ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ХӨГЖЛИЙН ТӨВ

ГАДААДАД ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН СУДАЛГАА

ТОГТОЛЦООНЫ СУДАЛГАНЫ АЛБА

2013 ОН

1

СУДАЛГААНЫ НЭР: ГАДААДАД ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН СУДАЛГАА

Санхүүжүүлэгч: Азийн хөгжлийн банк Хэрэгжүүлэгч: Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв Судалгааны тайлан хянасан: Н.Сэвжид, ЭМУ-ын магистр Судалгааны тайлан бичсэн: Т.Өнөрцэцэг, Эрүүл мэндийн эдийн засагч Л.Ширнэн, АУ-ны магистр Судалгааны мэдээлэл боловсруулсан: Т.Өнөрцэцэг, Эрүүл мэндийн эдийн засагч Судлаачид: С.Өнөрбилэг, Бизнесийн удирдлагын магистр

Б.Доржмягмар, Эрүүл мэндийн эдийн засагч Э.Бямбасүрэн, НЭМ-ийн ажилтан, нягтлан бодогч С.Нямгарав, ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн оюутан Б.Анхзаяа, ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн оюутан Ч.Ариунболор, ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн оюутан Э.Энхтунгалаг, ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн оюутан Ц.Пүрэвсүрэн, ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн оюутан А.Алтан-Эрдэнэ, ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн оюутан Э.Хулан, ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн оюутан

2

АГУУЛГА

ӨМНӨХ ҮГ ............................................................................................................................ 3

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ ....................................................................................... 4

ХУРААНГУЙ.......................................................................................................................... 5

НЭГ. УДИРТГАЛ ................................................................................................................... 6

Судалгааны үндэслэл, судлагдсан байдал ..................................................................... 6

Судалгааны зорилго: ........................................................................................................ 7

Зорилт................................................................................................................................ 7

Судалгааны ажлын шинэлэг тал, ач холбогдол: ............................................................ 7

ХОЁР. СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ......................................................................................... 8

Судалгааны аргачлал ....................................................................................................... 8

Судалгааны хамрах хүрээ ................................................................................................ 8

Мэдээлэл цуглуулах арга ................................................................................................. 8

Мэдээлэл боловсруулалт ................................................................................................. 9

Судалгааны бэрхшээл, мэдээлэл засварлалт ................................................................ 9

ГУРАВ. СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН .......................................................................................... 10

Монгол улсын иргэн гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх талаар баримталж буй бодлого, эрх зүйн орчин .......................................................................................... 10

Бодлого: ....................................................................................................................... 10

Эрх зүй ......................................................................................................................... 12

Бүлгийн дүгнэлт ........................................................................................................... 14

Гадаадад эмчлүүлэгчдийн бүртгэл, зуучлал ................................................................ 15

Бүртгэл ......................................................................................................................... 15

Зуучлал ........................................................................................................................ 16

Бүлгийн дүгнэлт ........................................................................................................... 18

Гадаадад эмчлүүлэгчдийн онош, тусламж үйлчилгээний төрөл ................................. 19

Бүлгийн дүгнэлт ........................................................................................................... 23

Гадаадад эмчлүүлэгчдийн зардал, санхүүгийн дэмжлэг, тусламж, үйлчилгээний тариф ............................................................................................................................... 24

Бүлгийн дүгнэлт ........................................................................................................... 29

ЗӨВЛӨМЖ .......................................................................................................................... 30

ХАВСРАЛТ .......................................................................................................................... 31

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ .................................................................................................. 39

3

ӨМНӨХ ҮГ

Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх үзэгдэл жил тутам нэмэгдэж байгаа хэдий ч ямар шалтаанаар, хэр хэмжээний зардлаар тусламж, үйлчилгээ авч буй талаар судалсан тоо, мэдээлэл хомс байна. Иймд энэхүү асуудлыг судлах, Монгол улсын эрүүл мэндийн нийт зардлыг тооцох үүднээс Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв нь 2012-2013 оны хооронд “Гадаадад эмчлүүлэгчдийн судалгааг”-г зохион байгуулж, явууллаа. Бид энэхүү судалгааг хийхдээ Монгол улсын иргэдийн гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх талаар баримталж буй бодлого, эрх зүйн орчин, зуучлал, бүртгэл мэдээллийн өнөөгийн байдлыг судлан, тусламж үйлчилгээний төрлөөр зардлыг тооцон дүгнэлт, зөвлөмж гаргахыг зорьсон ба судалгааны үр дүн нь бодлого, шийдвэр гаргах үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх нотолгоо, үндэслэл болно гэдэгт найдаж байна. Энэхүү судалгааг хийхэд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн АХБ-ны ЭМСХ-3-ын хамт олон, төслийн удирдагч Б.Булганчимэг, судалгааг зохион байгуулахад удирдлага, арга зүйгээр хангасан ЭМХТ-ийн захирал Ч.Бат-Эрдэнэ, судалгааны мэдээлэл цуглуулахад гүн туслалцаа үзүүлсэн албаны мэргэжилтнүүд болон ЭМШУИС-ийн НЭМС-ийн эрүүл мэндийн эдийн засгийн ангийн оюутнууд, мөн бидний судалгаанд хамрагдаж мэдээлэл өгсөн хувь, байгууллагуудад талархал илэрхийлэхийн ялдамд ажлын өндөр амжилт хүсэн ерөөе.

Та бүхний оюуны мэлмий тунгалаг байг

Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв

4

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ

Товчилсон үг Тайлбар

АХБ Азийн хөгжлийн банк

БГД Баянгол дүүрэг

БНАСАУ Бүгд Найрамдах Ардчилсан Ард Улс

БНСУ Бүгд Найрамдах Солонгос Улс

БНХАУ Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс

ЗГ Засгийн газар

ЗГХА-УБЕГ Засгийн Газрын Хэрэгжүүлэгч Агентлаг-Улсын Бүртгэлийн Ерөнхий

Газар

ЗГХА-ЭМГ Засгийн Газрын Хэрэгжүүлэгч Агентлаг- Эрүүл Мэндийн Газар

НЭМС Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Сургууль

ӨОУА Өвчний олон улсын ангилал

СБД Сүхбаатар дүүрэг

ТСА Тогтолцооны судалгааны алба

УБ Улаанбаатар

УИХ Улсын Их Хурал

ҮСХ Үндэсний Статистикийн хороо

ХБНГУ Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улс

ХХЕГ Хил Хамгаалах Ерөнхий Газар

ЧД Чингэлтэй дүүрэг

ЭЗХЯ Эдийн Засгийн Хөгжлийн Яам

ЭМШУИС Эрүүл Мэндийн Шинжлэх Ухааны Их Сргууль

ЭМСХ-3 Эрүүл Мэндийн Салбарын Хөгжил-3

ЭМХТ Эрүүл Мэндийн Хөгжлийн төв

ЭМЯ Эрүүл Мэндийн Яам

5

ХУРААНГУЙ

Судалгааг тоон болон чанарын судалгааны аргаар хийж, мэдээллийг баримтын болон асуумж судалгааны аргаар цуглууллаа. Чанарын судалгааг Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэхтэй холбоотой бодлого, эрх зүй болон бүртгэл, мэдээлэл, зуучлалын асуудлын хүрээнд., Тоон судалгааг Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй бүртгэл, мэдээлэл, зуучлал, гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй онош, тусламж, үйлчилгээний зардал, санхүүгийн дэмжлэг тусламж, үйлчилгээний дундаж тарифын асуудлын хүрээнд тус тус судаллаа. Монгол улсын иргэд гадаадад оношилгоо, эмчилгээ хийлгэхэд баримтлах бодлогын хувьд нэгдсэн бодлого байхгүй, нэгдсэн бодлого, чиглэл тодорхой бус байгаагаас баримтлах стратегийн шийдэл, хэрэгжүүлэх арга зам, үйл ажиллагааны хувьд цөөн тооны арга замыг тодорхойлсон төдий байна. Эрх зүйн хувьд зөвхөн төрийн өмчийн эрүүл мэндийн байгууллага, тэр дундаа ЭМЯ-ны харъяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдийн үйл ажиллагаанд чиглэж байгаа нь нэгдсэн зохицуулалтын хувьд хангалтгүй байна. Гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэсэн Монгол улсын иргэдийн бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоогүй, эрүүл мэндийн статистик мэдээлэлд албан ёсоор энэ талаар бүртэгдэггүй, эрх зүйн зохицуулалт байхгүй, гадаад оронд эмчлүүлж буй иргэдийн тоо, тэдний оношийн талаар мэдээлэл нь зөвхөн зайлшгүй шаардлагаар гадаад оронд эмчлүүлэхээр ЭМЯ-ны харьяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдээр эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан иргэд болон улсын төсвөөс санхүүгийн дэмжлэг авсан иргэдийн мэдээллээр хязгаарлагдаж байна. Монгол улсын иргэдийн гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх зуучлалын асуудал ямар нэг эрх зүйн зохицуулалтгүй явагдаж байна. Онош, тусламж, үйлчилгээний хувьд авч үзвэл хавдар, мэдрэл, зүрх судас, үргүйдлийн өвчлөл давамгайлж, эмчилгээний хувьд мэдрэлийн мэс засал, эрхтэн шилжүүлэн суулгах, эвсэл үр шилжүүлэн суулгах эмчилгээнүүд давамгайлж байна. Гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэхэд 1 хүн дунджаар 8.6 сая төгрөг зарцуулж байгаа ба жигнэсэн дунджаар мэс заслын тусламж, үйлчилгээ хамгийн өндөр буюу 30.9 сая төгрөгний зардалтай байна. Оношилгоо, эмчилгээний зардлын дийлэнхи хувийг хувь хүн өөрөө буюу хамаатан садныхаа дэмжлэгээр санхүүжүүлж байна. Манай улсын хувьд тухайн тусламж үйлчилгээний технологи хоцрогдсон, чанаргүй, эсвэл тухайн тусламж үйлчилгээг үзүүлдэггүйтэй холбоотойгоор гадаад орныг зорьж байна.

6

НЭГ. УДИРТГАЛ Судалгааны үндэслэл, судлагдсан байдал Монгол улс зах зээлийн нийгэмд шилжин иргэд гадаад улсад чөлөөтэй зорчих болсон үеэс эхлэн гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх явдал жилээс жилд ихэсч улмаар энэ асуудал нь зөвхөн эрүүл мэндийн салбарын бус нийгмийн асуудлуудын нэг болоод байна. Үүний нэг нотолгоог гадаадын эмнэлгүүдийн төлөөлөгчийн газрууд Монгол улсад албан ёсоор нээгдэн үйл ажилагаа явуулаад арав гаран жил болж үйл ажиллагаа нь тогтмолжиж байгаа төдийгүй хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан иргэдийн гадаад оронд эмчлүүлэх зардалд хандив цуглуулах хүсэлт, аян ихээхэн өрнөж байгаа үйл явцаас харж болно. Мөн эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас Монгол улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчний жагсаалтыг гарган, зайлшгүй гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх шаардлагатай иргэдэд улсын төсвөөс тодорхой хэмжээний буцалтгүй тусламж үзүүлж байгаа нь нийгмийн өнөөгийн хэрэгцээ шаардлагыг хангахгүй байна. Зарим орны туршлагаас харахад нарийн технологи, өндөр өртөг бүхий ховор тохиолддог өвчний оношилгоо, эмчилгээг өөрийн оронд нутагшуулахаас илүү тухайн өвчний оношилгоо, эмчилгээний технологи хөгжсөн бусад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх нь тухайн улс орны хувьд зардал багатай байдаг ба өвчтөний эмчилгээний зардал төдийгүй шууд бус зардлыг даатгалаас төлөх эрх зүйн зохицуулалтыг хийсэн байдаг байна. Түүнчлэн Олон улсын Эрүүл мэндийн аялал жуулчлалын институтын судалгаагаар хамгийн их эмнэлгийн аялал жуулчлал хөгжсөн орноор Коста Рика, Израйл, Тайланд, Энэтхэг улс тэргүүлдэг ба эмнэлгийн аялал жуулчлалаар үзүүлдэг тусламж үйлчилгээнд Хавдарын эмчилгээ, зүрхний мэс засал, шүдний имплант, элэг шилжүүлэх мэс засал орсон байна. Өндөр хөгжилтэй улс орнуудад эмнэлгийн аялал жуулчлал хөгжиж байгаа нэг шалтгаан нь өөрийн улсад өртөг өндөртэй байгаа эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг бусад эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний өртөг багатай улс оронд хийлгэх сонирхол их байдгаас буюу эдийн засгийн шалтгаантай байдаг байна. Монгол улсын иргэдийн хувьд гадаадад оношлуулж, эмчлүүлэх явдал нэмэгдэж байгааг нэг талаас улс орны хөгжил, иргэдийн амьжиргаа дээшилж байгаатай холбож тайлбарлаж болох хэдий ч нөгөө талаар Монгол улсын эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний нэр төрөл, чанар, хүртээмж, техник технологийн хөгжил нь иргэдийн эрэлт хэрэгцээг хангаж чадахгүй байгаатай холбоотой төдийгүй Монгол улсын эрүүл мэндийн салбарт орох мөнгөний урсгал гадагшаа чиглэх сөрөг хандлага бий болж байгааг илтгэж байна. Хэдийгээр гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх явдал нь нийгмийн хэрэгцээ шаардлага болсон ч одоог хүртэл хэдэн хүн, ямар оношоор, аль улсыг зорьж байгаа талаар тодорхой баримт, нотолгоо хомс байна. ҮСХ-оос “Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн судалгаа”-г зохион байгуулдаг ба тус судалгаагаар нэг хүнд сард ногдох эрүүл мэндийн зардлыг тооцсон байдаг. Энэхүү

7

судалгааны үр дүнгээс гадаадын эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэн зардлыг авч үзвэл, нэг хүнд сард ногдох зардал нь 2008 онд 107 төгрөг, үүнээс 76 төгрөг нь эмчилгээ, үйлчилгээнд; 2009 онд 57 төгрөг, үүнээс 37 төгрөг нь эмчилгээ, үйлчилгээнд; 2010 онд 59 төгрөг, үүнээс 35 төгрөг нь эмчилгээ, үйлчилгээнд; 2011 онд 233 төгрөг, үүнээс 179 төгрөг нь эмчилгээ, үйлчилгээнд; 2012 онд 168 төгрөг, үүнээс 134 төгрөг нь эмчилгээ, үйлчилгээнд зарцуулсан зардал байна. Дэлхийн банкны санхүүжилтээр 2003-2005 онд хэрэгжсэн “Эрүүл мэндийн салбарын төсвийн зарлагын удирдлагыг бэхжүүлэх” төслөөр хийгдсэн 1999-2002 оны Эрүүл мэндийн үндэсний тооцоог тооцох ажлын хүрээнд гадаад оронд эмчлүүлэгчдийн зардлын талаар судалгааг гаалиар гарч буй иргэдээс авч байсан гэх боловч энэ талаар тодорхой тайлан үлдээгүй, өөр тодорхой судалгаа, баримт байхгүй байна. Тиймээс энэ чиглэлээр баримталж буй бодлого, эрх зүйн орчин, бүртгэл мэдээлэл, зуучлалын асуудал, гадаад оронд эмчлүүлж байгаа иргэдийн тоо, тусламж үйлчилгээний төрөл, зардлын хэмжээг судлан эрүүл мэндийн нийт зардлыг тооцох, нотолгоонд суурилсан бодлого шийдвэр гаргахад дэмжлэг үзүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байна. Судалгааны зорилго: Монгол улсын иргэдийн гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх бодлого, эрх зүйн орчин, зуучлал, бүртгэл мэдээллийн өнөөгийн байдлыг судлан, тусламж үйлчилгээний төрлөөр зардлыг тооцон дүгнэлт, зөвлөмж гаргах. Зорилт

1. Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэхэд баримталж буй бодлого, эрх зүйн орчны өнөөгийн байдлыг судлах

2. Гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэсэн иргэдийн бүртгэл мэдээлэл ба зуучлалын өнөөгийн байдлыг тогтоох

3. Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэсэнтэй холбоотой зардлыг тусламж үйлчилгээний төрлөөр тооцох

Судалгааны ажлын шинэлэг тал, ач холбогдол: Энэхүү судалгаа нь Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй асуудлыг эрх зүйн орчин, бүртгэл, мэдээлэл, зуучлал, тусламж, үйлчилгээний төрөл, зардал гэсэн өргөн хүрээгээр судалж байгаагаараа шинэлэг бөгөөд, цаашид энэ чиглэлээр баримтлах бодлого боловсруулахад нотолгоо болж байгаагаараа ач холбогдолтой.

