ค่ายสิ่งแวดล้อมศึกษา หลักสูตร...

คายสิ่งแวดลอมศึกษา หลักสูตร “เพื่อนสายน้ํา”

โดย นายสมภพ เพ็ชรเกลี้ยง และคณะ

อุทยานธรรมชาติวิทยาอนัเนือ่งมาจากพระราชดาํร ิอําเภอสวนผึ้ง จงัหวัดราชบรุ ี

พฤศจิกายน 2548

สารบัญ กําหนดการ 1

น้ํานั้น...สําคัญนะ 3

นิทานสายน้ํา 7

ชุมชนชาวสายน้ํา 10

นักสืบสายน้ํา 13

มนุษยสายน้ําผจญภัย 18

คําสัญญาสายน้ํา 21

เกม “เพื่อนสายน้ํา” 22

ใบความรู 25

ใบงาน 51

เอกสารอางอิง 70

กําหนดการ

วัน เวลา กิจกรรม

วันแรก 08.00 น. ลงทะเบียน

ละลายพฤติกรรม 08.30 น. แบงกลุมเพื่อนสายน้ํา 09.00 น. พิธีเปด/แนะนาํโครงการ

มอบผาพันคอ 09.30 น. อาหารวาง 09.45 น. น้ํานั้น..สําคัญนะ

นิทานสายน้ํา 12.00 น. อาหารกลางวนั 13.00 น. ชุมชนชาวสายน้ํา 14.00 น. นักสืบสายน้ํา - ประเมินสายน้ําดวยประสบการณตนเอง

นักสืบสายน้ํา - การสํารวจคณุภาพน้ํา 14.45 น. อาหารวาง 15.00 น. นักสืบสายน้ํา - ฝกเปนนกัสบืสายน้ํา 18.00 น. อาหารเย็น 18.30 น. นักสืบสายน้ํา – เกม “แฟนพนัธุแท” 19.30 น. นักสืบสายน้ํา - วางแผนการสํารวจ 20.30 น. พักผอน

วันท่ีสอง

08.00 น. อาหารเชา 08.30 น. แนะนําวิทยากรกลุม (เพิ่มเตมิ) 08.45 น. สํารวจสายน้ํา 09.45 น. อาหารวาง 10.00 น. สํารวจสายน้ํา (ตอ) 12.00 น. อาหารกลางวนั 13.00 น. นําเสนอผลการสํารวจ

คายสิ่งแวดลอมศึกษา หลักสูตร “เพื่อนสายน้ํา” 1

อุทยานธรรมชาติวิทยาอันเนื่องมาจากพระราชดําริ อําเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี

วัน เวลา กิจกรรม สรุปผลการประเมินคณุภาพน้ําหวยผาก

14.30 น อาหารวาง 14.45 น. มนุษยสายน้ําผจญภัย

คําสัญญาสายน้ํา เกม “เพื่อนสายน้ํา”

18.00 น. อาหารเย็น 19.00 น. สืบทอดเจตนา 22.00 น. พักผอน

วันท่ีสาม

08.00 น. อาหารเชา 08.30 น. นําเสนอวิธีการใชน้ําอยางรูคุณคา 09.45 น. อาหารวาง 10.00 น. มอบประกาศนียบัตร

กลาวปฏิญาณ ปลูกตนไมประจํารุน

12.00 น. อาหารกลางวนั

น้ํานั้น..สําคัญนะ วัตถุประสงค

1. ทราบชนิดของน้ําประเภทตางๆ ที่มีอยูบนโลก 2. เรียงลําดับปริมาณน้ําแตละชนิดจากมากไปยังนอย 3. ทราบสถานการณน้ําในประเทศไทย 4. ตระหนกัถึงความสําคัญของน้ํา

สื่ออบรม

1. เยลลี่ถาดกลม 2. น้ําตาลสี ครีม และ ท็อปปงอื่นๆ 3. ธงสัญลักษณทําดวยไมจิม้ฟน 4. บัตรคําชนิดของน้ํา 5. แผนภาพ “น้ําในโลก” 6. ใบความรู เร่ือง “ความรูเบื้องตน เร่ือง น้ํา”

วิธีการ

1. ขั้นนํา

ผูสอนตั้งคําถามเพื่อเขาสูการอภิปรายเรื่อง แหลงน้ําของโลก

ถาม นึกถึงน้ํา นึกถงึอะไร ตอบ ......

2. ขั้นกิจกรรม

2.1 ผูสอนนําแผนภาพ “น้ําในโลก” มาใหนักเรียนพิจารณาภาพลูกโลก พรอมทั้งตั้งคําถามเพื่อใหนักเรียนรวมกันคิดหาคําตอบ ดังนี้

ถาม เมื่อมองโลกของเรามาจากอวกาศ เราจะเหน็สีฟาปรากฏอยูเปนสวนใหญบนพื้นผิวโลก ซ่ึงสีฟาที่เราเห็นเปนสีของน้ํา นักเรยีนทราบหรือไมวาบนโลกของเรานี้ประกอบดวยน้ํากี่สวน และพื้นดินกี่สวน ตอบ ปริมาณน้ําในโลกมีจํานวน 2 ใน 3 ของพื้นผิวโลก

2.2 ผูสอน นําเยลลี่ถาดกลม และน้ําตาลสี ครีม และ ท็อปปงอื่นๆ ขึ้นแสดง แลวอธิบายเกี่ยวกับอัตราสวนปริมาณน้ําในโลกที่มีจํานวนถึง 2 ใน 3 ของพื้นผิวโลก โดยสมมติใหเยลลี่เปนพื้นที่โลกทั้งหมด ใหนักเรียนใช น้ําตาลสี ครีม และ ท็อปปงอื่นๆ แบงพื้นที่น้ําและพื้นดินบนเยลลี่ในอัตราสวน 2 ใน 3 พรอมทั้งปกธงสัญลักษณ “พื้นดิน” ลงบนเยลลี่ แสดงพื้นที่ที่เปนพื้นดินไว

2.3 ผูสอนตั้งคําถามเพื่อใหนักเรียนรวมกันคิดหาคําตอบจากขอมูลที่วาน้ําบนโลกมีปริมาณถึง 2 ใน 3 นั้น ประกอบดวยน้ําประเภทใดบาง จากนั้นผูสอนอธิบายชนิดของน้ําประเภทตางๆ บนโลกดวยบัตรคํา แลวใหนักเรียนรวมกันเรียงลําดับบัตรคําชนิดของน้ําตามปริมาณของน้ําแตละชนิดโดยเรียงลําดับจากปริมาณมากที่สุดไปยังปริมาณนอยที่สุด

ถาม จากขอมูลที่วาน้ําบนโลกมีปริมาณถึง 2 ใน 3 นั้น นักเรียนคิดวาเปนน้ําอะไรบาง ตอบ 1. น้ําที่มีอยูในโลก ประกอบดวย น้ําเค็มในทะเลและมหาสมทุร

น้ําจืด น้ําแข็ง น้ําจืดบนผวิโลก น้ําบาดาล ละอองน้ําในบรรยากาศ

2.เรียงลําดับจาก มาก-นอย

น้ําเค็ม ในทะเลและมหาสมุทร รอยละ 97.3

น้ําจืด รอยละ 2.7

น้ําแข็ง รอยละ 2

น้ําจืดบนผิวโลก รอยละ 0.03

น้ําบาดาล รอยละ 0.6

ละอองน้ําในบรรยากาศ รอยละ 0.001

2.4 ผูสอนเฉลยคําตอบพรอมทั้งบอกปริมาณรอยละของน้ําแตละชนิด แลวใหนักเรียนใชน้ําตาลสี ครีม และ ท็อปปงอื่นๆ แบงสัดสวนของพื้นที่น้ํา พรอมทั้งปกธงสัญลักษณของน้ําแตละชนิดลงบนเยลลี่ หลังจากนั้นอธิบายเรื่องสถานการณน้ําจืดของโลก และของไทย

