Gıda güvenliği ve Helal Gıda Sertifikasyonu

Prof.Dr.Mustafa TAYARU.Ü.Veteriner Fakültesi

Gıda Hijyeni ve Teknolojisi Bölümü

3

54321

Bir anne anlatıyor

5

Bir yemeğin bedeli ölüm

BM Nüfus Fonu Yusuf Efe Özkan

19

Nüfus artış hızının yüksek olduğu 1950-1970’li yıllarda

ÇÖZÜM!!!Yeşil Devrim

Yüksek verimli tohumlukların kullanılması Monokültür: Sürekli aynı tür ve çeşidin yıllar

boyunca yetiştirilmesiYoğun girdi kullanımı

PestisitlerGübrelerHormonlarSulamaFosil yakıtlar (Enerji)

İthalat-ihracat

BSE Krizi (1990- ...)

BSE’den 2009 yılına kadar 165 kişiyi öldürdü

Tedbir olarak 4.4 milyon sığır imha edildi. Pek çok işletme

kapandı •Dioksin Krizi (1999-2000)

•Şap Hastalığı Krizi (2001)

•Kuş gribi krizi (2004)

•Domuz gribi krizi (2010)John Gummer,

İngiltere Tarım Bakanı (6 Mayıs 1990)

YaşananDeneyimler

Sorunlar

Sürdürülebilirlik

Küreselleşme

Gelişen dünya ticareti - pazarlar

Artan dünya nüfusu

Diyetle ilgili hastalıklar

Yaşlanan nüfus

Obezite

Tüketici talebi

Etik, güvenlik , sağlık, fiyat

İklim değişikliği-çevre

KÜRESEL GIDASORUNLARI

• İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

• Yağış rejimi değişikliği • Sel ve su baskınları

• KURAKLIK

• Sıcaklık artışı• Çölleşme

• SU YÖNETİMİ

• Havza yönetimi• Modern sulama sistemleri

• GIDA GÜVENCESİ

• Arz – talep dengesizliği• Fiyat artışları

• GIDA GÜVENLİĞİ

• Halk sağlığı• Güvenli gıda tüketimi

• SALGIN HASTALIKLAR

• Kuş Gribi,Domuz gribi,BSE• Sınır aşan hastalıklar

Gıda güvenliği önem kazandı Gıda üreticilerinin güvenli gıda

üretme çabaları – HACCP sistemiYasal otoritelerin gıda zincirini

kontrol altında tutma çabalarıUluslararası gıda ticaretinde

kullanılan mevcut standartlarda gıda güvenliğinin ağırlık kazanması

Dünyada yaşanan gıda skandalları ve tüketicilerin güveninin otoritelere sarsılması

İletişim Internet Asparagas habercilik

Dioksin krizi

BSE hastalığı

“GDO” aldatmaları

Şap hastalığı

YaşananDeneyimler

Kalp hastalıklarıKanserTansiyon

Kronik karaciğer hastalıklarıKazalar

Şeker hastalığıPnömoni ve influenzaEnfeksiyöz hastalıklarBöbrek hastalığıKan enfeksiyonları

Gıda ile ilgiliAlkol ile ilgiliDiğer etkenler

Anahtar

Ölüm oranı 100,000 kişide

Ölüm nedenleri

İTHALAT-İHRACAT

Bu adam 1 kutuda…

5 Kıta

60 Ülke

35 Ürün

…getirir.

