ОЁДЛЫН ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХЭД

ТӨРӨӨС АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БУЙ БОДЛОГО,

“ХӨДӨЛМӨР ХАМГААЛАЛЫН ХУВЦАС,

ХЭРЭГЛЭЛ, ҮЙЛДВЭРЛЭЛТ”

Илтгэгч: ХХААХҮЯ-ны ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН БОДЛОГЫН

ХЭРЭГЖИЛТИЙГ ЗОХИЦУУЛАХ МЭРГЭЖИЛТЭН

Н.НАРАНГЭРЭЛ

Илтгэлийн бүтэц

1. Хөнгөн үйлдвэрийн салбар, хувцас

үйлдвэрлэл, оёдлын салбарын хөгжил,

төрөөс авч хэрэгжүүлж буй бодлого, үр дүн

2. Хамгаалах хэрэгсэл, түүнд тавигдах

шаардлага, хөдөлмөр хамгааллалын

хувцасны стандарт

3. Хамгаалах хэрэгсэл үйлдвэрлэл, ЗГ-ын 103

дугаар тогтоолын хэрэгжилт

I. Хөнгөн үйлдвэрийн салбар,

хувцас үйлдвэрлэл, оёдлын салбарын

хөгжил, төрөөс авч хэрэгжүүлж буй

бодлого, үр дүн

МОНГОЛ УЛСЫН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН

ТҮВШИН

/ЭХ СУРВАЛЖ ДЭЛХИЙН БАНКНЫ ТАЙЛАН, НҮБ-ИЙН ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН ТАЙЛАН/

• Нэг хүнд ноогдох ДНБ-ээрээ бага дунд орлоготой

орон.

• Бизнесийн эрхлэлтийн орчноороо Дэлхийн 169

орноос 86-д

• Өрсөлдөх чадвар индексийн хувьд 142 орноос 96-д

• Боловсруулах үйлдвэрлэл хөгжил сул

• Гадаад худалдааны зардал өндөр

• Нарийн мэргэшсэн үндэсний боловсон хүчин

дутмаг

ХАА-

31%

Боловсруулах

үйлдвэр-44%

Уул,уурхай,

олборлолт,

25%

АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРТ АЖИЛЛАГСАДЫН БҮТЭЦ

ХАА; 1312433.5;

26%

Уул уурхай, олборлолт;

1800805.6;

36%

Боловсруулах үйлдвэр ;

532925.6;

11%

Барилга ; 106960.0;

2%

Худалдаа; 595254.1;

12%

Тээвэр; 671634.8;

13%

АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН БҮТЭЦ 2010 оны байдлаар

Хөнгөн үйлдвэр

21%

Хүнсний

бүтээгдэхүүн

ундааны үйлдвэрлэл

53%

Цахилгаан дулаан

эрчим хүч, усан

хангамж болон бусад

26%

Боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарын бүтэц

2010 оны байдлаар

Ноос ноолуурын

салбар-8327;

2%

Арьс, ширний

салбар-2000;

0,8%

Оёдлын салбар;

2560; 1%

Хэвлэлийн салбарт;

2200;

1%

Модны салбар-3580;

1%

Хоршоо-59000;

15%

Ахуйн үйлчилгээ

15500;

4%

ЖДҮ-300000;

76%

Хөнгөн үйлдвэрийн салбарын бүтэц,

ажиллагчдын тоо

мян.хүн

ЖДҮ-ИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

ҮҮНЭЭС ХАРАХАД НИЙТ АЖ АХУЙ НЭГЖИЙН 92% НЬ 20 ХҮРТЭЛ

АЖИЛЛАГСАДТАЙ ЖИЖИГ, ДУНД ҮЙЛДВЭР ЭРХЛЭГЧИД БАЙНА.