ถาม น้ําที่เราดื่มและใชในชีวิตประจําวัน มาจากไหน มีปริมาณมากหรือนอย แลวนักเรยีนคิดวาปริมาณน้ําที่เราใชในชวีิตประจําวันเปนน้ําที่มีคุณภาพดี และสามารถนาํใชไดอยางปลอดภัย มีเทาไร ตอบ น้ําดื่มในประเทศไทยที่เราใชบริโภคกันนัน้ รอยละ 70 นํามาจากน้ําในแมน้ําลําธาร อางเก็บน้ําและบึงน้ําจดื ซ่ึงในป พ.ศ. 2540 กระทรวงสาธารณสุข พบวา แมน้าํที่มคีุณภาพเหมาะสมแกการอุปโภคบริโภคมีเพียง รอยละ 58 สวนที่เหลือรอยละ 42 มแีบคทีเรียปนเปอนมาก

2.5 ใหนักเรียนแตละกลุมวาดภาพสายน้ําตามความคิดความเขาใจ และนําเสนอผลงานของแตละกลุม

หมายเหตุ การวาดภาพ เปนการทดสอบความรูความเขาใจเรื่องสายน้ําของผูเรียน มีคะแนนเต็ม 10 คะแนน โดยมีตัว ช้ีวัดในการใหคะแนนองคประกอบของภาพ ดังนี้ - ตนน้ํา 1 คะแนน - ลําน้ํา และน้าํสาขา 2 คะแนน - ปลายน้ํา 1 คะแนน - ส่ิงมีชีวิตน้ํา 2 คะแนน - ชุมชน 2 คะแนน - กิจกรรมการใชน้ําของชุมชน 2 คะแนน

3. ขั้นสรุป ผูสอนไดอธิบายเรื่องแหลงน้ําของโลก สถานการณน้ําของโลกและของโลกไทย ใหนักเรียนเขาใจดีแลว ในขั้นนี้เพื่อเปนการสรุปความรูรวบยอด จึงจัดอภิปรายระดมความคิด เร่ือง ประโยชนของน้ําจืด

ถาม เราใชน้ําทําอะไรบางในชวีิตประจําวนั ตอบ ......

จากนั้นแจกใบความรูใหแกนักเรียน

นิทานสายน้ํา วัตถุประสงค

1. ทราบถึงกิจกรรมการใชน้าํที่อาจกอความขัดแยงขึน้ในชุมชน 2. หาสาเหตุของปญหา และคิดวิเคราะหหาแนวทางแกไข 3. ตระหนกัถึงความสําคัญของน้ํา และการใชน้ํารวมกัน

1. ตัวละคร - เด็กชายด ี ผูแสดงนําชาย - เด็กหญิงปลา ผูแสดงนําหญงิ - ครอบครัวเดก็ชายดี (พอ+แม) - ครอบครัวเดก็หญิงปลา (พอ+แม) - ครูใจด ี2. เสียงประกอบ (นักเรยีนที่เหลือ) 3. อุปกรณประกอบฉาก - สวิงจับปลา - เรียงรอนแร

วิธีการ เลานิทาน โดยมีผูแสดงประกอบ เนื้อเร่ือง

ไมนานมานี้ ในหมูบานหวยผากอันอุดมสมบูรณ มีสองพี่นองซึ่งเปนครอบครัวเดียวกันอาศัยอยูอยางมีความสุข

ครอบครัวดีบุก มีอาชีพทําเหมืองแรดีบุก มีลูกชายสุดหลอช่ือวา เด็กชายดี ครอบครัวนี้มีฐานะร่ํารวยจากการทําเหมืองแรดีบุก และคิดเพียงอยางเดียววา จะขุดแรใหไดมากที่สุด และจะขุดใหรวยกวาทักษิณ??? โดยในระหวางมื้อค่ําวันหนึ่ง ในชวงฤดูฝน (มีเสียงฟารองฟาผา และฝนตก ประกอบ)

พอดีบุก **เราคือ พี่บุก และนี่ ลูกชายของเรา เด็กชายด ี

เด็กชายด ี **ผมชื่อ เด็กชายดี ครับ พอดีบุก **(คิดอยูในใจ) พรุงนี้เราจะเปดเหมืองใหมเพิ่มขึ้นอีก บนเขาลันดา ตรงนั้นมี

แรมากคงทําใหเรารวยกวา ทักษิณ แนๆๆ ครอบครัวดีบุก **(ตอบในใจ) เราจะรวยกนัแลว ฮิฮิ..

ครอบครัวยี่สก มีอาชีพเล้ียงปลาในกระชัง มีลูกสาวสุดสวยชื่อวา เด็กหญิงปลา ครอบครัวนี้มีฐานะปานกลาง ประกอบอาชีพตามหลักเกษตรพอเพียง และยึดคติประจําใจวา ทุกสรรพสิ่งเปนสวนหนึ่งของธรรมชาติ ตอนมีชีวิตอยูเราไดกินปลา หากเราตายไปปลาคงไดกินเรา!!!! โดยในระหวางมื้อเชาวันหนึ่ง ในชวงฤดูฝน เชนกัน แตฝนหยุดแลว (มีเสียงนก เสยีงกา รองยามเชา ประกอบ)

พอยี่สก **เราคือ ยี่สก และนี่ ลูกสาวของเรา เด็กหญิงปลา เด็กหญิงปลา **หนูช่ือ เดก็หญิงปลา คะ

พอยี่สก **(คิดอยูในใจ) วันนี้เราจะเพิ่มกระชังปลาอีก หวยผากของเราน้ําคุณภาพดี เราจะมีปลากินตลอดป แนๆๆ

ครอบครัวยี่สก **(ตอบในใจ) ดีจังเราจะมีปลา.....กันแลว ฮิฮิ..

ความฝนของครอบครัวดีบุก เร่ิมมองเห็นความเปนจริงชัดขึ้นทุกวัน ในขณะที่ครอบครัวยี่สกไมวาจะเพิ่มกระชังหรือพันธุปลามากขึ้นเทาไหรแตกลับกลายเปนวายิ่งเปนการบั่นทอนเงินที่สะสมมาทั้งชีวิต นับวันครอบครัวยี่สกก็ จนลงๆ ทุกวันๆ ถึงแมวาจะขยันขันแข็งสักเทาไหรแตก็ไมทําใหประสพผลสําเร็จเสียที ครอบครัวยี่สกจึงไปขอความชวยเหลือจากครอบครัวดีบุก

พอยี่สก **พี่บุกครับ ตอนนี้ปลาที่ผมเล้ียงไวกําลังจะตายหมดแลวครับ ผมยังไมมีเงินจะไปจายคาเทอมใหหญิงปลา ลูกสาวของเลยผมครับ

**หากผมจะขอยืมเงินพี่ จะไดไหมครับ พอดีบุก **คงไมไดหรอกนะ..เพราะครอบครัวของเอ็งไมขยันทํางานทํามาหากิน เอาแต

เก็บผักหาปลาไปวันๆๆ และที่สําคัญไมเคยมาชวยพี่ทําเหมืองของตระกูลเลย เอ็งก็ตองอยูอยาง อดๆ อยากๆ ตอไป

เด็กหญิงปลา **ฮะ!!!! เด็กชายด ี **ฮะ!!!!

