DOĞANIN RENKLERİ VE EVRİM

DOĞANIN RENKLERİVE

EVRİM

Dr. Vural Yiğit

DOĞAYA GÜZELLİĞİNİ VEREN ONUNOLAĞANÜSTÜ RENKLERİDİR.

DOĞA’NIN RENGİ, RENGİNDOĞASI

• Doğadaki tüm canlı ve cansız ortamlar renklidir.

• Doğanın dili renklerdir.

• Yaşamı renkli kılan, yaşamın kendisi kadar doğanın renkleridir.

• Dolaysı ile renk, doğanın kendisidir.

• Acaba renksiz bir doğa ve yaşam nasıl olurdu?

• Doğanın renkleri, renklerin doğası ile anlam bulur.

• Doğanın renklerini ancak ışık ile görebiliriz.

RENK VE IŞIK• Renk, ışığın gözün retinasına

değişik biçimde ulaşması ile ortaya çıkan bir algılamadır.

• Bu algılama, ışığın maddeler üzerine çarpması ve kısmen soğurulup, kısmen yansıması nedeniyle çeşitlilik gösterir.

• Tüm dalga boyları birden aynı anda gözümüze ulaşırsa bunu beyaz, hiç ışık ulaşmazsa siyah olarak algılarız.

Doğal ışık kaynakları

Güneş Ay ve Yıldızlar

Ateş Böceği

Şimşek ve yıldırım

Ayrıca bazı mantarlar ve

derinliklerde yaşayan balıklarda

ışık yayarlar.

Işığın Renkleri

Kırmızı

Turuncu

Sarı

Yeşil

Mavi

Lacivert

Mor

Güneş ışığı 7 renkten oluşur.

İnsanlar bazı dalga boylarını renk olarak algılarlar

• Görünür ışık bir cam prizmadan geçirilirse kırılır ve farklı dalga boylarında ayrılır.

• Gözümüz bu dalga boylarını farklı renkler olarak algılar.

AM

FM

TV

Radar

İnfrared

Görünür ışık

UV

Cisimler üzerlerine düşen ışığın içindeki dalga boylarının bir kısmını emerken bir kısmını yansıtırlar. Renk olgusu yansıtılan dalga boyuna göre ortaya çıkar.

Elma Limon

Örneğin elma 600-700 nm dalga boyundaki ışığı yansıttığı için kırmızı, limon 500-550 nm dalga boyundaki ışığı yansıttığı için sarı olarak algılanır.

Işığın Ana Renkleri• Işığın Ana renkleri; Kırmızı, Mavi ve yeşildir:

• İki ana rengin karışımıyla ortaya çıkan ararenkler, karışıma katılmayan anatamamlayıcısı olur.

Mavi ve kırmızı karışımı pembe(magenta )

Mavi ve yeşilkarışımı , Açık Mavi;

(cyan )

Üç rengin karışımı;

Beyaz

Kırmızı ve

yeşil k; Sarı

En kısa dalga boylu mavi ışınlar atmosferin üst tabakalarındaki

küçük parçacılar tarafından hemen saçılırlar. Fakat kırmızı ışık

daha büyük dalga boylu ışık olduğundan günbatımında gözlenir.

• Deniz suyu güneş ışığının kırmızı ve kırmızıya yakın

tonlarını soğurur ve mavi ve maviye yakın tonlarını

yansıtır. Dolayısıyla denizler de mavi görünür.

Gökkuşağı, güneş ışınlarının yağmur damlalarında kırılmasıyla gökyüzünde meydana

gelen ışık tayfıdır.

Bitkiler Neden Yeşildir?

• Bitkiler, ışık enerjisiniemer ve şeker (gıdabesini) şeklinde kimyasalenerjiye dönüştürür.

• Klorofil, Yeşili mavi vekırmızı ışığı emen önemlibir moleküldür.

Yeşil Yapraklar Neden Sararır?

• Sonbaharda, güneş ışığı yeterli miktarda olmadığı için bitkiler yeşil rengi veren klorofil maddesini üretemez ve yapraklar sarı, kahverengi ve kırmızı görülmeye başlar.

• Bir anda yemyeşil ağaçların sararmaya başlamasının ve bize başka bir güzellik sunmasının nedeni budur.

Bazı Deniz Canlıları Neden Kımızı?

• Karadaki gibidenizdeki yaşam da yeşil BitkilerinFotosentez olayınabağlıdır.

• Güneş ışığı, denizdekibitkilerin ve canlıların renk dağılımındabelirleyici rol oynar.

• Işık görmeyen derinliklerde, durum çok farklıdır.

EVRİM SÜRECİ• Evrim, biyolojide canlı türlerinin, kuşaklar boyu kalıtsal

değişime uğrayarak farklı özellikler kazanma süreçleridir. Evrimim ögeleri:

• Çevresel etmenler,• Mutasyon, • Değişimler(Varyasyon), • Çevreye uyum(adaptasyon)• Gen akışı, • Genetik sürüklenme • Yapay seçilim,• Doğal seçilimdir.

