Bab 4

Kekayaan Ekonomi Sarawak Mendorong Penjajahan Keluarga Brooke

Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan

Kesultanan Brunei

. Melantik Pembesar-pembesar tempatan mentadbir Sarawak tanpa campur tangan Brunei

Pangeran Indera Mahkota

Mengambil alih kuasa pembesar Melayu tempatan Kurun ke-19 menjadi wakil pemerintahan Kesultanan

Brunei Mengambil alih perdagangan emas dan antimoni Mengenakan cukai yang tinggi kepada penduduk

tempatan Tidak membayar upah kepada orang Bidayuh yang

bekerja di lombong antimoni

Kesan

Orang Bidayuh dan Orang Melayu menentang pemerintah Brunei Sarawak

James Brooke

1. Berjaya menamatkan tentangan2. Pelantikan Brooke dilengah-lengahkan Pangeran3. Brooke marah dan membedil Kuhcing4. 1841, Pangeran terpaksa melantik Brooke sebagai

Gabenar dan Raja Sarawak5. 1842, Brooke menghadap Sultan Brunei untuk

mengesahkan kedudukan6. Sultan Brunei gerun melihat kedatangan Brooke dan

angkatannya lalu mengiktiraf perjanjian 1841 dengan penambahan syarat-syarat baru

Sultan Omar Ali Saifuddin

1846, baginda menentang Brooke Baginda berjaya ditewaskan Perjanjian baru juga dibuat di mana,(a) Brooke diiktiraf sebagai Raja Sarawak

yang Merdeka(b) Berkuasa penuh ke atas Sarawak

Pangeran Raja Muda Hashim

1. Dihantar menamatkan tentangan2. 1840, didatangi James Brooke3. Meminta pertolongan Brooke

menamatkan tentangan.4. Berjanji melantik Brooke sebagai

Gabenor jika berjaya

Perjanjian antara Pangeran Raja Muda Hashim- James Brooke (1841)

Antara syarat perjanjian ialah:1. James Brooke memerintah negeri

Sarawak dan Menguasai segala hasilnya

2. James Brooke harus menghormati dan memelihara undang-undang dan adat istiadat orang Melayu

Perjanjian antara Sultan Omar Ali Saifuddin dengan Brooke1842

Antara syarat perjanjian ialah:1. Sultan Brunei menyerahkan Sarawak dari kawasan

Tanjung Datu ke Sungai Samarahan dan menyerahkan segala hasil cukainya kepada James Brooke dan pewarisnya

2. James Brooke akan membayar 2500 dolar setiap tahun kepada baginda

3. Agama dan adat istiadat penduduk Sarawak tidak boleh diganggu.

4. Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Putih Sarawak

Sarawak pada tahun 1841

Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa

Dari tahun 1853 hingga 1905

Tahun 1853 1853, berlakunya

penentangan di Saribas dan Batang Lupar

Sultan Abdul Mu’mein tidak dapat mengawal penentangan

Lalu menyerahkan tanah antara sungai Samarahan dengan Sungai Rajang dengan bayaran 1500 dolar setahun

Tahun 1861

Berlakunya masalah kekacauan di sepanjang Sungai Rajang

Sultan Mu’mein menyerahkan Sungai Rajang dan menerima bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1883 Berlakunya

pembunuhan beberapa orang Murut di Lembangan Sungai Trusan.

Hal ini menyebabkan kawasan tersebut diserahkan dengan bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1905

Charles Brooke telah membeli Lawas daripada Sultan Hashim Jalal (1885-1906)

KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN SARAWAK

• PERKENALKAN PEMERINTAHAN BERAJA

• PEMIMPIN TEMPATAN DILIBATKAN DALAM PENTADBIRAN

• MEMBENTUK MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

• DIBAHAGIKAN KEPADA LIMA BAHAGIAN, SETIAP BAHAGIAN DITADBIR OLEH MAJLIS BAHAGIAN.

