View
112
Download
1
Category
Preview:
Citation preview
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Türev Ürünlerin
Krize Gidişi
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Eski Yunan-Roma: Zeytin Opsiyonları
Krize GidişTarihçe - Opsiyon
17. yy Hollanda: Lale Opsiyonları
Takas Sorunları
1973: İlk Organize Piyasa
• Hisse Senedi (1977)
• Döviz (1982)
• Endeks (1983)
http://www.finansgundem.com/levent-kerik-yazar68/turev-piyasalar-ve-tarihsel-gelisimi-572991y.htm
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Japonya: Dojima Pirinç Pazarı
Krize GidişTarihçe – Vadeli İşlemler
Hollanda: Antwerp Tahıl Pazarı
1848: Chicago Vadeli İşlem Borsası
(buğday –mısır)
ABD – İç Savaş Belirsizlikleri
1865: Regülasyon
1872: NY Pamuk Borsası
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
1971: Sabit Kur Sisteminin Çöküşü !!!!
Krize GidişTarihçe – Vadeli İşlemler
1972: IMM*-‘döviz futures’ başlangıcı
1975: GNMA**- ‘faiz futures’ başlangıcı
1982: İlk hisse senedi vadeli işlemi
* International Monatery Market kuruluşu
** Goverment National Mortgage Association
Spekülasyonun Popülerleşmesi
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
1866: Dersaadet Tahvilat Borsası* kuruluşu
Krize GidişTarihçe – Türkiye
1970-80: Sirkeci Vakıf Han ilk tezgahüstü piyasa
* Özellikle bono işlemleri
1985: IMKB Kuruluş
2005: İlk özel borsanın kuruluşu
2013: Borsaların birleşmesi
1997: İstanbul Altın Borsası kuruluşu
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişPiyasalar
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
2011
Türev Piyasalar
707 trilyon USD
Dünya GSMH
65 trilyon USD
ABD GSMH
15 trilyon dolar
Krize Gidişİşlem Hacmi
Türkiye
GSMH
800 milyar USD
Türev Piyasalar
……. dolar
X 11
X 47
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
2011
Türev Piyasalar
707 trilyon USD
Tezgah üstü
Organize
Krize Gidişİşlem Gören Piyasalar
Türkiye
Türev Piyasalar
…… milyar USD
Tezgah üstü
Organize
% 80-90
% 10-20
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişDayanak Varlık
VOB
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
• Koruma (Hedging) : Özellikle, likit ve global olarak alınıp
satılabilmeleri özelliği ile türev ürünlerin riskten korunma
özellikleri önem taşımaktadır. Bu şekilde; emtia, kur, fazi
gibi risklerden korunmak mümkün olabilecektir.
• Arbitraj: Aynı ürünün farklı bölgeler ya da piyasalar
arasındaki fiyat farklılıklarından kazanç sağlamaktır. Riske
bağlı kar veya zarar yoktur. ( teorik ? )*
• Spekülasyon: Türev ürünlerin kaldıraç etkisinden
yararlanarak, bir varlığın gelecekteki fiyatına göre yatırımda
bulunmaktır.
Krize GidişTürev Ürünlerin Kullanım Amaçları
* Piyasa etkinliği, buna pek el vermez
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
• Kur Riski*:
‒ İhracatçı = > uzun pozisyonda (döviz geliri var)
• Forward/Future kontratı satar
• Satım opsiyonu alır
‒ İthalatçı = > kısa pozisyonda (döviz gideri var)
• Forward/Future kontratı alır
• Alım opsiyonu alır
• Hisse Senedi Riski*:
‒ Piyasada değer kaybı bekleyen bir portföy yatırımcısı elindeki
BIST 30 endeksi
• Forward/Future kontratı satar
• Satım opsiyonu alır
Krize GidişTürev Ürünlerin ‘Risk Yönetimi’nde Kullanımı
* 3 ay sonra kur artışı beklenen ve piyasada dalgalanma beklenen bir senaryoda
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişTürev Ürünlerin ‘Spekülatif’ Kullanımı
• Faiz oranlarının düştüğü, enflasyonun tek haneli rakamlara
ulaştığı bir ortamda; spekülatörler ve yatırımcılar alternatif
yatırım araçlarına yönelmekte ve bu noktada türev ürünler
yatırımcılara cazip imkanlar sunmaktadır.
• Bunun içindir ki; dünya genelinde gayri safi hasıla yılda
ortalama %3,5 oranında artarken, türev ürünler piyasasında
her yıl %20 civarında artış görülmektedir.
• Öte yandan türev araç sözleşmeleri, yüksek riskli yatırım
araçlarıdır. Örneğin; vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde
az bir bedel ile yüksek miktarlı yükümlülükler altına
girilebilmektedir.
• Nasıl ????
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişTürev Ürünlerde Kaldıraç Etkisi
• Türev piyasalar, sınırlı bir teminatla, yüksek getiri elde
etme imkanı veren ve bu yönüyle spot piyasalardan ayrılan
finansal yapılardır.
• Yatırılan teminatın çok üstünde işlem yapabilmemizi
sağlayan türev piyasa uygulamasına kaldıraç denir.
