media1.osboraradic.edu.rsmedia1.osboraradic.edu.rs/2020/12/TRANSPORT-SUPSTANCI... · Web viewKod...

TRANSPORT SUPSTANCI KOD ČOVEKA I ŽIVOTINJA

Kod životinja prostije građe, npr sunđera, korisne supstance se prenose od ćelije do ćelije

Kod ostalih predstavnika carstva životinja transport se ostvaruje preko cirkulatornog sistema.

Kod biljaka se transport odvija kroz biljna tkiva I organe

Kod višećelijskih gljiva se korisne supstance prenose od ćelije do ćelije.

Uloga Sistema organa za cirkulaciju:- Snabdevanje organizma kiseonikom, vodom I hranljivim materijama- Eliminacija viška vode I toksičnih produkata metabolizma

SISTEM ORGANA ZA CIRKULACIJU

Sistem organa za cirkulaciju čine srce I krvni sudovi

Tipovi krvnog sistema:

- Otvoreni (mekušci)

- Zatvoreni (čovek)

SRCE je:

- Šuplji mišićni organ- Sa spoljne strane obmotano tankom dvoslojnom membranom – srčanom kesom, koja ga

odvaja od ostalih organa

Ritmičkim pokretima grčenjem I opuštanjem srčanog mišića krv cirkuliše kroz krvne sudove.

Unutrašnja građa srca:

Kretanje krvi kroz srce:

KRVNI SUDOVI

VENSKI KRVNI SUDOVI:

- Uloga im je transport krvi bogate ugljen-dioksidom- Vene, venule I venski kapilari

ARTERIJSKI KRVNI SUDOVI:

- Uloga im je transport krvi bogate kiseonikom- Arterije, arteriole I arterijski kapilari

- Arterijski krvni sudovi provode krv bogatu kiseonikom, a venski bogatu udljen-dioksidom. Izuzetak su plućna vena I plućna arterija kod kojih je obrnuto.

Srce pumpa krv koja se kreće kroz arterijske. Venske krvne sudove I kapilare, čineći mali I veliki krvotok.

Veliki krvotok

cirkulacija krvi ostvaruje se između srca I ćelija

Mali krvotok

cirkulacija krvi između srca I pluća

TELESNE TEČNOSTI

KRV je tečno vezivno tkivo crvene boje I slanog ukusa.

Sastoji se od:

- Krvne plazme, tečnosti žute boje koja je sačinjena od vode (preko 90%) u kojoj se nalaze protein, masti, šećeri, vitamin, hormone I dr. i

- Krvnih ćelija:Crvrena krvna zrnca – eritrociti(transport gasova)Bela krvna zrnca – leukociti(odbrambena uluga organizma) iKrvne pločice – trombociti(učestvuju u zgrušavanju krvi).

U telu čoveka ima oko 5 litara krvi.

LIMFA

Limfa je tečnost bledožućkaste boje koja se sastoji od limfne plazme I belih krvnih zrnaca

U telu čoveka limfe ima oko 16 litara

Limfni sistem čini limfa, limfni sudovi, limfne žlezde I limfni organi

TRANSPORT SUPSTANCI KROZ BILJKU

Transport se kod biljaka obavlja biljnim organima I tkivima

Postoje dva tipa tkiva:

- Ksilem provodi vodu I mineralne soli od korena, kroz stablo ka listovima- Floem kojim se prenose hranljive materije iz listova do svih delova biljke

Kretanje vode I hrane kroz biljku

Transport se ostvaruje kroz provodne snopiće u oba smera

Provodni snopići mogu biti:- Prosti građeni od ksilema ili floema i- Složeni građeni I od ksilema I od floema

Na sam proces transporta uticaj imaju:

- Zona korenskih dlačica na korenu koje upijaju vodu I mineralne soli;- Korenov pritisak – upijajuća snaga korena;- Transpiracija – odavanje vode u vidu vodene pare.