Hepsi bir piza’da!HamurFransa İngiltere Polonya ABDMayaİngiltereİrlandaAlmanya TuzİngiltereFransa Çin

ŞekerBrezilyaEdonezyaJamaikaİngiltere

Domates salçasıİtalyaİspanyaYunanistanFransa Hollanda

BaharatYunanistan, Italyaİspanya, Kenya, Uganda, Tanzaniy, Fas

Diğer ürünler…, Peynir: İsviçre, İrlanda, Fransa , Italya İspanya, İngiltere,Hollanda; Salam İrlanda, Hollanda, Almanya , İngiltere, Şili, Brezilya, Belçika; Piliç, Brezilya, İrlanda, İngiltere, Hollanda, Almanya ; Acı biber Afrika, Asya, Güney Amerika; Balık Falkland Adaları; İspanya; Izlanda, Danimarka; Pepperoni Polonya , İtalya, İrlanda, İngiltere Denmark, ABD; Sebze (sarımsak, mantar, biber, soğan, zeytin Akdeniz ülkelerinden; Zetinyağı İtalya, Yunanistan, İspanya

Satıldığı ülke: Türkiye

Sağlık kaybıTazminat

Turizm gelirlerinde azalma

Prestij kaybı

İşgücü kaybı

Gıda ticaretinde azalma

Tedavi masraflarıKapatma cezalarıYasal yaptırımlar

Müşteri kaybı

DİREKT MALİYET

İNDİREKT MALİYET

Güvensiz gıda tüketimi sonuçları

Güvensiz gıdaya kimler daha duyarlıdır?

Herkes potansiyel olarak

risk altındadır.

Ancak:• Çocuklar• Hamileler• Yaşlılar• Hastalar

Daha fazla duyarlıdır.

Lab. Doğrulanmış olgu

Rapor edilen pozitifolgu

Şüpheli olgular

Bildirilmeyen olgu

Tıbbi müdehaleye rağmen izolasyon

yapılmayan

Tıbbi müdehale yapılmayan

Gıda kaynaklı enfeksiyon ve intoksikasyonBilinen/Bilinmeyen

Yanlış izolasyonteknikleri

35

Güvenli Gıda

Amaçlandığı biçimde hazırlandığında;Besin değerini kaybetmemiş

Fiziksel

Kimyasal açıdan tüketime uygunMikrobiyolojik

Bozulmamış

İçinde sağlığa zararlı maddeler bulundurmayan gıda

1. Kısa dönem hastalık/ölüm: Mikroorganizmalar

2. Uzun dönem zarar/ömrü kısaltma: Tarım ilaçları, BSE

3. Bilinmeyen fakat uzun sürede zararlı olabilecek tehlikeler: GMO, Işınlama

Güvensiz gıda tüketim sonuçları

Tüketici ne bekler?

“Benim tarlam, hayvanım ve ben onunla ne istersem yapabilirim”

yerine

“O senin hayvanın değil benim gıdam ve ben gıdamın hiçbir sağlık riski taşımasını istemiyorum.”

Tüketicilerin üretici ve satıcılardan istediği güvenceler;

Yediklerimiz yaşam kalitesi ve sağlıkla yakından ilgilidir.

40

Müşterilerin bilgilere karşı davranışları yıllar içinde değişiklik göstermiştir

1970’lerde

1990’larda

BUGÜN

Müşteri Beklentileri

Kalite

Uluslar arası gıda güvenlik sistemleri

JECFA

Pool of Experts

JMPR

Pool of Experts

Joint Secretariats

FAO

Codex Secretariat

WHO

Codex Alimentarius Commission

Codex Committee on Residues of

Veterinary Drugs in Foods

Codex Committee on Pesticide Residues

Codex Committee on Food Additives and

Contaminants

Joint FAO/WHO Expert Committees

Codeks

EMEA

CVMP

EFSA

Scientific Committee

Pan

el

Pan

el

Pan

el

Pan

el

Pan

el

Pan

el

Council of Ministers

Standing Committee

Council of Ministers

Standing Committee

Permanent Repres-entation

SPS Contact

Point

Codex Contact

Point

Üyeler

AvrupaKomisyonu

AB

Ministerial Conference

DünyaTicaretÖrgütü

General Council

Appellate Body

Dispute Settlement

Panels

Council for Trade in Goods

Committee on Sanitary and Phytosanitary Measures

4444

KALİTE ALTYAPISI

Gıda seçimini etkileyen faktörlerUlaş

ılabi

lirlik

Kültür

Beslenme

bilinci

Diyet

kısıtlamaları

İnanç /

Din

?