Хөнгөн үйлдвэрийн гол нэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт,

экспорт, импортын байдал

/2010-2011 он/ Гол нэрийн

бүтээгдэхүүний

нэр төрөл

Үйлдвэрлэл Экспорт Импорт

2010 он 2011 он 2010 он 2011 он 2010 он 2011 он

Нэхмэлийн

үйлдвэрлэл 144,598.90 215,674.50 216,340.00 241,384.50 36,628.60 49,441.60

Цаас, цаасан

бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэл

8,503.60 16,696.90 324.4 353.5 52,173.70 64,093.80

Мод, модон

эдлэл 10,267.80 11,868.30 412.4 457.4 17,719.60 31,508.00

Арьс шир

боловсруулах,

эдлэл

үйлдвэрлэл

1,524.10 2,493.50 33,317.80 50,365.10 10,172.60 5,777.70

Хувцас

үйлдвэрлэл,

үслэг арьс

боловсруулалт

10,192.70 15,436.50 854.1 2,026.20 36,628.80 11,900.00

Үйлдвэрийн

төрөл бүрийн

бараа

- 0 2,103.60 2,874.80 58,026.40 100,337.70

Хөнгөн үйлдвэрийн салбарын эрхзүйн орчин

бүрдсэн байдал, 2009 онд

1. “Үйлдвэр технологийн паркийн эрхзүйн байдлын тухай” хууль

батлагдсан.

2. “Монгол Улсыг Үйлдвэржүүлэх хөтөлбөр” батлагдсан

3. “Орон нутагт үйлдвэрлэл хөгжүүлэх чиглэл” , ЗГ-ын

тогтоолоор батлагдсан. /жил бүр орон нутгийн нөөц, эрэлтээс

хамрааруулан шинэчлэх шаардлагатай/

4. “ЖДҮ-ийн зориулалт бүхий тоног төхөөрөмж, сэлбэг

хэрэгслийг гаалийн татвар болон НӨАТ-аас чөлөөлөх тухай”

ЗГ-ын тогтоолоор батлагдсан.

/хууль батлагдсанаас хойшхи хугацаанд нийтдээ 164,0 тэрбум

төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдэж, 16,4 тэрбум төгрөгийн

татварын хөнгөлөлтийг үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд үзүүлэв./

Хөнгөн үйлдвэрийн салбарын эрхзүйн орчин

бүрдсэн байдал, 2010 онд

5. УИХ 2005 онд батлагдсан “Оёмол, сүлжмэл бүтээгдэхүүний

үйлдвэрлэлийн зориулалттаар импортолж байгаа сэлбэг, түүхий

эд, үндсэн болон туслах материалыг Гаалийн болон Нэмэгдсэн

өртгийн албан татвараас чөлөөлөх” тухай хуулиудийг

хэрэгжүүлэх зорилгоор 2005 болон 2010 онуудад ХХААХҮ-ийн

Сайдын А/180, А/252 дугаар тушаалуудаар татвараас

чөлөөлөгдөх материалын жагсаалтыг баталсан.

6. “Монгол мал” Үндэсний хөтөлбөр,

Хөнгөн үйлдвэр, хувцас үйлдвэрлэлийн салбарын

эрхзүйн орчин бүрдсэн байдал, 2011 онд

7. “Үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих талаар авах зарим арга хэмжээний

тухай” Засгийн газрын 2011 оны 4 сарын 06-ны өдрийн 103-р тогтоол,

• Төрийн болон орон нутгийн хөрөнгөөр 2011 онд 10000 хос гутал, 5000 нэхий дээл, 12000

ширхэг цүнх, бүс тэлээ гэх мэт 20 сая ширхэг бүтээгдэхүүнийг 10,5 тэрбум

төгрөгөөр худалдан авсан байна./

“Оёмол бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх” Засгийн газрын 2003 оны

207 дугаар тогтоолоор баталсан. /2003-2015/

Хөтөлбөр III үе шаттай хэрэгжихээр батлагдсан. Эхний 2 үе шатны

төлөвлөгөө хэрэгжиж дууссан.

