YALIN MALİYET MUHASEBESİembk.mmoizmir.org/wp-content/uploads/2016/04/embk2013... ·...

YALIN MALİYET MUHASEBESİVE

BİR UYGULAMA

6. Endüstri Mühendisliği Bahar KonferanslarıEkim 2013/ İzmir

Prof. Dr. M. Bülent DurmuşoğluEnd. Y. Müh. Zeynep Tuğçe Şimşit

Gözlem ve Hipotez

• Geleneksel ürün/hizmet maliyet muhasebeyöntemleri, Yalın Üretim uygulamalarınazarar vermektedir.

• Modern yaklaşımlar (faaliyet tabanlı maliyetmuhasebesi gibi) doğruya daha yakınsonuçlar verse de yalın değildir.

• Kolay anlaşılır, uygulanır, doğruya yakınsonuç veren yalın bir maliyet muhasebesistemi kurulabilir.

Yalın Muhasebe

• Yalın muhasebe kavramı Yalın Üretimçabalarını destekleyici bilgileri üretmeyiamaçlayan bir muhasebe yaklaşımıdır.(Cunningham & Fuime, 2003)

3

Maliyet Muhasebe Yaklaşımları

Faktör Geleneksel Maliyet Muhasebesi

Faaliyet Tabanlı Maliyet Muhasebesi

Yalın Maliyet Muhesebesi

Üretim Şekline Uygunluk Kitle Üretimi Ismarlama Seri Üretim Ismarlama Seri Üretim

Odak Noktası İşçilik (insan-saat) Faaliyet Merkezi Değer Akışı

Basitlik Derecesi Basit Karmaşık Basit

Ön Koşul Koşul Yok Koşul Yok, Tasarım Gerekli Yalın Üretim Sistemi

Anahtar KullanımıHacim Esaslı

(İşgücü saati, malzeme miktarı veya makine saati)

Gerektiği Kadar Çok Kullanılmaz

Maliyetin Nedeni Ürünler Faaliyetler Değer Akışı

Ana Amaç Finansal Raporlama Ürün Maliyeti Bulma Kaizen

Nasıl geleneksel maliyet muhasebesi (standart maliyet) yanlış yola götürür?

Örnek

Toplam işgücü süresi (dak/adet) 15 Temin süresi (hafta) 6İşgücü birim zaman maliyeti (TL/dak) 0,33 Envanter (gün) 25İşgücü maliyeti (TL/adet) 5 Parti miktarı (adet) 2500Genel gider (TL/işgücü dakika) 1 Zamanında teslimat (%) 82Genel gider (TL/adet) 15Malzeme gideri (TL/adet) 1,5Toplam maliyet (TL/adet) 21,5

Hücre oluşturma sonrası, yeni hesaplanan maliyet

Toplam işgücü süresi (dak/adet) 18 Temin süresi (hafta) 2İşgücü birim zaman maliyeti (TL/dak) 0,33 Envanter (gün) 5İşgücü maliyeti (TL/adet) 6 Parti miktarı (adet) 250Genel gider (TL/işgücü dakika) 1 Zamanında teslimat (%) 98Genel gider (TL/adet) 18Malzeme gideri (TL/adet) 1,5Toplam maliyet (TL/adet) 25,5

Satışların Maliyeti Hesabı(Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkesi)

Satışların Maliyeti:

Başlangıç Envanteri + Satın Alınan Malzeme + Dönüştürme Maliyeti – Kapanış Envanteri

Envanter (kapanış envanteri) düştükçe, satışların maliyetiartacağı için, değer akış karının düşmesi söz konusudur.

Bu nedenle söz konusu hesap, yalın üretim çalışmalarınaolumsuz etki yapar.

• Gerçekte değer akış karı, nakit akışına eşdeğerdir.Geleneksel finansal muhasebede ise kar, nakitakışından farklıdır.