Helal gıda ile ilgili çalışmaların uzun bir geçmişi bulunmaktadır. 1960’lı yıllarda başlayan çalışmalardan birisi 1963 yılında ABD’de çalışmalara başlayan ISNA(Islamic Society of North America)’dır. ISNA İlk helal standart çalışmasını yapmıştır. Bu çalışmayı başka çalışmalar takip etmiştir. Özellikle Malezya ve Endonozya’da bu alanda önemli çalışmalar yapılmış, standartlar ve şartnameler oluşturulmuştur

helal ve temizHelal + Tayyib = Helal Kalite

"...Size rızık olarak verdiklerimizin temiz olanlarından yiyin..."

(Araf Suresi, 160)

"Sana, kendilerine neyin helal kılındığını sorarlar. De ki: "Bütün temiz şeyler size helal kılındı." ....

(Maide Suresi, 4)

Tayyib / temizden ne kastediliyor?

- Basit maddi kirleri mi?- Kimyasal kirler mi?- Biyolojik / genetik kirler mi?

- Ya da hepsi mi?

52

“Türk Tüketicilerinde Gıda Güvenliği Algılaması Araştırması-2009”

“Türk tüketicilerinin gıda güvenliği konusunda algı ve bilinç düzeyini saptamak”

7 ilde (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Konya, Samsun) yapılan çalışma kapsamında aşağıdaki hedef kitle niteliklere sahip toplam 670 kişi ile görüşüldü.

Cinsiyet: %50 Kadın, % 50 Erkek Yaş: 18 – 64 yaş arasında yer alan A, B, C1 ve C2 Sosyo-ekonomik

statüye sahipKarar verme kriteri: Evlerinde gıda

alışverişlerini yapan kişilerden

Türk tüketicisi

• %80 ‘Sağlıksız üretim koşulları

‘çeşitli hileler ve aldatmalar

konusunda endişe duyuyor.

• %80 helal sertifika’dan habersiz

• %66 helal sertifika satın almamı

etkiler diyor.

Hayır82%

Evet18%

SonuçlarSonuçlar

Helal sertifika ifadesini duydunuz mu?

Helal Gıda Nedir?

Helal setifikalı ürün satın aldınız mı?

SonuçlarSonuçlar

Henüz Helal Gıda kavramını dahi bilmeyen Türk insanı, ne yazık ki satın alma tercihlerinde de bilinçsiz bir rol çiziyor.

Türkiye’nin Helal GıdaAlgısı Nedir?

Dünyada helal gıda

Dünyada yalnızca 14 milyon Yahudi var, Kuzey ve Güney Amerika'da yedi milyon, Asya'da beş milyon, Avrupa'da iki milyon ve Afrika'da 100,000 kişi.Tek bir Yahudi’ye 100 tane Müslüman düşmektedir.

Müslüman Nüfus

12.3Milyon

3.07Milyon

50.7 Milyon

471Milyon

1237 Milyon

0.60Milyon

1,298milyon

401milyon

587milyon

163milyon

350milyon

451milyon

Nüfus değişimi 2050 projeksiyonu

25 AB Üyesi

25 Komşu Asya ve Güney Afrika ülkesi

2050 Projeksiyonu

Helal sektörünün potansiyeli

Toplam dünya nüfusunun %25’ini (1,8 milyar) oluşturan 5 trilyon ABD Dolarlık GSYİH’ye sahip bir tüketici kitlesi

Gelişmiş ülkelerde artan Müslüman nüfus (Fransa 5 milyon, Almanya 4 milyon, İngiltere 3 milyon, Toplam Avrupa 44 milyon)

Gelişme Yolundaki Ülkelerde hane halkı tüketiminin yaklaşık %35-40’lık kısmı gıda mamullerine harcanmaktadır.

