ZADANIE

ZADANIEDla punktów A, B, C, D odpowiedz na py-tania (wypełnij polecenie): a) Czy na ry-sunku obok w gospodarce panuje rów-nowaga? b) Jeśli nie, z jakim rodzajem nierównowagi mamy do czynienia? c) Opisz proces, który doprowadzi do odzys-kania równowagi przez tę gospodarkę.

PUNKT Aa) Nie. Rynek pieniądza nie jest zrównoważony; przecież A nie leży na linii LM. b) Dla stopy procentowej iA/B rynek pieniądza byłby w równowadze przy większej pro-dukcji, Y, czyli przy większym popycie na pieniądz, MD. Wynika stąd, że w punkcie A na rynku pieniądza: MS>MD. c) Stopa procentowa na rynku pieniądza spadnie, wzrośnie produkcja (A→E).

PUNKT Ba) Nie. Rynek dóbr nie jest zrównoważony; przecież B nie leży na linii IS. b) Dla danej stopy procentowej iA/B rynek dóbr byłby w równowadze przy mniejszej pro-dukcji, Y. Wynika stąd, że w punkcie B na rynku dóbr Y>AEPL. c) Na skutek nie planowanego wzrostu zapasów firmy zmniejszą produkcję (B→E).

PUNKT Ca) Nie. Rynek dóbr nie jest zrównoważony; przecież C nie leży na linii IS. b) Dla stopy procentowej iC/D rynek dóbr byłby w równowadze przy większej produkcji, Y. Wynika stąd, że w punkcie C na rynku dóbr : Y<AEPL. c) Zapasy w przedsiębiorstwach zmaleją (lub powstaną kolejki) i produkcja się zwiększy. Wzrośnie również stopa procentowa (C→E).

PUNKT Da) Nie. Rynek pieniądza nie jest zrównoważony; przecież D nie leży na linii LM. b) Dla stopy procentowej iC/D rynek pieniądza byłby w równowadze przy mniejszej pro-dukcji, Y , czyli przy mniejszym popycie na pieniądz, MD. Wynika stąd, że w punkcie D na rynku pieniądza: MD>MS. c) Stopa procentowa na rynku pieniądza wzrośnie, zmaleje produkcja (D→E).

Y0

IS

LM

i

E

A B

C DiC/D

iA/B

2

Y

i

75%

3000

LM

IS

ZADANIEW zamkniętej gospodarce konsumpcja opisana jest równaniem: C=100/P+0,5·Y, gdzie Y to PKB. Inwestycje wynoszą I=900–2000·i , wydatki państwa, G, są równe 2000. Popyt na pieniądz równa się MD=0,75·Y–1500, podaż pieniądza MS=750. Ceny są stałe i równe 1.a) Podaj równania linii IS i LM. b) Wykonaj rysunek z liniami IS i LM. Oblicz i zaznacz poziom produkcji, Y, oraz stopę procentową, i, odpowiadające równowadze na obu rynkach. (Pamiętaj o oznaczeniach!). c) Jaki poziom osiągnie stopa procentowa po zmniejszeniu wydat-ków państwa, G, o 1000 (MS się nie zmienia)? Pokaż tę sytuację na rysunku. a) IS: Y=6000-4000*iLM: Y=3000. b)Zob. rysunek.

c) 25% - zob. rysunek.

Y

i

25%

75%

IS’

3000

LM

IS

3

MODEL AD-AS, KRZYWA PHILLIPSA I OCZEKIWANIA

INFLACYJNE

4

Pamiętasz?

1. BARDZO DŁUGIEGO OKRESU (kilkadziesiąt lat) dotyczy mo-del wzrostu gospodarczego. Opisuje on zmiany produkcji poten-cjalnej, Yp, wywołane zmianami ilości i produkcyjności zasobów.

2. KRÓTKIEGO OKRESU (1-2 lata?) dotyczy model IS/LM. W krótkim okresie możliwości produkcyjne nie są w pełni wyko-rzystane, więc zagregowany popyt decyduje o wielkości produkcji, Y (i bezrobocia). Jego zmiany powodują, że rzeczywista produkcja, Y, odchyla się od produkcji potencjalnej, Yp. Ceny są stabilne.

3. DŁUGIEGO OKRESU (5-8 lat?) dotyczy model AD/AS. W długim okresie rzeczywista produkcja, Y, odchyla się i powraca do wielkości produkcji potencjalnej, Yp. Ceny się zmieniają, a za-sób czynników produkcji jest stały, więc – zwykle – produkcja po-tencjalna jest stała.

