje, dodavanje

UVOD U ORGANSKU HEMIJU14

Adicija

AB + C ABCVRSTA HEMIJSKE REAKCIJE KOD KOJE DOLAZI DO DODAVANJA

ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA U ORGANSKOM MOLEKULU

addition (eng) = sabiranje, dodavanje

ZAKLJUČAK:

ELIMINACIJA

ABC AB + CVRSTA HEMIJSKE REAKCIJE KOD KOJE DOLAZI DO ODUZIMANJA

ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA U ORGANSKOM MOLEKULU

elimination (eng) = uklanjanje, oduzimanje

UVOD U ORGANSKU HEMIJU15

ZAKLJUČAK:

Eliminacija Suprotna adicija

Adicija Eliminacija Supstitucija=+

=