• Vadeli işlem sözleşmelerinde işlem yaptığımızda
yapacağımız ödeme sözleşme büyüklüğü üzerinden değil,
sözleşmenin gerektirdiği teminat kadardır. Bu da küçük
miktarlarla büyük işlemler yapma olanağı tanır.
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişTürev Ürünlerde Kaldıraç Etkisi - Örnek
• Söz gelimi;
vadeli işlemler opsiyon borsasında yatırım yapıyorsak,
sözleşmenin değeri/ teminat bedeli= kaldıraç oranı”dır.
Örneğin ; IMKB 30 Endeks sözleşmesinde;
60.000 fiyattan 1 adet kısa ya da uzun pozisyon alındığında
sözleşme büyüklüğü 6.000 TL iken yatırılan teminat 600 TLdir.
Burada kaldıraç oranı 6.000TL/600TL=10’dur.
Vadeli Opsiyon borsasında sözleşme büyüklüğünü
piyasa, başlangıç teminatını ise VOB belirler. Bu nedenle kullanabileceğimiz
kaldıraç oranı sınırlandırılmıştır
http://ekonomiturk.blogspot.com.tr/2010/04/kaldrac-nedir.html
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişDünya’daki Global Krizler
• Dünyada yaşanan başlıca finansal krizler;
‒ 1929 Büyük Ekonomik Buhran,
‒ Petrol Krizi (1973-74)
‒ Latin Amerika Krizi
(Meksika-1994, Brezilya1980-90’s, Arjantin-1990’s)
‒ Asya Krizi (1997)
(G.Kore, Tayland, Endonezya, Malezya, Singapur, H.Kong)
‒ Rusya Krizi (1998) dir.
• 2008 krizinin en büyük farkı, mortgage kredilerinin menkul kıymetleştirilmesi ve bu ürünlerin bir havuz içerisinde toplanarak ticaretinin yapılması olmuştur.
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize Gidiş2008 Krizinin Aşamaları
• Krizin temelleri; krizden 5 yıl önce, bazı finansal kuruluşların kredibilitesi zayıf olan kişilere de mortgage kredisi vermeye başlaması ile atılmıştır. ( Kontrolsiz bankacılık ! )
• Bankalar daha fazla kredi verebilmek için, bu riskli gruba verilen kredilerden doğan alacaklarını teminat göstererek, emlak tahvilleri çıkarıp bunları piyasadaki riskli yatırımlardan yüksek kârlar elde etmeyi hedefleyen hedge fonlara satmışlardır.( Çürük ‘dayanak varlık’ ! )
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize Gidiş2008 Krizinin Aşamaları
• Bu ürünlerin risklerinin yanlış ölçülmesi, kimi zaman da finansal mühendislik teknikleri kullanılarak ölçülemez hale getirilmesi akabinde denetleyici yapının eksiklikleri, küresel krize yol açmıştır.( Eksik&yetersiz denetim ! )
• İpotekli gayrimenkuller üzerinden, emlak fiyatlarının artan kısmına yeni ipotekler yapılarak, yeni kredilerin alınması reel karşılığı olmayan kredi hacmini artırmıştır. Bu kredilerin değişken faizli krediler olması da mali piyasaları zor duruma sokmuştur.( Reel & Finansal Piyasa Kopukluğu ! )
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize Gidiş2008 Krizinin Aşamaları
• Kredi alanların; krediye ilişkin hususlarda yanlış/eksik bilgilendirilmeleri -sonucu; güven kaybı yaşanarak , konut alımları büyük ölçüde spekülatörlerin eline geçmiş; bu da kredi ödemelerinde sorunlar yaratmıştır.( Piyasada güven kaybı ! )
• Verilen kredileri tahsil edemeyen bankalar kaynak sıkıntısı içine girmişler ve finansal piyasalarda oluşan güvensizlik sonucu bankaların birbirlerine borç verme konusunda çekingen davranmaları, likidite sorununu doğurarak mali sistemin durmasına yol açmıştır.( Likidite Krizi ! )
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişMortgage’tan Sonra…
• Mortgage Krizi; ABD gibi büyük bir ekonominin bankacılık sistemini, geçmişte emsali olmayan bir şekilde sıkıntıya sürüklemiş,
• Başta denetleyici ve düzenleyici kurumlar olmak üzere herkesi nerede hata yapıldığı konusunda düşünmeye sevk etmiştir.
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Krize GidişMortgage’tan Sonra…
• Ardı ardına hayata geçirilen finansal kurtarma paketleri yanında,
• Risk yönetimiyle ilgili –uluslararası düzeyde-denetim ve düzenleme çalışmaları da yapılmıştır.
‒ G20 Zirvesi Deklarasyonu* : Global finansal piyasaların düzenlenmesine ilişkin tespit ve öneriler içermektedir. 2008,2009
‒ G30 çalışma Grubu** : Hazırlanan raporda, aksaklıkları giderici çeşitli öneriler getirilmektedir. Ocak 2009
• http://www.riskonomi.com/wp/?p=987
• http://akbarsafdari.blogspot.com.tr/2009/07/kuresel-finansal-kriz-ve-g30lerin.html
Nevra
TÜ
TÜ
NC
Ü
Ebru GÜVEN .
Teşekkürler
Recommended