Y (PKB)

Czas

Cykl koniunkturalny

Recesja Recesja

Dno

Dno Dno

Szczyt Szczyt

Ekspansja Recesja

Ekspansja Ekspansja

5

Poznaliśmy już dotyczące bardzo długiego okresu modele wzrostu gospodarczego (neoklasyczny i endogeniczny). Znamy także wyjaś-niający krótkookresowe zmiany koniunktury model IS/LM. Pora na analizę dotyczącego długiego okresu MODELU KRZYWEJ PHILLIPSA.

Modele: AD/AS i KRZYWEJ PHILLIPSA opisują waha-nia rzeczywistej produkcji, Y, wokół produkcji potencjalnej, Yp. Tym fluktuacjom towarzyszą zmiany poziomu BEZROBOCIA i tempa INFLACJI.

6

Zacznijmy od krótkiego przypomnienia sposobu działania gospodarki opisywanej modelem AD/AS…

7

MODEL AD/AS.

Oto znana nam z wykładu podstaw ekonomii graficzna wersja modelu AD/AS:

YP

LAS

AD2

AD1

E2

E1

SAS1

SAS2

A

0 Y

P

B

1. Linia zagregowanego popytu, AD, jest ujemnie nachylona. 2. Linia zagregowanej podaży krótkookresowej, SAS, jest dodatnio nachylona i płaska. 3. Linia zagregowanej podaży długookresowej, LAS, jest pionowa.

8

Konstrukcja modelu AD-AS.

Ujemnie nachylone linie zagregowanego popytu, AD.

1. Zmiany średniego poziomu cen w gospodarce, P, zmieniają zagrego-wane wydatki, AEPL, poprzez „efekt stopy procentowej”.

2. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez „efekt majątkowy”.

3. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez wpływ na opłacalność eksportu, X, i importu, Z.

YP

LAS

AD2

AD1

E2

E1SAS1

SAS2

A

0Y

P

B

9

Płaskie linie zagregowanej podaży krótkookresowej, SAS.

YP

LAS

AD2

AD1

E2

E1SAS1

SAS2

A

0Y

P

B

W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej zmianą wielkości produkcji, a nie zmianą cen [(YP-Y)>(P*-P1)].

Y

P*P1

10

W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej zmianą wielkości produkcji, nie cen.

Po pierwsze, nawet, gdy produkcja jest bliska potencjalnej, w krótkim okresie można ją zwiększyć, intensywnie eksploatując zasoby.

Po drugie, płace nominalne są „lepkie”, a w warunkach konku-rencji „lepkość płac” powoduje „lepkość” cen:

a. Umowy o pracę są długoterminowe i zdecentralizowane.

b. Niektóre firmy w trosce o wydajność pracy i stabilność zatrudnienia oferują wysokie i stabilne płace (ang. efficiency wages).

c. Konkurencja na rynku pracy jest słaba: koszty zwalniania i rekruto-wania pracowników są wysokie; to zatrudnieni insiders (a nie bezrobotni outsiders) biorą udział w negocjacjach płacowych. Utrudnia to spadek płac pod presją bezrobocia.

d. Normy kulturowe czynią płace „lepkimi”.

Ceny są „lepkie” także dlatego, że:

a. Występuje „problem koordynacji”.

b. Niektóre firmy wolno zmieniają ceny, ponieważ koszty zmienianych jadłospisów (ang. menu costs) są wysokie.

11Pionowa linia zagregowanej podaży długookresowej, LAS.

Kiedy wszystkie ceny, w tym ceny czynników produkcji, są doskonale „giętkie”, na rynkach czynników panuje stale równowaga. W efekcie - przy danym położeniu linii popytu i podaży na rynkach czynników – rze-czywista produkcja, Y, równa się stałej produkcji potencjalnej, Yp.

Zmiany wielkości produkcji potencjalnej, Yp, (czyli przesunię-cia linii LAS) następują na skutek:

1. Zmian produkcyjności czynników (np. postęp techniczny).

2. Szoków popytowych i podażowych na rynkach czynników (np. skutki wyżu demograficznego na rynku pracy).

YP

LAS

AD2

AD1

E2

E1SAS1

SAS2

A

0Y

P

B

12

Przykłady analizy gospodarki za pomocą modelu AD/AS.

Oto jedna z głównych idei „ekonomistów podażowych” (ang. sup-ply side economics):

Wysokie podatki osłabiają materialną motywację do efektywnego gospodarowania, zmniejszając płace i zyski, co zniechęca ludzi do pracy, oszczędzania, inwestowania i wdrażania innowacji. W efek-cie podatki hamują wzrost produkcji potencjalnej, Yp.

CZĘŚĆ zwolenników ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że ob-niżka podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną podaż, że w efekcie wpływy budżetu z opodatkowania raczej SIĘ ZWIĘK-SZĄ, NIE ZMALEJĄ (np.: „krzywa Laffera”).

13

Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 0, podatkowe do-chody budżetu też są równe 0 (zob. rysunek). (Przecież podatek nie jest pobierany).

Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 100%, znowu wy-noszą one 0. (Nikt nie chce pracować, kiedy państwo zabiera wszyst-kie owoce pracy).

Linia na rysunku to KRZYWA LAFFERA, która ukazuje zależność wpływów do budżetu i wysokości przeciętnej stopy opodatkowania.

Krzywa Laffera

0

Wpływy do budżetu

100%

KRZYWA LAFFERA

14

B

A

B

* A

0

A

Krzywa Laffera

Wpływy do budżetu

Obniżenie podatków spowoduje silny wzrost produkcji i dochodów, a więc podstawy opodatkowania. Nawet przy niższych stawkach podatków wy-woła to wzrost dochodów budżetu. Produkcja się zwiększy, ponieważ:1. Obniżenie podatków sprawi, że ludziom będzie się opłacać więcej pracować. (Przecież państwo zostawi im większą część owoców pracy). (Wzrosną nak-łady pracy w gospodarce). 2. Sektor prywatny efektywniej wykorzysta zasoby uwolnione przez – zmu-szony obniżką podatków do zmniejszenia wydatków - sektor publiczny. (Wzrośnie produkcyjność pracy w gospodarce).

15

CZĘŚĆ zwolenników ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że obniżka podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną podaż, że w efekcie wpływy budżetu z opodatkowania raczej się zwiększą, a nie zmaleją. (np.: „krzywa Laffera”).

Jak piszą Dornbusch, Fischer, Startz: „Nawet polityczni sojusznicy tych zwolenników ekonomii podażowej (np. George Bush (ojciec) nim został prezydentem) nazywają ten (skądinąd bardzo popularny w Polsce – B.Cz.) pogląd «EKONOMIĄ VOODOO»” (DFS, s. 106-107).

16

Czy obniżenie podatków zwiększa podaż pracy w gospodarce?

WIELKA BRYTANIA: „(...) rząd Margaret Thatcher zapoczątkował realizację wielkiego programu obniżek podatków (...). Realna wartość ulg i odliczeń zmniejszających podstawę opodatkowania dochodów oso-bistych wzrosła o 25%. Podstawowa stopa podatku dochodowego zos-tała obniżona z 33% do 25%, zaś stopa najwyższa – z 83% do 40%. (...).

Wyniki (...) ocenił C. V. Brown w pracy The 1988 Tax Cuts, Work Incentives and Revenue, „Fiscal Studies” 1988. Brown stwierdził, że znaczne zwiększenie ulg podatkowych spowodowało wzrost podaży pracy o mniej niż pół procenta. Obniżenie podstawowej stopy podatku dochodowego nie miało na podaż pracy żadnego zauważalnego wpływu. Drastyczna obniżka krańcowej stopy podatku płaconego (...) w niewiel-kim stopniu pobudziła wzrost oferowanej przez nich (pracowników – B. Cz.) podaży pracy.”

(D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia 2003, PWE, Warsza-wa, s. 224).

STANY ZJEDNOCZONE: W latach 1981-1983 (za prezydentury Ronal-da Reagana) w próbowano wykorzystać recepty radykalnych zwolen-ników ekonomii podażowej (np. Arthura Laffera). Np. w USA krańcowa stopa opodatkowania podatkiem dochodowym spadła z 50% do 28%). Wynikiem był – przede wszystkim - wielki deficyt budżetowy.

17

W USA skutkiem obniżki podatków okazał się znaczny wzrost zagregowa-nego popytu, AD, jednak produkcja i dochody (a zatem również podstawa opodatkowania) wzrosły umiarkowanie. Stało się to przyczyną dużego de-ficytu budżetowego. Pojawiła się inflacja. (Zob. rysunek).

Yp

LAS LAS1

AD2

AD1

E

0Y

P

Yp1

E2

E1

***Jednak część zaleceń zwolenników „ekonomii podażowej” okazała się słuszna. Np. w latach osiemdziesiątych XX w. w USA w wyniku tzw. dere-gulacji po „uwolnieniu” cen i „otwarciu” rynków obniżyły się ceny m. in. lotniczych przewozów pasażerskich, transportu kolejowego i samochodo-wego, usług telekomunikacyjnych.

18

Zgodnie z modelem AD/AS „zarządzanie popytem” jest – jak wiadomo - skuteczne jedynie krótkookresowo. Po szoku popytowym w długim ok-resie produkcja powraca do wielkości potencjalnej.

Nic dziwnego, że od „zarządzania popytem” i polityki stabili-zacyjnej wielu ekonomistów woli „podażowe” instrumenty polityki gos-podarczej. Jednak – inaczej niż zwolennicy ekonomii voodoo - nie wie-rząc w twierdzenia o ich nadzwyczajnej skuteczności - ekonomiści ci obok obniżania podatków zalecają jednoczesne zmniejszanie wydatków państwa.