• Yalın süreçlerde değer akış karı, basitçe gelir ilesatışların maliyeti (bu kez, malzeme ve dönüştürmemaliyetinin toplamı) arasındaki farktır. Envanterindeğişmesi satışların maliyetini değiştirmez.

• Yalın üretim, oldukça büyük bir kaynak kapasitesiniserbest (boş) bırakır. Ancak bu, geleneksel mali raporsonuçlarında gösterilmez. Geleneksel maliyetmuhasebesi, bu kapasitenin mevcut üretim dönemindegerekli bir kapasite olduğunu varsayar.

Kısımlandırılmış Performans değerleri (box score),yalın uygulamaların etkinliğini yargılamak için kullanılanbir planlama aracıdır. Ayrıca planların başarılmasındakigelişmeler de, bu araçla izlenir.

Değer Akışı Tanımı:

Mevcut Durum

Gelecek Durum

DeğişimUzun Dönemli

Gelecek Durum - Seçenek No

Mevcut Durumdan

Değişim

Temin Süresi (gün)

İlk Seferde Doğru (%)

Zamanında Sevkiyat (%)

Çalışma Alanı (m2)Kişi Başına Satış (TL/insan)

Ortalama Birim Maliyet (TL/adet)

Üretkenlik Oranı (%)

Üretken Olmayan (%)

Boş Kapasite (%)

Envanter (TL)

Gelir (TL/ay)

Malzeme Maliyeti (TL/ay)

Dönüştürme Maliyeti (TL/ay)

Değer Akış Karı (TL/ay)

Yalın Değer Akışı Kısımlandırılmış Performans Değerleriİş

letim

Kay

nak

Kap

asite

siM

ali

• Değer akışında doğrudan çalışan ve değer akışınadestek olan insanlar, zamanlarının çoğunu, odaklanılandeğer akışı için harcamakta ise, maliyetleri değer akışmaliyeti içine alınır.

• Yalın şirketlerde, çok az destek hizmeti, değer akışlararasında paylaşılır.

• Bu nedenle destek hizmeti maliyetleri, değer akışınaanahtar kullanmadan basit bir şekilde atanır. Sözkonusu doğrudan atama, aynı zamanda anahtarkullanımından oluşan gerçek ürün ailesi maliyetsapmalarını da önler.

• Anahtar kullanarak atanması gereken tek maliyet, binave yönetim giderleridir. Bu maliyet, değer akışınınkapladığı alana göre atanır. Bu durum, daha az alandaüretim yapmayı teşvik eder. Alan israfının ve bunailişkin fazla üretim israfının önüne geçilmesi için motiveedici bir ortam oluşturulmuş olur.

• Finansal muhasebe gibi, değer akışı ile ilgisiz olan veISO9000 veya ISO14000 gibi tüm değer akışlarınıkesen işleri yapan insanların maliyetleri ve harcamaları,değer akışlarına atanmaz. İşin sürdürülmesininmaliyeti olarak işlem görürler. Bütçelenir, denetlenir,ancak değer akışına atanmazlar. Bu birimlerde oluşanmaliyetler, ortadan kaldırılmaya çalışılır.

Değer Akış Maliyetleri

İşgücü, malzemeler, makinalar, destek hizmetleri ve tesisler, değerakışının içindedir. Anahtarla atama yoktur veya çok azdır.

“Değer Akış Yöneticisi” şunlara cevap arar:

• Kapasite nasıl kullanılmaktadır?• Akışta darboğaz nerededir?• Parasal faydayı arttırmak için, kapasite nasıl

kullanılmalıdır?

YALIN MALİYET MUHASEBE SİSTEMİ AŞAMALARI

ARAÇ CONTASI YAPAN BİR ÜRETİM SİSTEMİNDE YALIN MALİYET

MUHASEBESİ FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI

Ürün Aileleri

• Klingrit (SKC) Conta Ailesi• Çok Katlı Çelik (MLS) Conta Ailesi• Diğer Contalar

Ürün aileleri üzerinden üretim sistemindeyalınlaştırma çalışmaları yapılmış ve sistemönemli bir yalın olgunluk düzeyine ulaşmıştır.

