MADDELERİ TANIYALIM

MADDELERİ TANIYALIM


EJDER DEMİREL

1. Madde Nedir?

Çevremizde bulunan bütün canlı ve cansız varlıklara

madde denir.

İçinde yaşadığımız evimiz, seyahat ettiğimiz

otomobil, minibüs, okuduğumuz kitap, yazı

yazdığımız defter, yediğimiz yiyecekler, içtiğimiz su,

hava, toprak birer maddedir.


EJDER DEMİREL

2. Madde İle Cisim Arasındaki Fark Nedir?

Günlük hayatımızda kullandığımız eşya ya da

aletler maddelerin işlenmiş halidir. Su içtiğimiz cam

bardağın, sınıfımızdaki sıranın neden yapıldığını

düşünelim. Cam bardak camdan, sıra ağaçtan

yapılır.


EJDER DEMİREL

Bu durumda şöyle diyebiliriz: Ağaç, madde;

ağaçtan yapılmış sıra cisimdir. Kısaca; maddenin

işlenmiş ve şekil almış haline cisim denir.

Sıra, masa, kitap, kalem birer cisimdir. Bu varlıkları

düşündüğümüzde aklımıza şekilleri gelir. Cisimler

eşya ya da alet olarak adlandırılır.


EJDER DEMİREL

Bardak, tabak, çanta, buzdolabı, bakır tencere, halı

eşyadır. Pense, tornavida, testere, bıçak ise alettir.

3. Maddenin Beş Duyu Organımız İle Fark

Edilen Özellikleri Nelerdir?

Her maddenin kendine özgü özelliği vardır.

Maddelerin bazı özelliklerini duyu organlarımızla

algılarız.


EJDER DEMİREL

Fırından yeni çıkmış bir ekmeğin kokusunu koklama

duyumuz olan burnumuzla algılarız.

Dokunduğumuzda onun sert veya yumuşak, sıcak

veya soğuk olduğunu algılarız. Ekmekten bir parça

koparıp ağzımıza atarak tadını hissederiz.

Gözümüzle ekmeğin rengini görürüz.


EJDER DEMİREL

4. Maddeleri Niteleyen Özellikler Nelerdir?

Maddeleri saydam-opak, sert-yumuşak, parlak-

mat, esnek-berk, suyu çeken-suyu çekmeyen,

suda batan-suda yüzen, pürüzlü-pürüzsüz, renk

ve koku gibi özelliklerine göre niteleriz.


EJDER DEMİREL

Saydam ve Opak Maddeler:

Su, cam, hava gibi ışığı geçiren maddelere saydam;

metal, tahta, taş gibi ışığı geçirmeyen maddelere de

opak maddeler denir. Saydam maddeler çeşitli

renklerde olabilir.


EJDER DEMİREL

Sert ve Yumuşak Maddeler:

Bazı maddeler sert, bazıları yumuşaktır. Tahtaya

çakılan çivi sert, tahta çiviye göre yumuşaktır. Tahtayı

kesen testere demiri kesemez. O halde demir

tahtadan serttir.


EJDER DEMİREL

Taş parçasına parmağımızı bastırırsak şekli

değişmez, oysa bir sünger parçasına parmağımızı

bastırırsak şekli değişir. Taş sert, sünger yumuşaktır.

Sert plastikten yapılmış bir cetvel ısıtılırsa

yumuşar, esnek bir hal alır.


EJDER DEMİREL

Parlak ve Mat Maddeler:

Altın yüzük, çelik tencere, gümüş tabak parlaktır.

Araba lastiği, kömür, odun, toprak mattır.

Esnek ve Berk Maddeler:

Sapan lastiği, mutfak süngeri, ambalaj lastiği

esnektir. Kalem, tahta, porselen tabak berktir. Esnek

maddeler bükülebilir. Berk maddeler ise bükülemez.


EJDER DEMİREL

Sağlam ve Kırılgan Maddeler:

Cam sert yapılı bir maddedir. Ancak camdan yapılmış

bardağa çekiç ile vurulursa bardak kırılır. Demir levha

çekiçle dövülerek şekillendirilebilir.

Demir, camdan daha sert olmadığı

halde camdan sağlamdır.


EJDER DEMİREL

Suyu Çeken ve Suyu Çekmeyen Maddeler:

Yağmur yağdığında bahçede fazla su birikmez.

Çünkü toprak suyu çeker. Beton veya asfalt yollarda

ise su birikir. Bunun nedeni beton ve asfaltın suyu

çekmemesidir.


EJDER DEMİREL

Yere su döküldüğünde yeri temizlemek için pamuklu

kumaş kullanırız. Çünkü pamuklu kumaşın su çekme

özelliği vardır. Yapısında naylon bulunan kumaşlar

suyu çekmez. Bu nedenle şemsiye, yağmurluk gibi

eşyalar naylon kumaştan yapılır.