Ich zdaniem, w efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z podatków zmniejszyłyby się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a więc łączny wpływ tych zdarzeń na deficyt budżetowy okazałby się neut-ralny.

19

„W efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z podatków zmniejszyłyby się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a więc łączny wpływ tych zda-rzeń na deficyt budżetowy okazałby się neutralny”. Oto obraz takiej sytu-acji:

Yp

LAS LAS1

AD2AD1

E

0Y

P

Yp1

E1

20

Współcześnie amerykańscy obrońcy ekonomii podażowej podkreślają ko-nieczność prowadzenia dotyczącego wielu lat pełnego rachunku szkód i ko-rzyści towarzyszących obniżce podatków. Powinien on uwzględniać DŁU-GOOKRESOWE skutki reform (ang. dynamic scoring).

Sceptycy odpowiadają, że dynamic scoring nie zmienia negatywnej oceny tez radykalnych zwolenników ekonomii podażowej. Wpływ obniżki podatków na wielkość produkcji jest po prostu bardzo słaby. Sceptycy wska-zują także praktyczne przeszkody, utrudniające odpowiednie symulacje (np. nie da się oszacować długookresowych skutków obnizki podatków z powodu nieznajomości przyszłej polityki gospodarczej państwa).

21

Długookresowe zmiany zagregowanego popytu i podaży (USA)

MODEL AD/AS W DZIAŁANIU; Cd...

Oto zachowanie gospodarki amerykańskiej po 1970 r. opisane za pomocą modelu AD/AS. Na rysunku wzrostowi produkcji odpowiadają przesunięcia długookresowej linii podaży, LAS. W latach 90-tych były one nieco większe niż w latach 70-tych XX w. Natomiast linia zagregowanego popytu, AD, wędrowała szybciej w górę w latach 70-tych, co było przyczyną względnie wysokiej inflacji...

Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 108.

22ZADANIEW gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y + 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość pro-dukcji i cen w krótkim okresie.

23ZADANIEW gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P=-0.003Y+ 4.0 a linię SAS równanie: P=1. Produkcja potencjalna male-je o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1.

b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.

900 1000

P

Y

LAS’ LAS

AD

1,3

1E

E’

24ZADANIEW gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y + 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość pro-dukcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1.

b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000i. O ile pun-któw procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upły-wie długiego okresu?

900 1000

P

Y

LAS’ LAS

AD

1,3

1 E

E’

25ZADANIEW gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y + 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna ma-leje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1.

b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000 i. O ile pun-któw procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upły-wie długiego okresu? O 2 p. proc.

900 1000

P

Y

LAS’ LAS

AD

1,3

1E

E’

26

1. KRZYWA PHILLIPSA

KRZYWA PHILLIPSA stanowi rozwinięcie modelu AD/AS i po-kazuje związek stóp inflacji (π) i bezrobocia (U) w gospodarce. Wyprowadżmy wzór krzywej Phillipsa.

27

Nominalny poziom płac w gospodarce, W, zależy od stopy bezro-bocia, U, na rynku pracy. W szczególności:

Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,

gdzie α to dodatni parametr opisujący wrażliwość nominalnych wynagrodzeń, W, na zmiany odchylenia stopy bezrobocia, U, od naturalnej stopy bezrobocia, U*.

28

Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,

Zauważmy, że:

U < U* to Wt+1 > Wt .

Aby płace zaczęły rosnąć (Wt+1>Wt), rzeczywista stopa bezrobocia, U, musi spaść poniżej naturalnej stopy bezrobocia, U*. Wszak kiedy U<U*, wyrażenie (U-U*) jest ujemne i – przy dodatnim parametrze α - Wt+1 >Wt. W takiej sytuacji niedobór rąk do pracy na rynku pracy powoduje stopniowy wzrost płac.

29

Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,

Zauważmy, że:

U > U* to Wt+1 < Wt .

Aby płace zaczęły spadać (Wt+1<Wt), rzeczywista stopa bezrobo-

cia, U, musi przewyższyć naturalną stopę bezrobocia, U*. Wszak kiedy U>U*, wyrażenie (U-U*) jest dodatnie i - przy dodatnim pa-rametrze α - Wt+1 <Wt. W takiej sytuacji przymusowe bezrobocie

na rynku pracy powoduje stopniowy spadek płac.

30

Skoro:

(1) Wt+1=Wt-α•(U-U*)•Wt = Wt•[1-α•(U-U*)]

i

(2) πW=(Wt+1-Wt)/Wt,

to:

πW=(Wt+1–Wt)/Wt={Wt•[1–α•(U-U*)]–Wt}/Wt = 1-α•(U-U*)–1=-α•(U-U*).

(2) πW = -α•(U-U*).

Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA, KTÓRA DOTYCZY ZMIAN POZIOMU PŁAC, CZYLI INFLACJI PŁACOWEJ, πW.

31

A zatem:

(3) πW = -α•(U-U*).

Ceny zmieniają się tak jak koszty. Koszty (w przybliżeniu) zmie-niają się tak, jak płace, ponieważ głównym składnikiem kosztów są płace. Zatem CENY ZMIENIAJĄ SIĘ TAK JAK PŁACE. Więc: πW= π, gdzie πW to stopa inflacji płacowej, a π to stopa infla-cji cenowej.

πW=π πW=-α•(U-U*)

(4) π=-α•(U-U*).

Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA, KTÓRA DOTYCZY INFLACJI CENOWEJ, π.

π=-α•(U-U*).

32

π=-α•(U-U*)Jak widać, warunkiem pojawienia się INFLACJI, π>0, jest spadek rzeczywistej stopy bezrobocia, U, poniżej naturalnej stopy bezrobo-cia, U* (π>0U<U*).

33

π=-α•(U-U*)Natomiast warunkiem pojawienia się DEFLACJI, π<0, jest wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia, U, powyżej naturalnej stopy bezro-bocia, U* (π<0U>U*).

34

Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wyni-kami obserwacji.

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.

Krzywa Phillipsa

Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119.

35

Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wyni-kami obserwacji.

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.

Te dane empiryczne tylko DO PEWNEGO STOPNIA potwierdza-ją nasze ustalenia...

Na rysunku widzimy, że w USA w 6. dekadzie XX w. (na-turalna stopa bezrobocia, U*, wynosiła wtedy ok. 5%) zmniejsze-nie się rzeczywistej stopy bezrobocia do poziomu U<U* skutko-wało wzrostem tempa inflacji, π; natomiast wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia do poziomu U>U* powodował SPADEK TEMPA INFLACJI, π (A NIE SPADEK POZIOMU CEN, P, CZYLI DE-FLACJĘ).

Krzywa Phillipsa

Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119.

36

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.

Tak, czy owak, obserwatorom gospodarki USA u schyłku lat 60. XX w. wydawało się, że za pomocą stabilizacyjnej polityki gospodarczej można wybrać jedną spośród wielu kombinacji poziomu stopy bez-robocia i stopy inflacji, czyli punktów na krzywej Phillipsa.

Np. na rysunku stopie bezrobocia równej ok. 3.5% towa-rzyszy inflacja równa ok. 5,0%, a stopie bezrobocia 7.0% towarzy-szy inflacja 1,0%.

Krzywa Phillipsa

37

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002.

Jednak w latach 1970-2002 wyraźna regularność zmian tempa inflacji i stopy bezrobocia w USA zanikła...

Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 121.

W przypadku prostej krzywej Phillipsa negatywne wyniki testu empirycznego zmuszały do odrzucenia lub zmiany modelu prostej krzywej Phillipsa.

38

W obliczu empirycznego zaprzeczenia twierdzenia Phillipsa, chcąc pogodzić krzywą Phillipsa z rzeczywistym obrazem gospodarki, ekonomiści uzupełnili teorię opisującą związki produkcji, bezrobo-cia i cen o hipotezę „oczekiwań inflacyjnych”, a w szczególności „ADAPTACYJNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH”.

2. KRZYWA PHILLIPSA I ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA IN-FLACYJNE

39

Ludzie mają „ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJ-NE”, jeśli sądzą, że TEMPO INFLACJI W PRZYSZŁOŚCI (πe) BĘDZIE PODOBNE DO OBECNEGO TEMPA INFLACJI (π). Zmiana obecnego tempa inflacji, π, powoduje wtedy POWOLNĄ zmianę oczekiwanego tempa inflacji, πe.

40

Teorię krzywej Phillipsa uzupełniono o hipotezę „oczekiwań infla-cyjnych”, w szczególności zaś: „adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych”.

Powstała w ten sposób KRZYWA PHILLIPSA UZUPEŁNIONA O OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. inflation expectations aug-mented Phillips curve)

41

Mianowicie: skoro ludzie zdają sobie sprawę z istnienia infla-cji, a nawet mają konkretne oczekiwania inflacyjne, w czasie negocjacji płacowych dążą do ustalenia poziomu REALNEJ, NIE NOMINALNEJ, podwyżki płac. To on zależy od skali odchylenia rzeczywistej stopy bezrobocia, U, od naturalnej stopy bezrobocia, U*.

Jest nie tak: πw=-αW•(U-U*), czyli nie tak: π = -α•(U-U*),

a tak:

(πw–πe)=-α•(U-U*), czyli tak: (π–πe)=-α•(U-U*).

42(π–πe)=-α•(U-U*)WNIOSKI: 1. Jeśli zatem rzeczywista stopa bezrobocia, U, spadnie po-niżej stopy naturalnej, U<U*, to (π–πe)>0, więc π>πe, czyli ceny zaczną rosnąć SZYBCIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO.