8

ХОЁР. СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ Судалгааны аргачлал Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх талаар баримталж буй бодлого, эрх зүйн орчин, бүртгэл, мэдээлэл, зуучлал, зардлын асуудлыг чанарын болон тоон судалгааны аргаар тус тус судалсан. Судалгааны хамрах хүрээ Чанарын судалгааг Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэхтэй холбоотой бодлого, эрх зүй болон бүртгэл, мэдээлэл, зуучлалын асуудлын хүрээнд., Тоон судалгааг Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй бүртгэл, мэдээлэл, зуучлал, гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй онош, тусламж, үйлчилгээний зардал, санхүүгийн дэмжлэг тусламж, үйлчилгээний дундаж тарифын асуудлын хүрээнд тус тус судалсан Мэдээлэл цуглуулах арга Чанарын судалгааны мэдээллийг баримтын аргаар цуглуулсан ба эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний талаар гарсан бодлого, хөтөлбөр, стратегиуд, холбогдох хууль, УИХ болон ЗГ-ын тогтоол, Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, шийдвэрүүд, монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэхтэй холбоотой бүртгэл, мэдээлэл, зуучлалын асуудлыг Засгийн газар, Эрүүл мэндийн яам, бусад холбогдох байгууллагуудын болон мэдээллий цахим хуудсууд, эрүүл мэндийн яамны архив, бусад хэвлэмэл бүтээгдэхүүнүүдээс цуглуулсан. Тоон судалгааны мэдээллийг асуумж судалгааны аргаар цуглуулсан. Үүнд:

• Монгол банк • ЗГХА-УБЕГ • Монгол улсад байгаа гадаадын элчин сайдын яам, консулын газар • ЭМЯ-ны харъяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүд • Гадаадын эмнэлгийн төлөөлөгчийн газар • Гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай хувийн томоохон эмнэлгүүдээс

тусгайлан боловсруулсан маягтын дагуу мэдээлэл гаргаж өгөхийг хүссэн албан бичгээр мэдээлэл цуглуулсан.

Мөн 2012 оны 8 дугаар сарын 2-оос 8-ны хооронд УБ-Бээжин, УБ-Хөх хот, УБ-Замын үүд, УБ-Сайншанд, чиглэлийн галт тэргээр зорчиж Замын үүдийн боомтоор; 2012 оны 7 дугаар сарын 22-оос 29-ны хооронд УБ-Бээжин, УБ-Сөүл, УБ-Хөх хот, УБ-Хонг Конг чиглэлийн нислэгээр Буянт-Ухаа боомтоор хил гарч буй Монгол иргэдээс асуумж судалгааны аргаар мэдээлэл цуглуулсан. Хилээр гарч буй иргэдээс асуумж судалгаагаар мэдээлэл авахын өмнө тусгайлан бэлтгэсэн бүртгэлийн хуудсыг ашиглан тухайн иргэн ямар шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буйг тодруулан, эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буй иргэдээс асуумж судалгаа авч хэдий хэмжээний зардал зарцуулахаар төлөвлөж буй тодруулсан. Судалгаанд хамрагдсан эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буй иргэн өөрөө хариулах чадваргүй бол түүнийг төлөөлөх чадвар бүхий хамт явж буй хүнээс мэдээллийг цуглуулсан. Ингэхдээ мэдээллийг давхардуулахгүйг зорьсон ба асран

9

хамгаалагч буюу төлөөлөгч, эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаадад зорьж буй иргэн хоёрын аль нэгнээс мэдээллийг авсан болно. Мэдээлэл боловсруулалт Чанарын судалгааны мэдээллийг энгийн текстийн аргаар нэгтгэж уялдаа холбоо болон агуулгын дүн шинжилгээ хийлээ. Бүртгэл, мэдээлэл, зуучлалын асуудал, гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй Монгол иргэдийн онош, тусламж, үйлчилгээний төрөлтэй холбоотой асуумж судалгааны мэдээллийг эксел програмд оруулж, нийт тоо, эзлэх хувь зэрэг энгийн статистик боловсруулалтыг хийсэн. Зардлыг тодорхойлох асуумж судалгааны өгөгдлийг SPSS20 статистик боловсруулалтын программд оруулж хамгийн их, хамгийн бага, жигнэсэн дундаж, нийт зардал гэх мэт энгийн статистик үзүүлэлтүүдийг тусламж үйлчилгээний төрөл, улсаар нь тооцсон үр дүнгүүдийг боловсруулсан. Судалгааны бэрхшээл, мэдээлэл засварлалт Бодлого, эрх зүй, бүртгэл, мэдээлэл, зуучлалын асуудалтай холбоотой баримтын болон асуумж судалгааны мэдээлэл цуглуулах үйл явцад ямар нэг бэршхээл гараагүй ба мэдээлэлд ямар нэг засварлалт хийгээгүй. Харин Монгол улсын хилээр гарч буй Монгол иргэдээс авсан асуумж судалгааны хувьд зардлыг шууд (оношилгоо, эмчилгээ хийлгэхэд төлөх төлбөр) ба шууд бус (унаа болон зочид буудлын) гэж ангилан асуусан боловч судалгаанд хамрагдсан зарим иргэд шууд болон шууд бус зардлыг салгаж хариулахгүй, нийт зардлаа нэрлэж байсан тул жигнэсэн дундаж үзүүлэлтийн үнэн магадлалыг хангахын тулд энэ иргэдийн мэдээллийг засварлан, нийт зардлын дүнгээс шууд бус зардал болох галт тэрэгний тасалбарын үнэ, тухайн улс, хотын 1-4 одтой зочид буудлын үнийг судлан, нийт зардлаас хасаж, шууд зардал буюу эмчилгээний зардлыг тооцсон болно.

10

ГУРАВ. СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН Монгол улсын иргэн гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх талаар баримталж буй бодлого, эрх зүйн орчин

Бодлого: Хуучнаар ЗГХА-ЭМГ-ын Бодлогын шинжилгээний хэлтэс (Одоогоор ЭМХТ-ийн ТСА)-ээс 2010 онд хийсэн “Эрүүл мэндийн салбарын хууль, эрх зүйн орчин” судалгааны үр дүнгээс харахад эрүүл мэндийн чиглэлээр төрөөс баримтлах 3 бодлого, 13 хууль, 1 Зорилт, 1 Үндсэн чиглэл, Засгийн газрын түвшинд баталсан 2 төлөвлөгөө, Эрүүл мэндийн мастер төлөвлөгөө, 18 үндэсний хөтөлбөр, 14 стратеги хэрэгжиж байгаа ба Эрүүл мэндийн салбарт хэрэгжиж буй хууль эрх зүйн баримт бичгийн дийлэнхи нь Нийгмийн эрүүл мэндийн чиглэлээр гарсан байна гэжээ. Дээрх судалгаанд хамрагдсан бодлогын баримт бичгүүд болон 2010 оноос хойш боловсруулагдсан бодлогын баримт бичгүүдээс аргачлалын дагуу дараах бодлого, хөтөлбөр, стратегуудыг сонгон судаллаа. Үүнд:

- Монгол улсын их хурлын 2002.07.10-ны 56 дугаар тогтоол “Нийгмийн салбарт өөрчлөлт, шинэчлэл, хувьчлал хийх үндсэн чиглэл батлах тухай”

- Монгол улсын их хурлын 2008.01.31-ны 12 дугаар тогтоол “Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого” батлах тухай

- ЗГ-ын 2010.10.13-ны 268 дугаар тогтоол “Эрүүл мэнд” үндэсний хөтөлбөр - Эрүүл мэндийн сайдын 2008.08.04-ний 176 дугаар тушаал “Эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээний чанарын удирдлагыг бэхжүүлэх хөтөлбөр” - Эрүүл мэндийн сайдын 2009.12.28-ны 443 ьугаар тушаал “Эрүүл мэндийн

салбарын хүний нөөцийг 2010-2014 онд хөгжүүлэх бодлого” - Эрүүл мэндийн сайд, Сангийн сайд, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайд

нарын 2010 оны 270/168/109 дугаар хамтарсан тушаал “Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн асуудлаарх стратегийн баримт бичиг”

- Эрүүл мэндийн сайдын 2011.02.21-ний 50 дугаар тушаал “Эрүүл мэндийн салбарт хөгжүүлэх төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн талаар баримтлах бодлого”

- ЭМЯ-аас боловсруулж, санал авах түвшинд явж буй “Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний талаар төрөөс баримтлах бодлого”

Дээр дурдсан баримт бичгүүдээс бусад бодлогын баримт бичгүүд нь нийгмийн эрүүл мэнд болон тодорхой нэг тусламж үйлчилгээ, өвчний асуудалд чиглэсэн байна. Монгол улсын иргэн гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх талаар тусгайлан боловсруулсан бодлогын баримт бичиг байхгүй хэдий ч дээрх эрүүл мэндийн бодлого, хөтөлбөр, стратегийн баримт бичгүүдэд уг асуудал нь шууд болон шууд бус агуулгаар тодорхой хэмжээгээр туссан байна. Тухайлбал, ЭМЯ-аас боловсруулж буй 2012-2021 онд эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний талаар төрөөс баримтлах бодлогын “Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний хүртээмж, чанар, аюулгүй байдал, чанарын баталгаажилтыг хангах” үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэх арга замд “Алсын зайн оношилгоо эмчилгээг өргөжүүлэн өөрийн орны эмнэлгүүдийг гадаадын эмнэлгүүдтэй холбож цахим зөвлөгөө авах, туршлага

11

солилцох замаар иргэнийг гадаадад бус эх орондоо эмчлүүлэх боломжийг нэмэгдүүлнэ” гэсэн арга замыг дурдсан байна. Боловсруулж буй энэхүү бодлогод Монгол улсын иргэн гадаад оронд эмчлүүлэх асуудлыг дэмжих, эс дэмжих талаар бодлогын чиглэлийг бүрэн тодорхойлж тусгаагүй боловч гадаадад эмчлүүлж буй үзэгдлийг бууруулах нэг арга замыг тодорхойлж өгсөн байна. Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 2-р сарын 21-ний 50 дугаар тушаалаар баталсан “Эрүүл мэндийн салбарт хөгжүүлэх төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн талаар баримтлах бодлого”-ын эрүүл мэндийн салбарт хөгжүүлэх түншлэлийн тэргүүлэх чиглэлд “Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эрүүл мэндийн байгууллагын хүчин чадлаас давсан, Монгол улсад оношлох, эмчлэх боломжгүй өвчний үеийн дэвшилтэт технологи, өндөр өртөг бүхий үндсэн болон төрөлжсөн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ” гэсэн заалтыг тусгасан байна. Энэ нь төрөөс үзүүлж чадахгүй байгаа тусламж, үйлчилгээний төрөлд хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэх замаар Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулах, эмчлүүлэх явдлыг бууруулахыг дэмжсэн заалт болжээ. Эрүүл мэндийн сайд, Сангийн сайд, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын 2010 оны 270/168/109 дугаар хамтарсан тушаалаар баталсан “Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн асуудлаархи стратегийн баримт бичиг”-т эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний өнөөгийн байдлыг тодорхойлохдоо “Эрүүл мэндийн салбарын өнөөгийн хөрөнгө оруулалт нь эмчилгээ, оношилгооны тоног төхөөрөмж, технологийг шинэчлэхэд хүрэлцэхгүй, үүний улмаас технологийн хоцрогдол бий болж, иргэд гадаад улс орнуудад оношилгоо, эмчилгээ үйлчилгээ хийлгэх нь түгээмэл боллоо” хэмээн дурдсан байна. Мөн “Эрүүл мэндийн санхүүжилт нь эмнэлгийн болон нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний зардлын үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд чиглэнэ” гэсэн стратегийн зорилтыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны 5.3.8 дахь заалтад “Гадаад оронд хийлгэдэг оношилгоо, эмчилгээний тоог бууруулах зорилгоор тодорхой нэр төрлийн өндөр технологийг худалдан авах үйл ажиллагаанд улсын болон хувийн хэвшлийн түншлэлийг хөгжүүлнэ” гэж заасан байна. Энэхүү заалт нь “Эрүүл мэндийн салбарт хөгжүүлэх төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн талаар баримтлах бодлого”-ын заалттай ижил төстэй байна. Судалгаанд хамруулсан бусад бодлого, хөтөлбөрүүдэд Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх асуудлыг дэмжих, эсэх талаар тодорхой заалтууд тусаагүй хэдий ч эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах талаар дараах зорилго, зорилтуудыг дэвшүүлсэн нь шууд бус утгаараа Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй асуудлыг бууруулах, эх орондоо чанартай тусламж, үйлчилгээ авах боломжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн байна. Үүнд:

- Нийгмийн салбарт өөрчлөлт, шинэчлэл, хувьчлал хийх үндсэн чиглэлийн зорилгыг “Нийгмийн салбар дахь хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэх, өрсөлдөөнийг дэмжих, хүн амын эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн үйлчилгээний чанар, үр ашиг, хүртээмжийг сайжруулах”;

- Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогод “Монгол улсын хүний эрүүл мэндийн хөгжлийн бодлого нь эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг хүн амд тэгш,

12

хүртээмжтэй, чанартай үзүүлж, өвчлөл эндэгдлийг тууштай бууруулж, хүн амын цэвэр өсөлтийг дэмжиж, дундаж наслалтыг нэмэгдүүлэхэд чиглэнэ”;

- Эрүүл мэнд үндэсний хөтөлбөрийн зорилго нь “Монгол улсын хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулж өсөлтийг дэмжих, дундаж наслалтыг нэмэгдүүлэх, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг олон улсын жишигт дүйцүүлэн хүргэх, хүн амын дунд эрүүл аж төрөх ёсыг хэвшүүлснээр эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих”;

- Эрүүл мэндийн салбарын мастер төлөвлөгөөний зорилгыг “Салбарын хэмжээний хандлагыг хэрэгжүүлэн үйлчлүүлэгч төвтэй, хариуцлагатай, тэгш, ядууст чиглэсэн, чанартай тусламж, үйлчилгээг хүргэснээр Монгол улсын нийт хүн ам ялангуяа эх, хүүхдийн эрүүл мэндийн байдлыг сайжруулах”

- Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний чанарын удирдлагын тогтолцоог бэхжүүлэх хөтөлбөрийн зорилгыг “тусламж үйлчилгээний чанарыг тасралтгүй сайжруулах, хөгжлийг дэмжих, удирдлага зохион байгуулалтыг бэхжүүлэн үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийг дээшлүүлэх”

- Хүний нөөцийг хөгжүүлэх бодлогын зорилгыг “Өндөр ур чадвартай, нийгмийн баталгаа нь хангагдсан, ёс зүйн төлөвшилтэй, ажиллах чин эрмэлзлэлтэй эрүүл мэндийн ажилтнуудыг хэрэгцээтэй газарт нь хүрэлцээтэй тоогоор ажиллуулах нөхцөл бүрдүүлнэ”; мөн тус бодлогын зорилтод “Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний шатлал бүрд тохирсон ур чадварын зохистой харьцааг бүрдүүлэх”.

Өөрөөр хэлбэл, эрүүл мэндийн салбарт хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэх, өрсөлдөөнийг дэмжих, дэвшилтэт техник технологи ашиглах, хүний нөөцийн ур чадварыг нэмэгдүүлж, хүн амын эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн олон улсын жишигт хүрсэн чанартай тусламж үйлчилгээг үзүүлэх замаар иргэдийг өөрийн оронд оношлуулах, эмчлүүлэх нөхцөл, боломжийг бүрдүүлэхэд чиглэсэн бодлого, чиглэл баримталж буйг харуулж байна.

Эрх зүй Монгол улсын иргэн гадаад оронд эмчлүүлэхтэй холбоотой асуудлыг дараах үндсэн эрх зүйн баримтуудын хүрээнд зохицуулж байна. Үүнд:

- Эрүүл мэндийн тухай хууль - Төрийн албаны тухай хууль - Засгийн газрын 2011.07.06-ны өдрийн 226 дугаар тогтоол - Эрүүл мэндийн сайдын 2011.03.31-ний өдрийн 107 дугаар тушаал - Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 248 дугаар тушаал - Эрүүл мэндийн сайдын 2012 оны 399 дүгээр тушаал - Эрүүл мэндийн сайдын 2013 оны 313 дугаар тушаал

Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 7.1.5-д зааснаар Монгол улсын засгийн газарт “Зайлшгүй шаардлагаар гадаад улсад эмчлүүлэх иргэнд санхүүжилт олгох журмыг батлах” эрхийг олгосон байна. Засгийн газар нь дээрх эрхийнхээ хүрээнд 2011.07.06-ны өдөр 226 дугаар тогтоолоор “Зайлшгүй шаардлагаар гадаад улсад эмчлүүлэх иргэнд санхүүжилт олгох журам”-ыг баталсан байна. Уг журмаар иргэдийн хүсэлтийг хүлээн авах, шийдвэрлэх явц, иргэний хүлээх үүргийг зохицуулахаас гадна ЭМЯ-аас гадаадад эмчлүүлсэн иргэдэд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх талаар гаргасан шийдвэр, түүний дагуу зарцуулсан хөрөнгийн хэмжээ болон гадаадад эмчлүүлэгчдийн эмчилгээний дүнг Засгийн газарт жил бүр танилцуулна гэж заасан байна.

13

Түүнчлэн тус журамд гадаад оронд зайлшгүй эмчлүүлэх шаардлагатай иргэдэд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх асуудлаар санал гаргах үүрэг бүхий орон тооны бус мэргэжлийн зөвлөл Эрүүл мэндийн сайдын дэргэд ажиллахаар зааж, зөвлөлийн бүрэлдэхүүн, түүний ажиллах журам болон Монгол улсад оношлох, эмчлэх боломжгүй өвчин эмгэгийн жагсаалтыг эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батлахаар тусгажээ. Засгийн газрын тогтоолоор олгосон чиг үүргийн хүрээнд Эрүүл мэндийн сайд 2011.03.31-ний өдрийн 107 дугаар тушаалаараа “Зайлшгүй шаардлагаар гадаад улсад оношлуулах, эмчлүүлэх шаардлагатай өвчтөнд эмнэлгийн дүгнэлт гаргах журам”, “Гадаад орны эмнэлэгт илгээн эмчлүүлэх өвчний жагсаалт”, “Эмнэлгийн дүгнэлтийн маягт”-ыг баталсан байна. Тус журамд зааснаар улсын үйлчилгээтэй төрөлжсөн мэргэжлийн эмнэлэг, төвүүд нь иргэдийг гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх асуудлаар дүгнэлт гаргах бөгөөд дүгнэлт гаргах комиссын бүрэлдэхүүнийг тухайн байгууллагын дарга, захирлын тушаалаар томилно гэж заасан ба уг комисс нь өвчтөнд холбогдох шинжилгээг иж бүрэн хийж, олон улсын ангиллын дагуу оношийг тогтоон, тухайн иргэнийг хүлээн авч эмчлэх боломжтой газрыг судлан мэдээлэл авсаны үндсэн дээр шийдвэр гаргаж, өвчтөнийг очоод үр дүнтэй эмчлэгдэх магадлалтай нөхцөлд эмнэлгийн дүгнэлтийг гаргахаар заажээ. Энэхүү тушаалын хоёрдугаар хавсралтаар “гадаад орны эмнэлэгт илгээн эмчлүүлэх өвчний жагсаалт-ыг баталсан боловч энэхүү өвчний жагсаалтад эмчилгээ, онош, өвчний хүнд хэлбэр гэх мэтээр тодорхой бус холилдсон заалтууд олон байна. Тухайлбал, мэдрэлийн мэс засал гэсэн бүлэгт гамма туяа эмчилгээ, хавдар судлал бүлэгт нөхөн сэргээх мэс засал эмчилгээ, чих хамар хоолой судлал гэсэн бүлэгт меньерийн өвчний хүнд хэлбэр гэх мэтээр заасан байна. Мөн Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 248 дугаар тушаалын хоёрдугаар хавсралтаар гадаад эмчилгээний зөвлөлийн ажиллах журмыг, 2012 оны 399 дүгээр тушаалаар зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг баталсан байна. Эрүүл мэндийн сайдын 2013 оны 313 дугаар тушаалаар дээрх ЭМСайдын 2011 оны 107, 248 дугаар тушаалууд болон 399 дүгээр тушаалын хоёрдугаар хавсралтын “Гадаад эмчилгээний зөвлөл” гэсэн хэсгийг тус тус хүчингүй болгож,

• Гадаад улсад зайлшгүй шаардлагаар эмчлүүлэх өвчний жагсаалт, • Гадаад улсад зайлшгүй шаардлагаар эмчлүүлэх иргэдэд санхүүгийн дэмжлэг

үзүүлэх асуудлаар санал гаргах орон тооны бус зөвлөлийн бүрэлдэхүүн • Тус зөвлөлийн ажиллах журам • Гадаад улсад зайлшгүй шаардлагаар эмчлүүлэх иргэдэд эмнэлгийн дүгнэлт

гаргах журам • Эмнэлгийн дүгнэлт гаргах маягтуудыг шинэчлэн баталсан ба уг тушаалыг 2013

оны 10 дугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн мөрдөхөөр баталжээ. Энэхүү тушаалаар Гадаад улсад зайлшгүй шаардлагаар эмчлүүлэх өвчний жагсаалтыг өргөжүүлж, эмнэлгийн дүгнэлтийг зөвхөн ЭМЯ-ны харъяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдээс гадна Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төв гаргаж байх, иргэдэд үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэг 5 сая хүртэл байсны нийт эмчилгээний зардлын 5% болгон нэмэгдүүлсэн зэрэг гол өөрчлөлт, нэмэлт заалтууд тусгасан байна. Эрүүл мэндийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангахтай холбоотой гарсан дээрх эрх зүйн баримтуудаас гадна Төрийн албаны тухай хуулийн 27.1.8-д заснаар төрийн

14

албан хаагч Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын хуульд заасан тухайн жилийн эмчилгээний төлбөрийн хэмжээнээс давсан хэсэг болон магадлан итгэмжлэл бүхий эмнэлгийн байгууллагын шийдвэрээр гадаад оронд эмчлүүлэх зайлшгүй шаардлага гарсан тохиолдолд зардлынхаа 60-аас доошгүй хувийг төрөөс хариуцах баталгаагаар хангагдахаар туссан байна. Энэхүү төрийн албан хаагчид тусгайлан дэмжлэг үзүүлэх хуулийн заалт нь Үндсэн хуульд заасан хүний эрх, эрх чөлөөний үндсэн зарчим, Эрүүл мэндийн хуульд заасан эрүүл мэндийн талаар төрөөс баримтлах бодлогын ялгаварлан гадуурхахгүй гэсэн үндсэн зарчимд нийцэхгүй байна.

Бүлгийн дүгнэлт

1. Монгол улсын иргэдийг гадаадад оношилгоо, эмчилгээ хийлгэхэд баримтлах нэгдсэн бодлого байхгүй байна.

2. Нэгдсэн бодлогогүй, бодлогын чиглэл тодорхой бус байгаагаас баримтлах стратегийн шийдэл, хэрэгжүүлэх арга зам, үйл ажиллагааны хувьд төр хувийн хэвшлийн түншлэлийг хөгжүүлнэ; алсын зайн оношилгоо, эмчилгээг хөгжүүлнэ гэх мэт цөөн тооны арга замыг тодорхойлсон нь хангалтгүй байна.

3. Гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэхтэй холбоотой гарсан эрх зүйн нэгдсэн зохицуулалт хангалтгүй, энэ нь монгол улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчин эмгэгийг тодорхойлж, зайлшгүй шаардлагаар гадаад оронд эмчлүүлэх шаардлагатай иргэдэд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх төдийхөнөөр хязгаарлагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл эрх зүйн зохицуулалт нь зөвхөн төрийн өмчийн эрүүл мэндийн байгууллага, тэр дундаа ЭМЯ-ны харъяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдийн үйл ажиллагаанд чиглэж байна.

4. Төрийн албаны тухай хуульд төрийн албан хаагч гадаад оронд эмчлүүлэх зайлшгүй шаардлага гарсан тохиолдолд тусгайлан дэмжлэг үзүүлэх заалт туссан нь үндсэн хууль болон эрүүл мэндийн талаар төрөөс баримтлах бодлогын ялгаварлан гадуурхахгүй гэсэн үндсэн зарчимд нийцэхгүй байна.

15

Гадаадад эмчлүүлэгчдийн бүртгэл, зуучлал

Бүртгэл Гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэж буй Монгол улсын иргэний бүртгэл, мэдээллийн асуудлыг эрүүл мэндийн салбарын статистик мэдээлэл, тухайн асуудалтай холбоотой эрх зүйн баримт бичиг, гадаад руу зорчих визний бүртгэл, Хил хамгаалах ерөнхий газрын Улсын хилээр гарч буй иргэдийн бүртгэл, мэдээллийн хүрээнд судаллаа. Эрүүл мэндийн салбарын албан ёсны статистик мэдээллийг зохицуулж буй эрх зүйн үндсэн баримт бичиг болох Эрүүл мэндийн сайдын 2010 оны 34 дүгээр тушаалд гадаад оронд эмчлүүлэхээр эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан хүний тоо, тэдгээрийн онош, аль улсыг зорьж буй, эмчилгээний үр дүнгийн талаар мэдээлэх асуудал тусгагдаагүй байна. Харин ЭМСайдын 2011 оны 107 дугаар тушаалын “Гадаад улсад эмчлүүлэх шаардлагатай өвчтөнд эмнэлгийн дүгнэлт гаргах журам”-д улсын үйлчилгээтэй төрөлжсөн мэргэжлийн эмнэлэг, төвүүд нь зайлшгүй шаардлагаар гадаадад эмчлүүлэх болон тухайн өвчтөн өөрийн хүсэлтээр гадаадад эмчлүүлэх аль ч нөхцөлд бүртгэл хөтөлж жилийн эцсийн тайландаа тусган, ЭМЯ-ны холбогдох газарт хүргүүлнэ гэж заасан байна. Энэ дагуу төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдэд мэргэжлийн дүгнэлт гаргах комисс ажилладаг байна. Гадаадад зорчиж буй визний хувьд, Монгол улсаас гадаад улсуудтай байгуулсан иргэд харилцан зорчих хэлэлцээрийн дагуу виз олголт янз бүр байна. Монгол улсын иргэд бүх төрлийн гадаад пасспортаар дэлхийн 16 орон руу 14-90 хоногийн хугацаатай зорчих, 17 орон руу зөвхөн дипломат болон албан пасспортаар 30-90 хоногийн хугацаагаар зорчих тохиолдолд виз авах шаардлагагүй байдаг байна. Бүх төрлийн паспортаар:

• Гонконг, Сингапур улс руу 14 хоног; • Филиппин улс руу 21 хоног; • Израйл, Куба, Малайз, Хятад, Турк, Лоас, Тайланд улс руу 30 хоног; • Беларус, Гүрж, Казахстан, Киргиз, Макао, Украйн улс руу 90 хоногийн

хугацаагаар Дипломат болон албан пасспортаар:

• Болгар, Румын, БНСУ, Унгар, Индонез, Камбож улс руу 30 хоног; • БНАСАУ, Бразил, Вьетнам, Мексик, Орос, Словак, Чех, Чили, Энэтхэг, Польш,

Кипр улс руу 90 хоногийн хугацаагаар визгүй зорчих эрхтэй байна. Судалгааны явцад Монгол улсад байгаа зарим гадаадын элчин сайдын яам, консулын газруудаас оношилгоо, эмчилгээний зорилгоор тухайн улсыг зорихоор виз авч байгаа Монгол иргэдийн талаар мэдээлэл авлаа. Тайландын вант улсын консулын газрын мэдээллээр тус улсад 2011 онд Монгол улсаас 49 хүн эмчилгээ, оношилгооны чиглэлээр виз гаргуулсан байна. Энэ нь виз авах нөхцлөөс хамаарч 30 хоногоос дээш хугацаагаар тус улсыг зорьсон Монгол иргэдийн бүртгэлээс гарч буй мэдээлэл юм.

16

Харин БНХАУ-ын элчин сайдын яам 30 хоногоос дээш хугацаагаар тус улсыг зорьж буй Монгол иргэдийн дийлэнх нь суралцах, амьдрах зорилгоор визээ мэдүүлдэг тул эмчилгээний зорилгоор виз авч буй иргэдийн тоо мэдээлэллийг нарийвлан гаргах бололмжгүй гэсэн мэдээлэл өгсөн. БНСУ-ын хувьд 2 улсын хооронд байгуулсан дипломат гэрээний дагуу тус улс руу 3-аас дээш удаа зорчиж буй тохиолдолд виз мэдүүлэх шаардлагагүй тул БНСУ-руу 3-аас дээш удаа зорчиж буй иргэдийн хувьд ямар зорилгоор явж буй бүртгэл байхгүй байна. Харин 3-аас доош удаа тус улсыг зорихоор виз мэдүүлсэн иргэдийн хувьд 2011 онд нийт 1694 иргэн эмчилгээний зорилгоор виз гаргуулсан дүнтэй байна. Монгол улсын хилээр орж, гарч буй иргэдийн бүртгэлийн хувьд монгол улсын иргэд Хил хамгаалах ерөнхий газарт бүртгэгдэж байна. Энэ бүртгэлийг Монгол улсын хилээр гарч буй иргэдийн бөглөдөг гарах хуудас/Departure card-ны мэдээллийг үндэслэн хийдэг байсан бол 2012 оны 4 дүгээр сарын 15-аас эхлэн уг гарах хуудсыг бөглүүлэхгүй байх шийдвэрийг ХХЕГ-аас гаргаж, бүртгэлийг цахим хэлбэрт шилжүүлсэн байна. Тус бүртгэлийн аялалын зорилгыг албан ажил, хувийн ажил, жуулчлал, байнга оршин суух, бусад гэсэн ангиллаар бүртгэж байгаа нь эрүүл мэндийн шалтгаанаар хил гарч буй иргэдийг бүртгэх боломжгүй байна. Түүнээс гадна манай улсын иргэдийн хувьд бизнес, аялал жуулчлал, албан ажил зэрэг эрүүл мэндээс бусад шалтгаанаар гадаад улсыг зорих үедээ тухайн орны эмнэлэгт оношилгоо, шинжилгээнд хамрагдах явдал элбэг ба энэ нь тус улсын тухайн эмнэлгийн бүртгэлд бүртгэгдэхээс өөрөөр Монгол улсын ямар нэг бүртгэл мэдээлэлд хамруулах боломжгүй юм. ҮСХ-оос эмхэтгэн гаргадаг 2012 оны Монгол улсын статистикийн эмхэтгэлээс харахад улсын хилээр гарсан нийт 1,631,452 дотоодын зорчигч байгаагаас 6.4% нь албан ажлаар, 85.3% нь хувийн ажлаар, 2.9% нь жуулчлах зорилгоор, 0.6% нь байнга оршин суухаар, 4.8% нь бусад зорилгоор хил гарсан байна. Мөн нийт хил гарсан дотоодын зорчигчдын 56.9% нь Замын-Үүдийн боомтоор, 13.8% нь Буянт-Ухаа боомтоор, 9.3% нь Алтанбулаг боомтоор, үлдсэн 20.0% нь бусад 19 боомтоор хил гарсан байна.

Зуучлал Монгол улсын иргэдийг гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээнд зуучлах үйлчилгээг гадаадын эмнэлгийн төлөөлөгчийн газрууд, улсын болон хувийн эмнэлгүүд, эрүүл мэндийн чиглэлээр дагнасан зуучлалын байгууллагууд болон аялал жуучлалын байгууллагууд, хувь хүмүүс үзүүлж байна. “Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай” хуулийн “Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, гадаадын хуулийн этгээдийн төлөөлөгчийн газар байгуулах зөвшөөрөл олгох” гэсэн арван хоёрдугаар зүйлийн 1-д “Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, гадаадын хуулийн этгээдийн төлөөлөгчийн газар байгуулах зөвшөөрлийг өргөдөл, холбогдох баримт бичгийг үндэслэн гадаадын хөрөнгө оруулалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага олгоно” гэж заасан байна.

17

Гэвч гадаадын хөрөнгө оруулалтын асуудал эрхэлж буй ЭЗХЯ-ны Гадаадын хөрөнгө оруулалтын зохицуулалт, бүртгэлийн газарт Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа гадаадын эмнэлгүүдийн төлөөлөгчийн газрын бүртгэл байхгүй байна. Учир нь Монгол улсад үйл ажиллагаа эрхэлж буй зарим гадаадын эмнэлгүүдийн төлөөлөгчийн газруудтай хийсэн чанарын ярилцлагаар тус газрууд нь Монгол улсын “Компанийн тухай” хуулийн дагуу компани байгуулан тухайн гадаад орны эмнэлэгтэй төлөөлөгчийн гэрээ хийн ажилладаг байна. Судлаачид цахим хуудас ашиглан гадаадын эмнэлгүүдийн төлөөлөгчийн газруудын хайлтыг хийж үзсэн ба дараах төлөөлөгчийн газруудыг олж илрүүлсэн байна. Үүнд:

• Тайландын Бумрунград Олон улсын эмнэлгийн Монгол дахь төлөөлөгчийн газар (Хаяг: ЧД, Жуулчны гудамж, Дельта төв, 403 тоот; Утас: 317177, 50080101; Цахим хуудас: www.mongoliabum.mn; Үйл ажиллагаа эхэлсэн он: 2007 он)

• Сингапурын эмнэлгүүдийн төлөөлөгчийн газар (Хаяг: СБД, Сөүлийн гудамж, Хүүхдийн зуу, Brau house office, 3 давхарт 304 тоот; Утас: 77400000, 99991322, 99111322; Цахим хуудас: www.singmed.mn; Үйл ажиллагаа эхэлсэн он: 2011 он)

• БНСУ-ын Сон эмнэлгийн төлөөлөгчийн газар (Sun Healthcare International) (Хаяг: БГД, Ард Аюушийн гудамж, Шастины төв эмнэлэг Зөвлөх; Утас: 689816, 99992011; Цахим хуудас: mn.sunhospital.com;)

• ХБНГУ-ын Helios эмнэлгийн төлөөлөгчийн газар Цахим хуудас: http://www.shuud.mn/?p=208363; Үйл ажиллагаа эхэлсэн он: 2013 он)

• Малайз-Гленеаглэс Куала Лумпур эмнэлгийн төлөөлөгчийн газар (Хаяг: БГД, Энхтайвны гудамж, “Happy” business center, 403 тоот; Утас: 681109, 50504060; Цахим хуудас:https://www.facebook.com/permalink.php?id=418710421489849&story_fbid=419730428054515; Үйл ажиллагаа эхэлсэн он: 2011 он)

Судлаачдын олж илрүүлсэн дээрх төлөөлөгчийн газруудаас гадна гадаадад оношилгоо, эмчилгээнд зуучилна гэсэн хувь хүний зарууд, “эмчилгээний аялал жуулчлалд урьж байна” гэсэн аялал жуулчлалын байгууллагуудын зарууд нилээдгүй байна. Монгол улсын иргэдийг гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээнд зуучлах үйлчилгээ үзүүлж буй хуулийн этгээдүүд нь тус үйлчилгээг үзүүлэхдээ төрийн аль нэг байгууллагаас тусгай зөвшөөрөл авдаггүй учир тэдгээрийн нэгдсэн бүртгэл, мэдээлэл байхгүй байна. Тухайлбал, Эрүүл мэндийн байгууллагад мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох, сунгах, хүчингүй болгох асуудлыг “Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай”, “Эрүүл мэндийн тухай”, “Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай” хуулиар зохицуулж байгаа ба эдгээр хуулинд эрүүл мэндийн зуучлалын үйл ажиллагаанд тусгай зөвшөөрөл авах заалт тусаагүй байна. Аялал жуулчлалын байгууллагуудын хувьд аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхлэхэд тусгай зөвшөөрөл шаарддаггүй ба “Аялал жуулчлалын тухай” хуулийн дагуу аялал жуучлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээ төлөвлөх, бүрдүүлэх, сурталчлах, бөөнөөр болон жижиглэнгээр худалдах, аялал зохион байгуулах үйл ажиллагааг эрхэлдэг байна.

18

Бүлгийн дүгнэлт

1. Гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэсэн Монгол улсын иргэдийн бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоогүй, эрүүл мэндийн статистик мэдээлэлд албан ёсоор энэ талаар бүртэгдэггүй, эрх зүйн зохицуулалт байхгүй байна.

2. Гадаад оронд эмчлүүлж буй иргэдийн тоо, тэдний оношийн талаар мэдээлэл нь зөвхөн зайлшгүй шаардлагаар гадаад оронд эмчлүүлэхээр ЭМЯ-ны харьяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдээр эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан иргэд болон улсын төсвөөс санхүүгийн дэмжлэг авсан иргэдийн мэдээллээр хязгаарлагдаж байна.

3. Монгол улсын иргэдийн гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх зуучлалын асуудал ямар нэг эрх зүйн зохицуулалтгүй явагдаж байна.

4. Эрх зүйн орчин хангалтгүйгээс хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллага, зуучлалын байгууллагуудын гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээнд зуучилсан бүртгэл мэдээлэл хийгдэхгүй байна.

5. Монгол улсын иргэдийн гадаад оронд зорчих визний бүртгэл, Монгол улсын хилийн боомтоор гарч орж буй мэдээллээс эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буй иргэдийн бүртгэл, мэдээлэл бүрэн гарах боломжгүй байна.

6. Эрүүл мэндийн зуучлал хөгжсөн зарим орнуудад гадаадын иргэдэд үзүүлсэн тусламж үйлчилгээний бүртгэл мэдээллийг тогтмол хийж, гадаадын иргэдэд үзүүлэх эрүүл мэндийн зах зээлээ тодорхойлж байна.

19

Гадаадад эмчлүүлэгчдийн онош, тусламж үйлчилгээний төрөл Гадаадад эмчлүүлэгчдийн оношийг ЭМЯ-ны харъяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдийн гадаадад эмчлүүлэхээр дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн өвчний онош, гадаадын эмнэлгүүдийн төлөөлөгчийн газар болон гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай зарим хувийн эмнэлгүүдийн зуучилсан иргэдийн онош, тусламж үйлчилгээний төрөл, БНСУ-ын Эрүүл Мэнд Нийгмийн Хамгааллын яамны харъяа Эрүүл Мэнд Худалдаа Хөгжлийн Институт (Korea Health Industry Development Institute)-ээс гаргасан мэдээллийн хүрээнд авч үзлээ. ЭМЯ-ны харьяа төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төв, нийт 9 байгууллагын 2011, 2012 оны гадаадад эмчлүүлэхээр дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн тоог авч үзвэл, 2011 онд нийт 340 хүнд гадаадад эмчлүүлэх дүгнэлт гаргаснаас 90 нь Эрүүл мэндийн сайдын 107 дугаар тушаалд заасан оношоор, 250 нь өөрийн хүсэлтээр гадаад оронд эмчлүүлэх дүгнэлт гаргуулсан байна. Харин 2012 оны байдлаар нийт 372 хүнд дүгнэлт гаргаснаас 158 нь 107 дугаар тушаалд заасан оношоор, 214 нь өөрийн хүсэлтээр гадаад оронд эмчлүүлэх дүгнэлт гаргуулсан байна.

Зураг 1. Төв, эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдээр дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн хувь-(ЭМСайдын 2011 оны 107 дугаар тушаалд орсон өвчний бүлгээр)

Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 107 дугаар тушаалд заасан гадаад орны эмнэлэгт илгээн эмчлүүлэх өвчний бүлгээр авч үзвэл, 2011 онд 31 (34.4%) нь мэдрэлийн мэс засал, 20 (22.2%) нь мэдрэл судлалын оношоор, 14 (15.6%) нь эх барих эмэгтэйчүүдийн оношоор, бусад нь тушаалд заасан бусад оношоор тус тус эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан байна. Харин 2012 оны байдлаар авч үзвэл, 35 (22.2%) нь эх барих эмгэтэйчүүдийн, 33 (20.9%) нь мэдрэлийн мэс засал, 32 (20.3%) нь ерөнхий мэс засал, 26 (16.5%) нь зүрх судасны мэс заслаар, бусад нь заасан бусад оношоор тус тус эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан байна. Эрүүл мэндийн сайдын 107 дугаар тушаалд орсон өвчний жагсаалтаар гадаадад эмчлүүлэхээр дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн тоог 2011, 2012 оны байдлаар хүснэгт 1-т харуулав.

34.4%

0.0%

3.3%

0.0%

22.2%5.6%

4.4%

6.7%

7.8%

0.0% 15.6%

2011 он

20.9%

0.6%

2.5%

0.0%5.7%

7.0%

4.4%16.5%

20.3%

0.0%

22.2%

2012 он

20

Хүснэгт 1. Төв, эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдээр дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн тоо (ЭМСайдын 2011 оны 107 дугаар тушаалд орсон өвчний жагсаалтаар)

Дээрхи хүснэгтээс харахад 1 жилийн хугацаанд 107 дугаар тушаалд заасан өвчнөөр гадаадад эмчлүүлэхээр дүгнэлт гаргуулсан хүний тоо 3.5 дахин нэмэгдсэн байна. Өвчний эхний 5 байраар (нийлбэр дүнгээр) авч үзвэл:

• Эвсэл үр шилжүүлэн суулгах, үргүйдлийн эмчлэх 49 хүн • Гамма туяа эмчилгээ 45 хүн • Элэг шилжүүлэн суулгах нөхөн сэргээх 39 хүн • Нугас ба нугасны ёзоор дарагдалтын мэс засал – 27 хүн • Зүрхний титэм судасны нарийсал -11 хүн • Ясны чөмөг суулгах -11 хүнээр тус тус эмчилгээ хийлгэхээр дүгнэлт гаргуулсан

байна. Эрүүл мэндийн сайдын 107 дугаар тушаалд заасан өвчний жагсаалтаар ЭМЯ-ны харьяа төв, эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдийн дүгнэлт гаргасан иргэдийн дэлгэрэнгүй тоог хавсралт 5-аас харна уу.

№ Өвчний нэршил 2011 он 2012 он НийтI Мэдрэлийн мэс засал 31 33 641 Тархины суурь хэсэг ба багана бүтцийн хавдрууд 6 5 112 Тархины суурь ясны хавдар 0 1 13 Тархины 3 дугаар ховдлын хавдар 1 4 54 Дунд тархи ба багана бүтцийн байрлалтай мальформац 0 0 05 Гурвалсан мэдрэлийн төгс хагалгаа 1 1 26 Гамма туяа эмчилгээ 23 22 45II Чих хамар хоолой судлал 0 1 17 Сонсголын мэдрэлийн хавдар 0 1 18 Меньерийн өвчний хүнд хэлбэр 0 0 09 Вегнерийн өвчний хүнд хэлбэр 0 0 0III Нүд судлал 3 4 710 Шилэрцэрийн өөрчлөлттэй торлогийн цус харвалт 1 1 211 Торон бүрхүүлийн хүнд хэлбэрийн хууралт 1 1 212 Нүдний хорт хавдар 1 2 3IV Уушги судлал 0 0 013 Уушгины төрмөл эмгэг 0 0 0V Мэдрэл судлал 20 9 2914 Нугас ба нугасны ёзоор дарагдалтын мэс засал 20 7 2715 Тархины том судасны бөглөрөлтийн реконструктив эмчилгээ 0 2 2VI Хавдар судлал 5 11 1616 Нөхөн сэргээх мэс засал эмчилгээ 3 6 917 Нойр булчирхайн толгойн хэсгийн өмөн 2 5 7VII Цус, булчирхай судлал 4 7 1118 Ясны чөмөг суулгах 4 7 11VIII Зүрх, судасны мэс засал 6 26 3219 Зүрхний титэм судасны бүтцийн нарийсал 1 10 1120 Вольф-Паркинсон-Уайтын хам шинж 1 4 521 Гол судасны коарктаци 1 1 222 Зүрхний том судаснуудын гаж байрлал 2 5 723 Гол судасны хүнд хэлбэрийн цүлхэнгүүд 1 6 7IX Ерөнхий мэс засал 7 32 3924 Элэг шилжүүлэн суулгах нөхөн сэргээх 7 32 39X Гэмтэл согог судлал 0 0 025 Төрмөл яс хэврэгшил 0 0 0

26Хүзүүний яс гэмтэж, нугас дарагдсанаас үүдэлтэй мөчдийн саажилт

0 0 0

XI Эх барих эмэгтэйчүүд судлал 14 35 4927 Эвсэл үр шилжүүлэн суулгах, Үргүйдлийг эмчлэх (IVF-ET) 14 35 49

Бүгд 90 316 406

21

Гадаадад эмчлүүлэхээр өөрийн хүсэлтээр, дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн бүртгэл мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийхдээ 107 дугаар тушаалын жагсаалтын дагуу ангилах боломжгүй байсан тул ӨОУА-ын оношийн бүлгээр ангилан авч үзсэн болно.

Зураг 2. Өөрийн хүсэлтээр гадаадад эмчлүүлэхээр эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн хувь-ӨОУА-ын оношийн бүлгээр

Өөрийн хүсэлтээр гадаадад эмчлүүлэхээр эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан иргэдийг дүгнэлт гаргуулсан оношоор нь авч үзвэл, хортой хоргүй, тодорхойлогдоогүй бүх л төрлийн хавдарын оношоор хамгийн их буюу 2011 онд 73 (29.2%), 2012 онд 72 (33.6%); хоёрдугаарт яс-булчингийн тогтолцоо ба холбох эдийн өвчний оношоор 2011 онд 50 (20.0%), 2012 онд 34 (15.9%); гуравдугаарт зүрх-судасны тогтолцооны өвчний оношоор 2011 онд 35 (14.05), 2012онд 29 (13.6%); дөрөвдүгээрт гэмтэл, хордлого ба гадны шалтгаант бусад тодорхой эмгэгийн оношоор 2011 онд 27 (10.8%), 2012 онд 25 (11.7%) нь тус тус эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан байна. ЭМЯ-ны харьяа төв, эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдийн дүгнэлт гаргасан иргэдийн дэлгэрэнгүй тоог хавсралт 6-оос харна уу. Гадаадын эмнэлгийн төлөөлөгчийн газар болон хувийн тоомохон эмнэлгүүдийн хувьд гадаадад эмчилгээнд зуучилсан хүний тоо 2011 оны байдлаар дараах байдалтай байна. Хүснэгт 2. Гадаад оронд эмчилгээнд зуучилдаг зарим зуучлагч байгууллага болон эмнэлгүүдийн

2011 оны мэдээ

№ Зуучлагч, эмнэлгийн нэр Зуучилсан хүний тоо 1 Бумрунград 1252 2 Сөүл Ионсей Медикал эмнэлэг 769 3 УБ-Сонгдо 34 4 Зуун нас эмнэлэг 20 5 Ачтан 8

Нийт 2083 Тайландын олон улсын Бумрунград эмнэлгийн төлөөлөгчийн газраас ирүүлсэн мэдээллээр Тайланд улсад оношилгоо, эмчилгээнд зуучлуулсан иргэдийг эмчид үзүүлэх цаг авсанаар нь үндэслэн ангилж үзвэл, 445 (35.5%) нь ерөнхий үзлэг шинжилгээ, 300 (24.0%) нь хоол боловсруулах эрхтэний эмгэгээр, 210 (16.8%) нь

29.2%

6.0%

14.0%

3.6%

20.0%

4.8%

10.8%

8.0%

3.6%

2011 он

33.6%

3.3%13.6%

2.3%

15.9%

6.5%

11.7%

2.8%10.3%

2012 он

22

мэдрэлийн мэс заслаар, 150 (12.0%) нь зүрхний эмгэгээр, 120 (9.6%) нь хавдараар, 27 (2.2%) нь бусад оношоор зуучлуулсан байна. Харин Сөүл Йонсей Медикал эмнэлгийн хувьд 483 (62.8%) нь шүдний эмгэгийн оношоор, 286 (37.2%) нь гоо сайхны мэс заслаар гадаад оронд эмчилгээнд зуучлуулсан байна. Харин аль улсад зуучилсан талаар мэдээлэл байхгүй байна. УБ-Сонгдо эмнэлгийн хувьд дийлэнхи буюу 18 (52.9%) нь зүрх, судасны мэс засал, 4 (11.8%) нь мэдрэл судлалын оношоор, 3 (8.8%) эвсэл үр шилжүүлэн суулгаж, үргүйдлийг эмчлэх оношоор, 3 (8.8%) нь гэмтэл согог судлалын оношоор, 6 (17.6%) нь бусад оношоор Солонгос улсад оношилгоо, эмчилгээнд зуучлуулсан байна. Ийст Гарден ХХК-ийн “Зуун нас” эмнэлгийн хувьд 10 (50.0%) нь үргүйдлийн оношоор, 6 (30.0%) нь урьдчилан сэргийлэх шинжилгээнд хамрагдахаар, элэгний хавдарын мэс засал, мэдрэлийн мэс засал, С вирусын эмэн эмчилгээ, эпилепсийн эмэн эмчилгээнд тус бүр 1 (5.0%) хүн хамрагдахаар БНСУ-ын эмнэлгүүдэд зуучлуулсан байна. Ачтан эмнэлгийн хувьд 7 (87.5%) нь мэдрэлийн мэс засал, мэдрэл судлалын оношоор гадаад оронд эмчилгээнд зуучлуулсан ба 3 нь БНХАУ-д, 2 нь БНСУ-д, 2 нь Тайланд улсад тус тус зуучлуулсан байна. Мөн 1 (12.5%) нь зүрх, хэрх судлалын оношоор БНСУ-д зуучлуулжээ. Мөн “Баянгол”, “Найрамдал”, “Мобио”, Ачит арвис ХХК-ны “Ачит-Эх” эмнэлгүүдээс гадаадад оношилгоо, эмчилгээнд зуучилсан иргэдийн оношийн мэдээллийг авахаар хүсэлт илгээсэн боловч тус эмнэлгүүд нь гадаад оронд ямар нэг өвчтөн зуучилж оношилгоо, эмчилгээнд хамруулаагүй гэсэн мэдээлэл өгсөн байна. БНСУ-ын Эрүүл Мэнд Нийгмийн Хамгааллын яамны харъяа Эрүүл Мэнд Худалдаа Хөгжлийн Институт (Korea Health Industry Development Institute)-ээс гаргасан мэдээлэлд дурдсанаар БНСУ-д эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ авсан Монгол иргэдийн тэргүүлэх өвчлөлүүдэд дараах өвчлөлүүд орсон байна.

Стационарын тэргүүлэх өвчлөл: • Элэгний эсийн карцином • Бөөрний үйл ажиллагааны эмгэг • Зүрхний ховдлын гажиг • Элэг ба элгэн дэх цөсний сувгийн өмөн • Улаан хоолойн өмөн • Эмэгтэйн үргүйдэл

Амбулаторын тэргүүлэх өвчлөлд

• Эмэгтэйн үргүйдэл • Лимфобластын цочмог лейкоз • Эрүүл мэндийн үзлэг • Хөхний өмөн • Элэгний эсийн карцином • Нугалам хоорондын зээрэнцгийн бусад тодорхой сөнөрөл

23

Бүлгийн дүгнэлт

1. 107 дугаар тушаалын жагсаалтын дагуу гадаадад эмчлүүлэгчдийн оношийн бүлгээр авч үзвэл мэдрэлийн мэс засал, эх барих эмэгтэйчүүд, ерөнхий мэс засал эхний байранд орж, өвчнөөр авч үзвэл эвсэл үр шилжүүлэн суулгах, үргүйдлийн эмчилгээ, Гамма туяа эмчилгээ, Элэг шилжүүлэн суулгах нөхөн сэргээх эмчилгээ, Нугас ба нугасны ёзоор дарагдалтын мэс засал дийлэнх хувийг эзэлж байна.

2. Өөрийн хүсэлтээр гадаадад эмчлүүлэхээр эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан иргэдийг өвчний оношийн бүлгээр нь авч үзвэл хавдар, яс-булчингийн тогтолцоо ба холбох эдийн, зүрх-судасны тогтолцооны өвчний оношоор тэргүүлэх байранд байна.

3. Монгол улсын иргэдийг гадаад орон руу оношилгоо, эмчилгээнд зуучилж байгаа байгууллагууд нь дагнасан чиглэлээр, тухайлбал, Сонгдо эмнэлэг зүрх судасны, Сөүл Йонсей Медикал эмнэлэг шүд, гоо сайхны, Зуун нас эмнэлэг нь үргүйдлийн, Ачтан эмнэлэг нь мэдрэлийн чиглэлээр тус тус зуучилсан байна.

4. БНСУ-ын Эрүүл Мэнд Нийгмийн Хамгааллын яамны харъяа Эрүүл Мэнд Худалдаа Хөгжлийн Институт (Korea Health Industry Development Institute)-ээс гаргасан мэдээллээр элэг, бөөр, зүрх, эмэгтэйчүүдийн үргүйдлийн эмчилгээ үйлчилгээ илүү авсан байна

5. Онош, тусламж, үйлчилгээний хувьд авч үзвэл хавдар, мэдрэл, зүрх судас, үргүйдлийн өвчлөл давамгайлж, эмчилгээний хувьд мэдрэлийн мэс засал, эрхтэн шилжүүлэн суулгах, эвсэл үр шилжүүлэн суулгах эмчилгээнүүд давамгайлж байна.

24

Гадаадад эмчлүүлэгчдийн зардал, санхүүгийн дэмжлэг, тусламж, үйлчилгээний тариф Гадаадад эмчлүүлэгчдийн зардал, санхүүгийн дэмжлэг, тусламж, үйлчилгээний тарифын асуудлыг:

• Банкуудын гадаад шилжүүлгийн мэдээлэл, • ЗГ-ын 2011 оны 226 дугаар тогтоолыг үндэслэн гаргадаг “иргэдийн гадаад

эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай” Эрүүл мэндийн сайдын тушаалууд,

• БНСУ-ын Эрүүл Мэнд Нийгмийн Хамгааллын яамны харъяа Эрүүл Мэнд Худалдаа Хөгжлийн Институт (Korea Health Industry Development Institute)-ээс гаргасан мэдээлэл

• Гадаадад эмчлүүлэгчдийн зардлыг тусламж, үйлчилгээний төрлөөр тодорхойлох зорилгоор Замын-Үүд болон Буянт-Ухаа боомтоор хил гарч буй Монгол иргэдийн дунд хийсэн асуумж судалгааны хүрээнд тус тус дүн шинжилгээ хийж үзлээ.

Монгол банкинд бусад банкуудын тайлан мэдээ төвлөрдөг ба банкны системээр дамжин шилжүүлэгдсэн гадаад шилжүүлгийн мэдээг гүйлгээний утга, зориулалтаар нь авч үзвэл 2009 онд нийт 4,282.3 мянга, 2010 онд 3,830.7 мянга, 2011 онд 7,754.9 манга, 2012 онд 18,166.9 мянган америк долларыг тус тус эмчилгээний зориулалтаар гадаад орон руу шилжүүлсэн байна. Үүнийг тухайн жилийн долларын дундаж ханшаар тооцож төгрөг рүү шилжүүлвэл, 2009 онд 6.2 тэрбум, 2010 онд 5.2 тэрбум, 2011 онд 9.8 тэрбум, 2012 онд 24.7 тэрбум төгрөгийг эмчилгээний зориулалтаар тус тус шилжүүлсэн байна.

Хүснэгт 3. 2009-2012 оны хооронд банкны системээр дамжин шилжүүлэгдсэн эмчилгээний зардлын дүн (Хүлээн авагч улсаар-эхний 6 байр)

2009-2012 оны гадаад шилжүүлгийн дэлгэрэнгүй мэдээллийг хавсралт 7-оос харна уу. Засгийн газрын 2011 оны 226 дугаар тогтоолыг ЭМЯ-аас гадаадад эмчлүүлэгчдийн санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн байдлыг авч үзэхэд 2011 оны байдлаар 103 иргэнд нийт 424.0 сая төгрөгийн, 2012 онд 141 иргэнд 479.5 сая төгрөгийн санхүүгийн дэмжлэгийг үзүүлсэн ба 1 хүнд олгох санхүүгийн дэмжлэг 1-5 сая төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байна. Эндээс харахад гадаадад эмчлүүлэх хүний тоо 36.9%-иар өссөн боловч санхүүгийн дэмжлэг 13.1%-иар өссөн байгаа нь 1 хүнд ногдох дэмжлэг буурч байгааг харуулж байна. Түүнчлэн 2011 онд 90 хүн дүгнэлт гаргуулсан боловч 103 хүн санхүүгийн дэмжлэг авсан нь төрийн албан хаагч болон ЭМС-ын 107 дугаар тушаалын жагсаалтад ороогүй өвчний шалтгаанаар цөөн тохиолдолд дүгнэлт гаргуулж, санхүүгийн дэмжлэг авсантай холбоотой байна.

Хүлээн авагч

Мянган ам.доллар

%Хүлээн авагч

Мянган ам.доллар

%Хүлээн авагч

Мянган ам.доллар

%Хүлээн авагч

Мянган ам.доллар

%

1 БНХАУ 1,785.4 41.7% БНХАУ 1,752.8 45.8% БНХАУ 2,773.8 35.8% Сингапур 7,543.2 41.5%2 ОХУ 346.3 8.1% Гонг Конг 657.3 17.2% АНУ 1,399.3 18.0% БНСУ 3,268.2 18.0%3 Гонг Конг 288.5 6.7% БНСУ 602.9 15.7% БНСУ 1,392.4 18.0% БНХАУ 3,232.8 17.8%4 Герман 277.5 6.5% АНУ 226.1 5.9% Гонг Конг 531.4 6.9% АНУ 1,138.9 6.3%5 АНУ 275.8 6.4% Герман 122.6 3.2% Сингапур 429.2 5.5% Гонг Конг 663.9 3.7%6 БНСУ 251.8 5.9% Сингапур 103.8 2.7% Герман 243.5 3.1% Герман 387.0 2.1%

Нийт 4,282.4 100.0% Нийт 3,830.7 100.0% Нийт 7,754.9 100.0% Нийт 18,166.9 100.0%

2010 он 2011 он 2012 онЭхний 6

байр

2009 он

25

БНСУ-ын Эрүүл Мэнд Нийгмийн Хамгааллын яамны харъяа Эрүүл Мэнд Худалдаа Хөгжлийн Институт (Korea Health Industry Development Institute)-ээс гаргасан мэдээлэлд дурдсанаар 2011 оны байдлаар БНСУ-ын Эрүүл мэндийн яаманд тайлан явуулах ёстой нийт 2,091 эрүүл мэндийн байгууллага бүртгэгдсэнээс 1,383 байгууллага нь үйл ажиллагааны тайлангаа тавьсан ба үүнээс 875 байгууллага нь гадаад иргэдэд үйлчилсэн гэсэн байна. 2009 онд 508 эмнэлэг, 2010 онд 844 эмнэлэг тайлангаа тавьсан байна. Тайлангаа өгсөн эрүүл мэндийн байгууллагуудын мэдээллээс харахад БНСУ-д оношилгоо, эмчилгээ хийлгэж буй иргэдийн тоогоороо Монгол улс 5 дугаар байранд орж, 2011 онд нийт эмчлүүлэгчдийн 3.2% нь Монгол иргэд эзэлж байна. Харин энэ нь Монгол улсын иргэн гэдгээр гаргасан тоо учраас тухайн оронд ажиллаж амьдарч байгаа иргэд хамрагдсан байх магадлалтай юм.

Хүснэгт 4. 2009-2011 онд БНСУ-д эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ авсан гадаадын иргэдийн тоо, эхний 6 байраар

№ Улс 2011 он 2010 он 2009 он

Хүний тоо

Эзлэх хувь

Хүний тоо

Эзлэх хувь

Хүний тоо

Эзлэх хувь

1 АНУ 27,506 27.0 21,338 32.4 13,976 32.6 2 Япон 22,491 22.1 11,035 16.8 12,997 30.3 3 БНХАУ 19,222 18.9 12,789 19.4 4,725 11.0 4 ОХУ 9,650 9.5 5,098 7.7 1,758 4.1 5 Монгол 3,266 3.2 1,860 2.8 850 2.0 6 Канад 2,051 2.0 1,714 2.6 984 2.3

Хүснэгтээс харахад 2011 онд БНСУ-д эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ авсан 3266 Монгол иргэний 2334 нь амбулаторын тусламж, үйлчилгээ авч, 576 нь эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэн бол 256 нь эрүүл мэндийн нэгдсэн шинжилгээнд хамрагдсан байна. БНСУ-д эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ авсан гадаадын иргэдийн 1 хүнд ногдох дундаж зардлыг 2009-2011 оны байдлаар авч үзвэл:

• 2009 онд амбулаторийн үзлэг 540,000 вон (ойролцоогоор 610,200 төгрөг), хэвтэн эмчлүүлэхэд 6,560,000 вон (ойролцоогоор 7,412,800 төгрөг),

• 2010 онд амбулаторийн үзлэг 970,000 вон (ойролцоогоор 1,134,900 төгрөг), хэвтэн эмчлүүлэхэд 5,830,000 вон (ойролцоогоор 6,821,100 төгрөг),

• 2011 онд амбулаторийн үзлэг 1,000,000 вон (ойролцоогоор 1,140,000 төгрөг), хэвтэн эмчлүүлэхэд 6,620,000 вон (ойролцоогоор 7,546,800 төгрөг), эрүүл мэндийн нэгдсэн шинжилгээ 710,000 вон (ойролцоогоор 809,400 төгрөг) байжээ.

Гадаадад эмчлүүлэгчдийн зардлыг тусламж, үйлчилгээний төрлөөр тодорхойлох зорилгоор 2012.08.02-08 хооронд УБ-Замын үүд, УБ-Сайншанд, УБ-Хөх хот чиглэлд галт тэргээр хил зорчиж буй 1202 зорчигч, 2012.07.22-28-ны хооронд УБ-Бээжин, УБ-Сөүл, УБ-Хөх хот, УБ-Хонг Конг чиглэлд онгоцоор хил зорчиж буй 1622 зорчигчдоос асуумж судалгаа авсаныг дор танилцуулж байна. Судалгаанд нийт 2824 зорчигч хамрагдсанаас 2234 (79.1%) зорчигч нь бизнес болон аялалын зорилгоор, 130 (4.6%) зорчигч эрүүл мэндийн шалтгаанаар буюу онош тодруулах, эмчлүүлэх зорилгоор, 460 (16.3%) зорчигч нь бусад шалтгаанаар гадаад орныг зорьсон байна.

26

Эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаадыг зорьж буй иргэдийн 86 нь БНХАУ, 28 нь БНСУ, 13 нь Тайланд, 1 нь Америк, 1 нь Япон, 1 нь Хонг конг улсад эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ авахаар явж байна. Хүснэгт 5. Оношилгоо, эмчилгээний зорилгоор гадаад орон руу зорчиж буй иргэдийн нас, хүйс

(бодит тоогоор)

Насны ангилал Хүйс

Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй

1 хүртэл 0 0 0 1-9 2 3 5 10-19 3 3 6 20-29 14 11 25 30-39 7 22 29 40-49 15 14 29 50-59 4 13 17 60 ба түүнээс дээш 6 13 19

Нийт 51 79 130 Оношилгоо, эмчилгээний зорилгоор гадаад орныг зорьж буй зорчигчдын 51 нь эрэгтэй, 79 нь эмэгтэй хүн байгаа ба насны хувьд 20-49 насныхан дийлэнхи буюу 83 хүн, 50 ба түүнээс дээш насны 36 хүн, 1-19 насны 11 хүн тус тус байна. Эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орон руу зорчиж буй иргэдийн 46 нь ганцаараа, 84 хүн нь 1-3 хүн дагуулж явж байна. Мөн 101 хүн нь энэ жил анх удаа, 15 хүн нь 2 дахь удаа, 5 хүн нь 3 дахь удаа, 9 хүн нь 4 ба түүнээс дээш удаа эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж байна гэж хариулсан байна.

Эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орон руу зорчиж буй иргэдийн 62 нь хэвтэн эмчлүүлэх тусламж, үйлчилгээ авахаар төлөвлөсөн ба ба үүнээс 20 нь мэс заслын, 16 нь нөхөн сэргээх, 12 нь эмэн эмчилгээ, бусад нь сувилахуйн, төрөх, эх барихын, гоо сайхны мэс заслын болон хэвтэн эмчлүүлэх бусад тусламж, үйлчилгээ тус тус авахаар төлөвлөсөн байна. Мөн 49 хүн нь амбулаторын тусламж, үйлчилгээ авахаар төлөвлөснөөс 36 нь амбулаторын үзлэг, оношилгоо, шинжилгээ, 7 нь шүд, эрүү нүүрний тусламж, үйлчилгээ, 6 нь амбулаторын бусад тусламж үйлчилгээ авахаар төлөвлөсөн байна. Хэвтэн эмчлүүлэх эмэн эмчилгээ болон амбулаторийн үзлэг, оношилгоо, шинжилгээ хоёуланг нь авахаар төлөвлөсөн нийт 14 иргэн байна.

6249

145

Зураг 3. Оношлогоо, эмчилгээний зорилгоор гадаад орныг зорьж буй иргэдийн тоо - тусламж, үйлчилгээний төрлөөр

Хэвтэн эмчлүүлэх тусламж, үйлчилгээ

Амбулаторийн тусламж, үйлчилгээ

Хэвтэн эмчлүүлэх эмэн эмчилгээ болон амбулаторийн үзлэг, оношлогоо, шинжилгээ

Бусад

27

Үйлчлүүлэх гэж буй эмнэлгийнхээ талаарх мэдээллийг хаанаас авсан бэ гэсэн асуултад 96 (73.8%) нь хувь хүнээс, 12 (9.2%) нь зуучлалын байгууллагаас, 10 (7.7%) нь эмнэлгүүдээс, 12 (9.2%) нь зурагт, интернэт зэрэг мэдээллийн хэрэгсэл болон бусад мэдээллийн эх үүсвэрээс авсан гэж хариулсан байна.

Эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буй шалтгааныг тодруулахад 42 нь өөрсдийн хүсэлтээр, 33 нь Монгол улсад оношлогдож, эмчлэгдэхгүй байгаа, 30 нь Монгол улсад үзүүлж байгаа тусламж, үйлчилгээний чанар муу, 10 нь Монгол улсад оношлож, эмчлэх тоног төхөөрөмж, боловсон хүчин байхгүй гэсэн шалтгаануудыг дурдсан байна. Хүснэгт 6. Эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буй иргэдийн эмчилгээний зардалд

төлөвлөж буй зардлын үзүүлэлт – Улсаар

Эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буй 130 иргэн эмчилгээний зардалд нийт 1.07 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн байна. Америк, Хонг-Конг, Япон улс руу тус бүр нэг хүн зорчиж байна. Бусад гурван улсын хувьд авч үзвэл, Тайланд улсад оношилгоо, эмчилгээ авах гэж буй иргэдийн зарцуулахаар төлөвлөж буй зардал бүх үзүүлэлтийн хувьд хамгийн өндөр, БНХАУ улсын хувьд нийт зардлаас бусад зардлын үзүүлэлт хамгийн бага байна.

33

3010

42

15

Зураг 4. Гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх болсон шалтгаан-Бодит тоогоор

Монгол улсад оношлогдож, эмчлэгдэхгүй байгаа

Монгол улсад үзүүлж байгаа тусламж, үйлчилгээний чанар мууТоног, төхөөрөмж, боловсон хүчин байхгүй

Өөрсдийн хүсэлтээр явж байгаа

Бусад

№ Улсын нэр Хүний тооХамгийн бага

зардалХамгийн их

зардал

жигнэсэн дундаж зардал

Нийт зардал

1 БНХАУ 86 76,500 58,106,000 4,056,054 336,652,500

Эрээн 24 76,500 4,000,000 931,313 22,351,500

Хөх хот 39 260,000 11,250,000 3,391,361 122,089,000

Шанхай 2 8,000,000 10,000,000 9,000,000 18,000,000

Бээжин 21 216,000 58,106,000 8,295,810 174,212,000 2 БНСУ 28 1,270,000 88,448,000 10,268,080 256,702,000 3 Тайланд 13 1,300,000 89,075,000 29,718,077 386,335,000 4 Америк 1 3,219,000 3,219,000 3,219,000 3,219,000 5 Хонг-Конг 1 14,148,000 14,148,000 14,148,000 14,148,000 6 Япон 1 74,472,000 74,472,000 74,472,000 74,472,000

130 76,500 89,075,000 8,641,359 1,071,528,500 Нийт

28

Хүснэгт 7. Эрүүл мэндийн шалтгаанаар гадаад орныг зорьж буй иргэдийн эмчилгээний зардалд төлөвлөж буй зардлын үзүүлэлт – Тусламж, үйлчилгээний төрлөөр

Судалгаанд хамрагдсан иргэдийн оношилгоо, эмчилгээндээ зарцуулах гэж буй зардлын үзүүлэлтээс жигнэсэн дундаж зардлыг тусламж, үйлчилгээний төрлөөр авч үзвэл, мэс заслын тусламж, үйлчилгээнд хамгийн өндөр буюу 30.9 сая төгрөг, гоо сайны мэс заслын тусламж үйлчилгээнд хамгийн бага буюу 697,5 мянган төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн байна. Харин судалгаанд хамрагдсан нийт 130 иргэний хувьд авч үзвэл дундаж зардал 8.6 сая төгрөг байна. Зардлыг санхүүжүүлэх санхүүгийн эх үүсвэрийн хувьд судалгаанд хамрагдсан 130 иргэний 117 нь хувиасаа болон хамаатан садангаасаа, 4 нь хувиасаа болон олон нийтийн хандив дэмжлэгээр, 2 нь улсын санхүүжилтээр, 1 нь олон нийтийн хандивын санхүүжилтээр явж байгаа бол 6 нь санхүүгийн эх үүсвэрээ тодорхойлоогүй байна. Хувиасаа зарцуулж буй зардлын хувьд хамгийн бага нь 76500 төгрөг, хамгийн их нь 89,1 сая төгрөг, олон нийтийн хандивын хувьд хамгийн бага нь 2,5 сая төгрөг, хамгийн их нь 5,1 сая төгрөг; улсын төсвийн санхүүжилтийн хувьд хамгийн их нь 19,1 сая төгрөг, хамгийн бага нь 14,1 сая төгрөг байна. Харин олон улсын болон бусад сангийн дэмжлэг авсан хүн байхгүй байна. Судалгаанд хамрагдсан нийт иргэдийн өрхийн сарын дундаж орлого 1,394,536.59 төгрөг байгаа ба өрхийн сарын орлого болон эмчилгээний зардлын хоорондох корреляцын коэффицент 0.21 (21.34%) байгаа нь зардлын хэмжээ нь өрхийн орлогын хэмжээнээс шугаман хамааралтай боловч хамаарлын хүч нь сул байгааг харуулж байна.

Тусламж, үйлчилгээний төрөл Хүний тооХамгийн бага

зардалХамгийн их

зардал

Жигнэсэн дундаж зардал

Нийт зардал

Хэвтэн эмчлүүлэх тусламж, үйлчилгээ

62 337,500 89,075,000 14,161,866.7 849,712,000

Мэс засал 20 675,000 89,075,000 30,881,150.0 617,623,000 Гоо сайхны мэс засал 2 675,000 720,000 697,500.0 1,395,000 Эмэн эмчилгээ 12 1,500,000 30,000,000 8,454,416.7 101,453,000 Төрөх, эх барих 3 1,300,000 8,000,000 3,759,333.3 11,278,000 Сувилахуйн тусламж, үйлчилгээ 4 337,500 3,000,000 1,559,375.0 6,237,500 Нөхөн сэргээх 16 450,000 19,144,000 5,067,535.7 70,945,500 Хэвтэн эмчлүүлэх бусад тусламж үйлчилгээ

5 3,219,000 10,679,000 8,156,000.0 40,780,000

Амбулаторийн тусламж, үйлчилгээ 49 200,000 11,078,000 2,419,847.8 111,313,000

Амбулаторийн үзлэг, оношлогоо, шинжилгээ

36 225,000 7,700,000 2,393,212.1 78,976,000

Шүд, эрүү нүүрний эмчилгээ 7 200,000 11,078,000 1,882,571.4 13,178,000 Амбулаторийн бусад тусламж үйлчилгээ

6 511,000 10,000,000 3,193,166.7 19,159,000

Хэвтэн эмчлүүлэх эмэн эмчилгээ болон амбулаторийн үзлэг, оношлогоо, шинжилгээ

14 216,000 58,106,000 7,019,692.3 91,256,000

Бусад 5 76,500 10,000,000 3,849,500.0 19,247,500 Нийт 130 76,500 89,075,000 8,641,358.9 1,071,528,500

29

Бүлгийн дүгнэлт

1. Манай улсын хувьд тухайн тусламж үйлчилгээний технологи хоцрогдсон, чанаргүй, эсвэл тухайн тусламж үйлчилгээг үзүүлдэггүйтэй холбоотойгоор гадаад орныг зорьж байна.

2. Манай улсын иргэдийн хувьд гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх тохиолдолд шаардагдах зардлыг тэр бүр банкны системээр дамжуулан хийдэггүй, ихэвчлэн бэлнээр авч явдагтай холбоотойгоор тэдний оношилгоо, эмчилгээндээ зарцуулж буй зардлын мэдээллийг зөвхөн Монгол банкны мэдээллээр гаргах боломжгүй юм. Гэсэн хэдий ч Монгол банкаар дамжин эрүүл мэндийн зориулалтаар шилжсэн мөнгөн дүн жилээс жилд нэмэгдсэн байна

3. Харин БНСУ-ын Эрүүл Мэнд Нийгмийн Хамгааллын яамны харъяа Эрүүл Мэнд Худалдаа Хөгжлийн Институтээс хийсэн судалгааны дүнгээс харахад зөвхөн 2011 оны байдлаар манай улсын иргэд дунджаар 7.2 тэрбум төгрөгний эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авсан байна. Мөн дээрх судалгаанаас харахад эрүүл мэндийн үйлчилгээ авсан хүний тоо, мөн эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний өртөг жилээс жилд нэмэгдсэн байна.

4. Дунджаар гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэхэд 1 хүн 8.6 сая төгрөг зарцуулж байгаа ба жигнэсэн дунджаар мэс заслын тусламж, үйлчилгээ хамгийн өндөр зардалтай (30.9 сая) байна.

5. Тайланд улсад оношилгоо, эмчилгээний зардал хамгийн өндөр, БНХАУ-д хамгийн бага байна.

6. Оношилгоо, эмчилгээний дийлэнхи хувийг хувь хүн өөрөө буюу хамаатан садныхаа дэмжлэгээр санхүүжүүлж байна.

30

ЗӨВЛӨМЖ 1. Монгол улсын иргэд гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлж буй урсгалыг бууруулах

тодорхой заалтуудыг “Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний бодлого” болон бусад бодлогын баримт бичгүүдэд тусгаж, баримтлах стратеги, хэрэгжүүлэх арга зам, үйл ажиллагаануудыг төлөвлөн хэрэгжүүлэх

2. Бодлого, эрх зүйн зохицуулалтыг өргөн хүрээнд буюу төр, хувийн салбарыг бүхэлд нь хамарсан байдлаар боловсруулж, хэрэгжүүлэх

3. Гадаад оронд эмчлүүлэгчдийн бүртгэл, мэдээллийн асуудлыг боломжтой бүх салбарын бүртгэл мэдээллийн тогтолцоонд тусгах асуудлыг бодлогын түвшинд судлан шийдвэрлэж, салбар хоорондын хамтын ажиллагааг хангах Тухайлбал.,

o Хилээр гарч буй иргэдийн бүртгэлд “Эрүүл мэндийн оношилгоо, эмчилгээ” гэсэн аялалын зорилгыг тусгаж болох эсэх,

o УБЕГ нь эрүүл мэндийн чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхлэхээр бүүртгүүлсэн аж ахуйн нэгж байгууллагуудыг хэвтүүлэн эмчлэх эмнэлэг, амбулатор, сувилал, лаборатор, гадаадын эмнэлгийн төлөөлөгчийн газар, гадаад оронд эрүүл мэндийн зуучлалын үйл ажиллагаа эрхлэгч байгууллага гэх мэт эрүүл мэндийн байгууллагын төрөл тус бүрээр бүртгэх боломж байгаа эсэх;

4. Эрүүл мэндийн албан ёсны мэдээллийн урсгалыг зохицуулах эрх зүйн баримт болох Эрүүл мэндийн сайдын 2010 оны 34 дүгээр тушаалд Төрийн болон хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагууд, зуучлалын байгууллагуудаас, гадаад оронд оношилгоо, эмчилгээнд зуучилсан иргэдийн тоо, онош, зуучилсан улсын талаарх мэдээллийг авч байх талаар тусгах.

5. Монгол улсад оношлож, эмчлэх боломжгүй өвчин эмгэгийн жагсаалтыг шинэчлэн, заалтуудыг тодорхой болгох

6. Гадаад орныг зорчих гол шалтгаан болж буй нуруу, мэдрэлийн мэс засал, үргүйдэл, шүд, эрүү нүүр, элэгний мэс заслын тусламж үйлчилгээг хөгжүүлэхэд хувийн хэвшлийн оролцоог дэмжин, энэ чиглэлээр техник, технологи, хүний нөөцийн чадавхийг сайжруулахад бодлогын түвшинд анхаарал тавих.

7. Дээрх чиглэлээр өндөр хөгжилтэй орнуудад төрийн сан болон бусад санхүүжилтээр эмч, мэргэжилтэнг багаар сургах

8. Зайлшгүй шаардлагаар гадаад оронд оношлуулж, эмчлүүлэх шаардлагатай иргэдэд үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэгийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх. Тухайлбал, Эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээ тогтмол төлж байсан иргэдэд нийгмийн эрүүл мэндийн даатгалын сангаас эмчилгээний зардал хуваалцах боломжийг судлан, эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох гэх мэт.

9. Гадагшаа чиглэсэн тусламж үйлчилгээг өөрийн оронд үзүүлэх болон эсвэл зарим өндөр өртөгтэй тусламж үйлчилгээг гадаад орноос авах эдийн засгийн тооцоолол, харьцуулалтын нарийвчилсан судалгаа хийх

10. Монгол улсын иргэнийг гадаад орны эмнэлэгт зуучлан оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх асуудлыг хувь хүмүүс хийж буй асуудлыг эрх зүйн зохицуулалтаар хориглох.

11. Монгол улсын иргэд хамгийн их зорчиж эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ авч буй орнуудтай иргэдийнхээ мэдээллийг солилцох боломжийг судлах

12. Монгол улсын иргэд ямар оношоор ихэвчлэн гадаад орныг зорьж буй талаар нарийвчилсан судалгаа хийх.

13. Монгол улсын иргэдийг гадаад орон руу оношилгоо, эмчилгээнд зуучлах үйл ажиллагаа эрхлэгчдэд тусгай зөвшөөрөл олгох эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох боломжийг судлан шийдвэрлэх.

31

ХАВСРАЛТ 1

Монгол улсын хилээр гарах гэж буй Монгол иргэдийн бүртгэлийн хуудас (Галт тэрэг)

Галт тэрэгний №

Вагоны № Зорчигчдын тоо

Аяллын зорилго Бизнес Аялал Эрүүл мэнд Бусад

Купэ №

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Купэ №

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Купэ №

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Купэ №

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Купэ №

1 2 3 4 5 6 7 8 9

32

ХАВСРАЛТ 2

Монгол улсын хилээр гарах гэж буй Монгол улсын иргэдийн бүртгэлийн хуудас (Онгоц)

№ Авиа

компаний нэр

Нислэгийн дугаар

Нислэлгийн чиглэл

Транзит хийх улсын нэр

Аяллын зорилго

Бизнес Аялал Эрүүл мэнд

Бусад

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44

33

ХАВСРАЛТ 3

Гадаадад эмчлүүлээр хил гарч буй иргэдээс авах судалгааны асуумж (Галт тэрэг)

Асуулт Хариулт

1 Галт тэрэгний дугаар: .......................................

2 Вагон, байрны дугаар: .......................................

3 Аль улсыг зорьж байгаа вэ? .......................................

4

Та өөрөө эмнэлэгт үзүүлэх гэж байна уу? Аль эсвэл эрүүл мэндийн шатгаанаар явж буй хэн нэгнийг дагаж яваа хүн үү?

� Өөрөө � Эцэг эх, ах дүү, хүүхдээ дагуулж яваа � Эхнэр/нөхрөө дагуулж яваа � Найзаа дагуулж яваа � Бусад

5 Та хэдүүлээ явж байгаа вэ? .......................................

6 Та болон таны дагуулж яваа хүн энэ жил эрүүл мэндийн шалтгаанаар хэд дэх удаагаа явж байна вэ?

.......................................

7 Ямар төрлийн тусламж, үйлчилгээ авах вэ?

� Хэвтэн эмчлүүлэх тусламж, үйлчилгээ авна � Мэс заслын эмчилгээ � Гоо сайхны мэс засал � Эмэн эмчилгээ � Төрөх эх барихын үйлчилгээ � Сувилахуйн тусламж үйлчилгээ � Нөхөн сэргээх тусламж үйлчилгээ � Бусад

� Амбулаторийн тусламж, үйлчилгээ � Амбулаторийн үзлэг, оношилгоо шинжилгээ � Шүд, эрүү нүүрний эмчилгээ � Бусад

� Бусад

8 Гадаад оронд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авах болсон шалтгаан

� Монгол улсад оношлогдож, эмчлэгдэхгүй байгаа � Монгол улсад үзүүлж байгаа тусламж үйлчилгээний

чанар муу � Тоног төхөөрөмж, боловсон хүчин байхгүй � Өөрсдийн хүсэлтээр явж байгаа � Бусад ............../бичнэ үү/

9 Та үйлчлүүлэх гэж буй эмнэлгийнхээ талаарх мэдээллийг хаанаас авсан вэ?

� Зуучлалын байгууллага � Эмнэлэг � Хувь хүн, хамаатан садан � Мэдээллийн хэрэгсэл /зурагт, интернет/ � Бусад

10 Та эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд хэдэн төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн бэ?

Зардлын төрөл Мөнгөн дүн Шууд бус зардал /Тээвэр, байр, буудал, унааны хөлс, хамт яваа хүний зардал/ Шууд зардал /оношилгоо, эмчилгээний зардал/

11 Та энэхүү зардлыг хаанаас гаргаж байгаа вэ?

Санхүүгийн эх үүсвэр Мөнгөн дүн Хувиасаа Олон нийтийн хандиваар Улсаас ямар нэг дэмжлэг Олон улсын болон бусад сангийн дэмжлэг

12 Та/эмчилгээ хийлгэх гэж буй хүн хэдэн настай вэ? └─┴─┴─┘

13 Та/эмчилгээ хийлгэх гэж буй хүний хүйс?

� Эр � Эм

14 Та/эмчилгээ хийлгэх гэж буй хүний өрхийн сарын дундаж орлого

.......................................

34

ХАВСРАЛТ 4

Гадаадад эмчлүүлээр хил гарч буй иргэдээс авах судалгааны асуумж (Онгоц)

Асуулт Хариулт

1 Нислэг үйлдэж буй авиа компаний нэр: .......................................

2 Нислэгийн дугаар: .......................................

3 Нислэгийн чиглэл: .......................................

4 Та транзит хийх үү: � Тийм � Үгүй

5 Та аль улсыг зорьж байгаа вэ? .......................................

6

Та өөрөө эмнэлэгт үзүүлэх гэж байна уу? Аль эсвэл эрүүл мэндийн шатгаанаар явж буй хэн нэгнийг дагаж яваа хүн үү?

� Өөрөө � Эцэг эх, ах дүү, хүүхдээ дагуулж яваа � Эхнэр/нөхрөө дагуулж яваа � Найзаа дагуулж яваа � Бусад

7 Та хэдүүлээ явж байгаа вэ? .......................................

8 Та болон таны дагуулж яваа хүн энэ жил эрүүл мэндийн шалтгаанаар хэд дэх удаагаа явж байна вэ?

.......................................

9 Ямар төрлийн тусламж, үйлчилгээ авах вэ?

� Хэвтэн эмчлүүлэх тусламж, үйлчилгээ авна � Мэс заслын эмчилгээ � Гоо сайхны мэс засал � Эмэн эмчилгээ � Төрөх эх барихын үйлчилгээ � Сувилахуйн тусламж үйлчилгээ � Нөхөн сэргээх тусламж үйлчилгээ � Бусад

� Амбулаторийн тусламж, үйлчилгээ � Амбулаторийн үзлэг, оношилгоо шинжилгээ � Шүд, эрүү нүүрний эмчилгээ � Бусад

� Бусад (бичнэ үү)............................

10 Гадаад оронд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авах болсон шалтгаан

� Монгол улсад оношлогдож, эмчлэгдэхгүй байгаа � Монгол улсад үзүүлж байгаа тусламж үйлчилгээний чанар муу � Тоног төхөөрөмж, боловсон хүчин байхгүй � Өөрсдийн хүсэлтээр явж байгаа � Бусад ............../бичнэ үү/

11 Та үйлчлүүлэх гэж буй эмнэлгийнхээ талаарх мэдээллийг хаанаас авсан вэ?

� Зуучлалын байгууллага � Эмнэлэг � Хувь хүн, хамаатан садан � Мэдээллийн хэрэгсэл /зурагт, интернет/ � Бусад

12 Та эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд хэдэн төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн бэ?

Зардлын төрөл Мөнгөн дүн Шууд бус зардал /Тээвэр, байр, буудал, унааны хөлс, хамт яваа хүний зардал/ Шууд зардал /оношилгоо, эмчилгээний зардал/

13 Та энэхүү зардлыг хаанаас гаргаж байгаа вэ?

Санхүүгийн эх үүсвэр Мөнгөн дүн Хувиасаа Олон нийтийн хандиваар Улсаас ямар нэг дэмжлэг Олон улсын болон бусад сангийн дэмжлэг Бусад......./бичнэ үү/

14 Та/эмчилгээ хийлгэх гэж буй хүн хэдэн настай вэ? └─┴─┴─┘

15 Та/эмчилгээ хийлгэх гэж буй хүний хүйс?