Гуравдугаар үе /2010-2015 он/ шатны төлөвлөгөөг ХХААХҮ-ийн

Сайдын 2010 оны А/100 дугаар тушаалаар тус тус баталсан.

Хувцас үйлдвэрлэл, оёдлын салбарыг дэмжих

хөтөлбөр:

50 дээш ажиллагсадтай үйлдвэр-3

31-50 ажиллагсадтай үйлдвэр -9

11-30 ажиллагсадтай үйлдвэр-27

1-10 ажиллагсадтай үйлдвэр-403

аж ахуй

нэгжийн тоо

тоног төхөөрөмж

тоо /ш/

Хөнгөлөлт

/сая төг/

7

179

2,02

15

1104

165,6

17

2980

447,0

Импортоор авсан тоног төхөөрөмжид

Гаалийн албан татварын хөнгөлөлт эдэлсэн байдал ЗГ-ын 2009 оны 316,

2011 оны 100 дугаар тогтоолын хэрэгжилт

2009 2010 2011

Нэг ажлын байрыг бий болгож буй өртөг:

2011 онд

Суманд 3 сая - (2.0)

Аймагт 25-30 сая - (8-12.0)

Нийслэлд 45-50 сая -(30.0)

ШИНЭЭР БИЙ БОЛСОН АЖЛЫН БАЙР

Иргэн аж ахуйн нэгж зээлийн хэмжээ нэмэгдсэн ажлын

байрны тоо

37 6

1169,7

117 70 43

2843,7

284

Хувцас үйлдвэрлэл, оёдлын салбарт

хөнгөлөлттэй зээлийн үр дүн

2009 2010 2011

II. Хөдөлмөрийн аюулгүй

байдал, хамгаалах хэрэгсэл

Хөдөлмөр хамгааллын хувцас

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ХӨДӨЛМӨРИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ,

ЭРҮҮЛ АХУЙН ТУХАЙ

15 дугаар зүйл. Ажилтныг ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслээр хангах

15.1.Ажил олгогч нь ажилтныг түүний ажлын нөхцөл, ажил үүргийн

онцлогт тохирсон ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслээр үнэ

төлбөргүй хангах үүрэгтэй.

15.2. Ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслийг турших, худалдаж

авах, хадгалах, угааж цэвэрлэх, засварлах, ариутгах зардлыг ажил

олгогч хариуцна.

15.3. Ажил олгогч нь ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслийн нэр,

төрөл, эдэлгээний хугацаа бүхий жагсаалтыг баталж мөрдүүлнэ.

15.4. Ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслийн чанарын талаар

мэргэжлийн байгууллагаар ажил олгогч дүгнэлт гаргуулсан байна.

/Олон улсын стандартын дагуу үйлдвэрлэсэн, чанарын баталгаа бүхий

ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгсэлд энэ заалт хамаарахгүй/

Үйлдвэрийн осол гэж юу вэ?

Аж үйлдвэрийн осол гэдэг нь

ажлаа хийх явцад бэртэж гэмтэх, өвчлөх эсвэл

золгүйгээр амь насаа алдах тохиолдол юм.

Үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн ажилчин хүнийг

онцгойлон хамгаалах энэ системийг

үйлдвэрлэлийн ослын даатгал гэдэг.

Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын сан нь засгийн

газрын хөрөнгө, ажил олгогчдын төлөх

хураамжаас бүрддэг.

Осол гэмтлээс урьдчилан сэргийлэх Үйлдвэрлэлийн ослын судалгаанаас үзэхэд Улсын хэмжээнд 4465 хүн

үйлдвэрлэлийн ослын улсаас бэртэж гэмтснээс 620 хүн нас баржээ.

Үүнээс:

Зам тээврийн салбарт 129 хүн осолдож, 31 хүн нас барсан

Уул уурхайн салбарт 158 хүн осолдож, 60 хүн нас барсан

Барилгын салбарт 80 гаруй хүн амиа алдсан байна.

