uwarunkowania procesu diagnostycznego

UWARUNKOWANIA

PROCESU

DIAGNOSTYCZNEGO

PRZYGOTOWAŁA: ŻANETA KOZUBEKPEDAGOGIKA NR INDEKSU 7816

ROK II, SEMESTR III

CO TO JEST PROCES DIAGNOSTYCZNY? PROCES DIAGNOSTYCZNY to inaczej postępowanie służące rozumieniu rozpoznawanego

stanu rzeczy. Ma miejsce w sytuacji swoistej niepewności obu stron relacji. Biorą w nim udział dwie strony: osoba badana oraz osoba badająca- diagnosta. Osoba badająca w porównaniu do osoby badanej, musi posiadać pewien zespół cech, które pozwalają na osiągnięcie optymalnie najlepszego wyniku.

Wynik procesu diagnostycznego nazywamy DIAGNOZĄ.

DIAGNOSTAPredyspozycje

podstawowe

Wiedza merytoryczna

O procesach myślenia, pamięci, procesach emocjonalnych, rozwiązywaniu problemów, mechanizmach społecznego funkcjonowania jednostki i właściwościach funkcjonowania podstawowych środowisk wychowawczych

RODZINY, SZKOŁY , GRUPY RÓWIŚNICZEJ

Zdolnosc do wykorzystywania wiedzy merytorycznej

Jest to między innymi zdolność logicznego myślenia diagnosty, która ta pozwala twórczo zestawiać ze sobą zdobyte informacje o osobie badanej.

Podstawowe umiejetnosci obserwowania i prowadzenia rozmowy

Dzięki którym, osoba badająca nawiązuje więź ze swoim przedmiotem badań i zdobywa informacje kluczowe pomocne w końcowej diagnozie.

Sprawnosci techniczne

Jest to zasób dostępnych technik diagnozowania. Diagnosta bowiem, powinien być w stanie odpowiednio dobrać określone techniki diagnozowania do rozpoznawanych problemów, w tym także do specyfiki sytuacji i cech osoby badanej. Diagnosta powinien umiejętnie dobierać i łączyć metody diagnostyczne w celu uzyskania najlepszej diagnozy problemu.

Prócz wieku, wykształcenia i zebranego materiały badawczego… U diagnosty ważne są predyspozycje podstawowe :

METODY DIAGNOSTYCZNE

METODY OBIEKTYWNE

METODY PSYCHOMETRYCZNE ( skale, inwentarze, kwestionariusze, testy)

METODY SUBIEKTYWNE

METODY KLINICZNE ( wywiad, rozmowa, obserwacja, analiza wytworów oraz technik projekcyjnych)

KONTAKT DIAGNOSTYCZNY W procesie diagnostycznym ma miejsce specyficzny rodzaj kontaktu między

osobą badaną a diagnostą, różniący się znacznie od normalnego kontaktu interpersonalnego. W kontakcie diagnostycznym, kluczowym elementem są warunki jego przebiegu. Jednym z ważnych znaczników relacji diagnostycznej jest też występująca komunikacja niewerbalna w tym także tzw. KOMUNIKACJA PROKSEMICZNA.

KOMUNIKACJA PROKSEMICZNA- komunikacja polegająca na aranżacji przestrzeni – odległości i pozycji przestrzennej uczestników interakcji ( uwzględnianej wg. Kryteriów: bliskości kontaktu, treści rozmowy, płci, wieku, specyficznych wymogów sytuacji, cech osobowościowych partnerów relacji ).

W kontakcie diagnostycznym, z natury dominuje wywiad…

Kontakt diagnostyczny spełnia specyficzną rolę i funkcję dla obu stron relacji. Dla diagnosty jest on warunkiem prawidłowej diagnozy i wiąże się z ograniczeniem hipotez samopotwierdzających. Dla osoby badanej - wiąże się z akceptacją typu diagnostycznego.

JAK WYGLĄDA PRAWIDŁOWY WYWIAD DIAGNOSTYCZNY?

Prawidłowym wywiadem diagnostycznym możemy określić sytuację, w której spełnione są warunki pozwalające na otwarte i szczere wyrażanie myśli, uczuć i eksplorację treści ważnych dla rozporządzenia diagnostycznego.

Wanda Sztander, przypisuje prawidłowemu wywiadowi diagnostycznemu następujące cechy:

ASYMETRIA RÓL - czyli kontrola przebiegu wywiadu ze względu na jego cel ( narzucenie ram tematycznych) oraz tworzenie atmosfery przyjaznej i komfortowej dla osoby badanej ( przyjęcie narzuconego tematu lub jego odrzucenie)

ASYMETRIA KOMUNIKACJI- Badany głównie mówi, a diagnosta głównie słucha

ASYMETRIA FUNKCJI BADANIA- respektowanie etycznej zasady dokonywania rozpoznania według reguł wyznaczających bezpośrednio dobro badanego.

WSKAŹNIKI DOBREGO KONTAKTU WSKAŹNIKI ,,POZORNEGO’’ KONTAKTU

Diagnosta wykazuje autentyczne zainteresowanie osoby badanej : chce ją zrozumieć – nie ocenić; akceptuje treści jego wypowiedzi; ma poczucie, że rozumie osobę badaną emocjonalnie i poznawczo.

Informacje które udziela osoba badana, są zbyt konwencjonalne i stereotypowe a sama forma wypowiedzi jest nieadekwatna do treści

Osoba badana ma poczucie bezpieczeństwa i wykazuje zaufanie w kontakcie z diagnostą. Zdaje sobie sprawę, że diagnosta chce mu pomóc a każda jego wypowiedź spotka się z akceptacją niezależnie od tego jak kontrowersyjnie by brzmiała.

Rola diagnosty w wyciąganiu informacji jest nadmierna lub znikoma. We wszystkich wypowiedziach badanego jest zauważalny wspólny mianownik. Sama historia zaś, opowiedziana jest w sposób klasyczny – standardowy.

Osoba badana nie przejawia oznak oporu, przejawia natomiast adekwatne reakcje emocjonalne w stosunku do tego co mówi. Jej informacje wydają się być wiarygodne.

Diagnosta odczuwa znużenie, co nie wynika z przyczyn zewnętrznych lecz z braku szczerości badanego. Diagnosta zaś, ma poczucie, że doskonale wie co powie za chwilę osoba badana.

W stosunku wypowiedzi spontanicznych do udzielanych na wyraźnie żądanie diagnosty zachwianie proporcji w kierunku większej ilości wypowiedz spontanicznych jest wskaźnikiem dobrego kontaktu.

Diagnosta ma poczucie zrozumienie poszczególnych wypowiedzi, bez zrozumienia całości sytuacji – nie ma ona swojej normalnej wewnętrznej logiki a treści są sprzeczne.

Wskazniki introspekcyjne i behawioralne kontaktu diagnostycznego…

W CELU UTRZYMYWANIA PRAWIDŁOWEJ DYNAMIKI KONTAKTU I

ZDROWEJ RELACJI STOSUJE SIĘ ODPOWIEDNIE TECHNIKI:

TECHNIKA NAWIĄZYWANIA KONTAKTU - W tej technice ważne jest pierwsze wrażenie tzw. Hallo efekt - czyli wyrabianie sobie zdania o drugiej stronie na podstawie pierwszego wrażenia. Diagnosta powinien być partnerem dla osoby badanej nie zaś podkreślać wyższość swojej pozycji. Bardzo istotną sprawą dla nawiązywania kontaktu jest rola pierwszych pytań – występują one bowiem w funkcji wzbudzania motywacji. Zalecane jest więc, najpierw zadawanie pytań ogólnych, by osoba badana nie czuła się zagrożona i miała czas na obdarzenie nas zaufaniem.

DO NAJWAŻNIEJSZYCH CZYNNIKÓW UTRUDNIAJĄCYCH NAWIĄZANIE KONTAKTU NALEŻĄ:

ZBYT OBCESOWE I SZYBKIE PRZEJŚCIE DO PYTAŃ – MOŻE TO STWORZYĆ ATMOSFERĘ ZAGRAŻAJĄCĄ W OCZACH OSOBY BADANEJ

ZADAWANIE PYTAŃ, KTÓRE NAWET BARDZO POŚREDNIO ZAWIERAJĄ OCENĘ

NADMIERNA I NIENATURALNA EKSPRESJA POZYTYWNEGO USTOSUNKOWANIA DO BADANEGO

TECHNIKA PODTRZYMYWANIA KONTAKTU - Jest ona powiązana z umiejętnością radzenia sobie z naturalnie występującym oporem w relacji diagnosta- osoba badana. Opór ten może wynikać z niepokoju, wstydu lub poczucia winy osoby badanej. Metoda ta więc, polega na minimalizowaniu i wyeliminowaniu oporu w kontakcie diagnostycznym.