EVRİM VE RENK• Evrim sırasına göre mavi rengin görüşü en eskisidir.

Birçok atamız mavi rengi ayırt etmeyi öğrenmişti. ,

• Köken birliği olduğundan, mavi renk algısı bütün canlılarda aynı olmalıdır.

• Ancak diğer renklerde (kırmızı ve yeşil) farklar olabilir.

• Renk algısı memeliler, primatlar, kuşlar, sürüngenler, balıklar ve amfibilerde değişik olabilir.

• Türler birbirinden ayrıldıktan sonra bağımsız olarak renk algısı geliştirdiler.

GÖZÜN EVRİMİ• Işık, gözün evrim geçirerek

gelişmesi, birçok canlının yaşamında önemli rol oynar.

• Canlılar besinlerini ararken, düşmanlarını tanırken, partnerlerini seçerken ve doğanın tehlikelerinden kaçınırken öncelikle renklerden yararlanır.

• Bu durum, milyonlarca yılda gerçekleşen bir evrimin sonucudur.

MUTASYONLAR

• Mutasyon, Çevresel ve genetik etmenler ile canlının DNA yapısının bozulmasıdır.

• Örneğin, bir mutasyon, parlak yeşil genine sahip ebeveynlerin kahverengi genine sahip olan döller vermesine neden olabilir.

• Böyle bir durum ise, kahverengi böcek genlerinin popülasyonda daha sık rastlanır hale gelmelerine neden olacaktır.

ÇEVREYE UYUM(ADAPTASYON)

• Canlıların yaşamlarını devam ettirebilmek için çevreye yapmış oldukları uyumlara adaptasyon denir.

• Adaptasyonlar kalıtsal olup, yavru bireylere aktarılır.

• Yaşadığı çevreye adapte olamayan canlılar yaşamlarını devam ettiremezler.

GEN AKIŞI• Genlerin bir toplumdan

diğerine her türlü hareketi gen akışı ya da göç olarak adlandırılır.

• Eğer genler yeni ulaştıkları popülasyonda daha önceden mevcut değillerse, gen akışı çok önemli bir genetik çeşitlilik kaynağı olur.

GENETİK SÜRÜKLENME

• Bir popülasyonda kuşaktan kuşağa, tümüyle genlerin bir karakter üzerinde, aynı ya da farklı yönde değişimidir.

• Genetik sürüklenme, küçük bir grup canlının genetik havuzunda tamamen şans eseri oluşmuş değişikliklerdir.

Yok olma

GENETİK SÜRÜKLENME

• Böcekler ürediklerinde şans eseri, yeşil gene sahip yavruların sayısı kahverengi gene sahip yavrularınkinden daha fazla olması durumudur.

• Örneğin; Kahverengi gen yavrularda ebeveynlere göre, biraz daha yüksek sıklıkta ortaya çıkıyor.

MİKROEVRİM VE YALITIM

• Coğrafi yalıtım; Kıtaların kayması veya canlıların göçü, toplum bireylerinin birbiri ile çiftleşmesi için elverişsiz yaşam alanları oluşturur.

• Mikroevrim, küçük ölçekte,tek bir popülasyon içinde gerçekleşen evrimdir.

MODİFİKASYON• Çevresel etmenler sonucunda canlının dış görünüşünde

meydana gelen değişikliklerdir.

• DNA yapısında bir değişiklik olmadığı için modifikasyonlar kalıtsal değildir.

• Canlılarda meydana gelen bazı modifikasyon örnekleri:

• Beyaz renkli Himalaya tavşanlarının karın bölgelerinin kazınıp, siyah tüylerin çıkması,

• Çuha çiçeğinin düşük sıcaklıkta kırmızı yüksek sıcaklıkta beyaz renkli çiçek açması,

• Bir bitkinin ışıklı ortamda yetişirse yeşil renkli, karanlık ortamda yetişirse renksiz olması,

• Toprağın asit derecesine göre ortanca bitkisinin farklı renkte çiçek açması vb..

VARYASYON-ÇEŞİTLİLİK

• Varyasyon; Bir türün bireylerindeki aynı karakterin farklı şekilleri, değişiklik ve çeşitlilik göstermesidir.

• Örneğin bitkiler klorofil içerdikleri halde ışıksız yerde yetiştirilirse renk yeşil olmaz.

• Ayni bitki ışığa çıkınca yeşil renk alır.

varyasyon

DOĞAL SEÇİLİM

• Yeşil renkli böceklerin kuşlar tarafından fark edilmesinin ve yenmesi kahverengi böceklere göre daha kolaydır.

• Bu da o toplulukta Kahverengi böceklerin gen sıklığını arttırır.

• Yeni kuşaklarda kahverengi böcekler daha yaygın olur.

Doğal seçilim:Ayni populasyon içinde farklı renkleri

barındırır.

