Hemsirelik ders221014

Psikiyatri Kliniğinde Tedaviler

Yavuz Ayhan

22.10.14

İlaç grupları

• Antidepresanlar• Antipsikotikler• Duygudurum düzenleyicileri• Anksiyolitik/ Sedatif/ Hipnotikler• Anti-demans ilaçlar

Antidepresanların Etki Yerleri

(1) Nörotransmitter geri alımını inhibe eder; (2) Monoamin Oksidazı inhibe eder (MAO); (3) Nörotransmitter salınımını sağlar;

(4) Reseptörlerin blokajı ya da uyarılmasını sağlar. 5-HT =Serotonin; 5-HIAA = 5-hydroxyindoleacetic acid.

Antidepresanlar

• Serotonin Geri Alım İnhibitörleri– Fluoksetin– Sertralin– Sitalopram– Paroksetin– Fluvoksamin– Essitalopram

The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC, Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org

5

SSGI’lar dozaşımı durumlarında güvenli

• Serotonin/ Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri– Venlafaksin– Duloksetin– Milnasipran

• Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri– Reboksetin

• NaSSA– Mirtazapin

Antidepresanlar

Antidepresanlar

• Monoamin Oksidaz inhibitörleri– Tranilsipromin– Fenelzin– İzokarboksazid– Moklobemid– Selejilin– Rasajilin

Monoamin Oksidaz İnhibitörlerinin Sınıflandırılması

İlaç Seçicilik Geri dönüşlülük

Fenelzin Hayır HayırIzokarboksazid Hayır HayırTranilsipramin Hayır HayırSelejilin Eveta,b HayırMoklobemid Evetc EvetBrofaromine Evetc Evet

MAOi’ler ile birlikte:

KULLANILMAMALI AZ MİKTARDA KULLANILABİLİRPeynir (Krem peynir hariç) KahveOlgun/Ergin meyve ÇikolataBakla KolaSosis ÇaySalam Soya sosuLikör Bira/ şaraplarMonosodyum Glutamat

Salamura Balık

Bira mayası

Karaciğer

Fermente ürünler

Kırmızı şarap

Antidepresanlar

• Trisiklik/ Tetrasiklik antidepresanlar– İmipramin– Amitriptilin– Klomipramin– Doksepin– Desipramin– Nortriptilin– Amoksapin/ Maprotilin

Antidepresanlar

• Diğer:– Bupropion– Trazodon/ nefazodon– Agomelatin– ‘Uyarıcılar’: amfetamin türevleri

21

Major antidepresanların sık görülen yan tesirleri

Source. Adapted from Marangell LB, Martinez JM: Concise Guide to Psychopharmacology, 2nd Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Publishing, 2006, pp. 18–20. Used with permission.

Antidepresanlar: Aktivite, endikasyon, yantesirler ve doz

Antidepresanlar Örnekler Reseptör aktivitesi Endikasyon Yan tesirler Dosing

Trisiklik antidepresanlar (TCAs)

Amitriptyline, desipramine, imipramine

SRI, NRI, Ach-M, Hist, 1 Major depresyon, enuresis

ağız kuruluğu, kabızlık, idrar tutukluğu, bulanık görme, hipotansiyon, kardiyak toksisite, sedasyon

Commence 25 mg, increase to 100–200 mg/day

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRIs)

Fluoxetine, paroxetine, sertraline

SRI Major depresyon, anksiyete bozukluğu, dürtü-kontrol bozukluğu, bulimia nervosa

ajitasyon, insomnia, başağrısı, bulantı ve kusma, cinsel YT, hiponatremi

Usually 20 mg/day (fluoxetine); may increase to 60 mg/day

Monoamin oxidaz inhibitorleri (MAOIs)

Tranylromine, moclobemide

MAOI Major depresyon, sosyal fobi

Hypertensive crises for older agents, insomnia, bulantı, ajitasyon, confusion

Moclobemide: 150–600 mg twice daily after food

Serotonin-norepinefrin geri alım inhibitorleri (SNRI)

Venlafaxine, duloxetine NRI, SRI Major depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu

fobi (venlafaxin), bulantı, insomnia, ağız kuruluğu, sedasyon, terleme, ajitasyon, başağrısı, cinsel YT

Venlafaxine: commence at 75 mg/day; increase to 225 mg/day as needed

Norepinefrin ve dopamin geri alım inhibitörleri (NDRIs)