(Tak dzieje się w przypadku ekspansywnej polityki gospo-darczej).

43(π–πe)=-α•(U-U*)WNIOSKI: 2. Natomiast jeśli U>U*, to (π–πe)< 0, więc π<πe, czyli ceny zaczną rosnąć WOLNIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO.

(Tak dzieje się w przypadku restrykcyjnej polityki gospo-darczej).

44

(π–πe)=-α•(U-U*)ZAUWAŻMY:

Inaczej niż model AD-AS i model prostej krzywej Phillipsa model krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczeki-wania inflacyjne przepowiada, że skutkiem ekspansywnej i restrykcyjnej polityki gospodarczej nie będzie – odpowied-nio – inflacja i deflacja, lecz – odpowiednio – wzrost rzeczy-wistego tempa inflacji powyżej tempa oczekiwanego (π>πe) oraz spadek rzeczywistego tempa inflacji poniżej tempa oczekiwanego (π<πe).

45ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.

46ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.

b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) ocze-kiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długie-go okresu.

YP

LAS

AD2

AD1

E2

E1

SAS1

SAS2

0 Y

P

BP1

P2

47ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.

b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie dłu-giego okresu. π-πe=-α•(U-U*).

W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku po-pytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pie-niądza przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spad-ku rzeczywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych, πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π. c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlacze-go?

YP

LAS

AD2

AD1

E2

E1

SAS1

SAS2

0 Y

P

BP1

P2

48ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.

b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie dłu-giego okresu. π-πe=-α•(U-U*).W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku popytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rze-czywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych, πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π. c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dla-czego? Oczywiście bardziej realistyczna jest prognoza (b). We współczes-nych gospodarkach deflacja jest bardzo rzadkim zjawiskiem.

YP

LAS

AD2

AD1

E2

E1

SAS1

SAS2

0 Y

P

BP1

P2

49

W przypadku „zmodernizowanej” krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne dane empiryczne dość dobrze potwierdzają teorię.

Powiedzmy, że: πet = πt-1.

Wtedy:

πt– πet = -α•(Ut-U*)

πet = πt-1

(πt– πt-1) = -α•(U-U*).

50

Tym razem obserwacja dość dobrze potwierdza teorię...

πt– πt-1 = -α•(U-U*)

Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 124.

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002.

51

Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyj-ne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:

1.Parametr α kontroluje nachylenie krzywej Phillipsa.

π

UU=U*

PC2

PC1

Eπ=πe

0

π=πe-α•(U-U*)

π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).

52

Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyj-ne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:

2. Wzrost oczekiwanej inflacji, πe, o 1 p.proc. podnosi rze-czywistą inflację, π, o 1 p. proc. Krzywa Phillipsa przesuwa się w górę, z położenia PC1 do położenia PC2.

π

UU=U*

PC2

PC1

Eπ=πe

0

π=πe-α•(U-U*)

π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).

53

Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyj-ne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:

3. Rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z oczekiwaną inflacją, πe.

[Skoro π–πe=-α•(U-U*), to U=U*π–πe=0].

Innymi słowy krzywa Phillipsa przecina pionową linię wyznaczoną przez U* (czyli: U=U*) pod warunkiem, że: π=πe (dla π≠πe U≠U*).

Np. w punkcie E na rysunku π=πe, więc U=U*.

π

UU=U*

PC2

PC1

Eπ=πe

0

π=πe-α•(U-U*)

54

Utrwalanie się inflacji

Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA ŁATWO SIĘ UTRWALA.

Np., kiedy po pozytywnym makroekonomicznym szoku popyto-wym gospodarka przesuwa się w górę po krzywej Phillipsa (np. z punktu E1 do A), rośnie inflacja (z π1 do π2). Zgodnie z teorią adap-tacyjnych oczekiwań inflacyjnych PO PEWNYM CZASIE wzrost tempa inflacji, π (z π1 do π2) powoduje wzrost oczekiwań inflacyj-nych, πe (z πe

1 do πe2). Krzywa Phillipsa przesuwa się wtedy w górę

[przecież: π=πe-α•(U-U*)].

U*

•A

0

π

E2

E1

U

π2

π1

WYBRANE WNIOSKI:

55

Utrwalanie się inflacji

Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA ŁATWO SIĘ UTRWALA.

Ostatecznie, w nowym punkcie, odpowiadającym stanowi długook-resowej równowagi, E2, tempo inflacji wynosi:

π2=πe2-α•(U-U*).

Oczywiście: π2>π1=πe1-α•(U-U*).