YAPAY SEÇİLİM• İnsanların bilinçli ve amaçlı olarak bir

organizmanın belli özellikleriniseçmesi ve kontrollü olarakyetiştirmesidir. (Örn. Tarım)

• Hayvan ve bitkiler için yaygın kullanılır.• Doğal seçilim ile yapay seçilimin

altında yatan genetik süreçlerarasında bir fark yoktur.

• Ancak, çevrenin değiştirilmesi ilebilinçsiz olarak oluşan yapay seçilimile laboratuvarda, DNA dizilerininbilinçli olarak değiştirilmesi (DGO) ileyapılan yapay seçilim arasında ayrımyapmak gerekir.

GİZLENME• Bir canlının, bulunduğu

çevrenin renklerini alarak, düşmanları tarafından fark edilmesinin zorlaşmasını sağlamasıdır.

• Canlılar gizlenme için çeşitli renkleri kullanırlar.

• Korunma içgüdüsüyle ve kalıtımsal olarak yaparlar.

• Bazı kuşlar, sürüngenler ve böcekler, korunmak ya da avlarını yakalamak amacıyla renk ya da biçim değiştirir.

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

• Biyolojik zenginlik ya da biyolojik çeşitlilik, canlıların farklılığını ve değişkenliğini, içinde bulundukları karmaşık ekolojik yapılarla, birbirleriyle ve çevreleriyle karşılıklı etkileşimlerini ifade etmektedir. Üç gurup altında işlenir.

• 1. Ekosistem Çeşitliliği• 2.Tür çeşitliliği• 3.Gen Çeşitliliği

Ekosistem Çeşitliliği

• Geniş alanlarda yaşayan canlılar ve cansız ekosistemlerin çeşitliliği biyolojik çeşitlilik açısından önem taşır

• Yaşam alanları ne kadar çeşitli ise o alanlarda yaşayabilen canlılar ve bu canlıların genetik yapıları da o derece zengin olur.

• Tür Çeşitliliği:Tür çeşitliliği bir alandaki

türlerin sayısı ve o türlere ait bireylerin sayısı kullanılarak

ölçülür.

Bireylerin de sayıca birbiri ile dengeli olması gereklidir.

Belirli bir alandaki yaşam topluluklarının, hayvan ve bitki topluluklarının ve tür

öbeklerinin de çeşitliliğinden bahsedilebilir.

Genetik Çeşitlilik:

Bir biyolojik çeşitlilik düzeyi olup bir türün gen

havuzundaki genetik özelliklerinin toplam sayısını

gösterir.

Kalıtsal olarak geçen belli bir tür,popülâsyon, çeşit, alt-tür ya da ırk içindeki gen farklılığıyla ölçülür.

ÇEVREYE UYUM

DOĞAL ÇEVREYE UYUM

• Bir bitki ya da hayvanın bulunduğu ortamda varlığını sürdürebilmesini sağlayan yetenekler bütünüdür.

• Canlılardaki kalıtsal özeliklerin doğal seçilime uğramasıyla ortaya çıkar.

• En temel uyum düzenekleri; kimyasal ve genetik kökenlidir.

Kutup ayıları, . . .

Çevreye Uyum:Endüstriyel kirlenme ve güveler

SEMENDER

DİL BALIĞI

Çiçek Peygamber devesi

Çubuk Peygamber Devesi

CİNSEL SEÇİLİM• Bu tür seçilim, hayatta kalma

mücadelesine değil, erkekler arasındaki dişilere sahip olma mücadelesine dayanmaktadır.

• Sonuç ölüm değil, başarısız olan yarışmacıların az yavru veya hiç yavrusu olamamasına neden olmasıdır.

• Erkekler ve dişiler genel alışkanlıklara sahiplerse bu değişikliklerin temel nedeni cinsel seçilimdir."

RENK ÇEŞİTLİLİĞİ• Canlılarda renk

farklılıklarına neden olan, renk pigmentlerinde meydana gelen mutasyonlardır.

• Bu değişimler sayesinde doğa sıradışı bir renk çeşitliliğine kavuşur.

SİYAM KEDİSİ• Siyam kedisinin kürkünde renk

değişimi gözle görülür halde kendini gösterir:

• Pigment üretiminden sorumlu bir enzimdeki mutasyon, derideki bazı bölgelerin yapısal bozulmasına ve işleyişinin zayıflamasına yol açar.

• Böylece bacak, kulak, kuyruk bölgelerde protein, işleyişini zayıflatmadan sürdürür; Böylece kedi, uç bölgeleri koyu renkli bir kürke sahip olur.

RENKLİ GÜNLER• Doğanın RENK ÇEŞİTLİLİĞİNİ, evrime borçluyuz.

• Renklerin ruhsal ve psikolojik etkilerini daha önce incelemiştik,

• «Sanatta Renk» konusunu ayrıca işleyeceğiz.

• Yazarın diğer sunularına erişmek için aşağıdaki web adresini tıklayınız.

• https://bogaziciuniversity.academia.edu/VuralYi%C4%9Fit