YAYLARI TANIYALIM

Bazı cisimler üzerlerine etkiyen kuvvetin etkisi kalktığında eski şekillerine geri dönerler. Bu tür cisimlere ESNEK cisimler denir.

Yay gibi cisimler esnektir, gererek yada sıkıştırarak şekillerini değiştirebiliriz.

Uygulan kuvvet ortadan kalktığında eski hallerine geri dönerler.

Yayların Kullanım Alanları -Saat mekanizmalarında enerji depolama elemanı olarak, -Raylı taşıtların tamponları, kara taşıtlarının aks-şasi

bağlantıları darbe ve titreşim sönümleme elemanı olarak,

Elek gibi titreşimin istendiği yerlerde titreşim elemanı olarak,

-Dinamometre ve yaylı terazi gibi ölçü aletlerinde kuvvet ölçme elemanı olarak kullanılırlar.

-Kapı kolu, zımba delgeç Otomobillerde kasislerden geçerken yolcuların sarsılmasını

önlemek, otomobilin güvenliğini arttırmak ve ömrünü uzatmak için kalın ve sert yaylar kullanılırken;

Mandal, kalem gibi araç gereçlerde çok daha ince ve yumuşak yayların kullanıldığı bilinmektedir

Yay kendisini geren cisme eşit büyüklükte ve zıt yönde kuvvet uygular

400g

4NYay gerilimi (tepki kuvveti) DENGE KONUMU 4NCismin ağırlığı(Etki kuvveti)

Aşağı – yukarı cisim hareket ettikten sonra cismin ağırlığı ile yaydaki kuvvet eşit olunca denge oluşur.

Cismi yaydan ayırdığımızda ise yay yukarı doğru hareket eder.

Bu da bize yayın zıt yönde bir kuvvet uyguladığını gösterir.

Eğer ayrılan cisim ağır ise yay daha hızlı yukarı hareket eder.

Bu ise kuvvetin büyüklüğü değiştikçe daha büyük bir tepki kuvvetinin oluştuğunu gösterir

Yaya gereğinden çok kuvvet uygulanırsa esneklik özelliğini kaybeder eski haline dönemez.

Bu kadar çok zıplayabilmemi neye borçlu olduğumu zannediyorsunuz.tabii ki YAYLARA

Kuvvet, basitçe ‘itme’ veya ‘çekme’ dir, cisimlerin şeklini ve hareket durumlarını değiştirir.

Dinamometre(tartım aleti)

0x

Esnek yaya 'itme’ uygulandığında şekli

değişir

10 N

Kuvvet –Yayın uzama ilişkisi

Yaydaki uzama veya sıkışma miktarı, yaya uygulanan germe veya çekme kuvveti ile doğru orantılıdır.

Yani yaya uygulanan kuvvet ile uzama miktarı arasında doğru orantı vardır. Kuvvet 2 kat artarsa uzama da 2 kat artar

Dinamometre(el kantarı)

0

x

10 N

20 N

Esnek yaya ‘çekme’ uygulandığında şekli

değişir

2x

Bir dinamometrenin yapısında da YAY bulunur. *Dinamometreler ağırlık (bir kuvvet

olduğundan ) ölçer. *Ağırlık kütleye etki eden yerçekimi

kuvveti idi. Örn:100grlık bir şekerin ağırlığı 1 N

iken ,1kglık şeker paketinin ağırlığı yaklaşık 10 N dur.

*Kuvvet birimi Newton (N) idi.

*Dinamometreler kullanılacak amaca göre değişik tipte yaylardan yapılır.Örnek:

İnce yaylı dinamometre 0-1 N luk ölçüm yapabilirken;

kalın yaylı dinamometre 0-10 N arasında ölçüm yapılabilir.

-Büyük kütleli cisimlerin ağırlığını ölçmek için kalın ve sert yaylı

-Küçük kütleli cisimlerin ağırlığını ölçmek için; ince ve esnek yaylar (hassas ölçüm) kullanılır.

PAYLAŞMAK GÜZELDİR.

BİLGİ DİĞERLERİNİN AKSİNE PAYLAŞTIKÇA ÇOĞALIR