Хавдрын эрт илрүүлэг, оношилгоо

ХАВДРЫН ЭРТ ИЛРҮҮЛЭГ, ОНОШИЛГОО

Э.Ундрах-ЭрдэнэАмерикт Төгсөгчдийн Холбоо,

Интермед Эмнэлэг

Агуулга

• Хавдрын талаарх хэцүү асуултууд • Монгол хүнд зонхилон тохиолддог хавдрууд • Сэргийлэх боломжуудын талаар • Хавдраас сэргийлж болохуйц санаанууд

Хавдрын талаарх хэцүү асуултууд• Байнга асуугддаг асуултууд • Ямар шинжилгээ бүх төрлийн хавдрыг оношилохдоо хамгийн сайн нь вэ?• Өө танай зураг өнгөт биш юм уу? • Ямар хавдраар хэзээ өвдөхөө яаж урьдчилан мэдэх вэ?• Хавдартай болсоноо яаж мэдэх вэ?• Би хавдартай болчихсон юм шиг байна. Эмчлэгдэх болов уу?• Би багадаа шарлаж байсан элэгний хавдараар өвдөх үү?• Ээж эмээ хоёр хөхний хавдар оношилогдож байсан би өвдөх үү?• Надад амьд явах хэр хугацаа байна та нуулгүй хэлээч?• ЭХО-д элгэндээ зангилаатай гэсэн хавдар гэсэн үг үү?• Аль улс хавдрын оношилогоо эмчилгээндээ хамгийн сайн бэ?• Аль эмнэлэг хамгийн сайн гэхдээ хямдхан нь вэ?• Хэн эмч хамгийн мундаг вэ?• Архи уух нь муу юу?• Би тамхи татдаг ямар нэг хавдараар өвдөх болов уу?• Ер нь яасан хүн хавдар тусдаг вэ?

• Цөөхөн асуугддаг асуултууд• Хэрхэн яаж хавдраас урьдчилан сэргийлэх вэ?• Хэрхэн яаж эрт илрүүлэх вэ?

Боломжит зөв хариултууд

• 3 хүний 1 нь амьдралынхаа явцад ямар нэг хавдартай гэж оношилогддог

• 4 хүний 1 нь энэ хавдраасаа болж нас бардаг• Маш олон хавдрын эрсдэлт хүчин зүйлүүд байна

Түгээмэл тохиолддог хорт хавдрууд

Эрэгтэй Эмэгтэй1. Уушиг Хөх2. Түр/бул Бүд/шул 3. Бүд/шул Уушиг4. Ходоод Умайн хүзүү5. Элэг Ходоод

Эрэгтэй Эмэгтэй 1. Элэг Элэг 2. Ходоод Умайн хүзүү3. Уушиг Ходоод4. Ул/хоол Хөх5. Бүд/шул Ул/хоол

Дэлхий эсрэг Монгол

WHO/Cancer/fact sheet №297, updated February 2015 National Cancer Center of Mongolia,2014

MRI КТХөхний рентген

ЭХО

Ясны сийрэгжилт

ПЭТРентген аппарат

Дүрс оношилогооний тоног төхөөрөмжүүд

Оюуны хөдөлмөр эрхэлдэг47 эрэгтэйАрхи уудаггүй Шарлаж байгаагүйГэр бүлтэй Сүүлийн жил орчим ядраад байгаа