เด็กชายดี กับ เด็กหญิงปลา เห็นครอบครัวทั้ง 2 ตองมาทะเลาะกัน จึงทนนิ่งอยูไมได ก็เลยชวนกันไป เพื่อจะสืบใหไดวามันเกิดอะไรขึ้นกันแน และแลวทั้ง 2 ก็นึกขึ้นไดวานาจะไปปรึกษา ครูใจดี ครูใจดี **ดิฉัน ช่ือ ครูใจดี นามสกุล ดีใจ คะ

เด็กชายดี **ครูครับ ผมจะทําอยางไรดีครับ พอของผมกับพอของเด็กหญิงปลา ทะเลาะกันใหญเลยครับ

ครูใจดี **เร่ืองมันเปนอยางไร ไหนเลาใหครูฟงซิ เด็กหญิงปลา **เร่ืองมันเปนอยางนี้คะ..........................................

ครูใจดี **เฮอ เร่ืองมันเปนอยางนี้ นี่เอง **พอดีบุก ทําเหมืองแรบนเขาลันดา สวนพอยี่สกเลี้ยงปลาในหวยผา หรือวา!!!!

**.................................... **อาจเปนไปไดวา มีใครสักคนทําใหเกิดน้ําเสียที่ตนน้ํา และน้ํานั้นก็ไหลลงสูหวยผากจนทําใหปลาของพอยี่สก ตายในที่สุด

เด็กชายดี กับ เด็กหญิงปลา ตัดสินใจออกสืบเสาะ หาคําตอบใหรูใหไดวาเหตุใดปลาที่เล้ียงไวถึงตายไปเปนจํานวนมากขนาดนี้ แตเด็กทั้งสองคนหาคําตอบไดไมนานเทาไหร

และแลววันหนึ่ง เร่ืองรายๆๆ ก็...........

ขอเท็จจริง การทําเหมืองแรบนภูเขา ทําใหเกิดการชะลางหนาดิน และ ตะกอนเหมืองจํานวนมากไหลลงสูลําธารตางๆ อีกทั้งเปนชวงฤดูฝนมีน้ํามาก ทําใหเกิดการชะลางตะกอนเหมืองมากเปนเทาทวีคูณ สารพิษที่มาจากเหมืองแร และตะกอนในน้ํานี้เอง ที่เปนสาเหตุหลักทําใหปลาตาย

ชุมชนชาวสายน้ํา

วัตถุประสงค 1. ทราบชนิดของสัตวเล็กน้ําจืดที่เปนตัวบงชี้คุณภาพน้ํา 2. เขาใจหลักการใชสัตวเล็กน้ําจืดเปนตัวบงชี้คุณภาพน้ํา และความสัมพันธทางนิเวศวิทยาของ

สายน้ํา 3. ตระหนักถึงความสําคัญของนิเวศวิทยาสายน้ํา

สื่ออบรม 1. บลูแทก หรือกระดาษกาว 2. ภาพตัดขวางแหลงน้ํา 3. บัตรภาพสัตวเล็กน้ําจืด 4. แผนภาพ “โลกใตสายน้ํา” 5. แผนภาพสญัญาณไฟ 6. ปายชื่อนักเรียน ที่มีภาพสัตวเล็กน้ําจืดพรอมชื่อสัตว 7. ดินสอ หรือ ปากกา 8. ใบงาน “ทายซิใครเอย” 9. ใบงาน “สัตวเล็กน้ําจืด” 10. ใบความรู เร่ือง “ความรูเบื้องตน เร่ือง นิเวศวิทยาสายน้ํา” วิธีการ 1. ขั้นนาํ

ผูสอนนําเลนเกมทายซิใครเอย ซ่ึงจะแจกใบงาน “ทายซิใครเอย” ใหนักเรียนแตละคน จากนั้นใหนักเรียนทําความรูจักกับเพื่อนที่เขารวมอบรม โดยสอบถามทั้งชื่อเพื่อน และชื่อสัตวเล็กน้ําจืดที่อยูบนปายชื่อของเพื่อน บันทึกลงในใบงานโดยใหทําความรูจักกับเพื่อนใหไดมากที่สุดภายในเวลาที่กําหนด หลังจากนั้น ผูสอนทําการตรวจสอบความถูกตอง (อาจมีรางวัลใหแกนักเรียนที่ทําความรูจักกับเพื่อนไดถูกตองมากที่สุด และจําเพื่อนคนนั้นๆ ได)

คําสั่ง 1) ใหแตละคนสอบถามชื่อเพื่อน และชื่อสัตวเล็กน้ําจืดที่อยูบนปายชื่อของเพื่อน แลวบันทึกลงในใบงาน ใหไดมากที่สุด ภายในเวลา 15 นาที

2) ทําการตรวจสอบความถูกตอง และมอบรางวัล

2. ขั้นกิจกรรม

2.1 ผูสอนแจกบัตรภาพสัตวเล็กน้ําจืดใหแกนักเรียนแตละคน เพื่อศึกษาชื่อสัตว ลักษณะรูปราง และรูปแบบการดํารงชีวิต จากนั้นนําบัตรภาพสัตวเล็กน้ําจืด ไปติดลงบนภาพตัดขวางสายน้ําหนาชั้นเรียน ในตําแหนงที่คิดวานาจะเปนที่อยูอาศัยของสัตวชนิดนั้นๆ ดวยบลูแทกหรือกระดาษกาว

คําสั่ง 1) ใหแตละคนศึกษาชื่อสัตว ลักษณะรูปราง และรูปแบบการดํารงชีวิต จากบัตรภาพสัตวเล็กน้ําจืดที่แจกให

2) ใหแตละคนนําบัตรภาพสัตวเล็กน้ําจืดไปติดลงบนภาพตัดขวางสายน้ําหนาชั้นเรียน ในตําแหนงที่คิดวานาจะเปนที่อยูอาศัยของสัตวชนิดนั้นๆ

2.2 ผูสอนอธิบายเรื่อง นิเวศวิทยาสายน้ํา ดวยแผนภาพ “โลกใตสายน้ํา” จากนั้นอธิบายถึงความสัมพันธระหวางการดํารงชีวิตสัตวเล็กน้ําจืดกับคุณภาพน้ํา โดยเนนจัดกลุมระบบการหายใจและการใชออกซิเจนของสัตวเล็กน้ําจืดแตละชนดิ ซ่ึงจะเปนตัวบงบอกคุณภาพน้ําดวยแผนภาพสัญญาณไฟจราจรน้ํา จากนั้นแนะนําใหนักเรียนรูจักกับสัตวเล็กน้ําจืดที่เปนตัวบงชี้ของแตละกลุมไฟจราจรน้ํา โดยแจกใบงาน “สัตวเล็กน้ําจืด” ใหนักเรียนบันทึกขอมูลสําคัญ

คําอธิบาย สัตวไฟแดง - น้ําสกปรก ไดแกกลุมของหนอนริ้นน้ําจดื ไสเดือนน้ํา สัตวพวกนี้ออกจะเฉื่อย จึงไมตองการออกซิเจนมากนัก พวกมันหายใจ

โดยดูดซึมอากาศผานผิวบาง บางชนิดมีเหงือกชวยดวย และมีสารฮีโมโกบินคลายเลือดเรา สามารถเก็บออกซิเจนไวไดนานๆ พวกมันจึงทนมลภาวะไดดี

