хяналт1 /hynalt

ХяналтынудирдлагаХяналтын удирдлага

Менежментийн үндэс

Хяналт гэж юу вэ?

Хяналт гэж юу вэ?

• Хяналт нь байгууллагын зорилгыг жигд тасралтгүй хэрэгжүүлэхэд тус дөхөм үзүүлэх үйл явц юм.Хяналтын үйл явцыг зөв зохион байгуулснаар аливаа нэг асуудал үүсэн томорч, шийдэгдэхгүй явсаар байгууллагын амжилтанд хор хохирол учруулах хэмжээнд хүртэл даамжирхаас сэргийлэх боломжтой.

• Э

Хяналт нь байгууллагын зорилгыг жигд тасралтгүйхэрэгжүүлэхэд тус дөхөм үзүүлдэг үйл явц юм. Хяналтын үйлявцыг зөв зохион байгуулснаар аливаа нэг асуудал үүсэнтоморч, шийдэгдэхгүй явсаар байгууллагын амжилтанд хорхохирол учруулах хэмжээнд хүртэл даамжрахаас сэргийлэхболомжтой.Хяналтыг амжилттай хэрэгжүүлсний үндсэн дээр байгууллагынболон хувь хүн нэг бүрийн үр бүтээлч үйл ажиллагааг дэмжинхөхүүлэх бололцоо бий болно.Хяналтын үүргийг зөвхөн дээд шатны удирдагч юмуу түүний томилсон хүмүүс хэрэгжүүлэх албагүй.

Хяналт зайлшгүй байх шалтгаан• Гадаад орчны байнга өөрчлөгдөн шинэчлэгдэх үйл явцыг цагямагт мэдэрч байх• Нэгж хэсгийн ажлын уялдаа холбоо, түүний нарийн төвөгтэйбайдал хяналтын тогтолцоо бүрдүүлэх шаардлагыг бийболгодог• Аливаа шинэ ажил хүмүүсээс өндөр ур чадвар шаардах баүүнтэй зэрэгцэн алдаа эндэгдэл гарсан тохиодолд дахиндавтагдахгүй байхаар засварлагдахад хяналт чиглэгдэнэ.• Байгууллагын ажлын эцсийн үр дүнг удирдагч хариуцажбайдаг ба стратегийн шинж чанартай шийдвэр гаргахад

Хяналтын үндсэн 5 үүрэг1. Тодорхойгүй байдлыг тодорхой болгох2. Алдаа дутагдлыг илрүүлэх3. Нөцөл боломжийг тогтоох4. Хүнд бэрхшээлтэй нөхцөл байдлыгудирдах5. Эрх мэдлийг бусдад шилжүүлэх

Хяналт хэлбэр-/ үйл явц/

Урьдчилсан Явцын Төгсгөлийн

Эргэх холбоо

Урьдчилсан хяналт нь гол төлөв бодлого, журам, дэг гэх мэтТодорхой хэсгүүдээр дамжин хэрэгжинэ.Ингэхдээхөдөлмөрийн, материал-санхүү, технологи, мэдээллийн нөөцзөв зарцуулагдах эсэхийг урьдчилан тооцоход чиглэгдэнэ.

Явцын хяналт ажил ид өрнөж байх үед хийгдэх бөгөөд үндсэнхэлбэр нь ажилтны үйл ажиллагааг түүний шууд захирах даргахянах байдлаар явагдана.

Төгсгөлийн хяналт нь ажил дуусах эсвэл төлөвлөсөн цагхугацаа хэтэрсэн үед хийгддэг онцлогтой.

Явцын болон төгсгөлийн хяналт буцах холбоогоор дамжин хийгдэнэ.Байгууллагын удирдлагын систем эргэх холбооны битүү хэлхээнээстогтоно. Энэ системийн хувьд удирдагч гадаад элемент байх тул хэрэгтэйцаг үед байгууллагын үйл ажиллагааг ажлын шинж чанар, системийнзорилго зэргээр нь дамжуулан өөрчлөх, залруулах боломжтой юм.

Системийн буцах холбоог нөхцөлдүүлэх хүчин зүйлс

• Тодорхой зорилгуудтай байх• Гаднын нөөцийг оновчтой ашигладаг байх• Хэрэгжүүлж байгаа зорилгоосоо хэт

хазайхгүй байхын тулд байнгын хяналт тавьж, хэрэгтэй зохицуулалт хийдэг байх

• Байгууллага зорилгоо хэрэгжүүлэхийн тулд гадаад орчны өөрчлөлтөөс хамаарах алдаа дутагдалыг засч, үйл ажиллагааныхаа хэвийн хэмжээг хадгалж чаддаг байх.