Helal kapsamına giren ilgili diğer sektörler (kozmetik vb.) katıldığında bu rakam 2 trilyon ABD Dolarını geçmektedir.

Helal sektörünün potansiyeli

Tahmini Global Helal Sektörünün Büyüklüğü (2010)661 milyar $*

- Asya 418,1 milyar $- Afrika 155,9 milyar $- Avrupa 69,3 milyar $- Kuzey Amerika 15,3 milyar $- Avustralya 1,6 milyar $- Orta ve Güney Amerika 0,8 milyar $

*Helal Belgelendirme Sektörü : Toplam büyüklüğün yaklaşık %1’i (6 milyar ABD $)

Söz konusu rakamın %80’lik bölümü Gelişmiş Ülkelerdeki Belgelendirme Kuruluşlarına gitmektedir.

Helal sektörünün potansiyeli

RAKİPLER:

Gelişmiş Ülkeler: Müslüman Ülkelerce Tanınan Helal Belgelendirme Kuruluşlarına Sahipler

- Avustralya - Büyükbaş hayvan ihracatının %80’i Endonezya’ya gerçekleştirilmektedir.

- Brezilya - Beyaz et ihracatının %33’ü, kırmızı et ürünlerinin %40’ı global helal piyasasına arz edilmektedir.

- Yeni Zelanda- Kanada

HEDEF

Ticareti kolaylaştırmak yoluyla ülkelerin ekonomilerine dinamizm ve sinerji sağlayacak, Müslüman ülkelerin bütünlüğünü sembolize edecek ortak bir standart.

SORUN• Müslüman ülkeler tarafından ortak Helal Standartları oluşturulamamıştır.

. Belgeler karşılıklı tanınmamaktadır.

Standardizasyon faaliyetleri

Çeşitli ülkelerdeki helal gıda logoları

Helal Sertifika KurumlarıMALEZYA 1 SRİ LANKA 1GÜNEY AFRİKA 7 AMERİKA 11BOTSVANA 1 KANADA 2NAMİBYA 1 AVUSTRALYA 15MAURİTUS 1 ARJENTİN 1MALAVİ 1 BREZİLYA 3MOZAMBİK 1 FİJİ ADALARI 1ZAMBİYA 1 BOSNA HERSEK 1İRLANDA 5 ÇİN 2DANİMARKA 1 FİLİPİNLER 2ALMANYA 4 HİNDİSTAN 1HOLLANDA 3 ENDONEZYA 1İNGİLTERE 3 JAPONYA 1İSPANYA 1 YENİ ZELANDA 6BELÇİKA 1 PAKİSTAN 1SLOVENYA 1 SİNGAPUR 1FRANSA 3 TAYVAN 2VİETNAM 1 TAYLAND 1URUGUAY 1 BRUNEİ 1

TOPLAM 38 ÜLKE 92 KURUM

ÜLKE Logo ÜLKE Logo

Avusturalya Yeni Zellanda

Kanada Singapur

Endonezya Tayland

Sırbistan Amerika Birleşik Devletleri

ÜLKE Logo ÜLKE Logo

İspanyaAlmanya

Rusya Hollanda

Brezilya Kenya

Tibet Brunei

Türkiye de helal gıda

83

Gıda Tarım ve Hayvancılık BakanlığıGıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü

GKGMBSK-ED2012

Helal Sertifikası

Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerinin ihracatında alıcı ülke veya ihracatçı tarafından “Helal” ifadesinin etikette ve/veya ihracatta düzenlenen Sağlık Sertifikasında/Ekli Listede ve/veya ayrı bir sertifika olarak talep edilmesi durumunda:

14.12.2010 tarih ve 047048 sayılı yazı ekinde gönderilen Talimata göre üründe kontroller yapılarak «Helal Sertifikası» düzenlenmektedir.