PENGLIBATAN PEMIMPIN TEMPATAN DALAM PENTADBIRAN BROOKE

PENGLIBATAN PEMIMPIN TEMPATAN DALAM PENTADBIRAN BROOKE

MAJLIS TERTINGGI

KEANGGOTAAN

RESIDEN BAHAGIAN PERTAMA

EMPAT ORANG DATU MELAYU

TUJUAN

MENASIHATI JAMES BROOKE

MEMBUAT SEMUA DASAR

MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN PERATURAN BERKAITAN PENTADBIRAN

MAJLIS NEGERI

KEANGGOTAAN

KETUA KAUM BUMIPUTERA

TUJUAN

MEMBERI PELUANG PEMIMPIN BUMIPUTERA BERSIDANG TIGA KALI SETAHUN

MENGAMBIL BAHAGIAN DALAM PENTADBIRAN

MAJLIS BAHAGIAN

RESIDEN,PENOLONG RESIDEN,PENOLONG

PEGAWAI DAERAH, PEGAWAI ANAK NEGERI

TUJUAN

⇒ MENASIHATI RESIDEN ⇒ MENGETUAI OPERASI KETENTERAAN

⇒ MENJAGA KEAMANAN ⇒ MENGUTIP CUKAI

KEANGGOTAAN

BAGI MELICINKAN PENTADBIRANPERLUNYA BEBERAPA JABATAN DI TUBUHKAN SEPERTI JABATAN KEHAKIMAN, JABATAN POLIS, JABATAN KASTAM DAN CUKAI, SERTA PEJABAT POS

PERJANJIAN ANTARA BRITISH DENGAN CHARLES BROOKE (1888)

SYARAT-SYARAT PERJANJIAN :

BRITISH MELINDUNGI SARAWAK DARIPADA SERANGAN

MUSUH

KELUARGA BROOKE MEMERINTAH NEGERI DENGAN BEBAS

HAL EHWAL LUAR NEGERI ADALAH DI BAWAH KAWALAN

BRITISH

1941 CHARLES VYNER BROOKE MENCADANGKAN PERLEMBAGAAN SARAWAK YANG MEMBERI KUASA PEMERINTAHAN KEPADA RAKYAT SARAWAK

PERLEMBAGAAN SARAWAK 1941

ANTARA ISI KANDUNGAN IALAH :1. CHARLES VYNER BROOKE MENYERAHKAN KUASA MUTLAKNYA KEPADA

MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

2. RAJA SARAWAK MEMERINTAH DENGAN NASIHAT MAJLIS TERTINGGI

3. MAJLIS NEGERI DIBERI KUASA MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN MENGURUSKAN KEWANGAN

4. RAJA MEMPUNYAI KUASA UNTUK MEMBATALKAN UNDANG-UNDANG YANG DILULUSKAN OLEH MAJLIS NEGERI

5. RAJA BROOKE MELANTIK KEBANYAKAN AHLI MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

PERLEMBAGAAN INI GAGAL DILAKSANAKAN KERANA PERANG DUNIA KEDUA MELETUS

PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE

PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE

KEGIATAN EKONOMI YANG DIJALANKAN

HASIL HUTAN (SARANG BURUNG, GETAH JELUTUNG DAN ROTAN

SARANG BURUNG BERKHASIAT & MAHAL

HASIL HUTAN SEPERTI KAPUR BARUS,DAMAR, DAN KAYU BALAK BERI KEUNTUNGAN

TANAMAN BARU - GETAH DAN TEMBAKAU DI PERKENALKAN

TANAMAN TRADISIONAL(KELAPA,GAMBIR,LADA HITAM, POKOK SAGU/RUMBIA)

TIDAK MENGGALAKKAN KEMASUKAN PELABUR ASING KERANA INGIN MENJAGA KEPENTINGAN EKONOMI

ORANG CINA DIBERI PELUANG BERDAGANG DAN MELOMBONG

PEMBANGUNAN TIDAK SEIMBANG HANYA TERTUMPU DI BAHAGIAN PERTAMA DAN KEDUA

TANAMAN TRADISIONAL

GAMBIR1885,jumlah eksport gambir 1370 tan

LADA HITAMDitanam oleh orang Cina di bahagian Pertama dan Ketiga

KELAPADitanam oleh orang Melayu di Bahagian Pertama dan Kedua

SAGUDitanam di Sungai Igan,Oya,Mukah dan Bintulu

HASIL HUTAN

HASIL KETERANGAN

Sarang Burung dikutip dari gua batu kapur seperti Gua NiahMempunyai khasiatDijual dengan harga yang tinggi

Getah Jelutung dieksport ke Amerika Syarikat

Pembalakan dijalankan oleh Syarikat Borneo dan orang Cina di sekitar Sungai RajangHasilnya dieksport ke Hong Kong, Australia dan Amerika Syarikat