Yalın muhasebe fizibilitesi için pilot ürün ailesi olarak klingrit conta ailesi seçilmiştir.

Küçük Yüzük Kesme (E10)

Büyük Yüzük Kesme (E119)

ÇS 1 snHS 20 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 2 Makine

Dilme (45)

Pres Kesim (E64)

Takviye Çakma (E10)

Kapama (E148)

Yüzüklü Ütü (122)

ARCELOR MİTTAL

SATIN ALMAFREEDOM

REİNZ

ROYAL

ÜRETİM KONTROL

ÇS 3 sHS 15 dkÇAS 31500 s1 vardiya, 1 makine

Yüzey İşlemSerigrafi Ambalaj

EtiketI I I I I

I

I

SATIŞFREEDOM

REİNZPİYASA

OES

I

3 s

ÇS 6 sHS 30 dkÇAS 31500 s1 vardiya; 1 makine

6 s

1 s

Reinz : 72000 15000

Toplam: 87000 adet

33.5 gün 0.8 gün 0.2 gün 1.3 gün 1.1 gün 5.6 gün 19.3 gün

6 s 5 s 11 s 6 s 6 s 4 s 3 s

İşlem Süresi: 51 sTemin Süresi (Yarı Mamülden Teslimata Geçen Süre): 28.3 günTemin Süresi (Hammaddeden Teslimata Geçen Süre): 61.8 gün

FREEDOM-MRP

Günlük Çalışma Süresi: 31500 sYıllık satış miktarı: 650000 adetYıllık çalışma günü sayısı: 250Günlük satış miktarı (Talep) : 65000/250 = 2600 adet

Takt Süresi: 31500/2600 = 12 s/adet

ÇS 6 snHS 20 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 1 Makine

ÇS 5 snHS 20 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 1 Makine

ÇS 11 snHS 30 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 2 Makine

ÇS 6 snHS 0 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 1 Makine

ÇS 6 snHS 5 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 2 Makine

ÇS 4 snHS 5 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 1 Makine

ÇS 3 snHS 0 dk ÇAS 31500 sn/gün

1 vardiya; 1 Makine

1960 adet

400Adet

3360adet 2730 adet 14502 adet 50.200

adet

60 gün

1 gün

8 gün

8 gün

SKC Conta Ailesi Mevcut Durum Değer Akış Haritası19.06.2012

SevkiyatI

Hücresel Üretime Geçmeden Önce

Presler tek tek bağımsız çalışmakta. Her presetrafında ciddi düzeyde conta birikintileri mevcut

HÜCRE 3

Dilme

ARCELOR MİTTAL

REİNZ

8 gün

ROYAL

ÜRETİM KONTROL

Yüzey İşlemSerigrafi Ambalaj EtiketI I I

SATIŞFREEDOM

REİNZPİYASA

OES

SATIN ALMAFREEDOM

I

I FırınI

FREEDOM-MRP İşlem Süresi: 26 sTemin Süresi (Yarı Mamülden Teslimata Geçen Süre): 24,4 günTemin Süresi (Hammaddeden Teslimata Geçen Süre): 54.7 gün

Toplam Çalışma Süresi: 600574 s/ayToplam Talep: 47452 adet/ay

Takt Süresi: 13 sn

ÇS 1 snHS 20 dkGO 100 %HO 0 %ÇAS 27300 sn/gün1 vardiya, 1 makine

2 çalışan

3342 adet 4000 adet 2000 adet 13359 adet

1125 adet

0.5 gün

1 sn.

