View
220
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
7/30/2019 Verplaatsing van de politiek: civil society (essay)
1/4
Verplaatsing van de politiek: civil society, door Sylvia Gonggrijp (7 december 2012)
1
Politieke besluitvorming gebeurt steeds vaker
op andere plaatsen dan binnen officile
statelijke instellingen. Hiervoor is de term
verplaatsing van de politiek in het leven
geroepen (Bovens, 2005: 120). Het vaststellen
van deze ontwikkeling is belangrijk binnen
bestuurskundig onderzoek naar macht en
machtsverhoudingen in het beleidsproces. Op
het moment dat politiek beleid benvloed
wordt door groepen en organisaties rondom
het openbaar bestuur, worden deze onderdeel
van de bestuurskundige analyse (Bovens, 2007:
170). Voor politicologische analyses van
politieke structuren en processen is het van
belang, omdat het proces van verplaatsing een
verandering bewerkstelligt in de politieke
structuren. Zo wordt dit verschijnsel specifiek
in verband gebracht met de vrije democratie,
wanneer verschillende politieke systemen met
elkaar vergeleken worden (Hague and Harrop,
2010: 227). In dit essay wordt onderbouwd dat
er sprake is van een verplaatsing van de
politiek. Daarbij wordt een positie ingenomen
met betrekking tot de stelling dat deze
ontwikkeling positief is. Hierbij wordt bewust
het debat vermeden over democratisering,
omdat bijdrage aan democratisering in het
midden gelaten kan worden met een andere
invalshoek. Als eerst wordt de term
verplaatsing van de politiek toegelicht.
Daarna worden drie ontwikkelingen besproken
die aantonen dat er sprake is van een
verplaatsing van de politiek en waarom dat wel
of niet positief is. Er wordt afgesloten met een
conclusie.
Voordat er verder gesproken kan worden over
het fenomeen, dienen twee dingen
verduidelijkt te worden: wat er bedoeld wordt
met verplaatsing van politiek en van waar
naar waar die verplaatsing gebeurt. Met
verplaatsing van de politiek wordt bedoeld dat
de staat niet langer de enige organisatie is
waar politieke besluiten worden genomen
(Engelen en Sie Dhian Ho, 2004: 13). De
verplaatsing van de politiek is dus geen
letterlijke verplaatsing, maar eerder een
verspreiding van de invloed op politieke
besluitvorming (Bovens, 2005: 120). Dit proces
vindt op verschillende manieren plaats (Bovens
e.a., 1995: 15). In dit stuk wordt specifiek
gesproken over een verplaatsing van de
politiek binnen het kader van de internationale
politieke besluitvorming.
Dan rest er nog de vraag naar waar de
politiek verplaats. Verschuiving van nationale
naar internationale arenas vindt op twee
manieren plaats: verticaal en horizontaal (Arts,
2004: 95; Bovens, 2005: 122). De verticale
verplaatsing impliceert meer autoriteit van
7/30/2019 Verplaatsing van de politiek: civil society (essay)
2/4
Verplaatsing van de politiek: civil society, door Sylvia Gonggrijp (7 december 2012)
2
intergouvernementele organisaties en
internationale regelgeving ten opzichte van de
natiestaat. De horizontale verplaatsing waar
hier verder over wordt gesproken - duidt een
toenemende macht van niet-statelijke actoren
aan, zoals niet-gouvernementele organisaties
en bedrijven (Arts, 2004: 95). In dit stuk wordt
de invloed vanuit de economische sector (de
bedrijven) weggelaten. De overige niet-
statelijke actoren kunnen aangeduid worden
met het begrip global civil society. Civil society
is niet statelijk en geen onderdeel van de
markt; het is niet- gouvernementeel en non-
profit (Scholte, 1999: 3). Het gaat om
internationale bewegingen met een
gemeenschappelijk doel, dat in veel gevallen
het benvloeden van de politiek is (Wild, 2006:
5). Denk hierbij bijvoorbeeld aan organisaties
zoals Amnesty International, Al Jazeera,
culturele groeperingen en allerlei
belangengroepen (Keane, 2003: 9).
Verplaatsing van de politiek wordt hier dus
besproken als een verspreiding van de invloed
op politieke besluitvorming vanuit de
traditionele natiestaat naar de niet-
gouvernementele omgeving van de civil
society. In de hierop volgende alineas worden
ontwikkelingen en voorbeelden besproken
waaruit ten eerste opgemaakt kan worden dat
er een verplaatsing van de politiek plaatsvindt,
en ten tweede dat dit een positief verschijnsel
is.
Invloed van civil society op politieke
besluitvorming blijkt uit de totstandkoming van
het Internationaal Strafhof, het ICC (Glasius,2008: 45). Hierin hebben verschillende
groepen een grote rol gespeeld, zoals:
mensenrechtenorganisaties, activisten voor
vrouwenrechten, anti-abortusbewegingen,
vredesactivisten en religieuze organisaties.
(Glasius, 2005: 22). Ongeacht het success van
het ICC, wordt dit gezien als belangrijk begin in
de overgang richting een internationale
rechtsorde en bescherming van burgers
wereldwijd (Glasius, 2008: 43). Natiestaten
hebben in dit geval in samenwerking met de
civil society een instituut in het leven
geroepen, door de inzet van niet-
gouvernementele actoren. Het politieke besluit
is dus buiten de traditionele arena tot stand
gekomen. Dit voorbeeld van politieke
verplaatsing was positief voor de
mensenrechten.