สัตวไฟเหลือง - น้ําคุณภาพพอใชได ไดแกกลุมของตัวออนแมลงปอ ตัวออนแมลงปอเข็ม กุงน้ําจืด หอยสองฝา หอยฝาเดียว

สัตวพวกนี้หายใจดวยเหงือกและผิว ตัวออนแมลงปอจะปมน้ําผานเหงือกขางในตัว จึงดึงออกซิเจนในน้ํามาใชไดมากกวาสัตวไฟเขยีว สวนหอยฝาเดียวหลายชนดิมีชองเก็บอากาศคลายปอดอยูในเปลือก สามารถลอยตัวข้ึนไปเติมอากาศจากผวิน้ําได พวกมนัจึงทนมลภาวะไดพอสมควร

สัตวไฟเขยีว - น้ําสะอาด ไดแก กลุมของตวัออนชีปกขาว ตวัออนแมลงเกาะหนิ ตวัออนแมลงหนอนปลอกน้ํามีปลอก ตัวออนแมลงหนอนปลอกน้ําไมมีปลอก ตัวออนแมลงชางกรามโต

สัตวพวกนี้ตองการออกซิเจนมาก จึงทนมลภาวะไมได พวกมันพึ่งพาอากาศที่ละลายอยูในน้ํา โดยหายใจผานเหงือกและผิวบาง

3. ขั้นสรุป

ผูสอนอธิบายสรุปเกี่ยวกับสัตวเล็กน้ําจืดกับคุณภาพน้ําโดยพยายามเชื่อมโยงไปยังหวงโซอาหารและสายใยอาหาร ดวยแผนภาพ “โลกใตสายน้ํา” แลวแจกใบความรูใหแกนักเรียน

นักสืบสายน้ํา วัตถุประสงค

1. ทราบและเขาใจเกีย่วกับวธีิการสํารวจคุณภาพน้ํา 2. ทราบวิธีการและสามารถใชอุปกรณชุดนักสืบสายน้ํา 3. ทดลองและฝกการสํารวจคุณภาพน้ําโดยวิธีการนักสบืสายน้ํา 4. เขาใจและสามารถวางแผนสํารวจสายน้ําได

สื่ออบรม 1. ชุดอุปกรณนักสืบสายน้ํา 2. แผนภาพ “สายน้ําหวยผาก” 3. กระดาษบรูฟ 4. ปากกาสีน้ําสีตาง ๆ 5. แบบบันทกึการประเมนิคุณภาพน้ําดวยประสบการณสวนตวั 6. แบบบันทกึการสํารวจสายน้ํา 7. ใบความรู เร่ือง “ ความรูเบื้องตน ของนกัสืบสายน้ํา” 8. ใบความรู เร่ือง “การสํารวจสายน้ํา” วิธีการ 1. ขั้นนํา ผูสอนอธิบายเปรียบเทียบวารางกายมนุษยเหมือนกับโลกของเรา โดยมีสายน้ําตาง ๆ เปนเหมือนกับเสนเลือดของมนุษยนั่นเอง หมอตรวจวัดชีพจร ความดัน อุณหภูมิของรางกายเรา เมื่อเราไมสบาย เพื่อใหทราบวาเรามีความผิดปกติหรือไม เชนเดียวกับโลกของเราหากเราตองการรูวาโลกเรามีปญหาหรือไมสบายก็ตองมีการตรวจ โดยพวกเราทุกคนคือ “คุณหมอ” ที่มีหนาที่ในการตรวจคนไขที่ช่ือวา “โลก” เพราะฉะนั้น “การตรวจคุณภาพน้ําก็เปรียบไดกับการตรวจชีพจรแผนดิน”

2. ขั้นกิจกรรม 2.1 ประเมินสายน้ําดวยประสบการณตนเอง

ผูสอนแจก แบบบันทึกการประเมินคุณภาพน้ําดวยประสบการณสวนตัวใหนักเรียนคนละ 1 แผน พรอมดินสอหรือปากกาคนละ 1 ดาม แลวใหนักเรียนนั่งเงียบ ๆ ริมลําน้ําพรอมกับหลับตา เปดรับการสัมผัสตาง (ฟงเสียง สัมผัสน้ํา อากาศ) หลังจากนั้นใหลืมตาแลวใหวาดรูปสายน้ําที่เหน็ลงบนแบบบันทึกที่แจกให พรอมทั้งเขียนรายละเอียดอธิบายภาพวาดจากการที่ไดสัมผัสทั้งขณะลืมตา

และหลับตา และใหประเมินวาลําน้ํามีคุณภาพเปนอยางไร นั่นคือการประเมินคุณภาพน้ําดวยประสบการณตนเอง หลังจากนั้นใหตัวแทนนําเสนอ กลุมละ 1 คน

2.2 การสํารวจคุณภาพน้ํา 2.2.1 ผูสอนแจกกระดาษบรูฟ

และปากกาสีน้ํา กลุมละ 1 ชุด ใหรวมกันวาดรูปคนขึ้นมา หนึ่งรูปใชเปนตัวแทนนักสืบสายน้ํา ใหแตละกลุมระดม ความคิด เชื่อมโยงสวนตางๆ ของรางกายที่เปนประโยชน และสามารถใชในการสํารวจน้ําไดอยางไรบาง จากนั้น ใหแตละกลุมสงตัวแทนออกมานําเสนอ

2.2.2 ผูสอนสรุปความรูทั่วไปเกี่ยวกับการสํารวจคุณภาพน้ํา 3 วิธี -วิธีทางกายภาพ ไดแก สี ความขุนใส อุณหภูมิ กล่ิน -วิธีทางชีวภาพ/นักสืบสายน้ํา เชน ดูปลา พืช แมลงและสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ -วิธีทางเคมี เชน ความเปนกรดเบส แรธาตุ สารเคมี ปริมาณออกซิเจน เปนตน

จากนั้นแจกใบความรูเร่ือง “ ความรูเบื้องตน ของนักสืบสายน้ํา”

2.3 ฝกเปนนักสืบสายน้ํา 2.3.1 ผูสอนแนะนําอุปกรณชุดนักสืบสายน้ํา และวิธีการใชอุปกรณแตละชนิด

โดยตั้งคําถามใหนักเรียนรวมกันคิดวา “อุปกรณแตละชนิดใชอยางไร” เลือกตัวแทนออกมาแลวใหแสดงวิธีการใชอุปกรณแตละชนิด โดยใชเวลาพอประมาณ หลังจากนั้นผูสอนสรุปการใชอุปกรณแตละชนิดใหแกเด็กนักเรียน

2.3.2 ผูสอนแจกอุปกรณ ใบคว าม รู เ ร่ื อ ง “ก า รสํารวจสายน้ํา” และแบบบันทึกการสํารวจสายน้ําใหนักเรียนกลุมละ 1 ชุด พ ร อ ม กั บ ใ ห นั ก เ รี ย นทดลองฝกใชอุปกรณในการสํ า รวจสายน้ํ าท า งชีวภาพ และบันทึกวาไดพบสิ่งมีชีวิตอะไรบางในการฝกปฏิบัติ ใชเวลาไมเกิน 1 ช่ัวโมง

2.3.3 ผูสอนแสดงแผนภาพ อธิบายสรุปใหนักเรียนทราบวาสิ่งมีชีวิตในน้ํ า แต ละชนิ ดมี ก า รดํารงชีวิตตางกัน ทําใหมีถ่ินที่อยูอาศัยตางกันดวย

2.4 เกม “แฟนพันธุแท” ผูสอนทบทวนเรื่องสัตวเล็กน้ําจืดที่

พบ โดยใชเกม “แฟนพันธุแท” (เปดภาพบางสวน เพื่อทายชนิดสัตวในภาพ และ 5 คําใบ ช่ือชนิดสัตว สําหรับใหผูเลนแสดงทาทางตามคําใบ เพื่อใหสมาชิกในกลุมทายวา คือ อะไร)

2.5 วางแผนการสํารวจ 2.5.1 การวางแผนสํารวจสายน้ํา

ผูสอนตั้งคําถามวาใหทุกคนคิดวา “เราควรสํารวจสายน้ํากันบริเวณไหนบาง กี่จุด” เพื่อใหนักเรียนแสดงความคิดเห็น

ถาม เราควรสํารวจสายน้ําบริเวณไหนบาง และกี่จุดจึงจะดีที่สุด ตอบ ....................................