EJDER DEMİREL

Suda Batan ve Suda Batmayan (Yüzen)

Maddeler:

Bazı maddeler suda batar, bazıları ise batmaz ve su

yüzeyinde yüzer. Maddelerin suda batması veya

yüzmesi büyüklüklerine bağlı değildir.

Taş, madeni para suda battığı halde; yaprak, plastik

top, tahta gibi maddeler suda batmaz.


EJDER DEMİREL

Pürüzlü ve Pürüzsüz Maddeler:

Bazı maddelerin yüzeyi pürüzlü, bazılarının yüzeyi

pürüzsüzdür. Cam şişenin yüzeyi pürüzsüzdür.

Ayakkabımızın altı ise pürüzlüdür. Ayakkabımızın altı

da cam şişenin yüzeyi gibi pürüzsüz olsaydı yürürken

kayıp düşerdik. Yüzeyi pürüzlü bir ağaç parçası

rende, zımpara ve cila kullanılarak pürüzsüz, kaygan

bir yüzeye sahip hale getirilebilir.


EJDER DEMİREL

Ren ve Koku:

Birçok maddenin kendine has bir rengi ve kokusu

vardır. Altın sarı, tuz ve şeker beyazdır. Kolonya,

sarımsak ve soğanın kokusu vardır. Tuz ve şekerin

kokusu yoktur. Bazı maddelerin rengi zamanla

değişebilir. Üzüm taze iken sarı, kuruyunca

kahverengi olur.


EJDER DEMİREL

5. Mıknatıs Her Maddeyi Çeker Mi?

Bir masanın üzerinde toplu iğne, çay kaşığı, silgi ve

kurşun kalem olduğunu düşününüz. Bu eşyalara

mıknatıs yaklaştırıldığında çay kaşığı ve toplu iğne

mıknatıs tarafından çekildiği halde,

silgi ve kurşun kalem mıknatıs

tarafından çekilmez.


EJDER DEMİREL

6. Maddeleri Nitelemek Her Zaman Kolay

Mıdır?

Maddeleri nitelemek her zaman kolay değildir. Çünkü

duyu organlarımız ile niteleyemeyeceğimiz maddeler

vardır. Örneğin; bir balon içerisine doldurulan gazın

özelliklerini beş duyu organımızla tespit edemeyiz.


EJDER DEMİREL

7. Maddelerin Özellikleri İle Gündelik

Hayatta Kullanım Alanları Arasında İlişki

Var Mıdır?

Her madde aynı özelliklere sahip değildir. Bu nedenle

günlük yaşamda kullanılan eşya, alet ve makinelerin

yapımında kullanılacak maddenin özelliği ön planda

tutulur.


EJDER DEMİREL

Dayanıklı tüketim malları (buzdolabı, çamaşır

makinesi) sert ve uzun süre deforme olmayan

demirden yapılır.

Havlu, fanila gibi eşyalar pamuklu kumaştan yapılır.

Çünkü bu kumaşlar su çekme özelliğine sahiptir.

Evimizin, okulumuzun pencerelerine cam takılır.

Çünkü cam, ışığı geçirir.


EJDER DEMİREL

8. Madde, Cisim, Malzeme, Eşya Arasındaki

İlişkiyi Açıklayınız

Maddenin şekil almış haline cisim denildiğini

öğrenmiştik. Örneğin tencere çelikten yapılmış bir

cisimdir. Yemek pişirmek için kullanılır. Bu nedenle bir

mutfak eşyasıdır. Tencerede pişirilecek pilav için

gerekli malzemeler ise su, pirinç, tuz ve yağdır.


EJDER DEMİREL

Koltuk bir ev eşyasıdır. Ağaç, kumaş ve süngerden

yapılır. Ağaç, kumaş ve sünger koltuk yapımında

kullanılan malzemelerdir. Koltuk belli bir şekli

olduğundan cisimdir.

Çekiç, demirden yapılmıştır.

Belli bir şekli olduğundan

cisim, çivi çakmak amacıyla

kullanıldığından alettir.


EJDER DEMİREL

Kullandığımız alet ve eşyalar son şeklini alıncaya

kadar bazı işlemlerden geçer.

Örnek: Pamuk tarladan toplanır. Fabrikada çeşitli

işlemlerden iplik haline getirilir. İplik dokuma

tezgâhında dokunur ve kumaş adını alır. Kumaş belli

şekillerde kesilir, dikilir ve elbise adını alır.


EJDER DEMİREL

9. Maddeler Doğada Kaç Halde Bulunur?

Bir buz parçasını elinize alıp sıkınız veya bir çekiçle

kırınız. Buz sert bir yapıya mı sahiptir?