Een tweede manier waarop een verplaatsing
van de politiek zichtbaar is, is door
massademonstaties. Sommige civil society-
bewegingen hebben een cruciale invloed
gehad op politieke besluiten (Wild, 2006: 15).
In 2003 waren er echter miljoenen op de been
bij internationale demonstraties tegen de
Irakinvasie (Wild, 2006: 16). Het lukt niet altijd
om de politiek te benvloeden van buitenaf.
Wel heeft men blijkbaar het gevoel een
7/30/2019 Verplaatsing van de politiek: civil society (essay)
3/4
Verplaatsing van de politiek: civil society, door Sylvia Gonggrijp (7 december 2012)
3
verschil te kunnen maken, of anders in elk
geval het gevoel dat dat zo zou moeten zijn.
Waar sociale bewegingen in Amerika eerst nog
eng gevonden werden en vaak irrationeel,
werd dit beeld bijgesteld na het in actie komen
van mensenrechten- en vredesbewegingen die
protesteerden tegen de Vietnamoorlog (Hague
and Harrop, 2010: 166). Opnieuw een positieve
constatering. Het tweede argument voor de
stelling dat verplaatsing van de politiek positief
is, is dat politieke invloed van civil society de
overheid tot inzicht kan brengen met
betrekking tot een bepaald beleid.
Een derde argument dat de stelling
onderbouwt, kan gellustreerd worden met
eerder genoemde en aanvullende
voorbeelden. Waar de eerder genoemde
argumenten in bestuurskundige optiek
bekeken werden, worden deze nu in een
politiek-structureel kader geplaatst.
Verschillende niet-statelijke organisaties,
belangen- en actiegroepen hebben zich ingezet
om mensenrechten-schendingen aan te pakken
(de totstandkoming van het ICC). Ook de
vredesbewegingen tijdens de Vietnamoorlog
hebben zich hardgemaakt voor mensenrechten
en tegen geweld. Hague en Harrop (2010)
vergelijken verschillende manieren van
burgerparticipatie met elkaar, door naast
participatie in vredesbewegingen ook
participatie in politiek geweld te belichten.
Hague en Harrop stellen dat de genocide in
Rwanda, waarbij meer dan 200.000 Hutus
door de autoriteit aangespoort werden om
meer dan 500.000 Tutsis te vermoorden, een
politieke vraag oproept (in plaats van een
psychologische). De moorden werden
aangestuurd van bovenaf. Net als in de Tweede
Wereldoorlog, toen men participeerde in de
jodenvervolging (Hague en Harrop, 2010: 169).
Er zou dus gesteld kunnen worden dat met de
verplaatsing van de politiek over niet-
gouvernementele actoren, de samenleving
minder vatbaar wordt voor onrechtvaardig en
zelfs gewelddadig beleid. Simpelweg omdat de
samenleving die autoriteit een beetje deelt.
Als we het hebben over de horizontale
verplaatsing van de politiek naar specifiek het
domein van de civil society, dan laten
voorbeelden van niet-statelijke invloed op
politieke besluiten zien dat er een verplaatsing
waargenomen kan worden. Deze waarneming
is van belang voor verschillende vakgebieden,
waarbinnen het op verschillende manieren
relevant is. Zo heeft civil society aantoonbaar
invloed op openbaar bestuur en beleid.
Verschillende politieke structuren en
processen worden direct of potentieel
benvloed door het verschijnsel. De
verplaatsing van de politiek is positief; voor
mensenrechten, de mogelijkheid om een
ongewenst beleid te benvloeden (de overheid
tot inzicht brengen) en potentieel zelfs voor de
veiligheid van de samenleving.
7/30/2019 Verplaatsing van de politiek: civil society (essay)
4/4
Verplaatsing van de politiek: civil society, door Sylvia Gonggrijp (7 december 2012)
4
Arts, B.J.M. (2004) Naar een mondiale democratie? De rol van niet statelijke acoren. In: Engelen,
E.R. en Die Dhian Ho, M. De Staat Van de Democratie: Democratie Voorbij de Staat.
Amsterdam: Amsterdam University Press, pp. 95-109.
Bovens, M.A.P. (1995) De verplaatsing van de politiek. Een agenda voor democratische vernieuwing.Amsterdam: Wiardi Beckman Stichting.
Bovens, M.A.P. (2005) De verspreiding van de democratie. Beleid en Maatschappij 3 (32): 119-127.
Bovens, M.A.P. e.a. (2007) Openbaar bestuur: beleid, organisatie en politiek. Zevende, herziene druk.
Alphen aan de Rijn: Kluwer.
Engelen, E.R. en Die Dhian Ho, M. (2004) De Staat Van de Democratie: Democratie Voorbij de Staat.
Amsterdam: Amsterdam University Press.
Glasius, Marlies (2008) Decision-Making More Democratic? The Case of the International Criminal
Court. Journal of Civil Society 4 (1), 4360.
Hague, R. and Harrop, M. (2010) Comparative Government and Politics. 8th Revised Edition. Palgrave
Macmillan.
Keane, J. (2003) Global Civil Society? Cambridge: Cambridge University Press.
Scholte, J.A. (1999) Global Civil Society: Changing the World? Coventry: University of Warwick.
Wild, L. (2006) Strengthening Global Civil Society. London: Institute for Public Policy Research.
(online geraadpleegd 6 december 2012
http://www.ippr.org/publications/55/1494/strengthening-global-civil-society)
http://www.ippr.org/publications/55/1494/strengthening-global-civil-societyhttp://www.ippr.org/publications/55/1494/strengthening-global-civil-societyhttp://www.ippr.org/publications/55/1494/strengthening-global-civil-societyRecommended