U*

•A

0

π

E2

E1

U

π2

π1

WNIOSKI CD.:

56

Oczekiwania inflacyjne i stagflacja

WNIOSKI CD.:W punkcie „S” na rysunku trwa STAGFLACJA. Jak się okazuje, stagflacja może być wynikiem nie tylko negatywnego szoku poda-żowego, lecz także kombinacji wysokich oczekiwań inflacyjnych i negatywnego szoku popytowego.

Np. inflacja może być wysoka z powodu wysokich oczeki-wań inflacyjnych, πe [wszak: π=πe-α•(U-U*)]. W takiej sytuacji na skutek negatywnego szoku popytowego może się dodatkowo poja-wić bezrobocie.

UU*

PC

Eπ*

0

π

S•

57

3. KRZYWA PHILLIPSA I RACJONALNE OCZEKIWANIA IN-FLACYJNE.

W wyniku tzw. REWOLUCJI RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH hipoteza adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych zyskała w makroekonomii konkurentkę w postaci HIPOTE-ZY RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH. Oto jej WERSJA RADYKALNA:

LUDZIE SĄ RACJONALNI I FORMUJĄC SWOJE OCZEKI-WANIA INFLACYJNE NATYCHMIAST WYKORZYSTUJĄ WSZELKIE DOSTĘPNE INFORMACJE NA TEMAT PRZYSZ-ŁEJ INFLACJI.

Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieoczeki-wane konsekwencje...

58

HIPOTEZA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLA-CYJNYCH - WERSJA RADYKALNA:

Ludzie są racjonalni i formując swoje oczekiwania inflacyj-ne natychmiast wykorzystują wszelkie dostępne informacje na temat przyszłej inflacji.

59

Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieocze-kiwane konsekwencje...

60

4.1. KRYTYKA LUCASA (WERSJA RADYKALNA)

Powiedzmy, że w stanie równowagi, kiedy π=πe-α•(U-U*), w gospo-darce trwa „autonomiczna” inflacja, a jej tempo, π, jest równe oczekiwaniom inflacyjnym, πe. (Oznacza to, że – zgodnie z równa-niem Fishera - tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce również wynosi około π).

W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansyw-ną politykę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.

61

W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansywną polity-kę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU NOMI-NALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.

Rzeczywista stopa bezrobocia, U, odchyla się wtedy w dół od naturalnej stopy bezrobocia, U*, więc U<U*. Skoro tak, to rze-czywiste tempo inflacji, π, odchyla się w górę od przewidywanego tempa inflacji, πe, a zatem: π>πe . (Przecież: π–πe=-α•(U-U*).

62

Jednak w takiej sytuacji, znając swoje DOTYCHCZASOWE oczekiwania inflacyjne, πe, a także parametr α oraz poziomy zmiennych U i U* w równaniu [π=πe-α•(U-U*)], ludzie są w stanie NATYCHMIAST po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, przewidzieć ten nowy, przyszły poziom inflacji, π!

63

Dochodzimy oto do wniosku, że - jeśli tylko ludzie mają racjonalne oczekiwania inflacyjne - NIE MA BŁĘDNYCH OCZEKIWAŃ IN-FLACYJNYCH!

64

Oto tzw. KRYTYKA LUCASA (ang. Lucas critique):

Kiedy informacje o modelu makroekonomicznym i o wartościach występujących w nim zmiennych i parametrów są powszechnie dostępne, wartości oczekiwane w tym modelu (np. πe) powinny być takie same, jak wartości wynikające z tego modelu (np. πe=π).

65

4.2. SKUTKI KRYTYKI LUCASA

Skutki braku błędnych oczekiwań inflacyjnych są zaskakujące. Po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, NO-WE oczekiwania inflacyjne, πe’, zrównają się z przewidywanym no-wym tempem inflacji π (πe’=π). Powoduje to, że rzeczywiste tempo inflacji, π, wzrasta.

U*

•A

0

π

E2

E1

U

π2

π1

π = πe -α•(U-U*)

66

Zgodnie z RADYKALNĄ WERSJĄ rozumowana Lucasa tempo inflacji, π, NATYCHMIAST osiąga nowy poziom, π, zrównując się z nowymi, wyższymi, oczekiwaniami inflacyjnymi, πe’=π. (Kiedy rosną inflacyjne oczekiwania, πe, pracownicy wymuszają na praco-dawcach odpowiednio szybsze tempo wzrostu płac nominalnych, πW, więc wzrasta także tempo wzrostu cen, rzeczywiście osiągając poziom π=πe’).

U*

•A

0

π

E2

E1

U

π2

π1

π = πe -α•(U-U*)

67

Jednak skoro: πe’=π i π = πe’-α•(U-U*), to: U=U*, ponieważ πe’=πU=U*.

Zatem - mimo wzrostu tempa wzrostu nominalnej podaży pienią-dza, MSN – rzeczywista stopa bezrobocia, U, nie odchyla się od natu-ralnej stopy bezrobocia, U=U*(przecież: πe’=π!). Oznacza to, że REALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MS, SIĘ NIE ZMIENIA.