ÇS 11 snHS 12 dkGO 97 %HO 0,075 %ÇAS 27300 sn/gün

1 vardiya, 5 makine3 çalışan 1,5 gün

11 sn

ÇS 5 snHS 5 dkGO 100 %HO 0 %ÇAS 27300 sn/gün

1 vardiya, 2 makine4 çalışan

5 sn

2 gün

ÇS 3 snHS 5 dkGO 100 %HO 0 %ÇAS 27300 sn/gün

1 vardiya, 1 makine2 çalışan

3 sn

1 gün

ÇS 3 snHS 25 dkGO 100 %HO 0 %ÇAS 27300 sn/gün

1 vardiya, 1 makine2 çalışan

3 sn

6.4 gün

ÇS 3 snHS 3 dkGO 99 %HO 1 %ÇAS 27300 sn/gün

1 vardiya, 1 makine2 çalışan

3 sn

27300 adet

13 gün

30,3 gün

63630 adet

SKC Conta Ailesi Mevcut Durum Değer Akış Haritası21.03.2013

SevkiyatI

Mevcut Maliyet Muhasebe Yapısı

• Geleneksel maliyet muhasebesi mevcut• Fiili işçilik saati anahtar olarak kullanılmakta• Kalite maliyetleri ayrı bir kalem olarak

hesaplanmakta

Fiili işçilik saatinihesaplamak amacıylaişgörenlerin doldurduğutezgah föyü örneği

DEĞER AKIŞ MALİYETİDeğer Akışı Yer Çeşit Tarih

SKC Conta Ailesi İstanbul Mevcut Durum

Nisan 2013

Malzeme Maliyeti

(TL)

Çalışan Maliyeti

(TL)

Makine Maliyeti

(TL)

Diğer Maliyetler

(TL)

Toplam Maliyet

(TL)

Satış 5.200 5.200

Planlama ve Satın Alma 4.300 4.300

Dilme 70.300 1.800 350 350 72.800

Hücre 3 5.200 7.200 2.450 2.800 17.650

Serigrafi 2.100 7.000 700 2.200 12.000

Yüzey İşlem 1.500 3.400 450 5.350

Fırın 3.400 1.750

Ambalaj/Etiket 7.000 3.400 400

Örümcek İnsan 2.200

Takım Lideri 2.500

Kalite Güvence 3.500 3.500

Muhasebe 2.400 2.400

Bakım ve Diğer Destek 3.800 3.800TOPLAM 86.100 50.100 6.100 5.350 147.650

SKC Ürün Ailesi Çalışan Sayısı

Çalışan Başına Maliyet

(TL)

Fazla Mesai (TL)

Satış 1 5.200

Planlama ve Satın Alma 1 4.300

Dilme 1 1.800

Hücre 3 3 2.400

Serigrafi 4 1.750

Yüzey İşlem 2 1.700

Fırın 2 1.700

Ambalaj/Etiket 2 1.700

Örümcek İnsan 1 2.200

Takım Lideri 1 2.500

Kalite Güvence 1 3.500

Muhasebe 1 2.400

Bakım ve Diğer Destek 1 3.800

TOPLAM 21

DEĞER AKIŞ KAYNAK MALİYETİ

Hücre 3

Hücredeki Oluklar

Pres Kesim(E 64 - Ekstantrik Pres)

Klingrit Rulo

Yüzük Kesme(E 119 - Ekstantrik Pres)

Yüzük Rulosu

Yüzüklü Ütü(112 - Hidrolik Pres)

Kapama(E 148 - Ekstantrik

Pres)

Kalite Kontrol Yarı Mamul

İşgörenOluk

Conta

Yüzük

Form Verilmiş Klingrit

ÜtüsüzConta

HÜCRE 3 İŞGÖREN KAPASİTE KULLANIMISayfa:

Süreç Adımları FaaliyetÜretken Olmayan

(saat)

Üretken (saat)

Üretken Olmayan

(saat)

Üretken (saat)

Üretken Olmayan

(saat)

Üretken (saat)

Hücre Hazırlığı 13,2

Pres kesimden parçayı al ve oluğa bırak 21,5

Yüzük kesmeden parçayı al ve tezgahı çalıştır 35

Kapama tezgahına yürü 6,5Olukta gelen parçanın üzerine yüzüğün yerleştirilerek tezgahın çalıştırılması 38