Үйлдвэрлэлийн ослын улмаас нас барагсдын осол гэмтэл гарсан шалтгааныг

тогтооход зөвхөн хамгаалах хэрэгсэл, зориулалтын хувцасгүйн улмаас бэртэж

гэмтсэн, нас барсан хүмүүсийн 11.8 хувийг эзэлж байна гэсэн судалгаа байдаг.

Үүнээс үзэхэд хөдөлмөрийн нөхцлийн аюулгүй байдлыг бүрэн

хангахын зэрэгцээ, хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэгсэл онцгой чухал болох

нь ойлгомжтой юм.

ILO (Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллага)

гаргасан зарим судалгаанаас ...

Дэлхийн хэмжээнд (2010 оны байдлаар)

• Үйлдвэрлэлийн ажилчин – 335 сая

• 100 000 осолд оногдох үхлийн тоо – 5

• Ослоос улмаас 3-с илүү өдөр ажлаас чөлөөлөгдсөн

тоо/1 сая ажилчинд/ -0,04 хувь буюу 40,0 мян.хүн/

• Хөдөлмөр хамгааллын хувцас, хэрэгсэлд зарцуулж

буй хөрөнгийн хэмжээ- дунджаар -14$

• Хөдөлмөр хамгааллын зардлын 20-30 %-г

хөдөлмөр хамгааллын хувцасны зардал эзэлдэг.

Дэлхийн хэмжээнд:

• Хөдөлмөр хамгаалал, эрүүл ахуйн заавар журмыг мөрдөхөд 1 $ зарцуулаад 4 $ хэмнэж байна /USA/ .

• АНУ-ын хөдөлмөр хамгааллын хувцасны зах зээл 2007-2010 онд 6% өссөн(эдийн засгийн өсөлт 1-2 %)байна.

• Гал/халуунаас/ хамгаалах хувцсанд тавигдах шаардлага нь Хамгаалах хувцасны ерөнхий шаардлага болдог.

• Хөдөлмөр хамгааллын захиргааны байгууллагын гол зорилго нь хөдөлмөр хамгааллын хэрэгслийг хэрэглэж хэвшүүлэхэд чиглэгдэнэ.

• Хөгжиж буй орнуудад тохиолдох үхлийн хэмжээ нь нийт гар хөдөлмөр эрхлэгчдээс илүү байна.

Ажлын байран дахь хөдөлмөр хамгаалал

• Идэвхитэй үйл

ажиллагаа:

– Хамгаалах систем

– Сургалт

– Орчны үнэлгээ

– Ослын эрсдлийн

үнэлгээ

– Даатгал

• Идэвхигүй үйл

ажиллагаа:

– Ослын дараах

үйлдэл

– Нөхөн олговор

Ажлын байран дахь ослын хэмжээ

/Монгол улс, 2010 оны байдлаар/

Нийт

2008 2009 2010

Ослын тоо 491 366 366

Үүнээс: бүлэг ослын тоо 27 16 15

Осолд

орсон хүн

Нийт 671 410 398

Үүнээс эмэгтэй 151 104 92

Нас барсан 162 54 80

Тахир дутуу болсон 135 37 44

Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсан 357 313 273

Өөр ажилд шилжсэн 17 2 1

Ослын

шалтгаан

Уналт нуралт 192 113 112

Тээврийн хэрэгслийн эвдрэл, гэмтэл 79 84 36

Өргөх механизмийн эвдрэл гэмтэл 35 13 5

Тоног төхөөрөмжийн эвдрэл гэмтэл 45 22 32

Технологийн процесс зөрчсөн 62 29 34

Аюулгүй ажиллах арга

барилд хангалтгүй суралцсан 124 48 75

Ажлын хувцас 16 8 8

Бусад 118 93 96

Эх сурвалж: http://www.hse.mn/index.html

Хөдөлмөр хамгааллын хувцас

Хүрээлэн буй орчин болон зүйлээс хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх зорилгоор өмсөж буй хувцасыг хэлнэ.