Bupropion NRI, DRI Major depresyon, sigara bırakma

ajitasyon, insomnia, başağrısı, bulantı ve kusma, havale (0.4%)

150 mg twice daily

Serotonin antagonism ve geri alım inhibition (SARI)

Nefazodone SRI, 5-HT2, 1, NRI Major depresyon sedasyon, hepatotoksisite, sersemlik, hipotansiyon, parestezi; priapism (trazodone)

100–300 mg twice daily

norepinefrin ve serotonin spesifik antidepresan (NASSA)

Mirtazapine 2, 5-HT3, 5-HT2A, 5-HT2C,

Hist

Major depresyon kilo artışı, sedasyon, sersemlik, başağrısı; cinsel YT daha az

15–45 mg/day at night

norepinefrin geri alım inhibitörleri (NRI)

Reboxetine, atomoxetine NRI ?Major depresyon, dikkat-eksikliği hiperaktivite bozukluğu

Insomnia, terleme, sersemlik, ağız kuruluğu, kabızlık, idrar tutukluğu, takikardi

Reboxetine: 4–6 mg twice daily

Şizofreni

– Şizofreni– Şizoafektif Bozukluk– Sanrılı Bozukluk– Bipolar Afektif Bozukluk– Psikotik Depresyon– Dürtü Kontrol Sorunları– Ekleme: Depresyon, Obsesif Kompulsif Bozukluk;

anksiyete bozuklukları– Hareket Bozuklukları

Antipsikotikler

Beyinde dopaminrjik Yolaklar

AntipsikotiklerBirinci Kuşak, klasik, tipik antipsikotikler/ Nöroleptikler

I. Fenotiazinler

  A. Aliphatic side chain (düşük/orta potanslı ajanlar)Chlorproethazine, klorpromazin, cyamemazine, levomepromazine, promazine, triflupromazine

  B. Piperidine side chain (düşük/orta potanslı ajanlar)Mesoridazine, pericyazine, piperacetazine, pipotiazine, propericiazine, sulforidazine, tioridazin

  C. Piperazine side chain (orta/yüksek potanslı ajanlar)Acetophenazine, butaperazine, dixyrazine, flufenazin, perazine, prochlorperazine, thiopropazate, thioproperazine, trifluperazin

II. Butirofenonlar (yüksek potanslı ajanlar)Benperidol, bromperidol, droperidol, fluanisone, haloperidol, melperone, moperone, pipamperone, timiperone, trifluperidol

III. Thioksantenler (düşük/orta potanslı ajanlar)Chlorprothixene, klopentiksol, flupentiksol, thiothixene, zuklopentiksol

IV. Dihidroindolonlar (low/medium-potency agents)Molindone, oxypertine

V. Dibenzepinler (low/medium-potency agents)Clotiapine, loxapine

VI. Difenilbutilpiperidinler (yüksek potanslı ajanlar)Fluspirilene, penfluridol, pimozid

VII. Benzamidler (düşük/orta potanslı ajanlar)Nemonapride, sulpirid, sultopride, tiapride

VIII. Iminodibenzil (orta potanslı ajanlar)Clocapramine, mosapramine

Antipsikotiklerin yan tesirleri reseptör tutulumuna bağlıdırReseptor Muhtemel etkiler Muhtemel yan tesirler

Dopamin D2 Antipsikotik etki, pozitif belirtiler ve ajitasyon tedavisi

EPS, distoni, parkinsonism, akatizi, tardiv dyskineziProlaktin ve diğer endokrin etkiler, sexual ve menstrual sorunlar, galaktore, jinekomasti, ve kemik değişiklikleri

Serotonin 5-HT2A EPS’de azalma Kesin bilinmiyor

Serotonin 5-HT2C Kesin bilinmiyor Kilo

Asetilkolin (muskarinik) EPS’de azalma Santral, kardiak (sinus takikardi, aritmi), ve periferal (vision, ağız kuruluğu, konstipasyon)Antkolinerjik yan tesirler

Histamin H1 Sedasyon, kilo alımı

Noradrenerjik alfa1 Baş dönmesi, postural hipotansiyon

• Yeni kuşak, ikinci jenerasyon, yeni antipsikotikler– Olanzapin– Ketiyapin– Risperidon– Paliperidon– Ziprasidon– Aripiprazol– Amisulprid

Antipsikotikler

İkinci Kuşak Antipsikotikler

İlaç özellikleri Etki Yan tesirler

İlaç P450 enzim Yarı ömür DA/5HT afinitesi Psikoz Zihinsel işlevler Depresyon/ ÖzkıyımMotor QTc, msec Met Sendrom

Kilo artışı Diğer

Klozapin CY3A41A2

7–13 126/16 Üstün İyi +++ 0 Not tested

+++ 4.4 Agranulositoz

Risperidon 2D6(3A–4)

20–22 4/0.5 etkili orta etki ? +/++ 11.6 + 2.2 Hiperprl

Olanzapin 1A22D6

21–54 11/4 etkili orta etki + + 6.8 ++/+++ 4.1

Ketiapin 3A4 6 160/295 etkili — ? 0/+ 14.5 ++ 2.7 Sedasyon

Ziprasidon 3A4 10 5/0.4 etkili orta etki + ++ 20.3 0/+ 0.2

Aripiprazol 3A42D6

48–68 0.45/3.4 etkili orta etki ? 0/+ — 0/+ 0.7 Aktivasyon

Tardive Dyskinesia.flv

Parkinsonizm ve akut distonik reaksiyonların tedavisi

Compound Relative equivalence (mg)a Route Availability Dosing Dosage range (mg/day)

Anticholinergic

Trihexyphenidyl 2 Oral Tablets: 2, 5 mgElixir: 2 mg/mLSequels: 5 mg (sustained release)

qd–bid 2–30

Benztropine (Cogentin) 1 OralInjectable

Tablets: 0.5, 1, 2 mgAmpules: 1 mg/mL (2 mL)

qd–bidEvery 30 minutes (until symptom relief)

1–122–8

Biperiden (Akineton)b 2 OralInjectable

Tablets: 2 mgAmpules: 5 mg/mL (1 mL)b

qd–tidEvery 30 minutes (until symptom relief)

2–242–8

Procyclidine (Kemadrin) 2 Oral Tablets: 5 mg (scored) bid–tid 5–20

Antihistaminic

Diphenhydramine (Benadryl)

50 OralInjectable

Tablets: 25, 50 mgAmpules: 50 mg/mL (1 mL, 10 mL)Syringe (prefilled): 1 mL

bid–qd 50–200

dopaminrgic

Amantadine (Symmetrel) N/A Oral Tablets: 100 mgSyrup: 50 mg/5 mL

qd–bid 100–300

Note. N/A = not applicable; qd = once daily; bid = twice daily; tid = three times daily.aAdapted from Klett ve Caffey 1972.bNo longer available as an injectable in the United States.

Duygudurum düzenleyicileri

• Lityum karbonat• Valproik asit/ Valproat• Karbamazepin• Okskarbazepin• Lamotrijin• Topiramat• Gabapentin

Duygudurum düzenleyicilerinin özellikleri

Kaynak. Adapted from Marangell LB, Martinez JM: Concise Guide to Psychopharmacology, 2nd Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Publishing, 2006, pp. 138–141. Used with permission.

The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC, Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org

The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Fifth Edition. Edited by Hales RE, Yudofsky SC, Gabbard GO. © 2008 American Psychiatric Publishing, Inc. All rights reserved. www.appi.org

Duygudurum düzenleyicilerinin özellikleri

Anksiyolitik/ Sedatif/ Hipnotik İlaçlar

• Hastalıkların primer tedavisine yönelik değil, destekleyici

• Kontrollü satılan ilaçlar• Kısa süreli kullanım: Bağımlılık potansiyeli!• Özellikle anksiyete bozuklukları, uyku

bozuklukları, duygudurum bozuklukları, ajitasyon/eksitasyon tedavisinde yardımcı

47

Anksiyolitik/ Hipnotik İlaçlar

Source. Drug Facts ve Comparisons 2002; Fuller ve Sajatovic 2004b; Jenkins et al. 2001; Nishino et al. 2004; Physicians’ Desk Reference 2006; Pies 1998; Shader ve Greenblatt 2003. (continued)

48

Anksiyolitik/ Hipnotik İlaçlar

Anti Demans İlaçlar

• Özellikle Alzheimer Hastalığında etkin• Uzun sürede görülen etki• Psikiyatri Kliniğinde kullanımı sınırlı

• Kimde etkili?– Major depresyon– Mani– Şizoafektif Bozukluk– Katatoni, şizofrenik psikoz veya diğer– Tıbbi durumlarda nadiren: Nöroleptik Malign

Sendrom, Parkinson Hastalığı…

Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)

Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)

Elektrokonvulsif Tedavi (EKT)

EKT sırasında ne oluyor?

• Teşekkürler