“Buz sert yapılı, katı bir maddedir.”

Bir kabın içine bir miktar buz koyup

ısıttığınızı düşününüz. Buz erir mi?

“Buz erir yani katı halden, sıvı hale geçer.”


EJDER DEMİREL

Kaba biraz daha ısı vermeye devam edip elinizi

kabın üstüne tutarsanız eliniz nemlenir mi?

“Eliniz nemlenir, elinizi nemlendiren suyun buhar

halidir.”

Madde doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç

halde bulunur.


EJDER DEMİREL

10. Katı Maddelerin Özellikleri Nelerdir?

Yapıları serttir. Belli bir hacimleri ve şekilleri vardır.

Değişik katıların sertlikleri aynı değildir. Örneğin;

demir kaşık ile lastik topun sertlikleri farklıdır. Katılar

sıkıştırılınca hacimleri küçülmez.


EJDER DEMİREL

11. Sıvı Maddelerin Özellikleri Nelerdir?

Zeytinyağı, su, alkol, benzin gibi maddeler sıvı

maddelerdir. Sıvılar, katılar gibi sert yapılı değildir.

Konuldukları kabın şeklini alırlar.

Belirli bir şekilleri yoktur.


EJDER DEMİREL

12. Gaz Maddelerin Özellikleri Nelerdir?

Su buharı, benzin buharı ve hava gaz maddelere

örnektir. Gaz maddeler bulunduğu kabın şeklini alır

ve hacim olarak hepsini kaplar. Sıvı ve katı

maddelerden daha hafiftir.

Gaz maddelerin belirli bir şekli

ve hacmi yoktur. Gazlar

çok küçük hacimlere sıkıştırılabilir.


EJDER DEMİREL

13. Maddenin Ölçülebilen Özellikleri

Nelerdir?

Maddenin ölçülebilen özellikleri hacim ve kütledir.

14. Maddelerin Kütleleri Nasıl Ölçülür?

Katı maddelerin kütlelerini eşit kollu terazi kullanarak

ölçeriz. Kütle, maddeyi niteleyen ölçülebilir bir

özelliktir.


EJDER DEMİREL

Maddelerin kütleleri kilogram (kg) veya gram (g)

birimleri kullanılarak ifade edilir. 1 kg= 1000 g’dır.

Sıvıların kütlelerini ölçmek içinse katı maddeden

yapılmış kap kullanmak gerekir. Sıvıların kütlesi

ölçülürken önce kabın kütlesi tartılır, sonra içine sıvı

madde konulup tekrar tartılır. Son bulunan miktardan

kabın kütlesi çıkarılarak kabın içindeki sıvının kütlesi

bulunur.


EJDER DEMİREL

Örneğin; bir kilogramlık süt şişesinin kabının kütlesi

100 gram ise şişenin içindeki sütün kütlesini bulmak

için;

1 kg = 1000g

1000g – 100g = 900g şişenin

içindeki sütün kütlesi


EJDER DEMİREL

Gaz maddelerin kütlesi biraz daha zor ölçülür. Bir

voleybol topunu hava ile şişirmeden tartınız.

Bulduğunuz değeri yazınız. Sonra topu şişirip tekrar

tartınız. Bulduğunuz değerden önceki değeri

çıkarınız. Bulduğunuz fark voleybol

topunun içindeki havanın kütlesidir.


EJDER DEMİREL

15. Maddenin Hacmi Nasıl Ölçülür?

Her cismin uzayda kapladığı bir yer vardır. Örneğin;

içi su dolu bir bardağın üzerine biraz daha su

koyduğumuzda su taşar. Odun dolu sobaya içindeki

odunlar yanmadan tekrar odun koyamazsınız.

Sıvıların hacimleri dereceli silindir ile ölçülür. Sıvıların

hacimleri litre (L) birimi ile ifade edilir. 1 litre (L) =

1000 mililitre (mL)’dir.


EJDER DEMİREL

Gazların hacimleri de sıvılar gibi ölçülür. Ancak

gazların hacimleri ölçülürken kapalı kaplar kullanılır.

Düzgün geometrik şekli olan katıların hacimleri

hesaplanarak bulunur. Düzgün olmayan geometrik

şekillerin hacimleri ise sıvıların

hacmi gibi bulunur.


EJDER DEMİREL

Kitap dikdörtgenler prizması biçimindedir. Kitabın boy

(uzunluk), en (genişlik), yükseklik (kalınlık) olmak

üzere üç boyutu vardır.

Bu üç boyutun uzunluğu birbiriyle çarpılırsa kitabın

hacmi bulunur.

Documents

MADDELERİ TANIYALIM