2.5.2 ผูสอนนําแผนภาพสายน้ํา แสดงใหนักเรียนพิจารณา พรอมทั้งแจกกระดาษรูปภาพสายน้ําใหแกทุกคนและใหแตละคนทดลองกําหนดจุดสํารวจลงบนกระดาษที่ใหไปพรอมทั้งอธิบายการกําหนดจุดสํารวจของตนเองลงในกระดาษตามความเขาใจ ผูสอนสุมหาตัวแทนอธิบายการกําหนดจุดสํารวจ

2.5.3 ผูสอนสรุปและทําความเขาใจกับนักเรียนอีกครั้งเกี่ยวกับการตั้งสมมติฐาน และการกําหนดจุดสํารวจ เพื่อเปนพื้นฐานในการสํารวจในวันตอไป โดยชี้แจงวากอนการสํารวจใด ๆ ตองมีการกําหนดวัตถุประสงคใหชัดเจน เพื่อกําหนดจุดสํารวจและวิธีการสํารวจที่เหมาะสมกับวัตถุประสงคที่ตั้งไว และไดขอมูลที่นําไปตอบคําถามไดจริง ซ่ึงวัตถุประสงคหลักของการสํารวจมี 2 วัตถุประสงค คือ

- เพื่อตรวจสอบบริเวณที่สรางมลภาวะ ตองวางจุดสํารวจอยางนอย 2 จุด บนและลางแหลงสรางมลภาวะ มีลักษณะกายภาพลําน้ําคลายคลึงกัน เพื่อเปรียบเทียบขอมูลได

- เพื่อเปนสถานีตรวจวัดการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาล มักวางจุดเดียว แลวกําหนดชวงเวลาในการสํารวจอยางตอเนื่องและเปนประจํา แลวนําขอมูลมาเปรียบเทียบกัน

ขอควรปฏิบัต ิ- การสํารวจในแตละครั้ง/แตละจุดตองใชเครื่องมือและวิธีการสํารวจแบบเดียวกัน - จุดสํารวจ ตองหางจากทางรวมหรือทางแยก ไมนอยกวา 20 เมตร - แตละจุดสํารวจที่กําหนดตองเก็บตัวอยาง 10 ตัวอยาง เพื่อเปนตัวแทนของประชากร

2.5.4 สรุปหลักการสํารวจ และเปดเวทีใหนักเรียนซักถามปญหา ผูสอนตั้งคําถามเพื่อใหนักเรียนรวมกันคิดหาคําตอบ และนอกจากนี้ผูสอนอธิบายสรุปเกี่ยวกับขอดี ขอดอยของการสํารวจคุณภาพน้ําวิธีการตางๆ โดยใหนักเรียนรวมกันคิด

ถาม - ทําไมเราตองสํารวจคุณภาพน้ํา - วิธีการสํารวจคุณภาพน้ํามีกี่วิธี - ควรตั้งสมมติฐานกอนการสํารวจคุณภาพน้ําหรือไม หากควรจะกําหนดบริเวณไหนบาง อยางไร

ตอบ - ............................ - 3 วิธี - .............................

วิธีการตรวจคณุภาพน้ํา ขอดี ขอจํากัด 1. ทางกายภาพ -ไมตองใชอุปกรณ

-สํารวจไดทุกเวลา -ใหขอสังเกตไดดี

-ไมไดมาตรฐาน -พื้นฐานประสบการณตางกัน -ไมแมนยํา/ขอมูลคราวๆ

2. ทางชีวภาพ /นักสืบสายน้ํา

-ราคาถูก -ตรวจสอบไดแมมลภาวะผานไปแลว -เชื่อมโยงกับชุมชนไดงาย

-ตรวจมลภาวะจากสารอนินทรียไมไดชัดเจน -ตรวจไดแตน้ําไหล -พึ่ งความรู ท า งอนุ กรมวิ ธ าน และชีววิทยา

3. ทางเคมี -ตรวจมลภาวะไดทุกประเภท -ตรวจแหลงน้ําไดทุกประเภท -ใหคุณคามาตรฐาน

-ราคาแพง -ตรวจไดเฉพาะขณะเกิดมลภาวะ -เชื่อมโยงกับชุมชนไดยาก

หมายเหตุ หากตองการความถูกตองในการตรวจสอบคุณภาพน้ําควรจะใชการตรวจสอบทั้ง 3 วิธีรวมกัน รวมทั้งตองทําการตรวจสอบอยางตอเนื่องและเปนประจํา

3. ขั้นสรุป การสรุปและประเมินคุณภาพน้ํา จะใชหลักของนักสืบสายน้ํา โดยการมีสวนรวมของทุกกลุม เพื่อหาคาเฉลี่ย โดยหลังจากที่นักเรียนไดทําการสํารวจคุณภาพน้ําทั้ง 2 จุด และบันทึกขอมูลลงในใบงานเรียบรอยแลว ผูสอนจะรวมกับนักเรียนประเมินคุณภาพน้ําทีละจุด ซ่ึงจะเริ่มจากตนน้ํากอนโดยการใหนักเรียนนําบัตรภาพรูปสัตวน้ําที่พบไปติดบนกระดานตามกลุมไฟจราจร และนับจํานวนชนิดที่พบในแตละกลุมสัญญาณไฟ เพื่อสรุปคุณภาพน้ํา และอภิปรายถึงการเปลี่ยนแปลงของคุณภาพน้ําที่เกิดขึ้น

มนุษยสายน้าํผจญภัย

วัตถุประสงค

1. ทราบถึงผลกระทบของน้าํเสีย และสารพิษ ที่สงตอชีวิตสัตวเล็กน้ําจืดและคณุภาพน้ํา 2. ตระหนกัถึงผลรายที่เกิดจากน้ําเสีย

1. ตัวละคร กลุม STREAM RANGER 5 คน

V 1 ชีปะขาวตัวแบน V 2 แมลงเกาะหินจั๊กกะแรฟู

V 3 แมลงหนอนปลอกน้ําปลอกแตร V 4 ชีปะขาวขุดรู V 5 แมลงเกาะหินหัวปอม

กลุมน้ําขุน 3 คน ทําหนาทีจ่ับและทําอันตราย STREAM RANGER กลุมน้ําผงซักฟอก 5 คน ทําหนาที่จับและทําอันตราย STREAM RANGER กลุมน้ําเสีย 10 คน ทําหนาที่จับและทําอนัตราย STREAM RANGER

2. อุปกรณ - หนากาก

วิธีการ เลานิทาน โดยมีผูแสดงประกอบ

เนื้อเร่ือง

ขบวนการมนุษยสายน้ํา “ STREAM RANGER ” ผูพิทักษสายน้ํา วันนี้เสนอตอน....กําเนิดผูพิทักษสายน้ํา

ณ ลําน้ําหวยผาก อันอุดมสมบูรณ มีเด็กกลุมหนึ่งกําลังสํารวจคุณภาพน้ําอยู จูจู ก็เกิดเหตุการณมหัศจรรยขึ้น เด็กทั้ง 5 คน กลายเปน......

ตัวออนชีปะขาวตัวแบน ตัวออนแมลงเกาะหนิจัก๊กะแรฟ ู ตัวออนแมลงหนอนปลอกน้ําปลอกแตร ตัวออนชีปะขาวขุดรู ตัวออนแมลงเกาะหนิตวัปอม

เมื่อเปนดังนั้นแลว ทั้ง 5 ก็ชักชวนกัน ออกเดินทางทองลําน้ําหวยผาก ระหวางที่กําลังสนุกกับการสํารวจสายน้ําอยูนั้น จูจู ก็ถูกน้ําพัดพาเขาไปบริเวณรอนแร บริเวณนั้นน้ําขุนมาก ทําให ทั้ง 5 หายใจไมออก

(กลุมน้ําขุนไลจับ STREAM RANGER ทําให ทั้ง 5 หายใจไมออก)

แตทั้ ง 5 ก็รอดชีวิตมาได ถึงแมว าจะเหนื่อยหนักจากการหายใจไมออกก็ตาม และหลังจากนั้น ทั้ง 5 ก็ออกเดินทางตอจนเขาสูชุมชน จูจู ก็มีคนเทน้ําซักผาลงสูลําน้ํา น้ําผงซักฟองมีสารพิษทําให ทั้ง 5 ตองรีบหนีไปใหพนอีกครั้ง กอนที่จะไดรับอันตราย

(กลุมผงซักฟอก 5 คน ไลจบั STREAM RANGER)

ดวยความโชคดี ที่น้ําผงซักฟอกที่เทลงมานั้นมีปริมาณนอย ทั้ง 5 สามารถหนีพนอันตรายจากน้ําผงซักฟอกได และเดินทางทองไปตามลําน้ําตอไป จนถึงเมือง...........

ในเมืองมีน้ําเสียจํานวนมาก ทั้ง 5 ตองดิ้นรนสุดชีวิต เพื่อหาหนทางมีชีวิตรอดตอไป

(กลุมน้ําเสีย 10 คน ไลจับ STREAM RANGER)

ถาม จะทําอยางไรจงึจะชวย STREAM RANGER ตอบ เราตองชวยกนัรักษาสภาพน้ําใหด ี

ทันใดนั้น ก็มกีลุมเพื่อนสายน้ํา เขามาชวย STREAM RANGER ใหรอดพนจากอันตราย และ STREAM RANGER ทั้ง 5 ก็แปลงราง เปนคน ดังเดิม

ขอเท็จจริง มลพิษทางน้ําสงผลกระทบอยางตอเนื่องในการดํารงชีวิตของสัตวเล็กน้ําจืด หากมีมลพิษเพิ่มมากขึ้นยิ่งจะทําใหสัตวเล็กน้ําจืดดํารงชีวิตดวยความยากลําบากเพิ่มมากขึ้นจนอาจถึงขั้นไมสามารถดํารงชีวิตอยูได และหากไมชวยกันดูแลรักษาคุณภาพน้ําใหดี เราอาจไมมีน้ําใชในอนาคต

คําสัญญาสายน้ํา วัตถุประสงค 1. หาแนวทางในการใชน้ําอยางคุมคา 2. สรางความตระหนกัเรื่องการอนุรักษน้ํา สื่ออบรม 1. กระดาษบรูฟ 2. ปากกาสีน้ําสีตาง ๆ 3. ไปรษณยีบตัร 4. ปากกา หรือ ดินสอ 5. ใบความรู เร่ือง “ความรูเบื้องตน เร่ือง การอนุรักษน้ํา” วิธีการ 1. ใหนกัเรียนแตละกลุมคิดวิธีการใชน้ําอยางคุมคา และสามารถปฏิบัติไดดวยตนเอง พรอมทั้งนําเสนอ 2. ผูสอนและนักเรียนรวมกนัสรุปขอมูลจากทุกกลุมใหเปนแนวทางการใชน้ําอยางคุมคา

3. ใหนักเรียนแตละคนเขียนไปรษณียบัตรถึงตนเอง หรือคนที่ตนเองรัก เพื่อขอความรวมมือใหชวยกันใชน้ําอยางคุมคา โดยเลือกแนวทางการใชน้ําอยางคุมคา อยางนอย 3 ขอ เขียนลงบนไปรษณียบัตร พรอมทั้งเขียน ช่ือที่อยูผูฝาก และชื่อที่อยูผูรับ ใหเรียบรอย

4. ผูสอนทําการรวบรวมไปรษณียบัตร เพื่อจัดสงไปรษณีย จากนั้นแจกใบความรูใหแกนักเรียน

เกม “เพื่อนสายน้ํา” วัตถุประสงค

1. ประเมินความรู และทัศนคติ หลังผานการอบรม สื่ออบรม 1. แผนกระดาษเกม 2. ไมเสี่ยงแตม 3. ใบคําถาม วิธีการ 1. เลือกตัวแทนกลุม กลุมละหนึ่งคน เปนตวัเดนิในเกม ยนืบนกระดาษจุดเริ่มตน เลือกลําดับการเลนกอนหลัง และเลือกสัตวเล็กน้ําจืดกลุมละหนึ่งชนดิไมซํ้ากัน ไดแก ตวัออนแมลงชางกรามโต ตัวออนแมลงปอเสือหางเดียว ไสเดือนปลอกแดง ตวัออนชีปะขาวตัวแบน และ ตัวออนแมลงเกาะหนิจัก๊กะแรฟู โดยตลอดการเลนเกมใหตัวเดินในเกมแสดงทาทางของสัตวเล็กน้ําจืดทีไ่ดเลือกไว 2. ตัวเดินในเกมเขยาไมเสี่ยงแตม แลวเดินบนกระดาษตามจํานวนที่ได หากเดินไปเจอ

เครื่องหมายปรัศนี จะมีคําถามใหสมาชิกในกลุมชวยกันตอบ โดยคําถามจะแบงเปน 2 ชุด คือ

คําถาม ชุด A ถาตอบถูกจะไดเดินหนาอีก 1 ชอง หากตอบผิดจะตองถอยหลังไป 2 ชอง คําถาม ชุด B ถาตอบถูกจะไดเลนเกมตอ แตถาหากตอบผิดจะตองหยุดเลนเกม 1 คร้ัง

3. ตัวเดนิในเกมกลุมใดถึงกระดาษเสนชัยกอนจะเปนผูชนะ

ชุดคําถาม 1. สัตวเล็กน้ําจืดที่กลุมเลือกเปนตัวเดินในเกมมีช่ือวาอะไร

กลุม ............................................................. ตัวออนแมลงชางกรามโต กลุม ............................................................. ตัวออนแมลงปอเสือหางเดียว กลุม ............................................................. ไสเดือนปลอกแดง กลุม ............................................................. ตัวออนชีปะขาวตัวแบน กลุม ............................................................. ตัวออนแมลงเกาะหนิจัก๊กะแรฟ ู

2. บอกชื่อสัตวเล็กน้ําจืดที่สามารถพบเห็นไดงายในน้ําสกปรก มา 1 ช่ือ (หามซ้ําชื่อที่เคยตอบแลว) ร้ินน้ําจืดแดง ไสเดือนน้ําเสยี ไสเดือนปลอกแดง 3. บอกชื่อสัตวเล็กน้ําจืดที่สามารถพบเห็นไดงายในน้ําคณุภาพพอใช มา 1 ช่ือ (หามซ้ําชื่อที่เคยตอบแลว) ตัวออนแมลงปอชนิดตางๆ กุงน้ําตก กุงฝอย หอยชนดิตางๆ 4. บอกชื่อสัตวเล็กน้ําจืดที่สามารถพบเห็นไดงายในน้ําสะอาด มา 1 ช่ือ (หามซ้ําชื่อที่เคยตอบแลว) ตัวออนแมลงหนอนปลอกน้ําชนดิตางๆ ตัวออนชีปะขาวชนิดตางๆ ตัวออนแมลงเกาะหนิชนดิตางๆ

ตัวออนแมลงชางกรามโต คําถามตอไปนี้ใหนกัเรียนตอบตามความเปนจริงที่เกิดขึน้ในชีวิตประจําวัน

ขอที่ คําถาม คําตอบ 5. เราลางจานครั้งละหลายใบ ใชหรือไม ใช ไมใช

6. เราเปดน้ําทิ้งไวขณะแปรงฟน ใชหรือไม ใช ไมใช

7. เราใชแกวหรือขันน้ํารองน้ําเวลาแปรงฟน ใชหรือไม ใช ไมใช

8. เรารินน้ําแตพอดื่ม ใชหรือไม ใช ไมใช

9. เรานําน้ําจากการซักผา มารดน้ําตนไม ใชหรือไม ใช ไมใช

10. เราเทน้ําที่เหลือดื่มลงบนพื้นหรืออางลางจาน ใชหรือไม ใช ไมใช

11. เราปดกอกน้าํไมเคยสนิท ใชหรือไม ใช ไมใช

12. เรามองดูเฉยๆ เมื่อเห็นเพื่อนหรือคนรูจัก ทิ้งขยะลงในแหลงน้ํา ใชหรือไม

ใช ไมใช

13. เราปดกอกน้าํทุกครั้งเมื่อเหน็วาถูกเปดทิ้งไว ใชหรือไม ใช ไมใช

14. เราทิ้งเศษอาหาร หรือขยะอืน่ๆลงในทอน้าํหรือแหลงน้ํา ใชหรือไม

ใช ไมใช

15. เราดื่มน้ําไมหมดแกว หรือขวด ใชหรือไม ใช ไมใช

16. เราใชกะละมัง หรืออางน้ํารองน้ําลางผัก และ ผลไม ใชหรือไม ใช ไมใช

17. เราสาดน้ําดวยขันน้ํา ถังน้ํา กะละมังหรือสายยาง เวลาเลนน้ําสงกรานต ใชหรือไม

ใช ไมใช

18. เรามีสวนทําใหน้ําเสีย ใชหรือไม ใช ไมใช

19. เรามีสวนชวยทําใหน้ําดีขึ้นได ใชหรือไม ใช ไมใช

20. สัตวเล็กน้าํจืดที่กลุมเลือกเปนตวัเดนิในเกมเมื่อโตขึน้เปนตวัเต็มวยัจะแปลงรางเปนตัวอะไร

กลุม ............................................................. ตัวออนแมลงชางกรามโต กลุม ............................................................. ตัวออนแมลงปอเสือหางเดียว กลุม ............................................................. ไสเดือนปลอกแดง กลุม ............................................................. ตัวออนชีปะขาวตัวแบน กลุม ............................................................. ตัวออนแมลงเกาะหนิจัก๊กะแรฟ ู

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ความรูเบ้ืองตน เรื่อง น้ํา 1

ความรูเบื้องตน เร่ือง น้ํา

ที่มา : มูลนิธิโลกสีเขียว

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ความรูเบ้ืองตน เรื่อง น้ํา 2

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ความรูเบ้ืองตน เรื่อง นิเวศวิทยาสายน้ํา 3

ความรูเบื้องตน เร่ือง นิเวศวิทยาสายน้ํา สายน้ํา ธรรมชาติไมเคยไหลเปนเสนตรง แตจะไหลคดเคี้ยว เร็วบางชาบางไมเทากันตลอด

สาย ทําใหเกิดบริเวณน้ําตื้นและลึกคละกัน มีกอนหินและกรวดทรายขนาดตางๆ กัน ลักษณะพื้นทองน้ํา ที่ตางกันเหลานี้เปนเสมือนหอง ตลาด และโรงเลี้ยง เด็กในเมืองใหญใตนํ้า ปลาหลายชนิดวางไขตามกองกรวดบริเวณแกงนํ้าไหลเร็ว และหลบภัยหาอาหารบริเวณแองน้ําลึก สวนสัตวเล็ก เชน แมลงในน้ําชนิดตาง ก็ชอบอยูในพ้ืนที่แตกตางกันไป

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

หวงโซอาหาร

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ไฟจราจรน้ํา ปญหาใหญของชีวิตในน้ํา คือ อากาศหายใจ แมวาในน้ําจะมีออกซิเจนละลายอยู แตก็นอย

กวาในอากาศหลายเทา ออกซิเจนจะถายเทเขามาไดมากขึ้นในบริเวณแกงหินกรวดที่นํ้าไหลเร็วและผิวนํ้าแตกกระเซ็น แกงหินจึงมีความสําคัญมาก เปรียบไดกับปอดของสายน้ํา

สัตวนํ้าบงบอกคุณภาพน้ําได เน่ืองจากสัตวสวนมากชอบอยูในน้ําสะอาด มีออกซิเจนสูง

แตหลายชนิดสามารถปรับตัวใหอยูในที่ที่มีออกซิเจนนอยได และบางชนิดก็ทนอยูไดในที่ที่เกือบไมมีออกซิเจนเลย ดังน้ันเม่ือเกิดมลภาวะ ทําใหออกซิเจนในน้ําลดลง สัตวที่ตองการออกซิเจนสูงจะทนอยูไมได เหลือแตสัตวที่ทนอยูในภาวะออกซิเจนต่ําไดดีกวา เราจึงประเมินระดับมลภาวะในลําน้ําไดจากการสังเกตประเภทสัตวนํ้า

สัตวไฟแดง - นํ้าสกปรก ไดแกกลุมของ หนอนริ้นน้ําจืด ไสเดือนน้ํา

- สัตวพวกนี้ออกจะเฉื่อย จึงไมตองการออกซิเจนมากนัก พวกมันหายใจโดยดูดซึมอากาศผานผิวบาง บางชนิดมีเหงือกชวยดวย และมีสารฮีโมโกบินคลายเลือดเรา สามารถเก็บออกซิเจนไวไดนานๆ พวกมันจึงทนมลภาวะไดดี

สัตวเหลือง - นํ้าคุณภาพพอใชได ไดแกกลุมของ ตัวออนแมลงปอ ตัวออนแมลงปอเข็ม กุงนํ้าจืด

หอยสองฝา หอยฝาเดียว - สัตวพวกนีห้ายใจดวยเหงือกและผิว ตัวออนแมลงปอจะปมนํ้าผานเหงือกขางในตวั จึงดึงออกซิเจนในน้ํามาใชไดมากกวาสัตวไฟเขียว สวนหอยฝาเดียวหลายชนดิมีชองเก็บอากาศคลายปอดอยูในเปลือก สามารถลอยตวัขึ้นไปเติมอากาศจากผิวนํ้าได พวกมันจึง

ทนมลภาวะไดพอสมควร

สัตวไฟเขียว - นํ้าสะอาด ไดแกกลุมของ ตัวออนชีปกขาว ตัวออนแมลงเกาะหิน ตัวออนแมลงหนอนปลอกน้ํามีปลอก ตัวออนแมลงหนอนปลอกน้ําไมมีปลอก ตวัออนแมลงชางกรามโต - สัตวพวกนีต้องการออกซิเจนมาก จึงทนมลภาวะไมได พวกมันพ่ึงพาอากาศที่ละลายอยูในน้ํา โดยหายใจผานเหงือกและผิวบาง

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ความรูเบ้ืองตน ของ นักสืบสายน้ํา 12

ความรูเบื้องตน ของ นักสืบสายน้ํา

คุณภาพน้ํา หมายถึง ความสะอาด ความสกปรกของน้ํา สําหรับชีวิตในนํ้า ผูตองด่ืมนํ้าและหายใจเอา

ออกซิเจนเชนเดียวกับชีวิตอ่ืนๆ คุณภาพน้ําหมายถึงทั้งคุณภาพของน้ําที่รางกายมันใช และคุณภาพของบรรยากาศรอบตัว ไมวาจะเปนปริมาณออกซิเจนที่ละลายอยูในน้ํา ความขุนใสของน้ํา แรธาตุและสสารที่เจือปนในน้ํา ตลอดจนความเปนกรดดางของน้ํา

เราสามารถสํารวจคุณภาพน้ําอยางงายๆ ไดจาก เครื่องมือวิเศษ ของนักสืบสายน้ํา

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

สํารวจกายภาพลําน้ํา

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

นักสืบสายน้ํา ที่มา : มูลนิธิโลกสีเขียว

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

การสํารวจสายน้ํา 19

ยาว ๑๐ เมตร

ผายางรองนั่ง นั่งได ๘ คน หรือมากกวา

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

เสร็จแลว อยาลืมปลอยสัตวและนํากอนหินไปคนืลํา

น้ํา คอยๆ ทําอยางเบามือ กลาวขอบคณุสัตวและ

ขอใหมันอยูอยางเปนสุข

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ความรูเบ้ืองตน เรื่อง การอนรุกัษน้ํา 26

ความรูเบื้องตน เร่ือง การอนุรักษน้ํา ที่มา : กรมสงเสริมคุณภาพสิ่งแวดลอม

- ศึกษาวาตนไมชนิดใดตองการน้ํา

มากหรือนอยเพื่อท่ีจะสามารถรดน้ําไดอยาง

เหมาะสม

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ทายซิใตรเอย 1

ชื่อสัตว……………. ชื่อ-สกุล……………………………………..………………….…ชื่อเลน…………..….

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

ชื่อสัตว……………. ชื่อ-สกุล……………………………………..………………….…ชื่อเลน………...……

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

ชื่อสัตว……………. ชื่อ-สกุล……………………………………..………………….…ชื่อเลน………..…….

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

ชื่อสัตว……………. ชื่อ-สกุล……………………………………..………………….…ชื่อเลน……...………

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

ชื่อสัตว…………….ชื่อ-สกุล…………………..………………….…ชื่อเลน………..…

โรงเรียน…….……………………………………………………..

ที่อยู............................................................................................

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ทายซิใตรเอย 2

ชื่อสัตว……………. ชื่อ-สกุล……………………………………..………………….…ชื่อเลน…………..….

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

ชื่อสัตว……………. ชื่อ-สกุล……………………………………..………………….…ชื่อเลน………...……

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

ชื่อสัตว……………. ชื่อ-สกุล……………………………………..………………….…ชื่อเลน……...………

โรงเรียน………….……………….……………………………………………………..

ที่อยู........................................................................................................................

ชื่อสัตว…………….ชื่อ-สกุล…………………..………………….…ชื่อเลน………..…

โรงเรียน…….……………………………………………………..

ที่อยู............................................................................................

รูปรางหนาตา ชื่อ ลักษณะสําคัญ บริเวณที่พบ

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

แบบบันทึก การประเมินคุณภาพน้ําดวยประสบการณสวนตัว 2-1

แบบบันทึก การประเมินคุณภาพน้ําดวยประสบการณสวนตัว ภาพวาดลําน้าํ บริเวณท่ีประเมินคุณภาพดวยประสบการสวนตัว

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

แบบบันทึก การสํารวจสายน้าํ 3-1

แบบบันทึก การสํารวจสายน้ํา

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

เอกสารอางอิง

กรมสง เสริมคุณภาพสิ่ งแวดลอม . คูมือการรักษาคุณภาพสิ่ งแวดลอม . กรุง เทพฯ : กระทรวงวิทยาศาสตรเทคโนโลยีและสิ่งแวดลอม.

มูลนิธิโลกสีเขียว. พิมพครั้งที่ 1. ชุดคูมือนักสืบสายน้ํานอย. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโลกสีเขียว.

มูลนิธิโลกสีเขียว. พิมพครั้งที่ 2. ชุดคูมือนักสืบสายน้ําสําหรับการสํารวจและดูแลลําน้ํา. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโลกสีเขียว.

อุทยานธรรมชาติวิทยาฯ. เอกสารประกอบคายสิ่งแวดลอมศึกษา หลักสูตร สิ่งแวดลอมเบื้องตน. กรุงเทพฯ: สํานักงานโครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี.

ค่ายสิ่งแวดล้อมศึกษา หลักสูตร...

Education

การศึกษาวิเคราะห หลักสูตร กระบวนการจัดการเรียนการสอนและการ ...€¦ ·

หลักสูตร KKU Assessor Training

คุณสมบัติของผู้สมัคร ระดับปริญญาตรี หลักสูตร 4 ปี หลักสูตร ...€¦ · - คณิตศาสตร์

หลักสูตร การปรับหลักสูตร การ ... · 2015-06-22 · หลักสูตร การปรับหลักสูตร การสอน

จาก หลักสูตร

วิชาฟิกฮฺ หลักสูตร 01

หลักสูตร วิศวกรรมคอมพิวเตอร์

หลักสูตร ICT

หลักสูตร การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ · หลักสูตรการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ

หลักสูตร Pck

หลักสูตรwin win1

หลักสูตร การสำรวจและเขียนแบบทาง อย่างมีประสิทธิภาพ

หลักสูตร เทคโนโลยีสนับสนุนทางการศึกษาและ การเรียนรู้ผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์

ท าเนียบรุ่น หลักสูตร “การ ... · 2016-02-02 · ท าเนียบรุ่น หลักสูตร “การพยาบาลในภาวะวิกฤตและฉุกเฉินส

หลักสูตร 2551

( ร่าง ) หลักสูตรศิลปกรรมศาสตรบัณฑิต สาขาวิชานาฏศิลป์และ ...dept.npru.ac.th/hm1/data/files/หลักสูตร/2563/หลักสูตร...คำนำ

หลักสูตร Autodesk Moldflow

วิชาหลักศรัทธา หลักสูตร 01

รายงานสรุปผลโครงการฝึกอบรมราษฎร หลักสูตร การบริหารจัดการพื้นที่โดยการสนับสนุนจากภาครัฐ

Strategic Analysis - entraining · หลักสูตร การบริหารจัดการเชิงกลยุทธ์+ ( หลักสูตร 2 วัน