Hasil hutan lain kapur barus, rotan, damar,

PERLOMBONGAN MEMANTAPKAN KEKAYAAN KELUARGA BROOKE

EMAS~ DILOMBONG DI BAU OLEH PELOMBONG CINA

~ 1857,PELOMBONG CINA TIDAK BERPUAS HATI DNEGAN CUKAI YANG DIKENAKAN BROOKE

~ KEMUDIAN DIUSAHAKAN SYARIKAT BORNEO

ANTIMONI~ DIUSAHAKAN OLEH SYARIKAT BORNEO DI BAU DAN KUCHING

MINYAK

~ USAHA CARI GALI BERMULA TAHUN1882

~ TELAGA PETROLEUM PERTAMA DI MIRI

~ 1909, THE ANGLO-SAXON OIL COMPANY MENDAPAT KONSESI MELOMBONG PETROLEUM

~ 1917, KILANG MENAPIS MINYAK DIDIRIKAN DI LUTONG

PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE

PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE

Keluarga Brooke melaksanakan DASAR PECAH DAN PERINTAH ► Tujuan : MENGUKUHKAN KUASA Dasar Pecah dan Perintah – Setiap kaum dipisahkan dengan kegiatan ekonomi dan petempatan yang berbeza

Ekonomi Petempatan

Orang Iban

Orang Melayu Bumiputera tinggal di pedalaman

Orang Cina

Pentadbiran

Ketenteraan

Pertanian,perlombongan, perdagangan

Orang India

Orang Sikh

Perniagaan kain

Polis

Orang Cina tinggal dibandar-bandar

Kesannya:• Perpaduan kaum terhalang• Kedudukan sebagai Raja Sarawak terjamin

KESAN PERKEMBANGAN EKONOMI DAN PERTAMBAHAN PENDUDUK

KESAN PERKEMBANGAN EKONOMI DAN PERTAMBAHAN PENDUDUK

4. Pengangkutana. Kereta api► 1917, landasan Kuching – Bau dibina► 1932, perkhidmatan dihentikan akibat kemelesetan ekonomi.b. Pengangkutan air► Di Kuching, syarikat perkapalan Singapore and Sarawak Steamship Company memberi perkhidmatan.c. Kapal terbang► 1924, menghubungkan Kuching dan Singapura.

2. Kemudahan Asas (jalan raya, air dan elektrik)● Terhad di bandar-bandar (kawasan pentadbiran dan kegiatan ekonomi).

3. Perkhidmatan Kesihatan● Hospital dan klinik dibina oleh Mubaligh Kristian di bandar besar.

1. Perkembangan bandar-bandar● Menjadi pusat pentadbiran dan perdagangan.● Kuching (1841), ibu negeri dan pusat pentadbiran kerajaan.● Miri (1910), mula menjadi pusat kegiatan melombong petroleum.

5. Perkhidmatan Telegraf, Pos dan Telefon ● 1897, wujud perkhidmatan telegraf antara Kuching – Singapura. ● 1931, pejabat pos dibina di Kuching.

PENDIDIKAN

SEKOLAHMELAYU

SEKOLAHCINA

SEKOLAHINGGERIS

SEKOLAH MELAYU

1. 1883, sekolah rendah berpengantar bahasa Melayu dibina( 42 tahun selepas pemerintahan Brooke).

2. Tujuan pembinaan - Melatih orang Melayu menjadi guru sekolah Melayu dan kakitangan rendah kerajaan.

3. Buku-buku dibawa dari Semenanjung Tanah Melayu.4. Sekolah Melayu yang dibuka kerajaan :

i. Sekolah Merpati Jerpangii. Sekolah Encik Buyong

5. Kemudahan sekolah tersebut digabung menjadi MadrasahMelayu.

SEKOLAHINGGERIS

SEKOLAHCINA

1. Kerajaan mengalakkanMubaligh Kristianmendirikan sekolahInggeris.

2. Antara sekolah terawalialah Sekolah St.Thomas( 1848 ), Sekolah St.Mary( 1850 ) dan SekolahSt. Teresa ( 1855 ) diKuching.

1. Sekolah Cina dibina dandiuruskan oleh orang Cina.

2. Guru, sukatan pelajarandan buku teks dibawa dari Cina.

SEKIAN TERIMA KASIH