Dünya Helal Gıda Birliği, Bursa

Konya Helal Derneği, Konya

Artıbel, Ankara

KAS, İzmir

TQCSI, İzmir

Netsert , Ankara

WCS, İstanbul

TB Belgelendirme, Ankara

TÜMSERT, Ankara

ALBERK-QA, İstanbul

GİMDES, İstanbul

Helal Gıda Denetim ve Sertifikalandırma Merkezi, İstanbul

NEDENNEDE N??

OIC

SMIIC

57 ÜYE İSLAM ÜLKESİ

STANDARD HAZIRLAMA

GRUBU

GIDA HZ.GR.

HELAL GIDA

39 KATILIMCI ÜLKE

TC 1OIC SMIIC 1OIC SMIIC 2OIC SMIIC 3

İSEDAK 14-18.11.2007/İstanbul

12 HAZIRLIK GR.

OIC ve SMIIC

Birleşik Arap Emirlikleri Cezayir Fas Krallığı Gine Cumhuriyeti İran Kamerun Libya Lübnan Mali Cumhuriyeti Mısır Pakistan Somali Senegal Sudan Tunus Türkiye Ürdün Krallığı

SMIIC Üye devletleri (11/2012 itibariyle

88

MS 1500: 2004 Rev. OIC/SMIIC 1: 2011

OIC SMIIC STANDARDS

89

OIC/SMIIC 2: 2011 OIC/SMIIC 3: 2011

OIC SMIIC STANDARDS

91

Başvuru

TSE

Başvuru Doküman Kontrolü

Başvuru Dokümanları

Hazırlık (GirdiKontrol Listesi) ve

Müracaat

-Başvuru Fr.-Bilgi Fr.

-Hizmet Söz.

KABUL/RED

Tek.İnc. Heyeti+Diyanet Yetkilisi Üretim Yeri İnc.

Numune Alma ve İlgili Lab. Gön.

Ön Değerlendirme Helal Belgelendirme

Akademik İstişare Komitesi

Belgelendirme Komisyonu

(TSE+ DİYANET YETKİLİSİ)

Kararı

OLUMSUZ

OLUMLU

KURULUŞ BİLGİLENDİRİLİR

BELGELENDİRME SÜRECİ

HELAL GIDA BELGE SAYILARI

TSE’nin bu güne kadar gerçekleştirmiş olduğu

belgelendirme faaliyetleri sonucunda düzenlenmiş

bulunan yaklaşık 40.000 adet belge içerisinde 159

adedi Helal Gıda Uygunluk Belgesidir.

Kaliteliyi Öğrenmek Zorundayız

Helal Belgelendirme faaliyetlerinde, özel komite statüsünde olan Helal Belgelendirme Akademik İstişare Komitesi tereddütlü konuları çözüme kavuşturarak görüş ve önerilerde bulunan bir organdır.

NEDENNEDE N?? AKADEMİK İŞTİŞARE KURULU

Belge almaya hak kazanan kuruluş ile yapılan sözleşmeye göre geçerlilik süresi 1 yıl olan Helal Gıda Uygunluk Belgesi düzenlenmekte, kuruluşta yılda en az iki kez habersiz olmak üzere ara kontroller yapılmakta, gerektiğinde piyasadan da numune alınarak ürün üzerinde helal şartları kapsamında analiz ve incelemeler gerçekleştirilmektedir.

ARA KONTROLLER

SMIIC Forum 2012, 08-09 Kasım2012, Antalya, Türkiye

SMIIC Forum 2012, 08-09 Kasım2012, Antalya, Türkiye

Günümüzde helal gıda dediğimiz zaman inanan insanın üretim felsefesi ve ticaret ahlakını yansıtan, gıdada en yüksek kaliteyi temsil eden bir marka değerinden söz ediyor olmalıyız. Helal gıda mefhumu dini meşruiyeti sağlama yanında temizlik, sağlık, güvenilirlik, alımlılık ve caziplik gibi ölçüler bakımından gıda standartlarının en üst seviyesini ifade eder bir kavram haline gelmelidir.

One standard, (Standardization) One test, (Accreditation) One mark (wherever possible).