Хяналтын үйл явцын ерөнхий дараалал№ Хяналтын үйлдлүүд Хяналтын үр дүн тооцох

1Нарийн тодорхой стандарт бий

болгох

• Ямар үр дүн, үзүүлэлттэй явц байгааг харьцуулан авч үзэх

• Стандартуудаас урган гарсан өөр үзүүлэлтүүдийг ашиглах

2Хүрсэн үр дүн,үзүүлэлтүүдийг

стандарттай харьцуулах

• Ямар хазайлт ,хэр зэрэг алдаа гарсныг тодруулах

• Илүү зүйлийг хасах зарчмыг хэрэглэх • Үр дүнг нарийвчлан хэмжиж тооцох • Стандарт ба үр дүнгийн талаар бүх талын

мэдээллийг түгээх

3Байгууллагын зан үйлийн илүү нарийвчилсан чиг хандлагыг

сонгох

• Ямар нэг нэмэгдэл арга хэмжээ авах шаардлаггүй байх

• Алдаа дутагдалыг арилгах • Стандартыг шинэчлэх хэрэгцээ үүсэх

Тийм

Үгүй

Хяналтын үе шат

Хяналтын хэсгийг тогтоох

Гүйцэтгэлийн стандартыг бий болгох

Гүйцэтгэлийг хэмжих

Гүйцэтгэл стандартыг

харьцуулах

Хэлбэлзсэн эсэхийг тогтоох

Засварлах

Ажлаа үргэлжлүүлэх

Буцах холбоо

Хяналтын тогтолцоо

1. Уламжлалт буюу бюркорат хяналт: Энэ нь ажлын гүйцэтгэлийг шалгахдаа дүрэм заавар, бодлого эрх мэдлийн шатлал, шагналын систем буюу механизмуудыг ашигладаг.

Дүрэм журамЭрх мэдлийн шатлалЧанарын хяналтын хэсэг Бодит

2. Төвлөрсөн бус хяналт : Энэ хяналтын хандлага нь нийгмийн үнэт зүйлс, уламжлал, харилцан итгэлцэл дээр тулгуурладаг. Төвлөрсөн бус хяналт нь ажилчдыг ямар нэг дүрэм заавраар хянахгүй харин тэдэнд ажлаа сайн хийнэ гэсэн итгэл найдвар хүлээлгэдэг.ТБХ-ын хүрээ:

Байгууллагын соёлБүлгийн хяналт Өөрийн хяналт Ажилчдын сонголт

Хяналтын төвшин

1. Стратегийн:хяналт нь стратегийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх явдлыг баталгаажуулах ба дээд түвшний менежерүүдийн үйл ажиллагааны талбар болдог

2. Тактикийн: хяналт нь байгууллагын түвшин дэх тактикийн хэрэгжилтийг дүгнэх,шаардлагатай үед засварлах арга хэмжээг авч байдаг тогтмол үр дүн,холбоо бүхий хяналтын төрөл юм.

3. Үйлажиллагааны: хяналт нь байгууллагын нэгж хэсэг бүрийн ажлын явц,өдөр тутмын үр дүнгийн хяналт юм.

Удирлагын хяналтын систем

• Байгууллагын менежерүүд удирдлагын шатлал төвшингөөсөө хамаарч харилцан адилгүй үүрэг гүйцэтгэдэг.Тухайлбал:

Хяналтын төвшин

Хяналтын төрөл

Хяналт хийгдэх байдал

Дээд шатны удирдлага

Санхүүгтйн хяналт

Байгууллагын ерөнхий стратеги төлөвлөгөөнд тулгуурлан бизнесийн үйл ажиллагаанд санхүүгийншинжилгээ хийх дотоод үйл ажиллагааг хянах,санхүүгийн хөндлөнгийн хяналтыг хийх зэргээр санхүүгийн мэдээ тайланг гол болгодог.

Дунд төвшин

Төсвийн хяналт

Өөрийн хариуцсан салбар нэгжийн төсвийн гүйцэтгэлийг хянана.

Анхан төвшин

Үйл ажиллагааны хяналт

Оногдсон төсвийн хүрээнд нөөцийг ажилчдад хуваарилан,тэдний үйл ажиллагаанд шууд хяналт тавьж ажиллана.

Хяналтын үр ашигтай системийн хүрээ

• Стратегитай холбогдсон байх• Хяналтын үйл ажиллагааны бүх үе шатуудыг

хэрэглэх• Үр дүнд чиглэсэн байх• Үйл ажиллагааны төрөлтэй нийцэж байх• Уян хатан байх• Бүх гишүүдээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх• Цаг үе олсон байх

Буруу зохион байгуулагдсан хяналтын систем нь ажилтнуудын зан үйлийн байдалд маш хүчтэй нөлөөлж,хэт барьж идэвх санаачлагыг нь боогдуулна.

Менежментийн үндэс хичээл 1-р курсАшигласан ном

Судлах ном:•Н.Цэнд ба бус Менежмент. УБ.: 2005., 497 хууд.•Т.Дорж, Ү.Чимэд Менежемент. УБ.: 2000., 325 хууд.•Д.Болормаа Менежмент. УБ.: 2001, 2008., 247 хууд•Б.Мөнхжаргал, Б.Амаржаргал Менемент. УБ.: 2002., 323 хууд.•Ю.Адъяа Менежментийн ухаан. УБ.: 2002., 291 хууд.•Н.Отгонбаяр Менежмент. УБ.: 2006., 123 хууд.•П.Наранцэцэг Монгол менежмент. уб.: 2003., 98 хууд.•Ч. Пүрэвдорж Менежментийн удиртгал. УБ.: 2002., 291 хууд.•К.Боуман, М.Жаррет Менежмент практикт. уб.: 2002., 271 хууд.•Менежментийн шинэ парадигма. уб.: 2005., 262 хууд.•Х.Пүрэвдагва Менежерийн арга барил. УБ.: 1994., 147 хууд.•П. Мөнх, Б.Норжваанчиг Менежмент. УБ.: 1997., 239 хууд.•Х.Лутчимэг

Менежмент менежерийн арга барил. УБ.: 2005., 217 хууд.