Yüzüklü parçanın kontrolu ve oluğa bırakılması 25,5Kapama tezgahının temizlenmesi 10

Ütü presine parçayı yerleştirme ve tezgahı çalıştırma 25,5

Ütülenen parçanın kontrolü ve askıya asılması 25,51 vardiya Ütü presinin temizlenmesi 25,54 makine Yeniden işlem ve onarım 19,82 işgören Eğitim ve yönetim ile ilgili faaliyetler 18

Toplam süre (üretken ve üretken olmayan) 264 0

Toplam süre mevcut/gelecek durumAyda kullanılmayan toplam süreKullanıma hazır mevcut aylık toplam süre (2 işgören x 160 saat)

Üretkenlik YüzdesiÜretken Olmayan Yüzdesi

Boş Kapasite Yüzdesi

Gelecek Durum 2

82,517,5100

Tarih:Nisan 2013

0,0

Hücre 3

Değer Akış Çalışması Değer Akışı: SKC Conta Ailesi

Gözlemci:

26456

320

Mevcut Durum Gelecek Durum 1

HÜCRE 3 MAKİNA KAPASİTE KULLANIMI

Sayfa:

Süreç Adımları FaaliyetÜretken Olmayan

(saat)

Üretken (saat)

Üretken Olmayan

(saat)

Üretken (saat)

Üretken Olmayan

(saat)

Üretken (saat)

Pres kesim tezgahında parça imalatı 39Yüzük kesim tezgahında parça imalatı 26Kapama tezgahında parça imalatı 90

1 vardiya Ütü pres tezgahında parça imalatı 774 makine Yeniden işlem/onarım 11,5

Toplam süre (üretken ve üretken olmayan) 11,5 232Toplam süre mevcut/gelecek durumAyda kullanılmayan toplam süreKullanıma hazır mevcut aylık toplam süre (4 makine x 160 saat)

Üretkenlik YüzdesiÜretken Olmayan Yüzdesi

Boş Kapasite Yüzdesi

36,31,8

62,0100

Hücre 3

Gelecek Durum 2

640

Değer Akış Çalışması Değer Akışı: SKC Conta Ailesi

Gözlemci: Tarih: Nisan 2013

Mevcut Durum Gelecek Durum 1

243,5396,5

Değer Akışı Tanımı:

Mevcut Durum

Gelecek Durum

DeğişimUzun Dönemli

Gelecek Durum - Seçenek No

Mevcut Durumdan

Değişim

Temin Süresi (gün) 54,7

İlk Seferde Doğru (%) 98,9

Zamanında Sevkiyat (%) 100

Çalışma Alanı (m2) 950

Kişi Başına Satış (TL/insan) 8.560

Ortalama Birim Maliyet (TL/adet) 3,20

Üretkenlik Oranı (%) 8,5

Üretken Olmayan (%) 69

Boş Kapasite (%) 22,5

Envanter (TL) 136.500

Gelir (TL/ay) 179.750

Malzeme Maliyeti (TL/ay) 86.100

Dönüştürme Maliyeti (TL/ay) 61.550

Değer Akış Karı (TL/ay) 32.100

Ortalama birim maliyet, toplam değer akış maliyetinin üretilen değil, sevk edilen ürün sayısına oranıdır.

Yalın Değer Akışı Kısımlandırılmış Performans Değerleri

SKC Conta Ürün Ailesiİş

letim

Kay

nak

Kap

asite

siM

ali

• Değer akışı içinde tekil bir ürün çeşidininmaliyetini bulmak, karlılığı belirlemeyeyardımcı olmaz. Müşteri değerinin, ürünmaliyetiyle ilgisi yoktur.

• Doğru yaklaşım, potansiyel siparişe bakıpbu siparişin değer akış karlılığı üzerineetkisini bulmaktır.