Тухайлбал:

• Ямар нэг зүйлтэй хүрэлцэх, барих

• Хамгаалах

• Болон аюулд өртөх нөхцөлөөс урьдчилан сэргийлэх

Хөдөлмөр хамгааллын хувцас

Дараах байдлаар ангилагдана. 1. Цаг уурын нөхцөл

2. Механик болон баллистик үйлчлэл

3. Цацрагаас

4. Хортой, хатуу жижиг хэсгүүдээс

5. Бактери/ вирус/

6. Өрөө цэвэрлэх- цахилгаан тоног төхөөрөмжөөс үүсэх нарийн тоос

7. Хортой химийн бодисууд

8. Онцгой халуун ба гал

9. Хайлмал метал

10. Цахилгаан цохилт

11. Үзэгдэх орчин

12. Олон төрөлт

Ажлын байранд өмсөх хөдөлмөр

хамгааллын хувцасыг сонгоход

харгалзах нөхцөлүүд:

• Зайлшгүй тавигдах стандарт шаардлагуудыг хангах эсэх

• Ханган нийлүүлэгчийн баталгааг харах

• Хамгаалах хувцасны тааламжтай байдлыг үнэлэх

• Хувцасны арчилгааны нөхцөл

• Ажлын бүтээмжийг сайжруулах байдал

зэрэг болно.

Стандартчилал

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал,

үйлдвэрлэлийн эрүүл ахуй, хөдөлмөр

хамгааллын хувцасны стандарт

1. Монгол улсад хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны чиглэлээр

батлагдсан 11 стандартуудаас өрдөгдөж байна эдгээрийн дийлэнх нь

цахилгааны аюулгүй ажиллагаа, химийн бодистой ажиллах

нөхцлийн аюулгүй ажиллагааны стандартууд мөрдөгдөж байна .

2. Хөдөлмөр хамгааллын хувцасны стандарт: Үүнд

А. ISO-стандартыг үндэсний болгон нутагшуулсан - 2

MNS ISO 13688 : 2000- Хамгаалалтын хувцас ерөнхий

шаардлага

MNS ISO 8194:2001 Радио идэвхт бохирдлоос хамгаалах

хувцас. Дизайн сонголт, сорилт ба хэрэглээ

Б. Үндэсний MNS стандарт- 10

MNS 5622 : 2011 Хамгаалалтын бээлий. Ерөнхий шаардлага

MNS 4931 : 2000 Хөдөлмөрийн хамгаалах хэрэгсэлд тавих

ерөнхий шаардлага

MNS 5623:2006 Хөлний хамгаалалт. Ажлын тусгай гутал

III. Хамгаалах хэрэгсэл үйлдвэрлэл,

ЗГ-ын 103 дугаар тогтоолын хэрэгжилт

2011 оны 04 дүгээр сарын 11 өдөр

“Үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих талаар авах

зарим арга хэмжээний тухай”

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр

ажил, үйлчилгээг худалдан авахдаа тэргүүн

ээлжинд дотоодын үйлдвэрүүдээс худалдан авах

жагсаалт /38 нэр төрөл /

– Хөдөлмөр хамгааллын оёмол хувцас, малгай,

бээлий, гутал

ЗГ-ын 2011 оны 103 дугаар тогтоолын хэрэгжилт 2011 онд хийсэн судалгаагаар

ЗГ-ын 2011 оны 103 дугаар тогтоолын хэрэгжилт 2011 онд хийсэн судалгаагаар

2010 2011

1592,9

2635,5

298,0 417,0

ЗГ-ын 103 дугаар тогтоолын хэрэгжилтийн хүрээнд

үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн

ажлын хувцас /сая.төг/

сурагчийн дүрэмт хувцас

/мян.ш/

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА