1

ÀÉÌÃÈÉÍ ÇÀÑÀÃ ÄÀÐÃÛÍ 2013 ÎÍÛ ÀËÁÀÍ ÒÎÎÒ

ÍÝÃ: ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÃÀÇÐÀÀÑ ÒÓÕÀÉÍ ÆÈËÄ ÄÝÂد¯ËÑÝÍ ÇÎÐÈËÒ, Ò¯¯ÍÈÉ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ

ÕΨÐ: ЗАСАГ ДАРГЫН ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÕªÒªËÁªÐ, ЗАВХАН АЙМГИЙН ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀà ÍÈÉÃÌÈÉà 2014 ОНД ÕªÃƯ¯ËÝÕ ¯ÍÄÑÝÍ ×ÈÃËÝËÈÉÍ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ. ¯Ð įÍ

ÃÓÐÀÂ: ÀÉÌÃÈÉÍ ÇÀÑÀà ÄÀÐÃÀÀÑ ÁÎËÎÂÑÐÎË, ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍÛ ÑÀÉÄÒÀÉ ÁÀÉÃÓÓËÑÀÍ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í ÍÈÉ˯¯ËÝÕ ¯Ð įÍÃÈÉÍ ÃÝÐÝÝÍÈÉ ÕÝÐÝÃÆÈËÒÈÉà ÕÀÍÃÀÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌЖÝÝ, ÃÝÐÝÝÍÈÉ ÁÈÅËÝËÒ, ¯Ð įÍ

ĪЪÂ.ÁÎËÎÂÑÐÎËÛà ժÃƯ¯ËÝÕ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÁÎËÎÍ ÎÐÎÍ ÍÓÒÃÈÉÍ ÕªÒªËÁªÐÈÉÍ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ ÒÀÂ.ÌßÍÃÀÍÛ ÕªÃÆËÈÉÍ ÇÎÐÈËÒÛÍ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ, ¯Ð įÍ

ÇÓÐÃÀÀ: ÎÐÎÍ ÍÓÒÃÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËЫÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÓÓÄÀÄ ¯Ç¯¯ËÑÝÍ ÌÝÐÃÝÆÈË ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÇªÂ˪êª, ÒÓÑËÀËÖÀÀ, ¯Ð įÍ

ÄÎËÎÎ: ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÃÀÇÀÐ, ÑÓÐÃÓÓËÜ, ÖÝÖÝÐËÝÃÈÉÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÕÈÉÑÝÍ ÕßÍÀËÒ, ØÈÍÆÈËÃÝÝ, ¯Ð įÍ

ÍÀÉÌ: ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ªÌÍªÕ ÁÎËÎÍ ÁÀÃÀ ÄÓÍÄ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ ÕÝÐÝà ÆÈËÒ ÑÓÐËÀÃÛÍ ÀÌÆÈËÒÀÄ ÕÈÉÑÝÍ ÕßÍÀËÒ ØÈÍÆÈËÃÝÝ, Ò¯¯ÍÈÉ ¯Ð įÍ

ÅÑ: ÁÎËÎÂÑÐÎËЫÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ÓÄÈÐÄÀÕ ÀÆÈËÒÀÍ, ÁÀÃØ, ÀÆÈËÒÍÛ ÌÝÐÃÝÆÈË, ÓÐ ×ÀÄÂÀÐÛà ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

ÀÐÀÂ: ÁÎËÎÂÑÐÎËЫÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛà ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ ÁÀÃØ, ÀÆÈËÒÍÀÀÐ ÕÀÍÃÀÕ ÁÎÄËÎÃÎ, ÕÝÐÝÃÆÈËÒ, ÒÝÄÍÈÉ ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÀÑÓÓÄËÛà ØÈÉÄÂÝÐËÝÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÁÎÄÈÒÎÉ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

ÀÐÂÀÍ ÍÝÃ: ÅЪÍÕÈÉ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÑÓÐÀËÖÀÃÑÄÛà ÑÓÐÀÕ ÁÈ×ÈÃ, ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÕÝÐÝÃÑÝË, įÐÝÌÒ ÕÓÂÖÑÀÀÐ ÕÀÍÃÀÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

ÀÐÂÀÍ ÕΨÐ: ÁÀÃØ, ÀÆÈËÒÍÛ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ, ¨Ñ ǯÉà ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

ÀÐÂÀÍ ÃÓÐÀÂ: Á¯Õ ÍÈÉÒÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛà ժÃƯ¯ËÝÕ, ÁÈ×Èà ¯ÑÝÃÃ¯É Õ¯¯ÕÝÄ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄ, ÈÐÃÝÄÈÉà ÁÈ×ÈÃÒÝÍ ÁÎËÃÎÕ, ÁÎËÎÂÑÐÎË ÍªÕªÍ ÎËÃÎÕ, ÀÌÜÄÐÀÕ ÀÐÃÀ ÓÕÀÀÍÄ ÑÓÐÃÀÕ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ×ÀÍÀÐ , ¯Ð įÍ

ÀÐÂÀÍ ÄªÐªÂ: ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÃÀÇÐÛÍ ÌÝÐÃÝÆÈËÒÝÍ, ÀÐÃÀ ǯÉ×ÄÈÉÍ ÀÆËÛÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ, ÑÀÍÀÀ×ËÀÃÛà ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ, ÒÝÄÍÈÉà ×ÀÄÂÀÐÆÓÓËÀÕ, ÌÝÐÃÝÆËÈÉà ÍÜ ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ, ÁÀÃØ ÍÀÐÒ ÇªÂËªÍ ÒÓÑËÓÓËÀÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð Ä¯Í ÀÐÂÀÍ ÒÀÂ: ØÈÍÝÝÐ ÁÀÐÈÃÄÑÀÍ ÑÓÐÃÓÓËÜ, ÖÝÖÝÐËÝÃ, ÄÎÒÓÓÐ ÁÀÉÐ, ÑÏÎÐÒ ÇÀËÛÍ ÑÓÓÄÀË, ÎÐÍÛ Õ¯×ÈÍ ×ÀÄÀË, ÀÕÈÖ ªªÐ×˪ËÒ, ÈÕ ÇÀÑÂÀÐ ÕÈÉÃÄÑÝÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÀ, Ò¯¯ÍÄ ÇÀÐÖÓÓËÑÀÍ ÕªÐªÍê ÎÐÓÓËÀËÒ, ¯Ð ÀØÈÃ, ×ÀÍÀÐ ÕÓÃÀÖÀÀÍÛ Õ¯×ÈÍ Ç¯ÉË, ¯Ð įÍ

ÀÐÂÀÍ ÇÓÐÃÀÀ: ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ, Ò¯¯ÍÄ ÕÈÉÑÝÍ ÑÓÄÀËÃÀÀ, ÕßÍÀËÒ-ØÈÍÆÈËÃÝÝ, ¯ÍÝËÃÝÝ, ¯Ð ÀØÈÃ, ªÐ ÀÂËÀÃÛÍ ÁÀÉÄÀË

ÀÐÂÀÍ ÄÎËÎÎ: Á¯ÒÝÝË× ÀÆÈË АРВАН НАЙМ: ХАВСРАЛТ ЗУРГУУД

2

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Сургуулийн өмнөх боловсролд Цэцэрлэгт

5714

4593

5729 5110

2012-2013 оны хичээлийн жил 2013-2014 оны хичээлийн жил

УДИРТГАЛ

2014 онд аймгийн Боловсролын салбар нь сургуулийн өмнөх боловсролын 38 цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын 29 сургууль, СУИС- ын харьяа Хөгжим бүжгийн сургууль зэрэг 68 нэгж байгууллагатайгаар боловсролын шинэчлэлийн бодлогыг орон нутагт хэрэгжүүлэх, багш, ажилтан, хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх, эцэг эх, төр, иргэний нийгмийн байгууллагуудын оролцоог нэмэгдүүлэх сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагаанд хяналт үнэлгээ дүгнэлт хийх зөвлөн туслах, хүүхэд, багшийг хөгжүүлэх зэрэг үйл ажиллагааг салбарын хүрээнд амжилттай явуулж ирлээ. Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан “Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого”, Монгол улсын Засгийн газрын сургуулийн өмнөх болон бага дунд боловсролын шинэчлэлийн бодлого зорилго, зорилтыг хэрэгжүүлэхэд чиглэгдэж, орон нутгийн хэмжээнд олон арван ажлыг амжилттай хийж гүйцэтгэсэн, боловсролын шинэчилсэн эрин үеийг тодорхойлсон онцлог жил байсныг дурдахад таатай байна. 2014 он танай аймгийн боловсролын салбарынхны тухайд сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагааны байгаа түвшинг тодорхойлсон, бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг амьдралд хэрэгжүүлсэн, сургуулийн өмнөх болон суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг туршсан, багш-ажилтнуудын мэргэжил боловсролын дээшлүүлэх сургалтыг аялал-сургалт, туршлага судлах, дадлага-сургалтанд чиглүүлсэн зэрэг онцлог ажлуудыг зохион байгуулсан жил боллоо. СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛ 2014-2015 оны хичээлийн жилд аймгийн хэмжээнд 38 цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас төрийн өмчийн 36 буюу нийт цэцэрлэгийн 94,7 хувь, хувийн хэвшлийн 2 цэцэрлэг ажиллаж түүнд сургуулийн өмнөх насны 5729 хүүхэд суралцаж байгаагаас 5110 нь цэцэрлэгийн үндсэн бүлэгт, 619 нь нүүдлийн болон ээлжийн бүлэгт байна.

СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛД ХАМРАГЧДЫН ТОО /график 1/

3

0 50 100 150 200

Ýðõëýã÷

¯íäñýí áàãø

Äóó õºãæìèéí

Íÿãòëàí áîäîã÷

Òîãîî÷

¯éë÷ëýã÷

Óóðûí çóóõíû ãàë÷

36 2

165 149

16 149

7 33

57 5

29 35

80

Áагш ажиллагсад Á…

0.0%

50.0%

100.0%

Сургуулийн өмнөх боловсролд

Цэцэрлэгт

94.6% 74.4%

96.0% 77.5%

2012-2013 оны хичээлийн жил 2013-2014 оны хичээлийн жил

ХАМРАН СУРГАЛТЫН ХУВЬ /график -

2/

Сургуулийн өмнөх боловсролын хамран сургалтын дундаж 96,0 хувь, цэцэрлэгийн хамран сургалтын хувь 77,5 хувь, хувилбарт сургалтын хамран сургалтын дундаж 18,3 хувь байгаа нь өмнөх хичээлийн жилээс дундажаар1,1-иар өссөн үзүүллэлтэй байна. 186 бүлэг хичээллэж байгаагаас бага бүлэг 37, дунд бүлэг 33, ахлах бүлэг 35, бэлтгэл бүлэг 39, холимог бүлэг 13 байгаагийн зэрэгцээ ээлжийн 9, нүүдлийн 20 бүлэг хичээллэж байна ÁÀÃØ, ÀÆÈËТАН

Хүүхдийн цэцэрлэгүүдэд 2014-2015 оны хичээлийн жилд нийт 612 багш ажилтан ажиллаж байгаагийн 165 нь буюу 26,9 % үндсэн багш ажиллаж байна. Боловсролын зэрэг Эрхлэгч, багш нарыг боловсролын зэргээр нь үзүүлбэл: Эрхлэгчийн 25 буюу 69,4, багш нарын 135 буюу 81,8 хувь баклавр, магистр зэрэгтэй байна.

4

15647 15049 14613 14188 [VALUE]

7983 7628 7425 7210 7124 7664 7421 7188 6978 7037

0

5000

10000

15000

20000

2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 2014-2015

НИЙТ СУРАЛЦАГЧИД Нийт суралцагчид Эрэгтэй Эмэгтэй

Бага боловсрол Суурь боловсрол

2012-2013 100 99.1

2013-2014 100 99.4

2014-2015 100 99.5

98.5

99

99.5

100

100.5

хувь

Хамран сургалтын бохир жин

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

ЗАХИРАЛ СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР

НИЙГМИЙН АЖИЛТАН

ҮНДСЭН БАГШ БУСАД

30 47 28

873

668

30 45 29

884

682

30 44 30

885

682

[VALUE] [VALUE] [VALUE]

[VALUE]

[VALUE]

30 47 30

879

683

Багш ажилтны бүтэц

2010-2011 2011-2012 2012-2013

2013-2014 2014-2015

ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛЬ 2014-2015 оны хичээлийн жилд ерөнхий боловсролын 29 сургууль, СУИС-ийн харьяа хөгжим бүжгийн коллеж нийт 30 сургууль үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Суралцагчдын тоо 14161 хүрсэн байна.

Нийт суралцагчдын 46,7 хувь нь 1-5 дугаар ангид, 31,5 хувь нь 6-9 дүгээр ангид, 21.6 хувь нь 10-12 дугаар ангид тус тус суралцаж байгаагаас Улиастай сумын сургуульд 33,1% , хөдөөгийн сумын сургуульд 66,9% нь суралцаж байна. 2014-2015 оны хичээлийн жилд нэгдүгээр ангид 1643 хүүхэд элсэн орсон нь 2013-2014 оны хичээлийн жилийнхээс 211 хүүхдээр буюу 14,7 хувиар өссөн дүнтэй байна. Элсэгчдийн 49,7 хувь нь эрэгтэй, 50,3 хувь нь эмэгтэй суралцагчид байна. Дотуур байранд нийт 1384 сурагч амьдарч байгаагийн 1065 буюу 76,9 хувь нь малчин өрхийн суралцагч байна. ЕБС ийн суралцагчдын 66,8 хувь нь I, 33,2 хувь нь II ээлжинд хичээллэж байна.

5

ÁÀÃØ, АЖИЛТАН

Ерөнхий боловсролын сургуулиудад 1670 багш, ажилтан ажиллаж байгаагаас 879 нь буюу 52,6% үндсэн багш байна. Үүнээс: 643 буюу 73,1 хувь нь бакàлавр, 121 буюу 13,7 хувь нь дипломын, 115 буюу 13,0 хувь нь магистрийн зэрэгтэй ба 544 буюу 61,8 хувь нь мэргэшлийн зэрэгтэй байна. БУСАД

Хөдөлмөрийн яамны харьяа Политехникийн коллежид 47 багш ажиллаж, 872 суралцагч суралцаж, Хөгжим бүжгийн сургуульд 37 багш ажиллаж 137 оюутан хичээллэж, МУИС ын Завхан сургуульд 32 багш ажиллаж 577 оюутан суралцаж байна. Манай аймгийн мэргэжлийн боловсролын сургуулиудын үйл ажиллагаа амжилттай явагдаж байгаагийн илрэл нь төгсөгчдийн 74,0 хувь ажлын байраар хангагддаг явдал юм.

НЭГ: 2013-2014 ОНЫ ХИЧЭЭЛИЙН ЖИЛИЙН ЗОРИЛТЫН БИЕЛЭЛТ

2014-2015 оны хичээлийн жилийн багш нарын бага хурлаар 2013-2014 оны хичээлийн жилийн зорилтын биелэлтийг хэлэлцэн амжилттай хэрэгжсэнийг тэмдэглээд, аймгийн 2014-2015 оны хичээлийн жилийн зорилтыг хэлэлцэн баталлаа. БШУЯ,аймгийн Боловсролын газрын зорилтыг үндэслэн ерөнхий боловсролын сургууль, хүүхдийн цэцэрлэгүүд өөр өөрийн орон нутгийн онцлогт тохирсон зорилтыг дэвшүүлэн хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө, хөтөлбөр боловсруулан сургууль, цэцэрлэг, анги бүлэгт баримтлах дүрэм, дэгийг мөрдөн ажиллалаа. Энэ жилийн зорилтыг хэрэгжүүлэх гол түлхүүр нь сургууль, цэцэрлэг, анги бүлэгт мөрдөх дүрэм, дэг байсныг дурдахад таатай байна. Зорилтын биелэлтийг хагас, бүтэн жилээр гарган холбогдох газруудад хүргүүлэн мэдээллээр хангаж ажилласан болно. 2013-2014 оны хичээлийн жилийн зорилт 99,8 хувиар биелэсэн байна. /Зорилтын биелэлтийг гарган 2014 оны 06 сард БШУЯамны хяналт үнэлгээ шинжилгээ дотоод аудитын газарт өмнө хүргүүлсэн болно./

/ Хавсралт -1/ ÕΨÐ: ЗАСАГ ДАРГЫН ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÕªÒªËÁªÐ, ЗАВХАН АЙМГИЙН ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀà ÍÈÉÃÌÈÉà ժÃƯ¯ËÝÕ ¯ÍÄÑÝÍ ×ÈÃËÝËÈÉÍ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ. ¯Ð įÍ

“Төрийн зарим чиг үүргийг төлөөлөн хэрэгжүүлэх ãýðýý”ний хэрэгжилт Áîëîâñðîë, Øèíæëýõ Óõààíû төсвийн ерөнхийлөн захирагч, Завхан аймгийн Засаг даргын хооронд “Засгийн газрын чиг үүргийг төлөөлөн хэрэгжүүлэх ãýðýý”íä òóññàí áîäëîãî çîðèëòûã Áîëîâñðîëûí ãàçðûí æèë, óëèðëûí àæëûí òºëºâëºãºº áîëîí сумын засаг дарга, ñóðãóóëийн захирал, öýöýðëýãийн эрхлэгчтэй байгуулсан “Төрийн зарим чиг үүргийг төлөөлөн хэрэгжүүлэх ãýðýý”íä òóñãàí õàãàñ, á¿òýí æèëýýð ä¿ãíýæ цаашдын зорилтыг тодорхойлон ажилласнаар гэрýýãýýð õ¿ëýýñýí 45 үйл ажиллагаа 99,5 хувьтай хэрэгжлээ.

/Хавсралт-2/ Аймгийн эдийн засаг, нийгмийг 2014 онд хөгжүүлэх үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийн хэрэгжилт Аймгийн эдийн засаг, нийгмийг 2014 онд хөгжүүлэх үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт боловсролын салбарын талаар 11 заалт тусгагдсан бөгөөд түүнээс 100 хувьтай хэрэгжсэн заалт 9 буюу 80,0 хувь, 90 ба 50 хувьтай хэрэгжсэн тус бүр 1 заалт буюу 20,0 хувийг эзэлж байна. Үүнээс үзэхэд аймгийн эдийн засаг нийгмийг 2014 онд хөгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөр 95,0 хувьтай биелэсэн байна.

6

7

8

ÃÓÐÀÂ: ÀÉÌÃÈÉÍ ÇÀÑÀà ÄÀÐÃÀÀÑ ÁÎËÎÂÑÐÎË, ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍÛ ÑÀÉÄÒÀÉ ÁÀÉÃÓÓËÑÀÍ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í ÍÈÉ˯¯ËÝÕ ¯Ð įÍÃÈÉÍ ÃÝÐÝÝÍÈÉ ÕÝÐÝÃÆÈËÒÈÉà ÕÀÍÃÀÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌЖÝÝ, ÃÝÐÝÝÍÈÉ ÁÈÅËÝËÒ, ¯Ð įÍ

Аймгийн Засаг даргаас Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдтай байгуулсан бүтэгдэхүүн нийлүүлэх гэрээнд 52 заалт туссанаас 19 заалт 100 хувь, 21 заалт 90 хувь, 7 заалт 70 хувьтай биелэж гэрээний хэрэгжилт 90,9 хувьтай байна гэж дүгнэгдсэн байна.

/Хавсралт-3/

ĪЪÂ.ÁÎËÎÂÑÐÎËÛà ժÃƯ¯ËÝÕ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÁÎËÎÍ ÎÐÎÍ ÍÓÒÃÈÉÍ ÕªÒªËÁªÐÈÉÍ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ

“СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОН БАГА, ДУНД БОЛОВСРОЛЫН БАГШ НАРЫН МЭРГЭЖИЛ ДЭЭШЛҮҮЛЭХ” үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилт

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны А/287 дугаар тушаалаар батлагдсан “Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журам”- ын хэрэгжилтийг хангах ажлын хүрээнд Улаанбаатар хот, Ховд, Увс, Баян-Өлгий аймгуудад сургуулийн өмнөх боловсрол болон ерөнхий боловсролын сургуульд 1,5,10 жилдээ ажиллаж буй 113 багш үндсэн сургалтанд оролцлоо. Ингэснээр төрөлжсөн сургалтанд 597 багш, мэргэжилтнүүд хамрагдлаа. 2014 онд 22 төрлийн 166 хоногийн үндсэн сургалтанд 319, 53 төрлийн 191 хоногийн төрөлжсөн сургалтанд 2907 ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн удирдах ажилтан багш, ажилтан нар хамрагдсан бол гадаад оронд 11 төрлийн 526 хоногийн сургалтанд 44 хүн хамрагдсан байна. Энэ оны сургалтын онцлог нь ажилтны мэргэжил боловсролын дээшлүүлэх, дадлага-аялал-сургалтыг шинээр зохион байгуулсан нь үр өгөөж сайтай ажил болж багш нараас дахин ийм сургалт зохион байгуулах санал олноор ирж байв.

БНХАУлсад цэцэрлэгийн 34 эрхлэгч туршлага судлах аялалд оролцсон бол Боловсролын газрын ахлах мэргэжилтэн, хөгжмийн боловсрол хариуцсан мэргэжилтэн Япон улсад “Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх технологи” сургалтанд хамрагдаж Завханмандал сумын сургуулийн багш Г.Сарантуяа БНСУлсад “Багш солилцооны хөтөлбөр”т оролцлоо. Хөтөлбөрийн хэрэгжилт 97,8 хувьтай байна. “МОНГОЛ БИЧИГ-2” үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилт “Монгол бичиг-2”үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд боловсролын бус төрийн байгууллагуудын албан хаагчдад монгол бичиг заах ажлыг анхан ба дунд шат гэсэн 2 хэлбэрээр зохион байгууллаа. “Шинэ Ази” группын “Үлэмж эгшиглэн сан”- аас ивээн тэтгэж Идэр суманд зохион байгуулсан “ОЮУНЫ НААДАМ”-аар“ Монгол бичгийн гайхамшиг” уралдаан, “Зөв хичээнгүй бичигтэн”, “Уран бичлэг”-ийн үзэсгэлэн гаргаж сурталчиллаа.Энэ үйл ажиллагаанд Завхан, Говь-Алтай, Ховд, Увс, Дорноговь, Дундговь, Хөвсгөл, Орхон аймгийн нийт 43 сургуулийн 923 багш, суралцагч оролцлоо. Аймгийн хэмжээний боловсролын бус байгууллагын төрийн албан хаагчдын монгол бичгийн мэдлэгийн түвшинг тогтоож анхан ба ахисан түвшний сургалтыг зохион байгууллаа. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг заалт бүрээр тооцож үзвэл нийт 95 хувьтай байна “АНГЛИ ХЭЛНИЙ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР”ийн хэрэгжилт

2014 онд Англи хэлний үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд ерөнхий боловсролын гадаад хэлний багш, суралцагчид, төрийн албан хаагчдын англи хэлний

9

чадварыг хөгжүүлэх 4 удаагийн сургалтыг энх тайвны корпусын сайн дурын мэргэжилтнүүдтэй хамтран зохион байгууллаа. “Зөв Завхан хүүхэд” дэд хөтөлбөрийн хэрэгжилт Энэ хичээлийн жилд “АВЬЯАС” хөтөлбөрөөр БШУЯ-ны шууд санхүүжилтээр сургуульд 145 дугуйлан хичээллэж түүнд 6509 суралцагч, 38 цэцэрлэгийн 101 дугуйланд 782 хүүхэд хамрагдаж байна.

Цэцэрлэг, сургуулийн дэргэд хөгжим, морин хуур, уран уншлага, найрал дуу, бүжиг зэрэг хөгжмийн боловсролын, хөл бөмбөг, сагсан бөмбөг, волейвол, одон бөмбөг, хөдөлгөөнт дасгал, бөх зэрэг биеийн тамирын боловсролын, шүр сувд хэлхэх, зураг наамал, цаасан урлал гэх мэт дүрслэх урлагийн боловсролын, рубик шоо эвлүүлэх зэрэг оюун ухааны боловсролын чиглэлээр дугуйлан секцүүд түлхүү хичээллэсэн байна.

“Зөв Монгол хүүхэд” аймгийн дэд хөтөлбөрийг товхимол болгон 1200 ширхгийг хэвлүүлж сургууль, цэцэрлэгийн бүх багш нарт хүргүүллээ. "Зөв Монгол хүүхэд” дэд хөтөлбөр нь “Сургуулийн өмнөх болон бага боловсролын чанарын шинэчлэл”, “Авьяас”, “Ном”, “Багшийн хөгжил” гэсэн 4 бүлгээс бүрдэх бөгөөд энэ оны үйл ажиллагааны зардалд 100.0 сая төгрөг төсөвлөснөөс 75.0 сая төгрөгийн ажил, арга хэмжээг зохион байгуулсан байна. Хөтөлбөрийн хүрээнд энэ онд нийт 70 ажил, арга хэмжээ зохион байгуулахаар төлөвлөснөөс 69 ажлыг гүйцэтгэж төлөвлөгөөний хэрэгжилт 99,1 хувьтай байна. Ургамал ,Их-Уул, Отгон, Улиастай сумын 4-р сургуульд тус бүр Монгол ѐс заншлын танхим байгуулахад 3.0 сая төгрөг, Жавхлант цогцолбор сургууль, Дэвшил сургууль, Яруу сумын дунд сургуульд хүүхэд хөгжлийн төв байгуулахад тус бүр 3.0 сая төгрөг, Эрдэм шинжилгээний хурал, илтгэл, ур чадвар, хичээлийн судалгаа, арга зүй технологийн сан бүрдүүлэх зэрэгт 27.1сая төгрөг, Ном хөтөлбөрийн хүрээнд 8.0 сая төгрөг, авьяас хөтөлбөрийн хүрээнд 11.6 сая төгрөг зарцуулан ажиллалаа. ЕБСургууль, цэцэрлэгүүдийн сургалтын хөтөлбөрт язгуур урлаг болон хөгжмийн, уран зураг болон дүрслэх урлагийн, сэтгэн бодох чадварын, биеийн тамирын зэрэг оюуны болон бие бялдрыг хөгжүүлэх секц дугуйланг түлхүү хичээллүүлж байна. ЕБС-иудын дунд “Монгол бичгийн гайхамшиг”, "Байгалийн Ухаан-2014”, “Хүүхэд бүр шатарчин” аян"-г өрнүүлж "Математик- байгалийн ухаан" оюуны наадам, аймгийн өсвөрийн “Морин хуурч” хүүхдүүдийн уралдаан, "Гадаад дууг хэн сайн дуулах вэ?”,” Гадаад хэлний танин мэдэхүйн асуулт хариулт" зэрэг тэмцээнүүдийг зохион байгууллаа. Хүүхдийн цэцэрлэгүүдийн бүжгийн аянг үргэлжүүлэн "Цэцэгсийн наадам" нэртэйгээр зохион байгууллаа.

“Ном” дэд хөтөлбөрийн хэрэгжилт “Ном” дэд хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд боловсролын газраас 24 сургууль, 27 цэцэрлэгийн үйл ажиллагаатай танилцаж хяналт шинжилгээ үнэлгээ хийхийн зэрэгцээ цаашид хэрхэн ажиллах талаар зөвлөгөө санамж өгч мэргэжилтнүүд эцэг эх, суралцагчид, багш нартай уулзалт ярилцлага хийн санал бодлоо солилцон хамтран ажилласан үр дүнтэй боллоо.

Аймгийн Б.Явуухулангийн нэрэмжит нийтийн номын сантай хамтран ном унших, уншуулах арга зүйг түгээн дэлгэрүүлэх, номыг бүтээлчээр уншиж сурах, хүүхдийн бүтээлээр үзэсгэлэн гаргах, яруу найргийн шилдэг ном бүтээх зэрэг олон арван үйл ажиллагааг явууллаа. Хүүхдүүд сургууль, сум орон нутгийнхаа онцлогийг илэрхийлсэн ном бүтээж сум орон нутгийнхаа иргэд болон эцэг эхчүүд албан газруудад сурталчлан өөр өөрийн сонирхдог

10

чиглэлээр судалгаа хийж бүтээл туурвисан нь тэдний ирээдүйн мэргэжлээ сонгоход ч чухал ач холбогдолтой ажил боллоо. Ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгт хичээллэж байгаа дугуйлангийн ихэнх хувийг утга зохиол уран уншлагын дугуйлан, зургийн дугуйлангууд эзэлж байгаа нь “АВЬЯАС”, “НОМ” хөтөлбөрийн салшгүй холбоог харуулж байна. Боловсролын газраас хэвлэн гаргадаг “Хөтөч” сониноор дамжуулан номыг бүтээлчээр унших, ном бүтээх арга зүй зэрэг зөвлөмжүүд бичиж, хүүхдийн шилдэг бүтээлүүдийг сурталчлан олон нийтийн хүртээл болгож байна

Завхан аймгийн боловсролын салбарыг хөгжүүлэх хөтөлбөрийн хэрэгжилт

Завхан аймгийн Боловсролын салбарын хөгжлийн хөтөлбөрийн биелэлтийг Аймгийн Иргэдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн хурлаар оруулан дүгнэлт гаргууллаа.

/Үндэсний хөтөлбөрүүдийн биелэлт.Хавсралт 4/ ÒÀÂ.ÌßÍÃÀÍÛ ÕªÃÆËÈÉÍ ÇÎÐÈËÒÛÍ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ, ¯Ð įÍ

Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòîä “Á¿õ íèéòýýð àíõàí øàòíû áîëîâñðîë ýçýìø¿¿ëýõ” çîðèëãî äýâø¿¿ëæ 2015 îí ãýõýä á¿õ õ¿¿õäýä áàãà áîëîâñðîë îëãîõ çîðèëò äýâø¿¿ëñýí. Ýíýõ¿¿ çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð äîîðõ àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

2014 онд сóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä õàìðàãäàæ áàéãàà íèéò õ¿¿õäèéí ìýäýýëëèéí áààçûã баяжууллаа. Боловсролын салбарт ажиллаж байгаа багш ажиллагсдын мэдээллийн баазыг цахимаар мэдээллийн системд шинээр бүртгэлээ.

0-16 íàñíû õ¿¿õäèéí ñóäàëãààã ðåãèñòðýýð á¿ðòãýí øèíý÷èëæ ÿëàíãóÿà 6 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéí öýöýðëýãò õàìðàãäàëò, 6-12 íàñíû õ¿¿õäèéí ñóðãóóëüä õàìðàãäàëò, çàâñàðäàëòûã íýðñýýð ãàðãàí ñóðãóóëü çàâñàðäàëòàä õÿíàëò òîãòîîæ õýâøëýý.

“Хөдөөгийн бага боловсролын чанарыг сайжруулахад мэдээлэл холбооны технологийг оновчтой ашиглах нь” төслийн хүрээнд анхан шатны багш, бага боловсролын сургалтын менежер 295 хүнд дижитал сургалтын хэрэглэгдэхүүн боловсруулах сургалтыг зохион байгууллаа.

11

1-ð àíãèä ýëñýõ íàñíû õ¿¿õäèéã ñóðãóóëüä á¿ðýí õàìðóóëàõ, ñóðãóóëüä ýëñýí ñóðàëöàõ õ¿¿õäèéã öýöýðëýãò á¿ðýí õàìðóóëàõ çîðèëãîîð çóíû óëèðàëä í¿¿äëèéí áîëîí ýýëæèéí á¿ëýã õè÷ýýëë¿¿ëñíèé ¿ð ä¿íä 2014-2015 оны хичээлийн жилä 1-ð àíãèä ýëñýõ õ¿¿õäèéí 99,8 õóâü íü öýöýðëýãээр бэлтгэгдлээ.

Хүүхдийн 24 цэцэрлэг 28 багт ээлжийн 9 бүлэг, нүүдлийн 20 бүлэг хичээллүүлэн 619 хүүхдийг хувилбарт сургалтанд хамрууллаа. Сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдаж байгаа 5729 хүүхдийн 1708 нь малчны хүүхдүүд байна.

Завханмандал, Ургамал,Түдэвтэй, Нөмрөг, Тэс, Баянтэс, Баянхайрхан, Цэцэн-Уул, Улиастай сумын I цэцэрлэг тус бүрт БШУЯ, Дэлхийн банкны хамтран хэрэгжүүлж буй “Боловсролыг дэмжих олон улсын түншлэлийн Сургуулийн өмнөх боловсрол” төслийн санхүүжилтээр зуны гэр цэцэрлэгийн 3.4 сая төгрөгийн үнэ бүхий иж бүрэн 2 гэр, 17 нэрийн 271.0 мян төгрөгийн үнэтэй тоглоом, 2.2 төгрөгийн үнэ бүхий хүүхдийн ширээ сандал, тавилга хэрэгсэл, 709.3 мян төгрөгийн гэрийн хивс, 197.9 мян. төгрөгийн сургалтын үзүүлэн, хүүхдийн дасгал ажлын дэвтэр, бүгд 6.7 сая төгрөгийн эд хөрөнгийг нийлүүллээ. Үүнд 60369.3 сая төгрөг зарцуулсан байна.

Үүний үр дүнд нийт цэцэрлэгүүдийн 89.5 хувь нь нүүдлийн гэр цэцэрлэг ажиллуулах нөхцөлөөр хангагдлаа.

Áàãà àíãèéí õ¿¿õäүүдэд 100 õóâü ¿íýã¿é ñóðàõ áè÷èã îëãîæ áàéíà. Аймгийн засаг дарга, боловсролын газрын дарга сóìûí çàñàã äàðãà,

ñóðãóóëèéí çàõèðàë, цэцэрлэгийн эрхлэгчийн “Төрийн зарим чиг үүргийг төлөөлөн хэрэгжүүлэх гэрээн” нд сургуулийн өмнөх болон ñóðãóóëèéí íàñíû õ¿¿õäèéã ñóðãóóëüä á¿ðýí õàìðóóëàõ òàëààð ãýðýý áàéãóóëàí àæèëëàæ áàéíà.

2014 îíä Áàãà áîëîâñðîëûí õàìðàí ñóðãàëò 100,0, суурь боловсролын хамран сургалт 99,4, сургуулийн өмнөх боловсролын хамран сургалт 96,0 хувьд хүрэв.

Хөдөөгийн 28 багт хувилбарт сургалт хичээллэж, түүнд 619 хүүхэд хүмүүжиж, сургуульд үдийн цай хөтөлбөр хэрэгжиж, сургуулиудын дотуур байрын хангамж, орчин нөхцөл сайжирч, төрөөс бага ангийн хүүхдүүдийг сурах бичгээр үнэгүй хангаж байгаа зэрэг Монгол улсын Засгийн газар аймгийн Засаг даргын бодлого, хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөр, үйл ажиллагааны үр дүнд цэцэрлэг, сургуулийн хамран сургалтанд жилээс жил өссөн дүнтэй байна.

Бага боловсролын хамран сургалт жил ирэх тусам нэмэгдэж шалтгаангүйгээр сургууль завсардах явдал үгүй боллоо. ÇÓÐÃÀÀ: ÎÐÎÍ ÍÓÒÃÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËЫÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÓÓÄÀÄ ¯Ç¯¯ËÑÝÍ ÌÝÐÃÝÆÈË ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÇªÂ˪êª, ÒÓÑËÀËÖÀÀ, ¯Ð įÍ

12

Боловсролын газрын мэргэжилтнүүд 154 хичээлд сууж зөвлөгөө өгөхөд 62,7 хувь нь хүүхэд бүрийг хөгжүүлсэн, мэдлэг бүтээлгэхэд чиглэсэн, технологи, арга зүйн шинэчлэгдсэн хичээл заагдаж байна гэж дүгнэсэн байна.

Ерөнхий боловсролын 24 сургуулийн 573 багш мэргэжлийн шалгалт

өгснөөс А-49, В-82, С-112, D-157, F-173 амжилт 69,8, чанар 22,8 хувьтай байна. Нийт 21066 оноо авахаас 11030,3 оноо авч гүйцэтгэлийн хувь 52,4 байна

Боловсролын газраас эко 7 сургуулийн багш суралцагчдын багтай хамтран Улиастай сумын Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургууль, Дэвшил, Жавхлант цогцолбор сургууль, Тосонцэнгэлийн бүрэн дунд 1,2-р сургууль, Нөмрөг Түдэвтэй, Дөрвөлжин, Эрдэнэхайрхан, Яруу сумын сургуулиудад гадаад дотоод орчны үнэлгээ хийж, нийт 400 гаруй багш удирдлага, суралцагчид, эцэг эхчүүдийг сургалтанд хамрууллаа.

ÄÎËÎÎ: ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÃÀÇÀÐ, ÑÓÐÃÓÓËÜ, ÖÝÖÝÐËÝÃÈÉÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÕÈÉÑÝÍ ÕßÍÀËÒ, ØÈÍÆÈËÃÝÝ, ¯Ð įÍ

13

Монгол улсын Боловсролын тухай хуулийн 28’.1.1; 28’.1.4; 16.2, БШУСайдын 2013 оны 8 сарын 19 ны 315 дугаар тушаалаар батлагдсан “Аймаг,нийслэлийн боловсролын газрын үлгэрчилсэн журам”ын 2.4.1; 2.4.2; 2.4.3; 2.4.4; 2.4.5 дахь заалтууд, Завхан аймгийн эдийн засаг, нийгмийг 2014 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн 3.15.1 дүгээр заалтын хүрээнд ерөнхий боловсролын сургуулийн одоогийн бүтэц, үйл ажиллагааны үр дүнд иж бүрэн хяналт, үнэлгээ- шинжилгээ хийх, Монгол улсын Боловсролын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг үнэлэх, цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих, аттестатчилах, үйл ажиллагааг эцэг эх, олон нийтэд сурталчлан таниулах, мэргэжил арга зүй, удирдлагын дэмжлэг үзүүлэх, зөвлөн туслах, тулгамдсан асуудлыг тодруулан шийдвэрлэх зорилгоор аймгийн ерөнхий боловсролын 24 сургууль, хүүхдийн 27 цэцэрлэгийн үйл ажиллагаанд хяналт, үнэлгээ-шинжилгээ хийж нэгдсэн дүнг аймгийн засаг даргын зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүллээ. Сургуулийн үйл ажиллагааг 51 үзүүлэлтээр дүгнэхэд Сонгино, Цагаанчулуут, Тосонцэнгэл I, II, Тэлмэн, Яруу, Шилүүстэй, Цэцэн-Уул, Их-Уул, Цагаанхайрхан, Завханмандал, Эрдэнэхайрхан сумын сургуулиудын үйл ажиллагаа 60 аас дээш хувиар үнэлэгдсэн бол Ургамал, Баянхайрхан, Отгон, Асгат, Алдархаан сумын сургуулиудын үйл ажиллагаа 50 хувиас доогуур дүгнэгдэж сургуулиудын үйл ажиллагааны дундаж 58,9 хувьтай байна

14

ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ:

15

ХҮҮХДИЙН ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ҮНЭЛГЭЭ-ХЯНАЛТ ШИНЖИЛГЭЭ:

Хүүхдийн 27 цэцэрлэгийн үйл ажиллагааг 52 үзүүлэлтээр үнэлэхэд дундаж гүйцэтгэлийн хувь 62,4 хувьтай, цэцэрлэгүүдийн үйл ажиллагаа хэвийн хэмжээнд явагдаж байна гэж дүгнэгдлээ. Отгон, Эрдэнэхайрхан, Цагаанхайрхан, Завханмандал, Ургамал, Шилүүстэй, Цагаанчулуут, Шилүүстэй, Асгат, Нөмрөг, Тэлмэн, Сантмаргаз, Түдэвтэй, Тосонцэнгэл сумын I,II,III,IY цэцэрлэгийн үйл ажиллагаа 60 аас дээш хувьтай дүгнэгдсэн бол Дөрвөлжин, Баянхайрхан зэрэг 5 сумын цэцэрлэгийн үйл ажиллагаа 60 аас доош хувьтай дүгнэгдсэн байна.

16

17

Салбарын нэгж байгууллагуудад ажилласнаар байгууллагуудын үйл ажиллагааны өнөөгийн бодит түвшинг тогтоож, судлагдахуун бүрээр сургалтын чанарын гарааны үнэлгээ хийж, бүх мэргэжлийн багш, ажилтны ажлын байрны тодорхойлолтонд заагдсан чиг үүргээ хэрхэн гүйцэтгэж байгаатай ажлын байран дээр нь танилцаж, үнэлгээ хийж зааварчилгаа, зөвлөгөө өгөхийн зэрэгцээ цаашид ахиц амжилтыг тооцон, зорилго зорилтоо тодорхойлох боломж нөхцөл бүрдсэн чухал үйл ажиллагаа боллоо. Сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийж, түвшин тогтоохын зэрэгцээ орон нутгийн төр захиргааны байгууллагуудын удирдах ажилтан, багш, суралцагчид, эцэг эх, олон нийтийн харилцаа-хандлагыг судалсан, боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлогыг сурталчилсан, эцэг эх, олон нийтийн сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагаанд оролцох оролцоог нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн сэтгэл ханамжын судалгаа авч дүгнэх, лекц унших, зөвлөн туслах олон хэлбэрийн үйл ажиллагаа явуулсан нь эцэг эх, олон нийтийн талархал хүлээсэн үр дүнтэй ач холбогдолтой ажил боллоо. Хяналт-үнэлгээнд ерөнхий боловсролын сургуулийн 24 захирал, 32 сургалтын менежер, 610 багш, 24 нийгмийн ажилтан, насан туршийн боловсролын 24 багш, 17 эмч, 19 номын санч, архив, бичиг хэргийн 9 ажилтан, 24 нягтлан бодогч, 24 нярав, 39 тогооч, 184 уурын зуухны галч, дотуур байрын 26 багш, 84 үйлчлэгч, 66 манаач жижүүр нийт 1206 хамрагдсан бол цэцэрлэгийн 27 эрхлэгч, 96 багш, 7 хөгжмийн багш, 96 туслах багш, 27 нярав, 41 тогооч, 11 манаач жижүүр, 71 уурын зуухны галч нийт 376 байна. Сургууль, цэцэрлэгийн 1582 багш ажилтан хамрагдсан нь бүгд багш ажилтны 99,4 болж байна гэсэн үг юм. Ерөнхий боловсролын сургуулийн I-XII ангийн 12769 суралцагчдаас 18 судлагдахуунаар 432 удаагийн, 573 багшаас 18 судлагдахуунаар 24 удаагийн гарааны үнэлгээ, түвшин тогтоох шалгалт авч дүгнэв.

Мөн төр захиргааны 240 ажилтан, 610 багш, 347 ажилтан, 1507 суралцагч, 2320 эцэг эхээс / нийт 5023/ сэтгэл ханамжийн судалгаа авч нэгтгэн танилцууллаа.

27 цэцэрлэгийн 53 дугуйлан /509 хүүхэд/, 24 сургуулийн 120 дугуйлан, сонгон секцийн хичээллэж байгаа үйл явц, хөтөлбөр төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хянаж, хамрагдаж байгаа 5195 хүүхдийн авьяас, чадварын хөгжил, төлөвшилтэй танилцан, үнэлгээ хийж, зөвлөгөө өглөө. Дугуйлан секц нь тогтмол хугацаад хичээллэж хэвшсэн, үйл ажиллагаа нь тогтмолжсон, хүүхдийн сонирхол, хэрэгцээнд тулгуурлан хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь ололттой байв.

Боловсролын газраас сургууль, цэцэрлэгийн 2014 оны үйл ажиллагааг доорх үзүүлэлтээр дүгнэв. Ерөнхий боловсролын сургууль:

1. Сургуульд суралцагчид

18

2. Суралцагчдын эзэмшсэн мэдлэг, чадварын ахиц гарааны үнэлгээ 3. БСШУСайдын 2007 оны 321 дүгээр тушаалын хэрэгжилт /Чанарын үзүүлэлт/ 4. БСШУСайдын 2007 оны 321 дүгээр тушаалын хэрэгжилт /Тоон үзүүлэлт/ 5. 2014 оны бүтээлч, шинэлэг ажил /Үйл ажиллагааны тайлан/ 6. “Шилдэг илтгэл-2014” уралдаанд оролцсон байдал 7. Элсэлтийн ерөнхий шалгалтын дүн 8. Улсын төрөлжсөн олимпиадын 2 ба 3 ын даваанд оролцсон байдал 9. Бүлэг дүүргэлт 10. Завхан монгол шатар-9999” тэмцээний оролцоо 11. Хяналт үнэлгээ 12. “Ногоон сургууль” уралдаанд оролцсон байдал 13. “Тогтвортой хөгжил боловсрол” эрдэм шинжилгээний бага хурлын оролцоо 14. Хичээлийн судалгааны оролцоо 15. Насан туршийн боловсрол олгосон байдал

Хүүхдийн цэцэрлэг:

1. Сургуулийн өмнөх боловсролын хамран сургалт 2. Цэцэрлэгт хүмүүжиж байгаа хүүхдийн тоо 3. Бүлэг дүүргэлт 4. Хүүхэд өдрийн төлөвлөгөөний биелэлт 5. Хүүхдийн хөгжлийн ахицын үнэлгээ 6. Хяналт үнэлгээ 7. БСШУСайдын 2007 оны 321 дүгээр тушаалын хэрэгжилт /Чанарын үзүүлэлт/ 8. БСШУСайдын 2007 оны 321 дүгээр тушаалын хэрэгжилт /Тоон үзүүлэлт/ 9. 2014 оны бүтээлч, шинэлэг ажил /Үйл ажиллагааны тайлан/ зэрэг болно.

ÍÀÉÌ: ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ªÌÍªÕ ÁÎËÎÍ ÁÀÃÀ ÄÓÍÄ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ ÕÝÐÝÃÆÈËÒ ÑÓÐËÀÃÛÍ ÀÌÆÈËÒÀÄ ÕÈÉÑÝÍ ÕßÍÀËÒ ØÈÍÆÈËÃÝÝ, Ò¯¯ÍÈÉ ¯Ð įÍ

Ерөнхий боловсролын сургуулийн I-XII ангийн 12769 суралцагч шалгагдсанаас А-1465, В-1493, С-1566, D-2495, F-5750 байгаа нь амжилт 55,0, чанар 23,2 хувьтай бөгөөд 284722,6 оноо авахаас 144839 оноо авч гүйцэтгэлийн хувь 50,9 байна.

19

1. Улиастай сумын I цэцэрлэг сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчилсэн цөм хөтөлбөрийн хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх агуулга, арга зүй–технологийн шинэчлэлийг туршин хэрэгжүүлж, үр дүнг тооцон тайлагнаж, судалгаа дүгнэлт хийн ажиллаж байна.

2. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх агуулга, арга зүй–технологийн шинэчлэлийг туршин хэрэгжүүлж үр дүнг тооцон тайлагнаж, судалгаа дүгнэлт хийн ажиллахын зэрэгцээ БШУЯамны үнэлгээний багтай хамтран Улиастай сумын I цэцэрлэг, Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургууль, Тосонцэнгэл сумын Л.Цэндийн нэрэмжит үндэсний лаборатори сургуулиудад сургуулийн өмнөх болон бага боловсролын чанарын шинэчлэлийн туршилтын тохирцын үнэлгээг хамтран зохион байгуулж манай аймгийн цэцэрлэг, сургуулиудын туршилтын арга зүй, хэрэгжүүлэн хийж байгаа ажлуудыг зөв эхлэлтэй туршиж хэрэгжүүлсэн дүгнэлтүүдийг өгөв.

3. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхэд ээлжит хичээлийн төлөвлөлт чухал бөгөөд багш бүр хүүхэд бүрийн хэрэгцээ, чадварт суурилсан, тэдний хөгжлийг дэмжсэн сургалтын арга зүй, технологийг хэрэгжүүлэх, хэрэглэгдэхүүнийг зөв сонгох, ашиглах, ахицын үнэлгээг ээлжит хичээлдээ төлөвлөх зэрэг бүтээлч арга зүйг эзэмшихийг гол зорилт болгон ажилласнаар хүүхэд бүрийн хөгжилд ахиц гарсныг эцэг эхчүүдээс авсан сэтгэл ханамжийн судалгаа нотлож байна. 720 эцэг эхээс авсан судалгаагаар 598 нь сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлсэн байна.

4. Сургууль, цэцэрлэгүүд хичээл бүрээр гарааныхаа үнэлгээ хийж, хүрэх үр дүнгээ тодорхойлон, ахицыг тооцон ажиллахын зэрэгцээ явцын үнэлгээг хийж үзэхэд суралцагч өөрийгөө болон бусдыгаа үнэлэх арга барилд суралцаж байгаа нь харагдаж байлаа.

5. Багш бүр суралцагчдын чадварын түвшинд харгалзуулан даалгаврын сан бүрдүүлж сургууль, цэцэрлэг бүр сургалтын төрлүүдээр даалгаврын цахим болон цаасан сантай боллоо. Ирэх хичээлийн жилд дахин сайжруулан, баяжуулан ажиллуулах болно.

6. Хүүхдийн цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын бага ангиуд анги бүлэгт хэвшүүлэх ерөнхий дэг, дүрмийг баталж хэрэгжүүлэв.

ЭЛСЭЛТИЙН ЕРӨНХИЙ ШАЛГАЛТ Энэ хичээлийн жилд суурь боловсролыг 1505 хүүхэд, /өдрөөр 1461, дүйцсэн 44/, бүрэн дунд боловсролыг 882 хүүхэд, /өдрөөр 860, дүйцсэн 22/ эзэмшснээс элсэлтийн ерөнхий шалгалтанд 928 шалгуулагч бүртгэгдсэн бөгөөд давхардсан тоогоор 3095 шалгуулагч шалгалт өгсний орос хэл 15, хими 235, англи хэл 434, монголын улсын түүх 34, математик 706, биологи 235, монгол хэл 431, газар зүй 90, нийгмийн тухай мэдлэг 446, физикийн 469 суралцагч шалгалт өглөө.

Элсэлтийн ерөнхий шалгалтыг зохион байгуулахдаа шударга, нээлттэй, ил тод байлгахыг эрхэмд үзэж алдаа, эрсдэл гаргахгүй байх, өртөг зардлыг аль болох багасгах, мэдээллийн технологийн зөв шийдлийг ашиглан хурдан шуурхай хичээнгүйгээр зохион байгуулахад анхаарч ажиллав. 2013-2014 оны хичээлийн жилийн элсэлтийн ерөнхий шалгалтын хэмжээст онооны дундажаар Улиастай сумын Дэвшил бүрэн дунд сургууль 602,4 оноогоор, Идэр сумын бүрэн дунд сургууль 539,4 оноогоор, Чандмань-Эрдэнэ

20

үндэсний лаборатори сургууль 529,9 оноогоор, Улиастай сумын бүрэн дунд III сургууль 520,4 оноогоор, Жавхлант цогцолбор сургууль 519,0 оноогоор тус тус эхний 5 байранд шалгарсан бол Цэцэн-Уул сумын бүрэн дунд сургууль 466,7 оноогоор, Түдэвтэй сумын бүрэн дунд сургууль 465,9 оноогоор, Баянхайрхан бүрэн дунд сургууль 463,9 оноогоор, Нөмрөг сумын бүрэн дунд сургууль 442,3 оноогоор, Сантмаргаз сумын бүрэн дунд сургуулиуд 437,3 оноогоор сүүлчийн байранд орсон байна.

Улиастай сумын “Дэвшил” бүрэн дунд сургууль улсын шилдэг 5 сургуулийн нэгээр шалгарсан амжилт үзүүллээ. 2013-2014 оны хичээлийн жилийн XI анги төгсөгчдийн их дээд сургуулийн хуваарь сонголтыг Монгол улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.2 заалтыг үндэслэн Боловсрол шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны А/79 дүгээр тушаал, аймаг орон нутгаас Монголын их дээд сургуулиудын консорциумын гишүүн их, дээд сургууль,

21

коллежид 2014 онд оюутан элсүүлэх журмын дагуу МИДСК-ын ерөнхийлөгчийн тушаалаар томилогдсон элсэлтийн салбар комисс, Аймгийн Засаг даргын захирамжаар томилогдсон орон нутгийн ажлын хэсэгтэй хамтран зохион байгуулж МИДСК-ын 946 хуваариас сонголт хийж төгсөгчид 100 хувь их, дээд сургуульд элсэн орлоо. ÅÑ: ÁÎËÎÂÑÐÎËЫÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ÓÄÈÐÄÀÕ ÀÆÈËÒÀÍ, ÁÀÃØ, ÀÆÈËÒÍÛ ÌÝÐÃÝÆÈË, ÓÐ ×ÀÄÂÀÐÛà ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны А/287 дугаар тушаалаар батлагдсан “Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журам”- ын хэрэгжилтийг хангах ажлын хүрээнд Улаанбаатар хот, Увс, Баян-Өлгий аймгуудад сургуулийн өмнөх боловсрол болон ерөнхий боловсролын сургуульд 1,5,10 жилдээ ажиллаж буй 113 багш үндсэн сургалтанд хамрагдах нөхцөл боломжоор хангагдлаа. Үүний үр дүнд төрөлжсөн сургалтанд 597 багш, мэргэжилтэн хамрагдлаа. 2014 онд 22 төрлийн 166 хоногийн үндсэн сургалтанд 319, 53 төрлийн 191 хоногийн төрөлжсөн сургалтанд 2907 ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн удирдах ажилтан багш, ажилтан нар хамрагдсан бол гадаад оронд 11 төрлийн 526 хоногийн сургалтанд 44 хүн хамрагдсан байна.

Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн санхүүжилтээр “Тогтвортой хөгжил–Эко сургууль”, ”Эко-сургагч багш” бэлтгэх сургалтыг Боловсролын хамтын ажиллагааны нийгэмлэгтэй хамтран зохион байгуулж, сургууль, цэцэрлэгийн 65 багш”ийг бэлтгэлээ.

Сургалтын онцлог нь ажилтны мэргэжил боловсролын дээшлүүлэх,

дадлага-аялал-сургалтыг шинээр зохион байгуулсан нь үр өгөөж сайтай ажил болж багш нараас дахин ийм сургалт зохион байгуулах санал олноор ирж байв.

22

Багш, ажилтнуудын нарын мэргэжил арга зүйг дээшлүүлэх сургалтууд хийснийг багцлан орууллав.

23

24

25

Боловсролын газраас сургуулийн захирал нарт “Судалгаат хичээл заах”,

цэцэрлэгийн эрхлэгчдэд “Ардын уламжлалаас хүүхдэд зааж сургах арга зүй” боловсруулах эчнээ даалгавар өгч, дүгнэхэд цэцэрлэгийн 5 эрхлэгч аргачлал боловсруулан, 17 сургуулийн захирал сургууль дээрээ судалгаат хичээл зааж, тайлангаа танилцуулан бусадтай туршлагаа солилцсон нь хичээлийн судалгааны

талаарх ойлголтоо сайжруулахад ач холбогдолтой үйл ажиллагаа боллоо. Багшлах эрхийн үнэмлэх шинээр авах, багшлах эрхээ сунгуулах багш

нарын материалыг бүрдүүлэн Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх инстутитэд хүргүүллээ.

СӨБ болон ЕБС -д багшаар ажиллах эрх олгох 1,2 дахь ээлжийн шалгалтыг 8-р сарын 10, 20 –ны өдрүүдэд зохион байгуулав.

Ерөнхий боловсролын сургуулийн “Морин хуурч” сургагч хүүхдийн 10 өдрийн /нийт 108 хүүхдийн/ эрчимжүүлсэн сургалтыг Алдархаан суманд зохион байгуулав. Сургуульд суурилсан хичээлийн судалгааны тэргүүн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор ерөнхий боловсролын сургуулиуд тайлант-илтгэлийг самбар ажиллуулсан нь шинэлэг, үр дүнтэй ажил боллоо . Боловсруулсан гарын авлага, хичээлийн судалгааны арга зүйн зөвлөмжүүдийг судлуулж, хэлэлцүүлэг зохион байгуулах ажлыг сургууль бүр хэрэгжүүллээ. Японы сайн дурын мэргэжилтэн Ивоки Эрикотой хамтран биеийн тамирын багш нарын заах арга, ур чадварыг хөгжүүлэх талаар хамтран уулзалт, зөвлөгөөн хийж байна. Их, дээд сургуулийг багш бус мэргэжлээр төгссөн боловсролын салбарт тасралтгүй ажиллаж байгаа багш нарыг “Багш-бакалавр”ын хөрвөх сургалтанд хамруулах, багшлах эрх олгох ажлын эхлэлийг тавьж байна. Соѐн гэгээрүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд Монгол улсын анхны ерөнхийлөгч П.Очирбат, Санхүү, эдийн засгийн дээд сургуулийн захирал Монгол улсын гавьяат багш Б.Батжаргал, МУБИС-ийн багш Ц.Оюунцэцэг, Олон улсын оюун ухааны музейн захирал, Монгол улсын соѐлын гавьяат зүтгэлтэн З.Түмэн-Өлзий, Äýëõèéí èðýýä¿éí íèéãýìëýãèéí ãèø¿¿í, Мîíãîëûí оюун ухааны IQ òºâèéí òýðã¿¿í, Монгол улсын гавьяат багш Ö.Äэмбэрэл, Монголын ахмад багш нарын холбооны тэргүүлэгч гүшүүн, Монгол улсын гавьяат багш Á. Öэрэнханд, Монгол улсын гавьяат тамирчин, Олон улсын хэмжээний мастер Á.Ãангаамаа, Èëòãýõ ýðäýì õ¿ðýýëýíãèéí òýðã¿¿í, óðàí èëòãýã÷ Á.Ãýðýë, Монгол улсын гавьяат холбоочин Á.Áаатар, Õ¿íèé õºãæëèéí èíñòèòóòûí áàãø Á.Íàéäàí, Çàâõàí àéìãèéí çàñàã äàðãà Æ.Æамъянтив, зэрэг эрдэмтэн багш нарыг урьж Улиастай, Тосонцэнгэл, Идэр, Тэлмэн, Нөмрөг, Ургамал. Сантмаргаз, Завханмандал, Дөрвөлжин, Эрдэнэхайрхан, Түдэвтэй зэрэг 10 гаруй сумдуудад “Зөв амьдрах ухааныг түгээн дэлгэрүүлье” сэдэвт лекц уншууллаа.

ÀÐÀÂ: ÁÎËÎÂÑÐÎËЫÍ

ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛà ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ ÁÀÃØ, ÀÆÈËÒÍÀÀÐ ÕÀÍÃÀÕ ÁÎÄËÎÃÎ, ÕÝÐÝÃÆÈËÒ, ÒÝÄÍÈÉ ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÀÑÓÓÄËÛà ØÈÉÄÂÝÐËÝÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÁÎÄÈÒÎÉ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

Аймгийн хүүхдийн цэцэрлэгүүдэд 2014-2015 оны хичээлийн жилд нийт 612 багш ажилтан ажиллаж

26

0 50 100 150 200

Ýðõëýã÷

¯íäñýí áàãø

Äóó õºãæìèéí

Íÿãòëàí áîäîã÷

Òîãîî÷

¯éë÷ëýã÷

Óóðûí çóóõíû ãàë÷

36 2

165 149

16 149

7 33

57 5

29 35

80

Áагш ажиллагсад Á¿ãä

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 2014-2015

873 884 885 868 879

290 291 286 263 272

325 353 360 363 353

258 240 239 242 254

Нийт үндсэн багш Бага Дунд Ахлах

байгаагийн 165 нь буюу 26,9 хувь нь үндсэн багш байна.

Аймгийн хэмжээгээр сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагад 161 бүлгийн багш 15 хөгжмийн багш ажиллаж байгаагаас сургуулийн өмнөх боловсролын багш мэргэжлээр төгссөн 73, /нийт багш нарын 50,7 хувь/ өмнө нь багш мэргэжлээр төгсч хөрвөх сургалтаар сургуулийн өмнөх боловсролын багш мэргэжил

эзэмшсэн 53, /нийт багш нарын 36,8 хувь/, одоо сургуулийн өмнөх боловсролын багш мэргэжлээр суралцаж байгаа 18 /12,5 хувь/ багш байна.

Завхан аймгийн ЕБС-иудад 2014-2015 оны хичээлийн жилд нийт 1670 багш,

27

МАГИСТР БАКЛАВР ДИПЛОМ БУСАД 0

100

200

300

400

500

600

700

99

653

128

5 96

653

116

3 115

643

121

0

2012-2013 2013-2014 2014-2015

050

100150200250300350400

Зөвлөх Тэргүүлэх Заах аргач Зэрэггүй багш

1

149

339 396

1

146

322 399

1

205

339 335

2012-2013 2013-2014

ажиллагчид ажиллаж байгаагийн 15 нь цагийн багш ,879 нь буюу 52,6% үндсэн багш ажиллаж байна.

Ерөнхий боловсролын сургуулийн íèéò үндсэн багш íàð 879 байгаагийн 272 нь бага ангид, 353 нь дунд ангид, 254 нь ахлах ангид багшилж байна. Нийт ажиллагчдûí 52.6 хувь нь ажиллаж байна. Боловсролын түвшингээр авч үзвэл бакàлавр 643 буюу 73,1 хувь, дипломын 121 буюу 13,7 хувь, магистр 115 буюу 13,0 хувь байна. Үндсэн багш íàð 544 буюу 61,8 хувь нь мэргэшлийн зэрэгтэй байна.Нийт багш нарын 335 буюу 38,1 хувь нь зэрэггүй залуу багш нар ажиллаж байна.Мэргэшлийн зэрэгтэй

багш нарын 322 буюу 38,5 хувь нь заах арга ç¿é÷, 205 буюу 23,3 хувь нь тэргүүлэх, 1 буюу 0,1 хувь нь зөвлөх зэрэгтэй багш нар ажиллаж байна. Мөн үндэсний сургагч багш 175, орон нутгийн сургагч багш 32 ажиллаж байна. Сургууль, цэцэрлэгүүд 100

хувь мэргэжлийн багшаар хангагдсан бөгөөд хүний нөөцөд багшийн мэргэжлээр их дээд сургууль төгссөн 100 багш бүртгэгдсэн байна.

ÀÐÂÀÍ ÍÝÃ: ÅЪÍÕÈÉ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÑÓÐÀËÖÀÃÑÄÛà ÑÓÐÀÕ ÁÈ×ÈÃ, ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÕÝÐÝÃÑÝË, įÐÝÌÒ ÕÓÂÖÑÀÀÐ ÕÀÍÃÀÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

Боловсролын салбарын шинэчлэл төслийн хүрээнд туршин хэрэгжүүлсэн "Сурах бичгийн түрээсийн тогтолцоо" хөтөлбөрөөр сурах бичгийг “Түрээсийн тогтолцоо”-нд шилжүүлэн 6-р ангийн 12 төрлийн 1050 багц, 8-р ангийн 18 төрлийн 1032 багц, 9-р ангийн 18 төрлийн 937 багц, 10-р ангийн 13 төрлийн 669 багц, 11-р ангийн 12 төрлийн 527 багц нийт 36237 ширхэг, эмзэг бүлгийн суралцагчдад олгох 40 хувийн сурах бичиг 1-11 ангиудад нийт 29569 ширхэгийг түгээлээ.

Сурах бичгийн түрээсийн тогтолцоог шинээр нэвтрүүлсэн нь энэ хичээлийн жилийн онцлог байлаа. Нийт суралцагчдын 60% нь түрээсийн сурах бичгээр, 40% нь амьжиргааны баталгаажих түвшингээс доогуур орлоготой өрхийн хүүхдүүдэд олгох сурах бичгээр хангагдлаа.

34215

28301

29569

010000200003000040000

2011-2012 он 2012-2013 он 2013-2014 он

40 хувийн сурах бичиг

28

4

7

3

Гарсан зөрчил

2011-2012 2012-2013

Түгээсэн номын тоо, эргэлтийн санд төвлөрүүлсөн мөнгөний тооцоог хүснэгтээр үзүүллээ.

Сурах бичгийн түрээсийн тогтолцоог шинээр нэвтэрүүлсэн нь өмнөх хичээлийн жилийн онцлог байлаа. Нийт суралцагчдын 60% нь түрээсийн сурах бичгээр, 40% нь амьжиргааны баталгаажих түвшингээс доогуур орлоготой өрхийн хүүхдүүдэд олгохсурах бичгээр хангагдлаа. Амьжиргааны баталгаажих түвшингээс доогуур орлоготой хүүхдүүдэд олгогдсон сурах бичгийг сүүлийн 3 жилээр харьцуулбал: ÀÐÂÀÍ ÕΨÐ: ÁÀÃØ, ÀÆÈËÒÍÛ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ, ¨Ñ ǯÉà ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

Аймгийн Боловсролын газрын дэргэдэх орон тооны бус ѐс зүйн зөвлөлийг багш нарын бага хурлаас нэр дэвшсэн багш удирдах ажилтны төлөөллөөс бүрдсэн 11 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулав. Ёс зүйн зөвлөл нь үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, ѐс зүйн зөвлөлийн ажиллах журмыг шинээр боловсруулан мөрдөж иргэдээс ирүүлсэн өргөдөл гомдлыг БСШУ-ны сайдын 2007 оны 41-р тушаалыг мөрдлөг болгон шийдвэрлэж дүгнэлт гарган ажиллаж байна.

Аймгийн төрийн албаны салбар зөвлөлөөс 2014 оныг төрийн албан хаагчийн “Ёс зүйн “ жил болгон зарласантай холбоотой Боловсролын газрын дэргэдэх “Багшийн ѐс зүйн зөвлөл”-өөс Боловсролын салбарт ажиллагсдын мэргэжлийн ѐс зүйг сахиулах, ѐс зүйн зөрчил гаргахаас урьдчилан сэргийлэхэд ажлаа чиглүүлэн ажиллаж байна. Хүүхдийн цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулиудын дунд Монгол улсын “Авлигын тухай хууль”, “Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх”

29

тухай хуулиудыг сурталчлах, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах чиглэлээр хүүхэд хамгаалал болон гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх “Хүчирхийлэлгүй ирээдүйн төлөө хамтдаа” сарын аян зохион байгуулж “Хамгийн хамгийн” сэдвийн дор тандалтын судалгаа авч, “Төрийн албан хаагчдын эрхэмлэх 9 зүйл” бяцхан номыг багш ажилчдаар судлуулж “Төрийн албан хаагчийн ѐс зүйн манлайлал” сэдвээр лекц уншууллаа. Байгууллагууд “Ёс зүйн өдөр” нээлттэй хаалганы өдрүүдийг зохион байгууллаа. 2013-2014 оны хичээлийн жилд “Ёс зүйн зөвлөл”-д ирүүлсэн 3 өргөдлийг зөвлөлийн гишүүдийн хурлаар хэлэлцүүлэн шийдвэрлүүлэв. Боловсролын газраас 15 сургууль, 16 цэцэрлэгийн багш ажилтан, суралцагч, эцэг эхчүүдээс тандалтын судалгаа авч, 46 багштай ганцаарчилсан болон бүлгийн уулзалт, ярилцлагыг хийв. ÀÐÂÀÍ ÃÓÐÀÂ: Á¯Õ ÍÈÉÒÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛà ժÃƯ¯ËÝÕ, ÁÈ×Èà ¯ÑÝÃÃ¯É Õ¯¯ÕÝÄ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄ, ÈÐÃÝÄÈÉà ÁÈ×ÈÃÒÝÍ ÁÎËÃÎÕ, ÁÎËÎÂÑÐÎË ÍªÕªÍ ÎËÃÎÕ, ÀÌÜÄÐÀÕ ÀÐÃÀ ÓÕÀÀÍÄ ÑÓÐÃÀÕ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ×ÀÍÀÐ , ¯Ð įÍ

2013-2014 оны хичээлийн жилд аймгийн 24 суманд ерөнхий боловсролын сургуулийг түшиглэн Дүйцсэн хөтөлбөрт суурилсан насан туршийн боловсрол гэгээрэл хөгжлийн төвүүд Амьдрах ухааны боловсрол, гэр бүлийн боловсрол, иргэний боловсрол –экологи, эдийн засаг, улс төр, эрх зүй ѐс суртахуун, төлөвшлийн боловсрол – авьяас чадвар нээх, мэргэжил сонгох, эрүүл мэнд, ѐс суртахуун-төлөвшил гоо зүй-мэдрэмжийн боловсрол олгох чиглэлийн сургалтуудыг амжилттай зохион байгуулж 603 иргэн дүйцсэн хөтөлбөрийн сургалтанд суралцаж, үүнээс 44 иргэн суурь боловсрол, 22 иргэн бүрэн дунд боловсрол эзэмшиж дараагийн шатны сургалтанд хамрагдахаар боллоо. Амьдрах ухаан гэр бүлийн боловсрол олгох сургалтанд нийт давхардсан тоогоор 1270 иргэний хамруулж мэдлэг боловсролыг нь дээшлүүлсэн байна. Насан туршийн боловсролын хүрээнд “Эх орон-36” хөтөлбөрийн дагуу “Болзошгүй эрсдэлээс өөрийгөө хамгаалах өөртөө итгэлтэй болох чадварт сургах нь ” сэдэвт сургалтыг хүүхдийн Даян-Очир зусланд Улиастай сумын дүйцсэн хөтөлбөрөөр хичээллэгсэд, Төгс буянт Жавхлант хийдийн лам хүүхдүүдийн / нийт-28/ дунд амжилттай зохион байгууллаа. Тус сургалтаар хүүхэд болзошгүй эрсдлээс өөрийгөө хамгаалах тухай цогц ойлголттой болохын зэрэгцээ хүүхдийн эрх, үүргийн чиглэлийн асуудлаар тодорхой мэдлэг, ур чадвар эзэмшсэн байна. ÀÐÂÀÍ ÄªÐªÂ: ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÃÀÇÐÛÍ ÌÝÐÃÝÆÈËÒÝÍ, ÀÐÃÀ ǯÉ×ÄÈÉÍ ÀÆËÛÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ, ÑÀÍÀÀ×ИËÃÛà ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ, ÒÝÄÍÈÉà ×ÀÄÂÀÐÆÓÓËÀÕ, ÌÝÐÃÝÆËÈÉà ÍÜ ÄÝÝØ˯¯ËÝÕ, ÁÀÃØ ÍÀÐÒ ÇªÂËªÍ ÒÓÑËАХ ÒÀËÀÀÐ ÀÂÑÀÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ, ¯Ð įÍ

Боловсролын газар нь 2014 онд дарга, ахлах мэргэжилтэн, статистик мэдээ, хяналт үнэлгээ-шинжилгээ, сургуулийн өмнөх, бага, хими биологи-эрүүл мэнд, түүх-нийгмийн ухаан, физик, математик, биеийн тамир, монгол хэл-уран зохиол, зураг зүй-технологи, хөгжим, төсөв, санхүү-хөрөнгө оруулалт, насан туршийн боловсрол хариуцсан 15 мэргэжилтэн, аж ахуй үйлчилгээний 7 ажилтан нийт 22 орон тоотойгоор орон нутгийн

цэцэрлэг, сургуульд удирдлагын болон мэргэжлийн туслалцаа зэмжлэг үзүүлэх, боловсролын байгууллагын удирдах ажилтан, багш, ажилтан, иргэдэд боловсрол, мэргэжил эзэмших, мэргэшлийг дээшлүүлэх, судалгаа, шинжилгээ эрхлэхэд нь туслах чиг үүргийг хэрэгжүүлэн амжилттай ажиллаж ирлээ.