� Эр � Эм

35

ХАВСРАЛТ 5

Төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдээр дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн тоо, 2011 оны байдлаар

(ЭМСайдын 2011 оны 107 дугаар тушаалд орсон өвчний жагсаалтаар)

№ Өвчний нэршил УНТЭ КХТЭ УГТЭ ХӨСҮТ ХСҮТ ГССҮТ ЭХЭМҮТ АӨСҮТГеренто

логиНийт

I Мэдрэлийн мэс засал 4 1 26 0 0 0 0 0 0 31

1Тархины суурь хэсэг ба багана бүтцийн хавдрууд

1 56

2 Тархины суурь ясны хавдар 03 Тархины 3 дугаар ховдлын хавдар 1 1

4Дунд тархи ба багана бүтцийн байрлалтай мальформац 0

5Гурвалсан мэдрэлийн төгс хагалгаа

11

6 Гамма туяа эмчилгээ 4 19 23II Чих хамар хоолой судлал 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

7 Сонсголын мэдрэлийн хавдар 08 Меньерийн өвчний хүнд хэлбэр 09 Вегнерийн өвчний хүнд хэлбэр 0

III Нүд судлал 1 0 0 0 0 0 2 0 0 3

10Шилэрцэрийн өөрчлөлттэй торлогийн цус харвалт

11

11Торон бүрхүүлийн хүнд хэлбэрийн хууралт

11

12 Нүдний хорт хавдар 1 1IV Уушги судлал 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

13 Уушгины төрмөл эмгэг 0V Мэдрэл судлал 1 2 17 0 0 0 0 0 0 20

14Нугас ба нугасны ёзоор дарагдалтын мэс засал

1 2 1720

15Тархины том судасны бөглөрөлтийн реконструктив эмчилгээ 0

VI Хавдар судлал 1 3 1 0 0 0 0 0 0 5

16 Нөхөн сэргээх мэс засал эмчилгээ1 1 1

3

17Нойр булчирхайн толгойн хэсгийн өмөн

22

VII Цус, булчирхай судлал 3 0 0 0 0 0 1 0 0 418 Ясны чөмөг суулгах 3 1 4

VIII Зүрх, судасны мэс засал 1 0 4 0 0 0 1 0 0 6

19Зүрхний титэм судасны бүтцийн нарийсал

11

20 Вольф-Паркинсон-Уайтын хам шинж1

121 Гол судасны коарктаци 1 1

22Зүрхний том судаснуудын гаж байрлал

1 12

23Гол судасны хүнд хэлбэрийн цүлхэнгүүд

11

IX Ерөнхий мэс засал 3 0 4 0 0 0 0 0 0 7

24Элэг шилжүүлэн суулгах нөхөн сэргээх

3 47

X Гэмтэл согог судлал 0 0 0 0 0 0 0 0 0 025 Төрмөл яс хэврэгшил 0

26

Хүзүүний яс гэмтэж, нугас дарагдсанаас үүдэлтэй мөчдийн саажилт 0

XI Эх барих эмэгтэйчүүд судлал 0 0 0 0 0 0 14 0 0 14

27Эсвэл үр шилжүүлэн суулгах Үргүйдлийг эмчлэх (IVF-ET)

1414

Бүгд 14 6 52 0 0 0 18 0 0 90

36

Төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдээр дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн тоо, 2012 оны байдлаар

(ЭМСайдын 2011 оны 107 дугаар тушаалд орсон өвчний жагсаалтаар)

№ Өвчний нэршил УНТЭ КХТЭ УГТЭ ХӨСҮТ ХСҮТ ГССҮТ ЭХЭМҮТ АӨСҮТГерентол

огиНийт

I Мэдрэлийн мэс засал 0 0 30 0 2 0 1 0 0 33

1Тархины суурь хэсэг ба багана бүтцийн хавдрууд

4 1 5

2 Тархины суурь ясны хавдар 1 13 Тархины 3 дугаар ховдлын хавдар 3 1 4

4Дунд тархи ба багана бүтцийн байрлалтай мальформац

0

5 Гурвалсан мэдрэлийн төгс хагалгаа 1 16 Гамма туяа эмчилгээ 21 1 22II Чих хамар хоолой судлал 1 0 0 0 0 0 0 0 0 17 Сонсголын мэдрэлийн хавдар 1 18 Меньерийн өвчний хүнд хэлбэр 09 Вегнерийн өвчний хүнд хэлбэр 0III Нүд судлал 0 0 0 0 1 0 3 0 0 4

10Шилэрцэрийн өөрчлөлттэй торлогийн цус харвалт

1 1

11Торон бүрхүүлийн хүнд хэлбэрийн хууралт

1 1

12 Нүдний хорт хавдар 1 1 2IV Уушги судлал 0 0 0 0 0 0 0 0 0 013 Уушгины төрмөл эмгэг 0V Мэдрэл судлал 0 3 6 0 0 0 0 0 0 9

14Нугас ба нугасны ёзоор дарагдалтын мэс засал

1 6 7

15Тархины том судасны бөглөрөлтийн реконструктив эмчилгээ

2 2

VI Хавдар судлал 1 0 2 0 8 0 0 0 0 1116 Нөхөн сэргээх мэс засал эмчилгээ 1 2 3 6

17Нойр булчирхайн толгойн хэсгийн өмөн

5 5

VII Цус, булчирхай судлал 4 0 0 0 0 0 3 0 0 718 Ясны чөмөг суулгах 4 3 7VIII Зүрх, судасны мэс засал 2 2 17 0 0 0 5 0 0 26

19Зүрхний титэм судасны бүтцийн нарийсал

2 1 7 10

20 Вольф-Паркинсон-Уайтын хам шинж 1 3 421 Гол судасны коарктаци 1 1

22Зүрхний том судаснуудын гаж байрлал

5 5

23Гол судасны хүнд хэлбэрийн цүлхэнгүүд

6 6

IX Ерөнхий мэс засал 23 2 4 0 1 0 2 0 0 32

24Элэг шилжүүлэн суулгах нөхөн

сэргээх23 2 4 1 2 32

X Гэмтэл согог судлал 0 0 0 0 0 0 0 0 0 025 Төрмөл яс хэврэгшил 0

26Хүзүүний яс гэмтэж, нугас дарагдсанаас үүдэлтэй мөчдийн саажилт

0

XI Эх барих эмэгтэйчүүд судлал 0 0 0 0 0 0 35 0 0 35

27Эсвэл үр шилжүүлэн суулгах Үргүйдлийг эмчлэх (IVF-ET)

35 35

Бүгд 31 7 59 0 12 0 49 0 0 316

37

ХАВСРАЛТ 6

Өөрийн хүсэлтээр гадаадад эмчлүүлэхээр эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулсан иргэдийн хувь-ӨОУА-ын оношийн бүлгээр

2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012

1Хортой, хоргүй, тодорхойлогдоогүй хавдрууд

1 1 0 2 11 13 0 0 61 0 0 0 0 1 0 0 0 0 73 72

3 Мэдрэлийн тогтолцооны өвчин 0 0 0 0 12 2 0 0 0 0 3 3 0 2 0 0 0 0 15 74 Зүрх-судасны тогтолцооны өвчин 0 0 3 0 32 29 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 35 29

5Хоол боловсруулах тогтолцооны өвчин

0 0 1 2 5 1 0 2 2 0 0 0 1 0 0 0 0 0 9 5

6Яс-булчингийн тогтолцоо ба холбох эдийн өвчин

0 0 0 0 11 8 0 0 0 0 38 26 1 0 0 0 0 0 50 34

7Төрөлх гажиг, гаж хөгжил ба хромосомын эмгэг

0 0 1 0 6 7 0 0 0 0 2 4 3 2 0 1 0 0 12 14

8Гэмтэл, хордлого ба гадны шалтгаант бусад тодорхой эмгэг

0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 26 25 0 0 0 0 0 0 27 25

9 Бусад 0 0 5 3 14 3 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 20 610 Онош тодорхойлоогүй 4 4 1 0 3 8 0 0 0 6 1 3 0 1 0 0 0 0 9 -33

Бүгд 5 5 12 7 94 71 0 2 63 6 70 61 6 6 0 1 0 0 250 159

№ Өвчний нэршилУНТЭ КХТЭ УГТЭ ХӨСҮТ ХСҮТ ГССҮТ ЭХЭМҮТ АӨСҮТ ГҮТ Нийт

38

ХАВСРАЛТ 7

2009-2012 оны хооронд банкны системээр дамжин шилжүүлэгдсэн эмчилгээний зардлын дүн (хүлээн авагч улсаар)

Мянган ам.доллар

Орнууд 2009 2010 2011 2012 Нийт

Австрали 7.3 10.0 - 99.3 116.6 Австри - - 7.0 79.8 86.8 Англи 16.1 7.1 38.6 81.2 143.1 АНУ 275.8 226.1 1,399.3 1,138.9 3,040.1 Арабын Эмират - - 14.0 27.0 40.9 Бангладеш 189.2 - - - 189.2 Бельги 12.1 - 37.7 4.0 53.9 БНСУ 251.8 602.9 1,392.4 3,268.2 5,515.3 БНХАУ 1,785.4 1,752.8 2,773.8 3,232.8 9,544.8 Вьетнам - - 33.7 64.8 98.5 Герман 277.5 122.6 243.5 387.0 1,030.7 Голланд 169.9 - - - 169.9 Гонг Конг 288.5 657.3 531.4 663.9 2,141.1 Гүрж - - 42.3 - 42.3 Итали - 2.0 50.0 20.0 71.9 Казакстан - 59.8 - - 59.8 Малайз 30.0 - 17.1 9.2 56.3 ОХУ 346.3 - 193.6 358.3 898.2 Польш 122.4 6.9 8.0 68.0 205.4 Сингапур 195.5 103.8 429.2 7,543.2 8,271.7 Словак 30.0 - - 8.6 38.6 Тайвань 0.5 18.2 21.4 34.7 74.9 Тайланд 62.8 44.1 88.8 81.8 277.5 Унгар - 25.0 25.3 70.5 120.8 Швед - 7.5 7.1 41.6 56.3 Швейцари 33.5 36.9 169.4 61.0 300.8 Энэтхэг 48.4 27.0 87.9 154.0 317.4 Япон 105.9 24.6 88.9 225.7 445.2 Бусад орнууд 33.4 95.9 54.2 443.1 626.7 Нийт 4282.4 3830.7 7754.9 18166.9 34,034.8

39

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ 1. Монгол улсын их хурлын тогтоол, “Нийгмийн салбарт өөрчлөлт, шинэчлэл,

хувьчлал хийх үндсэн чиглэл батлах тухай”, 2002.07.10-ны №56, http://www.legalinfo.mn/law/details/6395?lawid=6395

2. Монгол улсын их хурлын тогтоол, “Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого батлах тухай”, 2008.01.31-ны №12, http://www.legalinfo.mn/law/details/7045?lawid=7045

3. ЗГ-ын 2010.10.13-ны 268 дугаар тогтоол “Эрүүл мэнд” үндэсний хөтөлбөр 4. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний чанарын

удирдлагыг бэхжүүлэх хөтөлбөр”, 2008.08.04-ний №176, http://www.moh.mn/downloads/erkhzui/Undesnii_hotolbor/MOH_2008_176_emnelgiin_tuslamj_uilchilgeenii_chanariin_udirdlagiin_togtoltssog_behjuuleh_hotolbor.pdf

5. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг 2010-2014 онд хөгжүүлэх бодлого”, 2009.12.28-ны №443, http://www.moh.mn/downloads/erkhzui/Toriin_bodlogo/MOH_2009_443_eruul_mendyn_salbaryn_huny_nuutsyg_2010-2014_ond_hogjuuleh_bodlogo.pdf

6. Эрүүл мэндийн сайд, Сангийн сайд, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайд нарын хамтарсан тушаал, “Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн асуудлаарх стратегийн баримт бичиг”, 2010 оны №270/168/109, http://www.moh.mn/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=162

7. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Эрүүл мэндийн салбарт хөгжүүлэх төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн талаар баримтлах бодлого”, 2011.02.21-ний №50, http://www.moh.mn/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=162

8. ЭМЯ-аас боловсруулж, санал авах түвшинд явж буй “Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний талаар төрөөс баримтлах бодлого”, http://www.moh.mn/downloads/etb.pdf

9. “Эрүүл мэндийн тухай хууль”, 2011 он, http://www.legalinfo.mn/law/details/49?lawid=49

10. “Төрийн албаны тухай хууль”, 2002 он, http://www.legalinfo.mn/law/details/487?lawid=487

11. “Аялал жуулчлалын тухай хууль”, 2000 он, http://www.legalinfo.mn/law/details/8929?lawid=8929

12. “Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль”, 2001 он, http://www.legalinfo.mn/law/details/34?lawid=34

13. “Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хууль”, 1993 он, http://www.legalinfo.mn/law/details/212?lawid=212

14. Засгийн газрын тогтоол, “Журам батлах тухай” 2011.07.06-ны өдрийн №226, http://www.legalinfo.mn/law/details/2717?lawid=2717

15. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Эмнэлгийн дүгнэлт гаргах журам, өвчний жагсаалт батлах тухай”, 2011.03.31-ний өдрийн №107

16. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Зөвлөлийн бүрэлдэхүүн, ажиллах журам батлах тухай”, 2011 оны №248

17. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2011 оны №249

18. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2011 оны №306

19. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2011 оны №339

20. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2011 оны №384

21. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2011 оны №433

40

22. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2012 оны №21

23. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2012 оны №74

24. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2012 оны №145

25. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2012 оны №179

26. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Иргэдийн гадаад эмчилгээнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх тухай”, 2012 оны №215

27. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, “Эрүүл мэндийн салбарын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулах зарим зөвлөл, комисс, хорооны бүрэлдэхүүн батлах тухай”, 2012 оны №399

28. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, 2013 оны №313 29. ҮСХ, “Өрхийн орлого, зарлага, амьжиргааны түвшний түүвэр судалгааны үндсэн

тайлан“, 2002-2003 30. ҮСХ, “Монгол улсын статистикинй эмхэтгэл-2012”, 2013 31. ҮСХ, “Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн судалгаа”-ны 2007-2012 оны үр дүнгүүд 32. www.pmis.gov.mn 33. http://bpo.gov.mn/userpage/enquiry/1212200004/detail 34. http://english.mw.go.kr/front_eng/cs/scs0401vw.jsp?PAR_MENU_ID=1004&MENU_ID=

100406&page=1&CONT_SEQ=284838&tabVal=&SEARCHKEY=TITLE&reQuery=&SEARCHVALUE=biggest%20international%20gathering

35. http://www.touristinfocenter.mn/cate30_more.aspx?CateID=30&ItemID=5 36. http://www.travelchinaguide.com/china-

trains/display.aspx?tp=1&to1=Hohhot&from1=Erlian&depDate=10%2F01%2F2013