Jesli realna podaż pieniądza, MS, się nie zmienia, to nomi-nalna podaż pieniądza, MSN, i poziom cen w gospodarce, P, zmie-niają się tak samo...

MS = MSN/P = constans,

U*

•A

0

π

E2

E1

U

π2

π1

π = πe -α•(U-U*)

68

Ustaliliśmy właśnie, że po spowodowanym przez bank centralny pozytywnym makroekonomicznym szoku popytowym WZROST TEMPA INFLACJI, π, DOKŁADNIE KOMPENSUJE WZROST TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN. Jak widać, KIEDY OCZEKIWANIA INFLACYJNE SĄ RACJO-NALNE, POLITYKA PIENIĘŻNA TRACI SKUTECZNOŚĆ.* ----*Pamiętajmy, że ta analiza dotyczy sytuacji, w której roszczenia płacowe powodują NATYCHMIASTOWY wzrost płac, kosztów produkcji i cen.

69

Wcześniej, zakładając adaptacyjność oczekiwań inflacyjnych, ten sam pro-ces gospodarczy, który omawiam w tym miejscu, ilustrowałem ty samym rysunkiem:

Pisałem wtedy, że w takiej sytuacji po pewnym czasie krótkookresowa krzy-wa Phillipsa przesuwa się w górę...

Otóż tym razem gospodarka przechodzi nie z punktu E1 do pun-ktu A, a następnie do punktu E2, lecz bezpośrednio z punktu E1 do punktu E2.

U*

•A

0

π

E2

E1

U

π2

π1

70

Jak pokazałem, nowe, szybsze od dotychczasowego, π1, tempo

inflacji, π2 (π2 > π1) równa się nowemu, szybszemu tempu wzrostu nomi-

nalnej podaży pieniądza w gospodarce:

π2=(MSN/MSN)2>(MSN/MSN)1.

U*

•A

0

π

E2

E1

U

π2

π1

71

Dochodzimy oto do następujacego wniosku.

Kiedy tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza rośnie, np. z 0 do MSN/MSN

1, racjonalne oczekiwania inflacyjne osiągają poziom πe1, co od

razu powoduje wzrost tempa inflacji do π1=πe1= MSN/MSN

1.

W efekcie, niezależnie od tego, jaką politykę pieniężną prowadzi państwo – gospodarka znajduje się w jednym z punktów: E1, E2, E3... itd. na rysunku. [Odcięta tego punktu wynosi U* (naturalna stopa bezrobocia), rzędna zaś równa się poziomowi inflacji, π = πe , której tempo jest równe tempu wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce].

UU*

•E3

•E2

•E1

0

π

(MSN/MSN)3 = πe

3=π3

(MSN/MSN)2 = πe

2=π2

(MSN/MSN)1 = πe

1=π1

72

Oznacza to, że w opisywanej sytuacji NIE ISTNIEJE KRÓTKOOKRESO-WA KRZYWA PHILLIP-SA, PC1!

Przecież w takiej sytuacji nieustannie: (πe=π i U=U*), co oznacza, że - mimo SPOWODOWANYCH ZMIANAMI TEMPA ZMIANY NOMI-NALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN, makroekonomicznych szoków po-pytowych - nie dochodzi do skierowanych odwrotnie zmian stopy bezrobo-cia, U, i stopy inflacji, π .

UU*

•E3

•E2

•E1

0

π

(MSN/MSN)3 = πe

3=π3

(MSN/MSN)2 = πe

2=π2

(MSN/MSN)1 = πe

1=π1

73Zreasumujmy...

Zgodnie z RADYKALNĄ wersją hipotezy o racjonalnych oczekiwaniach nie istnieje tzw. KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. short run Phillips curve, SPC) (πe=πU=U*!).

Istnieje tylko pionowa linia, której punkty odpowiadają naturalnej stopie bezrobocia, U*, i różnym tempom inflacji, π (zob. rysunek). [tzw. DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. long run Phillips curve, LPC)]. Kiedy na trwałe zmienia się tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, a w efekcie również tempo in-flacji, π (np. z π2 do π1 na rysunku), gospodarka przesuwa się po tej linii w górę i w dół.

LPC

UU*

•E3

•E2

•E1

0

π

π3

π2

π1

74

LPC

UU*

•E3

•E2

•E1

0

π

π3

π2

π1

Jednak dane obserwacyjne NIE potwierdzaja opinii o braku krótkook-resowej krzywej Phillipsa...

Sprawia to, że przeciwnicy radykalnej wersji hipotezy o racjonal-nych oczekiwaniach i krytyki Lucasa wątpią w prawdziwość tych tez i przypominają „brzytwę Ockhama”...