Элэгний хорт хавдар хожуу шат

Image has taken from UFIM hospital PACS data 2016

Элэгний В вирустэй гэдгээ хавдартай гэж оношилогдсоны дараа мэдсэн

Дэлхийн дундаас 6 дахин их

Элэгний хорт хавдрын өвчлөл

•

Элэгний В, С вирус, архидалт, жингийн илүүдэл, диабет, гемхроматозис

Элэгний хорт хавдрын нас баралт эрэгтэйМонгол

Нас баралт, 100.000 эр 2014

Элэг

Ходоод

Уушиг

Улаан хоолой

Бүд/шул

42%Нийт 2610 эрэгтэй 2014

21.2%

16.4%

10.6%

Элэгний хорт хавдрын нас баралт эмэгтэй Монгол

Нас баралт, эмэгтэй 100.000, 2014

Элэг Ходоод Умайн хүз Ул хоол Уушиг

45.7%

1620 эмэгтэй 2014

14.4%

10.1%

9.3%

5%

Сэргийлэх боломжууд Хэрвээ хэн нэгэнтэй өөрийн эрүүл мэндийн талаар ярилцсан, асуусан бол1. В вирусын эсрэг вакцин хийлгэсэн (1982)2. Лаб-элэгний үйл ажиллагааны, В, С, AFP3. Хэвлийн ЭХО-д харуулсан байсан бол4. Хэвлийн хөндийн тодосгогч бодистой КТ5. Элэгний MRI шинжилгээ өгсөн бол

ЭР>ЭМ

Хэвлийн ЭХО 6 сар-1 жилд Лаб AFP хавдрын маркер

http://www.uptodate.com/contents/prevention-of-hepatocellular-carcinoma

>

Биеийн хүчний ажилтай 50 эрэгтэй Архи уудаггүй Халуун ногоо иддэггүй Гэр бүлтэй Сүүлийн хэдэн сар жин алдаад аюулхайд хөндүүр байгаа

Ходоодны хорт хавдар хожуу шат

Image has taken from UFIM hospital PACS data 2016

Сэргийлэх боломжууд • Хэрвээ дотрын эмчид үзүүлсэн бол • Ходоод улаан хоолойн баритай рентген • Ходоодны дуран хийлгэсэн

ЭР<ЭМ http://www.uptodate.com/contents/gastric-cancer-screening?source=see_link

Ходоод улаан хоолойн дуран Шохойтой рентген шинжилгээ

Япон >50нас жилд 1 удаа шохойтой рентген, 2-3 жилд 1 удаа дуран хийлгэх заалттайСолонгос 40-75 насны бүх хүн 2 жилд 1 удаа дуран хийлгэх заалттай

>

Оффис ажилтай 49 эмэгтэй3 хүүхэдтэй Гэр бүлтэй Сүүлийн 2 жил орчим баруун хөхөнд жижиг өвдөлтгүй үүсгэвэр тэмтрэгддэг

Эмээ нь хөхний хавдар оношилогдож байсныг сүүлд мэдсэн

Хөхний хорт хавдар BI-RADS 5

Images have taken from UFIM hospital PACS data 2016

Эрсдэлт хүчин зүйлүүд

Хянах боломжтой

• 18 наснаас хойж гэнэт жин нэмэх

• Илүүдэл жинтэй байх• Гормон эмчилгээ• Хөдөлгөөний идвэх сул• Архидалт• Анхны жирэмснээс өмнө

тамхи их татах

Боломжгүй

• Нас• Удамшлын түүхтэй байх• Өндгөвчний хавдараар оношилогдох• Ген BRCA1, BRCA2• Хөхний эд хэт нягт байх• Ясны эд хэт нягт байх• Диабет 2-р хэлбэр • Мөчлөг бага насанд эхэлж хожуу

насанд цэвэрших • Жирэмслэлтийн эсрэг эм уух• Жирэмслээгүй, төрөөгүй• Анхны хүүхэд 30< төрөх

Сэргийлэх боломжууд • Хэрвээ• Жижиг үүсгэвэр тэмтрэгдсэн тэр өдрөө эмнэлэгт хандсан бол• Хөхний рентген зураг авахуулсан бол • Лаб-д хөхний хавдрын маркер шалгуулсан бол• Хөхний ЭХО-д харуулсан байсан бол

ЭР<ЭМ

Хөхний рентген зураг Хөхний ЭХО

http://www.uptodate.com/contents/screening-for-breast-cancer-strategies

Олон улсад 40< бүх эмэгтэйчүүд жилд 1 удаа хөхний рентген зураг авахуулах

• Багшийн ажилтай 52 эрэгтэй

• Тамхи татдаггүй • Ажлын нөхцөл хэвийн• Гэр бүлтэй • Сүүлийн жил орчим ханиалгаад хэд хоногоос цустай цэр гарсан

Уушгины хорт хавдар хожуу шат

Image has taken from UFIM hospital PACS data 2016

Сэргийлэх боломжууд • Хэрвээ ханиаж эхэлсэн тэр өдрөө эмнэлэгт хандсан бол • Цээжний рентген зураг авахуулсан бол • Лаб-д цэрний шинжилгээ өгсөн • Бага тун цээжний хөндийн КТ харуулсан

Цээжний рентген Цэрний шинжилгээ Бага тунт уушигны КТ АНУ-д 55-75 насны бүх хүн жилд 1 удаа цээжний рентген зураг авахуулах заалттай

http://www.uptodate.com/contents/screening-for-lung-cancer

> >

Суугаа ажилтай 56 эмэгтэй3 хүүхэдтэй Гэр бүлтэй Архи уудаггүйХалуун ногоо иддэггүйСүүлийн хэдэн сар юм идэхэд горойх мэдрэмж төрсөн, сүүлийн сар залгихад өвддөг болсон

Улаан хоолойн хорт хавдар хожуу шат

Images have taken from UFIM hospital PACS data 2016

Сэргийлэх боломжууд • Хэрвээ горойж эхэлсэн тэр өдрөө эмнэлэгт хандсан бол • Ходоод улаан хоолойгоо дурандуулсан бол• Шохойтой рентген шинжилгээнд харуулсан бол

Урьдчилан сэргийлэх шинжилгээний зөвлөмжгүй хавдар

Ходоод улаан хоолойн дуран Шохойтой рентген >

ДО-ны төрлүүд

• Рентген • Маммографи • BMD • КT• Ангиографи • PET КT • ЭХО • MRI

ДО-шинжилгээнүүдийн үндсэн ойлголт

ДО төрлүүд Зургийн эх үүсвэр

• Рентген • Маммографи • BMD • КT• Ангиографи • PET КT

• ЭХО

• MRI

X-rayДууны долгион

Соронзон орон

ДО-шинжилгээнүүдийн үндсэн ойлголт

ДО-ны төрлүүд Эх үүсвэр Тодосгогч бодис

• Рентген X-ray• Маммографи X-ray• BMD X-ray• КT X-ray• Ангиографи X-ray

• PET КT X-ray

• ЭХО Дууны долгион

• MRI Соронзон орон

J (иод)

Изотоп

Хийн бөмбөлөг

Fe (төмрийн оксид)

Сэргийлэх харьцангуй хялбар санаанууд

• Ээж аавтайгаа ярилц, асуу-өөрийн хавдраар өвдөх эрсдэлт хүчин зүйлсээ мэдэхийн тулд

• Мөнгөө хуримтлуулж эхлэх-жилд 1 удаа урьд/сэр үзлэгт хамрагдах зорилгоор• Ямарч өвчин илэрч болно-нарийн мэргэжилийн эмч нарын багтай эмнэлэгт

хандах • Ид шидийн оношилгоо, эмчилгээ гэж үгүй ойлгох

• Жигд хайрлахыг хичээх-бүх эд эрхтэнээ адилхан эрүүл байлгахын тулд • Үр хүүхэд гэр бүл, хувь хүнийхээ эрүүл мэндийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх • Мэргэжилийн ном унших-эрүүл мэндийн боловсролоо дээшлүүлээр• Дасгал хийх-хөшиж үхэхгүйн тулд (эрүүл идвэхитэй амьдрахын тулд)

Хавдраас урьдчилан сэргийлэх, эмчилгээ хийлгэх зардал ямар үнэтэй вэ?

Энгийн багц шинжилгээ жилд 1 удаа-230.700 төгрөг230.700:365 хоног=650 төгрөг хоногт хураахад болно

Элэгний хавдартай үеийн 1 удаагийн эмчилгээний зардал дунджаар, манайд болон бусад орнуудадЭлэгний хавдар бөглөх:500.000-10 сая төгрөгЭлэгний хавдар түлэх: 1сая – 15 сая төгрөгЭлэгний хавдар тайрах: 500.000-20 сая төгрөгЭлэг шилжүүлэн суулгах: 70 сая-250 сая төгрөг

Өөртөө болон гэр бүлийнхээ гишүүдийн эрүүл мэндэд санаа тавьсан танд баярлалаа