ROLĄ DIAGNOSTY JEST TUTAJ BOWIEM:

Sygnalizowanie akceptacji i zrozumienia, zainteresowania osobą badaną, które to przybiera formę werbalną lub niewerbalną. Z tym, że konieczna jest tutaj wewnętrzna zgodność przekazów werbalnych z niewerbalnymi.

Bardzo ważną reakcją diagnosty dynamizującą kontakt jest prośba o rozwinięcie tematu połączona z parafrazą – stosowaną gdy kontakt ulega zakłóceniu

Wyrażanie akcpetacji i odzwierciedlanie uczuć osoby badanej poprzez zdania upewniające badanego, że w zaistniałej sytuacji miał prawo do takich a nie innych uczuć.

Milczenie stosuje się tylko w sytuacjach gdy diagnosta ma styczność z osobą z przeżyciami traumatycznymi. Milczenie bowiem wtedy oznacza zrozumienie i wyraża szacunek dla osoby badanej.

OPÓR – JAKO PRZEJAW ZABURZEŃ W KONTAKCIE DIAGNOSTYCZNYM

• Opór osoby badanej jest równocześnie ważnym wskaźnikiem jakości kontaktu diagnostycznego o oraz naturalnym zjawiskiem pojawiającym się w sytuacji trudnej - jaką jest również konieczność otworzenia się przed obcą osobą. Może być: Zakamuflowany (postać kontaktu pozornego oraz całkowitym zerwaniem kontaktu

SYGNAŁY OPORU: PRZEDŁUŻAJĄCE SIĘ MILCZENIE ZMIANA TEMATU ROZMOWY INTELEKTUALIZACJA ( badany opowiada jak być powinno a nie jak było) RACJONALIZACJA ( usprawiedliwianie w sposób abstrakcyjny samego siebie) BEZOSOBOWA FORMA PRZEDSTAWIANIA DOŚWIADCZEŃ ZMNIEJSZENIE GŁĘBOKOŚCI I KONKRETNOŚCI WYPOWIEDZI ZMIANA SPOSOBU MÓWIENIA ( ton głosu, przekaz niewerbalny) PUSTKA W GŁOWIE ( w skutek wyparcia niechcianych wspomnień) ZAPOMINANIE PYTANIA OBJAWY SOMATYCZNE ( pocenie się, drżenie rąk, płacz) CZYNNY ATAK ( atakuje słownie diagnostę ) ŚWIADOME KŁAMSTWO OTWARTA ODMOWA

ŹRÓDŁA I TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z OPOREM

ŹRÓDŁA WEWNĘTRZNE OPORU:

ŹRÓDŁA ZEWNĘTRZNE OPORU:

LĘK – Poruszany temat budzi lęk osoby nadanej bądź sama postać diagnosty wywołuje poczucie lęku i zagrożenia. Może to być także lęk przed zgłębieniem samego siebie

WSTYD- badany może czuć się zakłopotany poruszając niektóre tematy dla niego wstydliwe bądź też ulega stereotypowi, że niektórych rzezy nie należy mówić nikomu.

POCZUCIE WINY - wynika z konieczności nakreślenia nie zawsze pozytywnych sylwetek osób. bliskich. Osoba badana odczuwa wstyd, przez fakt, że źle wypowiada się o drugiej osobie bądź uważa że to co zrobiła niekoniecznie było czymś słusznym.

Są to głównie zachowania diagnosty: zbyt szybkie podejście do pytań szczegółowych, formalizm traktowania, brak poczucia bezpieczeństwa, specjalistyczny język, wyłapywanie niezgodności w wypowiedzi… i wiele wiele innych.

TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z OPOREM Milczenie – odpowiednie manipulowanie milczeniem może doprowadzić

do pozytywnego zmniejszenia napięcia emocjonalnego osoby badanej. Zmiana lub przeformułowanie pytania – tzw. Zamrożenie tematu, zmiana

pytania z zagrażającego na bardziej ogólne. Podawanie komunikatów o spostrzeganiu trudności osoby badanej Parafraza – upewnienie osoby badanej, że została zrozumiana Udzielanie dodatkowych informacji prośba o konkretyzację wypowiedzi Rozmowa na temat ,, tu i teraz’’ Zaznaczanie roli i funkcja badania Wyrażanie własnych emocji związanych z zaistnieniem oporu

PODEJŚCIE PSYCHOANALITYCZNE - zakłada pełną anonimowość diagnosty – jego względną bierność która to jest zależna od stopnia zahamowania badanego w kontakcie diagnostycznym.

PODEJŚCIE HUMANISTYCZNE ( egzystencjonalno- fenomenologiczne) – zakłada współuczestniczenie w procesie diagnozy obu podmiotów relacji. Stopień anonimowości jest zależny od diagnosty i jego osobistych decyzji.

Anonimowosc diagnosty w kontakcie diagnostycznym…

BŁĘDY I WADLIWE NASTAWIENIA DIAGNOSTYWszystkie opisane wcześniej zdolności, umiejętności i kompetencje chronią diagnostę przed popełnienie

podstawowych błędów:

Błąd postawy (podmiotu do przedmiotu, czyli dominacji) Brak uwzględniania perspektywy badanego w rozpoznawaniu jego sytuacji życiowej; Brak elastyczności w procesie poznawania (postępowanie wg ścisłego schematu)

Błąd maski - Zasłanianie się swoją rolą, co ogranicza proces poznania (brak empatii, brak spojrzenia na sytuację osoby badanej w różnych perspektyw w sposób niestereotypowy );

Błąd sędziego - Szufladkowanie opisywanej sytuacji wedle sztywnych, stereotypowych kryteriów, etykietowanie osoby badanej;

Błąd skupienia się na negatywnych aspektach funkcjonowania jednostki Bez uwzględnienia jej mocnych stron Błąd skupiania się na skutkach Bez powiązania ich z kontekstem sytuacyjnym czy przyczynami zachowań Błąd redukcji źródeł wiedzy

Brak łącznego i dynamicznego wykorzystywania w procesie poznania:•Wiedzy gorącej- wynika z osobistych doświadczeń życiowych•Wiedzy zimnej- naukowej, obiektywnej, systematycznie gromadzonej

DIAGNOSTA MOŻE PRZYJMOWAĆ RÓŻNE POSTAWY WOBEC POZNAWANEJ RZECZYWISTOŚCI I WOBEC BADANEGO:

Nawyk oceniania - „Postawa od – do”, która powoduje brak zrozumienia, włącza proces etykietyzacji;

Nadmierne poczucie odpowiedzialności - Polega na tym, że diagnosta „słucha nie po to by zrozumieć, ale po to by naprawić” – skutkuje to zawężeniem pola percepcji i poznaniem złożonej i indywidualnej sytuacji badanego, wyłącza częściowo kształtowanie podmiotowych zdolności do radzenia sobie i autopoznania przez badanego;

Tendencja do dominacji - Stanowi rezultat unikania przez diagnostę deprywacji

własnej roli, często jest połączona z poczuciem zagrożenia obrazu siebie jako profesjonalisty;

Nastawienie lękowe - Jest bezpośrednią konsekwencją doświadczonego przez

diagnostę lęku przed niepowodzeniem, co może skutkować nadmiernym zabieganiem o sympatię lub niechęcią do osoby badanej, która stanowi źródło zagrożenia

WADLIWE POSTAWY I NASTAWIENIA WOBEC DIAGNOZOWANEGO PODMIOTU:

Postawa znudzenia - Cechuje osoby, którym wydaje się, że wszystko już wiedzą, dlatego każdą jednostkę są w stanie szybko zaszufladkować, gdyż nie muszą dokonywać dokładnych obserwacji i poszukiwania danych, ponieważ na podstawie powierzchownych zmiennych są w stanie dokonać rozpoznania.

Postawa zimnego naukowca - Cechuje osoby, których nie interesuje osoba ale dany problem. Diagnozowanie traktują jako „materiał naukowy”, interesując się nim tak długo, jak jest im potrzebny do badań.

Postawa sztywnego dydaktyka - Cechuje osoby, które szukają ciekawych objawów, przypadków, by zainteresować nimi innych

Postawa obojętnego usługowca - Nastawionego na „produkowanie” z jednostek zaburzonych osób zdrowych. Zasadniczym kryterium dla nich jest sztywno przyjęta norma społeczna.

Postawa „psychoterapeuty” - Wiąże się z dokonywaniem ograniczonych wyborów podmiotów diagnozy w sposób elitarny, mogących dostąpić „łaski” intelektualnego kontaktu diagnostyczno-terapeutycznego i narzucaniem własnych koncepcji określonego problemu i jego rozwiązania.

Postawa indywidualnego społecznika - Skupiony jest na postrzeganiu i organizowaniu życia jednostki wg przyjetych przez siebie kryteriów

Postawa społecznika kolektywnego - Zajmującego się organizowaniem instytucjonalnych warunków działania, ale tracącego z pola widzenia samą jednostkę z jej problemami

Postawa artysty - Szukającego ciekawostek w życiu osób badanych po to, aby zaspokoić swoje potrzeby artystyczne

Postawa moralisty - Walczącego o realizację własnych idei nadwartościowych (np. walka z alkoholizmem), ale niezainteresowanego problemami jednostkowymi.

Diagnosta powinien kształtować w sobie różne zdolności, które pomagają w prowadzeniu rozmowy z podmiotem badania, budują kontakt lub eliminują zakłócenia.

ZDOLNOŚCI I KOMPETENCJE WYZNACZAJĄCE PROFESJONALIZM DIAGNOSTY

Zdolności:

Podążanie za klientem - umiejętność wsłuchiwania się w znaczenie słów badanego, podejmowanie jego wątków w dalszej rozmowie;Empatyczne reagowanie - komunikowanie, że rozumie się osobę badaną;Niezaborcza życzliwość - akceptacja badanego z zachowaniem jego wolności, szacunek dla jego wątpliwości;Otwartość - zdolność mówienia o sobie we właściwy sposób i we właściwym miejscu rozmowy;Konkretność - uwaga i dopytywanie się o konkret, „trzymanie się ziemi”;Koncentracja na „Tu i teraz”- skupienie się na sytuacji i kontakcie diagnostycznym, eliminowanie jego zakłóceń;

Diagnosta powinien też rozwijać w sobie umiejętności związane ze sposobem reagowania w kontakcie diagnostycznym, który w diagnozie otwartej stanowi zarazem proces terapeutyczny.

KATALOG PODSTAWOWYCH REGUŁ I ZASAD DIAGNOZOWANIA PSYCHOPEDAGOGICZNEGO

Zasada łączenia funkcji selektywnej rozpoznawania poszczególnych zakresów funkcjonowania jednostki z funkcją edukacyjną (diagnoza jako forma interwencji).

Zasada uwzględniania wartościującego charakteru psychopedagogicznej diagnozy funkcjonowania jednostki i warunków wyznaczających uzyskiwane efekty rozwojowe i wychowawcze.

Zasada łączenia diagnozy stanu rozwojowego jednostki i jej rzeczywistości wychowawczej z diagnozą efektów oddziaływań podejmowanych na podstawie dokonanego rozpoznania.

Zasada łączenia diagnozy pozytywnej i negatywnej w ocenie jakości funkcjonowania jednostki i jej środowisk wychowawczych.

Zasada uwzględniania relatywności sposobu oddziaływania dostępnych dla jednostki warunków środowiskowych i czynników indywidualnego rozwoju.

Zasada decentracji poznawczej w ocenie warunków rozwojowych jednostki – czynników indywidualnych i charakteru środowisk wychowawczych.

Zasada poznawania przez rezonans własnego wnętrza specyficznych doświadczeń jednostki związanych z jej sytuacją psychospołeczną.

Zasada aktywnej interpretacji zaobserwowanych faktów dotyczących poszczególnych aspektów sytuacja psychopedagogicznej jednostki.

Zasada łączenia podejścia psychometrycznego z oceną jakościową elementów sytuacji psychospołecznej jednostki.

Zasada holizmu poznawczego w ocenie układu poszczególnych czynników składających się na sytuację psychospołeczną jednostki.

Zasada łączenia perspektywy wewnętrznej, czyli percepcji podmiotu badanego i perspektywy zewnętrznej, a więc percepcji podmiotu badającego w rozpoznawaniu funkcjonowania psychospołecznego jednostki.

Zasada aktywnego wykorzystywania różnych kategorii wiedzy w ocenie złożonej sytuacji psychospołecznej jednostki.

Zasada uwzględniania w ocenie i interpretacji warunków życia i funkcjonowania jednostki, traktowanych jako czynniki rozwojowe, subiektywnego ich wymiaru.

Zasada oceny czynników rozwojowych – indywidualnych i warunków środowiskowych w aspekcie ich stanu i dynamiki, pomiędzy poszczególnymi elementami środowiska i jednostką.

Zasada łączenia diagnozy indywidualnej i społecznej, czyli kontekstu społecznego funkcjonowania podstawowych środowisk wychowawczych.

Zasada autodiagnozy podmiotów badań, ulokowanych w różnych sytuacjach psychopedagogicznych.

Zasada holizmu poznawczego w ocenie całokształtu funkcjonowania jednostki i jej warunków środowiskowych

Zasada dynamicznego, cyklicznego, ciągłego, wieloaspektowego i interdyscyplinarnego charakteru diagnozy sytuacji psychospołecznej jednostki.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!