30

Боловсролын газрын даргаас мэргэжилтэн бүртэй үр дүнгийн гэрээ, ажилтан нартай хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан хагас, бүтэн жилээр дүгнэж, мэргэжилтэн, ажилтан нарын ажлын тайланг байгууллагын хурлаар хэлэлцэж баталгаажуулан ажиллалаа. Манай хамт олон 2014 оны “УЛСЫН ШИЛДЭГ НИЙГМИЙН ХАРИУЦЛАГЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭГЧ” байгууллагаар шалгарлаа. Мэргэжилтнүүдийн төвлөрсөн ба орон нутгийн сургалтанд хамрагдсан судалгааг хүснэгтээр үзүүлбэл:

Боловсролын газрын 3 мэргэжилтэн 2 улсад 10 хоногийн сургалт, туршлага солилцох аялалд, 10 мэргэжилтэн Улаанбаатар хотод 4 удаагийн төвлөрсөн, 11 мэргэжилтэн орон нутгийн, 4 удаагийн ажлын байрны сургалтанд 100 хувь хамрагдсан байна. Боловсролын газрын мэргэжилтнүүд 17 удаагийн 55 хоногийн сургалтанд хамрагдсан байна.

Боловсролын газрын ахлах мэргэжилтэн Ц.Нансалмаа, Хөгжмийн боловсрол хариуцсан мэргэжилтэн Ю.Дэлгэрнасан нар Япон улсад “Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх арга зүй”, Сургуулийн өмнөх боловсрол хариуцсан мэргэжилтэн Д.Сарангэрэл БНХАУ-ын Манжуур хотын улсын цэцэрлэгийн үйл ажиллагаатай танилцаж, технологийн шинэчлэлийн сургалтанд хамрагдлаа. Ажлын байран дах сургалтанд хамрагдсан байдал:

Монгол улсын Засгийн газрын 2011 оны 311 тогтоолоор батлагдсан “Аж ахуйн нэгж, байгууллагын үйл ажиллагаанд дотоод хяналт шалгалтыг зохион байгуулах нийтлэг журам”ын хэрэгжилтийг хангах чиглэлээр төлөвлөгөө гарган ажиллалаа.

31

Боловсрол судал, сэтгэл судлал, онол, арга зүйн Роберт А.Рейзер, Джон В.Демпсей, “Сургалтын загварчлал болон сургалтын технологийн хандлага асуудлууд”, Нэнси П.Галлаван “Гүйцэтгэлд суурилсан үнэлгээ боловсруулах нь” Гонконгийн Их сургуулийн Харьцуулсан Боловсролын судалгааны төв, “Багш хүн байнгын суралцагч”, Берт Криймерс нар “Багшлахуйн чанарыг сайжруулахад багшийн хөгжил”, Весли Нулл, “Киррикюлим хөтөлбөр“, “Гүйцэтгэлд суурилсан үнэлгээ -6-12-р анги”, “Суралцагчийн эзэмшсэн боловсролыг үнэлэх арга зүй” номуудыг уншиж судлах ажлыг ээлж дараалалтайгаар зохион байгуулж 2 дах өдөр бүр ажлын байрандаа мэргэжлээ дээшлүүлэх боломжоор ханган ажиллаж байна. ÀÐÂÀÍ ÒÀÂ: ØÈÍÝÝÐ ÁÀÐÈÃÄÑÀÍ ÑÓÐÃÓÓËÜ, ÖÝÖÝÐËÝÃ, ÄÎÒÓÓÐ ÁÀÉÐ, ÑÏÎÐÒ ÇÀËÛÍ ÑÓÓÄÀË, ÎÐÍÛ Õ¯×ÈÍ ×ÀÄÀË, ÀÕÈÖ ªªÐ×˪ËÒ, ÈÕ ÇÀÑÂÀÐ ÕÈÉÃÄÑÝÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÀ, Ò¯¯ÍÄ ÇÀÐÖÓÓËÑÀÍ ÕªÐªÍê ÎÐÓÓËÀËÒ, ¯Ð ÀØÈÃ, ×ÀÍÀÐ ÕÓÃÀÖÀÀÍÛ Õ¯×ÈÍ Ç¯ÉË, ¯Ð įÍ

32

2014 онд Тосонцэнгэл сумын Y цэцэрлэг, Ургамал, Идэр, Сонгино сумуудад 100 хүүхдийн хүчин чадалтай цэцэрлэгийн барилгууд ашиглалтанд орж сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын хүчин чадал 125 суудлаар өсч, сургуулийн өмнөх насны 453 хүүхэд орчин үеийн хэрэгцээ шаардлага хангасан сургалтын шинэ орчинд хүмүүжиж байна. Улиастай сумын Дэвшил, Улиастай сумын бүрэн дунд III сургууль, Цагаанчулуут суманд 320 хүүхдийн хичээлийн барилга баригдаж байна. 2014 онд Япон улсын “Өвсний үндэс хөтөлбөр”, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн 160 хүүхдийн хичээлийн “А”, “Б” байрууд, Герман улсын “Эрчим хүчний үр ашиг хэмнэлт” төслийн 250,0 сая төгрөгөөр Улиастай сумын Y цэцэрлэг, Яруу сумын сургуульд Боловсрол шинжлэх ухааны яам, Хөдөлмөрийн яам, Орон нутгийг хөгжүүлэх сангаас 260,0 сая төгрөгний, Идэр сумын 240 хүүхдийн хичээлийн байранд орон нутгийг хөгжүүлэх сангаас 70,2 сая төгрөгний, Алдархаан сумын сургуулийн дотуур байранд орон нутгийг хөгжүүлэх сангаас 20,0 сая төгрөгний засварын ажил хийгдсэн байна.

Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагын орон нутгийн хөгжлийн хөтөлбөрийн газар Улиастай сумын IX , IY, III, YII цэцэрлэгийн гадаа талбайд 65.0 сая төгрөгний тоглоом, Улиастай сумын YIII, IХ цэцэрлэгт иж бүрэн гэр нийлүүлсэн байна.

Улиастай сумын Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургууль, Жавхлант цогцолбор сургууль, Тосонцэнгэл сумын үндэсний лаборатори сургуулиудад байгалийн ухааны кабинет, Жавхлант цогцолбор сургууль, Сонгино, Тэс сумын ерөнхий боловсролын сургуулиудад сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмж худалдан авахад зориулж тус бүр 10,0

33

сая, 26 цэцэрлэгт ном, сургалтын хэрэглэгдэхүүн худалдан авахад 45,0 сая төгрөг олгосон нь сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийг багш, эцэг эх суралцагчдад өөрөө сонгох боломжийг хангасан ажил боллоо. ЖАЙКА олон улсын байгууллагын санхүүжилтээр Завханмандал, Шилүүстэй, Баянтэс, Сонгино, Тосонцэнгэл сумын үндэсний лаборатори сургууль, Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургуулиудад бага, дунд ангийн байгалийн ухааны хичээлийн иж бүрэн сургалтын хэрэглэгдэхүүн олгогдлоо. БШУЯамны хөрөнгө оруулалтаар Баянтэс, Тосонцэнгэл сумын I, II, Сонгино, Идэр, Нөмрөг, Тэс, Их-Уул, Тэлмэн, Шилүүстэй, Сантмаргаз, Отгон, Түдэвтэй, Цэцэн-Уул, Баянхайрхан, Дөрвөлжин сумын 15 сургуулийн англи хэлний кабинетэд цахим сурах бичгийг нийлүүллээ. 2014 онд сургуулийн өмнөх боловсролд 53164,1 сая, ерөнхий боловсролын сургуулиудуд 28873,3 сая төгрөгний хөрөнгө оруулалт хийгдэж шинээр Улиастай сумын IY, Ургамал, Идэр, Их-Уул, Тосонцэнгэл сумын хүүхдийн цэцэрлэгүүд гал тогооны иж бүрэн тоног төхөөрөмжтэй боллоо. 2013-2014 оны хичээлийн жилд 29 сургуулийн 171 кабинетад гэрчилгээ шинээр олголоо. Завханмандал, Ургамал,Түдэвтэй, Нөмрөг, Тэс, Баянтэс, Баянхайрхан, Цэцэн-

Уул, Улиастай сумын I цэцэрлэг тус бүрт БШУЯ, Дэлхийн банкны хамтран хэрэгжүүлж буй “Боловсролыг дэмжих олон улсын түншлэлийн Сургуулийн өмнөх боловсрол” төслийн санхүүжилтээр зуны гэр цэцэрлэгийн 3.4 сая төгрөгийн үнэ бүхий иж бүрэн 2 гэр, 17 нэрийн 271.0 мян төгрөгийн үнэтэй тоглоом, 2.2 сая төгрөгийн үнэ

бүхий хүүхдийн ширээ сандал, тавилга хэрэгсэл, 709.3 мян төгрөгийн гэрийн хивс, 197.9 мян. төгрөгийн сургалтын үзүүлэн, хүүхдийн дасгал ажлын дэвтэр, бүгд 6.7 сая төгрөгийн эд хөрөнгийг нийлүүллээ. Үүнд 60369.3 сая төгрөг зарцуулсан байна. Үүний үр дүнд нийт цэцэрлэгүүдийн 89.5 хувь нь нүүдлийн гэр цэцэрлэг ажиллуулах нөхцөлөөр хангагдлаа.

34

Их-Уул суманд хувийн хэвшлийн 100 хүүхдийн цэцэрлэгийн барилга ашиглалтанд орж үйл ажиллагаагаа эхлүүлээд байна.

Боловсрол шинжлэх ухааны яамны хөрөнгө оруулалтын хүснэгтээр үзүүлбэл: Ерөнхий боловсролын сургууль:

Сургуулийн өмнөх боловсрол:

БСШУЯамнаас ерөнхий боловсролын 5 сургууль, хүүхдийн 5 цэцэрлэгт 264440,0 сая төгрөгний хөрөнгө оруулалт хийгдлээ. 2014 онд ерөнхий боловсролын сургуулийн үдийн цай хөтөлбөрт 7031 суралцагч хамрагдаж 357,4 сая төгрөгний санхүүжилт хийгдлээ.

ÀÐÂÀÍ ÇÓÐÃÀÀ: ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ, Ò¯¯ÍÄ ÕÈÉÑÝÍ ÑÓÄÀËÃÀÀ, ÕßÍÀËÒ-ØÈÍÆÈËÃÝÝ, ¯ÍÝËÃÝÝ, ¯Ð ÀØÈÃ, ªÐ ÀÂËÀÃÛÍ ÁÀÉÄÀË

Òºñâèéí òºëºâëºëòèéã áîäèòîé áîëãîõ çîðèëãîîð Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí ãàçàð, àéìãèéí Àóäèòûí çºâëºìæ çààâðûã õýðýãæ¿¿ëýí àæèëëàñíû äýýð åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàëöàã÷èä, öýöýðëýãèéí õ¿¿õäèéí òîîã àíãè á¿ëýã, ðåãèñòðèéí äóãààðààð íýãòãýí ñòàòèñòèê òîîòîé òóëãàí áîäèò òîîã òîãòîîõ çàìààð тухайн байгууллагын саналыг үндэслэн òºëºâëºëòèéã õèéâ.

Монгол улсын Засгийн газрын 2014 оны 75 дугаар тогтоолын дагуу Боловсролын байгууллагын багш ажиллагсдын цалин 2014 оны 3 дугаар сарын 01 ний өдрөөс эхлэн нэмэгдлээ

2014 онд нийт цалин 11379,9 сая төгрөгний гүйцэтгэлтэй байна. Үүнээс: багш нарын цалин 9483,3 сая төгрөг буюу 65,2 %-ийг багш нарын цалин эзэлж байна.

Үндсэн цалинд - 9483,3 сая төгрөг,

35

Илүү цагийн хөлсөнд – 391,3 сая төгрөг, Кабинет хариуцсан нэмэгдэл – 43,6 сая төгрөг, ЗААН хариуцсан нэмэгдэлд– 24,3 сая төгрөг, Анги даасан нэмэгдэл – 243,1 сая төгрөг, Мэргэжлийн зэрэг –400,5 сая төгрөг, Ур чадварт –139,6 сая төгрөг, Орон нутгийн нэмэгдэл –519,9 сая төгрөг, Унаа –15,4 сая төгрөг, Лаборатори сургуулийн нэмэгдэл – 118,9 сая төгрөгийг тус

тус зарцуулсан байна. ÀÐÂÀÍ ÄÎËÎÎ: Á¯ÒÝÝË× ÀÆÈË

СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ НАСНЫХНЫ ЦЭЦЭГСИЙН НААДАМ” ТАЙЛАНТ ӨДӨРЛӨГ

БШУ ны сайдын 2014 оны 327 дугаар тушаалаар батлагдсан “Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын талаар төрөөс баримтлах бодлого”ыг орон нутагт хэрэгжүүлэх, “Бага насны хүүхдийн хөгжлийн стандарт”,

“Зөв Завхан хүүхэд” аймгийн дэд хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх, сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн бие бялдрын хөгжлийг хангах, СӨБ-ын шинэчлэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлдэг

багш ажилтнуудын үйл ажиллагааг эцэг эх олон нийтэд сурталчилан тэдний оролцоог нэмэгдүүлэх, үйл ажиллагааны нээлттэй ил тод байдлыг хангах зорилгоор 2014 оны 05 сарын 25 нд аймгийн сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагуудын “ЦЭЦЭГСИЙН НААДАМ” нэртэй цэнгээнт бүжиг, хөдөлгөөнт тоглоомын нэгдсэн өдөрлөгийг соѐл амралтын хүрээлэнд амжилттай зохион байгуулсан нь эцэг эх олон нийтийн талархлыг хүлээсэн ажил боллоо. Өдөрлөгийн үйл ажиллагаанд 35 цэцэрлэгийн 2301 хүүхэд, 519 багш албан хаагчид, 4500 гаруй эцэг эх оролцсон байна. Цэцэрлэгийн хүүхдийн бүжгийн аяныг жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулж байгаа нь бяцхан хүүхдүүдэд бүжгээр дамжуулан эрүүл мэнд, хөдөлгөөний дадал, чадварыг олгоход ихээхэн ач холбогдолтой ажил болж байна. Бяцхан бүжигчид цэцэрлэг бүлэг харгалзахгүйгээр нас насаар хамтлаг болон “Болжмор”, “Эрвээхэй”, “Зургийн хичээл” хөгжимт-хөдөлгөөнийг чадварлаг

36

гүйцэтгэхээс гадна уламжлал болсон “Задгай цагаан” , “Хүмүүн төрөлхтөн”, “Полька” зэрэг цэнгээнт бүжгийг томчуудаас дутахааргүй чадварлаг хийж байсан нь улс, аймгийн “ЗӨВ МОНГОЛ ХҮҮХЭД” хөтөлбөр, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх шинэчлэлийн бодлогын үр дүн болохыг харуулж байна. Багш арга зүйгээ олоод хүүхэд бүрт хүрч ажиллаж чадаж л байвал хүүхэд бүр хөгждөг гэдгийг ойлгуулсан өдөрлөг болсноороо өмнөх жилийнхээс онцлог байв. ”Хүүхдээ хөгжүүлэх үйл ажиллагаанд оролцуулах” гэсэн эцэг эхчүүдэдийн хүсэл сонирхлыг дэмжихийн зэрэгцээ тэдний оролцоо, үүрэг хариуцлагыг нэмэгдүүлсэн үйл ажиллагаа боллоо. Мөн тухайн жилд шинээр хийгдсэн хоол, хүнс, ундааны төрөл, сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр үзэсгэлэн гаргаж эцэг эх, олон нийтэд сурталчлав.

Өдөрлөгийн нээлтэнд Улиастай сумын цэцэрлэгийн багш нар ”Хүрээ хүүхнүүд” бүжиг бүжин бяцхан шавь нартаа бэлэг барьж, амжилт хүслээ.

ЗАДГАЙ ЦАГААН

“ЗУРГИЙН ХИЧЭЭЛ”, “БОЛЖМОР” ХӨГЖИМТ ХӨДӨЛГӨӨН

ЦЭЦЭРЛЭГҮҮД ХООЛНЫ ҮЗЭСГЭЛЭНГ ӨӨР ӨӨРИЙН ӨВӨРМӨГЦ ОНЦЛОГТОЙ АСАРТ ЗОХИОН БАЙГУУЛАВ.

37

ХААЛТЫН АЖИЛЛАГАА

“ЗАВХАН МОНГОЛ ШАТАР-9999” тэмцээн Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн, Хөдөлмөрийн сайд Я.Санжмятавын санаачилгаар аймгийн Засаг дарга, засаг даргын тамгын газар, БШУЯ, ССАЖЯ, Монголын шатарчдын холбоо, аймгийн Боловсролын газар, Ерөнхий боловсролын сургууль, хүүхдийн цэцэрлэгүүд хамтран хүүхдийн сэтгэн бодох чадварыг хөгжүүлэхэд чиглэсэн, 10

мянга гаруй хүүхдийг хамарсан "Өсвөрийн монгол шатарчин-9999" тэмцээнийг 2014 оны 09 сарын 22, 23 өдрүүдэд улсад анх удаа зохион байгууллаа. Тэмцээнд сум бүрээс шалгарсан шилдэгийн шилдэг өсвөрийн 1246 шатарчин оролцон аймгийн “Олимп” цогцолборт тоглолт хийлээ. Аймгийн 10 мянга гаруй өсвөрийн шатарчид сум сумандаа нэгэн зэрэг шатар нүүлээ.

38

Тэмцээн 7 хүртэлх нас, 8-9 нас, 10-12 нас, 13-15 нас, 16-18 нас тус бүр эрэгтэй, эмэгтэй ангиллаар зохион байгууллагдлаа. Тэмцээнд оролцогчдын хамгийн балчир нь дөрвөн настай хүүхэд шатар тоглож суусан нь хэн хүний хайрыг татаж байлаа. Швейцарь системээр зохион байгуулсан бөгөөд таван өрөг тоглосон юм. Тэмцээний нээлтэд УИХ-ын гишүүн, Хөдөлмөрийн сайд Я.Санжмятав, Дэлхийн шатрын холбооны ерөнхийлөгч, Халимаг улсын ерөнхийлөгч асан Кирсан Илюмжинов, Монголын шатрын холбооны төлөөлөл их мастерүүд оролцсон нь "Өсвөрийн монгол шатарчин-9999" тэмцээний ач холбогдолыг баталсан хэрэг боллоо. Мөн урлаг соѐлын оддын төлөөллөөс ирж, ая дуугаа өргөн, өсвөрийн шатарчдад амжилт хүссэн юм.

Шилдэгийн шилдэг шатарчдыг шалгаруулах тэмцээнд оролцсон 1246 шатарчдаас шалгарсан 100 хүүхэдтэй шатрын их мастер, Ц.Батчулуун, Б.Мөнгөнтуул , А.Энхтуул ,ОУ- ын мастер П.Жигжидсүрэн, Л.Мягмарсүрэн, Ц.Лхагвасүрэн ,ФИДЕ мастер М.Гүнбаяр нар нөхөрсөг тоглолт хийв . Дэлхийн шатрын холбооны ерөнхийлөгч Кирсан Илюмжинов жил бүр шатрын спортод амжилт гаргасан таван хүүхдийг Москвагийн их сургуульд үнэ төлбөргүй сургахаа амласан нь Завханчуудын хувьд онцгой ач холбогдолтой үйл явдал болов.

Дэлхийн шатрын холбооны тэргүүн Кирсан Илюмжинов Завхан Тосонцэнгэл, Тэс, Тэлмэн, Отгон, Их-Уул суманд өсвөрийн шатарчдын тэмцээнд саатахдаа Монголд анх удаа

39

9999 шатарчин зэрэг тоглосон үйл явдлыг Геннисийн амжилтад бүртгүүлнэ гэдгээ мэдэгдлээ.

Тэмцээнд оролцсон хүүхэд бүрт “Монгол шатар“, “Батламж” гардуулж, эхний байрын 100 шатарчинг Герман, Хятад, Япон, Турк, Солонгос, Орос, Гонконк улсуудад аялан үе тэнгийнхэнтэйгээ нөхөрсөг тоглолт

хийх эрхээр, мөн дараагийн байрын 100 шатарчинг

“Найрамдал” зусланд амрах

эрхийн бичгээр, 3 дахь 100 шатарчинг

аймгийн “Даян- Очир ” хүүхдийн зусланд амрах эрхээр тус тус шагналаа. “Хамтдаа хөгжицгөөе” англи, орос хэлний-АНГИЙН ОЛИМПИАД Монгол улсын Засгийн газрын 2013 оны 295 дугаар тогтоолоор баталсан “Зөв Монгол хүүхэд” үндэсний хөтөлбөр, Завхан аймгийн дэд хөтөлбөрийн хүрээнд хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх, тэдний англи, орос хэлний чадварыг сайжруулах,

хүүхэд нэг бүрийн гадаад хэлний чадварыг хөгжүүлэх, бусадтай хамтран ажиллах чадвар эзэмших, массын сургалтын чанарыг ахиулах зорилготойгоор Улиастай сумын ерөнхий боловсролын сургуулиудын 6, 7, 8, 9-р ангийн суралцагчдын ангийн олимпиадыг 2014 оны 11 сарын 22 ны өдөр зохион байгуулж нийт 1345 суралцагчид хамрагдлаа.

Олимпиад нь сонсох чадвар, үг, дүрэм гэсэн 3-н хэсэгтэй бөгөөд тухайн ангийн сурах бичгээс анги тус бүрээр 400 үг нийт 1600 үгнүүдийг цээжлэн оролцсон нь сурагчид үгийн нөөцөө нэмэгдүүлсэн, сонсох чадвараа хөгжүүлсэн мөн ангийн олимпиад гэдгээрээ онцлог боллоо.

“let’s speak English” уралдаан: Улиастай сумын ерөнхий боловсролын 7-9-р ангийн суралцагчдын дунд зохион байгуулсан “let’s speak English”

40

уралдаанд сургууль бүрээс 6 гишүүнтэй нэг баг, нийт 30 суралцагчид оролцлоо.

“Сulture fair” уралдаан: Улиастай сумын сургуулиудын ахлах ангийн суралцагчдын англи хэлний ярих, сонсох чадварыг хөгжүүлэх, бусад орнуудын ѐс заншил, түүхээс суралцах мэдлэгээ солилцох, хамтдаа хөгжих, суралцагчдын бүтээлч чадварыг хөгжүүлэх зорилгоор Улиастай сумын ерөнхий боловсролын сургуулиудын 17 багийн 80

суралцагч оролцсон тэмцээнийг ”Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн төвд” Энх тайваны корпусын сайн дурын мэргэжилтнүүдтэй хамтран зохион байгууллаа. Тэмцээнд 10-11-р ангийн суралцагчид 17 орны түүх, ѐс заншил, соѐлын мэдээлэлтэй ханын сонин хийж, түүгээрээ presentation бэлдэж, хоорондоо туршлага солилцон ярилцсаны

дараа, авсан мэдээллээрээ АХА тэмцээн явууллаа. Тэмцээнд ЧЭҮЛС, 4-р сургууль, Дэвшил сургуулиуд амжилттай оролцлоо.

Гадаад дууны тэмцээн: Ерөнхий боловсролын сургуулийн суралцагчдын гадаад хэлний мэдлэгийг дээшлүүлэх идэвх сонирхлыг өрнүүлэх, авьяас чадварыг нээн хөгжүүлэх зорилготойгоор гадаад дууны тэмцээнийг 2 үе шаттайгаар явууллаа. Нэгдүгээр шатыг сургууль дээрээ зохион байгуулж шалгарсан суралцагчид 2-р шатлалт оролцлоо. Дууны тэмцээнийг 5-7, 8-9, 10-11-р анги гэсэн 3-н ангилалд гоцлол, хамтлаг гэсэн төрлөөр зохион байгуулж нийт 70 гаруй хүүхэд оролцлоо. Олон Улсын Бүтээлчээр Зохион Бичих Уралдаан :

7-11-р ангийн суралцагчдын дунд тэдний бичих чадварыг хөгжүүлэх зорилгоор “Бүтээлчээр зохион бичих” тэмцээнийг 2014 оны 3 дугаар сарын 23нд бүрэн дунд III-р сургуулийн гадаад хэлний танхимд Энх тайвны корпусын сайн дурын мэргэжилтнүүдтэй хамтран 3 дахь

41

жилдээ зохион байгууллаа. Тэмцээнд 7-11-р ангийн 125 суралцагч оролцлоо.

“Хочу всѐ знать” Танин мэдэхүйн тэмцээн: “Танин мэдэхүйн асуулт хариултын тэмцээн” нь суралцагчдын танин мэдэхүйн хүрээг тэлэх, логик сэтгэлгээг хөгжүүлэх, орос хэлний мэдлэгээ дээшлүүлэх, багаар хамтран ажиллах чадвар эзэмшүүлэх зорилготой. Тэмцээнд “Танин мэдэхүйн, дүрмийн нийт 20 асуулт, багийн ахлагчийн 1 асуулт байлаа.Улиастай сумын Жавхлант цогцолбор сургууль, 3, 4, Дэвшил бүрэн дунд сургууль болон сумуудын холимог 8 баг оролцлоо.

“Speaking Club” –ыг зохион байгуулж байна: Улиастай сумын ерөнхий боловсролын бүрэн дунд сургуулиудын 6-12-р ангийн суралцагчдын дунд тэдний ярих, сонсох чадварыг хөгжүүлэх зорилгоор “Англи хэлний ярианы клуб”-ыг Б.Явуухулангийн нэрэмжит төв номын сантай хамтран “Номын гүүр” гадаад хэлний танхимд зохион байгуулж 80 суралцагч оролцлоо.

Англи хэлний хичээлд тоглоомын аргыг ашиглан сурагчдын сонсох, ярих чадварыг хөгжүүлэх нь сургалт

Ерөнхий боловсролын сургуулиудын 7-11-р ангийн суралцагчдын дунд тоглоомын аргыг ашиглан сурагчдын сонсох, ярих чадварыг хөгжүүлэх нь сургалтыг МБУГС-тай Дэвшил бүрэн дунд сургууль дээр Энх тайвны корпусын сайн дурын мэргэжилтнүүд, ДЗОУБ-тай хамтран зохион байгууллаа. Сургалтанд Улиастай сумын 5-н сургуулийн нийт 100 гаруй

суралцагч оролцлоо. “Үгийн сангаа баяжуулъя, англиар ярьж сурцгаая” гадаад хэлний 10,11,12-р сарын аян: Хүүхэд нэг бүрийн гадаад хэлний чадварыг хөгжүүлэх, бусадтай хамтран ажиллах чадвар эзэмших, үгийн баялгаа нэмэгдүүлэх, чээжилсэн үгээ өгүүлбэрт хэрэглэж хэрэглээ болгох, масс сургалтын чанарыг ахиулах зорилгоор 6-9-р анги, 10-12-р ангиудад тус бүр 200 үг гарган,”Үгийн сангаа баяжуулъя” 3-н сарын аяны хүрээнд тухайн сургуулийн бүх багш нар, суралцагчид хоорондоо гадаад хэлээр ярих үйл

42

ажиллагааг зохион байгуулж АХА, Алтан хонх, Хэн хамгийн олон үг чээжлэх вэ, spelling be, 6-9 дүгээр ангийн олимпиад зэрэг олон үйл ажиллагааг зохион байгууллаа. “Математик-Байгалийн ухаан оюуны наадам”. Аймгийн Засаг даргын ивээл дор зохион байгуулагддаг Нэрт эрдэмтэн академич Н.Содномын нэрэмжит “МФ-2014” математик физикийн олимпиадыг 2014 оны хичээлийн жилээс эхлэн Завхан аймгийн “Зөв Завхан хүүхэд” дэд хөтөлбөрийн 7.2.1.а. заалтын дагуу “Математик-Байгалийн ухаан”-ны оюуны

наадам болгон өргөжүүлжI шатыг 2014 оны 4 дүгээр сарын 21-25 ны хооронд сургууль дээрээ бүх ангийг хамруулан “Ангийн олимпиад” хэлбэрээр, II шатыг 2014 оны 5 дугаар сарын 12-д Улиастай сумын бүрэн дунд 3 дугаар сургууль дээр стандартын олимпиад болгон онолын, бодлогын хүрээнд тус тус зохион байгууллаа. Тус олимпиадад математикийн хичээлээр 8

ангийн 228, физикийн хичээлээр 5 ангийн 189 суралцагч, 23 багш оюун ухаан, авьяас чадвараа уралдуулав. “Физикийн кабинетын ашиглалт ба хэрэглээ “ аян Аяныг хоѐр дахь жилдээ амжилттай зохион байгуулав. Физикийн кабинет, лабораторийн үйл ажиллагааг тогтмолжуулж физик орчинг бүрдүүлэх зорилгоор аймгийн ерөнхий боловсролын сургуулиудын дунд “Физикийн кабинетын ашиглалт ба хэрэглээ” сарын аяныг 2014 оны 11-р сарын 01-аас 2014 оны 12-р сарын 01-ны хооронд хийлээ.

“Байгалийн ухаан-2014” аян. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх “Авьяас” дэд хөтөлбөр, аймгийн Засаг даргын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх 2014 оны үйл ажиллагааны чиглэлийн хүрээнд суралцагчдын мэдлэг боловсрол, шинжлэх ухаанч сэтгэлгээг хөгжүүлэх зорилгоор “БАЙГАЛИЙН УХААН -2014” аяныг ерөнхий боловсролын

сургуулиудын дунд 2 үе шаттайгаар зохион байгуулж, дугуйлангийн болон багш суралцагчдын бүтээлээр үзэсгэлэн гаргав.

Нийслэлийн лаборатори I сургуулийн нэрэмжит “Их сорил-2014” онлайн олимпадад амжилттай оролцлоо.

43

Суралцагчдын физик, техник сэтгэлгээг хөгжүүлэн төлөвшүүлэх, физикийн шинжлэх ухаанд шимтэн суралцах хүсэл сонирхлыг дэмжих, ирээдүйн өндөр мэдлэгтэй физикчид болон инженер техникийн мэргэжилтэн болох суралцагчдын авьяасыг нээн хөгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулах зорилгын хүрээнд “ИХ СОРИЛ 2014” онлайн олимпиадыг Улиастай сумын Жавхлант Цогцолбор сургууль дээр 2014 оны 01 сарын 03-нд 7,8,9-р ангийн суралцагчдын дунд зохион байгуулав. Олимпиадад Улиастай сумын Ерөнхий боловсролын сургууль болон хөгжим бүжгийн коллежийн 7-р ангийн 25, 8-р ангийн 26, 9-р ангийн 36 суралцагч оролцсоноос Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн 8-р ангийн суралцагч Н.Чингис улсад оюуны хүчээ уралдуулж 3-р байр эзэлсэн бахдам амжилтыг гаргалаа. “НИСГЭГЧ ХҮҮХДҮҮД” сургалт-тэмцээн Нисэх загвараар бага өсвөр насны хүүхдийн техник сэтгэлгээг хөгжүүлэх “НИСГЭГЧ ХҮҮХДҮҮД” сургалт зохион байгуулав. “ЗӨВ МОНГОЛ ХҮҮХЭД” үндэсний хөтөлбөрийн “АВЬЯАС” дэд хөтөлбөрийн хүрээнд бага, өсвөр насны хүүхдийн зохион бүтээх, техник сэтгэлгээг хөгжүүлэх “FLYER KIDSFLYER KIDS” сургалтын хөтөлбөрийг Завхан аймгийн Улиастай хотод 2 өдрийн хугацаанд, 15 багш, 30 суралцагчыг хамруулан амжилттай зохион байгууллаа.

Сургалтын эхний өдөр сурагчдад төслийн талаар товч танилцуулж, видео хичээл үзүүлэн, нисэх онгоц хийх арга түүнийг нислэгт тохируулан бэлтгэх талаар сургалт явуулан онгоц хийх дадлага ажлыг сурагч багш нар хамтран хийж “Нисгэгч хүүхдүүд” тэмцээнийг зохион байгууллаа. Тэмцээнд суралцагчид идэвх сонирхолтой маш сайн оролцож,

эхний 3 байр эзэлсэн суралцагчдыг медаль үнэ бүхий зүйлээр шагнаж урамшууллаа.

44

Сургалтын хоѐр дахь өдөр төслийн танилцуулга, нисэх загварын спортын тухай, Монгол улсад зохиогдох олон улсын тэмцээний талаар багш нарт танилцуулж, багш нартай санал сэтгэгдэлээ солилцлоо.

Цаашид аймагтаа нисэх загварын спортыг хөгжүүлэхэд багш нарын үүрэг оролцоо чухал бөгөөд сургуулийн дэргэдэх “Нисэх загварын клуб”-уудыг байгуулан ажиллуулахаар шийдвэрлэлээ. Сургалтын үйл ажиллагааны явцыг орон нутгийн телевизээр нэвтрүүллээ.

“Бүтээлч үйлсийн 40 хоногийн аян” -УЛИАСТАЙД Аяны хүрээнд Завхан аймгийн боловсролын газраас тусгай удирдамж гарган “Бүтээлч үйлсийн 40 хоногийн аян”-г зарлаж дараах 2 ажлыг тусгай удирдамжийн дагуу зохион байгууллаа.

1. Боловсролын чанарын шинэчлэл, хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх, сургалтын технологийг эзэмшин, багшийн заах арга зүй, ур чадварыг хөгжүүлэхэд хөшүүрэг болохуйц “Шилдэг сургалтын хэрэглэгдэхүүн” хийх уралдаан зарлан дүгнэж 90 жилийн ойн бүтээлийн үзэсгэлэнд хүргүүлэв.

2. Боловсролын газрын “Хүүхэд бүрийн хөгжлийг дэмжсэн багшлахуйн арга зүйг хөгжүүлэх” багаас сургууль, цэцэрлэгт суурилсан хичээлийн судалгааны арга зүйг ашиглан “Хичээлийн судалгаа-сургууль цэцэрлэгийн шинэ менежмент”зайны сургалтын даалгаврыг сургуулийн захирал, цэцэрлэгийн эрхлэгч нарт өгч, биелэлтийг тодорхой шалгуураар дүгнэж, зөвлөмж хүргүүлэв.

45

Нэг. Шилдэг сургалтын хэрэглэгдэхүүн шалгаруулах уралдаанд хийсэн бүтээлээрээ

2014 оны 1-р сарын 20-ны дотор өөрийн цэцэрлэг, сургууль дээрээ тайлан үзэсгэлэн гаргаж эхний 3 байрыг шалгаруулан Боловсролын газарт ирүүлэв. Аймгийн нийт цэцэрлэг, сургуулийн шалгарсан бүтээлүүдээр 2014 оны 01 сарын 23-ны өдөр Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургуулийн урлаг зааланд тайлан үзэсгэлэнг зохион байгууллаа. Тайлан үзэсгэлэнд ерөнхий боловсролын 29 сургууль, 36 цэцэрлэг бүрэн хамрагдаж шилдгүүдээ шалгаруулан ирүүлснээс

I байранд Улиастай сумын бүрэн дунд 4-р сургуулийн багш Ч.Нямсүрэн, С.Самбуубаяр, Ш.Бат-Отгон, В.Ариунжаргал, Б.Мөнхзул нарын геометрийн хичээлийн сургалтын хэрэглэгдэхүүн Улиастай сумын улсын тэргүүний YIII цэцэрлэгийн багш нарын “Эсгийгээр сургалтын хэрэглэгдэхүүн урлах” бэлтгэл бүлгийн сургалтын хэрэглэгдэхүүн

II байранд Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургуулийн багш О.Дуламсүрэн, Б.Энхжаргал, Н.Оюунхүү, Н.Түмэнжаргал, С.Бямбахүү, С.Должинсүрэн, Ө.Алтанцоож, Д.Азбилэг нарын 1-5-р ангийн математикийн хичээлд хэрэглэх “20 хүртлэх тооны бүтэц таниулах, 2 ба 3 тооны нийлбэрийг олох, тэгш сондгой тоог ялган таниулах” сургалтын хэрэглэгдэхүүн Улиастай сумын улсын тэргүүний IY цэцэрлэгийн багш нарын “Сэдэвт тоглоомын багц” сургалтын хэрэглэгдэхүүн

III байранд Түдэвтэй сумын бүрэн дунд сургуулийн Нийгмийн ухааны заах аргын нэгдлийн багийнхны 6-9-р ангийн түүх, нийгмийн ухаан, монгол хэл, уран зохиол, иргэний боловсролын хичээлд хэрэглэх “Монгол ахуй, ѐс заншлыг таниулах, иж бүрэн гэр” Улиастай сумын улсын тэргүүний I цэцэрлэгийн багш нарын “амьтад” жүжигчилсэн тоглолтын дүрүүд зэрэг шилдэг сургалтын хэрэглэгдэхүүнүүд шалгарлаа. Шалгарсан бүтээлүүдийг Боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага үүсч хөгжсөний 90 жилийн ойг тохиолдуулан гаргах үзэсгэлэнд хүргүүлэв. Аяны тайлан үзэсгэлэнг орон нутгийн иргэдэд таниулах үүднээс “Шинэ Завхан” орон нутгийн телевизээр сурталчилав. Хоѐр. “Хичээлийн судалгаа-сургууль цэцэрлэгийн шинэ менежмент” зайны сургалтын даалгаврыг сургуулийн захирал, цэцэрлэгийн эрхлэгч нарт өгч, биелэлтийг тодорхой шалгуураар дүгнэж, “Хичээлийн судалгааны арга зүйн үндэс” модулийг судлав. Сургуулийн захирлаар өөрийн үндсэн мэргэжлээр 1 цагийн судалгаат хичээл зааж тайлангаа ирүүлэх, цэцэрлэгийн эрхлэгчид зан үйлийн нэг сэдэв сонгон авч, энэ хүрээнд хүүхдэд зөв дадал төлөвшүүлэхийн тулд гүйцэтгэх ажлын агуулга, хэрэгжүүлэх арга замыг төлөвлөсөн хөтөлбөр ба түүнийг 1 сарын хугацаанд хэрэгжүүлж буй явцын тайланг санамж, зөвлөмжийн хамт ирүүлэх даалгавар өгч дүгнэлээ. 1-р даалгаврын биелэлтийг бичгээр шалгаж дүнг гаргаж мэдээлэхийн зэрэгцээ буруу ташаа ойлголтуудыг залруулж зөвлөгөө өглөө. Уралдаанд 22 захирал, 29 цэцэрлэгийн эрхлэгч хамрагдав. 2-р даалгаврын биелэлтийн тайланг 01-р сарын 10-с эхлэн хүлээн авч, Боловсролын газрын мэргэжилтнүүд захирал нэг бүрийн хичээлийн бичлэгийг үзэж, ирүүлсэн хичээлийн хөтөлбөр, бэлтгэл судалгаа хийсэн байдал, хичээл зааж ажигласан, хэлэлцүүлэг хийсэн байдал зэрэг үзүүлэлтүүдээр дүгнэлт гаргаж, нийтлэг ололт, анхаарах зүйлсийн талаар 2014 оны 01-р сарын 24-нд болсон семинарын үед танилцууллаа. Хамгийн сайн хичээл, хичээлийн бэлтгэл судалгаа, хөтөлбөр, ажиглалт, хэлэлцүүлэг, самбар ашиглалт, хичээлийн бичлэг зэрэг номинацуудаар шалгаруулалт хийлээ.

46

Улиастай сумын ЧЭҮЛС-ийн захирал Д.Баянмөнх, Улиастай сумын Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн захирал С.Галданцэрэн, Цагаанчулуут сумын дунд сургуулийн захирал М. Нямсүрэн нарын заасан судалгаат хичээл хамгийн шилдгээр шалгарлаа. Захирлуудын заасан судалгаат хичээлээр Боловсролын газарт сан бүрдүүлж, шилдэг хичээлүүдийг веб сайтад байршуулан сурталчлахаар боллоо. Алдархаан, Завханмандал, Отгон, Тэс, Ургамал, Цагаанчулуут, Эрдэнэхайрхан сумын цэцэрлэгийн эрхлэгч нар зайны сургалтын даалгавраа хэрэгжүүлсэн тайлангаа Боловсролын газарт ирүүлсэн байна.

Яргуй-2014 наадам

Өнгөрсөн жилээс эхлэн “Ардын” гэх тодотголтойгоор зохион байгуулагдаж буй хүүхдийн ардын урлагийн “Яргуй-2014” наадам бүжиг, хөгжим, язгуур урлаг гэсэн 4 төрлөөр зохион байгууллагдав. Дуу болон хөгжмийн төрөлд оролцогчид бичлэг, панограмм ашиглаагүй нь өмнөх жилүүдээс онцлог байлаа. Хөгжмийн төрөлд морин хуур хөгжмийг оруулалгүйгээр явуулсан нь бусад ардын хөгжмийг нэгэн адил хөгжүүлэх, “Авьяас” хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангах шалгуур

болж, Их-Уул сум үндэсний цөөхүүл хөгжмийн хөвгүүдийн, Алдархаан сум шанзны, бүрэн дунд IV сургууль лимбэний дагнасан хамтлагыг гарган тавьсан нь бусдаас өвөрмөц байв. “Зөв Завхан хүүхэд” дэд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд зохион байгуулагдсан уг наадамд 27 сум, сургууль, дугуйлангийн 370 гаруй авьяаслаг хүүхэд багачууд оролцлоо. Багийн

дүнгээр Улиастай сумын Жавхлант цогцолбор сургууль тэргүүн байр эзэлж “Ардын авьяасыг хөгжүүлэгч сургууль”-иар, тус сургуулийн хөгжмийн багш Ю.Дэмидгарав “Ардын авьяасыг хөгжүүлэгч багш”-аар тус тус шалгарав. Аймгийн өсвөрийн “Морин хуурч” хүүхдүүдийн уралдаан Бага нас, дунд нас, ахлах нас, хамтлаг хэлбэрээр зохион байгуулсан аймгийн өсвөрийн “Морин хуурч” хүүхдүүдийн уралдаанд 150 гаруй морин хуурч хүүхдүүд оролцож , дүнгээ гаргав.

“Өсвөрийн морин хуурч” уралдаан нь уламжлан болгон зохион байгууллагддаг уралдааны нэг юм. Уралдаанд оролцох хүүхдүүдийн тоо жилээс жилд өсч байна. Энэ жилийн уралдаанаас харахад оролцож байгаа хүүхдүүдийн хөгжим тоглох чадвар өндөр байсны дээр мэргэжлийн багш нар чансаа өндөртэй уралдаан боллоо гэж дүгнэсэн явдал нь уралдааны үр дүнг илтгэж байна. Манай аймгийн тухайд олон морин хуурч хүүхэдтэй тул өрсөлдөөн ихтэй

47

уралдаан болдог юм. “ХҮҮХДИЙН 29 ДҮГЭЭР ЧУУЛГАН” Хүүхдийн 29 дүгээр чуулганыг зохион байгуулахын өмнө “ЧУУЛГАНД БИДНИЙ ОРОЛЦОО” хэлэлцүүлгийг ерөнхий боловсролын болон мэргэжлийн сургуулиудын нийгмийн ажилтан, эмч, анги удирдсан багш, эцэг эх, хүүхдийн оролцооны байгууллагын суралцагчдын дунд 2014 оны 5 дугаар сарын 22-ны өдөр “Нутгийн ордон”-ы хурлын танхимд зохион байгуулав. Хэлэлцүүлгээр чуулганы нэр, чуулганаас гарах уриалга, чуулганы зохион байгуулалтыг хэлэлцэж дараахь шийдвэрийг гаргалаа. Чуулганыг “Зөв хүүхэд-зөв иргэн”гэж нэрлэн, “Зөв иргэн болоход алхам алхамаар” гэсэн уриа дэвшүүлэн, “Үлэмж охин, үлэмж хөвгүүн” гэсэн нэрийн дор “Удамт монгол”, “Эрүүл монгол”, “Номч монгол”, “Авьяаслаг

монгол”, “Чийрэг монгол” гэсэн салбар хуралдааныг зохион байгуулахаар шийдвэрлэсэн байна. Хэлэлцүүлэгт нийт 36 багш, эцэг эх, суралцагч, хүүхэд-гэр бүлийн хэлтэс, боловсролын газрын мэргэжилтнүүд оролцлоо. Аймгийн Засаг даргын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, “Зөв монгол хүүхэд” дэд хөтөлбөрийн “Хүүхдийн оролцоог нэмэгдүүлэх” зорилтын хүрээнд аймгийн хүүхдийн 29 дүгээр чуулганыг 2014 оны 06 дугаар сарын 13-16 ны хооронд хүүхдийн “Даян-Очир”зусланд зохион байгуулав. Чуулганы зохион байгуулагчаар Аймгийн Хүүхэд, гэр бүл хөгжлийн хэлтэс, Боловсролын газар, Цагдаагийн газар, ДЗМОУБ-ын “Завхан хангай” ОНХХ-ийн хамт олон ажиллаж, боловсролын нийгмийн ажилтан, хүүхдийн элч, хүүхдийн төлөөлөл,

нийт 200 гаруй хүн оролцлоо. Аймгийн Хүүхдийн XXIX чуулганы гол онцлог нь Завхан аймгийн “Зөв монгол хүүхэд” дэд хөтөлбөрт тусгагдсан хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх “Этүгэн–Хүүхэд” загварыг боловсруулж, хэрэгжүүлэхэд чиглэгдсэн бөгөөд хүүхэд бүрт сонголт хийх боломжийг нэмэгдүүлж, шийдвэрт нөлөөлөх бие даасан байдлыг олгох, олон нийтэд түшиглэсэн ээлтэй үйлчилгээг нэмэгдүүлэх, орон нутаг, хүрээлэн буй орчинд нь хүүхэд бүрийн хөгжих,

боловсрох ээлтэй орчинг бий болгох, олон нийтийн газарт хүүхэд бүрт ээлтэй эрүүл, аюулгүй байдлыг хангах нөхцлийг бүрдүүлэх, хүүхэд бүрийг бүх талаар дэмждэг, хүлээн зөвшөөрдөг хандлагыг бүх хүрээнд бий болгох, эрүүл, ногоон орчинд хүүхэд бүр тоглох, хөгжих нөхцөл боломжийг нэмэгдүүлэх гэсэн асуудлуудад анхаарлаа хандуулсан үр дүнтэй чуулган болж өндөрлөлөө. Чуулганы нээлтийн үйл ажиллагаанд аймгийн Засаг дарга Ж.Жамьянтив, Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн хэлтсийн дарга Д.Мягмаржав, Хутагт оролцов. Чуулган “Үлэмж охин”, “Үлэмж хөвгүүн” нэрийн дор

48

Эрүүл монгол

Удамт монгол

Номч монгол

Авьяаслаг монгол

Чийрэг монгол гэсэн 5 салбар хуралдаанд хуваагдан аймаг, орон нутгийн түвшинд хүүхдэд ээлгүй байгаа зүйлсийн жагсаалтыг гаргаж, өсвөр үеийнхний өмнө тулгамдсан асуудлуудыг хэлэлцэж, хэрхэн шийдвэрлэх арга замыг тодорхойллоо. Чуулганы салбар хуралдааны чиглүүлэгч, идэвхжүүлэгч, мэдээлэл цуглуулагчаар хүүхэд гэр бүл хөгжлийн хэлтэс, боловсролын газрын мэргэжилтнүүд, нийгмийн ажилтнууд ажилласан бөгөөд хуралдаан бүрийн ахлагч “Хэлэлцсэн асуудал, шийдвэрлэх арга зам” мэдээллээ чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулав. Төлөөлөгчдийн гаргасан саналуудыг нэгтгэн чуулганы шийдвэр болгож, аймгийн Засаг дарга, хүүхэд гэр бүл хөгжлийн хэлтсийн даргад өргөн барилаа. Шийдвэрийн төслийг аймгийн “Хүүхдийн төлөө зөвлөл”ийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэн, үйл ажиллагааны төлөвлөгөө болгож бүх сумдад хүргэхээр шийдвэрлэв. Хүүхдийн нэгдсэн зөвлөлийг шинээр сонгон батлав. Чуулган нь хүүхдийн төлөө үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага, хүмүүст харилцан мэдээлэл солилцох боломж олгож, салбар дундын бодлого зохицуулалтыг хангаж, аймаг, сумын Засаг даргаар ахлуулсан Хүүхдийн төлөө зөвлөлийг байгуулж, хүүхэд, өсвөр үеийнхний өмнө тулгамдсан асуудлуудыг тодорхойлж үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт тусган хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь онцлог байлаа.

“Ногоон гэрэл- цагаан шугам” тэмцээн Цагдаагийн байгууллагын түүхт 90 жилийн ой

угтах ажлын хүрээнд ерөнхий боловсролын

сургуулийн 2-3-р ангийн суралцагчдын дунд

“Ногоон гэрэл- цагаан шугам” тэмцээнийг

5 бүсээс шалгарсан 30 гаруй суралцагчдын дунд 5 төрлөөр зохион байгуулж

49

Шилүүстэй сумын Б.Бадам ахлагчтай баг тэргүүн байр, Түдэвтэй сумын Ю.Бадамханд

ахлагчтай баг дэд байр, Улиастай сумын Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн

С.Дэмбэрэлмаа ахлагчтай баг 3-р байр, Дөрвөлжин сумын дунд сургуулийн

Түвшинжаргал ахлагчтай баг, Тосонцэнгэл сумын бүрэн дунд II сургуулийн

Ц.Эрдэнэчимэг ахлагчтай багууд тусгай байранд тус тус шалгарав. Тэргүүн байранд

шалгарсан Шилүүстэй сумын Б.Бадам ахлагчтай баг улсын тэмцээнд оролцох эрхийн

бичгээр шагнагдлаа. Тэмцээнд оролцсноор ерөнхий боловсролын сургуулийн

суралцагчид замын хөдөлгөөний дүрэмд суралцаж, замын цагдаагийн ажилтнуудын

ажлын онцлогтой танилцаж, бие даан замын хөдөлгөөнд оролцох чадвартай болж,

замын хөдөлгөөний тухай анхны мэдлэгтэй эзэмшсэн байна.

БАГА БОЛОВСРОЛЫН ЦӨМ ХӨТӨЛБӨР АМЖИЛТТАЙ ХЭРЭГЖИЖ БАЙНА. Бага боловсролын багш нар сургалтын менежерүүдийн ажлын туршлагыг солилцох, түгээх “Багш солилцоо-1” хөтөлбөрт Улиастай сумын Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургууль, Жавхлант цогцолбор сургууль, Дэвшил бүрэн дунд сургууль, Цэцэн-Уул, Баянхайрхан, Түдэвтэй, Сонгино, Нөмрөг, Асгат сумын сургуулийн 24 багш нар оролцов.

Хөтөлбөрт хамрагдсан багш бүр шинэ технологи, арга зүйгээр хичээл заах, хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх, чадваржуулах ажлуудыг зохион байгуулснаас гадна хөтөлбөрийн багш бүрийн үйл ажиллагаа нээлттэй хэн хэдийд ч хичээлд нь сууж, хэн хэдийд ч сургалтын бичиг баримтыг нь судалж, багшаас зөвлөгөө авч, хамтран хичээлд бэлтгэж, хамтран

ярилцах боломжоор хангагдаж байсан нь тухайн сургуулийн багш нарт үр дүнгээ өгсөн ажил боллоо. Бага боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр ЗАН-ийн ажил тогтмолжиж, арга зүйн тогтмол өдрүүдтэй болж тогтмол үйл ажиллагаа явуулж байна. Арга зүйн өдрөөр багш нарыг судлагдахуунаар 3-5 багт хуваагдан аргазүйн өдрөөр хичээлийн судалгаа явуулж, хэлэлцүүлэг хийж хэвшлээ. Мөн суралцагчийн эзэмших чадварыг ЗАН-ээр хэлэлцэн боловсруулж сургалтандаа мөрдөх, заавал чээжлэх шүлгийн жагсаалт, зөв бичих эхүүд, даалгаврын санг бүрдүүлэх, ярих чадварыг

50

нэмэгдүүлэх, бие дааж ажиллуулж сургах зэрэг ажлуудыг амжилттай зохион байгуулж байна. Улиастай сумын Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургууль, Тосонцэнгэл сумын үндэсний лаборатори сургуулийн бага боловсролын багш нарын технологи, арга зүй, мэдлэг боловсролыг ажлын байранд дээшлүүлэх зорилгоор мягмар гараг бүрийг арга зүйн өдөр болгон ажиллаж байна. Улиастай сумын бусад сургуулиуд Цагаанхайрхан, Алдархаан сумдын бага боловсролын багш нар, сургалтын менежерүүд, захирлууд ирж оролцож байгаа нь үр дүнтэй өдөр болж байгаа юм. Хичээлээс гадуурх үйл ажиллагаагаар хүүхдийг хэрхэн хөгжүүлж чадваржуулж болдгийг олон янзын хэлбэрээр үзүүүлж байна. Хүүхэд бүрийн хөгжил багшаас, сургуулийн менежментээс, орчноос, эцэг эхийн оролцооноос хэрхэн хамаардгийг олон талаас нь харуулснаар хүн бүрийн талархлыг хүлээдэг сонирхолтой өдөр болж байна.

ДЗОУБ-тай хамтран “Хүүхдээс хүүхэд рүү” сургалтыг Улиастайн бүсийн 5 сургууль болон Шилүүстэй, Отгон сумын багш нарыг хамруулан нийт 54 багшид 6 хоногийн сургалт явуулав. Сургалтыг Өвөрхөнгай аймгийн 1-р сургуулийн эрүүл мэндийн багш Г.Наранцацрал, сургалтын менежер Б.Норовсүрэн нар зохион байгууллаа.

Бага боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга зүйн сургалт Завхан аймгийн Сонгино, Тосонцэнгэл, Цагаанхайрхан гэсэн 3 бүсэд 2014 оны 10 сарын 14-18-ыг хүртэл бүсийн сургуулиудын англи хэл, дуу хөгжим, биеийн тамир, бага боловсролын багш нар, сургуулийн захирлууд, бага ангийн сургалтын менежерүүдэд амжилттай явагдаж өндөрлөлөө. Сургалтыг БШУЯ-ны хэрэгжилтийн багийн гишүүн сургагч багш Д.Мягмар, Р.Нямхүү аймгийн боловсролын газар, Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургуулийн багш удирдлагууд хамтран зохион байгууллаа. Цөм хөтөлбөр хэрэгжснээр доорх үр дүн гарлаа.

Багш нар хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр арга зүй өөрчлөгдөн хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх технологи эзэмшиж байна.

Гарын авлага сурах бичгээ уншиж судлан бүтээлчээр ашигладаг болов.

51

Хичээл, үйл ажиллагаанд тулгуурлан сургуулийн бүхий л үйл ажиллагаа зохион байгуулагдаж байна.

Бүсийн сургалтууд хийгдэж багаар ажиллах цаашид анхаарах асуудлаар тодорхой шийдэлд хүрч байна.

Эцэг эхийн оролцоо эрс нэмэгдэж, хүүхэдтэйгээ ажиллах арга зүйд өөрчлөлт гарав.

Сум, орон нутгийн удирдлагууд хичээл дээр сууж, хэлэлцүүлэгт оролцон багш нарын үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлж байна.

Хичээлийн бэлтгэл судалгаа болон багаар хамтарч сайн хичээл бэлтгэн заах зэрэг ажлууд хийгдэж байна.

“Амжилтын баяр” өдөрлөгийг сум, сургуулийн удирдлагууд, багш нартай хамтран зохион байгуулав.

Өдөрлөгөөр суралцагчид 1-2 улиралд сурч мэдсэн дуу, шүлэг, бүжгээрээ эцэг эхчүүд болон багш нартаа бэлэг барилаа. Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд хийсэн урд болон зүүн бүсийн “Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх хичээл”-ийн уулзалт сургалтанд Идэр, Тэлмэн, Тосонцэнгэл

сумын үндэсний лаборатори сургууль, бүрэн дунд II сургууль, Их-Уул, Цагаанхайрхан, Цагаанчулуут, Алдархаан, Шилүүстэй,

Отгон сумын сургуулийн багш нарт оролцлоо. Уулзалт-сургалтанд бага боловсролын 90 багш хамрагдан 5 судалгаат хичээл заан хэлэлцүүлэг хийж туршлагаасаа солилцов.

“БҮХ НИЙТИЙН ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖЛИЙН БОЛОВСРОЛ” сургалт Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн санхүүжилтээр “Тогтвортой хөгжил–эко сургууль” сургалтаар Боловсролын хамтын ажиллагааны нийгэмлэгтэй хамтран сургууль, цэцэрлэгийн 65 багшийг эко-сургагч багшаар бэлтгэж, 2014 оны 12-р сарын 13-14-ний өдрүүдэд Улиастай сумын сургуулиудын бага ангийн 73 багш нарт зориулсан “Эко сургууль- тогтвортой хөгжил” модуль

сургалтыг МУИС-ийн багш Ш. Сайнбилэгтэй зохион байгууллаа.

52

Сургалтаар тогтвортой хөгжлийн боловсрол, эко сургууль, хог хаягдлын менежмент гэсэн агуулгын хүрээнд лекц, хэлэлцүүлэг, дадлага ажил хийж, бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ хүүхдэд эко боловсрол хандлага олгох арга замын талаар ярилцлаа.

Улиастай сумын 3,4-р сургуулиуд, Завханмандал, Идэр, Ургамал, Тэлмэн, Алдархаан сумын эко 7 сургуулийн багш суралцагчдын багтай хамтран

Улиастай сумын

Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургууль, Дэвшил бүрэн дунд сургууль, Жавхлант цогцолбор сургууль, Тосонцэнгэл сумын бүрэн дунд I, II сургууль, Нөмрөг Түдэвтэй, Дөрвөлжин, Эрдэнэхайрхан, Яруу сумын сургуулийн 400 гаруй багш удирдлага, суралцагчид, эцэг эхчүүдийг хамарсан сургалт зохион байгууллаа.

Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн 2.7 сая төгрөгний санхүүжилтээр Завханмандал, Улиастай сумын III, Чандмань-Эрдэнэ үндэснийҮЛС-дад хүлэмж байгуулж, Тэлмэн сумын бүрэн дунд сургуульд полиэтилен уутны хэрэглээг багасгах зорилгоор даавуун тор үйлдвэрлэх 1 сая төгрөгний жижиг төсөл хэрэгжүүллээ. Биологийн ухааны доктор

Х.Отгонбилэгтэй хамтран “Мод тарих арга технологи” сургалтыг зохион байгуулж, мод тарих онолын лекц сонсч, мод суулгах дадлага хийж, багш суралцагчдын онолын болон практик мэдлэг чадварыг дээшлүүллээ. Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн санхүүжилтээр аймгийн Боловсролын газрын мэргэжилтэн, сургуулийн захирал, сургалтын менежерийн төлөөлөл Ховд аймгийн Дөргөн, Мянгад сумын бүрэн дунд сургуулиуд Жаргалант сумын Прогресс, Цаст –Алтай,I,II, III, YI, YII бүрэн дунд сургуулиуд, Ховд Их сургуулийн эко сургуулийн

53

үйл ажиллагаатай танилцлаа. Дээрх үйл ажиллагаануудыг Швейцарийн хөгжлийн агентлаг 20,0 сая төгрөгөөр ивээн тэтгэсэн байна.

“ХҮҮХДИЙН ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖСЭН БАГШЛАХ АРГА ЗҮЙ” эрдэм шинжилгээний II бага хурал

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт, Монголын хичээлийн судалгааны нийгэмлэгээс зохион байгуулсан хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн арга зүй технологийн нэг-хичээлийн судалгааны менежмент, төрөл, арга хэлбэрийг өөрийн сургуульд хэрэгжүүлсэн арга туршлага, үр дүн, ололт амжилт, шийдлийн талаар хэлэлцэж туршлага солилцох зорилго бүхий “ХҮҮХДИЙН ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖСЭН

БАГШЛАХ АРГА ЗҮЙ” сэдэвт эрдэм шинжилгээний хоѐрдугаар бага хурлын I шатанд 170, II шатанд 44 илтгэл улсад шалгарсны 12 нь Завханы багш нарын илтгэл шалгарсан нь арга зүйн шинэчлэлийн үр дүн юм.

II шатны шалгаруулалтанд тэнцээд улсад оролцсон илтгэл

Сонгино сумын бүрэн дунд сургуулийн сургалтын менежер С.Батбилэг, Улиастай сумын ЧЭҮЛС-ийн математикийн багш А.Болор-Эрдэнэ, С.Сарангэрэл, Д.Мөнхдэлгэр, монгол хэлний багш Н.Дэлгэрмаа, химийн багш Ц.Чимэдрэгзэн, Г.Дэмбэрэлмаа, Завханмандал сумын бүрэн дунд сургуулийн бага ангийн багш С.Даваабаяр нарын илтгэл эрдэм шинжилгээний хурлын

54

эмхэтгэлд хэвлэгдэхээр боллоо. Хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн багшлахуйн бүтээлч арга туршлага бүхий үр нөлөөтэй илтгэл бичсэн Сонгино сумын бүрэн дунд сургуулийн сургалтын менежер С.Батбилэгийг “Орос Монголын багш солилцооны хөтөлбөр”-т оролцох эрхийн бичгээр урамшууллаа. Энэ оны сургалтын онцлог нь ажилтны мэргэжил боловсролыг дээшлүүлэх, дадлага-аялал-сургалтыг шинээр зохион байгуулсан нь үр өгөөж сайтай ажил болж багш нараас дахин ийм сургалт зохион байгуулах санал олноор ирж байв. Цэцэрлэгийн эрхлэгч багш нарын төлөөлөл туршлага судлах НИЙСЛЭЛД аялал-сургалт Дэлхийн Зөн ОУБ-ын “Завхан Хангай” ОНХХөтөлбөрийн санхүүжилтээр 2014 оны 04 дүгээр сарын 21-25 хүртэлх өдрүүдэд Улаанбаатар хотын тэргүүний цэцэрлэгүүдийн туршлага судлах, аялал-сургалтанд Их-Уул, Тосонцэнгэл сумын I, II, III, IY, Улиастай сумын III, YIII, IX цэцэрлэгийн эрхлэгч багш нарын 24 төлөөлөл Сонгинохайрхан дүүргийн 79, 99, улсын тэргүүний 105, 111 дүгээр цэцэрлэг, Баянгол дүүргийн нийслэлийн тэргүүний 93 дугаар цэцэрлэг, Баянзүрх дүүргийн “Тэнгэрлэг багачууд” цэцэрлэг нь сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчлэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, хүүхдийн авьяас билэг, хүүхдийн бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэхэд анхаарч ажилладаг, эцэг эхийн оролцооны зөвлөлүүд байгууллагын үйл ажиллагаанд дэмжлэг туслалцаа үзүүлж хамтарч ажилладаг, хүүхдийн бүтээлээр янз бүрийн ханын чимэг, самбар гаргаж цэцэрлэгээ сурталчилдаг зэрэг нь давуу бөгөөд цэцэрлэг, цэцэрлэгийн үйл ажиллагаа өөр өөрийн онцлог үйл ажиллагаа явуулдагаараа онцлог байлаа. “Сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөр”, “Сургуулийн өмнөх боловсролын үзэл баримтлал, агуулга. арга зүйн хөгжлийн үндэс” сэдэвт сургалтыг нийслэлийн боловсролын газрын Хяналт шинжилгээ үнэлгээний хэлтсийн мэргэжилтэн, үндэсний сургагч багш З.Болормаа явуулсан “Сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчлэлийн бодлого”, 2013 оны 08 дугаар сарын 28 ний өдрийн БШУ-ны Сайдын 327 дугаар тушаалаар батлагдсан “Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын талаар төрөөс баримтлах бодлого” ыг агуулга арга зүйн үндсээр нь таниулж ойлгуулсан үр дүнтэй сургалт боллоо. Туршлага судалсан цэцэрлэгүүдийн нийтлэг давуу тал нь хүүхдийн хөгжил, анги танхимын тохижилт, орчин бүрдүүлэхэд эцэг эхийн оролцоо чухал үүрэг гүйцэтгэдэг, хүүхдийн бүтээлээр анги танхимаа чимж, үзэсгэлэн гаргадаг, багш нар хүүхдийг үйл ажиллагаанд нь сонголтоор оролцуулдаг, эцэг эхчүүдэд зориулсан мэдээллийн самбарыг тогтмол ажиллуулж хэвшсэн, багш бүр өөрийн гэсэн өвөрмөц өнгө аястайгаар анги танхимаа тохижуулж сургалтын төвүүдээ баяжуулсан зэрэг олон сайхан туршлага болох ажлууд байлаа. Улсын тэргүүний цэцэрлэгүүдийн үйл ажиллагаатай танилцан дээрх туршлагуудыг өөрийн цэцэрлэгийн бүхий л үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлж, хэрэгжүүлэх чиглэл гарган ажиллах нөхцөл боломжоор хангагдсан төдийгүй хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

“СУРГАЛТ-АЯЛАЛ” ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ЭРХЛЭГЧИД УЛААНБААТАР, ДОРНОД, НАЛАЙХАД Аялал-сургалт 2014 оны 10 сарын 13 наас 16 ныг хүртэл Бүх нийтийн боловсролын

55

холбооноос зохион байгуулсан “Байгууллагын төлөвлөлт-Багшийн хөгжил” сургалтанд Завхан аймгийн цэцэрлэгийн 31 эрхлэгч амжилттай оролцлоо. Сургалтанд оролцогчдын унааны зардлыг Боловсролын газар, Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагын “Завхан” орон нутгийн хөгжлийн хөтөлбөр, томилолтыг орон нутаг, сургалтын төлбөрийг оролцогчид, цайны зардлыг тухайн нэгж байгууллагууд хариуцаж олон талын оролцоо хүч хөдөлмөрөөр хийгдсэн тул үр дүнтэй сургалт-аялал болсныг дурьдахад таатай байна.

Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн 9, 129, 56, улсын тэргүүний 70,Налайх дүүргийн Тунгалаг эрхлэгчтэй улсын тэргүүний 23, Долгорсүрэн эрхлэгчтэй 123 дугаар цэцэрлэгийн үйл ажиллагаатай тус тус танилцлаа. Сургалт-аяллын үзэл санааг сурталчлах, төлөвлөгөө гарган амьдралд хэрэгжүүлэхэд түлхүү

анхааран ажиллаж байна.

БШУЯамны Сургуулийн өмнөх, бага, дунд боловсролын газрын дарга мэргэжилтнүүдтэй уулзаж аймгийн сургуулийн өмнөх боловсролд хийгдэж байгаа ажил үр дүнгийн тухай танилцуулсан нь өндөр үнэлэлт авлаа.

Түүх, нийгмийн ухаан, гадаад хэлний багш нар УЛААНБААТАРТ /Аялал-сургалт/

“Зөв Монгол хүүхэд” хөтөлбөр “Бага, дунд боловсролын чанарын шинэчлэл” дэд хөтөлбөрийг орон нутагт хэрэгжүүлэх, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэгч багш нарын арга зүй, бүтээлч туршлагуудыг хуваалцах, түгээн дэлгэрүүлэх, хот хөдөөгийн сургалтын үйл ажиллагааны онцлог, ололттой талуудыг харьцуулах, хамтран ажиллах, үйл ажиллагааг дэмжих зорилготойгоор Асгат,

Баянхайрхан, Баянтэс, Завханмандал, Их-Уул, Идэр, Нөмрөг, Отгон, Сонгино, Сантмаргаз, Түдэвтэй, Ургамал, Цагаанчулуут сумын ерөнхий боловсролын сургуулиудын гадаад хэл, түүх-нийгмийн ухаан, газар зүйн боловсролын нийт 20 багш Улаанбаатар хотын

56

ерөнхий боловсролын бүрэн дунд сургуулиуд болон үндэсний лаборатори сургуулиуд дээр туршлага судалж ажиллав. БМДИ, Боловсролын хүрээлэн, Сургалтын төрийн сан, Нийслэлийн боловсролын газрын үйл ажиллагаатай танилцаж, БМДИ, МУБИС ийн арга зүйч, багш нартай хамтран сургалт зохион байгуулж, нийслэлийн 11, 33, 12, 93, 47, 23 дугаар сургуулийн кабинетийн үйл ажиллагаатай танилцаж, бага анги, гадаад хэл, газар зүйн мэргэжлийн багш нарын хичээлд БШУЯ-ны “Бага боловсролын шинэчилсэн” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх багийнхантай хамтран сууж, хүүхдийн хөгжлийн ахицын үнэлгээ, багш нарын сургалтын хөтөлбөр төлөвлөгөө, суралцагчдын бүтээлийн үзэсгэлэн, урлагийн тоглолтыг үзэж сонирхон сургуулийн орчинтой танилцах туршлага-аялал-сургалтыг амжилттай зохион байгууллаа. “ХООЛНЫ ТЕХНОЛОГИЙН ҮНДЭС” танхимын дадлага-сургалт

/Хийн зуухтай дадлага-сургалт/

Аймгийн Боловсролын газраас Хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний хөгжлийн төв, “Гүн шим” групптэй хамтран аймгийн хүүхдийн цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулийн тогоочийн “Хоолны технологийн үндэс” сэдэвт дадлага-сургалт 2014 оны 11 сарын 8 ны өдрөөс 12 ны өдөр хүртэл Улиастай сумын улсын тэргүүний 1-р цэцэрлэг дээр 2 группээр явагдлаа.

Сургагч багшаар “Гүн шим” группын ерөнхийлөгч Ш.Эрдэнэхүү ажиллаж цэцэрлэгийн 36, ерөнхий боловсролын сургуулийн 29 тогооч оролцов.

Тогооч нар өөрсдөө хоолоо хийж. орчин үеийн хоолны технологийн өөрчлөлтийг ойлгуулсан, тогоочоос мэдлэг, ур чадвар, эв дүй шаардсан нэг үгээр хэлбэл “Би хэн бэ” гэдгийг мэдрүүлсэн сургалт болсон нь өмнөх сургалтуудаас онцлог бөгөөд мэдлэгт суурилсан чадвар олгох сургалт байлаа.

Сургагч багш тогооч нарын хоол хийж байгаа байдалтай тогтмол танилцан хамт байж, зөвлөгөө өгч, биеэр үлгэрлэн, чиглүүлж ажилласан нь сургалтын агуулгыг хүн бүр эзэмших боломжоор хангаж байв.

57

Зохион байгуулалт сайтай, хугацаа, эрэлт хэрэгцээг мэдэрсэн тогооч нарын сонирхлыг татсан, цаг үеэ олсон сургалт болсныг сургалтанд оролцогч нар

дүгнэж байв.

САНТЕХНИКЧДЫН ДАДЛАГА СУРГАЛТ /Гаазуутай дадлага-сургалт/

Ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн 35 сантехникчдийн “ДАДЛАГА СУРГАЛТ”-ыг аймгийн Хөдөлмөрийн хэлтэс, Политехник коллежтэй хамтран зохион байгуулж 112 цагийн чадамжийн нэгжийн онолын хүрээнд хөдөлмөр аюулгүй байдал эрүүл ахуй, гар багажаар

бэлдэц бэлтгэх, халаалтын дотор системийн угсралтын ажлыг гүйцэтгэх, хуванцар системийн угсралтын ажлыг гүйцэтгэх, уурын зуухны бүтэц, угсралтын ажлыг гүйцэтгэх гэсэн сэдвүүдийн хүрээнд сургалт явагдлаа.

Сургалтыг дадлагын газар явуулахаас гадна сургуулийн уурын зуух, Богдын гол багийн барилгын сантехникийн угсралтыг биечлэн үзүүлж дадлагын ажлыг гүйцэтгэсэн нь онол дадлага хослосон үйл ажиллагаа болж сургалтанд оролцогчид үзснээ амьдрал дээр хэрэгжүүлэх боломжоор хангагдаж байлаа. Дадлагын газарт трубанд резба татах, дотор халаалтын системийн угсралтын ажлыг ган хоолой болон хуванцар хоолойгоор угсрах ажлуудыг хийж гүйцэтгэв.

58

Материал багаж хэрэгсэл хүрэлцээтэй оролцогчид идэвхтэй байсны зэрэгцээ сургалтын явцад Герман улсын сантехникийн зөвлөх багш хамтран ажилласан нь сургалт амжилттай болоход ихээхэн ач холбогдолтой байлаа.

Сургалтын үр дүнг үнэлэхдээ оролцогчдыг 5 баг болгон гүйцэтгэх даалгавар, ажлын зураг өгч эцсийн бүтээгдэхүүнээр үнэлсэн явдал байлаа. Үнэлгээнд Герман мэргэжилтэн орчуулагчийн хамт, хөдөлмөрийн

хэлтсийн мэргэжилтэн, сургалтын менежер, ИТОНХА-ны мэргэжилтэн нар оролцож сургалтын үр дүнг өндрөөр үнэллээ. Сургалтанд оролцогчдод “Чадамжийн гэрчилгээ” гардууллаа. Оролцогчид сургалтандаа сэтгэл ханамжтай байж дахин сурч мэргэжлийн үнэмлэх авах

санал тавьж байсан нь сургалтын үр дүнг илтгэж байна. “Бага боловсролын цөм хөтөлбөр” “Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх” хичээл-ийн туршлага солилцох УУЛЗАЛТ-ЗӨВЛӨГӨӨН: Хичээл үйл ажиллагааны зорилгод хүрэх үйлийн алхмуудыг дэмжсэн арга зүй,

орчин, агуулга, хэрэглэгдэхүүн, үнэлгээ бүхий багш, суралцагчдын хамтын, бүтээлч, суралцахуйн идэвхтэй аргуудыг солилцох, түгээн дэлгэрүүлэхэд чиглэсэн судалгаат хичээл заан хэлэлцүүлэг хийн туршлагаасаа солилцох уулзалт зөвлөгөөнийг Сонгино, Сантмаргаз, Цэцэн-Уул, Түдэвтэй, Баянхайрхан, Асгат, Идэр, Их-Уул, Тэлмэн, Алдархаан Шилүүстэй сумын сургуулийн гадаад хэл,

бага боловсролын багш нарын дунд зохион байгууллаа. Уулзалт-зөвлөгөөнд 95 багш оролцсоноос Цагаанчулуут, Сонгино сумын англи хэлний багш Б.Мөнхжаргал, Д. Даваацэрэн нар 5-р ангид судалгаат хичээл, Жавхлант цогцолбор сургуулийн багш С.Болорцэцэг, Шилүүстэй сумын

59

бүрэн дунд сургуулийн багш Д.Нарангэрэл нар сайжруулсан хичээлүүдийг заан, хэлэлцүүлэг хийлээ. Багш нар цөм хөтөлбөрийг орон нутагтаа хэрхэн хэрэгжүүлж буй туршлагаа харилцан ярилцаж дараагийн алхмууддаа тодорхойлоход чиглэсэн ажил боллоо. Уулзалт-зөвлөгөөн нь цөм хөтөлбөрийг орон нутагт хэрэгжүүлэхэд гарч буй бэрхшээл түүнийг хэрхэн шийдвэрлэж байгаа тухай багш бүр өөр өөрийн саналаа тусган хамтран ярилцаж шийдэлд хүрч байлаа. Сургуулийн өмнөх багш нарын бүсийн туршлага солилцох УУЛЗАЛТ-ЗӨВЛӨГӨӨН

Сургуулийн өмнөх багш нарын бүсийн туршлага солилцох уулзалт-зөвлөгөөнийг Сантмаргаз,Цэцэн-Уул, Сонгино, Тосонцэнгэл, Тэлмэн, Их-Уул хүүхдийн цэцэрлэгийн багш нарын дунд зохион байгууллаа. Уулзалт зөвлөгөөний үеэр дээрхи цэцэрлэгүүдийн үйл ажиллагаатай танилцаж зөвлөн туслах, Үндэсний түшиц цэцэрлэгийн үйл ажиллагааг сурталчлах. түгээн дэлгэрүүлэх, Сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөр, хүүхдийн ажиглалтын хуудсыг танилцуулах чиглэлээр Үндэсний түшиц, Улиастай сумын улсын тэргүүний I цэцэрлэгийн эрхлэгч Ш.Батмөнх, багш С.Юмчмаа, Улиастай сумын IX цэцэрлэгийн эрхлэгч Л.Баасанжав гэсэн бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг ажиллалаа.

Сургуулийн өмнөх боловсролын чиглэлээр дагнасан бүрэлдэхүүн ажиллаж байгаа анхны тохиолдол байсан нь цэцэрлэгийн багш ажилтны талархлыг хүлээж байв. Ажиллах хугацаандаа тухайн цэцэрлэгийн эрхлэгч, багш, ажилтантай уулзаж ажилтны ажлын байранд заагдсан чиг үүргийн биелэлт, хувийн бичиг баримтын хөтлөлт, ажлын байрны тохижилт, үйл ажиллагаатай нэг бүрчлэн

танилцаж, зөвлөгөө өгч, сургалтын орчныг шинэчлэх, багш нарын үйл ажиллагааг хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхэд чиглүүлэх, арга зүй, багш нарын хандлагыг өөрчлөх ажлуудыг амжилттай хийж гүйцэтгэлээ. Анги бүлгүүдэд хөгжлийн төвүүдийг байгуулж, загвар орчин бүрдүүлэх ажлыг хийснээр очсон цэцэрлэг бүрийн сургалтын орчинг хүүхдийн хөгжлийг хангахуйц, эрэлт хэрэгцээ сонирхлыг татхуйцаар бүрдүүлэх эхлэлийг тавьж өгөв.

60

“Сургуулийн өмнөх боловсролын талаар төрөөс баримтлах сургалтын бодлого” “Зөв Монгол хүүхэд” хөтөлбөр, “Сургуулийн өмнөх, бага, дунд боловсролын чанарын шинэчлэл”-ийн бодлогыг орон нутагт хэрэгжүүлэх сургалт зохион байгуулан эцэг эхчүүдийн үйл ажиллагаандаа оролцуулж, тэдэнд зорилго зорилт, баримтлах зарчимуудаа танилцуулан хамтран ажилласны үр дүнд

сургалтын орчин сайжирч хүүхдийн хөгжлийн талаарх эцэг эхийн хандлагад дэвшил гарч, эцэг эхийн оролцоо дээшилсэн байна. Цэцэрлэгүүд нь сургалтын орчноо хүүхдийн сонирхол, сэтгэлийг татсан, урам зориг оруулсан, хүүхдийн бүх талын хөгжилд нөлөөлөхүйц, эрэл хайгуул хийх боломж олгосон, хөдөлгөөнийг дэмжсэн, осол аюулгүй болон эрүүл ахуйн

шаардлагыг хангасан байдлаар бүрдүүлснээр сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчлэлийн бодлогыг амжилттай хэрэгжүүлж байна. Хүүхдийн орны өрөөг тоглох орчин болгон тохижуулж, хүүхдийн тоглоомоор дамжуулан хөгжүүлж байгаа нь хүүхдүүд өөрөө өөрсдийгөө илүү нийгэмшүүлж, хөгжүүлж байгаагийн нэг илрэл болж байна.

Багш нар сургалтын хөтөлбөрийг сараар боловсруулан, хүүхдийн хөгжлийн чадваруудыг тогтоон, хүүхдийн хөгжлийн ахицын гарааны үнэлгээг хийн, чадварт суурилсан сэдэв сонгох, сонгосон сэдэвтээ уялдуулан хөгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөр боловсруулах зэргээр ажиллаж байгаа нь Сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх эхлэл болж байна. Багш нар сургалт, хөгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөр боловсруулахдаа сонгосон сэдэвт шаардагдах материал, мэдээлэл цуглуулах, сэдвийн хүрээнд хөгжүүлэх төвүүдийг тохижуулах, хүүхдийг үйл ажиллагааг ажиглан тэмдэглэл хөтлөн баримтжуулж, хүүхдийг ахисан мэдлэг, чадвар төлөвшлөөр нь үнэлж байгаа нь ажиглагдаж байлаа.

61

Бүсийн цэцэрлэгүүдэд ажиллах хугацаандаа сургалтын орчинг сэдэвт тохируулан тохижуулах, багш нар ээлжит хичээлийн төлөвлөлт, аргачлалыг боловсруулан бичих, асуултаа төлөвлөх зэрэг ажлыг өнөө үеийн шаардлагад нийцүүлэн хийлгэхэд голлон анхаарч байсны зэрэгцээ нээлттэй хөгжүүлэх үйл ажиллагаа явуувж багш нартай хамтран ярилцлаа. Мөн эрхлэгчээс сургалтанд тавих хяналтыг графикжуулан, тогтмолжуулж сайжрууллаа. Эко сургуулиудын УУЛЗАЛТ-АЯЛАЛ СУРГАЛТ Аймгийн Боловсролын газрын мэргэжилтэн Я.Нарангэрэлээр ахлуулсан мэргэжилтэн, сургуулийн захирал, сургалтын менежер, багш нарын төлөөлөл 10 хүний бүрэлдэхүүнтэй баг Ховд аймгийн Дөргөн, Мянгад сумын бүрэн дунд сургуулиуд Жаргалант сумын, Прогресс, Цаст –Алтай, 1,2,3,6,7-р сургуулиуд бүрэн дунд сургуулиудын эко сургуулийн үйл ажиллагаатай танилцах уулзалт-аялал зохион байгууллаа. Ховд аймгийн зарим сургуулиудын үйл ажиллагаатай танилцахад Ховд аймаг “Ногоон

хөгжил”-ийн загвар аймаг болох зорилт дэвшүүлсэн,“Эко сургуулиудын орон нутгийн сүлжээ байгуулсан, эко боловсрол олгох чиглэлээр иргэний боловсрол хичээлийн агуулгыг өөрчилсөн, суралцагчдын дунд эко олимпиад, эко-багш нарын ур чадварын уралдаан, “Хог бүү хая” гар зургийн эко уралдаан, эсээ бичлэгийн уралдаан зарладгаас гадна хог хаягдлыг мөнгө болгох ухаан сэдэвт бүтээлч ажил зарлан дүгнэдэг, эко аялал хийж сумын төвөөс зайдуу газрын хогийг цэвэрлэдэг, туршлагаа хуваалцахын

тулд сумууд хамтран эко аялал хийх зэрэг үйл ажиллагаа явуулдгаараа онцлог байлаа. Тус аймгийн ерөнхий боловсролын сургуулиуд нь анги танхимуудад эко булан ажиллуулдаг,сургуулийн гадаад дотоод орчны үнэлгээг жилд 2 удаа хийдэг, эко клуб бүр сургуулийн гадаад талбайн тодорхой хэсгийг хариуцан ажилладаг, сургуулийнхаа бүх тасалгааны болон гоѐл чимэглэлийн цэцгийг хаягжуулдаг, тэжээвэр амьтдын үзэсгэлэн гаргадаг, эко гэр бүл, анги, сургууль, сум шалгаруулдаг, айл өрх, бусад байгууллага хамт олонд эко үнэлгээ хийдэг, сургуулийнхаа талбайд “Мод үржүүлгийн төгөл” байгуулдаг, сургууль бүр хүүхдийн

оролцооны сайн дурын байгууллага болох 3-с дээш тооны эко клубуудтэй, клуб бүр нь тодорхой чиглэлээр ажилладаг, анги бүр өөрийн эко

62

клубтэй, эко клубууд жижиг төсөл бичиж санхүүжилт авч хэрэгжүүлдэг, суралцагчдаас гадна ажиллагсадын эко клуб ажилладаг, сургуулийн үйлчлэгч сургуулийнхаа гадаад талбайд гоѐл чимэглэлийн 30-аад төрлийн ургамлыг тарьж ургуулсан зэрэг нь бусдад үлгэр дуурайлал болохоор байв. Эдгээр ажил нь туршлага болохуйц ажил байлаа.

Монгол Солонгос багш солилцоо хөтөлбөр.

Завханмандал сумын бүрэн дунд сургуулийн биологи, эрүүл мэндийн багш Г.Сарантуяа хамрагдан монгол 25 багштай Солонгос улсын ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээл, сургалтын үйл ажиллагааг судлах,технологи, арга зүйн ололт туршлага, түүх соѐлын мэдээлэл солилцох зорилгоор 3 сарын хугацаанд Монгол- Солонгосын багш солилцооны хөтөлбөрт хамрагдан БНСУ-ын Инчонь Янчунь дунд сургуульд ажиллаад ирлээ. Хөтөлбөрт хамрагдсан багш эдүгээ сурч мэдсэн зүйлээсээ сургууль дээрээ хэрэгжүүлэх ажлыг эхэлж байгаа Инчонь Янчунь дунд сургуультай сургуулиа холбон харилцаа тогтоон хамтарч ажиллахаар болж, Монгол Солонгос сургуулийн суралцагчид захидлаар харилцах ажлыг эхлүүлэн гарын доорхи материал ашиглан олон хэлбэрийн “Бинго” тоглоом хийн сургалтандаа ашиглах сургалтыг сургууль дээрээ зохион байгуулж “Талархлын мод” ажиллуулсан нь бусдын талархлыг хүлээсэн ажил болжээ. Солонгост ажиллах хугацаандаа “Ногоон сургууль-Цэвэр орчин” сэдвээр бие даалтын ажил хийж Инчонь хотын Байгаль орчны газартай танилцсан баина. Ингэснээр Инчонь хотын Байгаль орчны газартай хамтран ажиллаж боломжийг бүрдүүлэв.

63

Хөтөлбөрт хамрагдах үеэр төрөл бүрийн сургалтууд явагдаж байлаа.

“Завхан-Багш солилцоо” хөтөлбөр. “Аймгийн Боловсролын салбарыг хөгжүүлэх хөтөлбөр /2013-2016/, “Ном, Авьяас, Багшийн хөгжил хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх

төлөвлөгөө”-ний хүрээнд зохион байгуулсан “Завхан-Багш солилцоо 1” хөтөлбөрийн эхний шатанд Сантмаргаз, Сонгино, Цэцэн-Уул, Баянхайрхан, Нөмрөг, Асгат, Түдэвтэй сумын сургууль, аймгийн төвийн 4 сургуулийн багш-13, Боловсролын газрын мэргэжилтэн-2, сургалтын менежер, МХУЗ, Физик, гадаад хэл, математик, түүх нийгмийн ухаан, бага боловсролын багш, хими, биологийн багш нар оролцлоо. Багш солилцоог хэрэгжүүлэхэд аймаг, сумын удирдлагууд, сургуулийн захирал, менежерүүд дэмжин хүлээн авч ажилласныг дурдахад таатай байна. “Завхан багш солилцоо-1”-ийг хэрэгжүүлэхэд нийт 1856780 төгрөгийн санхүүжилтийг “Зөв монгол хүүхэд” дэд хөтөлбөрөөс санхүүжүүлсэн болно. Багш солилцооны хөтөлбөр нь тодорхой удирдамж, төлөвлөгөөтэй, хариуцлагатай туршлагатай зочин багш ажилласан, туршлага, ур чадвар сайтай багш солилцсноор багш нарын эв дүй, технологи заах арга, харилцааны хандлагад багагүй дэмжлэг үзүүлэн эерэгээр нөлөөлсөн, сургуулиуд бие даан багш солилцооны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх санаачилгууд бий болсон, 15 багшийн, 10 сургуулийн туршлага, ололт амжилтуудыг сурталчилсан, багш нар ажлаа тайлагнасан, “Зөв Монгол хүүхэд” үндэсний хөтөлбөр, сонгон дугуйлангийн хэрэгжилттэй газар дээр нь танилцсан харилцан туршлагаа солилцсон, багш нарт хүрсэн, сургууль, хүүхдийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлсэн чухал арга хэмжээ болсныг дурдахад таатай байна. Аймгийн засаг дарга Ж.ЖАМЪЯНТИВЫН санаачилгаар “Зөв амьдрах ухааныг дэлгэрүүлэх соѐн гэгээрүүлэх хөтөлбөр” амжилттай хэрэгжлээ.

Аймгийн Засаг дарга Ж.Жамъянтивын санаачилгаар “Èðãýí õ¿íèéã á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýòýé, ººðòºº èòãýëòýé, øèéäâýð ãàðãàõ õàìòðàí àæèëëàæ, ¿íäýñíèé õýë, ñî¸ë, ¸ñ óëàìæëàëàà äýýäлэх, ýõ äýëõèéãýý õàéðëàæ õàìãààëàõ, ýð¿¿ë àìüäðàõ çºâ äàäàë õýâøèëд суралцах, îð÷èí ¿åèéí øèíæëýõ óõààí òåõíèê, òåõíîëîãèéí äýâøèëээс суралцах чадâàðòàé èðãýíèéã òºëºâø¿¿ëýõ” зорилтын хүрээнд “àðä èðãýäýä çºâ àìüäðàõ àðãà óõààíû ìýäëýã, ìýäýýëëèéã öîãö áàéäëààð õ¿ðãýæ, çºâ амьдрах арга ухаанд ñóðàëöóóëàõ”

хөтөлбөрийг аймагтай амжилттай хэрýãæ¿¿ëýí ажиллав.

ЭКО АЯЛАЛ лекц

64

2014 îíû 06 ñàðûí 3-6 ºäð¿¿äýä Ñанхүү эдийн засгийн дээд сургуулийн захирал Монгол улсын гавьяат багш Ì.Áатжаргал “Ýêî àÿëàë æóóë÷ëàëûã õºãæ¿¿ëæ ñóì îðîí íóòàã àìüæèðãààãàà äýýøë¿¿ëýõ íü” ñýäýâтэй лекцийг ÌÓÈÑ-èéí Çàâõàí ñóðãóóëèéí îþóòíóóäàä ßðóó, Ýðäýíýõàéðõàí, ĺðâºëæèí, Óðãàìàë, Çàâõàíìàíäàë, Ñàíòìàðãàç ñóìын ард иргэдэд

уншиж, суманд аялал жуулчлал хөгжүүлэх, жижиг бизнес эрхлэн өрхийн орлого бий болгох боломж, нөхцөл байдалтай танилцан îðîí íóòãèéí àðä èðãýäèéã өрхийн îðëîãоо нэмэгдүүлэх сургалт зохион байгуулахаä äýìæëýã ¿ç¿¿ëэõýý илэрхийлсэн þì. Ëåêöèéí ¿éë àæèëëàãààíä íèéòäýý 500 ãàðóé èðãýä õºäºëìºð÷èä õàìðàãäñàí áàéíà.

“ЭДИЙН ЗАСГИЙН АРДЧИЛАЛ” лекц

Ìîíãîë óëñûí àíõíû åðºíõèéëºã÷ Монгол улсын гавьяат эдийн засагч Ï.Îчирбат “Ǻâ àìüäðàõ àðãà óõààí” “Ýäèéí çàñãèéí àðä÷èëàë” ñýäýâòýé ëåêöèéã 2014 îíû 10 ñàðûí 2-5-íû ºäð¿¿äýä Óëèàñòàé, Ò¿äýâòýé, ͺìðºã ñóìын ард иргэдэд уншихын зэрэгцээ манай ард иргэдийн çºâ àìüäðàõ àðãà óõààíû õýâø¿¿ëæ èðñýí ò¿¿õýí óëàìæëàë, түүнийг àìüäðàë àõóéäàà хэрхэн нэвтрүүлж өргөнөөр хэрэглэж баяжуулах тухай äýëãýðýíã¿é дотно

ÿðèà ºðí¿¿ëëýý.Ìîíãîë óëñûí àíõíû åðºíõèéëºã÷ Монгол улсын гавьяат эдийн засагч Ï.Îчирбат “Ǻâ àìüäðàõ àðãà óõààí” “Ýäèéí çàñãèéí àðä÷èëàë”

ñýäýâòýé ëåêöèéã Түдэвтэй суманд унших үеэр òîéðãèéí ñóìäûí òºðèéí àëáàí õààã÷èä õ¿ðýëöýí èðæ îðîëöëîî. “ÁИЗНЕСИЙН ШИНЭ САНАА БА НОУ ХАУ”, “ÁОЛОВСРОЛЫН ЧАНАРЫН ШИНЭЧЛЭЛ” лекц

65

Äýëõèéí èðýýä¿éí íèéãýìëýãèéí ãèø¿¿í, ìîíãîëûí оюун ухааны IQ òºâèéí òýðã¿¿í, Монгол улсын гавьяат багш Ö.Äэмбэрэл íü Èõ-Óóë, Òîñîíöýíãýë, Òýëìýí, Óëèàñòàé ñóìäàä 2014 îíû XI ñàðûí 13-16-íû ºäð¿¿äýä àæèëëàæ “Áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ººð÷ëºëòèéã ýð÷èìæ¿¿ëýõ нь”, “Îð÷èí ¿åèéí áàãø, дэлхийн ÷èã õàíäëàга”, “Бèçíåñèéí øèíý ñàíàà, èðýýä¿éã õàðæ àæèëëàæ àìüäðàõ òºñººëөë”, “Áèçíåñèéí øèíý ñàíàà áà íîó õàó”, “Áîëîâñðîëûí ÷àíàðûí øèíý÷ëýë” зэрэг сэдэвтэй лекцүүдийг төрийн албан хаагчид, ард иргэд, эцэг

эхчүүдэд зориулан уншлаа. Ирээдүйн санхүүчдэд зориулан ÌÓÈÑургуулийн “Çàâõàí” ñóðãóóëèéí îþóòíóóäàä “Áèçíåñèéí øèíý ñàíàà áà íàî õàó” ëåêöийг тавьлаа. Äýëõèéí èðýýä¿éí íèéãýìëýãèéí ãèø¿¿í, ìîíãîëûí оюун ухааны IQ òºâèéí òýðã¿¿í, Монгол улсын гавьяат багш Ö.Äэмбэрэлийн лекцэнд 1121 хүн хамрагдлаа. “ÎРЧИН ЦАГИЙН БАГШИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГА”, “ÕАЙР БА ГЭР БҮЛИЙН ҮНЭ ЦЭНЭ” лекц Монголын ахмад багш нарын холбооны тэргүүлэгч гүшүүн, Монгол улсын гавьяат багш Á. Öэрэнханд 2014 îíû 09 ñàðûí 16-19-íèé ºäð¿¿äýä Óëèàñòàé, Öàãààíõàéðõàí, Öàãààí÷óëóóò, Àëäàðõààí ñóìäûí íèéò 320 ãàðóé èðãýä õºäºëìºð÷äийг хамарсан “Îð÷èí öàãèéí áàãøèéí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãà” “Õàéð áà ãýð á¿ëèéí ¿íý öýíý” сэдэвт лекцийг çîõèîí áàéãóóëæ “Áîëîâñðîëûí ÷àíàðûí øèíý÷ëýëèéí áîäëîãî” ийн хэрэгжилт, х¿¿õýä íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí áîëîâñðîëûí ýýëòýé ¿éë÷èëãýý, õàìòûí àæèëëàãààны талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өглөө.

“ÅРТӨНЦИЙН 3 ДАХЬ ТУЙЛ” лекц Сïîðò, àäàë ÿâäàëò, òàíèí ìýäýõ¿éí “Åðòºíöèéí 3 äàõü òóéë”

66

ëåêöèéã Монгол улсын гавьяат тамирчин, Олон улсын хэмжээний мастер Á. Ãангаамаа Óëèàñòàé, Îòãîí, Øèë¿¿ñòýé, Öàãààíõàéðõàí ñóìын иргэдэд “¯õëèéí á¿ñ äýõ àìü ä¿éöñýí àìæèëò”, “Ç¿ðõýíä õóðñàí öýâäýã, õ¿íèé ìºñ ÷àíàð, ýð çîðèã, òýñâýð õàòóóæèë, çîðèëãîäîî õ¿ðýõ ýðìýëçлэë”èéí тухай сонирхолтай дайчин лекцүүдийг уншсан нь ард иргэд хөдөлмөрчдийн бахархлын төрүүлж байсныг дурьдах хэрэгтэй. Улиастай сумын ерөнхий боловсролын сургуулийн ахлах ангийн 500 гаруй суралцагчäàä лекц уншсанаар уулын спортын онцлог байдал, уулчин хүний эр зориг авхаалж самбаа, тэсвэр хатуужлын тухай үнэн бодит мэдээллийг өгсөн лекц боллоо.Энэ лекцүүд 2014 îíû 11 ñàðûí 21-26 өдрүүдэд үргэлжилсэн болно.

Энэ хугацаандаа Шилүүстэй суманд зохион байгууллагдсан 500 ýìýãòýé÷¿¿äèéí ÷óóëãàí уулзалтанд îðîëöîã÷äîä ëåêöýý óíøëàà. “ÀРДЫН УЛАМЖЛАЛТ

ТОГЛООМ НААДГАЙГААР ОЮУН УХААНЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ НЬ” лекц Îëîí óëñûí îþóí óõààíû ìóçåéí çàõèðàë, Ìîíãîëûí îíüñîí òîãëîîìûí õîëáîîíû òýðã¿¿í Монгол улсын соѐлын гавьяат зүтгэлтэн Ç.Ò¯ÌÝÍ-ªËÇÈÉ 2014 îíû 08 ñàðûí 4-7-íû ºäð¿¿äýä Èõ-Óóë, Òîñîíöýíãýë Èäýð, Òýëìýí, Óëèàñòàé, ͺìðºã, Ò¿äýâòýé ñóìäàä àðä èðãýäýä “Àðäûí óëàìæëàëò òîãëîîì нààäãàéãààð îþóí óõààíûã õºãæ¿¿ëýõ íü” сэдэвтэй ëåêö уншсанаар àðäûí óëàìæëàëò ¸ñ óëàìæëàëт îíüñîí òîãëîîì íààäãàéãààð òîãëîæ, íààäàõ, òýäãýýðèéí à÷ õîëáîãäëûã àðä èðãýäýä òàíèóëàõ ñóðòàë÷ëàõ àæëóóä өрнөлөө.

Ингэснээр аймгийн нийт сургууль, цэцэрлэгт байгууллагдаж байгаа ѐс заншлын танхимд ардын уламжлалт оньсон тоглоомыг өргөнөөр хийж хүүхдийн танин мэдэхүйн хөгжилд хувь нэмэр оруулах эцэг эх хөдөлмөрчдийн тоо ихэссэнийг дурдаж болох юм. Орон нутгийг судлах музей байгууллагдсаны 90 жилийн ойн арга хэмжээнд оролцож “Музей ба хөгжил” чуулганд лекц уншлаа. “ÑАЙН ХҮН ХӨГЖЛИЙН ҮНДЭС” лекц

Èëòãýõ ýðäýì õ¿ðýýëýíãèéí òýðã¿¿í, óðàí èëòãýã÷ Á.Ãýðýë 2014 îíû 11 ñàðûí 21-23-íû ºäð¿¿äýä Уëèàñòàé ñóìûí àðä èðãýäýä “Ñàéí õ¿í õºãæëèéí ¿íäýñ”, “¯õýõýý ìýäýæ òàíãàðàã ºðãºäºã”, “Îþóí óõààíû ãÿëáàà”, “Àìüäðàëûí ¿íäýñ, ñàéõàí

67

ñýòãýë”, “Íèíæèí ñýòãýë, Õàðèëöààíû ñî¸ë”, “Ñàéõàí ÿðèà àìæèëòûí ¿íäýñ” лекцийг уншлаа. Ëåêöýíä õàìðàãäñàí õ¿í áîëãîíä ñàéõàí àìüäðàõ, ñàéí ¿éë á¿òýýæ ìýðãýæèëäýý ¿íýí÷ áàéõ ñýäýë òºðñºí õèéãýýä õàðèëöààíû ñî¸ë ò¿¿íèé óõàãäàõóóíû òàëààð îéëãîëòòîé áîëñîí нь энэ лекцийн давуу тал байлаа.

“ÌОНГОЛ СУУ УХААН” лекц Монгол улсын гавьяат холбоочин Á.Áаатар 2014 îíû 10 ñàðûí 13-18-íû ºäð¿¿äýä Óëèàñòàé, Öýöýí-Óóë, Ñàíòìàðãàç, Ñîíãèíî ñóìäын ард иргэдийн дунд “Ìîíãîë ñóó óõààí” лекц уншлаа. Ìîíãîë ñóó óõààíûã ò¿¿õýí õºãæëèéí õ¿ðýýíä ººðèéí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýð òàéëáàðëàí òàíèóëñàí хүмүүст ойрхон, ойлгомжтой, сонирхолтой байлаа.

“ÌӨРӨӨДӨЛД ХҮРЭХ ЗАМ”, “ÀМЬДРАХ УХААН– ÀМЖИЛТЫН ХӨТӨЧ” лекц 2014 îíû 10 ñàðûí 23,24 ºäð¿¿äýä Õ¿íèé õºãæëèéí èíñòèòóòûí áàãø Á.Íàéäàí Õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãûí àëáàí õààã÷èä, сóðãóóëèéí ñóðãàëòûí ìåíåæåð, íèéãìèéí àæèëòàí, öýöýðëýãèéí эрхлэгч, ñóìûí ÈÒÕ, ÇÄÒÃ-ûн ажилтнуудад зориулсан “Ìºðººäºëä õ¿ðýõ çàì”, “Àìüäðàõ óõààí – Àìæèëòûí õºòº÷” ñóðãàëòыг зохион байгууллаа. Эрх зүйн актуудыг ажилдаа хэрхэн хэрэгжүүлэх, ажлын байрандаа хэрхэн хөгжих тухай сургалт болсноороо давуу байлаа. Öàã õóãàöààíû ¿íý öýíèéã çºâ îéëãîæ ººðºº ººðèé㺺 íýýæ çîðèëãîòîé, ìºðººäөлтэй ажиллахын зэрэгцээ зорилго мөрөөдлөө áèåë¿¿ëýõèéí òºëºº öàã õóãàöààòàé óðàëäàí ýöñèéã íü õ¿ðòýë òýìöýæ àæèëëàõ õ¿ñýë òýì¿¿ëëèéã áèé áîëох нь хүний хамгийн дээд чанар гэдгийг ойлгуулсан сургалт боллоо.

“ÎРШИХУЙН ГҮН УХААНЫ ИХ ДАЛАЙГААС” лекц

Áèçíåñ ýðõëýã÷

ýìýãòýé÷¿¿äèéí ÷óóëãà óóëçàëò, Áîëîâñðîë áà ýöýã ýõ çºâºë㺺íèé ¿åýð .“Îðøèõóéí ã¿í óõààíû èõ äàëàéãààñ” ñýäýâò ëåêöèéã Çàâõàí àéìãèéí çàñàã äàðãà Æ.Æамъянтив Уëèàñòàé ñóìûí àðä èðãýäýä óíøèæ Ǻâ àìüäðàõ õèéãýýä çºâ õ¿í áàéõûí òóõàé õ¿í ººðèé㺺 áîëîâñðóóëàõ, õºãæ¿¿ëýõ àðãà óõààíûã äàëä óõààí, óõàìñðààñàà ýðýëõèéëýõ ººðòºº

èòãýë ¿íýìøèëòýé áàéõ çýðýã мэдээ мэдээллийг өãñºí ñàéõàí ëåêö болж ард иргэдийн талархлыг хүлээж байлаа.

ЭЦЭГ ЭХИЙН ЗӨВЛӨГӨӨН

Улиастай сумын цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулийн 400 эцэг эхийн зөвлөгөөнийг Аймгийн Засаг дарга, Засаг даргын тамгын газар, Боловсролын газар, Хүүхэд гэр

68

бүлийн, хөгжлийн хэлтэс, Нийгмийн халамж, үйлчилгээний хэлтэс, Ахмад багш нарын холбоо ДЗОУБ

Завхан, Завхан хангай ОНХХ, Улиастай сумын ИТХ, ЗДТГазартай хамтран 2014 оны 05 сарын 18-нд амжилттай зохион явууллаа. Төлөөлөгчдийг ажил эрхлэлтээр нь авч үзвэл: төрийн албан хаагч 45, малчин 36, хувиараа ажил эрхэлдэг 40 ажилгүй 279 иргэн хамрагдсан байна. Боловсролын салбарын шинэчлэлт эрчимтэй явагдаж байгаа өнөө үед шинэчлэлийг сургууль, багш нарын үйл ажиллагаагаар хязгаарлах нь хангалтгүй бөгөөд сургалт хүмүүжлийн үйл ажиллагаанд эцэг эх, олон нийтийг оролцоог нэмэгдүүлэх хэрэгцээ, шаардлага зайлшгүй тулгарч байгаа өнөө үед болж байгаагаараа давуу байлаа. Суралцагчдыг зөв хүн болгон төлөвшүүлэх нь цэцэрлэг, сургууль, багш эцэг эхийн хамтын ажиллагааг нягт, тасралтгүй байх, хүн хэрхэн төлөвших нь гэр бүлийн харилцаа, иргэний боловсролоос шалтгаалдаг. "Аз жаргалтай гэр бүл" байх нь суралцагчдын төлөвшилд чухал байр суурийг эзэлдэг. Боловсролд хамааралгүй гэр бүл гэж байдаггүй. Хүн бүхэн боловсролын харилцаанд оролцдог. Сургалтанд эцэг эх, олон нийтийн ажил мэргэжлийн онцлог, амьдралын туршлагыг ашиглах маш их боломжтой юм. гэсэн шийдэлд хүрч уриалга гаргалаа. ÌБИС ийн áàãø Á.Îюунцэцэг зөвлөгөөнд оролцож “Àç æàðãàëòàé ãýð á¿ë”, “Õ¿¿õäèéí õ¿÷èðõèéëýë, ýðõèéí õàíãàãäàëò, õ¿¿õäèéã õýðõýí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, çºâ õ¿í áîëãîí òºëºâø¿¿ëýõ” сэдэвт ëåêö уншлаа. Зөвлөгөөний үеэр шилдэг гэр бүл шалгаруулах ѐслолын ажиллагаа боллоо.

АРВАН НАЙМ: УЛСЫН УРАЛДААН, ТЭМЦЭЭНД ҮЗҮҮЛСЭН АМЖИЛТ 1.БАЙГУУЛЛАГА, ХАМТ ОЛОН: Манай хамт 2014 оны улсын шилдэг “Нийгмийн хариуцлагыг хэрэгжүүлэгч байгууллага” аар шалгарлаа.

Улиастай сумын Улсын тэргүүний I цэцэрлэг “Сургуулийн өмнөх боловсролын чанарын шинэчлэл”-ийг туршин хэрэгжүүлэх цэцэрлэгээр сонгогдон ажиллаж, БШУЯамны туршилтын үнэлгээгээр “Сайн хэрэгжүүлэгч” байгууллагаар үнэлэгдлээ.

БАГШ: “БАГШИЙН УР ЧАДВАР- 2013” УЛСЫН УРАЛДААНД I байр

1. Д.Сүхгэрэл /Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургуулийн биеийн тамирын боловсролын багш

2. Д.Пүрэвжанцан /Жавхлант цогцолбор сургуулийн физикийн боловсролын багш/

69

3. Б.Уламбаяр /Тэс сумын бүрэн дунд сургуулийн монгол хэл уран зохиолын боловсролын багш/ нарын хичээл “Боловсролын технологийн хөгжлийн үндэсний сан”-д байршиж,

III байр

У.Алтанцоож /Улиастай сумын Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургуулийн бага боловсролын багш/ 1. Н.Баянжаргал /Улиастай сумын III цэцэрлэгийн багш/

IY байр 1. А.Золжаргал /Улиастай сумын Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн зураг зүйн багш/ 2. Н.Адьяа /Жавхлант цогцолбор сургуулийн технологийн багш/

Y байр 1. Ц.Чимэдрэгзэн //Улиастай сумын Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори

сургуулийн химийн боловсролын багш/ нар тус тус шалгарлаа.

“Хүүхдийн хөгжил хичээлийн судалгаа“ сэдэвт үндэсний эрдэм шинжилгээний анхдугаар бага хурлын өгүүлэгт Тосонцэнгэл сумын үндэсний лаборатори сургуулийн багш Ж.Мөнгөнтуул, Г.Оюундэлгэр, Сонгино сумын бүрэн дунд сургуулийн багш У.Дашдаваа, Ж.Баярмаа, Чандмань-Эрдэнэ үндэсний лаборатори сургуулийн багш Р.Энхцолмон, Ц.Чимэдрэгзэн нарын бүтээл орж уншигчдын хүртээл боллоо. “Хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн арга зүйтэй багш” эрдэм шинжилгээний бага хурлын эмхэтгэлд Сонгино сумын бүрэн дунд сургуулийн сургалтын менежер С. Батбилэг, Улиастай сумын ЧЭҮЛС-ийн математикийн багш А.Болор-Эрдэнэ, С.Сарангэрэл, Д.Мөнхдэлгэр, монгол хэлний багш Н.Дэлгэрмаа, химийн багш Ц.Чимэдрэгзэн, Г.Дэмбэрэлмаа, Завханмандал сумын бүрэн дунд сургуулийн бага боловсролын багш С.Даваабаяр нарын илтгэл хэвлэгдэхээр шийдвэрлэгдлээ. Хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн багшлахуйн бүтээлч арга туршлага бүхий үр нөлөөтэй илтгэл бичсэн хэмээн дүгнэж Сонгино сумын бүрэн дунд сургуулийн сургалтын менежер С.Батбилэгийг “Орос Монголын багш солилцооны хөтөлбөр”-т оролцох эрхийн бичгээр урамшууллаа.

СУРАЛЦАГЧ:

1. 100 буудалт даамын Ази тив, дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс Түдэвтэй сумын бүрэн дунд сургуулийн 4-р ангийн сурагч Баттөрийн Өнөржаргал 2013, 2014 онд Ази тивийн аварга болж, 2014 онд дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний 7-р байр.

2. 100 буудалт даамын Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнд Тосонцэнгэл сумын I сургуулийн 7а ангийн суралцагч Т.Ганчимэг III байранд шалгарч хүрэл медаль, 9г ангийн суралцагч С.Чойжилсүрэн IY байр, 3в ангийн суралцагч Г.Ууганжаргал III байр

3. Сэтгэх чадварын улсын олимпиадын гурвын даваанд Баянтэс сумын дунд сургуулийн 11-р ангийн суралцагч Батхуяг овогтой Мөнх-Эрдэнэ тэргүүн байр.

4. Монгол хэлний олимпиадын гурвын даваанд Тосонцэнгэл сумын бүрэн дунд II сургуулийн суралцагч Мөнхгэрэл III байр

70

5. Нийслэлийн Улсын тэргүүний I сургуулийн нэрэмжит “Их сорил” физикийн онлайн олимпиадад Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн 8 дугаар ангийн суралцагч Н.Тэнгис III байр

6. “Зөнгийн Одод” улсын уралдаанд Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн суралцагч Б.Дэмбэрэлсүрэн тэргүүн байр

7. Дэвшил бүрэн дунд сургуулийн суралцагч Б.Дэмбэрэлсүрэн 2014 оны “Монгол улсын шилдэг хүүхэд” болсон.

8. Энэтхэг бүжгийн улсын уралдаанд ЧЭҮЛС-ийн суралцагч У.Загдсүрэн II байр

9. Чөлөөт бөхийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээс Түдэвтэй сумын бүрэн дунд сургуулийн суралцагч Э.Дэнсмаа мөнгөн медаль

10. Чөлөөт бөхийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээс Тэс сумын бүрэн дунд сургуулийн XI ангийн суралцагч Б.Балжинням мөнгөн медаль

11. Жудо бөхийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээс Отгон сумын дунд сургуулийн суралцагч Лхамсүрэн хүрэл медалийн эзэн боллоо.

ХАВСРАЛТ

1. 2013-2014 оны хичээлийн жилийн зорилтыг биелэлт 2. Аймгийн засаг даргатай Боловсролын газрын даргын байгуулсан үр дүнгийн

гэрээний биелэлт 3. Боловсролын газрын 2014 оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлт 4. БШУСайдтай аймгийн засаг даргын байгуулсан үр дүнгийн гэрээний биелэлт 5. Үндэсний хөтөлбөрүүдийн биелэлт

Боловсрол Англи хэл Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын багш нарын мэргэжлийг дээшлүүлэх

Монгол бичиг-2

БОЛОВСРОЛЫН ГАЗАР

УЛИАСТАЙ 2015 ОНЫ 01 САРЫН 21

71

Завхан аймгийн Боловсролын байгууллагын үйл ажиллагааг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтүүд

/2014-2015 оны хичээлийн жил/

№ Шалгуур

үзүүлэлтүүд Дүгнэх аргачлал

Хүрсэн үр дүн

1

Сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн цэцэрлэгт хамрагдалтын индекс

{

Цэцэрлэгт хүмүүжиж байгаа нийт хүүхдийн тоо

2-5 насны хүүхдийн тоо ЕБС д суралцаж байгаа Сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн тоо

-Тухайн онд цэцэрлэгийн хамрагдалтын талаар дэвшүүлсэн зорилт

4935

6135

2

Сургуулийн өмнөх боловсролын хувилбарт сургалтанд хамрагдалтын индекс

{

Сургуулийн өмнөх боловсролын хувилбар сургалтанд хамрагдаж байгаа нийт хүүхдийн тоо

2-5 насны хүүхдийн тоо ЕБС д суралцаж байгаа 5 ба түүнээс доош насны хүүхдийн тоо

-Тухайн онд сургуулийн өмнөх боловсролын хувилбар сургалтанд хамрагдалтын талаар дэвшүүлсэн зорилт

6135 105

=0,16

0.18

3 Цэцэрлэг дэх мэргэжлийн багшийн хангамжийн индекс

Цэцэрлэгт ажиллаж байгаа мэргэжилтэй багшийн тоо

Цэцэрлэгийн нийт багшийн тоо

=1

4 6 настай хүүхдийн сургуульд хамрагдалтын индекс

{

( )

-ЕБС-д сурч байгаа 6 настай хүүхдийн тоо

-6 насны хүүхдийн тоо -Сургуульд элсэх нас хүрээгүй 6 настай хүүхдийн тоо

-Тухайн онд 6 настай хүүхдийн сургуульд хамрагдалтын талаар дэвшүүлсэн зорилт

=1555 =1372

=105

=0.99

=1

5 7 настай хүүхдийн сургуульд хамрагдалтын индекс

{

-ЕБС-д сурч байгаа 7 настай хүүхдийн тоо -7 насны хүүхдийн тоо

-Тухайн онд 7 настай хүүхдийн сургуульд хамрагдалтын талаар дэвшүүлсэн зорилт

=1387

=1281

=1

6 Бага боловсролын хамрагдалтын индекс

{

( )

-ЕБС-д сурч байгаа 6-10 насны хүүхдийн тоо

-6-10 насны хүүхдийн тоо

-Дунд ,ахлах ангид суралцаж байгаа 6-10 насны хүүхдийн тоо -Тухайн онд бага боловсролын хамрагдалтын талаар дэвшүүлсэн зорилт

=6394

=6010 =24

=0,98

1

7 Суурь боловсролын хамрагдалтын индекс

{

( )

-ЕБС-д сурч байгаа 11-14 насны хүүхдийн тоо -11-14 насны хүүхдийн тоо

-Ахлах ангид суралцаж байгаа 11-14 насны хүүхдийн тоо

=4725 =5323

=266

72

-Тухайн онд суурь боловсролын хамрагдалтын талаар дэвшүүлсэн зорилт

=0,99

8 Сургууль завсардсан сурагчдын хувийн индекс

- Өнгөрсөн хичээлийн жилд сургууль завсардсан хүүхдийн тоо

- Өнгөрсөн хичээлийн жилийн суралцагчдын тоо

=13

=14161

9 Бага ангийн бүлэг дүүргэлтийн индекс

{

( )

-Бага ангид сурч байгаа хүүхдийн тоо -Бага ангийн нийт бүлгийн тоо

-Тухайн онд бага ангийн бүлэг дүүргэлтийн дундажийн талаар дэвшүүлсэн зорилт

=6625

10 Дунд ангийн бүлэг дүүргэлтийн индекс

{

( )

-Дунд ангид сурч байгаа хүүхдийн тоо

-Дунд ангийн нийт бүлгийн тоо

-Тухайн онд дунд ангийн бүлэг дүүргэлтийн дундажийн талаар дэвшүүлсэн зорилт

=4465

11 Ахлах ангийн бүлэг дүүргэлтийн индекс

{

( )

-Ахлах ангид сурч байгаа хүүхдийн тоо

-Ахлах ангийн нийт бүлгийн тоо -Тухайн онд ахлах ангийн бүлэг дүүргэлтийн дундажийн талаар дэвшүүлсэн зорилт

=3071

0.24

12

Дунд, ахлах ангид суралцагчдын хүйсийн харьцааны индекс

-Дунд, ахлах ангид суралцагчдын дотор хүйсийн хувьд цөөнх болж буй суралцагчдын тоо -Дунд, ахлах ангид суралцагчдын дотор хүйсийн хувьд олонх болж буй суралцагчдын тоо

=3750

0,99

13 Ерөнхий шалгалтын онооны индекс

- Ерөнхий шалгалтын аймгийн дундаж

- Ерөнхий шалгалтын улсын дундаж

=489

502,6

0,97

14

ЕБС ийн үндсэн багшийн нийт ажиллагсдын дотор эзлэх хувийн индекс

{

( )

-ЕБС ийн үндсэн багшийн тоо

-ЕБС ийн нийт ажиллагсдын тоо -Тухайн онд ЕБС ийн үндсэн багшийн нийт ажиллагсдын дотор эзлэх хувийн талаар дэвшүүлсэн зорилт

=879 =1670

51

1

15 Мэргэжилтэй багшийн хангамжийн индекс

-Мэргэжилтэй үндсэн багшийн тоо -Үндсэн багшийн тоо

=879

1