EğItim Bilimleri 1

-EĞİTİM BİLİMLERİ-

Psikoloji genel olarak; insan ve hayvan davranışlarını ve bu davranışların kökenlerini inceleyen bilim dalıdır. Psikoloji davranışla ilgili olarak iki önemli ilişki üzerinde yoğunlaşır ki bunlar "beyin-davranış" ve "çevre-davranış" ilişkisidir. Bu bağlamda psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını ve bu davranışlarla ilintili psikolojik, sosyal ve biyolojik süreçleri incelemektedir.

PSİKOLOJİNİN ALT ALANLARI

Adli Psikoloji: Yasal konulara ve sorunlarapsikolojinin ilkelerini uygulamak üzere hukuk ile m

psikoloji arasında kurulan ilişkiden doğan bir alandır. gAdli psikologlardan bazıları hem psikoloji hem de öhukuk eğitimi almışlardır. g

Deneysel Psikoloji: Temel davranışsal süreçlerdeki -=■değişikliklerle ilgilenir. İki önemli alt dal içerir: .1

a) Bilişsel Psikoloji: Bilginin ışlenmesi.belleğimizde depolanması, depodan geri çağrılmasıve problem çözme durumlarına uyguianması gibibilgi işleme süreciyle ilgilenir.

b) Fizyolojik Psikoloji: Öğrenme, duyum, aigı,performans, motivasyon, bellek, dil, düşünme,iletişim. problem çözme, yeme ve okuma gibidavranışların altında yatan fizyolojik süreçlerinaraştırılmasıyla ilgilenir.

Eğitim Psikolojisi: Eğitim psikolojisi insanların nasılöğrendiği, etkili öğrenmenin gerçekleştirilmesi, heryaştaki insanın eğitimi için gerekli araç, gereç veyöntemlerin geliştirilmesi, becerilerindeğerlendirilmesi, eğitim programlarının düzenlenmesi ve uygulamaya aktarılmasıyla ilgilenir.

Endüstri / Örgüt Psikolojisi: İş yaşamını iyileştirme ve üretimi artırma amacıyla psikoloji ilkelerin çalışma hayatına uygulanmasıyla ilgilenir.

Gelişim Psikolojisi: Doğum öjıcesinden başlayarak ölüme kadar uzanan yaşam sürecinde insan

GELİŞİM PSIKOLOJISI

gelişiminin evreleri, yaşa bağlı davranış değişiküklerinin tanımlanması, açıklanması ve ölçülmesiyle ilgilenir. Gelişimdeki evrensel nitelikler, kültürel ve bireysel farklılıklar üzerinde çalışır.

Klinik Psikoloji: Zihinsel, davranışsal ve duygusal bozukluğu (gelişim dönemleriyle ilgili kısa süreli gelişimsel krizierden, fobi, depresyon, şizofreni gibi daha ağır sorunlar) olan bireylerin değerlendirilmesi, tedavi edilmesi ile ilgilenir.

Nöropsikoloji ve Psikobiyoloji: Biyolojik sistemler ile zihnin işlevi ve davranış arasındaki ilişkiyi inceler. Beynin biyokimyasal mekanizmaları, beyin yapılarının fonksiyonları, kimyasal ve fiziksel değişikliklerin davranışlara ve duygulara etkisini araştırır.

Okul Psikolojisi: Okul psikologları özel ya da devlet okullarında çalışır, öğrencilere danışmanlık ve değerlendirme yaparlar.

Psikometri: Psikolojik bilginin elde edilmesi ve uygulanması sırasında kullanılacak teknik ve yöntemler üzerinde çalışır. Zeka, kişilik, yetenek ve diğer alanlardaki testleri geliştirir.

Sağlık psikolojisi: Sağlık psikologları, hastalıkların önlenmesi ve sağlığın sürdürülebilmesi için araştırmacı ve uygulamacı olarak çalışırlar.

Sosyai Psikoloji: İnsanların birbirleri ile nastl etkileşime girdikleri ve sosyal çevrelerinden nasıl etkilendikleriyle ilgilenirler. Bireyleri, grupları ve grup davranışını, tutumları, önyargıları ve bunların oluşumu ile değişimini inceler. Arkadaşlık, ikili ilişkiler, çekicilik ve saidırganlık gibi konular üzerinde araştırma yaparlar.

Spor Psikolojisi: Spor psikolojisi, psikoloji ilkelerinin spor ortamına uygulanmasını içeren bir alt alandır. Spor psikologları hem akademisyen hem de uygulamacı olarak çalışıriar.

-GELİŞİM PSİKOLOJİSL

Trafik Psikolojisi: Trafik psikolojisi, psikoloji ilkelerinin trafik ve yol güvenliği alanına uygulanmasıdır.

GELIŞİM PSİKOLOJİSİNİN KULLANDIĞI

YÖNTEMLER

1. Deneysel Yöntem: (Determinizm, neden sonuç

ilişkileri.)

2. Betimsel Yöntem: Gözlem (doğal, sistematik,

kesit alma, boylamsal, iç, dış gözlem.)

3. Korelasyonel Yöntem: Değişkenler arasındaki

"karşılıklı" ilişkilerin belirlenmesi.

BilgiNotu/

Gelişim psikolojisi bireylere ilişkin ortak özellikleri ve bireysel farklılıklara ilişkin verileri toplar. Bununla birlikte insan gelişiminin değişik evrelerindeki davranışları betimlemeye çalışırken aynı zamanda bu gelişimin hangi i lkelere bağlı olarak gerçekleştiğini inceler.

Bireylerin Özellikleri

Bireysel farklılıklar gelişimi etkileyen temel faktörlerden birisidir.

Ortak Özellikler: Bireylerin yaşamları boyunca geçirdikleri ortak bedensel, duygusal, zihinsel, sosyal gelişim özellikleridir.

Ortak özelliklere ilişkin buigular özellikle değişik gelişim düzeylerine uygun ders programiarının hazırlanmasında önemli bir belirleyici etkendir. Söz gelimi yaklaşık yedi yaş civarında bireylerin ortak gelişimsel özelliklerinin ilköğretime başlama açısından uygun olduğu söylenebilir.

Bireysel Farklılıklar: Bireyse! farklılıkların ve nedenlerinin araştırılması, yüzyıllardır bilim adamlarının ilgisini çeken bir konudur. 1950lerden bu yana fiziksel, zeka, bilgi işleme, motivasyon, kişilik, değerler konuları ile son yıllarda duygusal farklılıklar, başlıca araştırma konuları olmuştur. Her bireyde farklı farklı olan ve bireyleri diğer bireylere göre farklılaştıran özelliklerdir. Bireysel farklılıklar genetik kökenli olabileceği gibi, daha sonra çevresel faktörlerden etkilenerek de kazanılmış olabilir. Örneğin cinsiyet, fiziksel özelliklerin çok önemli bir bölümü (kas yapısı, yüz hatları, fiziksel

görünümü gibi) kalıtımsal olarak edinilmişlerdir. Dilin kullanımı, başkalarıyla kurulan iletişim biçimi gibi özellikler ise daha çok çevresel faktörlerden beslenerek kazanılırlar. Bireysel farklılıkların kaynaklarına kalıtım ve çevreden başka, tesadüfî etkenler de eklenebilir. Sözgelimi bir deprem yaşamış olan bireyin buna bağlı olarak geliştirmiş olduğu korkular buna bir örnek olarak verilebilir. Bireysel farklılıkların kişilik ve bireyin tercihleri üzerindeki etkileri öylesine farklıdır ki, tamammı ele alamayız, bu durumu gerçek manada herkesin özel olduğu şeklinde betimleriz.

Çağdaş eğitim anlayışı bireysel farklılıkları ihmal etmez. Bireyselleştirilmiş eğitim anlayışı çerçevesinde onları da kuilanır. Öğrencilerin daha yetenekli daha güçlü oldukları alanlarda eğitim almalarına imkân tanır.

Bireysel Farklılıkların Nedenleri:

a)Ana-baba tutumları

b)Ekolojik çevre

c)Sosyoekonomik düzey

d)Kültürel unsurlar

e)Çocuk bakım uygulamaları

f) Doğum sırası

g)Ailenin özel durumları

ANA-BABATUTUMLARI • • •

Otokratik Tutum: Çocuğun kendisini ifade etmesine fırsat verilmez. Anne ya da baba evin mutlak hakimidir ve söz sahibi olan yalnızca odur. Çocuklar karar veremedikleri gibi ebeveynce alınan karara da uymak zorundadır. Bu tutum doğrultusunda yetişen anne babanın çocukları ya saldırgan ya da içe kapanık kişilik özellikleri göstereceklerdir.

Yetkeci Tutum: Çocuğa kısmen de olsa karar hakkı tanınır. Ancak son karar yine ebeveynlerce verilir.

Demokratik Tutum: Çocuğa kendini ifade edebilme hakkı tanınır, hem çocuğun hem de anne-babanın karşılıklı hakları vardır. Anne-baba-çocuk iletişiminde ve etkileşiminde belirleyici olan da bu karşılıklı haklardır.


Eşitlikçi Tutum: Çocuğun ve anne babanın rolleri

aynı düzeydedir.

İzin Verici Tutum: Anne-baba sadece onay verici konumdadır. Ağırlık çocuğun üzerindedir ve çocuğun yapıp etmelerine anne- baba sadece onay vermektedirler.

Bırak Yapsıncı Tutum: Çocuk, anne ve babanın kararlarına uyup uymamakta serbesttir.

İlgisizlik: Ebeveynler, çocuklarının davranışlarıyla

ve eğitimleriyle ilgilenmezler.

(3tc

cE m

1. Sosyoloji biliminin öncülerinden olan İbn-i

Haldun'a göre "Devletler insan gibidir.

Doğar, büyür ve ölürler."

İbn-i Haldun'un bu sözü aşağıdaki

psikoloji dallarından hangisinin

kapsamını oluşturur?

A) Sosyal Psikoloji

B) Kent Psikolojisi

C) Klinik Psikolojisi

D) Eğitim psikolojisi

E) Gelişim Psikolojisi

ibn-i Haldun'un bu sözü dikkatli bir şekilde

incelenirse, doğuım, gelişme, büyüme, ölüm

gibi gelişim psikolojisinin temel kavramları

kullanılarak insanlar devlete, devlet de

insana benzetilmiştir. Dolayısıyla bu söz,

gelişim psikolojisinin kapsamını

oluşturmaktadır.

(Cevap E)

ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ

QUJ

Aşağıda verilen ifadelerden hangisi

"Gelişim Psikolojisi" kavramı ile ilgili doğru bir

ifadedir?

A) Gelişim psikolojisi insan yaşamında

doğumdan itibaren görülen her türlü nitel

ve

nicel yöndeki değişim ve gelişimleri ele

alan

birdisiplindir.

B) Gelişim psikoiojisi evrensel nitelikler, kültürel

ve bireysel farklılıklar yerine sadece

bireyler

arasındaki ortak gelişimsel özellikler

üzerinde

durmaktadır.

C) Gelişim psikolojisi insan gelişiminin değişik

dönemlerindeki davranışları

betimlemeye

çalışır. Bunun yanı sıra her bir

dönemdeki

gelişimin hangi ilkelere bağlı olarak

gerçekleştiğini de incelemektedir.

D) Gelişim psikolojisi insan yaşamında meydana

gelen değişim ve gelişimlerin sadece

nitel

yönü ile ilgilenirken nicei yönünü

dikkate

almamaktadır.

E) Gelişim psikolojisi insan yaşamında

meydana

gelen değişim ve gelişimlerin sadece

nicel

yönü ile ilgilenirken nitel yönünü

dikkate

almamaktadır.

-GELIŞIM PSİKOLOJISİ-

Gelişim psikolojisi insan yaşamını doğum öncesi

döneminden başlayarak ölüme kadar olan süreç

içerisinde insan gelişiminin evrelerini, her bir

evrede görülen davranış değişikliklerinin

tanımlanması ve ölçülmesi ile ilgilenirken

gelişimde evrensel nitelikler, kültürel ve bireysel

farklılıklar üzerinde de durmaktadır.

(Cevap C)

Gelişim psikolojisinin kullanmış olduğu üç

yöntemden birisi olan Koreİasyonel yöntem;

değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkilerin

belirlenmesinde kullanılmaktadır.

(Cevap E)

3. İnsanlann birbirleri ile nasıl bir iletişim süreci

kurdukları ve etkileşime girdikleri, sosyal

çevrelerini nasıl etkileyip sosyal çevrelerinden

nasıl etkilendiklerini inceleyen psikolojinin alt

dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eğitim Psikolojisi

B) Örgüt Psikolojisi

C) Sosyal Psikoloji

D) Okul Psikolojisi

E) Bilişsel Psikoloji

o "cs

Gelişim psikolojisinin kullandığı

yöntemler şunlardır:

1-Deneysel

Yöntem 2-

Betimsel Yöntem

Psikolojinin alt dallarından biri olan sosyal

psikoloji, insanların birbirleri ile nasıl etkileşim

kurduklarını, çevrelerini nasıl etkilediklerini,

arkadaşlık, ikili ilişkiler, saldırganlık, çekicilik gibi

konular üzerinde durur.

(Cevap C)

5. Psikolojinin hangi alt dalı bilginin işienmesi,

belleğimizde depolanması, depodan geri

çağrılması ve problem çözme durumlarına

uygulanması gibi bilgi işleme süreciyle

ilgilenmektedir?

A) Fizyolojik Psikoloji

B) Bilişsel Psikoloji

C) Bireysel Farklar Psikolojisi

D) Psikometri

E) Nöropsikoloji

4. Gelişim psikolojisi değişkenler arasındaki

"karşılıklı ilişkilerin" nasıl oluştuğunu ve bunların

birbirleri üzerinde nasıl etkileşime yol açtığını

tespit etmeye çalışırken aşağıda verilen

yöntemlerden hangisini kullanmaktadır?

A) Deneysel yöntem

B) Betimsel yöntem

C) Determinizm

D) Sistematik Yöntem

E) Korelasyonel Yöntem

Psikolojinin bir alt dalı olan Deneysel Psikoloji; a-

Bilişsel Psikoloji, b-Fizyolojik Psikoloji olarak ikiye

ayrılmaktadır. Bunlardan Bilişsel Psikoloji bilginin

işlenmesi, belieğimizde depolanması, depodan

geri çağrılması ve problem çözme durumlarına

uygulanması gibi bilgi işleme süreciyie ilgilenirken,

Fizyolojik Psikoloji davranışların altında yatan

fizyolojik süreçlerin araştırılması ile ilgilenir.

(Cevap B)

-EGITIM BILIMLERI-

6. ilköğretim birinci kademede görev yapan bir sınıf

öğretmeni kendi sınıfında öğretim etkiniiklerini

öğrencilerinin gelişimsel özelliklerine uygun olacak

birtarzda düzenlemeye çalışmaktadır.

Bu öğretmenin öğretim etkinliklerini

düzenlerken yararlanmaya çalıştığı bilim dalı

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gelişim psikolojisi

B) Eğitim psikolojisi

C) Okul psikolojisi

D) Bireysel farklar psikolojisi

E) Bilişsel gelişim psikolojisi

Eğitim psikolojisi insanların nasıl öğrendiğini, etkili

öğrenmenin gerçekleştirilmesini, öğrenmenin

gerçekleşebilmesi için gerekli olan araç-gereç ve

yöntemlerin geliştirilmesini, becerilerin

değeriendirilmesini konu edinen bir bilim dalıdır.

(Cevap B)

8. I.Tutarlıdırlar.

II.Gerektiğinde cezaya başvursalar da daha ziyade

olumlu davranışları ödüllendirirler.

III.Koydukları kuralların mantıklı gerekçelerini

çocuklarına izah ederler

IV. Çocuklarına karşı besledikleri sevgilerini onlara

hissettirirler.

V.Çocukların kendilerine güvenleri ve saygıları

yüksek düzeydedir.

Yukarıda verilen özellikler hangi ana-baba

tipinin taşıdığı tutumlara örnek olarak

verilebilir?

A) Yetkeci ana-baba tutumu

B) İzin verici ana baba tutumu

C) Demokratik ana-baba tutumu

D) Otokratik ana-baba tutumu

E) Eşitlikçi ana-baba tutumu

m Q"sx Demokratik ana-baba îutumuna sahip olan

bireyler yukarıda verilen özellikleri taşımaktadırlar.

(Cevap C)

7. I.Kalıtım-olgunlaşma-bireysel farklılıklar

II.Bilginin işlenmesi, depolanması ve geri

getirilmesi süreçleri

lll.Sosyal, bedensel zihinsel, duygusal gelişim

IV.Öğrenme yöntem ve teknikleri

V.Kritik dönem, gelişim dönemleri ve evreleri

Yukarıda verilenlerden hangileri gelişim

psikolojisinin ele almış olduğu konulardır?

A) I, II, III

B) 11,111, IV

C) III, IV, V

D) I, III,V

E) 1,11, IV

Kalıtım, olgunlaşma, bireysel farklılıklar, kritik

dönem kavramlarının yanısıra insan yaşamıniR

gelişimsel dönem ve evleri ile bu dönem ve

evrelerde görülen davranışlar ve davranış

değişiklikleri gelişim psikolojisinin ilgilendiği temel

konulardır.

(Cevap D)

fJikjiNotu/

Demokratik ana-baba tutumunu benimseyen ebeveynlerin özellikleri şunlardır:

1 - İlişkilerinde ve kararlarında tutarlıdırlar.2- Koymuş oldukları kuralların mantıklı gerekçelerini

çocuklarına izah ederler.3- Çocuklarının fikir ve eleştirilerini dikkatlice

dinlerler.4- Gerektiği durumda cezaya başvursalar da çoğu

zaman olumlu davranışları ödüllendirirler.5- Çocuklarına karışı besledikleri duygu ve sevgilerini

onlara hissettirmekte herhangi bir sakıncagörmezler.

6- Çocuklarından beürli ölçüde istekte bulunarakonları belirli sınırlar içerisinde kontrol etmeyeçalışırlar.

7- Çocuklar, kendine güvenen mutlu, atılganbireylerdir.

8- Çocukların kendilerine olan özsaygı düzeyleriyüksektir.

-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ-

9. Ebeveynlerin çocuklarının kendilerine güven

duymalarını ve kendilerini yeterli hissetmelerini

sağlamak amacıyla aşağıda verilen ifadelerden

hangisi yerine getirmemeleri gereken bir

davranıştır?

A) Çocuklarının merak ve özerklik isteklerine

onların gelişimsel özelliklerine uygun gelecek

bir tarzda destek vermelidirler.

B) Çocuklarına yapma ve yaptığı davranış ve

eylemlerden haz alma duygusunu tattırmaya

çalışmalıdırlar.

C) Ebeveynler çocukların sağlıklı ve istendik

yönde bir gelişim ve güven duygusunu

kazanmaları amacıyla okul öncesi dönemin

bitimine kadar çocuğun istek ve arzularını

kendi istedikleri yönde sınırlamalı, bu şekilde

okul çağında çocuklarının daha sakin ve uysal

bir kişilik gelişimi geliştirmelerine yardımcı

olmalıdırlar.

D) Çocuğun ev içerisinde ve dışarısında

kısıtlamalardan uzak, özgür bir ortamda güven

içerisinde kendisini rahat bir şekilde ifade

etmesine imkan sağlanmalıdır.

E) Ebeveynler çocuklarında güven duygusunun

gelişimini sağlamak amacıyla onların "küçük

bir yetişkin olmadıkları, kendilerine ait bir

kişilik yapısına sahip olduklan" anlayışını

benimsemelidirler.

10.1- Kural koymaktan hoşlanmazlar.

II. Boş vermecidirler. Çocuklarının yaptıkları olumlu

ve olumsuz davranış modelleri ile fazla

ilgilenmezler.

III. Çocuklarından herhangi bir şey istemeyerek

onları kontrol altına almaya çalışmazlar.

IV. Olumsuz ve istenmeyen davranışlarla

karşılaştıkları zaman çocuklarına ceza vermekten

kaçınırlar.

V. Çoğu zaman tutarsız ve güvensiz davranış

modelleri sergilerler.

Yukarıda verilen özellikler hangi ana-baba

tipinin taşıdığı tutumlara örnek olarak

verilebilir?

A) Yetkeci ana-baba tutumu

B) izin verici ana baba tutumu

C) Demokratik ana-baba tutumu

D) Otokratik ana-baba tutumu

E) Eşitlikçi ana-baba tutumu

f&g&Ms

izin verici ana-baba tutumuna sahip olan bireyler

yukarıda verilen özellikleri taşımaktadırlar.

(Cevap B)

A, B, D, E şıklarında verilen ifadeler çocukların

kendilerine güven duymaları ve kendilerini daha

yeterli hissetmelerini sağlamak amacına uygun

olan ebeveyn davranışı iken C şıkkı çocuğa kişilik

gelişiminde bir sınırlama getirdiği için uygun bir

davranış tnodeli değildir.

(Cevap C)

İzin verici (boşvermeci) ana-baba tutumunu benimseyen ebeveynlerin özellikleri şunlardır:1-Davranışlarında çoğu zaman tutarsız vegüvensizdirler.2-istenmeyen davranışlara ceza vermekten kaçınırlar.3-Çocuklarına herhangi bir sorumluluk ve görevvermedikleri için onlardan bir şey beklemez veistemezler.4-Çocuklarına uymaları için herhangi bir kuralkoymazlar.5-Çocuklarının olumlu ve olumsuz davranış vetutumlarına yönelik boşvermeci bir anlayışbenimserler.

-EGITIM BILIMLERI-

H.Bireysel farklılıklar ile ilgili olarak aşağıda

verilen ifadelerden hangisi yanlış bir ifadedir?

A) Bireysel farklılıklar genetik kökenli olabileceği

gibi daha sonra çevresel faktörlerden de

etkilenilerek kazanılmış olabilir.

B) Cinsiyet, fiziksel özellikler vb.(kas yapısı, dış

görünüm gibi) özellikler kalıtsal olarak elde

edilmiş nitelikler iken; dilin kullanımı, diğer

insanlarla kurulan iletişimin seviyesi daha çok

çevresel faktörlerin etkisiyle kazanılan

özelliklerdir.

C) Eğitim-öğretim ortamında bireysel farklılıklara

verilen önem gitgide artan bir biçimde önemini

sürdürmekte, öğrenme ortamlarının bireysel

farklılıkları esas alacak bir şekilde

düzenlenmesi amaçlanmaktadır.

D) Kalıtım ile gelen bireysel özellikler çevreden

kaynaklanan özeüiklere göre bireyin

gelişiminde daha etkili bir rol oynamaktadır.

Çünkü anne-babası avukat ve doktor olan

çocukların ileriki yaşamlarında da kalıtımsal

özellikleri nedeniyle yüksek statülü mesleklere

sahip bireyler olmaları kaçınılmazdır.

E) Bireysel gelişim üzerinde kalıtım ve çevre

faktörlerinden hangisinin daha etkili olduğu

tam olarak bilinememektedir. Bazı bireylerde

kalıtım başat etkenken bazı bireylerde de

çevre daha başat bir etken otarak

belirmektedir.

Bireysel farklılıklar üzerinde çevre ve kalıtım

faktörü önemli etkilerde bulunmaktadır. Bazı

durumlarda çevre, bazı durumlarda da kalıtımın

etkisi diğerine nazaran daha yüksek düzeyde

olmaktadır. Günümüzde eğitim-öğretim

faaliyetlerinde öğrenme-öğretme süreçlerinin

bireysel farklılıklara uygun olacak düzeyde

düzenlenmesi geçerli bir ilke olarak kabul

edilmektedir.

(Cevap D)

Q LU

12.1. Erkekierin aşçılık yapması

II. Günümüzde bayanların araba kullanmaları

III. Eşi çalışan bir erkeğin ev işlerini yapması

IV. Duygusal film seyreden bir erkeğin

ağlaması

V. Günümüzde erkeklerin de hemşire

olarak

çalışabilmeleri

Yukarıda verilen özellikler hangi kişilik

tipinin taşıdığı özelliklerdir?

A) Fenemonolojik kişilik B) Androjen kişilik

C) Psikopatik kişilik D) Hemoostatik

kişilik E) Psikoanalitik kişilik

Cinsiyet rol anlayışı bireysel farklılıklar

üzerinde etki eden faktörlerden bir tanesidir.

Cinsiyet rolü, kişinin toplumun kendisi için

uygun görmüş olduğu görevleri ve

sorumlulukları yerine getirmesidir. Ancak

günümüzde teknolojik, toplumsal, sosyal

ve ekonomik gelişmeler erkek ve kadın

rollerinde bazı değişikliklerin ortaya

çıkmasına neden olmuştur. Geçmişte

sadece kadına ya da erkeğe has bir

davranış biçimi olarak algılanan bazı

davranış ve tutumlar artık her iki cinsin de

yerine getirebildiği davranış ya da tutumlar

olarak benimsenmiş, toplum hem kadına

hem de erkeğe bu rolleri uygun görmüştür.

İşte bu kişilik tipine Androjen kişilik adı

verilmektedir.

(Cevap B)

13. Aşağıda belirtilen özelliklerin hangisinin

kazanılmasında çevresel faktörler daha

etkili bir rol oynamaktadır?

A) Bireyin zeka yapısı

B) Bireyin ten rengi

C) Bireyin göz rengi

D) Bireyin iletişim becerisi

E) Bireyin boyunun uzunluğu

A, B, C ve E şıklarında verilen özellikler kalıtımın

bireysel farklılıklar ve bireysel gelişim üzerindeki

etkisine örnek olurken, D şıkkında verilen ifade

çevresel faktörlerin gelişim üzerindeki etkisine bir

ömektir.

(Cevap D)

-GELİŞİM PSİKOLOJİSL

1. Psikolojik bilginin elde edılmesi ve uygulanması sırasında kullanıiacak olan teknik ve yöntemler üzerinde çalışan, zeka, kişilik, yetenek ve diğer alanlarda psikolojik ölçme araçları geliştiren bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fizyolojik psikoiojiB) Bilişsel psikolojiC) PsikometriD) NöropsikolojiE) Psikobiyoloji

2. I. Ana-baba tutumları

II. Kültürel unsurlar

III. Doğum sırası faktörler

IV. Ebeveynlerin mesleği2: om

Psikoloji ilmi ile eğitim ilişkisi açısından aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?

A)Psikoloji insan davranışlarını anlamayaçalışırken, eğitim insan davranışlarını istendikyönde değiştirme ve geliştirmenin yollarınıaramaktadır.

B) Psikoloji alanında yapılan çalışmalar aynızamanda hayvan davranışları üzerinde deolduğu için psikoloji biliminin verilerindeneğitimde çok fazla yararlanılmamaktadır.

C)Eğitim bireylerinin davranışlarınındeğiştirilmesinin üzerinde dururken psikolojibu davranışların temelinde yatan etkenierinneler olduğu üzerinde durmamaktadır.

D)Psikoloji insan davranışlarının temelinde yatanfaktörlerin tedavi edilmesi üzerineyoğunlaşırken, eğitimde de böyle bir anlayışhakim bir faktör olarak belirmiştir.

E) Eğitim yoluyla kazandırılması amaçlananistendik davranışlar aynı zamanda psikolojibiliminin konusunu oluşturmaktadır.

CEVAPLI KONU KAVRAMA TESTİ

V. Ebeveynlerin boşanma durumu £oo

Yukarıda verilen ifadelerden hangisinde îibireysel farklılıklar üzerinde diğerlerine göre Sdaha çok etki eden faktörler bir araya ^getirilmiştir?

A) II, III, IVB) I, IV, VC) III, IV, VD) I I , I I I , VE) 1,11,111

3. Bir öğretmenin sınıftaki rollerini daha etkili ve verimli bir şekilde yerine getirmesinde diğer bilimlere göre daha etkili olan bilim dalı hangisidir?

A) Sosyal PsikolojiB) Eğitim PsikolojisiC) Gelişim PsikolojisiD) Klinik PsikolojiE) Örgüt Psikolojisi

"Günümüzde birçok öğretmen öğrenme-öğretme süreçlerini düzenlerken bireysel farklılıkları dikkate almakta ve yapılan öğretimden her öğrencinin kendi düzeyine göre yararlanmasını sağlamaya çalışmaktadır" fikrine sahip olan bir birey için aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir?

A) Psikoloji ve gelişim psikolojisinin verilerindeneğitimde yararlanılması gerektiğini savunan birbireydir.

B) Yeniliklerin ve teknolojik gelişmelerinbilincinde olan ve bu tür gelişmelerin yararınainanan bir bireydir.

C)Bireylerin zihinsel gelişimi için yeni hedeflerpeşinde koşan bir bireydir.

D)Bireylerin öğrenmelerini tam ve eksiksizyapmaları gerektiğini savunan bir bireydir.

E) Öğrenme-öğretme sürecinde öğretmenlerinaktif rol oynamalarını savunan ve bunungereğini vurgulayan bir bireydir.

-EGITIM BILIMLERU

6. Aşağıdakilerden hangisi otokratik ana-baba

tutumuna sahip olan ebeveynlerin

özelliklerinden birisi değildir?

A) Otokratik tutuma sahip olan ebeveynlerin

çocuklarının kendilerine güven ve saygı

düzeyleri düşüktür.

B) Otokratik tutuma sahip olan ebeveynler soğuk

ve katı bir kişilik yapısının yanı sıra ceza ve

emir verme eğilimine sahiptirler.

C) Çocuklarıyia çok fazla ilgilenmezler.

D) Çocuklarını hem kontrol ederler hem de

onların fikirlerini dinlerler.

E) Otokratik tutuma sahip olan ebeveynlerin

çocuklarının akademik başarı oranları genelde

düşük seviyededir.

7. Çocuklarına kısmen de olsa karar verme hakkı

tanıyan ancak son kararın yine ebeveynler

tarafından verildiği ana-baba tutumu

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak

verilmiştir?

A) İzin verici tutum

B) Bırak yapsıncı tutum

C) Yetkeci tutum

D) Eşitlikçi tutum

E) Demokratik tutum

05"occIU Q"Sc yj

9. "Gelişim psikoiojisi bireylerin yaşam

dönemlerinde

geçirdikleri gelişim özelliklerini

incelemektedir."

Bu ifadeye göre aşağıdakilerden

hangisi gelişim psikolojisinin amacı

olabilir?

A) Bireylere kazandırılması düşünülen

istendik

davranış modellerinin neler olduğunu

tespit

edebilmek.

B) Bireylerin hangi gelişim dönemlerinde

ortak

davranış eğilimleri gösterdiğini

tespit

edebilmek.

C) Her gelişim döneminin kendine özgü

olan

temel özelliklerinin neler olduğunu

belirlemek.

D) Bireylerin hangi davranış modellerini

ne

düzeyde yapabildiklerini, hangi

davranış

modeilerini yapamadıklarını tespit

edebilmek.

E) Öğretmenlerin öğrenme

ortamlarını

düzenlerken bireylerin davranış

özellikleri

hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak.

10. Yasal konulara ve sorunlara psikoloji

biliminin

temel ilkelerini uygulamak üzere

hukuk ile

psikoloji arasında kurulan ilişkiden

doğan

psikoiojinin alt dalı aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Deneysel psikoloji

B) Okul psikolojisi

C) Klinik psikoloji

D) Adli psikoloji

E) Psikometri

11. "En sık görülen ana-baba tutumlarından birisidir.

Anne ve baba çocuğa farklı farklı davranırlar,

birisinin "hayır" dediğine diğeri "evet" demektedir.

Ayrıca çocuk eğitimi konusunda ebeveynler değişik

görüşler paylaşırlar. Bir gün görmezlikten gelinen

bir davranışa ertesi gün ceza verilebilir."

8. İş yaşamını iyileştirme, üretimi ve verimi

arttırma amacıyla psikolojinin ilkelerinin

çalışma hayatına uygulanmasına imkan veren

bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Klinik psikoloji

B) Eğitil psikolojisi

C) Endüstri psikolojisi

D) Sağlık psikolojisi

E) Sosyal psikoloji

Hangi ana-baba tutumu

özelliklere sahiptir?

A) Tutarsız tutum

B) Boşvermeci tutum

C) Aşırı koruyucu tutum

D) İzin verici tutum

E) Mükemmeliyetçi tutum

yukarıda verilen

10- -GELİŞIM PSİKOLOJİSL

12. Klinik psikolojinin uğraşı alanı aşağıdaki

ifadelerden hangisinde doğru olarak

verilmiştir?

A) Biyolojik sitemler ile zihnin işlevi ve davranış

arasındaki ilişkiyi incelemek

B) Psikolojik öiçme araçlarını hazırlamak ve

geliştirmek

C) Zihinsel, davranışsal ve duygusal bozuklukları

(fobi, depresyon vb.) olan bireylerin tedavi

edilmesi

D) Hastalıkların önlenmesi ve sağlığın

sürdürülebilmesi için araştırmalar ve

uygulamalar yapmak

E) Bilginin zihinsel süreçlerden nasıl geçirilerek

depolandığını ve gerektiğinde nasıl geri

getirildiği üzerine araştırmalaryapmak

1. Ayşe hanım kızına hiçbir kısıtlama getirmiyor

ve hiçbir şeyine karışmıyor. Ayşe hanımın bu

davranışını aşağıdakilerden hangisi açıklar?

(2005 KPSS)

A) Demokratik tutum benimsemiştir

B) Aşırı koruyucu tutum benimsemiştir

C) Kızını hiç sevmiyor

D) Çocuk yetiştirmede izin verici tutumu

benimsemiştir

E) Aşırı cezalandırıcı tutum benimsemiştir

ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ

1 CEVAP ANAHTARI

1 .C 2. E 3. B 4. A

5 .A 6. D 7.Cn

C

9 .C 10

.D 11.A 12

.C

'Z.

o

Ayşe hanımın davranışları çocuk yetiştirme

tutumuyla ilgilidir. Demokratik tutum dengeli,

tutarlı ve kararların aile içinde b^raberce tüm aile

fertleriyle alındığı bir tutumdur. Aşırı koruyucu

tutum ise çocukların sürekli kontrol altında

tutulduğu, kendi başlarına hiçbir faaliyete izin

verilmediği bir tutumdur. İzin verici tutum da

örnekteki gibi çocuğa hiçbir kısıtlama getirm^den

hertürlü etkinliğine izin verildiği bir tutumdur.

(Cevap D)


11

ÖGRENME PSİKOLOJİSİNİN UGRAŞIALANLARI

• Öğrenme süreçleri ile ilgili bilgilere ulaşma (Nasıl

öğreniliyor?)

• Öğrenme ve öğretme süreçleri

• Öğrenme güçlüklerinin kaynakları (Öğrenmeyi

neler engeller?)

• Farklı dönemlerde insanların öğrenme özellikleri ve

bu özelliklerin öğretim etkinliklerine uygulanması.

• Öğrenme iikeleri, yöntemleri ve kuramları.

DAVRANIŞ VE ANALİZİ

Davranış insanın her yaptığı şey için kullanıian bir terimdir. Sadece eylemleri değil, durumları da kapsayacak kadar geniştir. Davranışlara örnek vermek gerektiğinde konuşmak ve(ya) konuşmamak diye örnek verilebilmesi bundandır. Çünkü konuşmak da davranıştır, konuşmamak da.

Davranışı analiz ederken onu uyarıcı, tepki, karşılık olarak analiz etmek yaygınlaşmışîır.

Uyarıcı;

a) Organizma tarafından (algılanarak) davranışa yolaçan,

b) İçte ve dışta meydana gelen değişikliklerdir.

Buna göre bir değişikliğin uyarıcı niteliği kazanabilmesi için bu iki şartı yerine getirmesi gerekir. İçte meydana gelen değişikliklere; karnın acıkması, vücuttaki su miktarının azalması, kalbin hızlı atması örnek olarak verilebilir. Dışta meydana gelen değişiklikler ise ısı, ışık ve ses açısından meydana gelen değişiklikler olarak ele alınabilir.

Tepki;

Organizmanın uyarıcıya karşı göstermiş olduğu davranıştır. Tepki, uyarıcıya göre tanımlandığı için bir tepkiden bahsedebilmek için önce uyarıcıyı ele almak ve göstermek gerekir.

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ | Öğrenme Psikolojisi ve Temel Kavramlar

o tr.LU Q

'öcUU

Karşılık;

Organizmanın gösterdiği tepkiye karşılık almış olduğu uyarıcıdır. Karşılık üç türlü olabilir:

1. Pekiştirme: Organizmanın davranışınıngösterilme olasılığının artırılmasıdır. İki türü vardır:

a) Olumlu pekiştirme; İçinde bulunulan durumahoş bir uyarıcının eklenmesidir. Çikolata vermekgibi.

b) Olumsuz pekiştirme: İçinde bulunulandurumdan hoş olmayan bir uyarıcınınkaldırılmasıdır. İyi hal gösteren bir mahkumun haftasonu iznine gönderilmesi gibi.

2. Ceza: Organizmanın davranışının gösterilmemeolasılığının artırılmasıdır. İki türü vardır:

a) I. Tür ceza: Organizmanın içinde bulunduğuduruma hoş olmayan bir uyarıcının eklenmesidir.Gündelik dildeki ceza büyük ölçüde böyiedir.Çocuğun fiziksel olarak cezalandırılması veyaağzına biber sürülmesi böyledir.

b) II. Tür ceza: Organizmanın içinde bulunduğudurumdan hoş bir uyarıcının kaldırılmasıdır. Çocuğaverilen bir ödülün geri alınması böyledir.

3. Karşılık vermeme: Organizmanın davranışınıngörmezlikten gelinmesidir ki, uzun vadede sönmeye(unutmaya) yol açar. Bu açıklama temeldedavranışçı yaklaşıma dayalı bir ifadedir.

Performans (Edim)

İnsan davranışlarının bir kısmı doğuştan getirilirken, diğer bir kısmı da sonradan ediniiir. İnsanın tüm eylem ve durumları için performans (edim) terimi kullanılır. Doğuştan getirilen davranışlar refleksler ve içgüdüler olmak üzere iki türlüdür. Sonradan edinilen davranışlar ise büyük ölçüde öğrenme sonucu kazanılır.

12- -OGRENME PSIKOLOJISL

Refleks

a) Doğuştan geliyor mu?b) Belli bir uyarıcısı var mı?c) Belli, basit ve ani bir tepki mi?

Soruları sorulduğunda, üç soruya da "evet" cevabı veriliyorsa davranış reflekstir. Eğer bir ve(ya) birkaçına "evet" cevabı verilemiyorsa, o zaman refleks değildir. Dizinize vurulduğu zaman ayağınızın kalkması, göz kırpmak, vb. davranışlar reflekslere örnek verilebilir.

İçgüdü

a) Doğuştan geliyor mu?b) Türe özgü mü?c) Karmaşık davranış mı?Soruları sorulduğunda, üç soruya da "evet" cevabı veriliyorsa bu davranış iç güdüdür. Arıların bal yapması, ipek böceğinin koza örmesi, içgüdüye örnek olarak verilebilir.

İçgüdü ve refleks doğuştan getirilen iki temel davranış biçimidir. Bunların dışında davranışlar olmakla birlikte, eğitim açısından bu iki tür davranış, öğrenmenin dışında yer alır. Öğrenme sadece refleksin uyarıcısınin değiştirilmesi, içgüdünün ise gösterilme koşulları ve biçiminin değiştirilmesi öğrenme yoluyla gerçekleştirilir. Bu iki tür dışında diğer davranışlar organizmanın sonradan edindiği davranışlardır.

ÖĞRENME

Öğrenme, tekrar ya da yaşantı yoluyla organizmanın

davranışlarında meydana gelen oldukça kalıcı

değişikliktir. Bir davranışın öğrenme olabilmesi için,

a) Tekrar ya da yaşantı yoluyla meydana gelmesi,

b) Davranışta bir değişiklik olması,

c) Değişikliğin oldukça kalıcı olması gerekir.

Bu koşulları sağlamayan durumlar öğrenme olarak

değerlendiriimez.

Sözgelimi, organizmanın gündelik davranışları arasında yer alan ve herhangi bir değişiklik göstermeyen davranışlar öğrenme değildir. Her günkü yolundan gelip giden bir adam yeni bir yol öğrenmiş olmaz.

Aynı şekilde, kaza eseri farklı bir davranış göstermek zorunda kalan kişi de, bu davranışını kalıcı hale getirmedikçe öğrenmiş olmaz. Kaza sonucu sağ kolu kırılan bir kişînin sol eliyle yazması, bunu kalıcı hale getirmediği sürece öğrenme kapsamına girmez.

Gene, organizmanın davranış değişikliğinin tekrar ya da yaşantı sonucu meydana gelmesi gerekir, Felç veya tik gibi kişinin yaşantıları dışında meydana gelen davranış değişikiikleri öğrenme olarak kabul edilmez.

Öğretmenin sınıfta öğrencilere ders anlatarak yapmaya çalıştığı, onların davranışlarında değişiklik meydana getirecek kadar yaşantı sağlamaktır. Örneğin Mustafa Kemal Atatürk'ün kaç yıiında öldüğünü bilmeyen ve sorulduğunda "bilmiyorum" cevabı veren bir öğrencinin öğretim sürecinin sonunda aynı soruya "1938" şeklinde cevap vermesi,

a) Öğrenme yaşantısı sonucunda

b) "Bilmiyorum" deme davranışı değiştiği

c) Bir süre sonra da aynı cevabı verebildiği içinöğrenmedir.

Öğrenmeyi açıklarnaya çalışan çeşitli kuramlar vardır. Bunlardan davranışçı kuram onu uyarıcı ile tepkinin eşleştirilmesi olarak görürken, bilişsel kuram zihindeki örgütlenme olarak görür. Öğrenme kuramları ileride ele alınacaktır.

Öğrenmenin Gerçekleştjği Ortamlar

Aile: Okul öncesi dönemde çocuğun yaşamında etkili bir sosyalleşme görevi yapan, özellikle kültürlenme ve değerlerin kuşaklar arasında aktarılması misyonlarına sahip sosyal ortamdır.

Akran Grupları: Akran ve arkadaş grupları aile içinde ebeveynlerle ve (varsa) kardeşlerle yaşanması pek olası olmayan yaşantılar sunan sosyal ortamlardır.

Anaokulları-Kreşler: Çocukların okulahazırlanmasını ve sosyal beceriler edinmelerinisağlama görevine sahip, yasal olarak kuruian,işletilen ve denetlenen okul öncesi eğitimkurumlarıdır.

Örgün Eğitim Kurumları (Okullar): Aileden sonra çocuk eğitiminde en önemli etkiye sahip sosyal

-EGITIM BILIMLERI- 13

kurumlardir. Sağladiğı özel koşullar (toplu öğretim, temel öğrenme konuları, akran grupları, ders/etkinlik çeşitliliği, profesyone! kadro vb.) bu etkinin temel bileşenlerini oluşturur.

Okulla ilgili önemii özellikler:

» Bireyde olumlu/olumsuz, kasıtlı olarak veya kendiliğinden davranış değişiklikleri edinilmesini etkiler.

» Yetişkin davranışlarıyla oyunsu davranışlar arasındaki farkın fark edilmesine fırsaî verir.

» Kişisel gelişimi, sosyal beceriler edinilmesini ve sağlıklı iletişim/ilişki kurulmasını destekler.

» Bireye yeni davranışlar kazandırarak veya önceden edinilmiş davranışiarını geliştirerek uyum süreçlerini destekler.

» Toplumsal değerlerin kazanılması için yaşantı fırsatiarı sunarve bunları pekiştirir.

ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERço "o

Bir öğrenme ortamında bulunan faktörler gşunlardır: g

A) Oğrenen ;iîm

B)Öğrenme malzemesi (öğrenilen şey) .1

C)Öğrenme stratejisi (öğrenme biçimi) 'S

D)Öğreten (öğrenmeye yardımcı olan) 'g

E) Öğrenme ortamı (öğretilen yer). S

Bunlardan öğrenen, öğrenme malzemesi ve öğrenme stratejisi öğrenmeyi doğrudan etkilerken, öğretmen ve öğrenme ortamı, bu üç faktörü etkileyerek öğrenmeyi (dolaylı yoldan) etkilerler. Bu yüzden öğrenmeyi etkileyen faktörleri üç grup olarak ele almak gerekir.

A. Öğrenen

LTüreÖzgü Hazıroluş

Öğrenen ile ilgili faktörlerin en başında türe özgü hazır oluş gelir. Öğrenen, ilgili davranışı gösterebilecek bir türden olmalıdır. Eğer tür o davranışı göstermek için gerekli biyolojik donanıma sahip değilse, öğretmeye çalışmak da boşuna olur. Bilindiği gibi "kaz uçar, ama laz uçamaz".

2. Olgunlaşma

Öğrenen ile iigili faktörlerden iiki (yukarıdakini saymazsak), olgunlaşmadır. Organizma ilgili davranışı gösterebilecek bir biyoiojik donanıma sahip olabilir. Ancak, söz konusu olan zaman ve zeminde, organizma henüz o olgunluğa ulaşmamış olabilir. Bu durumda öğrenme meydana gelmez. Sözgelimi, insana konuşmayı öğretebilirsiniz, yeni doğmuş bir bebek de insandır, ama ona öğretemezsiniz, çünkü gerekii olgunluğa ulaşmamıştır. Olgunlaşma genellikle yaş ve zeka olarak ele alınır. Yani, bir organizmanın olgunluğa ulaşmasından bahsederken, bir yandan yaş olarak belli bir yaşa gelmesi, diğer yandan yaşıtlarıyla benzer özellikier göstermesi, özellikle kavrama ve bilgi işleme açısından yaşıtlarıyla aynı düzeyde oiması gerekir. Çocuk yaş olarak 5 yaşına gelmiş olabilir, ama hala konuşamıyor olabilir.

3. Uyarılmışlık

İkinci faktör, uyarılmışlık düzeyidir. Genel uyarılmışlık hali olarak da atıfta bulunulan bu özellik, organizmanın dışarıdan gelen uyarıcıları işleyebilme kapasite ve becerisini gösterir. Bunu daha iyi anlayabilmek için, uyarılmışlık derecelerini gözden geçirmek yararlı olabilir. En düşük uyarılmışlık, bitkisel hayat durumundadır, ancak temel yaşamsal uyarıcılar alınabilir. Sonraki bir düzey, uyku halidir. Kişi etrafındaki uyarıcılardan (en azından) bir kısmını alabiidiği içindir ki uyarılabilmektedir(!). Daha sonra uyuşukluk dediğimiz bir düzey örnek verilebilir. Bu durumda kişi etraftaki uyarıcılardan bazılarını alabilmekte, bazılarını ise alamamaktadır. Sonraki bir düzey normal uyanıklık düzeyi olabilir. Bu durumda kişi etraftan uyarıcı alabilir ve işleyebilir. Gündelik yaşamını sürdürür. Kişinin heyecanlandığı ve "elinin ayağının dolaştığı" durum bir miktar aşırı uyarılmanın söz konusu olduğu durumdur. Bu durumda kişi normalde işleyebileceğinden biraz fazla uyarıcı ile karşı karşıya kalmış demektir. Dehşet veya panik hali ise oldukça aşırı bir uyarılmanın olduğunu gösterir. Bu durumda kişi işleyebileceğinden fazla uyarıcı ile karşı karşıyadır.

Bu uyarılmışlık düzeyleri ile öğrenme arasında bir ilişki vardır. Yani, öğrenmenin meydana gelebilmesi için uyarılmışlığın da bir düzeyde olması gerekir. Bu düzey "orta düzey"dir. Başka bir ifadeyle öğrenmenin meydana gelmesi ve kolay meydana

14- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ-

gelmesi için orta düzeyde uyarılmışlık gereklidir. Düşük uyarılmışlık düzeylerinde öğrenme meydana gelmez, kişi uyarıcıyı alamıyordur. Yüksek uyarılma durumlarında da öğrenme meydana gelmez, kişi istediği uyarıcıyı seçebilecek durumda değiidir, ne yapacağını bilemez bir haldedir. Orta düzeyde bir uyarılmışlık öğrenmeyi olumlu yönde etkiler,

Düşük uyarılmışlık düzeylerinde öğrenme olmaz, ancak öğrenmeye yatkıniık meydana getirilebilir. Örneğin, uyuyan bir kişiye bir şey öğretilemez, ama öğrenilecek konulara yatkınlık sağlanabilir. Bu yüzden derse devamda ısrar edilir, çünkü öğrenci derste uyusa bile, konulara yatkıniık sağlar. Yabancı dil eğitiminde bu yatkınlık daha çok işe yarar.

4. Aktarma / Transfer

Öğrenmeyi etkileyen diğer bir faktör, önceki öğrenmelerdir. Bazı kaynaklarda aktarma veya transfer(ans) olarak işaret edilen bu faktör, öğrencinin yeni bir öğrenme yapabilmesi için önceden bir miktar öğrenme yapmış olması gerektiğini, daha gündelik bir ifadeyle gerekli önbilgileri edinmiş olması gerektiğini ifade eder. Önceden gerekli olan, sözgelimi dört işlemi öğrenmemiş bir kişi bayağı kesirleri veya ondalık işlemleri yapamaz. Daha özel olarak söylenirse, birbirine benzer uyarıcıların söz konusu olduğu öğrenmeler uyarıcıların benzerliği ölçüsünde aktarmayı kolaylaştırmaktadır. Aynı şekilde benzer tepkilerin öğrenildiği durumlarda da aktarmanın olumlu olma olasılığı yükselmektedir. Kısaca, benzer uyarıcı ve davranışların kullanıiması öğrenmeyi büyük ölçüde kolaylaştırmaktadir, çünkü öğrenci öğrenmeleri arasında aktarmalar yapabilmektedir. Aktarma olumiu ve olumsuz olmak üzere iki türlüdür:

Olumlu aktarma:

Önceki öğrenmelerin koiaylaştırdığı durumdur.

KOLAYLAŞMA

Oncekı öörenmeier'bııgıJer

Kuru fasulye pişirmeyi bilen bir kişinin nohut yemeğini yapmayı öğrenmesi, üçgeni iyi bilen bir kişinin kareyi iki eşit üçgen olarak anlamasındaki kolaylık gibi.

Olumsuz aktarma:

Önceki öğrenmenin zorlaştırmasıdır.

ZORLAŞMA

İki parmak daktilo yazmasını bilen bir kişinin 10 parmak yazmayı öğrenmesi, veya Q-klavye yazan birinin F-klavyeyi öğrenmesi gibi. Kısaca benzer uyarıcılar aktarma yapılıp yapılamayacağını, benzer davranışlar ise aktarmanın ne kadar olumlu olacağını belirler.

5. Güdü

Öğrenmeyi etkileyen diğer bir faktör, öğrencinin güdülenmiş olmasıdır. Öğrenmeye açık olmayan, başka bir ifadeyle öğrenmek istemeyen öğrenciye ne kadar uğraşırsanız uğraşın öğretebiieceğiniz şeylersınırlıdır.

Güdü, organizmayı harekete sevk eden durum olarak tanımlanabilir. Güdülendiği için organizma hareket eder, davranışta bulunur. Güdüler ikiye ayrılırlar: birincil güdüler ve ikincil güdüler. Bunlara bazı kaynaklar doğuştan getirilen güdüler ve edinilen (kazanılan) güdüler olarak atıfta bulunmaktadırlar. Birincil güdüler doğuştan getirilir ve organizmanın yaşamını sürdürmesi için gerekli olan güdüler bu gruba girer. İkincil güdüler ise, yaşamsal önem taşımayan, ama organizmayı davranışa yönlendiren durumlardır (başarı güdüsü gibi).

Güdüler döngüseldir. Başka bir şekilde anlatılacak olursa. güdünün üç aşaması vardır:

a) İhtiyacın hissedilmesi,b) İhtiyacı gidermeye yönelik davranış,c) Doyum ve rahatlama.

Önce organizma bir eksiklik ve ihtiyaç hisseder. Daha sonra bu eksikliği gidermek için bir davranışta bulunur. Sonra davranış amacına ulaşırsa, ihtiyaç giderilmiş olur ve organizma rahatlar, Açlık, susuzluk gibi ihtiyaçlar birincil (doğuştan) güdülerdendir. Açlık için önce midenin boşalması ve karnın acıkması hissedilir ve doldurulma ihtiyacı duyulur. İkinci aşamada kişi, yemek yiyerek açlık ihtiyacını gidermeye yönelik davranışta bulunur. Yeterince yerse (uygun davranışı gösterirse) karnı doyar, doyum ve rahatiama hali ortaya çıkar. Rahatlamanın ortaya çıkması güdünün yok olmasını sağlamaz, sadece bir dahaki ihtiyacın hissedilmesine kadar hissediimemesini sağlar. Güdülerin döngüsel oluşunun anlamı da budur.

Güdüler öğrenmeye yönelme için olduğu kadar davranışın pekiştirilmesinde de örıemli işlevlere sahiptir. Uygun davranışı gösteren organizmaya

sonraki öğrenmeyi

Sonraki öğrenmeler

sonraki öğrenmeyi

-EĞİTİM BİLİMLERİ- 15

güdüsüne uygun pekiştirme yapılmalıdır. Sözgelimi karnı aç olan bir çocuğa "aferin" demek pekiştirme olarak pek işe yaramayacağı gibi, karnı tok olan bir çocuğa yiyecek vermek de aynı şekilde pekiştirme olmayacaktır. Pekiştirme, organizmanın ihtiyaçlarına hitap ettiği zaman etkili olur.

BAŞARI GÜDÜSÜ DÜŞÜK VE YÜKSEK BİREYLERİN ÖZELLİKLERİ

Yüksek

|Çok kolay ya da çokjOrta güçlükte amaçlar jzor amaçlar koyar | koyar

löğrenmiş görünmeyeİGerçekten öğrenmek içinjçalışır Içalışır

jöğretmen ve şans gibi!Yükleme |dış etkenlere yüklemejÇabayayüklemeyapar

jyapar j

mısseder

Yeterlik i Yeterlik duyguları İGelişmiş yeterlikduygusu İgelişmemiştir Iduyguları vardır

duyduğu ihtiyaçtır.

6. Estetik ihtiyaç: İnsanın güzel şeyiere karşı

duyduğu haz ihtiyacıdır.

7. Kendini gerçekleştirme: Kişinin doğuştangetirdiği potansiyelleri gerçekleştirmeye duyduğuihtiyaçtır. Kişi bu potansiyellerini ortaya koyamazsa,kendini engellenmiş ve huzursuz hisseder.

Bu ihtiyaçlardan ilk dördü var kalma ihtiyacıdır; kişivarlığını sürdürebilmek için bunlara sahip olmalıdır.Ancak bu ihtiyaçların önemli bir özelliği yoksunolunduklarında insanın davranışlarınıbelirlemeleridir. Diğer zamanlarda neredeyse farkına bile varılmazlar. Son üçü ise gelişim ihtiyaçlarıdır. Yani, kişinin hayatta kalmasına değil, gelişmesine yararlar. Bu yüzden, doyurulmadıkça ortaya çıkmazlar ve doyuruldukça kişinin davranışlarını yönlendirmeye başlarlar. Sözgelimi, kişi hiç kitap okumayabilir, ama bir kere okur ve tadını alırsa tekrar okumak ister.

Boyut Düşük

Ama

ç

Niyet

tavır

İhtiyaçlar Hiyerarşisi

Abraham Maslovv insanın ihtiyaçlarıyla ilgili bir kuram geliştirmiş ve şu kuralları öngörmüştür:a) Jnsanın ihtiyaçları her yerde aynıdır, evrens l̂dir.Bu ihtiyaçlar hiyerarşik bir sıra izlerler. Bir ihtiyacınortaya çıkabilmesi için kendisinden önceki ihtiyacınen azından bir miktar doyurulmuş olması gerekir.b) Bir ihtiyaç için kendinden sonraki ihtiyaç fedaedilebilir, ama önceki ihtiyaç feda edüemez.Maslovv'a göre insanın ihtiyaçları şunlardır:

1. Fizyolojik ihtiyaçlar: Bu ihtiyaçlar bedensel

ihtiyaçlardır ve bedenin canlılığını sürdürmesi için

gereklidir.

2. Güvenlik ihtiyacı: Kişinin kendini emniyette

hissetmesi, ayağını sağlam yere bastığını

hissetmesidir.

3. Yakınlık jhtiyacı: Kişinin hemcinsleriyle ve karşıcinsten biriyle yakın olma, sevgi ilişkisi içinde olmaihtiyacıdır.

Maslovv İhtihaçlar Hiyerarşisi

Maslovv'un ihtiyaçlar hiyerarşisi, güdüleme ye pekiştirmede önemli yararlar sağlamaktadır. Öğrencileri ihtiyaçlarına göre güdülemek ve ihtiyaçlarını karşılayabilecek şekilde pekiştirmek gerekir.

—► Kişisel bütünlük, Yaratıcılık

Özsaygı, saygı duyulmak

• Aşk, sevgi, aidiyet, takım çalışması, sosyal aktiviteler

---*■ Barınma, sosyal güvenlik

. Hava. su, yemek, ısı, uyku

4. Saygınlık ihtiyacı: Kişinin içinde bulunduğutoplulukta varlığının onaylanması, ona saygıduyulması ihtiyacıdır.

5. Bilme / tanıma ihtiyacı: Kişinin öğrenmeye karşı

16- -ÖGRENME PSİKOLOJİSL

6. Dikkat

Organizma, tür olarak öğrenmeye hazır olabilir, gerekli olgunluğa ulaşmış olabilir, gerekli önbilgilere sahip olabilir, güdülenmiş bir durumda bulunabilir, ama hala öğrenemeyebilir, çünkü dikkat etmiyordur. Dikkat belli bir yöndeki uyarıcıları almaya hazır olmak demektir. Bir şeye dikkat ettiğimiz zaman, o şeyle ilgili uyarıcıları almaya yönelmişiz demektir. Dolayısıyla duyu organlarımız ona yönelmiştir. Öğrenci yanındakiyle konuşurken dikkatini konuşmaya vermiş demektir ve derste konuşulmasını istemememizin nedeni budur. Öğrenmenin meydana gelebilmesi için organizmanın dikkatini öğrenilecek konuya yöneltmiş olması gerekir.

B) Öğrenme Malzemesi

Öğrenme malzemesi öğrenilen konudur, öğrenilen bilgidir. Öğrenmenin kolayca gerçekleşebilmesi için, öğrenilen konunun da bazı özelliklere sahip olması gerekir. Her konu her şekilde öğrenilmez. Öğrenme malzemesinin sahip olması gereken özelliklerinin başında telaffuz edilebilmesi gelir. Telaffuz edilemeyen şeyler öğrenilemezler. İnsanda dil ile düşünce arasında yakın bir ilişki olduğu, konunun

uzun zamandır tartışıimakta olmasından ve bu kadar tartışmaya değer bulunmasından bellidir. Başkasına aktarılamayan bilgiler öğretilemezler. Bu bir yana, öğrenme malzemesinin taşıması gereken özellikler üç faktör şeklinde ele alınabilir: algısal ayırt edilebilirlik, anlamsal çağrışım ve kavramsal gruplandırma.

1. Algısal Ayırt Edilebilirlik

Öğrenme malzemesinin etrafındaki uyarıcılardan farklılaştırılması, algısal olarak ayırt edilebilir bir şekilde sunulması gerekir. Etrafındaki uyarıcılardan ayırt edilemeyen uyarıcılar herhangi bir uyarıcı olarak görülür ve öğrenilmesi zor olur. Bu yüzden öğretmenler, önemli konuiarın altını çizerler, vurgularlar ve/veya "sınavda soracaklarını" söylerler. Başka bir ifadeyle etraftaki diğer uyarıcıiardan farklı hale getirmeye çalışırlar.

2. Anlamsal Çağrışım

Öğrenme malzemesi organizmanın zihninde birtakım çağrışımlara yol açmalıdır. Çağrışıma yol açmayan bilgilerin öğrenilmesi zordur. Bu konu, öğrenen ile ilgili faktörlerden aktarma (önceki bilgiler) konusuyla bağlantılıdır. Önceden edinilmiş olan bazı bilgiler varsa, yeni edinilen bilgiler onlara eklenir. Böylelikle hatırlanmaları ve ulaşılmaları kolaylaşmış olur. İnsanların zihinlerinde bilgiler birbirleriyle bağlantılı bir şekilde bulunurlar. Eğer yeni edinilen bir bilgi daha önceki bilgilerle bağlantılandırılabiliyorsa, bir süre sonra hatırlanması da kolay olacak demektir. Eğer bağlantı kurulamazsa, o zaman yeni edinilen bilgi kaybolup gider. Genellikle insanların çağrışımlarının;

a) Zıthklarla

b) Eş zamanlılıkla

c) Ardışıklıkla olduğu görülmektedir.

Yani, zıtları, birlikte meydana gelen olayları ve birbiri ardına meydana gelen olayları hatırlamamız koiay olur.

Eğer çağrışım bağları basamaklar halinde uzayıp giderse tabii ki hatırlama çok daha kolay olacaktır. Başka bir ifadeyle, ne kadar çok ve uzun bağlantı kurulabilirse, hatırlama o kadar kolaylaşır. Bu nokta, yaşantısal eğitimin de temelidir. Yani, öğrenen yeni bilgiyi ne kadar çok ve gündelik olayla

-EGITIM BILIMLERİ- 17

bağlantılandırabilirse öğrenme o kadar kolaylaşır. Ancak çağrışımsal basamaklar dizisi özneldir. Bu yüzden grup halinde yapılan eğitimde daha sistematik ve mantıksal yapılara gerek duyulur ki o da kavramsal benzerliklerdir.

3. Kavramsal Benzerlikler

Öğrenilen konunun kavramsal benzerliklere göre gruplandırılabilmesi onun öğrenilmesini kolaylaştırır. Birbirine benzemeyen ve gruplandırılamayan birkaç uyarıcı yerine birbirleriyle gruplandırıiabilen birçok uyarıcı daha kolay öğrenilir. Sanki bu uyarıcılar birbirleriyle bütünleşerek birbirlerinin hatırlanmalarını kolaylaştırmaktadır.

Kavramsal benzerliklerin anlamsal çağrışımlardan farkı, anlamsal çağrışımların öznel olmalarına karşılık, mantıklı ve analitik olmalarıdır. Bu yüzden grupla yapılan eğitimlerde kavramsal benzerliklere dayanılması önerilir, çünkü her öğrencinin öznel bağlantılarına cevap vermek pek mümkün görünmemektedir.

Kavramsal benzerlikler çeşitli basamaklar halinde düzenlenebilirse tabii ki daha kolay öğrenilmektedir, üteratürde bu konuda yaygın bir araştırmadan söz edilir. İlgili araştırmada, deneklere mineraller konusu anlatılmak istenmiş ve mineraller taşlar ve metaller olarak ikiye ayrılmış, sonra taşlar değerli ve değersiz olarak, metaller de yaygın, nadir ve alaşım olarak üçe ayrılmıştır. Bu şekilde yapılan öğretimde öğrencilerin daha kolay öğrendikleri tespit edilmiştir.

Taşla

-- - -1 t.— ı t , ı ------L ____trrı^rzrrr]_____ Yaygın metaller 1 1 Nadir metaller | Alaşımlar | Değerli taşlar I İDeğersiz taşiar I

C) Öğrenme Stratejileri

Öğrenmeyi etkileyen diğer bir faktör, öğrenme stratejisidir. Öğrenen, öğrenme malzemesini öğrenebilmek için nasıl bir taktik izlemektedir? Bu sorunun cevabı öğrenmenin meydana gelip gelmemesini, kolayca meydana gelebilmesini etkileyecektir. Öğrenme stratejileri ayrılan zamana, konunun yapısına ve öğrenenin etkinlik düzeyine bağlı olarak değişiklikler gösterir.

1. Ayrılan Zaman

Öğrenenin öğrenmeye her evrede (günde, haftada, vb.) belli bir süre ayırıp ayırmadığıdır. Eğer her gün veya her hafta belli bir süre ayrılırsa buna aralıklı çalışma, belli bir zaman ayrılmayıp, ihtiyaç duyulduğunda tüm öğrenme malzemesini aynı anda öğrenmeye çalışmaya toplu çalışma denir. Aralıklı çalışma daha doğru olduğu halde, öğrenciler öğrendiklerinin "tazeliğiyle" sınava girip "tutturabildiklerini kar bellerler". Haibuki aralıklı çalışmanın yanı sıra toplu bir tekrar onları daha başarılı hale getirir. Öğrenci toplu çalıştığında bilgiler yeni olduğu için öğrenci yüksek not alıyordur, ama uzun vadede öğrencinin zihninde fazla bilgi kalmıyordur.

2. Konunun Yapısı

Öğrenilen konunun nasıl bir görüntü gösterdiği de öğrenmeyi etkiler. Her konunun yaptsı kendine özgüdür. Ancak, yapılabilecek bazt düzenlemeler de bulunmaktadır. Örnek için, öğrenme malzemesi parçalara bölünebilir veya toplu bir şekilde ele alınabilir. Eğer yapılabiliyorsa, parçalara bölerek çalışma daha iyidir. Ancak parçalara bölerek çalışmanın iyi olabilmesi için, konunun anlamlı birimlere ayrılabilmesi, birleştirme için çok zaman gerekmemesi, anlamlı birimler arasında çok büyük oranda bağlılık olmaması gibi şartların yerine gelmesi gerekir. Sözgelimi bir matematik problemi çözülüyorsa, bunu parçalara ayırmak zor olacaktır. Bu yüzden, ilke olarak parçalara bölerek çalışmanın daha verimli olduğu, ancak hangi durumun daha etkili olduğunun konuya bağlı olduğu unutulmamalıdır.

3. Öğrenenin Etkinliği

Ayrılan zaman ve konunun yapısının yanı sıra, öğrenenin ne kadar aktif (etkin) olduğu da öğrenmeyi etkilemektedir. Tahmin edilebileceği gibi, öğrenen ne kadar etkin (faal) olursa öğrenmenin meydana gelme olasılığı da o kadar artmaktadır. Buna göre, dinleme en düşük, okuma biraz düşük, yazma orta, anlatma yüksek, yapıp anlatma en yüksek öğrenme etkinliği sayılır. Öğrenen olabildiğince etkin bir durumda bulunmalıdır.

4. Geribildirim

Öğrenme stratejisi olarak da kabul edilebilen ancak, temelde öğrenmeyi denetleme işlevi olan faktör

18- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL

geribildirimdir. Geribildirim, öğrenenin öğrenmesinin doğru ve yeterli olup olmadığının bildirilmesidir. Eğer öğrenen yaptığı öğrenmenin (verdiği cevabın) doğruluğu konusunda bir bilgi edinemezse, motivasyonu düşer, öğrenmeyi düzeltebilme olasılığı azalır. Öğretmen bu yüzden sınıfta sınav yaptıysa, sonuçları hemen (ertesi derse) okumalı, okuyamazsa (okuyamamışsa) öğrencilere doğru cevapların ne/nasıl olduğunu derse geçmeden tartışmalıdır ki, öğrenci yazdıklarını pekiştirsin; öğrenme tamamlansın.

5. Programlı Öğretim

Yukarıda ele alınan üç öğrenme stratejisini kendi bünyesinde bütünleştiren bir eğitim yaklaşımı vardır. Skinner tarafından geliştirilen bu yönteme programlı öğretim denir. Günümüzde bilgisayarın yaygınlaşmasıyla birlikte, farklı bir düzlemde yeniden ortaya çıkan bu yöntem 19601ı ve 70'li yıllarda popülerlik kazanmıştır. Bu yöntemde öğrenci kendi hızına göre, istediği kadar zaman ayırarak, konuyu olabildiğince küçük kısımlara böler ve kendisi (etkin bir biçimde) cevaplar ve cevabının doğruluğu ile ilgili geribildirimi aynı anda (diğer sayfaya geçinceye kadar) edinir. Bilgisayarlardaki etkin öğrenmenin temelinde bu yaklaşım vardır.

1. "Organizmanın yaşamını sürdürebilmesi büyük

ölçüde çevresindeki değişmelere uyum sağlayabilme

yeteneğine bağlıdır."

Aşağıdaki seçeneklerde verilen kavramlardan

hangisi organizmanın yaşamını sürdürmek için

gösterdiği uyum faaliyetlerinden değildir?

A) Hemostatik dengeB) RefleksC) ÖğrenmeD) Çevreyle etkileşimE) Güdülenme

İnsan bazı gereksinimlerini otomatik olarak

karşılar; nefes alıp verme, vücut sıcaklığını

terleme yoluyla ayarlama vb. Bu otomatik uyum

süreci Hemostatik denge (mekanizma) olarak

adlandırılır. Bu mekanizma organizmanın hayatta

kalması için gereklidir. Refleksler de hayatımızın

devamı için önemlidir. Organizma için tehlikeli

durumlarda verilen ani tepkiler reflekstir. Ya da

yeni doğan bebek emme refleksi sayesinde

karnını doyurup hayatta kalır. İnsanı hayatta tutan

diğer olaylar ise çevreyle etkileşimi ve bunun

sonucu olan öğrenmedir. Güdülenme ise sadece

öğrenme için organizmayı harekete geçirir.

(Cevap E)


2. "Ders çalışma iyi bir uyku ve güzel bir kahvaltının

ardından sabahları yapılmalıdır." diyen bir uzman

öğrenmeyi etkileyen etkenlerden hangisine dikkat

çekmektedir?

A) GüdülenmeB) Fiziksel özelliklerC) Genel uyarılmışlık haliD) Geçmiş yaşantılarE) Zekadüzeyi

-EGİTİM BİLIMLERİ- 19

Öğrenmenin gerçekleşebilmesi için organizmanın

uyanık ve dikkatli olması gerekir. Kişi dikkatli ve

uyanık değilse ya da çok aşırı kaygılı ise (aşırı

uyarılmışlık) öğrenme olumsuz etkilenir. Burada

bahsedilen de organizmanın yeterli genel

uyarılmışlık halinde olmasıdır.

(Cevap C)

4. Öğrenme kuramları aşağıdakilerden hangisini

açıklamaktadır?

A) Sınıfta en etkili öğretme ortamlarının nasıldüzenleneceğini

B) Öğrenmenin hangi koşullar altında oluşacağınıya da oluşmayacağını

C) Öğrenme güçlüklerinin nedenleriniD) Sınıflarda tam öğrenmenin nasıl olacağınıE) Hepsi

ÇÖZÜM:

Öğretme ortamlarının düzenlenmesi ve sınıfta tam

öğrenme öğretme ilke ve yöntemleriyle ilgilidir.

Öğrenme güçlüklerinin nedenleri ise gelişim ile

ilgilidir. Öğrenme kuramları ise öğrenmenin nasıl

olduğunu hangi ortamlarda oluşacağını ya da

oluşmayacağını açıklar.

(Cevap B)

3. Aşağıdakilerden hangisi öğrenilmiş bir davranış

degildir?

A) Kan şekeri düşen birinin tatlı yemesiB) Önündeki aracın fren lambalarının yandığını

gören sürücünün frene basmasıC) Öğrencinin kalemi doğru formda tutabilmesiD) Çocuğun sorulduğunda telefon numarasını

söylemesiE) Bebeğin ağzına verilen her şeyi emmeye

çalışması

m"otrUJ Q

'öc.Öğrenilmemiş, bir türe özgü ve bir türün bütün

fertlerinde aynı olan, doğuştan gelen, niçin

yapıldığı organizma tarafından bilinmeyen

davranışlar aşağıdaki kavramlardan hangisiyle

açıklanır?

A) RefleksB) İçgüdüC) MotivasyonD) Fizyolojik güdüE) Sosyal güdü

Öğrenme yaşantı sonucu davranışta meydana

gelen kalıcı değişikliklerdir. Yani öğrenilmiş

davranışın yaşantı sonucu (doğuştan

getirilmemiş), kalıcı (alkol ve hastalıkların yol

açtığı geçici davranışlar değil) olması gerekir.

Yani doğuştan getirdiğimiz refleksler öğrenme

ürünü davranışlar değildir. Bebeğin doğumla

birlikte getirdiği emme refleksi öğrenilmiş bir

davranış değildir. A seçeneğinde kan şekeri

düşen birinin tatlı yemesi onun tatlının kan

şekerini yükselttiğini bildiğini gösterir. B

seçeneğinde ise sürücü öndeki arabanın

arkasında yanan ışıkların fren yapıldığında

yandığını bilip frene basması vardır. C ve D

seçenekleri de yaşantı sonucu oluşan kalıcı

davranışlardır.

(Cevap E)

Soruda içgüdü'nün açıklaması yapılmıştır

(Cevap B)

Bir öğretmen çok uğraşmasına rağmen birinci

sınıftaki Ayşe'ye düz kısa çizgi çizmeyi

öğreternemektedir.

Ayşe'nin öğrenememesinin

aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) Olgunlaşma C) Ön öğrenmeler E)Yaş

nedeni

B) ZekaD) Fizyolojik durum

20- -OĞRENME PSİKOLOJİSL

8. Davranış organizmanın her türlü etkinliğidir.

Buna göre;

I. İçgüdüsel davranış

II. Refleks davranış

III. Alkol ve ilaçların etkisiyle oluşan davranış

IV. Yazı yazma davranışı

İfadelerinden hangisi doğuştan varolan

davranışlara örnek olarak gösterilebilir?

A) I- II B) Yalnız IIIC) Yalnız IV D) III ve IVE) Yalnız I

ÇÖZÜM:

I ve II. doğuştan varolan, III. geçici davranış, IV.

sonradan kazanılan davranıştır.

(Cevap A)

Öğrenmeyi etkileyen faktörler yukarıdaki sorunun

seçeneklerinde sıralanmıştır. Bu etkenlere

baktığımızda Ayşe'nin öğrenememe sebebi yeterli

olgunluğa ulaşamaması, zeka olarak bir

yetersizlik, ön öğrenmelerdeki yani zorunlu

öğrenmelerdeki bir eksiklik ya da fizyolojik olarak

bir rahatsızlık olabilir. Fakat yaş etkenine

baktığımızda yani yaşın ilerledikçe öğrenme

seviyesinin ve hızının düşmesi Ayşe için söz

konusu olamaz çünkü yaşı bu öğrenme görevini

gerçekleştirmek için uygundur.

(Cevap E)

o

7. Öğrenme yaşantı ürünü kalıcı izli davranış değiş

olarak tanımlanır.

Yukarıdaki açıklamaya göre aşağıdakilerden

hangisi öğrenmenin gerçekleşmesi için gerekli

özelliklerden birisi değildir?

A) Davranışta gözlenebilir değişme olmasıB) Davranıştaki değişmenin nisbeten sürekli olmasıC) Davranıştaki değişmenin yaşantı sonucu

oluşmasıD) Öğrenmenin yaşantı ürünü olmasıE) Öğrenmenin sadece büyüme sonucu oluşması

A-B-C-D seçenekleri öğrenmenin gerçekleşmesi

için gerekli özelliklerdir. Öğrenmenin sadece

büyüme sonucu oluşmaması gerekir. Doğru

cevap E seçeneğidir.

(Cevap E)

S 9. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme ürünü bir

davranış degildir?

A) Çocuğun eline aldığı her şeyi ağzına götürmesıB) Köpeğin bahçeye giren yabancı bir kişiye

havlamasıC) Köpeğin havladığını gören kişinin kaçmaya

başlamasıD) Sahibinin geldiğini gören kedinin sahibinin

ayakları arasında dolaşmasıE) Annesinin mama getirdiğini gören bebeğin

gülmesi

Çocukların ilk aylarda nesneleri tanımak için

ağzına götürmeleri reflekstir. Bu davranışlar

öğrenme ürünü değildir. Köpeğin yabancı kişiyi

ayırt etmesi, köpek havladığında tehlikeli

olabileceği, kedinin sahibini tanıması ve bebeğin

annesinin mama getirmesini ayırt etmesi yaşantı

sonucu kazanılmış davranışlardır ve öğrenme

ürünüdür.

(Cevap A)

10. Öğrenilmemiş davranışlarla ilgili olarak;

I. Annelik

II. İpek böceğinin koza yapması

III. Örümceğin ağ örmesi

IV. Kırlangıçların yuva yapması

V.Arının bal yapması

İfadelerinden hangisi içgüdüye örnektir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) ll-lll- IV- VE) I- IV

-EGITIM BILIMLERI-

12. "Sağlam kafa sağlam vücutta,- bulunur" sözü öğrenmeyi etkileyen etkenlerden hangisi ile açıklanabilir?

A) GüdülenmeB) Fizyolojik özelliklerC) Genel uyarılmışlık haliD) Ön öğrenmelerE) Zekadüzeyi

Öğrenmeyi etkileyen etkenler göz önünde bulundurulduğunda fizyolojik engellerin öğrenmeyi güçleştirdiği, bedensel olarak sağlıklı bireylerin sağlıklı olmayanlara göre daha hızlı ve kolay öğrendikleri görülür.

(Cevap B)

D) I- II

21

II-III-IV-V içgüdüdür. I içgüdüsel davranıştır.

(Cevap C)

txUJQ

H.Nasrettin Hoca bir gün ata binmeye heveslenmiş. Ancak atın üstüne çıkmayı bir türlü başaramamış. Bunun üzerine, "Hey gidi gençlik hey!" diyerek içini çekmiş. Şöyle bir çevresine bakınıp kimsenin olmadığını görünce de kendi kendine, "Hoca, Hoca! Senin gençliğini de biliriz." demiş.

Bu f ıkrada Nasret t in Hoca'nın ata binememesini, önce, genç olmamasına bağladığı halde, sonradan gençliğinde de ata binemediğini itiraf etmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Sosyal etkinin yokluğuB) Fiziksel yetersizlikC) Algısal bozuklukD) Dikkat ve güdü eksikliğiE) Öğrenme güçlüğü

13. Tolga matematik dersini Ayşe'den daha çok sevmektedir. Evde boş zamanlarında yardımcı kitaptaki problemleri çözmektedir. Matematik sınavlarından da her zaman Ayşe'den yüksek not almaktadır."

Tolga ve Ayşe arasındaki öğrenme düzeylerindeki farklılık aşağıdaki etkenlerden hangisi ile yakından ilgilidir?

A) Genel uyarılmışlık haliB) GüdülenmeC) ZekadüzeyiD) OlgunlaşmaE) Cinsiyet

Nasrett in Hoca'nın gençliğinde de ata binemediğini itiraf etmesi, çevresinde bakıp kimsenin olmadığı gördükten sonradır. "Sosyal etkinin yokluğu" Nasrettin Hoca'nın gençliğinde de ata binemediğini itirafının nedenidir.

(Cevap A)

Organizmayı bilme ve öğrenmeye iten güç güdüdür. Tolga dersi Ayşe'den daha çok sevdiği için daha çok güdülenmiştir. Bu iki öğrenci arasındaki öğrenme farkının en büyük nedeni Tolga'nın daha iyi güdülenmesidir.

(Cevap B)

22- -OGRENME PSİKOLOJİSİ-

14. Bir psikolog küçük bir çocuğa, çocuğun su içme ihtiyacı olup olmadığına dikkat etmeden, bir bardak su gösterip "su" demeyi öğretmeyi denemiş ama başarılı olamamıştır. Daha sonra aynı çocuk su içmek istediğinde psikolog ona bir bardak suyu gösterip birkaç kez "su" demiş ve bunu çocuğun her susamasında tekrarlayarak çocuğa "su" dedirtmeyi başarmıştır.

Psikologun çocuğa "su" demeyi öğretme denemesi, öğrenmede aşağıdakilerden en çok hangisinin önemini ortaya koymaktadır?

A) AlıştırmaB) BıktırmaC) Deneme - yanılmaD) MotivasyonE) Transfer

ÇÖZÜM:

Çocuğun su ihtiyacı hissettiğinde "su" demeyi öğrenmesi, öğrenme üzerinde ihtiyacın ortaya çıkardığı motivasyondan dolayıdır. Susuzluk çocuğun motivasyonunu arttırmıştır.

(CevapD)

15. Önceden bazı faaliyetlerin öğrenilmiş olmasının, — sonradan başka faaliyetlerin öğrenilmesini £j kolaylaştırmasına "olumlu transfer" denir.

Aşağıdakilerden hangisinde, olumlu transferin en az olması beklenir?

Önceden öğrenilmiş olan

A) Basketbol oynama

B) İngilizce öğrenmek

C) Bisiklet kullanma

Sonradan öğrenilecek olan

Voleybol oynama

Fransızca öğrenmek

Motosiklet kullanma

D) Müziksetiniçalıştırma Bağlama çalma

E) Matematik Muhasebe

Müzik setini çalıştırabilen bir insanın bu bilgisi, onun bağlama çalmasını kolaylaştırmaz. Bu durumda olumlu transfer en azdır.

(Cevap D)

-EĞİTİM BİÜMLERİ- 23

1. "Etkili bir öğrenmenin sağlanabilmesi için öğrenme

malzemesinin imkan sağladığı ölçüde parçadan

bütüne gidilerek öğrenilmesi gerekmektedir"

anlayışına sahip olan bir öğretmen, öğrenme

malzemesini parçalara ayırırken aşağıda verilen

ifadelerden hangisini dikkate almaz ?

A) Parçalar arasında anlamsal bir ilişkinin olmasınıB) Parçaları birleştirme eyleminde zamansal

yakınlığın olmasınıC) Her konunun parçalara ayrılamayacağı ilkesiniD) Parçaları birleştirirken zamansal yakınlık ve

anlamsa! bütünlük kriterlerinin önemsiz olduğuanlayışını

E) En iyi konu ağırlıklı öğrenmenin parçadanbütüne doğru olduğu anlayışını

2. Bir coğrafya dersinde öğretmenin "çocuklar, bu

anlatacağım konu sizin ÖSS sınavında başarı

sağlamanız için çok önemlidir" ifadesi ile derse

başlaması, bu öğretmenin öğrencilerin öğrenme

üzerinde etkili olan hangi özelliğini dikkate

aldığını ifade etmektedir?

A) Bireysel farklılıklarB) GüdülenmeC) Ön öğrenmeler ve geçmiş yaşantılarD) Fizyolojik durumE) Kaygı düzeyi

crUiQ

'vcUJ

Bir ana okulu öğretmeni çocuklara "kırmızı" sıfatını

öğretirken daha önceden öğretmiş olduğu "beyaz"

sıfatından yararlanmakta, kısacası bu öğretmen

çağrışımlar yoluyla öğretim faaliyetinde

bulunmaktadır.

Bu ana okulu öğretmeninin uyguladığı bu

yöntem öğrenmeyi etkileyen faktörlerden birisi

olan öğrenme malzemesinin hangi özelliği ile

örtüşmektedir?

A) Kavramsal çağrışımB) Anlamsal çağrışımC) Telaffuz edilebilirlikD) Konunun yapısıE) Öğrencinin öğrenme düzeyi

Aşağıdakilerden hangisi öğrenmeyle ilgili

olarak yanlış bir ifadedir?

A) Öğrenme sonucunda bir davranış değişikliğimeydana gelir.

B) Bir davranışın öğrenme olabilmesi için odavranışın mutlaka yaşantı ürünü olmasıgerekmektedir.

C) Öğrenme ürünü olan davranış kendiliğindenortaya çıkacağı gibi bireyin isteğine bağlı olarakda ortaya çıkabilir.

D) İnsanlarda zihinsel gelişim aynı yaşlarda ve aynıyapıda meydana geldiği için belli bir yaşa kadarinsanların öğrenmeleri aynı düzeydegerçekleşmektedir.

E) Bireylerin her öğrenmesi mutlaka istendik yöndeolmayabilir. Bireyier toplum tarafından genelkabul görmeyen davranış ve sözleri deöğrenebilirler.


3. Karnı acıkan ve susayan bir bireyin ne yiyeceğine

ve ne içeceğine karar vermesi aşağıdaki

kavramlardan hangisi ile açıklanabilir?

A) İçgüdüB) DavranımC) ÖğrenmeD) EdimE) Refleks

6. "Bir bireyin kendisinden istenilen bir davranış

değişikliğini gösterebilmesi için gerekli biyolojik

donanıma sahip olması" ifadesi aşağıda verilen

kavramlardan hangisinin karşılığıdır?

A) Ön öğrenmeler ve geçmiş yaşantılarB) Türeözgü hazıroluşC) Fizyolojik durumD) OlgunlaşmaE) Hazırbulunuşluk

24- -OGRENME PSIKOLOJISL

7. "Papağana konuşmayı öğretebiliriz ama serçeye konuşmayı öğretemeyiz"

Yukarıdaki örnek öğrenmeye etki eden hangi

faktörle açıklanabilir?

A) OlgunlaşmaB) Genel uyarılmışlık haliC) Eski yaşantılarD) Motivasyon (Güdü)E) Türe özgü hazır oluş

10. Çocukları okula gönderme yaşı ile ilgili tartışmalar öğrenmeyle ilgili hangi kavramı sorgulamaktadır?

A) TüreözgühazıroluşB) OlgunlaşmaC) Önceki bilgiler (aktarma)D) GüdülenmeE) Dikkat

8. Atış talimi için birbirine denk iki grup ele alınmış ve atış talimi yapan iki gruptan birine atış sonrası isabet dereceleri hakkında bilgi verilmiş, diğer gruba ise bilgi verilmemiştir. Atış sonrası hedefe isabetle ilgili biigi verilen grubun bilgi verilmeyen gruba göre daha kısa sürede hedefe ulaştıkları görülmüştür.

Yukarıdaki örnek olayda hedefe isabetle ilgili bilgi verilen grubun başarısı öğrenmeye etki eden hangi faktörle açıklanır?

A) TransferB) KetvurmaC) MotivasyonD) Geri bildirimE) Genel güdülenmişlik hali

11. Sınıfta öğretmenin anlattıklarının ne işe yarayacağını anlayamayan bir öğrenci dersi öğrenememektedir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile

açıklanabilir?

A) Öğrenci yeterli olgunluğa ulaşmamıştır.B) Öğrenci yeterince uyarılmamıştır.C) Öğrenci gerekli aktarmaları yapamıyordur.D) Öğrenci güdülenmemiştir.E) Öğrenci dikkatsizdir.

12. Aşağıdaki verilen davranışlardan hangisi refleks değildir?

A) Ağzı sulanmakB) Gözünü kırpmakC) Soğuktan titremekD) Birine gülmekE) Dize vurulduğunda ayağmı kaldırmak

9. Derste yüksek not alan bir öğrencinin durumunu açıklayan ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) Başarı güdüsü doyurulmuştur, artık çalışmayagerek duymaz.

B) Başarı güdüsü doyurulmuştur, ama güdüleryeniden ortaya çıkar.

C) Başarı güdüsü doyurulmuştur, artık saygınlıkgüdüsü harekete geçer.

D) Başarı güdüsü doyurulmamıştır, yenidençalışmaya başlar.

E) Başarı güdüsü doyurulmamıştır, ama başkagüdüler harekete geçer.

13. Tekrar ya da yaşantı sonucunda organizmanın davranışlarında meydana gelen oldukça kalıcı değişikliklere ne denir?

A) İçgüdüB) RefleksC) İçgüdüsel davranışD) ÖğrenmeE) Karşıhk

-EGITIM BILİMLERİ- 25

14. Doğuştan getirilen, belli bir uyarıcıya karşı organizmanın belli ve basit bir davranış gösterme eğiiimine refleks denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi refleks degildir?

A) Diz kapağımıza vurulunca dizimizin yukarıkalkması

B) Şiddetli bir patlama ile irkilmeC) Limonu görünce ağzımızın sulanmasıD) Göz bebeğinin ışıkta küçülmesi veya büyümesiE) Bir arkadaşımıza bir şeyler anlatmak için göz

kırpmak

17. I. Sınıfını geçerse bisikletle ödüllendirileceğini bilen çocuk öğrenmek için daha çok çaba harcar.

II. Futbolcu olmak isteyen bir çocuk bu alana dahafazla zaman ayırır ve daha iyi öğrenir.

III. KPSS'yi kazanmak isteyen bir öğretmen adayıders çalışmak ve dershaneye gitmek gibidavranışlarda bulunur.

Yukarıdaki örnekler öğrenmeye etki eden hangi

faktörle açıklanır?

A) OlgunlaşmaB) Genel uyarılmışlık hali ve kaygıC) MotivasyonD) Geçmiş yaşantılarE) Dikkat

otcLUQ

15. I. Quiz çalışması sonucu cevapların hemen "ğverilmesi | |

II. Deneme sınavları sonrası öğrencinin doğru ve s

yanlışları konusunda bilgilendirilmesi ;E

İU

Yukarıdaki ifadeler öğrenmeye etki eden hangi z;faktörle açıklanır? :ğ

lii

A) Öğrencinin aktif katılımıB) Geri bildirimC) Geçmiş yaşantılarD) Genel uyarılmışlık haliE) Öğrenilen konunun yapısı

18. Aşağıdakilerden hangisinde gözlemsel öğrenme süreci doğru olarak sıralanmıştır?

A) Dikkat-Akılda Tutma-Davranışı Tekrarlama-Pekiştirme, Güdüleme

B) Davranışı Tekrarlama-Pekiştirme, Güdüleme-Akılda Tutma-Dikkat

C) Akılda Tutma-Dikkat-Pekiştirme, Güdüleme-Davranışı Tekrarlama

D) Pekiştirme, Güdüleme-Dikkat-Akılda Tutma-Davranışı Tekrarlama

E) Dikkat-Pekiştirme, Güdüleme-DavranışıTekrarlama-Akılda Tutma

16. Aşağıdaki verilen davranışlardan öğrenilmiş davranıştır?

A) Ağzı sulanmakB) Futbolda zamanında topa vurmakC) Sezgilerine göre davranmakD) Annenin çocuklarını korumasıE) Ayağı kayınca düşmek

hangisi

19. Bir dersanede KPSS hazırlık öğrencileri üzerinde rehberlik servisi tarafından yapılan bir araştırmada öğrencilerin gelecekle ilgili kaygıları araştırılmış ve öğrencilerin % 60'ının normal, % 20'sinin yüksek, % 20'sinin düşük kaygı seviyelerinde olduğu tesbit edilmiştir.

Yukarıdaki örnek olayda öğrencilerin yaşadıkları kaygı seviyeleri öğrenmeye etki eden hangi faktörle açıklanır?

A) TüreözgühazıroluşB) Geçmiş yaşantılarC) MotivasyonD) Genel uyarılmışlık haliE) Dikkat


20.1. Şiddetli bir patlama ile irkilme

II. Karetta deniz kaplumbağalarının her yıl aynızamanda sahile yumurtalarını bırakması

III. Bir bebeğin doğar doğmaz ağlaması

IV. Yemekten sonra dişlerimizi fırçalamamız

V. Acıkma, susama, ışık, ses vb.

Yukarıdaki örnekler sırasıyla hangi kavrama karşılık gelir?

A) Refleks - Öğrenme - İçgüdü - İçgüdüsel davranış- Uyarıcı

B) Refleks - İçgüdü - Refleks - Öğrenme - UyarıcıC) Uyarıcı - Öğrenme - Refleks - İçgüdüsel

davranış - içgüdüD) İçgüdü - İçgüdüsel davranış - Refleks - Öğrenme

- UyarıcıE) Refleks - İçgüdüsel davranış - Öğrenme -

Uyarıcı - İçgüdü

21.1. Bisiklet kullanmayı bilen birinin motosiklet kullanmayı hiç bilmeyene göre daha kolay öğrenmesi

II. İki parmak daktilo kullanmasını bilen birinin, hiç bilmeyene göre 10 parmak daktilo kullanmasını daha geç öğrenmesi

Yukarıdaki örnekler öğrenmeye etki eden faktörlerden hangisine örnek olarak verilebilir?

A) KetvurmaB) TransferC) DönütD) OlgunlaşmaE) Genel uyarılmışlık hali

23. Bireyin çürük bir dişi için dişçiye gitmesi, dişinin ağrıdığını fark etmesiyle mümkündür.

Yukarıdaki açıklama aşağıdakilerden hangisine örnekolur?

A) Uyarıcının şiddetineB) Uyarıcının önemineC) Algı yanılmasınaD) Duyu organlarının sağlıklı olmasınaE) Motivasyona

24. Aşağıdakilerden hangisinde negatif transfer söz konusu değildir?

A) On parmakla daktilo yazmayı biimenin,bilgisayar klavyesini kullanmayı zorlaştırması

B) Şiir ezberleyen birinin, fizik çalıştıktan sonra şiiriunutması

C) Solak birinin, sağ elle yazı yazmayı zoröğrenmesi

D) Direksiyonu solda olan bir arabayı süren kişinin,sağda olan arabayı sürerken zorlanması

E) Notasız saz çalmayı öğrenen birinin, nota ile sazçalmayı daha zor öğrenmesi

22. Eskiden marangoz olan, fakat sağlık nedeni ile bu mesleği bırakmak zorunda kalan bir kişinin, yelkenli maketi yapmaya başlaması ve bu beceriyi, marangoz olduğu için daha kolay öğrenmesinde hangi faktörün önemi vardır?

A) MotivasyonB) Operant şartlanmaC) Pozitif transferD) Negatif transferE) Programlı öğrenme

25. Öğrenmenin tanımı ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Doğuştan getirilen ve belli bir uyarıcıya karşıgösterilen tepkisel davranışlara öğrenmedenilmektedir.

B) Organizmanın gözle görülebilen ya dagörülemeyen, açık ya da örtük her türlüdavranışına öğrenme denilmektedir.

C) Doğuştan getirilen ve bir türün bütün üyelerindeaynı şekilde var olan davranışlara öğrenmedenilmektedir.

D) Bireyin kendi yaşantıları yoluyla davranışlarındameydana gelen oldukça kalıcı izli davranışdeğişikliklerine öğrenme denilmektedir.

E) Doğuştan getirilen ve belli bir uyarıcısı olan hertürlü davranışa öğrenme denilmektedir.

-EGİTIM BILIMLERI- 27

26. Öğrenme, deneyimler ve eğitim yoluyla

davranışlarda meydana gelen değişikliklerdir.

Ancak organizmada görülen tüm davranış

değişikliklerini öğrenme olaraktanımlayamayız.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi öğrenme

sonucu davranışta meydana gelen bir

değişikliktir?

A) Ördek yavrularının yüzmesiB) Bebeğin emeklemeye başlamasıC) Çocuğun annesinin sesini ayırt etmesiD) Bireyin soğuk suya girdiğinde ürpermesiE) Aç bir kedinin ciğer gördüğünde yalanmaya

başlaması

30. Sürekli olarak uyarıldığı halde elektrik düğmeleri ile

oynamayı sürdüren çocuk, bir kez çarpıldığında bu

tür aletlerden uzak durmayı öğrenir.

Çocuktaki bu davranış değişikliğini sağlayan

unsur aşağıdakilerden hangisidir?

A) GüdüB) RefleksC) ÖdülD) CezaE) Olumsuz pekiştirme

27. Aşağıdakilerden hangisi yaşantı ya da tekrar

sonucu meydana gelen davranış değişikliğidir?

A) İçdürtüB) RefleksC) İçgüdüD) AlışkanlıkE) Koşulsuz tepki

enotrUJo'öcLU _ l&

CQ

Ü'tz

28. Bir kez yapılan ve ödüllendirilen bir davranış, bir :a

çok kez yapılıp da ödüllendirilmeyen davranışlara

göre daha kolay benimsenir.

Burada öğrenmeyi sağlayan hangi etken

vurgulanmaktadır?

A) GüdülenmeB) TransferC) PekiştirmeD) TekrarE) Kaygı

29. Aşağıdakilerden hangisi birincil pekiştireçtir?

A) SosyalonayB) YiyecekC) BaşarıD) StatüE) Para

CEVAP ANAHTARI

1.D 2. B 3.C 4. B

5. D 6. B 7 tZ 8. D

9. B 10. B 11.D 12. D

13. D 14. E 15. B 16. B

17. C 18. A 19. D 20. B

21. B 22. C 23. A 24. B

25. D 26. C 27. D 28. C

29. B 30. D

2&- -OĞRENME PSİKOLOJİSİ-

Bir öğrenci, matematik dersindeki öğrenme

eksiklerini tamamlayarak başarı düzeyini

yükseltiyor. Bu öğrenci fizik dersindeki çabalarında

bir değişiklik yapmadığı halde, onun bu dersteki

başarısında da yükselme oluyor.

Bu durum, aşağıdakilerden hangisine örnektir?

(2001 KPSS)

A) Zihinde canlandırmaB) Bilişsel öğrenmeC) Negatif transferD) Olumlu aktarmaE) Genelleme

Bilgi etkili bir şekilde kodlanamadığı taktirde

kolayca geri getirilemez. Hatırlamanın temel ilkesi

etkili kodlamadır. (N. Senemoğlu, Gelişim,

Öğrenme ve Öğretim, s.325) Bilgiyi kodlamak için

çeşitli stratejiler kullanılır. Anlamlandırma, tekrar,

örgütleme gibi. İnsan için en kalıcı öğrenme yani

kolay kodlanabilen bilgiler basit olanlardır.

Karmaşık bilgi içeriği zor öğrenilir zor hatırlanır.

Fakat kişi için anlamlı, güniük hayatta

kullanabileceği ilgi çekici bilgiler daha kolay

öğrenilir.

(Cevap C)


Ön öğrenmeler sonraki öğrenmeleri olumlu ya da

olumsuz yönde etkiler. Ön öğrenmelerin sonraki

öğrenmeleri desteklemesine ve kolaylaştırmasına

olumlu aktarma denir. Mesela gitar çalmayı bilen

bir kişi saz çalmayı bümeyene göre daha kolay ve

çabuk öğrenir. Buna olumlu aktarma denir.

Sorudaki örnekte de öğrencinin matematikteki

eksik öğrenmeleri tamamlaması matematik ve

fizik ilişkili olduğu için fizik dersindeki başarısını

yükseltmiştir.

(Cevap D)

o >-

S 3. Bir anne, iki yaşındaki oğluna ezbere 100'e

kadar saymayı öğretmeye çalışmakta, fakat

bunu başaramamaktadır.

Bu başarısızlığın temel nedeni

aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir? (2001

KPSS)

A) Fiziksel yoksunlukB) Kullanılan öğretme yönteminin yetersizliğiC) Genef uyarılmışlık haliD) ZekâdüzeyiE) Öğrenmeyehazırolmadüzeyi

2. Aşağıdakilerden hangisi, öğrenilen malzemenin

hatırda tutulmasını zorlaştırır? (2001 KPSS)

A) Anlamlı olmasıB) Sık kullanilmasıC) Karmaşık olmasıD) İlgi çekici olmasıE) Birden çok duyuya hitap etmesi

Olgunlaşma, çevrenin çok büyük bir etkisi

olmaksızın organizmanın belli bir sıra ve düzen

izleyerek yeni görevlere hazır hale gelmesidir.

Öğrenmeye hazır olma düzeyi öğrenmenin en

temel gereğidir. Her gelişim döneminin kendine

has özellikleri vardır. Birey asla bu özelliklerinin

üzerinde bir öğrenme gerçekleştiremez. 2 yaşında

bir çocuk sayma becerisi için gerekli zihinsel

yeterliğe (hazır bulunuşluğa) sahip olmadığı için

100'e kadar sayamaz.

(Cevap E)


4. "Uzanarak ya da çok rahat bir kanepede ders

çalışmayınız. Işığı iyi alan bir masada, sandalyeye

oturarak çaiışınız."

Lise öğrencilerine yönelik böyle bir önerinin

temel dayanağı aşağıdakilerden hangisidir?

(2001 KPSS)

A) Öğrenmede kullanılan bilişsel yaklaşımlarınbireyden bireye farklılık göstermesi

B) Öğrenme hızının dersin özelliklerine göredeğişmemesi

C) Öğrenme için öncelikle belirli bir geneluyarılmışlık durumunun gerekli olması

D) Ders çalışmanın planlı çaba gerektiren ciddi biriş olması

E) Öğrencinin evde kendi kendine çalışabiteceği biryere ihtiyacının olması

Öğrenmeyi etkileyen etkenler;

Olgunlaşma: Organizmanın davranışı

öğrenebilmesi için zihinsel ve bedensel olarak

belli bir olgunluğa ulaşması gerekir.

Yaş: Genç yetişkinlikte en iyi öğrenme gerçekleşir

ve yaşiandıkça insanlarda öğrenme hızı ve

kapasitesi düşer.

Zeka: Zeka öğrenmeyle doğru orantılıdır. Zeka

düzeyi arttıkça öğrenme hızı ve kapasitesi de

artar.

Fizyolojik durum: Fiziksel yoksunluklar

öğrenmeyi olumsuz etkiler.

Güdülenme: Güdü bireyi harekete geçiren

güçtür. İçsel ve dışsai olabilir. Kişinin bir konuya

karşı duyduğu merak ve öğrenme arzusu içsel

güdülenme; bir ödül, güzel not alma isteği de

dışsal güdülenmedir ve bunlar bireyi öğrenme için

harekete geçirir.

Genel uyarılmışlık hali: Öğrenmenin

gerçekleşmesi için organizmanın belli bir

uyanıklıkta olması gerekir. Kişi dikkatli ve uyanık

değilse ya da çok aşırı kaygılı ise (aşırı

uyarılmışlık) öğrenme olumsuz etkilenir. Örnekte

belirtilen öğrencinin uzanarak loş ışıkta ders

çalışması uyarılmışlık düzeyini düşürür.

(Cevap C)

o tc ıu o"E tu

Aşağıdakilerden hangisi, öğrenme

yoluyla kazanılan bir davranış degildir ? (2001

KPSS)

A) Çocuğun topu yere düşürmeden ayağındazıplatması

A) Postacının sokak isimlerini hatırlamasıB) Elektrik tamircisinin televizyondaki arızanın

nedenini kısa sürede bulmasıC) Çocuğun yüzüne rüzgâr gelince gözlerini

kırpmasıE) Aşçının kokusunu aldığı yemeğin

pişmediğini bilmesi

Bir davranışın öğrenilmiş olarak kabul edilebilmesi

için bu davranışın yaşantı yoluyla sonradan

kazanılması ve kalıcı olması gerekir. Doğuştan

getirdiğimiz refleksi davranışlar öğrenme ürünü

değildir. Çocuğun emmesi, diz kapağına

vurulduğunda ayağın hareket etmesi, gözümüzü

kırpmamız vb. gibi refleks davranışiar öğrenme

sonucu oluşmaz. Ayrıca organizmanın hemostatik

denge içerisinde gerçekleştirdiği faaliyetler de

(nefes alma, vücut ısısının terlenerek

ayarlanması) öğrenme ürünü değildir. Bunların

haricinde organizmanın ilaç, hastalık vb. etkisiyle

gösterdiği geçici davranış değişiklikleri de

öğrenme ürünü değildir. Öğrenme çevreyle

etkileşim sonucunda oluşmuş kalıcı davranış

değişiklikleridir.

(Cevap D)

Lise 2. sınıfta okuyan bir öğrenci matematik

öğretmenine, dersine çalışmayı son güne

bırakmasına rağmen sınavda yüksek bir puan

aldığını söylemiş; öğretmeni de ona, bu başarısıyla

övünmemesi gerektiğini belirtmiştir.

Öğretmenin bu sözü, onun aşağıdaki

görüşlerden hangisini benimsediğini gösterir?

(2001 KPSS)

A) Kalıcı bir öğrenme için düzenli çalışmak gerekir.A) Sınavlarda son günde hazırlanan öğrenci, ancak

çok zeki ise yüksek puan alabilir.B) Son günde beklenmeyen bir durum olursa

öğrenci sınavdan düşük puan alabilir.C) Öğrencinin bir daha asla bu başarıyı

gösteremeyeceğiE) Her ders için farklı bir çalışma süresi

yeterliolabilir.

pışıp


ÇOZUM:

Anlamlı ve kalıcı öğrenme için düzenli çalışmak gerekir. Sınavlara son akşamda çalışan öğrenci bu bilgileri sadece kısa süreli belleğine koyar ve onları hemen yarınki sınâvda kullanır ve daha sonra tekrar etmezse bu bilgiler unutulur. Ancak daha kalıcı öğrenmeler için öğrendiklerini kendisi için anlamlı bir formda uzun süreli belleğine kodlamalıdır. Bu öğrencinin öğrendikleri geçicidir.

(Cevap A)

8. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme sonucu oluşan bir davranış degildir ? (2002 KPSS)

A) Bireyin yemekten sonra dişlerini fırçalamasıB) Şoförün kırmızı ışığı görünce frene basmasıC) Bireyin 2x5 in 10 ettiğini söylemesiD) Şiddetli bir gürültü olduğunda bebeğin gözlerini

kırpmasıE) Postacının girdiği sokağın ismini levhaya

bakmadan söylemesi

Şiddetli seste bebeğin gözlerini kırpması ani, refleksi bir davranıştır. Refleks doğumdan itibaren getirdiğimiz davranıştır. Sonradan yaşantı yoluyla kazanılan bir davranış değildir.

(Cevap D)

7. Bir davranışın "öğrenilmiş davranış" olarak nitelenebilmesi için,

I. alkol ve ilaç gibi bir etkene bağlı olarak ortaya

çıkma.

II. bireyde, belirli bir yaşantıdan sonra görülme,

III. nispeten kalıcı olma,

IV. bedensel bir değişikliğe bağlı olmadan ortayaçıkma

özelliklerinden hangilerine sahip olması gerekir? (2002 KPSS)

A) Yalnız III D) 11,111 ve IV

I. Alkol ilaç gibi bir etkene bağlı olarak ortayaçıkan davranışlar geçici davranışlardır veöğrenme sonucu oluşmazlar. Yani alkolün veilacın etkisi varken söz konusu olan, bunlarınetkisi geçince yapılamayan davranışlardır.

II. Yaşantıdan sonra görülme,

III.Nispeten kalıcı, olma,

IV. Bedensel bir değişikliğe bağlı olmadan ortayaçıkma (sadece büyüme ve olgunlaşmaya bağlıolarak ortaya çıkan - bedensel değişiklikdavranışlaröğrenme ürünü sayılmazlar)

Öğrenilmiş davranışlardır. (II, III ve IV)

9. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme sürecinde rol oynayan dış etkenlerden biridir? (2002 KPSS)

A) Psikolojik özelliklerB) İlgi-tutumC) Öğrenme güdüsüD) ZekâdüzeyiE) Ders kitabı

Kişinin psikolojik özellikleri, öğrenmeye karşı ilgi ve tutumları, güdülenme ve zeka düzeyi öğrenmeyi etkileyen içsel etkenlerdir. Bu etkenler bireyin kendisiyle ilgili etkenlerdir. Ders kitabı ise dışsal bir uyarıcıdır. Bireyin dışında olan bir etkendir. Ders kitaplarının öğrenmeyi kolaylaştıracak şekilde düzenlenmesi, basit ya da karmaşık olarak hazırlanması dış etkenlerdendir.

(Cevap E)

B) Yalnız II E) I ve IV

C) I, II ve

(Cevap D)


10. Bir uzman velilere "Çocuklarınızın ödevlerini bir masa başında çaiışarak yapmalarını sağlayınız. Bir koltuğa uzanarak, yatarak ödev yapmalarına izin vermeyiniz. İyi aydınlatılmış bir masada çalışmalarını sağlayınız." şeklinde uyarılarda bulunmaktadır.

Uzmanın bu tür uyarılarda bulunmasmın temel nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? (2002 KPSS)

A) Yatarak ödev yapmanın genel uyarılmışlıkdüzeyini düşürebileceğini düşünmesi

B) Hareketsizliğin fiziksel gelişimi olumsuzetkileyebileceğini düşünmesi

C) Öğrencilerin hepsinde aynı çalışma alışkanlığınıgeliştirmek istemesi

D) Okul ve evdeki çalışma biçimlerinin birbirinebenzemesi gerektiğine inanması

E) İyi ışık almayan bir masada çalışmanın görmegüçlüğüne yol açabileceğini düşünmesi

Öğrenme, potansiyel olarak davranıştaki değişmeye; Performans îse bu potansiyelin davranışa dönüştürülmesine işaret eder. (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, s.90) Biz öğrenmeyi sadece gözleyebildiğimiz davranışiardan anlayabiliriz. Performans yani kişinin gözlenen davranışları öğrenmenin kanıtıdır. Ancak tüm öğrenme ürünleri hemen performansa dönüştürülmeyebilir. Yani birey öğrendiğini hemen değil daha sonra karşılaştığı bir durumda da kulianabilir.

(Cevap C)

Genel uyarılmışlık hali öğrencinin dikkatli ve uyanık olmasıdır. Bireyin dikkatli ve uyanık olmayışı ve aşırı uyarılmışlık öğrenmeyi olumsuz etkiler. Örneğin sınava hazırlanan öğrencilerin hiçbir kaygı duymaması ya da aşırı kaygılı olması çalışma üzerinde olumsuz etki yapar. Bir koltuğa uzanmak ya da loş ortamlar insanın uyarılmışlık halini olumsuz etkiler.

(Cevap A) 'g

11.0yun sırasında roiünü unutan bir aktörünü eleştiren yönetmenin, aktörün kendisini "Rolümü çok iyi öğrenmiştim." diyerek savunması üzerine ona, "Ben rolünü öğrenip öğrenmediğine, sahnede yaptıklarına bakarak karar veririm." yanıtını vermiştir.

Yönetmenin aktöre verdiği yanıt, aşağıdaki yargılardan hangisini doğrulamaktadır? (2003 KPSS)

A) Hatırlanamayan bir şey hiç öğrenilmemiştir.B) Davranışta meydana gelen her değişme

öğrenme sonucu değildir.C) Öğrenme, yalnızca gözlenen davranışlardan

anlaşılabilen içsel bir süreçtir.D) Öğrenme, yaşantılar sonucu ortaya çıkar.E) Öğrenilen bazı bilgiler unutulabilir.

12. Bir banka reklamı için köpekler ve rakunlardan yararlanmaya karar verilmiştir. Bu hayvanlara, bozuk paraları kumbaraya atmaları öğretilmeye çalışılmıştır. Köpekler kısa sürede bu beceriyi kazanmışlar, rakunlar ise bozuk paraları ağızlarıyla kumbaraya atmak yerine ön ayakları arasında tutmuşlardır. Pek çok deneme yapılmasına karşın, hiçbir rakuna bu beceri öğretilememiştir.

Köpekler ile rakunlar arasında gözlenen bu fark, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? (2003 KPSS)

A) OlgunlaşmaB) Türeözgü hazıroluşC) Genel uyarılmışlık haliD) Önceki öğrenilenlerin aktarımıE) Güdülenme

Asla bir kediye okuma yazma öğretemezsiniz ya da köpeğe konuşma öğretemezsiniz. Her canlı doğumuyla türüne özgü bazı donanımlarla dünyaya gelir. Mesela papağanların dil yapısı insan dilinin yapısına çok benzediği için bazı kelimeleri tekrar edebilirler. Çünkü doğuştan getirdikleri özellikler buna olanak verir. Aynı şekilde köpeklerin öğrenebilmesine karşın rakunların kumbaraya para atma davranışını öğrenememesi türe özgü getirdikleri potansiyelle yani hazır oluşlarıyla ilgilidir.

(Cevap B)

32- -OGRENME PSİKOLOJİSL

13. İlköğretim birinci sınıfa başlayan bir öğrenci,

öğretim yılının ilk aylarında iyi bir başarı göstermiş,

ilerleyen aylarda ise başarısı düşmüştür.

Aşağıdakilerden hangisi bu çocuğun

başarısındaki değişmenin bir nedeni olamaz ?

(2003 KPSS)

A) Okul öncesi eğitimde edinmiş olduğu bilgilerinbaşlangıçtaki öğrenmesine katkı sağlamışolması

A) Öğrenme isteğinin ilk aylarda daha güçlü olmasıB) Olgunlaşma düzeyinin ancak ilk aylarda ele

alınan konular için yeterli olmasıC) Öğrenme yaklaşımının ancak ilk aylarda ele

alınan konular için uygun olmasıE) Öğrenme yeteneğinin giderek azalması

Öğrenmeyi etkileyen etkenler açısından

düşünürsek bu birey geçici değişkenlerden

etkilenmiştir. Bireyin öğrenme yeteneği yani zeka

kapasitesi (bir kaza vb. olmazsa) değişmez, ilk

aylarda nasılsa daha sonra da aynı kalır. Fakat

öğrencinin güdülenmesi, ön bilgilerinin yeterliği

değişebilir.

(Cevap E)

14. Aşağıdaki durumların hangisinde bireyi

harekete geçiren gücün dışsal güdülenmeye

dayandığı kesindir? (2004 KPSS)

A) Bir öğrencinin kütüphanede dersin okumalistesindeki kitabı araması B Bir çocuğun,

okuduğu kitapları arkadaşınavermesi

C) Bir çocuğun, annesi ödül vaat ettiği için herakşam bulaşıkları yıkaması

D) Bir öğrencinin tüm sınavlardan en yüksek puanıalmak için çalışması

E) Bir çocuğun sabahları erken kalkıp okulagitmeden önce egzersiz yapması

o(Q"oUi

15. Eski öğrendiği telefon numarasını hatırda

tutan birisi telefon değiştiğinde yeni

numarayı öğrenmekte zorluk çekmekte ve

numarayı unutmaktadır.

Bu durum, aşağıdakilerden hangisine

örnektir? (2004 KPSS)

A) Geriye ket vurmaB) İleriye ket vurmaC) Geriyi desteklemeD) İleriyi desteklemeE) Olumsuz pekiştirme

Bireyin daha önce öğrenmiş olduğu bilgi ve

becerilerin yeni bilgi ve becerileri

etkilemesine transfer denir. Transfer olumlu

olabileceği gibi olumsuz da olabilir (Doç. Dr.

Dönmezer I, Eğitim Psikolojisi, s.175).

Olumsuz transfer ileriye ya da geriye

olabilir. Bireyin yeni öğrendikleri daha

önceki becer i ler in i ve öğrendikler in i

hatırlamasında zorluklara yol açıyorsa geriye

ket vurma, öğrenmeleri ilerideki yeni

öğrenmeleri güçleştiriyorsa ileriye ket vurma

denir. Kamyon kullanan bir kişinin daha önce

kullandığı hatde otomobil kullanmakta güçlük

çekmesi geriye ket vurmaya; F klavye

bilgisayar kullanan birisinin Q klavye

bilgisayar kuilanamaması ileriye ket

vurmaya örnek verilebilir. Soruda verilen

örnekte bireyin eski öğrendiği numara yeni

numarasını öğrenmesini güçleştirmekte yani

ileriye ket vurrnaktadır.

(Cevap B)

İçsel güdülenmede birey yaptığı davranıştan zevk

alır. Dıştan güdülenmede ise bireyi harekete

geçiren güç dıştandır. Yani birey iyi not almak için

ya da ödül almak için davranışı sergiler.

Yukarıdaki seçeneklere baktığımızda akşam

bulaşıklarını sadece annesinin vaat ettiği ödülü

almak için yıkayan çocuk dıştan güdülenmiştir.

Çocuğun bu davranıştan zevk aldığına dair hiçbir

ip ucu yoktur. (Cevap C)

16. Aşağıdakilerden hangisi öğrenilmiş bir davranış

degildir? (2005 KPSS)

A) Çocuğun sınavda karşılaştığı bir matematikproblemini çözmesi

B) Çocuğun ezberlediği şiiri yıl sonumüsameresinde okuması

C) Ahmet'in boş vakitlerinde kitap okumasıD) Veli'nin arkadaşlarının yanında sigara içmesiE) Ayşe'nin rahatsızlanıp ateşi çıktığında

huzursuzluk ve mızmızlık davranışlarısergilemesi


Öğrenme; davranışlarda meydana gelen kalıcı izli

değişikliklerdir. Hastalık, alkol, uyuşturucu madde

kullanımı vb. sonucunda meydana gelen geçici

davranış değişiklikleri öğrenilmiş davranış olarak

nitelendirilemez. Seçeneklere baktığımızda E

seçeneğindeki Ayşe'nin gösterdiği davranışlar

hastalık sonucudur, geçicidir ve öğrenilmiş bir

davranış değildir.

(Cevap E)

18. Bir alanda öğrenilmiş bilgi ve becerilerin bir

başka alandaki öğrenmeyi kolaylaştırmasına ne

denir? (2005 KPSS)

A) GenellemeB) Bilişsel öğrenmeC) Negatif transferD) Zihinde canlandırmaE) Olumlu aktarma

Bir alandaki daha önceden öğrenilen bir bilgi ya

da becerinin başka bir alandaki öğrenmeleri

kolaylaştırmasına olumlu aktarma denir. Örneğin

bisiklet kullanmasını bilen bir kişinin motosiklet

kullanmayı kolay öğrenmesi olumlu bir aktarmadır

ya da bağlama çalmasını bilen bir kişinin gitar

çalmayı kolay öğrenmesi gibi.

(Cevap E)

GC UJQ

"EUJ

tn1 'fcr

17. Babasından sürekli dayak yiyen bir çocuğun

şiddet yanlısı olması hangi tür öğrenmedir?

(2005KPSS)

A) GözleyerekB) ModeldenC) GizilD) Klasik koşullanmaE) Edimsel koşullanma

19. Öğrenme güdüsü düşük öğrencilerde görülen

ortak özelliklerden biri hangisidir? (2005 KPSS)

A) Başarıya ulaşma konusunda yeterli tatmindüzeyindedir

B) Başarısızlığın sebebini dış çevreye yüklerC) Başaramadığı konuları araştırırD) Başarısızlık süreçlerini iyi değerlendirirE) Ortak iş yapma konusunda iyidir

Bandura'ya göre modelden öğrenilebilecek

davranışlardan biri de modelin değer ve

inançlarıdır. Aynı zamanda gözlemci modelin

duygularını açıklama biçimini de öğrenebilir.

Çocuklar için ebeveynleri en önemli modellerdir.

Çocuk anne ve babasını model alır. Saldırgan bir

model olan babanın çocuğunun da şiddet yanlısı

olması modelden öğrenilen bir davranıştır.

(Cevap B)

Öğrenme güdüsü yüksek olan öğrenciler

yaşadıkları başarısızlık süreçlerini iyi değerlendirir

ve nerede hata yaptığını araştırır. Öğrenme

güdüsü düşük olanlar ise başarısızlığına

bahaneler bularak sebepleri dış koşullara

yüklerler.

(Cevap B)

34- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.

ÖLÇME

Ölçme, belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli özelliğe sahip olup olmadığının, sahipse oluş derecesinin gözlenip, gözlem sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. (H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, s. 15} Bir başka tanımda, daha genel anlamıyla ölçme bir varlığın belli bir özelliğe sahip olup olmadığını sahip olma derecesini sayı veya sembollerle göstermek işlemine ölçme denir.

Ölçme işleminin temelinde fark vardır.

Yukarıdaki tanımlardan da anlaşıldığı gibi ölçme bir betimleme işlemidir, varlığın (eşya, insan, hayvan) sahip olduğu özelliği tespit etmektir. Aslında özet olarak ölçme, varlıkların sahip oldukları nitelikleri niceleştirme bilimidir. Bu da niteliklere daha netlik ve kesinlik kazandırır. Ne kadar, ne düzeyde sorusuna yanıt aramaktır.

Ölçme; bir niteliğin gözlenip, bu gözlem sonuçlarının sembollerle özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir.

Örneğin:

Eiif'in boyu 1,30cm'dir

Ömer'in ateşi 389C'yi buldu.

Ayşe kimyadan 80 aldı.

Tokat Büyük Oteli dört yıldızlıdır.

Züleyha felsefeden artı (+) aldı.

Ölçme İşleminin Yapılabilmesi İçin;

1. Çevrede ölçülecek bir değişkenin olması,

2. Değişkenin gözlenmesi,

3. Gözlenen özelliğin sayı ve sembollerle ifadeedilmesi gerekir.

ÖLÇME ve DEĞERLENDIRME | Ölçme Kavramı ve Özellikleri

Soru: Ölçme insanoğlunun yaşamında ne zaman ve niçin başlamıştır?

Cevap: Ölçmenin başlangıcı aslında insanlık tarihi kadar eskidir. Çünkü ilk insanlar da yaptıkları av aletlerinde ve mağara evlerinde temel ölçme mantığını kullanmışlardır. İnsanoğlunun yaşamında ölçme tüm diğer bilimler gibi bir ihtiyaçtan doğmuştur. Şöyle bir düşünelim; ölçme en çok hangi ihtiyacımızı karşılar? Belirsizlik insanların canını sıkar, belirsizliklere tahammülümüz yoktur. Mesela siz bir anne-baba olarak çocuğumuzun durumunu öğrenmek için okula gidiyorsunuz. Size verilen cevap şu; çocuğunuzun durumu şöyle böyle, idare eder fena değil gibi. Çocuğunuzun derslerinin durumunu öğrenmiş olur musunuz? Hayır. Kafanızda oluşan belirsizlikler canınızı sıkar mı? Evet. Fakat öğretmen not defterini açıp çocuğunuzun 60 aldığını söylerse kafamız net olur ve rahatlarız. Bir başka durumda diyelim ki; bir dershanede öğrencisiniz, öğretmenler konuları anlatıyor, geçip gidiyor, hiçbir sınav, test ve not yok. Neyi, ne kadar, ne derecede öğrendiğinizi bilemiyorsunuz. Bu belirsizlik canımızı sıkar, bunalırız. Dolayısıyla sonuç olarak ölçme insanların yaşamındaki belirsizliği gidermek amacıyla çıkmıştır. Tanımında da belirttiğimiz gibi ölçme varlıkların özelliklerini, sıfatlarını sayı veya sembollerle ifade ederek netlik ve kesinlik kazandırma işlemidir.

ÖLÇMENİN TEMEL KAVRAMLARI

Ölçme: Varlıkların özelliklerini (sıfatlarını) sayı ve sembollerle ifade etme bilimi.

Ölçüm: Ölçme işlemi, eylemidir.

Ölçek: Ölçme işleminde kullanılan araçtır.

Ölçüt: Ölçme sonucunu karşılaştırmaya yarayan kritere denir. Bağıl ve mutlak olmak üzere iki tür ölçüt kullanılmaktadır.

-EĞİTİM BİLİMLERl 35

Mutlak Ölçüt: Mutlak kelime anlamı itibariyle kesinlik ifade eder. Kişiye, gruba göre değişmeyen, kesin ve net olan ölçüttür. Baraj puandır. Örnek: Kimya dersinden geçmek için 60 alrnak gerekir. Bu dersi geçebilmek için konuların % 70'ini bilmek yeterlidir.

Bağıl Ölçüt: Sınıfın başarısına, gruba ya da sınıf

ortalamasına bağlı olan ölçüttür. Örnek: Sınıf

ortalamasının üstünde puan alan matematik

dersinden başarılı sayılacak. Örnek: Bu sene

İngilizce bölümünde en başarılı üç kişi asistan

olarak alınacaktır. Örnek: Gaziosmanpaşa

Üniversitesi bu yıl en yüksek puan olan 20

öğrenciye burs verecektir.

Ölçme Sonucu: Ölçme işlemi sonucunda elde edilen sayı, puan veya sembole denir. Örnek: Yusuf öğrenme psikolojisinden 72 aldı. Buradaki 72 bir ölçme sonucudur.

Değerlendirme: Ölçme sonucunun bir ölçüt ile karşılaştırılarak anlam çıkarılması, yorumlanması, karar verilmesi işlemlerine değerlendirme denir. Değerlendirme ölçmeden sonra gelen bir süreçtir. Örnek: Biyoloji dersinden geçebilmesi için 50 alması gereken Salih 49 alarak kaldı.

50 —> ölçüt (mutlak ölçüt)

49 -> ölçme sonucu

kaldı: değerlendirme ifadesidir.

Ölçme İşlemi Yapılış Biçimine Göre İkiye Ayrılır:

1.DOĞRUDANÖLÇME

Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın niteliği

aynı ise bu tür ölçmeler doğrudan ölçmedir.

Örneğin, uzunluk aynı türden iki nesne yan yana

konularak ölçülür. Ölçülecek değişkenin değerleri

doğrudan doğruya gözlenebiliyorsa (yani somut ise)

buna doğrudan ölçme denir. Örnekler: Elifin boyu

1,57 cm. dir. Hatice'nin 19 tane kalemi var. Ömer 48

kg ağırlığı kaldırır.

2. DOLAYLI ÖLÇME

Doğrudan ölçülemeyen bazı nitelikler o nitelikie ilgili

olduğu bilinen ya da düşünülen başka bir özellik

gözlenerek ölçülür. Öğrencinin kişilik testinde verdiği

cevapların onun kişilik özelliklerini yansıttığını

varsayarız. Bir değişkenin bir başka değişken yardımıyla ölçülmesidir. Örneğin; başarı düzeyi/sıcaklık, zeka düzeyi/insanların bir duruma karşı tutumları dolaylı ölçme ömekleridir. Çünkü insanın tutumu ya da zekasının doğrudan gözlenmesi, mümkün değildir. Ancak bir araçla dolaylı olarak ölçülebilir soyuttur.

DOGRUDAN VE DOLAYLIÖLÇME ARASINDAKİ

FARKLAR

Doğrudan Ölçme

Ölçme işlemi direkt yapılırj Ölçme işlemi direktgöziemlenir. j yapılmaz, dolaylı yapılır.

Kendine ait ölçme aracı ilej Başka bir araç kullanılır.ölçüm yapılır. İ

Ölçme işlemini yorumlamaki Yorumlamakzordur.kolaydır. İ

: Daha çok hata karışır.

DEĞERLENDİRME KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ

Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak ölçülen nitelik hakkında bir değer yargısına varma sürecidir. Ölçme sonuçları tek başına bir anlam ifade etmez. Ölçme sonuçlarının anlam kazanması için bu ölçme sonuçlarını kullanmamız, bir yargıya varmamız gerekir. Değerlendirme bir yargılamadır. Yargılama iki değerin karşılaştırılmasıdır. Ölçme sonuçları ve bir kıstasın (ölçütün) karşılaştırılmasıdır. Değerlendirme ölçme işleminden sonra gelen bir süreçtir ve ölçme sonucunun bir ölçüt i le karşılaştırılıp yorumlanması, aniam çıkarılması, karara ve sonuca varılması işlemidir.

Ölçme sonucu slde eeılen verileı

DEĞERLENOİRME

Ölçme ve Değerlendirme Arasındaki Farklar

1. Değerlendirme ölçme sürecini içine alır, yaniölçmeyi kapsar.

2. Değerlendirme için mutlaka ölçmenin olması

gerekir. Yani; ölçme olmadan değerlendirme olmaz.

3. Ölçme işlemiyle bir özelliğin miktarını belirleriz.

4. Ölçme işleminde gözlem yapılırken,

Dolaylı ölçme

Hata miktarı azdır.

Karar Hüküm YaÖiçüt. Kri

36- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-

değerlendirme işleminde işin içine yorum, kanaat ve yargı katılır.

5.Ölçme işleminin objektif, değerlendirme işlemininsubjektif olma durumu vardır.

6.Değerlendirme yapabilmek için;

a) Ölçüt

b) Ölçme sonucu gerekir.

ÖLCME VE DEĞERLENDİRME ARASINDAKİ FARKLAR

Ölçme İ Değerlendirme

Değerlendirmeden basamaktadır.

altj Ölçmeden üst basamaktadır.

Değerlendirmeye yoktur.

gerek) Ölçmeye gerek vardır.

Miktar belirlenir. 1 Miktarın yeterli olup olmadığı I amaca uygun olup olmadığı ' belirlenir.

Önce yapılır. Sonra yapılır.

Gözlem yapılır. Yorum, kanaat, yargı vardır.

Basittir. Karmaşıktır.

Sembol, sayı işaretler vardır.

ve Yargı ve yorum vardır.

Objektif olmalıdır. | Subjektif olabilir.

ÖLÇME SONUÇLARIYLA DEĞERLENDİRME SONUÇLARIARASINDAKİ FARKLAR

Ölçme (Ölçme Sonucu)

polisElif'in boyu 168|Bayanların polis kolejinejElifcm'dir. jgirmesi için boylarının enjkolejine

[az 160 cm olması gerekir. jgirebilir.

Ayşe TürkçejTürkçe sınavından geçmekjAyşe Türkçesınavından 95|için en az 70 almakjdersindenalmıştır. [gerekir. jgeçti.

DEĞERLENDİRME ÇEŞİTLERİ

DEĞERLENDİRME CESİTLERİ

____________A_______

Yapılış Amacına Göre (Diagnostik) Değerlendirme

I.Tanıma ve Yerleştirmeye Yönelik Değeriendirme

2.Biçimlendirmeye Yönelik Değerlendirme

3. Düzey Belirlemeye Yönelik Değerlendirme

A. Yapılış Amacına Göre Değerlendirme

(Diagnostik)

1. Tanıma ve Yerleştirmeye Yönelik Değerlendirme

Kişilerin bir derse, kursa başlamadan önce sahip oldukları bilgi seviyelerini hazır bulunuşluk düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan

z değerlendirmedir. o

5 Bu değerlendirmede 3 önemli özellik vardır;

8_ a. Öğrencilerin belli kurs, ders ya da ünitenin ön g koşul niteliğindeki giriş davranışlarına sahip olma > derecesini belirlemek, hazır bulunuşluk düzeylerini ölçmek.

b. ilgili kursun geliştirmeyi düşündüğüdavranışlardan, öğrencilerce önceden kazanılanlarolup olmadığını belirlemek.

c. Bu değerlendirme eğitim ve öğretiminin başındayapılır. Giriş davranışları (hazırbulunuşluk) ölçülereköğrencileri yerleştirme yapılır.

Örneğin: Yabancı dil seviye tespit sınavı

Yabancı dil öğrenmek için bir dil kursuna müracaat ettiğinizde, size hemen başlayın denmez. Bir test uygulanır. Seviy^niz tespit edilerek uygun bir kursa yerleştirilip dil eğitimine başlarsınız.

- Beden eğitimi - reşim - müzik gibi alanlardayapılan seviye tespit sınavları

- Özel yetenek sınavları

- ÖSS seviye tesbit sınavı

Yargı (karar, sonuç)

Olçüt (kriter)

suSuyun sıcaklığılSuyun kaynaması içiniBu90°C'dir. Isıcaklığının 100°C olması|kaynamamıştır

Igerekir. |

Arabanın hızı 80|Ceza almamak km/saattir. Ifazla hız 90 lolmalıdır.

için en|Bu araba ceza km/saatlalmaz.

BNorm'a (Ölçüte) Göre

Değerlendirme

I.MutlakDeğerlendirme2. Bağıl Değerlendirme3. Portfolyo (Kişisel Gelişim

Dosyası) Değerlendirmesi

-EGITIM BILİMLERİ-

37

** Yerleştirmeye yönelik değeriendirme, öğrencilerin eğitimsel açıdan gruplanmasıdır.

Örneğin: Giriş davranışlarından tümüne sahip oianların bir grup, bazılarına sahip olanların bir grup, hiçbirine sahip olmayanların ayrı bir grup olmasıdır. Ayrıca öğrencilerin belli üniversitelere, bir üniversitenin değişik fakülte ya da bir fakültenin farklı bölümlerine yerleştirilmeleri onların bu öğretim kurumunda başarılı olmaları için gerekli olduğu düşünülen giriş davranışlarma sahip oluş derecelerine göre yapılır.

2. Biçimlendirmeye - Yetiştirmeye Yönelik Değerlendirme (Formatif)

Bu değerlendirmenin ana işlevi; öğretim sürüp giderken her bir ünitedeki öğrenme eksikliklerini ve güçlüklerini belirlemek, bu eksikliklerin ve yetersizliklerin giderilmesi için ve ünitenin daha iyi öğrenilmesi için her öğrenciye ayrı ayrı önerilerde bulunmaktır. Biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme amacıyla kullanılan testlere formatif testler, ünite testleri ya da izleme testleri denir. Bu testler yalnızca belli bir öğrenme ünitesi için düzenlenir ve ilgili ünitenin bitiminde uygulanır. Her ünite sonunda uygulanan ve öğrencilerde öğrenmede güçlük çekilen yerleri, öğrenme eksikliklerini, yanlış öğrenmeleri belirlemek amacında olan bu testler ilgili ünitenin bütün önemli ögelerini kapsamalıdır. Testle yoklanmak istenen her bir davranış için en az bir soru bulundurulmalıdır. Ünite testi sonunda belirlenen eksiklikler çeşitli yollarla giderilmeye çalışılır.

Biçimlendirmeye Yönelik Değerlendirmenin Özellikleri

a. Bu değerlendirme eğitim ve öğretim süreci devamederken, süre içinde yapılır.

b. Amaç öğrencilerin öğrenme eksikliklerini veyanlışlıklarını gidermektir. Geri dönüt ve düzeltmeyapmaktır.

c. Bu değerlendirmede başarı notu vermek birincilamaç değildir.

Örneğin: Ek ders, küçük grup çalışması, ek materyal verilmesi vb.

Örnek: Ünite testleri, Konu Tarama testleri ÖSS ve KPSS hazırlık kurslarında verilen yaprak testleri

biçimlendirmeye yönelik yapılan değerlendirme amaçlıdır.

3. Düzey (Seviye) Belirlemeye Yönelik Değerlendirme (Summatif)

Genellikle öğretim devresi sonunda, ara sıra öğretim devresi içinde programın öngördüğü hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığına bakılarak, öğrenci öğretmen ve programa ilişkin yargılarda bulunulur.

Düzey Belirlemeye Yönelik Değerlendirmenin Özellikleri

a. Eğitim ve öğretimin sonunda (bitiminde) yapılır.

b. Bu değerlendirmede amaç öğrenciye başarı notuvermektir. Öğrencinin başarıp başaramadığına,geçtiğine veya kaldığına karar vermektir.

c. Bu değerlendirmede öğrencinin çıkış davranışlarıölçülür. Yani öğrencinin istenilen hedef davranışlarıne derecede kazandığı tespit edilir.

Başka bir ifade i!e; eğitim süreci içerisinde ve özellikle sonunda verilen eğitimin hedefe ulaşma derecesini ölçmeyi amaçlar.

Not: ÖŞS sınavı düzey belirleme sınavı olamaz. Çünkü ÖSS sınavını YÖK yaptığına göre, öğrenciler yeteneklerine (sayısal, sözel, eşit ağırlık) uygun alaniara yerleştirilir. Yani öğrencilerin yeteneklerini tanıma ve yerleştirme işlemi yapılır. Bu nedenle ÖSS sınavı tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirmedir.

Örneğin: Final, TUS, KPSS sınavlarında olduğu gibi öğrencilerle ilgili olarak verilecek kararlar, onların bir okuldan mezun olup olamayacağına, bir üst kurs ya da sınıfa geçip geçemeyeceğine karar verilir. Bu sınavlarda amaç öğrenimin çıkış davranışlarını ölçerek düzeyini belirlemektir. Bu yüzden bu sınavlar düzey belirlemeye yönelik bir değerlendirme amacıyla yapılır.

B. Norma (Ölçüte) Göre Değerlendirme

1. Mutlak Değerlendirme: Daha öncedenbelirlenmiş mutlak ölçütlerle yapılandeğerlendirmelerdir. Birey sadece kendiperformansıyla değerlendirilir.

Bireyindeğerlendirilmesinde grubun performansı ya da sınıf başarısı diğer öğrencilerin başarısı etkili değildir yani


ölçüt grup dikkate alınmadan önceden kesin olarak belirlenmiştir. Sınıf geçme notu 50'dir demek mutlak bir ölçüttür, Ahmet 75 aldı ve sınıfı geçti demek mutlak değerlendirmedir.

2. Bağıl Değerlendirme: Bağıl ölçütlerle yapılandeğerlendirmedir. Grup ortalaması gibi bagıl ölçütlerkullanılarak yapılan değerlendirmedir. Ölçüt gruportalaması gibi ölçme sonuçlarından çıkarılır. Bireyindeğerlendirilmesinde grup performansı sınıf başarısı(ortalamaları) da dikkate alınıyorsa bağıldeğerlendirme yapılmış olur. Ortalamanın üstündenot alanlar sınıfı geçer, koşu testinde ilk 10'a girenokul takımına girer,

Örneğin: Çan eğrisi, grup ortalaması (aritmetik ortalama) denilen analiz, bağıl değerlendirmeye girer.

3. Portfolyo Değerlendirme

Öğrenime başladığı ilk günden itibaren, öğrencinin

yaptığı ödevlerin projelerin, yazdığı şiir, roman ve

öykülerin kazandığı ödül ve yarışmaların,

derslerdeki başarı ve başarısızlıklarının, gezi

inceiemelerinin, aldığı notların, yaptığı oyunların

sanatsal etkinliklerin kısaca tüm başarı ve

başarısızlıklarının öğrenciye ait özel bir dosyaya

kayıt edilmesiyle yapılan değerlendirmedir.

GELENEKSEL DEĞERLENDİRME İLE PORTFOLYO DEĞERLENDİRMESİNİN KIYASLAMASI

Geleneksel Değerlendirme

Portfolyo (Kişisel Gelişim Dosyası) Değerlendirmesi

Öğrenci başarısı yeteneği belli bir zamanda yapılan bir sınavla ölçülür.

Öğrencinin başarısı ve yetenekleri sürekli izlenir. Öğrenciyi tüm özellikleriyle bütün olarak tanımak esastır.

Öğrenci değerlendirme ölçütlerinden habersizdir, öğretmen yapar.

Öğrenci değerlendirme sürecine katılarak sorumlulukalır.

Öğrenciye bir not ve derece verilir. Öğrenci başarısı diğer öğrencilerle kıyaslanır.

Öğrenciye bir not ve derece veri lmez. Öğrencinin başarısı diğerleriyle kıyaslanmaz. Öğrencinin kendini tanıması amaçlanır.


1. Ölçme işleminin yapılabilmesi için;

I. Çevrede ölçülecek bir değişkenin olması

II.Değişkenin gözlenmesi

III. Gözlenen özelliğin sayı ve sembollerle ifade

edilmesi

Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

A ) l - l l B) II-III

E) Yalnız III

Ölçme işleminin yapılabilmesi için;

1. Çevrede ölçülecek bir değişkenin olması

2. Değişkenin gözlenmesi

3. Gözlenen özelliğin sayı ve sembolle -j|

gösterilmesi gerekir. Dolayısıyla soruda verilen I - ül

II ve III. öncülleri doğrudur. -5'tn (Cevap D)

.1

2. Ölçme sonucunda elde edilen veriler herkes §

tarafından aynı biçimde anlaşılıyorsa bu tür

ölçmelere mutlak ölçme denir.

Aşağıdakilerden hangisi

özelliklerinden deöildir?

A) Gram-metre-adet-tane gibi tam birim

ifadelerini içerir.

B) Ölçeğin aralıkları birbirine eşit olmayabilir.

C) Başlangıç noktası vardır ve sıfırdır.

D) Ölçeğin aralıkları birbirine eşittir.

E) Mutlak ölçmenin (-) eksi değeri olmaz.

3. I. Şehirde 34 tane lise var

II. Sınıf başına düşen öğrenci sayısı 55

III. Etkili bir öğretim için sınıfların en fazla 25 kişilik

olması gerekir

IV. Sınıflardaki öğrenci ortalaması 55 olduğu için

kalabalıktır ve verimli bir öğretim için uygun

değildir.

Yukarıdaki ifadelerin ölçme değerlendirme

kavramları ile doğru eşleştirmesi hangi

seçenekte yapılmıştır?

Değerlendirme

IV IV

IV

I. işlem de bir ölçme işlemidir. Şehirdeki okul

sayısı. (temel ölçme işlemi, sayma)

II. işlemde de bir ölçme işlemi mevcuttur. Sınıf

başına düşen öğrenci sayısı bulunup sayıyla ifade

edilmiştir. (sınıf sayısı, öğrenci sayısı)

III. de ise bir ölçüt belirlenmiştir. Uygun sınıf için

en fazla öğrenci sayısı (Kriter)

IV. de ise bir yargı ifadesi vardır. Sınıfların

durumu değerlendirilmiştir.(sınıflar uygun eğitim

için kalabalıktır, uygun değildir demek bir yargı

ifadesidir.)

(Cevap B)

ÇDZUMLU KAVRAMA TESTİ

tcUJ

mutlak ölçmenin

Ölçm

e

I, III l-ll

ııı-ıvÖlçüt

A

)

B

)

C

) III I

I V

l - l l

A-B-C-D seçenekleri mutlak ölçmenin

özellikleridir. Fakat B seçeneği özelliği değildir.

Çünkü mutlak ölçmede ölçeğin birimleri arası

birbirine eşittir. ÖR/ Metre-Kilogram vb.

(Cevap B)


4. I. Yusuf KPSS'den düşük puan aldığı için bu sene

atanamadı.

II. Finalde İngilizceden geçebilmek için 50 almak

şart.

III. Züleyha 7 tane inekleri olduğunu söyledi.

IV. Gaziosmanpaşa Üniversitesi'nde yüksek lisans

sınavını kazanmak için LES puanınızın

başvuranlar arasında ilk 10 kişi arasında olması

gerekir.

Yukarıda anlatılan durumlar sırasıyla ölçme ve

değerlendirme kavramlarında hangileriyle

doğru olarak eşleştirilebilir?

A) Ölçme—>ölçüt—>ölçme—> bağıl ölçüt

B) Değerlendirme—>mutlak ölçüt—>ölçme—>bağıl

ölçüt

C) Değerlendirme-

mutlak ölçüt

D) Değerlendirme-►mutlak ölçüt—>ölçme sonucu—>bağıl

Ölçme ve değerlendirme kavramlarını bilmeyi ve

kavramlar arasındaki farkı yoklayan sorular

KPSS'de hemen hemen her yıl gelmektedir. Bu

soru da bu düşünce ile hazırlanmıştır.

I. cümle bir karar ve sonuç bildirdiği için (ataması

yapılmadı) değerlendirmedir.

II. cümle 50 almak sart ifadesi ile bir ölçüt

belirtmektedir. Ancak bu ölçüt baraj puanı

koruduğu için mutlak ölçüttür.

III. cümle ineklerin sayısını belirtmektedir ve bir

ölçme ifadesidir.

IV. cümle sınavı kazanabilmek için bir ölçüt, sınır

belirtmektedir. Fakat bu ölçüt diğer öğrencilere

bağlı olduğu için bağıl ölçüttür.

(Cevap B)

s: o

UJ

Eğitim ve öğretim devam ederken daha çok

öğrencilerin öğrenme eksiklik ve

yanlışlıklarını gidermeye yönelik sınavların

yapıldığı geri bildirim ve dönüt vermek

amacıyla yapılan değerlendirme


A) Tanıma-yerleştirmeye yönelik değerlendirme

A) Biçimlendirme - yetiştirmeye

yönelik

değerlendirme

B) Düzey belirlemeye yönelik değerlendirme

C) Bağıl değerlendirme

E) Portfolyo değerlendirme

Eğitim süreci devam ederken yapılan ve

öğrencilerin öğrenme eksik ve yanlışlıklarını

gidermeyi amaçlayan konu tarama testleri,

ünite testleri ve yaprak testlerinin

yapıldığı değerlendirme türü, biçimlendirmeye

yönelik değerlendirmedir.

(Cevap B)

Sevgili öğrencüer, aşağıda anlatılan olaylarda

0-10 arasında bir puan vererek kendi

durumunuzu belirtiniz.

1. Olay: sınıfta öğretmen bana söz verdiğinde

kaygılanırım

2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 Çok fazla

2. Olay: öğretmen olup ders

anlatacağımı düşünmek beni şimdiden

bunaltıyor, sıkılıyorum.0 1 2 3 4 5 6 7

yukarıda yapılan ölçme biçimi

aşağıdakilerden en çok hangisiyle

uyuşmaktadır?

A) Dolaylı Ölçme

B) Doğrudan Ölçme

C) Mutlak Değerlendirme

D) Sınıflama Ölçme

E) Oranlı Ölçme

Yukarıdaki olaylarda anlatılan durumlar sosyal

kaygıyı ölçmeye yöneliktir. Sosyal kaygı ise

psikolojik bir özelliktir. Soyuttur, doğrudan

gözlenemez ve ölçülemez. Eğitim ve psikolojideki

özellikler ancak dolaylı ölçme ile ölçülebilmektedir.

(Cevap A)

►mutlak ölçüt —> ölçme

►ölçüt—>ölçek—>ölçüt

E) Olçme-

ölçüt

Çok az

9 10

-EĞİTİM BİLİMLERl 41

7. Aşağıdakilerden hangisi kişisel gelişim dosyası

ile değerlendirmenin geleneksel

değerlendirmeye göre üstün bir yönüdür?

A) Öğrenci yetenek ve becerisini bir sınavla

ölçmesi

B) Öğrencinin kendi değerlendirmesini

içermemesi

C) Öğrencinin başarı düzeyinin kıyaslanması

D) Öğrenciye değerlendirmede sorumluluk

vermek

E) Öğrenciye bir başarı notu ve derece vermek

Ölçme; varlıkların niteliklerini (sıfatlarını)

niceleştirme işlemidir. Yani varlığa ait bir özelliği

sayı veya sembolle ifade ederek kesinlik ve netlik

kazandırma eylemidir. Örneğin bir binanın

uzunluğu adımla veya eskiden olduğu gibi kulaçla

ölçebilirsiniz. Ancak aynı işi metre ile ölçerek daha

duyarlı ve hassas bir ölçüm yapmış oluruz. Bu da

yapılan ölçmenin duyarlılığını arttırır.

(Cevap A)

Kişisel gelişim dosyası (portfolyo) ile

değerlendirmenin geleneksel değerlendirmeden

en önemli farkları:

1. Kişise! gelişim dosyasında öğrenciyi tüm

yönleriyle tanıma ve öğrencinin kendini tanıması

amaçlanır.

2. Öğrenciye bir not ve derece vermek birincil 'gUJ Q

"ür3. Öznel bir değerlendirmede öğrencinin başarısı gj

diğerleriyle kıyaslanamaz. !5

4. Öğrenci kendi değerlendirme sürecine bizzat |=

katıiır ve sorumluluk alır. Bu açıklamalar dışında ^

A, B, C, ve E seçeneklerinin portfolyonun özelliği "g

olmadığı anlaşılır. :E

(Cevap D)

9. Bir ölçme ve değerlendirme süreci sonunda

aşağıdakilerden hangisinin yapılması uygun

olmaz?

A) Öğrencinin başarılı olup olmadığı

B) Başarılı ise ne kadar başarılı olduğu

C) Ölçülebilecek özelliğin belirlenmesi

D) Başarısızlığın nedenleri ve seviyesi

E) Örgencinin üst seviyeye devam edip

etmeyeceği

Ölçme ve değerlendirme sonunda yapılacak iş

yorum, karar, sonuç çıkarmadır. Değerlendirme

faaliyetleri yapılır. Ancak ölçülebilecek özelliğin

belirlenmesi ölçme işlemi sonunda yapılmaz,

başında vapıhr.

(Cevap C)

amaç

8. Ölçme işlemlerinde araç kullanmanın araçsız

ölçmeye göre en önemli üstünlüğü


A) Ölçümlerin duyarlığı artar

B) Ölçmede hata kaynakları sıfıra iner.

C) Dolaylı ölçmeye olanak sağlar.

D) Değerlendirme ölçütü verir.

E) Puanlamayı kolaylaştırır.

10. Aşağıdaki ölçme değerlendirme işlemlerinin

hangisinde bağıl değerlendirme kullanılmıştır?

A) Kitaptaki yaprak sayısı

B) Binadaki kat sayısı

C) Otoparktaki araç sayısı

D) En iyi kompozisyonu belirleme

E) Öğrencinin dönemde alacağı dersleri

belirleme

Bağıl değerlendirmede, öğrencinin başarıst, içinde

bulunduğu diğer öğrencilere, sınıfa ya da gruba

bağlıdır. En iyi kompozisyon belirlenmesi diğer

öğrencilerin yazdığı kompozisyonlara bağlıdır.

(Cevap D)


1. Bir niteliğin gözlenip, gözlem sonuçlarının sayı

ve sembollerle gösterilmesi aşağıdaki

kavramlardan hangisiyie açıklanır?

A) Ölçek

B) Yargı

C) Ölçüt

D) Değerlendirme

E) Ölçme

4. "1. Yılın sonunda 1. dönem ve 2. dönem notlarının

aritmetik ortalaması 5 olan bir öğrenci o dersten

sınıfını geçer." ifadesi aşağıdakilerden hangi

ikisiyle açıklanır?

A) Ölçüt - Bağıl değerlendirme

B) Ölçüt - Mutlak değerlendirme

C) Ölçme sonucu - Bağıl değerlendirme

D) Karar - Mutlak değerlendirme

E) Ölçme sonucu - Mutlak değerlendirme


2. İlköğretim 8. sınıf matematik öğretmeni,

öğretim yılının başında öğrencilerin bu derse

hazır oluş düzeylerini belirlemek istemektedir.

Öğretmenin bu amaçla hazırlayacağı ölçme

aracı aşağıdakilerden hangisini kapsamalıdır?

A) 8. sınıf matematik dersinde gerçekleşen

öğrenmelerin ön koşulları

B) 8. sınıf matematik dersinde öğrenilecek önemli

davranışları

C) Analiz düzeyinde veya daha yüksek

düzeylerdeki hedeflere ilişkin davranışları

D) Derste problem çözmeyle öğretilecek

davranışları

E) Dersteki zor olduğu düşünülen davranıştarı

3. Aşağıdakilerden hangisinde "mutlak

değerlendirme" yapılmıştır?

A) Akademik ortalaması en yüksek olan 25 kişiyi

süper liseye seçmek.

B) Sınıf ortalamasının altında puan alanları

başarısız saymak.

C) Lisans programında en başarılı beş kişiyi

yüksek lisans programına almak.

D) En güzel resim yapan ilk 5 kişiye tam puan

vermek.

E) 100 soruluk bir sınavda 60 puan alan

öğrencileri başarılı kabul etmek.

"Dersini geçebilmesi için 100 üzerinden en az 60

puan alması gereken Senem 70 puan aldı ve

geçti." ifadesinde ki "70 puan" ne anlama gelir?

A) Karar B) Değerlendirme C) Ölçüt

D) Ham puan E) Ölçme sonucu

Aşağıdakilerden hangisi seçme amacına

yönelik bir testin kullanılmasını gerektirir?

A) Öğrencilerin bir konudaki güçlü ve zayıf

yönlerinin ortaya çıkarılması

B) Sıklıkla karşılaşılan yanlış öğrenmelerin

belirlenmesi

C) İngilizcesi en ileri düzeyde olan üç kişinin

belirlenmesi

D) Bir ünite işlendikten sonra hedeflere ulaşılma

derecesinin belirlenmesi

E) Bir programda hedeflerin ne kadarını

ulaşıldığının belirlenmesi

Aşağıdakilerden hangisi değerlendirme yapmak için gerekli öğelerdir?

A) Ölçek-ölçüt

B) Ölçme - puan

C) Not - ortalama

D) Ölçüt - standart sapma

E) Ölçme sonucu - ölçüt

-EGİTİM BİLİMLERİ- 43

8. I. Öğrencilerin yazılı yoklama kağıtlarının

okunarak puanlanması

II.Elif ingilizce kursunda başarılı oldu

III. Türkçe dersinden 60 puan alanlar sınıfı geçer

IV. Elif Coğrafya dersinden 85 puan aldı

V. Yusuf'un kitap sayısı 18'dir.

Yukarıda verilen örnekler sırasıyla


verilmiştir?

A) Ölçme - Değerlendirme - Değerlendirme -

Ölçme - Ölçüt

B) Ölçme - Ölçme - Değerlendirme - Ölçme -

Ölçme

C) Ölçme - Değerlendirme - Ölçüt - Ölçme -

Değerlendirme

D) Ölçme - Ölçme - Ölçüt - Değerlendirme -

Ölçme

E) Ölçme - Değerlendirme - Ölçüt - Ölçme -

Ölçme

11. Aşağıdakilerden hangisi bir değerlendirmedir?

A) Yasemin sınavdan 75 puan aldı

B) Eda matematik dersinden başarılı oldu

A) Bu sınavdan en az 50 puan alan başarılı

sayılır

C) 7. sorunun puan değeri 25'tir.

E) Hatice'nin boyu 1.65 cm dir.

12. "Not ortalaması en az 60 olan öğrenci bu dersi

seçip kayıt yaptırabilir." ifadesindeki "60" ölçme

biliminde hangi kavramla açıklanır?

"o ccUJ Q

"SUJ

A) ÖlçmeD) Ölçme sonucu

B) Ölçek

E) Karar

C) Ölçüt

9. Aşağıdakilerden hangisi tanıma ve

yerleştirmeye dönük değerlendirmenin

amaçlarından değildir?

A) Öğrencileri düzeylerine göre gruplama

B) Öğrencilerin giriş davranışlarını belirleme

C) Öğrencileri bir programa yerleştirme

D) Öğrencilerin öğrenme eksikliklerini belirleme

E) Öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerini

belirleme

10. - Psikolojik Özellik - Ölçme aracı

Değerlendirme - Ölçüt Ölçme

sonucu

Ölçme ve değerlendirme arasındaki ilişki göz

önüne alındığında yukarıdaki sıralamada hangi

iki kavram yer değiştirirse sıralama doğru olur?

A) Ölçme aracı - Ölçme sonucu

B) Ölçme sonucu - Değerlendirme

C) Ölçme sonucu - Ölçüt

D) Psikolojik özellik - Ölçüt

E) Ölçme aracı - Değerlendirme

13. Aşağıdakilerden hangisi eğitimde

değerlendirrnenin en dogru tanımıdır?

A) Öğrencilere not vermek için onları gözlem

altındabulundurmak.

B) Öğrencilerin eğitim amaçlarına ne dereceye

kadar ulaştıklarını saptamak ve bir karara

varmak.

C) Öğrencilerin zayıf ve kuvvetli tarafları ortaya

çıkarmak.

D) Okul programının ne dereceye kadar iyi

hazırlandığını saptamak.

E) Öğrencilerin yeteneklerini ortaya çıkarmak.

44- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-

14. Öğrencilerin öğretim sürecinde gelişimlerinin

takip edilmesi, ilgi ve yeteneklerinin ortaya

konması, araştırma ve problem çözme

becerilerinin geliştirilmesi ölçme değerlendirme

sürecini aşağıdakilerden hangi yönüyle

etkilemektedir?

A) Portfolyo uygulamasının yaygınlaşması

A) Ölçme - değerlendirme işlemlerinin,

merkezden yapılması

B) Ölçme ve değerlendirmede standart testlerin

yaygınlaşması

C) Öğretmenlerin ölçme - değerlendirmede daha

aktif olması

E) Geçerliği ve güvenirliği sağlanmış testlerin

kullanılması

İİİİİİSI

Portfolyo değerlenmesinde amaç öğrenciyi tüm yönleriyle (zihinsel, bedensel, duygusal, sosyal) bir bütün olarak tanımak ve öğrencinin kendisini tanımasını sağlamaktır.

Bu dosya (kişisel gelişim dosyası) sorumlu

öğretmen (sınıf öğretmeni), öğrenci ve velisinin

işbirliği ve katılımıyla doldurulur.

Bu dosya öğrencinin gittiği yere gönderilir, öğrenciyi takip eder.

Öğrenci kendini değerlendirme sürecine katılır ve

bizzat sorumluluk alır.

Portfolyo değerlendirmesi kişiye özgündür. Öğrenci

hakkında şu sorulara cevap aranır.

Öğrenci

15. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Değerlendirme, ölçme sonuçları hakkında bir

yargıya varma sürecidir.

B) Ölçme işlemi değerlendirme sürecinin içinde

yeralır.

C) Değerlendirme ölçmeyi de içine alan geniş bir

kavramdır.

D) Değerlendirme ölçme sonuçlarının bir ölçütle

karşılaştırılmasıdır.

E) Değerlendirme işleminde ölçme sonuçlarının

alınması yeterlidir.

ne öğrendi? nasıl

düşündü? neieri

başardı? güçlü yönleri

ne? bilgiyi nasıl kullandı?

neleri yapmaktan hoşlanmadı?

nasıl öğrendi?

nasıi yaptı? neleri

başaramadı? zayıf

yönleri ne?

nelerden hoşlandı?

16. Aşağıdaki işlemlerden hangisinde

"değerlendirme" işlemi anlatılmaktadır?

A) Bir kompozisyondaki hataları bulmak

B) El işlerini en iyiden en kötüye doğru sıralamak

C) Laboratuarçalışmalarını derecelemek

D) Ölçme sonuçlarını bir ölçüte göre yorumlamak

E) Öğrencileri başarı düzeylerine göre sınıflamak

CEVAP ANAHTARI

1.E 2.A 3. E 4. B

5. E 6. C 7. E 8. E

9. D 10. B 11.B 12. C

13. B 14. A 15. E 16. D


I. Bir özelliği, uygun bir araçla karşılaştırarak

sonucu sayı ve sembollerle ifade etmek.

II. Bir gözlem sonucunu uygun bir ölçütle

karşılaştırıp, bu sonuca ilişkin bir karara ya da

yargıya ulaşmak

Yukarıda tanımlanan iki kavram, aşağıdakilerin

hangisinde birlikte verilmiştir? (KPSS 2001)

I H

A) Değerlendirme Geçerlilik

B) Ölçme Değerlendirme

C) Güvenirlik Öİçme

D) Öİçme Olçek

LJU Değişken Değerlendirme

Ölçme bir nesnenin ya da nesnelerin bir özelliğe

sahip olup olmadığını, sahipse sahip olma

derecelerini sayı ve sembollerle ifade etmektir. (77.

Tekin, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, s.15)

Ölçme bir özelliği araç kullanarak sayı ve

sembollerle betimleme işlemidir. Değerlendirme

yargılama işlemidir ve iki şeyin karşılaştırılmasına

dayanır. (H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve

Değerlendirme, s.23). Yani değerlendirme ölçme

sonuçların bir kıstas(ölçüt) ile karşılaştırıp bir

yargıya varma işlemidir. Birinci tanım bir

betimleme işlemi yani ölçme, ikinci tanım ise bir

yargılama yani değeriendirmedir.

(Cevap B)

Sfi o££ UJ Q"£ UJ

m

Aşağıdakilerden hangisi, ölçmenin yapıldığı

gruba bağlı değerlendirme için bir ölçüt

dedildir? (KPSS 2001)

A) Ortalamanm bir standarî sapma üzerinde

puan alma

B) Ölçülecek olan kapsamın en az %60'ını bilme

C) Sınıfta ortalama başarı düzeyi gösteren

öğrenciden daha başarılı olma

D) Sınıfta en yüksek başarı gösteren ilk beş

öğrencinin arasına girme

E) Sınıftaki öğrencilerin %50'sinden daha

başarılı

olma

Değerlendirme kesin olarak bir ölçme sonucu ve

ölçüt gerektirir. Ölçüt kesin olarak belirlenmiş ve

standarttır ya da gruba bağlı olarak çıkartılmış bir

puandır. (H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve

Değerlendirme, s.24). Yani değerlendirme iki

şekilde yapılır. Eğer kullanılan ölçüt kesin ve

mutlaksa mutlak değerlendirme; eğer ölçüt gruba

bağlı değişiyorsa (ortalama, standart kayma vb.)

bağıl değerlendirmedir. Yukarıdaki soruda

sadece B seçeneğinde mutlak bir ölçüt vardır.

Başarılı olabilmek için öğrenci sınav kapsamının

en az %60'ını biliyorsa başarılı olur yani 10 soru

varsa 6 tanesini yapmak başarılı olabilmek için

yeterlidir. Diğer seçeneklerde bireyin

değerlendirilmesi grubun performansına

bağlıdır.

(Cevap B)


nilgiNotuf

KPSS'de ölçmenin temel kavramları yoklamaya yönelik sorular şimdiye kadar hep gelmiştir. Özellikle ölçme değerlendirme arasındaki farkın iyi anlaşılması gerekir.

3. Aşağıdaki testlerden hangisinin temel amacı

dersteki öğrenme eksiklerini belirleyerek

bunların giderilmesine olanak sağlamaktır?

(KPSS2001)

A) Bireyi tanıma testleri

B) Seçme testleri

C) Yerleştirme testleri

D) Ünite testleri

E) Yıl sonu testleri


Değerlendirmeler yapılış amacına göre diagnostik (tanılayıcı), formatif (biçimlendirici, düzenleyici), summatif (düzey belirleyici) olarak üçe ayrılır. Formatif değerlendirmeler eğitim süreci devam ederken öğrenme eksiklerini ve yanlışlarını belirleyip bunları gidermeye yönelik tasarlanan değerlendirmelerdir. Bireyi tanıma testleri, seçme testleri, yerleştirme testleri dönem başında yapılır ve diagnostik değerlendirmelerdir. Yıl sonu testleri summatif yani düzey belirleyici değerlendirmedir. Fakat ünite testleri eğitim devam ederken yapılır ve bu testlerin asıl amacı eksik ve yanlış öğrenmelerin tespit edilmesi, eksik öğrenmelerin giderilmesi ve yanlış öğrenmelerin düzeltilmesidir.

(Cevap D)

Mutlak değerlendirme bireyin değerlendirmesinde sadece aldığı notun kullanıldığı ve birey için verilecek kararda grubun performansının önemli olmadığı değerlendirmedir. Bağıl değerlendirme ise bireyin değerlendirilmesinin grubun performansına bağlı olduğu değerlendirmedir. I. ve III. maddelerde grup performansı değerlendirmeye katılmıştır. I. maddede öğrencilerin birbirlerine göre başarıları belirlenmiştir. III. maddede not verilirken sınıf ortalaması dikkate alınmıştır. I ve III bağıl değerlendirmedir. II de ise öğrenci eksikleri belirlenmiş ve grup normları değerlendirmeye katılmamıştır. II. madde mutlak değerlendirmedir.

(Cevap A)

2 O

4. Bir öğretmen, değerlendirmede şu amaçlara .j» 5.aı

hizmet etmeyi düşünmektedir.

I. Öğrencilerin birbirine göre başarı düzeylerinibelirleyerek ileri ve geri öğrenciler için ek önlemleralma

II. Ders süresince öğrencilerin öğrenmeeksikliklerini belirleyerek bunları, tamamlayıcıetkinliklerle giderme

III. Dönem sonunda öğrencilerin bu derstenalacakları notu belirlerken sınıf ortalamasınıdikkate alma

Bu öğretmen, I, II, III numaralı amaçları için hangi tipte birer değerlendirme yapmalıdır? (KPSS 2002)

1. Amaç II. Amaç III. Amac

A) Bağıl Mutlak Bağıl

B) Mutlak Mutlak Bağıl

C) Bağıl Bağıl Mutlak

D) Mutlak Bağıl Bağıl

E) Bağıl Mutlak Mutlak

Bir öğrencinin aşağıdaki özelliklerinden hangisi üzerinde yapılacak ölçme işlemi dolaylı ölçmeye örnektir? (KPSS 2002)

A) Boyunun uzuniuğuB) Akademik başarısıC) Sahip olduğu CD sayıstD) KardeşsayısıE) Arkadaş sayısı

Bazı özellikler doğrudan ölçülemezler. Doğrudan ölçülemeyen özellikler onunla ilgili olduğu bilinen ya da ilgili olduğu sanılan başka bir özellik gözlenerek, dolaylı olarak ölçülürler. (77. Tekin, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, s.29) C, D ve E seçeneklerinde sayma işlemi vardır. Sayma temel ölçme işlemidir ve doğrudan ölçmedir. Uzunluk da doğrudan aynı cinsten bir araçla(metre) ölçülür. Akademik başarı ise onunla ilgili olduğu düşünülen testlerle ölçülür. Elimizde başarıyı direkt ölçebilecek bir araç yoktur. Öğrencinin başarı testinde verdiği cevaplarla onun akademik başarısının ilgili olduğunu kabul ederek ölçeriz.

(Cevap B)


6. Aşağıdakilerden hangisi bir ölçme işlemidir?

(KPSS 2002)

A) Bir sınavda başarılı sayılabilmek için gerekli

olan en küçük puanın belirlenmesi

B) Bir yazılı yoklamadaki cevaplar için puanlama

anahtarının hazırlanması

C) Yazılı yoklamada bir öğrencinin verdiği

cevapların doğruluk derecesinin bir puanla

belirtilmesi

D) Sınıfın bir sınavdaki başarı ortalamasınm

bulunması

E) Öğrencinin bir dersten başarılı sayılıp

sayılmayacağına karar verilmesi

Seçme amacına yönelik yapılan ölçmeler bir kurs,

okul ya da programda başarılı olabilecek

öğrencilerin seçilmesine yöneliktir. A, B, C ve E

seçeneklerinde formatif yani şekillendirici bir test

daha uygundur. Çünkü bu seçeneklerde verilen

özellikler bizim işimize daha çok devam eden

eğitimin yanlış ve eksik öğrenmelere göre tekrar

yapılandırılmasında yarar sağlar. Fakat D

seçeneğinde matematik başarı düzeyi en iyi olan

beş kişinin seçilmesi söz konusudur.

(Cevap D)

Ölçme işlemi bir betimleme işlemidir. Yani gözlem

sonuçlarını bir sayı veya sembol değeri ile

betimlemektir. A seçeneğinde bir gözlem yoktur

belirlenen puan ise başarılı sayılabilmek için

gerekli olan ölçüttür. Puanlama anahtarı

hazırlama test planı için gereklidir fakat bu

işlemde de gözlenen bir özellik ya da sayı ve

sembol ile ifade mevcut değildir. D seçeneğinde

başarı ortalamasının bulunması ise sadece ölçme

sonucu yapılabilecek bir işlemdir ancak test

sonuçları üstünde yapılan bu gibi işlemler de

ölçme değildir sadece istatistiktir. E seçeneğinde

bir karar vardır bu işlemde ölçme sonucunda

yapılır ve değerlendirmedir. C seçeneğinde ise

yapılan bir gözlem (yazılı yoklama) sonucu

öğrencinin özelliğini bir sayı veya sembol ile ifade

(not) vardır.

(Cevap C)

Aşağıdakilerden hangisi "ölçme" işlemine örnek

olamaz? (KPSS 2003)

A) Öğrencileri kısadan uzuna doğru dizerek

onların boy sıralarını belirleme

B) Öğrencilerin projelerini 1 ile 10 arasında

derecelendirme

C) Hangi puanı alanların derste başarılı

sayılacağını gösteren bir sınır belirleme

D) Öğrencilerin yazılarındaki yazım yanlışlarını

sayma

E) Bir sınavda, verilen cevaplara bakarak

öğrencilerin kaç puan alacaklarını belirleme

7. Aşağıdakilerden hangisi seçme amacına

yönelik bir testin kullanılmasmı gerektirir?

(KPSS 2002)

A) Bir programda hedeflerin ne kadarına

ulaşıldığmın belirlenmesi

B) Öğrencilerin bir konudaki güçlü ve zayıf

yönlerinin ortaya çıkarılması

C) Sıklıkla karşılaşılan yanlış öğrenmelerin

belirlenmesi

D) Matematik başarıları en ileri düzeyde olan beş

kişinin belirlenmesi

E) Bir ünite işlendikten sonra, hedeflere ulaşılma

derecesinin belirlenmesi

Ölçme, özellikleri sayısal veya sembolik olarak

belirtme işlemidir. A seçeneğinde boy uzunlukları

gözlenmiş ve sıralama ölçeği ile uzundan kısaya

belirtilmiştir. B seçeneğinde öğrenci projeleri 1-10

arası puanlarla betimlenmiş; D seçeneği ise temel

ölçme işlemi olan saymadır. E seçeneğinde de

öğrencilerin sınav sonucu cevaplarının

puanlanması vardır. C seçeneği ise başarılı

sayılmak için gerekli bir puan(sınır) belirlemedir.

Bu değer değerlendirme işlemi için gerekli olan

ölçüttür ve bu işlem bir ölçme işlemi değildir.

(Cevap C)

4&- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.

fJiIgiNohıf

Ölçme; varlıkların özelliklerini sayı ve semboller ile

ifade etme işidir. Sayı veya sembol söylendiğinde

ölçme biter, değerlendirme başlar.

Örnek: Ayşe sınavdan 70 puan aldı. Bu bir ölçme

işlemidir ve ölçme işlemi burada bitmiştir. Bundan

sonra puanı yorumlamak, anlam vermek, sonuca

varmak, karar vermek değerlendirme işlemidir.

70 puan iyi bir puan ancak sınıfın ortalaması yüksek

olduğu için geçemez.

70 puanla sınıfı geçti.

Sınıfın en başarılı ilk üç öğrencisi arasına girdi.

10. Aşağıdakilerden hangisi "mutlak değerlendirme"

yebirömektir?(KPSS2003)

A) Bir şirkete sınavda en yüksek başanyı

gösteren beş kişi almak

B) Ortalamanın bir standart sapma üstünde puan

alanları başarılı kabul etmek

C) Yüksek lisans programında en başarılı beş

kişiyi doktora programına almak

D) Sınıftaki başarı sıralamasında en geride kalan

15 kişiyi yetiştirme kursuna almak

E) Sınavda 70 ya da üstünde puan alanları

başarılı kabul etmek

9. I. İş deneyimi beş yılın üstünde olanlar işe

alınmıştır.

II.Mehmet'in ağırlığı 80 kg olarak bulunmuştur.

III. Zeynep, % 80 başarı ile sınıfı geçmiştir.

IV. Elif KPSS'den 12 puan almıştır.

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangilerinde

"değerlendirme" işlemi yapılmıştır? (KPSS 2003)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve IV E) III ve IV

Mutlak değerlendirmede bireyin

değerlendirmesinde grubun performansı önemli

değildir. Bireyin performansı önceden belirlenen

mutlak bir ölçütle karşılaştırılıp değerlendirilir. A,

B, C ve D seçeneklerinde bireyin başarılı ya da

başarısız sayılması için gerekli olan ölçüt kesin

belli değildir, grubun performansına bağlı olarak

sonradan belli olacak bir ölçüttür. E seçeneğinde

ise ölçüt mutlaktır. 70 ya da üzeri puan almak

mutlak bir ölçüttür. Birey 71 aldığında başarılı

sayılacağını bilir. Ancak diğer seçeneklerde

başarılı olabilmek için ilk beşe girmesi,

ortalamanın üstünde not alması gibi gruba bağlı

birölçütvardır.

(Cevap E)

Bu soru ölçme ve değerlendirme arastndaki farkı

ayırt etmeye yönelik bir sorudur. Ölçme varlığa ait

özellikleri sayı sembollerle ifade etme bilimidir.

Ölçmede varlığın özelliği bir puanla sayı ile

gösterilir.

Değerlendirme bu ölçme sonucunun

yorumlanması, anlam çıkarılması karar verilmesi,

yargıya varılmasıdır. II ve IV cümlelerde sadece

puan belirtilmiştir. Sadece ölçme işlemi vardır. I ve

III cümlelerde ise bir yargı ve karar ifadesi vardır.

İşe alınmış olmak, sınıfını geçmiş olmak bir karar

ve yargıyı belirtir.

(Cevap C)

H.Eğitimde genellikle aşağıdaki amaçlarla ölçme

ve değerlendirme faaliyetleri yapılmaktadır.

I. Öğrenme eksikliklerini belirleme

II.Öğrenme düzeyini saptama

III. Öğrencileri tanıma

Burada belirtilen ölçme ve değerlendirme

faaliyetlerinin yapılış zamanları hangi

seçenekte doğru olarak verilmiştir? (KPSS

2003)

Donemin Unitelerin Dönemin(Dersin) Başı (Konuların) Sonu (Dersin)

SonuA)

III :............ı : IIB)

ı....... III IIC II I IIID)

I II IIIE III II I

-EGITIM BİLIMLERJ- 49

Eğitim sürecinin başında yapılacak olan ölçme ve

değerlendirmeler öğrencilerin tanıma ve eğitim

sürecini planlamaya yöneliktir. Dönem başında

öğrencilerin giriş özellikleri belirlenir, düzeyleri

saptanır ve eğitim süreci ve hedefler bu giriş

özelliklerine göre yeniden planlanabilir.

Eğitim süreci devam ederken yapılan ölçme ve

değerlendirmeler öğretim sürecini şekillendirmeye

yönelik çalışmalardır. Dönem ortasında yani

ünitelerin sonunda yapılan değerlendirmeler eksik

ve yanlış öğrenmeleri belirleyip yanlış öğrenmeleri

düzeltmek ve eksik öğrenmeleri gidermek için

yapılır. Dönem sonunda ise öğrenme düzeyleri

belirlenir. Bu amaçla yapılan değerlendirmeler ise

öğretim yöntemlerinin ve uygulanan eğitim

programının etkililiğinin değerlendirilmesi

amaçlıdır.

(Cevap A)

12. Aşağıdakilerden hangisi bir "ölçme" işlemi

değildir? (KPSS 2003)

A) Spor derslerinde öğrencileri boy uzunluğuna

göre sıralamak

B) Öğrenci ödevlerini 1 ve 20 arasında

puanlamak

C) Öğrencilerin başarılı sayılabilmesi için bir sınır

belirlemek

D) Öğrenci ödevlerindeki yazım yanlışlarını

belirlemek

E) Öğrencinin sözlü sınavda verdiği cevaplara

bakarak puan vermek

Ölçme: Varlığa ait özellikleri sıfatları sayı veya

sembollerle gösterme işidir. A, B, D ve E

seçeneklerinde bir ölçme işlemi, eylemi vardır. C

seçeneğinde ise sadece bir ölçüt (sınır)

belirtilmektedir. Ölçme eylemi yer almamaktadır.

(Cevap C)

eo "C5

trÜJ Q

"SEUJ

13. Aşağıdakilerden hangisi eğitim sürecinde

portfolyoların kullanım amaçlarından

biri degildir? (KPSS 2003)

A) Öğrencinin gelişim sürecini dâha

sağlıklı

olarak izlemek

B) Öğrenciyi yetenekleri ve ilgi alanları

açısından

tanımak

C) Öğrencinin eksik öğrenmelerini

belirlemek

D) Öğrencinin öğretim programları

dışındaki

faaliyetlerini de kapsayan çok yönlü

gelişimi

hakkında bilgi vermek

E) Öğrencinin gelecekteki eğitim

kurumundaki

öğretmenlerine kendisi hakkında bilgi

sunmak

Portfolyo, kişisel gelişim

dosyası yönleriyle tanımayı

amaçlayan değerlendirme

sistemidir. Kısacası

özeliiklerini, ilgi ve

yeteneklerini, neleri

başaramadığını, güçlü ve

tanıyıp öğrencinin kendisini

sağlamaktır. Eksik

öğrenmeleri, portfolyonun

amaçlarından değildir.

14. I. Elmas sınıfını "pekiyi" ile geçti.

II. Burç, sınavdan 10 üzerinden 8 aldı.

III. Sınavda en yüksek puanı Erdem aldı.

IV. Demet 160'ın üzerinde puan aldığı için

sınavı

kazandı.

ifadeleri "ölçme" ve "değerlendirme"

kavramlarını örneklendirme bakımından,


gruplanmıştır? (KPSS 2004)

Olçme Degerlendirme

öğrenciyi tüm

alternatif bir

öğrencinin tüm

neleri başarıp

zayıf yönierini

tanımasını

tespit etmek

(Cevap C)

A) I, II! II, IV

B) l.ll III, IV

C) II, III ı, ıvD) II, IV I, III

LJJ II ı, ııı, ıv


Ölçme ve değerlendirme arasındaki farkı, ayırt

etmeyi yoklayan bir sorudur. Bu tip soru her yıl

KPSS sorulmuştur.

II ve III. cümleler ölçme ifade eder. Çünkü

puanların yorumlanması, yargı, karar ve sonuç

bildirme yok. Erdem en yüksek puanı aldı. Bu

puanla Erdem kaldı mı, geçti mi, iyi bir puan mı

kötü mü belli değil, yani değerlendirme

yapılmamış. Sadece puanın yüksek olduğu

belirtilmiştir.

I ve IV. cümlelerde ise yargı ve karar var.

Dolayısıyla değerlendirme içerir. Pekiyi ile geçti

ifadesi ve Demet...........sınavı kazandı ifadesi bir

değerlendirmedir.

(Cevap C)

15. Bir öğrencinin başarısını değerlendirmede

aşağıdakilerden hangisinin ölçüt alınması, bağıl

değerlendirmeye örnek oluşturamaz? (KPSS

2004)

A) Programın hedefleriyle tutarlı öğrenmelerinin

B) Standartlaştırılmış birtestin normlarının

C) Yetenek düzeylerine dayalı beklentilerin

D) Öntest ve sontest puanları arasındaki farkın

E) Sınav puanlarının dağılımının

Bağıl değerlendirmede kullanılan ölçüt grup

dağıiımları gibi değişir ölçütlerdir. Mutlak

değerlendirmede ise ölçüt değerlendirme

ölçüsünde belirlidir ve mutlak değerlendirmede

öğrenci başarılı sayılabilmesi için ne kadar

başarılı olması gerektiğini bilir. A seçeneğinde

değerlendirme için kullanılan ölçüt program

hedefleridir. Program hedefleri programın başında

bellidir. Mesela Türkçe dersi için dönem başında

10 temel hedef belirlenmiş olsun. Dönem sonunda

yapılacak değerlendirmede bu 10 hedeften 8'ini

(3'ünü ya da 10'unu bu değer fark etmez önemli

olan ölçütün belirli olmasıdır.) gerçekleştiren

başarılı sayılacaktır demek mutlak bir

değerlendirmedir. Çünkü program hedefleri belli

olduğu için öğrencinin başarılı olabilmesi için

gerçekleştireceği görevler bellidir.

(Cevap A)

16. Öğrencilerin aktif olduğu öğretme - öğrenme

yöntemlerinde öğretmen öğrenciyi değerlendirirken

sınav sonuçlarıyla birlikte öğrencilerin sınıf içi

davranışlarını gözlem, araştırma ve inceleme

yapabilmelerini, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir

zenginliklerini, sorumluluk alma düzeylerini ekiple

çalışabilmelerini edindikleri bilgi ve bulguları

paylaşabilme vb. özelliklerinde dikkate alınarak

başarıları hakkında karar verilir.

Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin bu bilgileri

elde etmesine daha kapsamlı katkı sağlar?

(KPSS 2004)

A) Yazılı kağıt kalem testleri

B) Performans testleri

C) Gözlem formları

D) Günlükler

E) Portfolyoiar

Portfolyo öğrencinin okula başladığı ilk günden

itibaren bütün etkinliklerinin ödev ve projelerin,

çalışmaların, gezi ve incelemelerinin yazdığı şiir

ve romanların, kazandığı ödül ve yarışmaların

örneklerinin bulunduğu kişiye özel bir dosyadır.

Amaç öğrencinin kendisini daha iyi tanımasına

yardım etmektir.

(Cevap E)

17. Sınıfın aritmetik ortalamasına göre

değerlendirme yapan bir öğretmen hangi tür

değerlendirme kullanmaktadır? (KPSS 2005)

A) Mutlak değerlendirme

B) Bağıl değerlendirme

C) Tanılayıcı

D) İzleme değerlendirme

E) Düzey belirleyici değerlendirme

Değerlendirmeye temel olan ölçüt bağılsa yani

ölçme sonuçlarından çıkarılıyorsa böyle

değerlendirmelere bağıl değerlendirme denir.

Sınıfın aritmetik ortalaması bağıl bir ölçüttür yani

ölçme sonuçlarından çıkarılır. Bağıi

değerlendirmelerde bireyin değerlendirilmesinde

diğer grup elemanlannın da performansları söz

konusudur.

(Cevap B)


1.TEMELKAVRAMLAR

1.EĞİTİMKAVRAMI

Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak, istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir.

"Kendi yaşantısı yoluyla" ifadesiyle yaparak-yaşayarak öğrenme vurgulanmaktadır. Örneğin öğrencinin sınıfta soru sorması yani öğrenme sürecinin içinde aktif olmasidır. Eğitim, kasıtiı kültürieme sürecidir, Tanımda geçen kasıt kelimesiyle anlatılmak istenen, bireyde istenilen davranışı ortaya çıkarmak, istenmeyen davranışı ise ortadan kaldırmaktır (amaçlı, planlı ve programlı olarak). Eğitimde "istendik davranış" değişmesi denilince, öğrencilerin eğitimin gene! ve özel amaç/hedeflerine, toplumun beklentilerine ve bireyin gereksinim ve yeteneklerine uygun davranış ve tutumlara sahip olması vurgulanmaktadır. İstendik özellikier ile bireye kazandırılmak istenen hedefler kastedilmektedir. Eğitim bir davranış değiştirme sürecidir. Eğitimin tanımında görülen önemli kavramlardan birisi de davranış değişikliği kavramıdır. Eğitim yaşam boyu bir süreçtir.

Eğitim Sürecinin Özellikleri

Süreç olarak eğitim çok boyutlu ve karmaşıktır. Bu sürecin genel özellikierini şöyle sıralayabiliriz:

a.Kapsamiıdır.

b.Çok boyutludur.

c. Süreklidir.

d.Dinamiktir.

e.Bilimsel araştırma ve bulgulardan kaynaklanır.

f. İnsana özgü ve yaşantılaria gerçekleşir.

g.Amaca yönelik ve bütünleyicidir.

h. Mekan yönünden sınırlandırıiamaz. i. Kalkınma ile doğrudan ilgilidir.

PROGRAM GELIŞTIRME | Eğitim Süreci ve Eğitim Program

j. Eğitim kültürle iç içedir.

Eğitim, formal ve informal eğitim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır;

1. Formal eğitim: Amaç, iike ve kuralları öncedenbelirlenerek plânlanmış, programlanmış biçimdedüzenli olarak yapılan eğitimdir. Okullarda yapılaneğitimdir.

2. İnformal eğitim : Belli bir amaç ve plâna bağlıoimadan, hayatın kendi içinde oluşan eğitimsürecidir. Yaşam içerisinde bireyîn farkında olmadançevresiyle etkileşimi sonucunda meydana gelenöğrenmelerdir. İnformal eğitim, okuida planlı veprogramlı olarak verilen eğitim etkinlikleri dışındakazanılır ve yaşam boyu devam eder. Bireyin ailesi,arkadaş grubu, ailesi, kitie iletişim araçları vb.kazanılan eğitimdir. İnformal eğitim sürecinde ikiönemli öğrenme yolu: göziem ve takiit'îir.

Formal Eğitim, örgün ve yaygın eğitim olmak üzere ikiye ayrılır;

1. Örgün eğitim; Belii bir yaş grubundaki bireylere,Milli Eğitimin amaçlarına göre hazırlanmış eğitimprogramlarıyla, okul çatısı altında düzenli olarakyapılan eğitîmdir. Okulöncesi, ilköğretim vb.

2. Yaygın eğitim: Örgün eğitim imkânlanndan hiçyararlanmamış durumda olanlara, gittikleriokullardan erken ayrılaniara ya da örgün eğitimkurumiarında okumakta olanlara ve meslekdallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlereuygulanan eğitim türüdür. Türk eğitim sisteminde;okulöncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim,yükseköğretim (örgün eğitim) dışında kalan planlı veprogramlı eğitim etkinliklerine de yaygın eğitimdenir. Hizmetiçi eğitim faaliyetleri, Halk EğitimMerkezlerinde açılan kurslar, Çırakiık EğitimMerkezleri vb.

52- -PROGRAM GEÜŞTİRME-

YAYGIN EĞİTİMUzun süreli Kısa süreli

Belirli yaş grupları Oğrencilerin yaşlarına göre gruplandırılmaması (heterojen)

Zorunlu (ilköğretim) İhtiyaç duyuldukça yapılmasıÇeşitli dersler ve konular

Belli konularla sınırlandırılması

Diploma verilmesi Sertifika, belge verilmesi

2. ÖĞRETİM

Eğitim sürecinin okullarda amaçlı, planlı ve programlı olarak yürütülen kısmına öğretim denir. Öğrencilerin belirli davranışları kazanabilmesi için düzenlenen planlı etkinlikler sürecidir. Öğretim, hedefe ve öğrenciye yönelik olmalıdır. Öğretim ile NASIL? sorusuna yanıt aranır. Öğretim; amaçlı, plânlı, programlı, destekli ve genellikle bir belge ile sonuçlanan eğitim etkinliklerini ifade eder.

EĞİTİM VE ÖGRETİM ARASINDAKİ FARKULIKLAR

Eğitim Öğretim

Zaman ve mekan boyutu açısından kapsamlı, sürekli ve çok boyutludur.

Zaman ve mekan yönünden kapsamı dar, sürelidir.

Eğitim yaşam boyu bir süreçtir. Her zaman ve her yerde oluşur.

Belirli yaş grubuyla sınırlıdır.

Her türlü bilgi ve deneyimi kapsar.

Öğretimi kapsar. Önceden belirlenmiş etkinlikleri kapsar.

Eğitim genel anlamda temel amaçtır.

Gene l an lamda eğitimin aracıdır.

Amaçlı, planlı ve programlı olabileceği gibi rastlantısal, gelişigüzeide olabilir.

Amaçlı, planlı ve programlıdır. Öğrenme yaşantılarının eğitsel olması esastır.

Kitle iletişim araçları, anne-baba, arkadaş vb. öğrenme

Öğrenci-öğretmen ilişkisi

Çizelge 1

Öğretim Sisteminin Öğeleri:

LÖğrenci

2. Öğretmen

3. Hedefler

4. Öğrenme-Öğretme Süreçleri

5. İçerik

Okulun en önemli ve temel üç öğesi şunlardır:

LÖğrenci

2. Program

3. Öğretmen

Eğitim ve öğretim arasındaki farklar çizeige 1'de verilmektedir.

3. ÖĞRENME

Öğrenme, yaşantı ürünü ve nispeten kalıcı izli davranış değişiklikleridir. Bireyin herhangi bir şeyle etkileşimi sonucunda, davranışlarındaki belli düzeylerdeki değişmelerdir.

Öğrenmenin olabilmesi için;

a) Bireyin davranışında değişiklik olması,

b) Yaşantı sonucunda meydana gelmesi,

Şiddetli bir ışık veya ses karşısında gösterilen tepkiler (refleks) ile uyku, büyüme, olgunlaşma, ilaç, yorgunluk vb. sonucunda oluşmuş davranış değişiklikleri öğrenme ürünü değildir.

c) Belli bir süre kalıcı olması (geçici değil!),

Uyuşturucu kullanma, yardım etme gibi olumiu-olumsuz öğrenmeler olabilir,

4. ÖĞRETME

Herhangi bir "öğrenmeyi kılavuzlama ya da sağlama faaliyeti" olarak tanımlanabilir. Yani öğretme, bireyin davranışlarında değişiklik meydana getirebilmek ya da öğrenmeyi gerçekleştirmek için yapılan etkinliklerin tümüdür.

5.ÖĞRENİM

Bir öğretim kurumunda belli bir süre içindeki öğrenmelerin tümüdür. İlköğrenim, ortaöğrenim vb.

ÖRGÜN EĞİTİM


2. EGITIM PROGRAMI TURLERI VE

ÖZELLİKLERİ

Program, yapılması gereken bir işin böiümlerini, her bölümün yapılış sırasını, zamanmı ve nasıl yapılacağını gösteren bir tasarıdır. M. Ö. 1. yy.da Julius Ceaser ve askerleri, Roma'da yarış arabalarının üzerinde yarıştığı oval biçimindeki koşu pistini, Latince "Curricullum" olarak adlandırmıştır. Ve bu kavram, koşu pisti olarak biiinen soyut bir kavramdan, bugünkü eğitim programı aniamında kullanılan somut bir kavrama geçişi sağlamıştır. Eğİtim programı (curricullum) izlenen yol anlamında eğitimde kullanılmaya başlanmıştır.

Eğitim alanında; eğitim programı, öğretim programı, ders programı, örtük programkavramları kullanılrnaktadır. Bir eğitim kurumununveya sosyal çevrenin, bireylerin yaşantılarınıdüzenlemek ve zenginleştirmek için yürüttüğü tümetkinlikler eğitim programına dahildir. Bu anlamda,yönetmeükler, öğretim programları, sosyal kolçalışmaları, özel günlerin kutlanması, rehberlik 'lâhizmetleri, sağlık çalışmaları, geziler, yetiştirme gkursları, kültürei, sanat vb. çalışmalar eğitim Bprogramına girer. !fj

Eğitim programı (Uzak hedef, ülkenin eğitim gpolitikaları) E

>o

1. Milli eğitimin ve okulun amaçlarını ggerçekleştirmeye yönelik okul içinde ve okul dışında sgyapılan tüm eğitim etkinliklerini kapsayan program "gtürüdür.

*"

2. Eğitilecek bireylere, öğrenme yaşantılarıkazandırmaplânı.

3. Öğrencilerin karşılaştıkiarı öğrenme durumlarınınve geçirdikleri yaşantıların tümü.

4. Öğrenene, okulda ve okul dışında plânlanmışetkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantılarıdüzeneği.

Öğretim programı (Genel hedef, öğretim kademeleri. okullar)

1. Eğitim programı içinde yer alan ve öğretmeöğrenme süreçleri ile ilgili tüm etkinlikleri kapsayanprogram.

2. Okulda veya okul dışında bireye kazandırılmasıplânlanan derslerin öğretimiyle ilgili îüm etkinliklerikapsayan yaşantılar düzeneği.

Ders programı (Özel hedef)

1. Öğretim programı içinde yer alan, bir dersin amaç, îçerik, öğretme öğrenme süreçieri ve değerlendirme bölümlerini ve bu dersle ilgili olan eğitim faaliyetlerini sistematik bir şekilde gösteren programdır.

Örtük program

Eğitimle ilgili ders ve ders dışı tüm etkinlikleri kapsayan program türüdür. Örtük programlar aracıiığıyla özellikle ders dışı etkinlikler düzenlenerek bireyierin farklı becerileri ve yetenekleri ortaya çıkarılabilmektedir. Örtük program faaliyetleri olarak; okullarda yapılan halk oyunları etkinlikleri, sportif ve diğer sosyal etkinlikler, çevre gezileri gösterilebilir.

Eğitim programının başlıca faydaları şunlardır:

1. Eğitim faaliyetlerine yön verir.

2. Aynı eğitim basamağındaki okuilarda eğitiminaynı amaçlar çerçevesinde ve aynı yöndegerçekleşmesini sağlar.

3. Eğitimde verimi artırır.

4. Mesleğe yeni başlayan öğretmeniere rehberiikeder.

İyi Bir Eğiîim Programmm Özeliikleri (Önem Sırasına Göre)

1. Eğitim programı, işlevsel olmalıdır. İşievsel olması demek, programda yer alan amaçların, konuların ve etkinliklerin hayatta geçerli olması, yani işe yaramasıdır. İyi bir programının, topiumun ve kişilerin ihtiyaçlarına cevap vermesi, bireyin yeteneklerini ortaya çıkarması ve geliştirmesi gibi niteliklere sahip olması gerekir.

Bu özelliğe sahip bir programda önemli bir başka husus da öğrencilerin seçtiği meslekte başarılı olmaiarını sağlayacak bilgi, beceri ve tutumları ihtiva etmiş olmasıdır.

Bunların yanında, işlevsel bir programın, öğretmenlerin amaçlar yönünden nelere dikkat etmeleri gerektiğini, içeriğin eîkili bir şekilde kazandırılması için hangi yöntem. teknik, araç gereç ve kaynaklardan yararlanabileceklerini, bunları, nerede ve nasıl uygulayabileceklerini ve değerlendirmenin nasıl yapılacağını da göstermesi gerekir.

54- -PROGRAM GELİŞTİRME-

2. Esnek olmalıdır. Esneklik kavramını öğretmeöğrenme etkinliklerine konu olan ünite ve konularınana hatlarının verildiği, ayrıntıya inilmediği birprogram şeklinde düşünebiliriz. Böyiece öğretmenebilim ve tekniğin getirdiği yenilikleri, öğrencilerin ilgive ihtiyaçlarını, okulun bulunduğu yerin özelliklerinigöz önüne alarak ayrıntıları belirleme ve uygulamaimkanı sağlanmış olur. Ünitelerin yer değiştirmesi,birleştirilmesi, sürelerinde değişiklik yapılması, kaza-nılması güç hedefleri uzun vadeye yayabilmektir.

3. Toplumun değer, görüş ve isteklerine uygunolmalıdır. Eğitim kurumları toplumu meydanagetiren bireylere, millî değerleri ve ideallerikazandırmakla görevlidir. Eğitim programları eğitimfelsefesine uygun ve toplumun isteklerinigerçekleştirici nitelikte olmalıdır.

4. Uygulanabilir ve uygulayıcılara yardımcıolmalıdır. Programın hazırlanması kadaruygulanması da önemlidir. Bu bakımdan programıuygulayan öğretmen ve yöneticilere programıbaşarıyla uygulayabilmelerine yönelik rehberlikyapılmalıdır.

İşlevsellik ve uygulanabilirlik arasındaki fark:Yapılan her uyguiama işlevsel olmaz. olması için bir işe yaramasi gerekir.5. Bilimsel olmalıdır. Eğitim programları hembilimsel ilkelere uygun olmalı hem de bilimsel bilgiyikullanmayı öğretmelidir.

6.Bir amaca yönelik olmalıdır. Eğitim programları,belli amaçları gerçekleştirmek üzereoiuşturuimalıdır.

7. Ekonomiye uygunluk özelliği göstermelidir.

Program Geliştirme: Gerek okul içinde gerekse okul dışında milli eğitimin ve okulun hedeflerini gerçekleştirmek üzere düzenlenen içerik ve faaliyetlerin, uygun yöntem, teknik ve araç-gereçlerle geliştirilmesine yönelik koordineli çabaların tümüdür. Program geliştirme süreci uygulamalı (operasyonel), kubaşık (ekip) ve sürekli bir çaiışmadır. Program geliştirme aynı zamanda hedef, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.

3. HEDEF (AMAÇ) KAVRAMI

Öğrencilerde bulunması istenilen ve eğitim yoluyla kazandırılabiiecek niteliklere, hedefler denir. NİÇİN öğreteceğiz? sorusuna yanıt aranır. Hedefler 2'ye ayrılır:

1. YATAY HEDEFLER (Bloom'un taksonomiksıralaması: Bilişsel, duyuşsal ve devinsel)

2. DİKEY HEDEFLER (Uzak, genel ve özelhedefler)

Taksonomi: İsîendik davranışların, hedeflerin basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, birbirinin önkoşulu olacak şekilde aşamalı sıralanmasına denir.

DIKEYHEDEFLER

UZAK(Milli Eğitimin hedefieri) EĞİTİM PROGRAMI

GENELOğretim kademesi + oku! hedefleri ÖĞRETİMPROGRAMI

OZELDetsin, üniteninya da konunun hedefleri DERS PROGRAMI

» ÇIKMIŞ SORU (2004 KPSS)Eğitim programının değerlendirme boyutu, aynızamanda geri bildirim mekanizmasıdır.Bu, program geliştirmenin hangi özelliğinivurgulamaktadır?

A) Objektiftir.

B) Fırsat eşitliğini temel alır.

C) Süreklidir.

D) Durağandır.

E) Çok yönlüdür.

Program geliştirme eğitim programlarının hazırlanması, denenmesi ve değerlendirilip yeniden gözden geçirilerek yeniden uygulanması sürecidir. Yani program geliştirme bir süreçtir. Devam eden sürekli bir süreçtir,

Program geliştirmenin değerlendirme öğesinde hazırlanan programın etkililiği saptanır. Programın eksiklikleri belirlenir. Tüm bu çalışmalar programın ilerisi için yapılacak iyileştirmeler içindir.

_________ _________ (Cevap C)

II I Z

Işlevsel oS2

"QUo


Dikey Hedefler üçe ayrılır;

1. Uzak Hedef: Bir ülkenin politik felsefesiniyansıtan, ulaşılması kısa sürede mümkün olmayanülkenin yetiştirmek istediği bireyde görmek istediğien temel toplumsal davranışlardır. (1739 Sayılı MilliEğitim Temel Kanunu)

Örnek hedefler;

Eğitimin her tür ve kademesinde fırsat ve imkan eşitliğinin sağlanması,

Eğitim sisteminin nitel verimliliğini yükseltmek,

Eğitimin her kademesinde Avrupa Birliği göstergelerini yakalamak,

Araştırıcı, sorgulayıcı, bilimsel düşünebilen bireyler yetiştirmek.

2. Genel Hedef; Öğretim kademeleri ve okullarınhedefleridir. (1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu)

Örnek hedefler;Ui O*E ÜJ

Okulöncesi eğitimde okullaşma oranının gelişmiş 5ülkeler seviyesine çıkarılması, i |

•oUi

Birleştirilmiş sınıf uygulamasını asgariye indirmek.

3. Özel Hedef: Bir bilgi, disiplin, konu alanı ya da jg derste öğrencilere kazandırılmak istenen özellikler S ve davranışlardır.

Örnek hedefler;

Türkçe Dersi için bir örnek hedef ifadesi; Cümleyi öğelerine ayırabilme.

Üçgenin çevresini hesaplayabilme


1. Aşağıdaki program türlerinden hangisi en

kapsamlı ve en geniş program türüdür?

lilli Eğitim Programı

II. Öğretim Programı

III.Okul Programı

IV. Eğitim Programı

V. Ders Programı

A) I B) II C) IIID) IV E)V

Uzak hedef: Bir ülkenin politik felsefesini

yansıtan, ulaşılması kısa sürede mümkün

olmayan ülkenin yetiştirmek istediği ve bireyde

görmek istediği en temel toplumsal davranışlardır.

(1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu)

Örnek hedefler;

Eğitimin her kademesinde Avrupa Birliği

göstergelerini yakalamak,

Araştırıcı, sorgulayıcı, bilimset düşünebilen

bireyler yetiştirmek.

(Cevap D)

ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ

En geniş, kapsamlı program türü eğitim

programıdır. Daha sonra öğretim ve ders

programı gelmektedir. Milli Eğitim Programı ve

Okul Programı diye bir program türü mevcut

değildir.

(Cevap D)

3. Aşağıdakilerin hangisi iyi bir eğitim programının

özelliklerinden degildir?

A) Eğitim programı, işlevsel olmalıdır.

B) Esnek oimalıdır.

C) Toplumun değer, görüş ve isteklerine uygun

olmalıdır.

D) Uygulanabilir ve uygulayıcılara yardımcı

olmalıdır.

E) Bilimsel olmayabilir, ama güncel olmalıdır.

2. a) Eğitim sisteminin nitel verimliliğinin

yükseltilmesi,

b) Eğitimin her tür ve kademesinde fırsat ve imkân

eşitliğinin sağlanması.

Yukarıda belirtilen hedef ifadeleri

aşağıdakilerden hangisinin hedef düzeyine

örnektir?

A) Genel hedef

B) Yakınhedef

C) Olası hedef

D) Uzakhedef

E) Özelhedef

Eğitim programının özellikleri önem sırasına göre:

1. Eğitim programı, işlevsel olmaiıdır.

2. Esnek olmalıdır.

3. Toplumun değer, görüş ve isteklerine uygun

olmalıdır.

4. Uygulanabilir ve uygulayıcılara yardımcı

olmalıdır.

5. Bilimsel ve güncel olmalıdır. Eğitim programları

hem bilimsel ilkelere uygun olmalı hem de bilimsei

bilgiyi kullanmayı öğretmelidir. Aynı zamanda

güncel olmalıdır.

6. Bir amaca yönelik olmalıdır.

7. Ekonomiye uygunluk özelliği göstermelidir.

(Cevap E)


4. Eğitim programının değerlendirme boyutu, aynı

zamanda geri bildirim mekanizmasıdır.

Yukarıda belirtilen açıklamaya dayanarak

eğitim programının değerlendirme ve

geliştirme süreci hakkında öncelikle hangisi

söylenebilir?

A) Objektiftir.

B) Fırsat eşitliğini temel alır.

C) Süreklidir.

D) Durağandır.

E) Çok yöntüdür.

Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin

oluştuğunu gösteren doğru bir ifade değildir?

A) Davranışta gözlenebilir bir değişme olması

B) Davranışta değişmenin nispeten sürekli

olması

C) Davranıştaki değişmenin yaşantı kazanma

sonucunda oluşması

D) Davranıştaki değişmenin sadece büyüme

sonucunda oluşması

E) Davranıştaki değişmenin yorgunluk, hastalık,

ilaç alma vb. etkenlerle geçici bir biçimde

meydana gelmemesi

Program geliştirme eğitim programlarının

hazırlanması, denenmesi ve değerlendirilip

yeniden gözden geçirilerek yeniden uyguianması

sürecidir. Yani program geliştirme devam eden bir

süreçtir.

Program geliştirmenin değerlendirme öğesinde

programın etkiliği belirlenir ve bu sonuçlar,

programın eksiklikleri hakkında bilgi verir. Tüm bu

çalışmalar programın ilerisi için yapılacak

iyileştirmeler içindir.

(Cevap C)

5. İlköğretim kademesinde, 'Türkçe'yi etkili bir

şekilde kullanabilme" hedefi aşağıdaki hedef

türlerinden hangisine örnek verilebilir?

A) Uzakhedefler

B) Ders hedefleri

C) Özel hedefler

D) Genel hedefler

E) Olası hedefler

Genel hedef; Öğretim kademeleri ve okulların

hedefleridir. (1739 Sayılı Milli Eğitim Temel

Kanunu)

Örnek hedefler;

Okulöncesi eğitimde okullaşma oranının gelişmiş

ülkeler seviyesine çıkarılması,

Birleştirilmiş sınıf uygulamasını asgariye indirmek.

(Cevap D)

fcr

Öğrenmenin olabilmesi için;

a) Bireyin davranışında değişiklik olması,

b) Yaşantı sonucunda meydana gelmesi,

Şiddetli bir ışık veya ses karşısında gösterilen

tepkiler (refleks) ile uyku, büyüme, olgunlaşma,

ilaç, yorgunluk vb. sonucunda oluşmuş davranış

değişiklikleri öğrenme ürünü değildir.

c) Belli bir süre kalıcı olması (geçici değil!).

Davranıştaki değişme sadece büyüme ile

gerçekleşmez, diğer sosyal ve çevresel faktörler

ile de oluşur.

(Cevap D)

Aşağıdakilerden hangisi örgün eğitim

kademesinde yer almaz?

A) Okul öncesi

B) İlköğretim

C) Ortaöğretim

D) Uzaktan öğretim

E) Yükseköğretim

Türk Eğitim Sisteminde örgün eğitim kademeleri;

okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve

yükseköğretim şeklindedir. Uzaktan öğretim, bir

öğretim yöntemidir.

(Cevap D)


8. Okullarda yapılan ders dışı etkinlikler içinde

yer alan halk oyunları, sportif ve diğer sosyal

etkinlikler, çevre gezileri vb. faaliyetler

aşağıdaki programların hangisinde yer alır?

A) Örtükprogram

B) Haftalık program

C) Eğitim programı

D) Rehberlik programı

E) Öğretim programı

10. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme

sürecinde hedefleri belirlemede ve önem

derecesini ortaya koymada yararlanılan bir

eğitim disiplinidir?

A) Eğitim Teknolojisi

B) Eğitim Felsefesi

C) Eğitim Sosyolojisi

D) Eğitim Yönetimi

E) Eğitim Psikolojisi

Örtük program; eğitimle ilgili ders ve ders dışı tüm

etkinlikleri kapsayan program türüdür. Örtük

programlar aracılığıyla özeflikle ders dışı

etkinlikler düzenlenerek bireylerin farklı becerileri

ve yetenekleri ortaya çıkarılabilmektedir. Örtük

program faaliyetleri olarak; okullarda yapılan halk

oyunları etkinlikleri, sportif ve diğer sosyal

etkinlikler, çevre gezileri gösterilebilir.

(Cevap A)

Eğitim felsefesinden; program geliştirme

sürecinde özellikle uzak hedefleri belirlemede ve

bunların önem derecesini ortaya koymada

yararlanılır.

(Cevap B)

o m

11. "Eğitim programı içinde ağırlık taşıyan, bilgi

kategorilerinden oluşan, bilgi ve becerinin

eğitim programının amaçları doğrultusunda

ve plâniı bir biçimde kazandırılmasına

dönük program" aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Örtük Program

B) Ders Programı

C) Öğretim Programı

D) Çalışma programı

E) Konu Programı

9. Aşağıdakilerden hangisi eğitim programının

yatay hedeflerinden biri degildir?

A) Bilişsel hedefler

B) Duyuşsal hedefler

C) Genel hedefler

D) Psikomotor hedefler

E) Devinsel hedefler

Bloom'un taksonomisine göre yatay hedefler;

bilişsel, duyuşsal ve devinsel (psikomotor) olmak

üzere 3'e ayrılır.

(Cevap C)

Öğretim programı, okul ya da okul dışında

planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme

yaşantıları düzeneğidir. (Ö. Demirel, Eğitimde

Program Geliştirme, s.6) Öğretim programı, eğitim

programı içinde yer alan ve öğrenme-öğretme

süreçleri ile ilgili tüm etkinlikleri kapsar. Öğretim

programı çeşitli smıflarda ve derslerde işlenecek

konularla ilgili tüm öğretim faaliyetlerini içine alır.

Öğretim programı eğitim programının kapsamında

yer alır ve öğrencilerde hedeflenen davranışları

kazandırmak için yapılacak tüm etkinlikleri içerir.

Eğitim programı öğrencilere "ne öğretelim?"

sorusunun yanıtı iken öğretim programı "nasıl

öğretelim?" sorusunun yanıtıdır.

(Cevap C)

-EGITİM BİLİMLERİ- 59

12. Bireyin herhangi bir şeyle etkileşimi sonucunda

davranışlarında oluşan kahcı izli davranış

değişiklikleridir. Bu tanım aşağıdaki

kavramlardan hangisinindir?

A) Öğrenme

B) Eğitme

C) Öğretim

D) Öğretme

E) Öğrenim

Öğrenme, bireyin çevresiyle etkileşimi sonucunda

davranışlarında oluşan kalıcı değişmelerdir. Bir

davranış değişikliğinin öğrenme olarak

nitelendirilebilmesi için;

1-Gözlenebilir bir değişme olması

2-Davranış değişikliğinin sürekli (kalıcı) olması

3-Değişikliğin yaşantı sonucu (çevreyie etkileşim

sonucu) olması

4-Davranış değişikliğinin ilaç, yorgunluk, alkol vb..:

etkisiyle geçici olmaması

5-Değişmenin sadece büyüme sonucunda

oluşmaması gerekmektedir.UJ

Bunun yanı sıra eğitim ise sistemli davranış .ü

değiştirme süreçleridir. -

M

(CevapA) >■

13. Öğrencilere öğrendikleri konunun önemîni ve

nerede kullanabileceklerini açıklama eğitim

durumlarının hangi öğesi ile ilgilidir?

A) Hedeften haberdar etme

B) Güdüleme

C) Pekiştireç

D) Dönüt

E) ipucu

f&M&S&s

Eğitim durumlarını giriş, gelişme ve sonuç

etkinlikleri olarak ayırmak mümkündür. Giriş

etkinlikleri öğrencilerin öğretilecek konuya

hazırlanmasıdır ve hedeften haberdar etme ve

güdülemeyi içine alır. Öncelikli olarak öğrenci o

dersin sonunda göstermesi gereken davranışları

bilmelidir (hedeften haberdar etme). Öğrencinin

öğretme-öğrenme sürecine etkin katılımı için bu

sürece güdülenmiş olması gerekmektedir.

Öğrenci öğrenme sürecinde gerçekleşeceğini

düşündüğü öğrenmelere karşı ilgi duymalıdır.

Öğrenilecek konunun önemini açıklama ve

edinecekleri bilgi ve beceriieri kullanacakları

yerleri açıklama güdüleme etkinlikleri içindedir.

Öğretmenin bu konu çok önemli, sınavda

soracağım vb.yi kullanması öğrencilerin ilgisini ve

dikkatini konuya yönlendirmelerini ve

güdülenmelerini sağlayacaktır.

(Cevap B)

14. Program geliştirme süreci açısından ölçme ve

değerlendirmenin en önemli işlevi


A) Programın, hedeflerin istenen düzeyde

kazanılmasını sağlamada yeterliğini

belirlemektir

B) içerik seçiminde yapılan hataları ortaya

çıkarmak

C) Öğrenci ilgi ve ihtiyacına uygun olmayan

yöntem ve stratejileri beliriemek

D) Program hedeflerini gerçekleştiren öğrencileri

beliriemek

E) Program geliştirme sürecinin planlanmasına

yardım etmek

Eğitim ortamında yapılan ölçme ve

değerlendirmeler öğretim süreci başında

öğrencilerin mevcut durumlarını belirlemek,

öğretim etkinlikleri devam ederken öğrenme

eksiklerini belirlemek, öğretimin sonunda da

öğrencilerin hedeflenen davranışların ne kadarını

kazandığını tespit etmek için yapılır. Program

geliştirme süreci açısından ise ölçme

değerlendirme öğrencinin sınanması değil

programın sınanmasıdır. Hazırlanan program için

seçilen hedeflerin doğruluğu, bu hedefleri

gerçekleştirmek için belirlenen konu alanının

tutarlılığı ve hedefleri gerçekleştirmek için izlenen

yol, kısacası programın bütünü ölçme

değerlendirme ile sınanır. Programın yeterliliği o

programın hedeflediği davranışları kazandırma

oranıdır. Bu açıdan eğitim ortamında yapılan

değerlendirmeler aynı zamanda yürütülen

programın işlerliğinin de denetlenmesini sağlar.

(Cevap A)


17. Sekiz yaşındaki kız çocuğunu ilkokula

göndermeyen veli , eğitim sistemimizin

aşağıdaki hangi ilkesine aykın davranmıştır?

A) Karma eğitim

B) Süreklilik

C) Eğitim hakkı

D) Laiklik

E) Demokrasi eğitimi

Türk milli eğitim sisteminin karma eğitim ilkesi kız

ve erkek çocukların birlikte eğitim görmesini;

süreklilik ilkesi verilen eğitim hizmetlerinin hayat

boyu bir devamlılık göstermesi gerektiği; laiklik ise

eğitim sürecinin dini ilkelere göre yapılmamasını

ve dini eğitimin bireylerin isteği doğrultusunda

yapılması gerektiği; demokrasi eğitimi ilkesi ise

yetiştirilen bireylerin eşitükçi ve demokratik ilkeleri

benimsemiş olmasıdır. Soruda bahsedilen veli

çocuğunu okula göndermeyerek eğitim hakkını

elinden alıyor demektir.

Eğitim hakkı (Madde 7): Temel eğitim görmek her

Türk vatandaşının hakkıdır. Temel eğitim

kurumlarından sonraki eğitim kurumlarından

vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde

yararlanırlar.

(Cevap C)

Aşağıdakilerden hangisi örtük programların

eğitimdekî işlevlerinden biri değildir ?

A) Öğrencilerin gizilgüçlerini ortaya çıkarmak

B) Yaratıcılığı geliştirmek

C) Sosyai beceri kazandırmak

D) Öğrencilerin her alandaki gelişimlerini

desteklemek

E) Ders programlarının kapsamını genişletmek

Ö r t ü k p r o g r a m d e r s d ı ş ı f a a l i y e t l e r i

kapsamaktadı r . Bu faa l iyet ler öğret im

programlarında olmayan sosyal, sportif ve kültürel

etkinlikleri içermektedir. Örtük programlar

öğrencilerin yaratıcılıklarını geliştirmek, çevresiyle

etkili iletişim kurmalarını sağlamak yani öğrencinin

her gelişim alanında desteklenmesi amacıyla

hazırianmalıdır.

(Cevap E)

15. "Öğrencilerin istenen hedeflere ulaşmaları için planlanan okul içi ve okul dışı tüm öğretme-öğrenme etkinliklerini kapsayan programdır."

Yukarıda tanımı yapılan terim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eğitim programıB) Öğretim programıC) Ders programıD) Örtük programE) Yıllık programEğitim programı; Öğrenene, okulda ve okuldışında etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenmeyaşantıları düzeneği olarak tanımlanabilir. (Ö.Demirel, Eğitimde Program Geliştirme, s.6)Burada karıştırılabilecek seçenekler öğretimprogramı ve örtük programdır. Öğretim programısadece bir dersin öğretimi ile ilgili etkinlikleri (okuliçi ve okul dışı) kapsayan programdır. Örtükprogram ise okul dışı etkinlikleri kapsamına alır.Ders programı bir ders sürecinde öğrencilere z

hedeflenen davranışların nasıl kazandırılacağını £gösteren etkinlikleri kapsamaktadır. ■%

(CevapA)

Eğitim bireylerde istendik davranış değişikliği

meydana getirme sürecidir. İstendik olma özelliği

eğitimin bir amaç için, öğrenen bireylere belli

davranışlar kazandırılmak istenmesidir. Eğitim bir

etkileşim sürecidir ve bireyin belli davranışları

kazanması bu etkileşim sonucu bireyin yaşantısı

ile olur. Eğitim bir süreçtir ve yaşam boyu devam

eder. Eğitimin esası bireyde belli davranış

değişikliğidir. Türk milli eğitim sistemine göre

ilköğretim ne kadar zorunlu olsa da eğitim

kavramının tanımının içinde zorunluluk yani

zorlama yoktur.

(Cevap D)

16. Aşağıdakilerden hangisi, eğitim kavramının 5

tanımı içinde bulunmaz ? ^

A) İstendik 18>

B) Bireylerin kendi yaşantısı yolu ile

C) Süreç

D) Zorunlu

E) Davranış değişikliği


19. "Bir eğitim kurumunun, çocuklar, gençler ve

yetişkinler için sağladığı, millî eğitimin ve kurumun

amaçlarının gerçekleşmesine dönük tüm

faaliyetleri kapsar." ifadesi aşağıdakilerden

hangisinin tanımıdır?

A) Öğretim Programı

B) Ders Programı

C) Eğitim Programı

D) Eğitim Plânlaması

E) Genel Eğitim Programı

Eğitim progrannı öğrenene (çocuk, genç, yetişkin)

belli bir hedef doğrultusunda (milli eğitim

amaçları) bu hedeflere ulaşmak için sağlanan

etkinlikleri içeren programlardır. Öğretim programı

eğitim programı içinde yer alır ve öğretme

faaliyetleri ile ilgili etkinlikleri kapsar. Ders

programı da öğretim programı içinde yer alır ve

dersle jlgili öğretim faaliyetlerinin sistemli bir

biçimde düzenlendiği birplandır.

Eğitim programı, belirlenen hedefler doğrultusunda

planlanan tüm eğitim etkinliklerini kapsamaktadır.

Öğretim programı ise bir eğitim basamağında çeşitli

sınıf ve derslerde ele alınacak konularla ilgili tüm

öğretim etkinlikierini kapsamaktadır. Ders programı

da bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri

kapsamaktadır. (Ö. Demirel, Eğitimde Program

Geliştirme, s.7)

(Cevap C)

Eğitim bireylere belli bir amaç doğrultusunda

istendik davranışlar kazandırma sürecidir.

Öğretim bireyin davranışlarında kendi yaşantıları

yoluyla değişiklik yapma işidir. Eğitim bir süreçtir

öğretim ise bu süreç içerisinde yer alan bir araçtır.

Eğitim öğretimi kapsamaktadır. Her ikisinin de

ortak yönü amaçlı olması, planlı olması ve

nesnesinin insan olmasıdır.

(Cevap E)

20. Aşağıdaki seçeneklerde eğitim ve öğretim

kavramlarıyla ilgili verilen ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Eğitim öğretime oranla daha geniştir.

C) Öğretim amaçlı, plânlı ve programlıdır.

B) Eğitim temel amaçtır, öğretim ise bir araçtır.

D) Eğitim yaşam boyu bir süreçtir.

E) Öğretim eğitimi kapsar.


1. Öğrenme kavramı ve süreci ile ilgili olarak

aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

A) Öğrenme sürecine ne kadar çok duyu organı

katılırsa, öğrenme o kadar çok kalıcı olur.

B) Başkaiarının yardımı ile edinilen yaşantıların

kalıcılığı yüksektir.

C) Öğrenilenlerin çoğu gözlerin yardımı ile olur.

D) En iyi öğrenme biçimi kişinin kendisinin

yaparak öğrenmesidir.

E) Öğrenme, bireyin herhangi bir şeyle etkileşimi

sonucunda davranışlarında oluşan kalıcı ve

izli değişikliklerdir.

4. Okulun bir görevi de, bireye içinde yaşadığı

toplumun değerierini, kurallarını, geleneklerini ve

göreneklerini öğretmektir.

Sözü edilen bu işlev okulun aşağıdaki hangi

işlevini tanımlamaktadır?

A) Toplumsal değişmeyi hızlandırma

B) Akılcı düşünmeyi sağlama

C) Bireyin toplumsallaşmasını sağlama

D) Sağlıklı bireylerin gelişimine katkıda bulunma

E) Demokrasiye olan ınancı güçlendirme


o >~C/3

2. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir eğitim ;;.;

programının özellikleri arasında sayılamaz? 8

A) Eğitim programı işlevsel olmalıdır. ^

B) Esnek olmalıdır. ^

C) Toplumun görüş ve isteklerine uygun

olmalıdır.

D) Uygulayıcılara yardımcı olmalıdır.

E) Hedefler; Içerik, eğitim durumları ve

değerlendirmeye uygun olarak belirlenmelidir.

5. Aşağıdakilerden hangisi eğitim tanımı

içerisinde yer alan boyutlardan biri değildir?

A) Kendi yaşantısı yoluyla

B) istendik

C) Kasıtlı

D) Davranış değiştirme süreci

E) Fiziki gelişme

3. Bir disiplin ya da çalışma alanı için hazırlanan

ve öğrenciye kazandırılması istenen özellikler


A) Genelhedef

B) Hedef davranış

C) Özelhedef

D) Uzakhedef

E) Yatayhedef

6. Eğitim programınm hedefleri doğrultusunda

öğrenciye kazandırılması istenen yeterliklerin

(bilgi-beceri-tutum-davranış) çeşitli dersler

aracılığıyla planlı bir biçimde düzenlendiği

kılavuz kitap veya doküman ifadesi aşağıdaki

program türlerinden hangisini

tanımlamaktadır?

A) Eğitim programı

B) Öğretim programı

C) Ders programı

D) Örtük program

E) Ünite programı

-EGITİM BİLIMLERI- 63

7. I. Öğrenme

II. Eğitim

III.Öğretim

Yukarıda belirtilen kavramların kapsamı

genişten dara doğru uygun sırası


A l-lll-llB

)l-ll-lllC

)ll-lll-lD

)ll-l-lllE

)lll-ll-l

10. Türk Eğitim Sistemini düzenleyen 1739 sayılı Milli

Eğitim Temel Kanunu'nda eğitimin temel amaçları

ve ilkeleri "iyi insan ve iyi vatandaş yetiştirmek,

bireyleri meslek sahibi yapmak ve çağdaş

medeniyet düzeyine ulaşmış bir toplum

oluşturmak" şeklinde ifade edilmektedir.

Program hedefleri açısından

değerlendirildiğinde bu

hedefler

aşağıdakilerden hangisiyle örtüşmektedir?

A) Uzak hedefler

B) Ders hedefleri

C) Özelhedefler

D) Gerçek hedefler

E) Olası hedefler

8.Onceden hazırlanmış bir program o

çerçevesinde amaçlı ve planlı olarak öğretim £

yoluyla gerçekleştirilen sürecin tanımı .1


"

Sü

A) Eğitim g

B) Öğrenme |

C) Olgunlaşma "^

D) İnformal eğitim :5

E) Formai Eğitim

11. Genel olarak hedef, ulaşılmak istenen nokta olarak ifade edilir. Eğitimde ise hedef, eğitim sürecine giren bireyin davranışlarında dolayısıyla kişiliğinde meydana gelmesi istenilen farklılaşmaları belirler. Eğitilecek kişinin kazanması gerekli davranış ölçütlerini ortaya koyar.

Yukarıdaki açıklamalara dayanarak aşağıdaki sorulardan hangisine cevap aranmaktadır?

A) Niçin B) Nerede C) NasılD) Kim E) Ne

9.

Eğitim sisteminde nitelikli insan gücü

yetiştirmede en öneınli rolü üstlenen öğretim

kademesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) ilköğretim

B) Temel eğitim

C) Okul öncesiD) Ortaöğretim

E) İlköğretim ikinci kademe

12. Tarih dersinde öğretmenin Anadolu

Uygarlıkları konusu ile ilgili olarak

öğrencileri Anadolu Medeniyetleri

Müzesi'ne götürmesi faaliyeti

aşağıdakilerden hangi program türü

içerisinde yer alır?

A) Günlük plan

B) Ders planı

C) Örtükprogram

D) Eğitim programı

E) Ders programı

64- -PROGRAM GEÜŞTİRME.

13. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir eğitim

programının diğerlerine göre en önemli

özelliğidir?

A) İşlevsellik

B) Esneklik

C) Uygulanabilirlik

D) Ekonomiklik

E) Toplum felsefesine uygunluk

14. Aşağıdakilerden hangisi örgün eğitim

sistemine hiç girmemiş, herhangi bir eğitim

kademesinde bulunan veya bu kademelerden

birinden ayrılmış olan bireylere itgi ve ihtiyaç

duydukları alanda örgün eğitim yanında veya

dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin

tümünü kapsar?

A) Örgün eğitim

B) Yaygın eğitim

C) Sürekli eğitim

D) Mesleki eğitim

E) Açıkeğitim

! CEVAP ANAHTARI

1.B 2.E 3.C 4.C

5. E 6. B 7. B 8. E

9. D 10. A ...11.:.A........... 12. C

13. A 14. B


1. Eğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla istendik değişmeler oluşturma sürecidir.

Bu tanımda, "istendik" sözcüğü ile anlatılmak istenen temel koşul aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS2001)

A) Eğitim hedefleriyle ilgili olma

B) Bireyin isteklerini dikkate alma

C) Güncel gereksinimleri karşılama

D) Bireye fiziksel güç kazandırma

E) Toplumsal yardımlaşmayı artırma

Eğitimde plânlanmış etkinliklerin önemi büyüktür.

Öğrenenlere öğrenme yaşantıları sağlamak eğitim

programları aracılığıyla olur. (Ö. Demirel,

Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program

Geliştirme, s:5) Eğitim, plânlı öğretme durumları

düzeneğidir. Eğitimin plânlı olması program

başında belirlenen hedeflerdir. Eğitim öğrencileri

hedeflenen (istendik) davranışlara ulaştırmaktır.

Okullardaki öğretme-öğrenme sürecinde yer alan üç esas öge aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir? (KPSS 2001)

A) Okul, aile ve okul ile aile etkileşimi

B) Öğretmen programı, ders kitabı ve aile

C) Öğretmen, öğrenci ve öğrenci velileri

D) Öğrenci, öğretim programı ve öğretim hizmeti

E) Okul yönetimi, veli ve öğretmen

Eğitim, bir program doğrultusunda öğrencilere

istendik davranışlart kazandırma sürecidir.

Öğrenme öğretme süreçleri program, öğrenci ve

davranışların kazandırıldığı

öğretim

hizmetlerinden oluşur. Öğretme öğrenme

hizmetlerine aile katıldıkça bu hizmetlerin

verimliliği artar, ancak sürece ailenin katılımı

zorunlu değildir. Öğretmen öğesi ise, sadece

etkinliklerin okullarda yürütülen kısmına katılır.

Öğretmen de öğrenme süreci için gerekli değildir

(uzaktan öğretim: bilgisayar, televizyon, kitaplar).

(Cevap D)


(Cevap A) ^

2. Öğretim plânları (yıllık plân, ünite plânı, günlük s

plân, ders plânı) hazırlamanın temel amacı ^ aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2001)

A) Öğrenim etkinliklerini planlı ve organize

şekilde düzenlemek

B) Okulun çevresiyle ilişkisini güçlendirmek

C) Öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemek

D) Okul-aile işbirliğini güçlendirmek

E) Öğrenciler arasındaki paylaşımı artırmak

Eğitim, öğrencilere istendik yaşantılar kazandırma

düzeneğidir. Öğrencilere hedeflediğimiz

davranışları kazandırma gelişigüzel, plânsız,

programsız etkinliklerle olmaz. Plân kazandırmak

istediğimiz davranışların nasıl, hangi araçlarla,

hangi sırada kazandırılacağının düzenlenmesidir.

Plânsız etkinliklerde amaçlara ulaşmak çok

zordur. Öğretimi planlamanın temel amacı öğretim

etkinliklerini planlı, organize ve verimli bir şekilde

kullanabilmedir.

(Cevap A)

"Eğitim programının sürekli olarak geliştirilmesi gerekir."

Aşağıdakilerden hangisi bu anlayışa uygun değildir? (KPSS 2001)

A) İlk uygulamada yüzde yüz öğrenme

sağlayacak etkinlikte program hazırlamanın

çok güç olması

B) Okulların bürokratik bir yapı içerisinde

örgütlenmiş olması

C) Eğitim teknolojisinde ilerlemeler kaydedilmesi

D) Konu alanlarındaki bilgi birikiminde önemli

değişiktikler olması

E) Bilginin sürekli ve birikimli olarak değişmesi

Q UJ

bir


Eğitimin programının hedef, içerik, öğrenme-

öğretme süreci ve değerlendirme öğeleri

arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür. (Demirel,

2003) Program geliştirme, öğreîim programının

tüm ögelerini daha etkili ve yeterli hale getirme

sürecidir. Diğer bir deyişle, program geliştirme,

ulaşılması beklenen hedefleri ve kapsadığı

davranışların saptanmasını, öğrenme

yaşantılarının seçilip düzenlenme ve

kazandınlmasını, öğrenme yaşantılarının

etkililiğini yani hedeflere ne derece ulaşıldığını

ortaya koyabilecek ölçme ve değerlendirme

etkinliklerini ve programın tüm ögelerine dönüt

verme ve düzeltme, çalışmalarıni bünyesinde

bulunduran bir süreçtir. Kısaca program

geliştirme, öğretim programının ögeleri arasında

gelişmeye dönük, karşılıklı ve çembersel

etkileşimi sağlayan bir süreçtir. Program

geliştirmeciler şu soruları cevaplamak

durumundadırlar. (Ertürk, 1977):

kazandırılacak davranışlar neler

2. Öğrenci bu davranışları kazanmak için, hangi ^

eğitimsel yaşantıları geçirmeli yani hangi eğitim ©

durumları düzenlenmelidir?

©

>"3. Bu eğitimsel yaşantılar, öğrenciye davranışı

kazandırmak üzere nasıl örgütlenmelidir?

4. İstendik davranışları kazandırmak üzere

düzenlenen eğitim durumlarının etkinlilik derecesi

nedir?

5. Değerlendirme sonuçlarına göre, mevcut

programda ne gibi değişiklikler gereklidir?

(Cevap B)

Otoritelerin çoğu, "eğitim programını, istendik hedef ve davranışların kazanılması için stratejilerin belirlendiği yazılı doküman ya da eylem plânı" olarak kabul etmektedirler.

Bu görüş, eğitim programının hangi boyutunu vurgulamaktadır? (KPSS 2002)

A) Öğretme öğrenme yaklaşımları

B) Eğitimin uzak hedefleri

C) Konu kapsamının yapısı

D) Öğrenme ürünleri

E) Ölçme ve değerlendirme işlemleri

Eğitim programı, öğrencilere istendik davranışları

kazandırmaktır denmesi, hedefleri tanımda ön

plâna çtkarır. Verilen tanımda ise, eğitim programı

isîendik davranışların (hedeflerin) kazandırılması

için konu içeriğinin öğrenciye hangi stratejilerle

sunulacağına ilişkin yapılacak eylem plânı ön

plândadır. Eğitim programlarında kazandırılmak

istenen hedef davranışlar, bu hedefleri

kazandırmak için kullanılacak araç içerik (konu),

hedefleri kazandırmak için izlenecek yol da

öğretme öğrenme yaklaşımları (eğitim durumları)

boyutunu oluşturur. Tanımda da öğrencileri

hedeflere uiaştırmak için kullanılacak strateji ve

eylem plânı yani öğretme öğrenme yaklaşımları

üzerindedurulmaktadır.

(Cevap A)

Bir bölgede yapılan araştırmalar, bu bölge ekonomisinde sanayi sektörünün ağırlık taşıdığını göstermişti. Bunun üzerine, böigedeki eğitimde sanayi ile ilgili hedeflere öncelik verilmesi kararlaştırılmıştır.

Bu karar, özellikle aşağıdakilerden hangisi dikkate alınarak verilmiştir? (KPSS 2002)

A) Özel hedefler araştırma sonuçlarına uygun

olarak belirlenmelidir,

B) Konu alanındaki yenilikler eğitimin hedefleri

üzerinde etkilidir.

C) Eğitimin hedefleri belirlenirken toplumsal

çevrenin ihtiyaçları dikkate alınmalıdır.

D) Eğitim hedefleri belirlenirken değişik yollar

izlenebilir.

E) Bireylerin eğitimden beklentileri, zamandan

zamana değişebilir.

LÖğrenciye

olmalıdır?


Eğitim, insana yapılan uzun vadell bir yatırımdır.

Yetişmiş insan gücünün niceliği ve niteliği ile,

ülkenin kalkınma hızı arasında anlamlı bir ilişki

vardır. Ülkenin gereksinim duyduğu insan gücünü

yetiştirecek olan eğitim sistemidir. Eğitim hedefleri

belirlenirken de toplumun ihtiyaç duyduğu insan

gücü dikkate alınmalıdır. Eğitim sistemi en

azından tutarlı bir üretici ve tüketici olarak

yetiştirmek zorundadır. Eğer bunu sağlamazsa

ülke dar boğaza ve entropiye düşebilir. Eğitim

sistemi, kendine yapılan harcamaları boşa

çıkarmış olur. Eğitim toplumsal sistemin sadece

ihtiyaçlarını karşılamakla kalmamalı onu değiştirip

geliştirebilmelidir. Eğitim toplumsal gerçeğe hem

uymalı, hem de onu temele alıp daha tutarlıya

doğru değiştirip geliştirmeye yönelmelidir.

(Cevap C)

f&M&Ms

Eğitim öğrencilere istendik davranışlar

kazandırma düzeneğidir. istendik olması

kazandırılacak davranışların kontrollü olması

demektir. Eğitim süreci sonunda öğrencilerin

kendi çabalarıyla kazandıkları davranışlar, eğitim

hedefi olamaz. Eğitim hedefleri öğrencilerin belli

şartlar altında göstermeleri gereken, öğrencinin

hazırbulunuşluk düzeyiyle tutarlı, gözlenebilir,

ölçülebilir davranış ifadeleridir.

(Cevap E)

o

"E UJ

Aşağıdakilerden hangisi, hedef davranışlara bağlı olarak belirlenmez? (KPSS 2002)

A) Eğitimin genel hedefleri

B) İçeriğin oluşturulması

C) Değerlendirmede kullanılacak ölçütler

D) Öğrenme yaşantıları için gerekii hazırlıklar

E) Öğretme öğrenme etkinlikleri

7. Eğitim öğretim süreci sonunda öğrencilere kazandırılması plânlanan hedeflerin belli niteliklerde olması gerekir.

Aşağıdakilerden hangisi bu niteliklerden biri değildir? (KPSS 2002)

A) Öğrenci davranışı olarak ifade edilmesi

B) Davranışın hangi koşullar altında gösterilmesi

beklendiğini belirtme

C) Öğrencinin hazır bulunuşluğuyla erişilebilir

olma

D) Gözlenebilir ve ölçülebilir olma

E) Öğrencilerin kendi çabalarıyla ulaşabilecekleri

nitelikte olma

Eğitim programları, hedef, içerik, eğitim durumları

ve değerlendirme öğelerinden oluşur. Bütün bu

öğeler arasında dinamik bir ilişki vardır ve bu

öğelerden birinde yapılacak bir değişiklik diğer

tüm öğeleri etkiler. Eğitim programının temelini

hedef davranışlar oluşturur çünkü program bu

hedefleri kazandırmak için plânlanır. İçerik, eğitim

durumları (öğretme öğrenme etkinlikleri) ve

değerlendirme süreçleri hedeflere göre beiirlenir.

Eğitimin genel hedefleri ise, bireysel ihtiyaçlar

toplum ve konu alanı ihtiyaçlarına göre belirlenir.

Genel hedefler, hedef davranışları da içine alır ve

daha kapsamlıdır. Hedef davranışlar genel

hedeflere göre belirlenir.

(Cevap A)


9. Bir öğretim programının temel öğeleri, aşağıdakilerden hangisinde tam olarak sunulmuştur? (KPSS 2003)

A) Kritik davranışlar; öğretme - öğrenme

etkinlikleri

B) Öğretmen ve öğrenci; içerik; değerlendirme

durumları

C) Öğrenci; öğretme - öğrenme etkinlikleri; okul

yönetimi

D) Özel hedefler; öğretme-öğrenme etkinlikleri;

değerlendirme durumları

E) Öğretmen ve öğrenci; okul yönetimi; veli

Eğitim programının dört temel öğesi vardır. Bu

öğeler; hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci

ile ölçme-değerlendirmedir. Hedef kavramı

içinde öğrenene kazandırılacak istendik

davranışlar da yer alır. İçerik öğesi ile, eğitim

programında hedeflere uygun düşecek konular

bütünü düşünülmektedir. Öğrenme öğretme

sürecinde ise, hedeflere ulaşmak için hangi

öğrenme öğretme modelleri, stratejileri, yöntemleri

ve tekniklerin seçileceği belirtilmektedir. Ölçme

değerlendirme öğesinde hedef davranışiarın ayrı

ayrı tespit edilip, istendik davranışların ne

kadarının kazandırıldığı ve yapılan eğitimin kalite

kontrolü vurgulanmaktadır. (Ö. Demirel Kuramdan

Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, s.5)

(Cevap D)

o 11.ço 'a

Eğitim programlarının içerik öğesi, öğretilecek

konu kapsamıdır. İçerik toplumsal, bireysel ve

konu alanı ihtiyaçlarına cevap vermelidir. Bireyin

ihtiyaçlarına cevap veren içerik bireyin günlük

hayatta kullanabileceği bilgilerden oluşur. Açıklık

ilkesi konutarın net, anlaşılır ve farklı yorumlara

kapalı oluşudur. Bütünlük anlatılacak konunun

anlamlı bir bütün şeklinde organize edilmiş

olmasıdır. Düzeye uygunluk içeriğin öğrencinin

düzeyine uygun olmasıdır (birinci sınıftaki

çocuklara elementler anlatılmaz). Somutluk ilkesi,

konunun somutlaştırılarak öğrencinin anlamasını

kolaylaştıracak şekilde düzenlenmesidir (ilk

sayma işlemlerinin fasulyelerle yaptırılması gibi),

(Cevap C)

Plânlamadan uyguiamaya kadar öğretim etkinliklerinden sorumlu olan öğretmen, değişken sınıf koşullarıyla başa çıkmak için sürekli seçenekler yaratmalıdır.

Bu durum ögretim plânlarında aşağıdakilerden hangisinin gerekliligini vurgulamaktadır? (KPSS 2004)

A) Açık ve kolay anlaşılır bir dille yazılmış olma

B) Uzun ve ayrıntılı bir biçimde hazırlanma

C) Esnek ve değişebilir niteliğe sahip olma

D) Yöneticilerinin istek ve önerileri

doğrultusunda

hazırlanma

E) Uygun yöntem ve teknikleri açıkça belirtme

10. Öğretim sürecinde önemli olan bireyin gereksinim duyacağı yararlı ve kullanılabilir bilgilerin öğretilmesidir. Bu görüş, aşağıdakilerden hangisini önemli kılmaktadır? (KPSS 2004)

A) Açıklık

B) Bütünlük

C) Yaşama uygunluk

D) Düzeye uygunluk

E) Somutluk

Eğitim plânları eğitim durumlarının düzenlendiği,

gerekli ders araç gereç, yöntem ve tekniklerinin

belirlendiği düzenlemelerdir. Esnek ve tekdüze

yazılmış altematifsiz programlar sınıf içindeki

muhtemel eğitim güçlüklerini gidermede yetersiz

kalır. Muhtemel öğrenme eksikliklerinde öğretmen

kullandığı yöntem ve tekniği hemen

değiştirebilmeli, öğrencilere farklı öğrenme

yaşantıları sunabilmelidir.

(Cevap C)


12. Türk milli eğitiminin genel hedefleri

aşağıdakilerden hangisine göre belirlenir?

(KPSS 2005)

A) Milli Eğitim Temel Kanunu

B) Okul Yönetmeliği

C) DersPlanı

D) Tebliğler Dergisi

E) Müfredat Programı

Eğitimde hedefler üç düzeyde belirlenmektedir.

Ülkenin politik felsefesini yansıtan ve oldukça

genel olarak belirlenen uzak hedef, uzak hedefin

yorumu aynı zamanda da okulun iş görüsünü

yansıtan genel hedef, öğrenciye kazandırılması

uygun görülen özellikler ve bir disiplin ya da bir

çalışma alanı için hazırlanmış olan hedefler de

özel hedefler olarak tanımlanır. Bu sıralama bir

bakıma hedeflerin dikey sıraianmasını ortaya

koymaktadır. (Ö. Demirel, Eğitimde Program

Geliştirme, s.106) Uzak hedefler kolay kolay

değişmeyen hedeflerdir. Genel hedefier ise

yetiştirilmek istenen insan profili şeklinde ifade

edilen hedeflerdir. Bu hedefler de Milli Eğitim

Temel Kanunu'nda yazan hedeflerdir. Uzak

hedefler ülkenin hedefleri, Genel hedefler Milli

Eğitimin hedefleri şeklinde düşünülebilir.

(Cevap A) .sş

UJ>

70- -ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ.

Öğretim stratejileri, yöntem ve teknikleri eğitim-öğretim hedeflerine yönelik olarak içeriği öğrenciye aktarmada kullanılır ve eğitim programı öğelerinden öğrenme-öğretme durumları (eğitim durumları) içerisinde yer alır. Strateji, yöntem ve tekniklere geçmeden önce bunların temel kaynağı olan öğretme kavramından ve aralarındaki ilişkiden bahsetmek gerekmektedir.

TEMEL KAVRAMLAR

1. Öğretme Kavramı: Öğretme, herhangi bir öğrenmeyi sağlama ya da kılavuzlama faaliyetidir. Stratejilerde şekilde görüldüğü gibi öğretmen ve öğrenci merkezli stratejiler olarak ikiye ayrılır.

Öğrenmeyi Sağlama ■ Öğrenmeyi Kılavuzlama(ÖĞRETMEN MERKEZLİ) I (ÖĞRENCİ MERKEZLİ)

STRATEJİLER

Buluş

Araştırma-İnceleme

Yapısalcı

2. Kuram (Teori): Herhangi bir konuyla ilgilikanıtlanmış, sistematik bilgiler bütünüdür. Öğrenmekuramı, öğrenmenin herhangi bir yerde, herhangi biryaşta nasıl oluştuğuna dair bilgiler bütünüdür.(Davranışçı kuram- (uyarıcı-tepki), Pavlov,Thorndike, VVatson, Skinner, Bilişsel kuram-Piaget)

3. Öğretim Stratejisi: Dersin hedeflerineulaşılmasını sağlayan ve yöntemin belirlenmesineyön veren genel bir yaklaşımdır. Strateji, sınıfiçerisindeki öğrenmenin "nasıl" oluştuğunu belirtenyaklaşımlara denir. (Tümdengelim, tümevarım)

4. Öğretim Yöntemi: Öğrenciyi hedefe ulaştırmakiçin izlenen yollardır. Bizi amaçlarımıza ulaştıran enkısa, en ucuz ve en az emek gerektiren sistemliyoldur.

ÖGRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ

STRATEJİLER

Sunuş Yoluyla

Tam Öğrenme

o

5. Öğretim Tekniği: Öğretimin etkinliğini yükseltmek amacıyla seçilen beceri, işlem ya da yoldur. Bir yöntemi uygulamaya koyma biçimidir.

Strateji, yöntem ve teknikleri seçerken öncelikli ve belirleyici değişken olarak hedefler dikkate alınır. Strateji hedefe, yöntem stratejiye, teknik ise yönteme bağlıdır.

ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

1. SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM STRATEJİSİ

(Anlamlı Öğrenme/Alış yoluyla Öğrenme

Stratejisi)

David Ausubel tarafından buluş yoluyla öğretim stratejisine alternatif olarak geliştirilen öğretmen merkezli bir öğretim stratejisidir. Bilişsel öğrenme kuramına dayalı olarak geliştirilmiştir. Sunuş yoluyla öğretim stratejisi, bilişsel kuramcılardan Gestalt psikolojisinden etkilenmiştir. Gestalt kuramcılara göre; bütün parçaların toplamından fazladır ve birey, bütünü parçalarına ayrıştırarak değil, bütünlük içinde algılar. Geştaltçılara göre; bizler dünyayı bütün olarak algılarız. Orkestra onlara göre her müzisyenin çaldığı notaların toplamı değil, farklı kalitede bir müziktir.

Herhangi bir konu ile ilgili ön öğrenmelerin yeterliolmadığı ve konunun yeni öğrenilmeye başlandığıdurumlarda "sunuş yoluyla öğretim" öğrenmeyidaha etkili olarak sağlamaktadır. Bu stratejiye göre;konu alanının kavramları, ilkeleri, fikirleri, süreçleriöğretmen tarafından organize edilerek, öğrencileresunulmalı, öğrenciler de sunulan bilgiyi anlamlı birbiçimde öğrenmelidir, Öğrenciler bilgiyikeşfetmekten çok, hazır olarak alırlar. Alt düzeyhedef davranışların (bilgi-kavrama)kazandırılmasında kullanılır. Okullarda yaygın şekilde kullanılmaktadır.

Ezberieyerek öğrenmeye karşı çıkmış, anlamlı öğrenmenin gerçekleştirilmesine önem vermiştir. Ausubel'e göre öğrenciler bilgileri keşfetmekten


çok hazır olarak alır. Bu nedenle öğrencileri bir bulma sürecine sokmak yerine, önceden öğretmen tarafından düzenlenmiş, sıralanmış ve öğrenciler tarafından alınmaya hazır hale getirilmiş içeriğin sunulması gerekir. Bu süreç anlamlı öğrenmeyi sağlar. Anlamlı öğrenme bireylerin, öğretimin bir sonucu olarak önceden edindikleri bilgilerle yenileri arasında bağlantı kurarak anlamlı bir bütün oluşturmalarıdır.

Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde anlamlı öğrenme önemli bir yer tutar. Anlamlı öğrenmenin gerçekleşebilmesi için dersin bütünden parçaya doğru işlenmesi gerekir. Buradan yola çıkarak insanların da öğrenmesini kolaylaştırmak için dersin ilk olarak geneli gösterilir sonra parçalara geçilir. Bu ise dersle ilgili ilke, kavram, genelleme ve tanımların dersin başında verilmesini gerektirir. Öğrenci konuyu örneklendirir.

Sunuş yoluyla öğrenmenin 3 temel aşaması vardır:

1. Örgütleyicilerin (önorganize edicilerin) sunulması(Giriş)

2. Öğrenilecek yeni konunun sunulması (Gelişme)

3. Bilişsel örgütlenmenin güçlendirilmesi

Kavram haritalan sıklıkia sunuş yoluyla öğretim stratejisinde kullanılır. Kavram haritaları: geniş bir kavram başlığı altındaki kavramların birbirleriyle ilişkilerini gösteren iki boyutlu bir şemadır. Kavram haritaları, kavramlar arasındaki ilişkileri şematize ederek anlamlı öğrenmeyi sağlar.

1. Kullanıldığı Yerler ve Etkili Kullanım İlkeleri

Stratejinin kullanıldığı yerler şunlandır;

• Öğrencilerin herhangi bir konuyla ilgili önöğrenmelerinin (ön bilgilerin) yeterli olmadığı vekonunun yeni öğrenilmeye başlandığıdurumlarda,

• Dersin giriş kısmında,• Konuyla ilgili gerekçelerin açıklanmasında,• Soyut kavramların açıklanmasında özellikle

ilköğretim birinci kademede.

Stratejinin daha etkili kullanımına yönelik ilkeler şunlardır:

1. Öğrenciye sunulan içeriğin kendi içinde birbütünlük ve anlamlılık taşıması gerekir (Oğretmenkontrolünde). Öğrenci kendi işine yarayacak olanbilgileri anlamlı bulur.

2. Tanım, ilke ve kavramlar önce verilmelidir.

Konular mantıklı bir sıra takip etmelidir. Örnekler önemli bir yer tutar. Tanım ilke ve kavramlar verildikten sonra konu öğretmen ve öğrenciler tarafından örneklendirilir.

3. Öğrencinin olumlu yönde bir hazırlığının olmasıgerekir (Öğrenci kontrolünde). Eğer öğrencininöğrendiği bilgi önceden zihninde oluşturduğuşemalarla ilişki içinde değilse ezberlemeye gidebilir.

4. Öğrenci anlamlı öğrenmeye "istekli ve kararlı"olmalıdır (Öğrenci kontrolünde). Öğrencininanlamlı öğrenmeye niyetli ve kararlı olması gerekir.

5. Öğretmen ve öğrenci arasmda sözlüetkileşime yer verilmelidir.

6. Yeni öğrenmelere başlamadan önce öncekilerintam olarak öğrenilmiş olması gerekir.

7. Derse öğrencinin ne bildiği ile başlanmalıdır.

8. Ezberleme, tanıma ve hatırlama (bilgi vekavrama) niteliği taşıyan öğrenme-öğretmedurumlarında başvurulması uygundur,

2. Öğretmenin Görevi

Konuyu en iyi şekilde organize etme, uygun materyal ve yöntemleri belirleme ve genelden özele doğru (tümdengelim) içeriği sistemli biçimde öğrencilere sunmaktır.

3. Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisinin

Uygulanması1. Ders ve konular tümdengelim yöntemiyle

(bütünden parçaya-genelden özele) işlenir.2. İlk sunuşu öğretmen yapar. Öğretmen,

öğrencilerin aktif katılımını sağlamaya çalışır.Başlangıç sunuşlarını öğretmen yapmaklabirlikte (1-2 dak. ya da en fazla 5 dak.), hemenarkasından öğrenciler fikirlerini, örneklerini,tepkilerini açıklar ve tartışırlar. Bu durum dersboyunca sürer.

3. Anlamlı öğrenme mantıki bir sıra içindegerçekleşmelidir. Öğretim adıım adım ilerler.Ders organize edicilerle başlar. Her öğrenmebasamağında, önce ve yeni öğrenilenlerarasında yatay ve dikey ilişkiler kurulur.Öğretmen tarafmdan kavram, ilke, kuralveya genellemelerden önce organizeedicilerin verilmesi gerekir.

4. Yeni bilgilerle eski bilgiler arasında uyumolmalı, bütünlük oluşturulmalıdır.

5. Kavram, ilke, olgu ve genellemeler öğretimin ilkaşamasında verilir, sonra ayrıntılara geçilir.

72- -OĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ-

6. Konunun ana hatları iyi belirlenmelidir.7. Soyut ağırlıklı konular grafik, şema, şekil,

resimler kullanılarak, somutlaştırılmalıdır.Sunuş yoluyla öğretim, somut kavramlarınanlamlı hale getirilmesi için bol örnek vermeyi,resimlerle, şemalarla somutlaştırmayı; kısacasıtüm duyu organlarına hitap eden uyarıcılarınkullanılmasını gerektirir. Örnekler, resimler,şemalar, görsel ve diğer eğitim araç-gereçlerisıklıkla kullanılır.

8. Öğretmen sadece anlatım yönteminikullanmamalıdır. Anlatım yönteminin yanındasoru-cevap ve tartışma yöntemleri dekullanılmalıdır.

9. Resim, şekil, şema ve kavram haritalarıyla dakonunun bütününü öğrencilere göstermelidir.

Sunuş yoluyla öğrenme için öğrencilerin soyut düşünmeleri çok önemlidir. Bu nedenle, bu yöntem ilköğretim 5. sınıftan sonraki sınıflar için uygundur.

4. Örgütleyiciler (Organize Ediciler)

Yeni bilgiler için bir yapı oluşturan, yeni bilginin çerçevesini çizen ve yeni bilginin öğrencinin daha önce kazanmış olduğu bilgi ile ilişkilendirilmesini sağlayan, sonradan öğrenilecek bilgilerin yerleştirildiği genel çerçevelere (kalıplara) organize ediciler (Ön organize ediciler) denir. Organize ediciler, öğrencinin ön bilgileri ile yeni sunulacak bilgi arasında ilişki kurmasına, ön bilgilerin hatırlanmasına yardım eder. Ders ön organize edicilerle başlar.

Örgütleyiciler (açıklayıcı ve karşılaştıncı)kullanılır. Önörgütleyicilerin başlıca işlevi: öğrenenin hali hazırdaki bildikleri ile elindeki işi öğrenebilmesi için bilmesi gerekenler arasındaki boşluğu doldurmaktır.

Organize edicilerin temel özellikleri:• Genel olarak kısa sözel ya da görsel

bilgiden oluşur.• Öğrenilecek geniş bilgiden önce sunulur.

Öğreniiecek yeni bilgi ile ilgili ayrıntıyıkapsamaz. Daha üst düzeyde düşünmeyisağlayacak, temel çerçeveyi verir.

• Yeni bilgiyle, konuyla ilişki kurmada aracılıkyapar.

Dersin genel yapısını gösterir. Örgütleyiciler, sözel açıklamalar olabileceği gibi şekil, şema, somut modeller, grafikler, benzetimler, kavram haritaları ve özetler olabilir. Örgütleyiciler dersin, ünitenin ve konunun başlangıcında verilir. Birçok ders kitabında ve bu kitabın her ünitesinin başında

verilen hedefler, ünitenin ana hatları, hazırlık çalışmaları; bu konuda ne düşünüyorsunuz? gibi sorular birer ön organize edicidir. Öğretmenin o gün işlenecek konunun ana hatlarını vermesi; yani konunun başlık ve alt başiıklarını tahtaya yazması; o derste ulaşılacak hedeflerin açıklanması birer ön organize edici etkinliktir. Örgütleyiciler 2'ye ayrılır:

/. Açıklayıcı örgütleyiciler: Dersin genel yapısını gösteren ve sonradan öğreneceklerin yerleştirildiği genel yapılardır. Açıklamalı örgütleyiciler, genei bir kavramın ya da kuramın, önermenin tanımıdır. (Bölge, yöre tanımı). Öğrencilerin karşılaştıkları bu yapı önceki bilgilerin organize edilmesini ve sonradan öğrenileceklerin ise doğru yerlere kaydedilmesini sağlar. Ders kitaplarının başındaki özetler, işlenecek konunun ana hatları birer açıklamalı önörgütleyici niteliği taşır. Örneğin eğitim programı dersinin örgütleyicisi; Hedef, İçerik, Eğitim Durumları ve Değerlendirme'dir. Harita üzerinde kongrelerin yapıldığı şehirlerin gösterilmesi bir organize edicidir.

2. Karşılaştıncı örgütleyiciler: Kavramların benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyacak şekilde yapılan örgütlemedir. Bu örgütleyiciler daha önceden öğrenilmiş veya bilinen bir konuyu hiç bilinmeyen bir konuyla karşılaştırır ve ilişki kurar. Benzerliklerin ve farklılıkların öğrenilmesini kolaylaştırır. Örneğin, buluş yoluyla öğretim stratejisini bilmeyen öğrenciye aşağıdaki karşılaştırıcı örgütleyici verildiğinde, ilişki kurarak yeni şeyler öğrenmesi mümkün hale gelmektedir.

Stratejiler Sunuş BuluşBilişsel kuramdan etkilenmiştir. * *Ezberleme yoktur. * *Ders bütünden parçaya doğru işlenir.

*

Ders parçadan bütüne doğru işlenir.

5. Sınırlılıklar

Stratejinin sınırlılıkları şunlardır:

• Öğrenci aktif olmadıği için öğretmenöğrencinin yanlış öğrenmelerinin farkındaolmayabilir.

• Uygulama ve üst düzey hedef davranışlarınkazandırılmasında etkili değildir.


1. Bilişsel alanın bilgi (hatırlama) basamağı ile

ilgili bir hedef davranış kazandırılacaksa

aşağıdaki öğretim stratejilerinden hangisinin

kullanılması uygun olur?

A) Sunuş yoluyla öğretim

B) Buluş yoluyla öğretim

C) Araştırma-inceleme yoluyla öğretim

D) Programlı öğretim

E) Çoklu Zeka Kuramı

3. Aşağıda belirtilen öğretim yöntemlerine uygun

bilişsel alan basamakları eşleştirmelerinden

hangisi doğru değildir?

A) Araştı rma-inceleme-Analiz/Sentez

B) Buluş yoluyla öğretim-Kavrama

C) Örnek olay yöntemi-Analiz

D) Sunuş yoluyla öğretim-Sentez

E) Tartışma yöntemi-Analiz

Sunuş yoluyla öğretim stratejisi bilgi ve kavrama

düzeyindeki hedef davranışların

kazandırılmasında etkilidir.

(Cevap D)

ÇOZUMLU ONU KAVRAMA TESTİ

Sunuş yoluyla öğretim stratejisine; ezberleme,

tanıma ve hatırlama (bilgi ve kavrama) niteliği

taşıyan öğrenme-öğretme durumlarında

başvurulması uygundur.

(CevapA)-^oLU Q

"Ec ÜJ —i

I"bz'Oitt

2. Aşağıdakilerden hangisi sunuş yoluyla öğretim

stratejisini etkili bir şekilde uygulamak isteyen

bir öğretmenin öncelikle yapacağı bir

etkinliktir?

A) Anlatılacak konuya ilişkin ilginç örnekler bulma

B) İçeriği düzenli ve anlamlı bir biçimde

öğrenciye sunmaya çalışma

C) İçeriği ayrılan ders saatine sığdırma

D) Öğrencileri seviye gruplarına bölme

E) Grup çalışması yöntemleri uygulama

ÇÖ2UM:

Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde anlamlı

öğrenme önemli bir yer tutar. Anlamlı öğrenmenin

gerçekleşebilmesi için dersin bütünden parçaya

doğru aşamalı şekilde işlenmesi gerekir. Buradan

yola çıkarak öğrencilerin de öğrenmesini

kolaylaştırmak için dersin ilk olarak geneli

gösterilir sonra parçalara geçilir.

(Cevap B)

Öğretmenin o gün işlenecek konunun ana

hatlarını vermesi; yani konunun başlık ve alt

başlıklarını tahtaya yazması; o derste

ulaşılacak hedefierin açıklanması etkinliğini

aşağıdaki kavramların hangisine bir örnek

olarak verebilirsiniz?

A) Ön organize ediciler

B) Ön koşul öğrenmelerin hatırlatılması

C) Taksonomi

D) Akademik bilinç

E) Sezgisel düşünme

Yeni bilgiler için bir yapı oluşturan, yeni bilginin

çerçevesini çizen ve yeni bilginin öğrencinin daha

önce kazanmış olduğu bilgi ile ilişkilendirilmesini

sağlayan, sonradan öğrenilecek bilgilerin

yerleştirildiği genel çerçevelere (kalıplara)

organize ediciler (Ön organize ediciler) denir.

Organize ediciler, öğrencinin ön bilgileri ile yeni

sunulacak bilgi arasında ilişki kurmasına, ön

bilgilerin hatırlanmasına yardım eder. Ders ön

organize edicilerle başlar.

Örgütleyiciler, sözel açıklamalar olabileceği gibi

şekil, şema, somut modeller, grafikler,

benzetimler, kavram haritaları ve özet olabilir.

Örgütleyiciler (ön organize ediciler) dersin,

ünitenin ve konunun başlangıcında verilir.

(Cevap A)

74- -OGRETİM İLKE VE YONTEMLERİ.

5. Dersin ya da konuların başındaki açıklamalar,

şemalar, özetler ve kavramlar öğrenmeyi

kolaylaştıracak örgütleyiciler olarak kullanılır.

Yukarıda belirtilen hususlar aşağıdakilerden

hangi öğretim stratejisi için geçerlidir?

A) Buluş

B) Tamöğrenme

C) Yapısalcı

D) Sunuş

E) Araştırma-inceleme

7. Herhangi bir konu ile ilgili ön öğrenmelerin

yeterli olmadığı ve konunun yeni öğrenilmeye

başladığı durumlarda aşağıdaki öğretim

stratejilerinden hangisinin kullanılması gerekir?

A) Araştırma-inceleme yoluyla

B) Sunuş yoluyla

C) Tam öğrenme

D) Yapısalcı anlayış

E) Buluş yoluyla

Örgütleyiciler, sıklıkla

stratejisinde kullanılır.sunuş yoluyla öğretim

(Cevap D

Herhangi bir konu ile ilgili ön öğrenmelerin yeterli

olmadığı ve konunun yeni öğrenilmeye başladığı

durumlarda "sunuş yoluyla öğretim" öğrenmeyi

daha etkili olarak sağlamaktadır.

(Cevap B)

s: ow "QUJ

6. Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde öğretmenin

temel görevi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğrencileri buluşa götürmek

A) Öğrencileri doğruyu bulmaiarı için

yönlendirmek

B) Öğrencilere farklı örneklerle, görsel ve işitset

eğitim araçlarından yardım alarak konuyu

açıklamak

B) Öğrencileri işbirlikçi çalışmalara yönlendirmek

E) Öğrencilere rehberlik, koçluk yapmak

Sunuş yoluyla öğretim stratejisini uygulayan

bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisini

yapması uygun değildir?

A) Sunuşunu değerlendirme ve son özetle bitirir.

B) Öğretmen öğrenci ile iletişimi tekdüzelikten

çıkarmak için ömekler, modeller, resimler,

eğitim yazılımları kullanır.

C) Öğrenciyi dersin girişinde hedeften haberdar

eder.

D) Kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya koymak

üzere kavram haritalarını kullanır.

E) Tümevarım yöntemini uygular.

Konuyu en iyi şekilde organize etme, uygun

materyal ve yöntemleri belirleme ve genelden

özele doğru (tümdengelim) içeriği sistemli biçimde

öğrencilere sunmaktır.

(Cevap C)

Anlamlı öğrenmenin gerçekleşebilmesi için dersin

bütünden parçaya doğru (tümdengelim) işlenmesi

gerekir. Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde, ders

ve konular tümdengelim yöntemiyle (bütünden

parçaya-genelden özele) işlenir.

(Cevap E)

-EGITIM BİLİMLERİ- 75

9. Aşağıdakilerin hangisi sunuş yoluyla öğretim

stratejisinde örgütleyicilerin kullanılmasının en

önemli yararı olarak nitelendirilebilir?

A) Öğrenciyi bilgilendirir.

B) Öğretilmesi gereken bilgileri şematize ederek,

görselleştirilmesini sağlar.

C) Öğrencilerin gereksiz soruiar sormasını

engelleyerek öğretmenin zaman kazanmasını

sağlar.

D) Organize ediciler öğrenciyi motive eder.

E) Yeni bilgilerin öğrencinin daha önceden

kazanmış olduğu bilgi ile ilişkilendirilmesini

sağlar.

Ausubel'e göre öğrenciler bilgileri keşfetmekten

çok hazır olarak alır. Bu nedenle öğrencileri bir

bulma sürecine sokmak yerine, önceden

öğretmen tarafından düzenlenmiş, sıralanmış ve

öğrenciler tarafından alınmaya hazır hale

getirilmiş içeriğin sunulması gerekir. Bu süreç

anlamlı öğrenmeyi sağlar. Anlamlı öğrenme

bireylerin, öğretimin bir sonucu olarak önceden

edindikleri bilgilerle yenileri arasında bağlantı

kurarak anlamlı bir bütün oluşturmalarıdır. Anlamlı

öğrenme, eski bilgilerle yeni bilgiler arasındaki

ilişkiyi sağlar.

11. İlköğretimin özellikle I. kademesinde,

derste gerçekleştirilecek öğretim

aktivitelerinde aşağıdakilerden

hangisinin göz önünde tutulması doğru

degildir?

A) Yakından uzağa gitme

B) Tümdengelim

C) Çoklu öğrenme ilkesi

D) Soyut kavramlara öncelik verme

E) Basitten karmaşığa doğru ilerleme

İlköğretimin 7-12 yaş dönemi somut

işlemler dönemidir, bu dönemde mümkün

olduğunca konunun gözle görülmesi, elle

tutulması ve parçalara ayrılması

öğrenilmesini kolaylaştırır, unutulmasını

azaltır.

(Cevap D)

(Cevap E) şs

10.1.Tamöğrenme

II. Sunuş yoluyla öğretim"5lü

III. Araştırma-inceleme yoluyla öğretim

IV.Yapısalcı öğrenme

V. Buluş yoluyla öğretim

Yukarıda verilen öğretim stratejilerinin

hangisinde öğretmenin rolü rehber, koç ve

yönlendiricidir?

A) l-ll-lll B) III-IV-V C) I-II-IV

D) V-IV-I E) IV-İI-V

12. Aşağıdaki kavramların hangisi öğretimde

hedeflerin basitten karmaşığa, somuttan soyuta

aşamalı şekilde sınıflandırılmasını tanımlar?

A) Taksonomik

B) Sınıfsal aşamalılık

C) Bütünsellik

D) Aşamalılık

E) Alansal sınıflama

Tam öğrenme ve sunuş yoluyla öğretim stratejisi

öğretmen merkezlidir. Araştırma-inceleme yoluyla

öğretim, yapısalcı anlayış ve buluş yoluyla

öğretim stratejisi öğrenci merkezlidir. Öğretmenin

rolü rehber ve koçtur.

(Cevap B)

Eğitimde hedeflerin basitten karmaşığa ve

somuttan soyuta aşamalı şekilde sınıflanmasına

taksonomi denir.

(Cevap A)

76- -ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ-

13. Sınıfta bir öğrenci genellikle derslerde kağıttan

küçük oyuncaklar yapıyor ve derslerde bu yönde

etkinliklere yöneliyor.

Öğretmen bu durum karşısında aşağıdakilerden

hangisini yaparsa uygun bir davranış sergiler?

A) Öğrencinin yaptığı kağıt oyuncakları sadece iş

teknik dersinde yapabileceğini ifade etme

B) Öğrencinin kağıt oyuncakiarı yapmasını

yasaklama

C) Sürekli öğrenciyi her derste bu aktiviteleri

yapmasını engellemek amacıyla uyarma

D) Bu yeteneğini geliştirebileceği dersle ilgili

aktiviteler yaptırma

E) Öğrenciye herhangi bir konu ile ilgıli kağıttan

oyuncaklaryaptırma

1. Aşağıdakilerden hangisi dersin hedeflerine

ulaşılmasını sağlayan yöntemin uygulanma

biçimidir?

A) Yöntem

B) Strateji

C) Eğitim durumu

D) Teknik

E) Taktik


Öğretmenin öğrenciyi bu

geliştirebileceği dersle ilgilj

yönlendirmesi uygun bir davranış olur.

yeteneğini

aktivitelere

(Cevap D)2. Aşağıdakilerden hangisi bir konuyu öğrenmek

ya da öğretmek, bir sorunu çözmek. bir deneyi

gerçekleştirmek gibi amaçlara ulaşmak için

bilinçli olarak seçilen ve izlenen düzenli

yoldur?

A) Yöntem

B) Strateji

C) Kuram

D) TeknikE) Öğretinn

3. "Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır" atasözü

aşağıdaki yaklaşımların hangisini açıklamada

güzel bir örnek olur?

A) Strateji

B) Yöntem

C) Kuram

D) Taktik

E) Teknik

-EGİTIM BİLİMLERl 77

4. Strateji, yöntem, teknik kavramları arasındaki

ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak

verilmiştir?

A) Yöntem seçerken öncelikli olarak teknik

dikkate alınır.

B) Strateji hedefe, yöntem ve tekniğe göre

belirlenir.

C) Strateji, yöntem ve teknik seçilirken öncelikle

hedefler dikkate alınır.

D) Yöntem seçerken öncelikle içerik dikkate

alınır.

E) Yöntem stratejiye, hedef yönteme göre

belirlenir.

7. I-Başlangıç sunusunu öğretmen yapar arkasından

öğrenciler fikirierini açıklarlar.

Il-Ömekler önemlidir. Sözei ömekierin yanında

resim, şema ve diğer görsel örnekler kullanılır.

Ill-Tümdengelim yaklaşımına dayandığı için önce

genel kavramlar sonra bu kavramların

kapsamındaki özel ve dar kavramlar sunulur.

Yukarıda belirtilen özeilikler aşağıdakilerden

hangi öğretim stratejisine aittir?

A) Araştırma-inceleme

B) Tam öğrenme

C) Yapısalcı öğrenme

D) Problem çözme

E) Sunuş yoluyla öğretim

5. Aşağıdaki öğretim stratejilerinin hangisinde

öğretmen diğerlerine oranla daha aktiftir?

A) Yapısalcılık

B) Buluş

C) Problem çözme

D) Araştırma inceleme

E) Sunuş yoluyla öğretim

o m>■

Aşağıdakilerden hangisi Ausubel'in

geliştirdiği sunuş yoluyla öğretim stratejisi ile

ilgili doğru bir ifade değildir?

A) Öğrenciye kısa zamanda çok

bilgi

aktarılmasında kullanılır.

B) Ders ve konular tümdengelim

yöntemiyle

işlenir.

C) Öğrencinin öğrenme sürecine etkin

katılımı

söz konusudur.

D) Yeni konuların

öğrenilmesinde

"örgütleyiciler"den yararlanılmasını vurgular.

E) Kavram haritaları sıkiıkla kullanılır.

6. Kavramların benzerlik ve farklılıklarını ortaya

koyacak şekilde yapılan örgütlemedir. Bu

örgütleyiciler daha önceden öğrenilmiş veya bilinen

bir konuyu hiç bilinmeyen bir konuyla karşılaştırır

ve ilişki kurar.

Yukarıda tanımlanan örgütleyici tanıını ve

uygun öğretim stratejisi aşağıdakilerin

hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Açıklayıcı-Duyuşsal yaklaşım

B) Örgütleyici-Buluş yoluyla

C) Karşılaştırıcı-Buluş yoluyla

D) Açıklayıcı-Yapısalcı

E) Karşılaştırıcı-Sunuş yoluyla


stratejisinde kullanılan organize edicilerin

(örgütleyiciler) temel özellikleri arasında

sayılamaz?

A) Genel olarak kısa sözel ya da görsel bilgiden

oluşur.

B) Öğrenilecek yeni bilgi ile ilgili ayrıntıyı

kapsamaz. Daha üst düzeyde düşünmeyi

sağlayacak, temel çerçeveyi verir.

C) Öğrenilecek geniş biigiden önce sunulur.

D) Örgütleyiciler, sözel açıklamalar olabileceği

gibi şekil, şema, somut modeller, grafikler,

benzetimler, kavram haritaları ve özet olabilir.

E) Örgütleyiciler dersin, ünitenin ya da konunun

sonunda verilir.

78- -ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ.


stratejisinin bir özelliği değildir?

A) Öğretmen, öğrencilerin aktif katılımını

sağlamaya çalışır. Başlangıç sunuşlarını

öğretmen yapmakla birlikte, hemen

arkasından öğrenciler fikirlerini, ömeklerini,

tepkilerini açıklar ve tartışırlar.

A) Genelden özele doğru ders işlenir.

B) Ömekler, resimler, şemaiar, görsel ve diğer

eğitim araç-gereçleri sıklıkla kullanılır.

B) Örnek-kural yöntemi sıklıkla kullanılır.

E) Öğretim adım adım ilerler. Ders organize

edicilerle başlar.

13. Kavram öğretiminde bütünün parçaları ile

verilmesini savunan (önce bütün-sonra

parçalar) öğretim stratejisi aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Sunuşyoluyla

B) Buluş yoluyla

C) Araştırma-inceleme yoluyla

D) Gözlem yolu ile

E) Işbirliğine dayalı öğretim

H.Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde "anlamlı

öğrenmenin" sağlanabilmesi için

aşağıdakilerden hangisinin yapılmaması

gerekir? z

oA) Öğrencinin öğrenme sürecine yönelik olumlu «j

yönde bir hazırlığının olması gerekir.

m

B) Öğrenci anlamlı öğrenmeye "istekli ve kararlı" ©

olmalıdır. o

C) Sunulan bilgilerin öğrenciler için anlamlı £!

olması gerekir.

D) Öğrenilecek bilgiler kendi içinde bir bütünlük

veanlamlılıktaşımalıdır.

E) Öğrenciler sezgisel düşünmeye teşvik edilir.

14. Sunuş yoluyla öğretim (Anlamlı Öğrenme)

stratejisi aşağıdakilerden hangi eğitimci

tarafından geliştirilmiştir?

A) Ausubel

B) John Devvey

C) Bloom

D) Piaget

E) Bruner

12. Sunuş yoluyla öğretim stratejisini dersinde

uygulayan bir öğretmenin aşağıdakilerden

hangisini yapması uygun olmaz?

A) Anlatım ve soru-cevap yöntemini birlikte

kullanmalıdır.

B) İlk sunum öğrencilere yaptırılmalıdır.

C) En genel kavramı öncelikle vermelidir.

D) Konuları bütünden parçaya doğru vermelidir.

E) Sunuş resim, şema, grafik ve görsel araç-

gereçlerle desteklenmelidir.


stratejisine ait doğru bir ifadedir?

A) Yapısalcı öğrenme kuramından etkilenmiştir.

B) Bloom tarafından geliştirilmiştir.

C) Ders ve konular tümdengelim yöntemiyle

işlenir.

D) Örgütleyiciler (açıklayıcı ve karşılaştırıcılar)

kullanılmaz.

E) Üst düzey hedef davranışları (uygulama,

analiz, sentez, değerlendirme)

gerçekleştirmeye uygundur.

-EGITİM BİÜMLERI- 79

16. Öğrencinin derse katılımının en önemli

belirtilerinden biri öğrencinin dikkat etmesi ve

dikkatini öğrenme süresince devam ettirebilmesidir.

Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin öğrencinin

dikkatini çekmek için yapması gerekenlerden

biri değildir?

A) Öğretmenin ses tonunu birden yükseltmesi

B) Öğretmenin sürpriz unsuru taşıyan bir durumu

sınıfa getirmesi

C) Farklı parlak renklerin kullanılması

D) Öğretimin belirli bir sıra ve düzen içinde

verilmesi

E) Öğretmenin "bu noktaya dikkat edelim",

"burası önemli" demesi

"occUJ Q

öcUJ

'm

"tz'O LÜ

Q UJ>■

! CEVAP ANAHTARI

1.D 2.A 3.E 4. C

5.E 6.E 7. E 8. C

9.E 10. D 11.E 12. B

13. A 14. A 15. C 16. D

80- -OGRETİM İLKE VE YONTEMLERİ.

1. Kavramlar arasındaki ilişkileri öğretmek isteyen

bir öğretmen için en uygun hazırlık

aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS)

A) Kavramların çeşitli dillerdeki karşılıklarını

belirlemek

B) Kavram haritası oluşturmak

C) Kavramların tanımlamasını yapmak

D) Kavramlara örnek olan ve olmayan olay,

durum veya nesneler bulmak

E) Kavramının somutluk-soyutluk derecesini

incelemek ve bunu örneklerle açıklamak

Sunuş yoluyla öğretme genelden özele doğru

hiyerarşik bir sıra izler. Daha genel ve kapsamlı

konular önce, bu kavramın kapsamında yer alan

daha özel ve dar kavramlar sonra sunulur.

Öğretim adım adım ilerler. Ders ön organize

edicilerle başlar. Her öğrenme basamağında, §

önce ve yeni öğrenilenler arasında yatay ve dikey «j

ilişkiler kurulur. (N. Senemoğlu; Gelişim Öğrenme 8

ve Öğretim, s. 478) Sunuş yoluyla öğretimin üç g

aşaması vardır; bunlardan ilki yani başlangıç —

aşaması ön organize edicilerin sunulmasıöu. Bu ^

basamakta derste işlenecek konunun ve ilgili

ayrıntıların yerleştirileceği bir yapı oluşturulur. Bu

kavram haritası sayesinde öğrenci önceki

öğrenmeieriyle bağlantı kurar ve anlamlı

öğrenmeler gerçekleşebilir. Kavram haritası aynı

zamanda öğrencinin öğrenilecek kavramlar

arasındaki ilişkileri bir bütün olarak görmesini

sağlar.

(Cevap B)

Uzun zamandır okullarda hakim olan anlatım

yöntemi ekonomikliği ve kolaylığı ile çokça tercih

edilmektedir. Düz anlatım, halen en çok kullanılan

öğretim yöntemi olmaya devam ediyor. Ancak bu

yöntemi etkili kullanabilmek için anlatıcının

konuya hakim, anlatım becerileri gelişmiş

olmalıdır. Bazı kişiler bu yöntemle, özellikle

öğretmen dersi çok iyi anlatırsa, çok şey

öğrenebilir. Anlatıma dayalı derslerin bir çok

yararı var: biigileri etkili şekilde iletir, kalabalık

sınıflarda iletişim kurmak için en iyi yoldur, heves -

bağlılık - heyecan gibi güçlü duyguları

uyandırabilir. Ancak, bu yöntemin bazı önemli

sorunları da vardır. Birçok kişi sunu ne kadar

dinamik veya eğlendirici olursa olsun pasif şekilde

dinlerken öğrenmeyebilir. Derslerde öğrenci

katılımını arttırdığınız zaman, aynı zamanda

öğrencilerin dikkatlerini çekmiş, içeriği açıklığa

kavuşturmuş, fikirleri bireysel durumlara uygun

hale getirmiş, kavramaya yardımcı olmuş

olursunuz. Sonuç olarak, öğrenciler daha fazla

öğrenir.

(Cevap E)

Sunuş yoluyla etkili bir öğretim yapmak isteyen

öğretmen, aşağıdakilerden hangisinden

kaçınmahdır? (2001 KPSS)

A) Sunuşunda bütün öğrencilerin anlayabileceği

birdil kullanma

B) Sadece düz anlatım tekniğini kullanarak

konunun bütün boyutlarını açıklama

C) Öğrencileri neleri öğrenecekieri konusunda

bilgilendirme

D) Sunuşunu ses tonu değişiklikleri, jest ve

mimiklerle destekleme

E) Sunuşunu, önemli kısımları toplayarak bitirme


2. Öğretmen, aşağıdaki yöntemlerden hangisini

uzun süre kullanırsa, öğrencilerin öğretme-

öğrenme sürecine etkin katılımını sağlamada

yetersiz kalır? (2001 KPSS)

A) Buluşyöntemi

B) Rol oynama yöntemi

C) Problem çözme yöntemi

D) Soru - yanıt yöntemi

E) Anlatım yöntemi

Sunuş yolu anlamlı öğrenmeyi sağlayan bir

öğretim yaklaşımıdır. Öğretmen içeriği ve konuları

anlamlı bir yapı bütünlüğüne getirerek sınıfa

aktarır. Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde

öğretmen-öğrenci etkileşimi yoğundur. Soru-

cevap, ipucu, dönüt-düzeltme ve öğrenci katılımı

söz konusudur. Bu nedenle sunuş yoluyla öğretim

stratejisinde öğretmen yalnızca düz anlatım

tekniğini kullanmaz.

(Cevap B)


4. Her birey bilişsel, duyusal ve devinimsel (psikomotor) özellikleri bakımından birbirinden farklıdır.

Bu durumu dikkate alan bir öğretmen, okulda öğretim sürecini nasıl düzenlemelidir? (2002 KPSS)

A) Her öğrenci için ayrı bir program hazırlamalı

B) Öğretmen, sınıftaki ortalama bir öğrenciyi

dikkate almalı

C) Çeşitli öğretim yöntem ve tekniklerinden

yararlanmaiı

D) Her öğrenci için ayrı bir öğretim etkinliği

hazırlamalı

E) Öğrencilere, yarışma sorumluluğunu vermeli

Günümüzde öğrenciler arasındaki farklara göre

öğretim yapma gerekliliği savunulmaktadır. Çünkü

her öğrenci kendi yapısına, yaşantısına ve

öğrenme biçimine göre eğitim alma hakkına sahip

olmalıdır. Eğitim gittikçe bireyselleştirilmelidir.

Ancak sınıf ortamında eğitimin bireyselleştirilmesi

adına her öğrenci için ayrı bir program ve her

öğrenci için ayrı etkinlik imkansızdır. Eğitimin

bireyselleştirilmesi ancak öğrencinin öğrenme

stiline uygun öğretim hizmetleriyle gerçekleşir. Bu

da ancak öğretim ortamında farklı öğretim yöntem

ve tekniklerinin kullanılmasıyla mümkündür.

Öğretmenin kullanacağı çeşitli teknikler farklı

öğrenciler için anlamlı öğrenme ortamları

oluşmasına yardımcı olur.

(Cevap C)

5.Dersin başında öğrencilerin, öğrenmeye istekli

hale getirilmesinin nedeni aşağıdakilerden

hangisidir? (2003 KPSS)

A) Dersin içeriği hakkında bilgi verme

B) Hazırbulunuşluk düzeyini artırma

C) Hedeflenen davranışı öğrenmeye güdüleme

D) Öğrenciler arasında etkileşim sağlama

E) Kullanılacak yöntem ve teknikleri tanıtma

Hazırlık etkinlikleri dersin başında öğrenciyi

öğretilecek konuya hazırlamak için yapılan

etkinliklerdir. Bu etkinliklerin başında öğrenciyi

duyuşsal olarak derse hazırlamak yer alır.

Öğrencinin dikkatini ve ilgisini konuya çekme,

öğrencileri öğrenmeye istekli hale getirme yani

güdüleme öğrenciyi duyuşsal olarak derse

hazırlamaktır. Bilişsel olarak da öğrenciye o ders

için gerekli ön koşul öğrenmelerin hatırlatılması ve

varsa eksiklerin tamamlanması yer almaktadır.

Hazırlık etkinliklerinde ön koşul öğrenmeler daha

çok öğrenci hazırbulunuşluk düzeyi ile ilgilidir.

Öğrencileri derse istekli hale getirme duyuşsal

süreçleri içerir ve güdüleme çalışmalarıdır.

(Cevap C)

Bir öğretmen sınıf içi öğretim etkinliklerini düzenlemek istemektedir. Ancak öğrenciler arasındaki bireysel farklılıkları da dikkate almak istemektedir.

Bu durumda aşağıdakilerden hangisine öncelik vermelidir? (2003 KPSS)

A) îçeriği sunmak için ayrılan süreyi artırmak

B) Her öğrenciye uygun içerik sunmak

C) İçeriği, ömeklerle zenginleştirmek

D) Öğrencileri güdülemek

E) Çeşitli yöntem ve tekniklerden yararlanmak

Öğrenciler arasındaki farklar öğretim süreci

sonunda da ürüne yansımaktadır yani her öğrenci

aynı düzeyde öğrenememektedir. Sınıfta

öğrenmeyi etkileyen öğrenciler arasındaki farkiar;

zeka, derse karşı ilgi ve tutum, dersle ilgili ön

koşul öğrenmeler, öğrencinin hazırbulunuşluk

düzeyi, öğrencinin öğrenme stili vb. Bu farklardan

bazıları eğitim ortamında kapatılabilir. Örneğin

derse başlamadan önce tüm öğrencilerin ön koşul

öğrenmeleri eşitlenebilir veya derse farklı ve

değişik bir başlangıçla tüm öğrenciler

güdülenebilir. Fakat ders işlerken öğrencilerin

öğrenme stillerinden kaynaklanan farklılıklar

ortaya çıkar. Her öğrenci için ayrı bir program

hazırlamak toplu öğretimde kalabalık sınıflarda

imkansızdır. Farklı öğrenme stilleri olan

öğrenciler için yapılacak tek şey sadece tek bir

teknik değil çeşitli teknik ve yöntemler kullanarak

tüm öğrencilere hitap etmektir. (Cevap E)

82- -OGRETIM İLKE VE YONTEMLERİ-

7. Öğrenci düzeyine uygunluk ilkesinin sınıf

içinde etkili bir biçimde uygulanması için

aşağıdakilerden hangisine öncelik verilmelidir?

(2003 KPSS)

A) İçeriğin açık, net ve anlaşılır bir biçimde

sunulması

B) Öğrencilerin hazırbulunuşluk durumunun

dikkate alınması

A) Öğrenciler arası etkileşimin artması

B) Grupla çalışma tekniklerinin uygulanması

E) Öğretmenin öğretim sürecinin dışında kalması

Öğretim içeriği öğrencinin beklentilerine,

amaçlarına uygun ise öğrencinin etkin katılımt

dolayısıyla da öğrenme düzeyi yükselir. Öğretimin

içeriği, öğrencinin beklentilerine cevap vermiyor

ve öğrencinin amaçlarını gerçekleştirmiyorsa

öğrenme düzeyi düşer. (N. Senemoğlu; Gelişim

Öğrenme ve Öğretim, s.383). Öğrencilerin

düzeylerine uygun düzenlenen eğitim ortamları

öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi dikkate

alınarak planlanır. Hazırbulunuşluk ön

öğrenmeler, yeni bilginin kolayca kazanılmasında,

etkil i olduğu gibi, yeni bilginin nasıl

kazanılacağına yol göstermede de etkili olur.

(Cevap B)

Sunuş yoluyla öğretim konu merkezlidir. Sunuş

yoluyla öğretimin etkili kullanılması için içeriğin

genelden özele düzenli ve anlamlı bir biçimde

sunulması gerekir. Diğer seçenekler de etkili

öğretim için gereklidir fakat diğer seçenekler daha

çok öğrenci merkezli olduğu için sunuş yoluyla

öğretim yöntemi için uygun değildir.

(Cevap A)

Öğretmen, öğretim sürecinde uygun metodu

belirlerken aşağıdakilerden hangisini göz

önünde bulundurmak zorunda degildir? (2003

KPSS)

A) Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve beklentilerini

B) Kazandırılması gereken davranışları

C) İşlenecek konunun özelliklerini

D) Okulun sahip olduğu olanak ve kaynakları

E) Öğrenci velilerinin kişisel tercihlerini

D seçenekleri göz önünde

gereken metot lardır . E

göz önünde bulundurulması

(Cevap E)

A, B, C ve

bulundurulması

seçeneğinin ise

zorunlu değildir.

BilgİNotof

(Öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar eğitimj|ortamında çeşitli yöntem ve teknikler kullanılarak en aza;iindirilebilir.!

8. Sunuş yoluyla öğretme yaklaşımını etkili bir

biçimde kullanmak isteyen bir öğretmen

aşağıdakilerden hangisini öncelikli olarak göz

önünde bulundurmalıdır? (2003 KPSS)

A) içeriği düzenli ve anlamlı biçimde sunmaya

çalışma

A) Öğrenci merkezli öğretim sağlanmalıdır

B) Öğrencilerin derse güdülenmesi sağlanmalıdır

B) Sınıfta seviye grupları (homojen gruplar)

oluşturma

E) Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyini

değerlendirmeiidir

10. Bir öğretmen, belirli bir konunun öğretme-

öğrenme sürecindeki ilk denemesinde,

öğrencilerin hedef alınan davranışı

kazanarnadıklarını tespit ederse öncelikle

aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır? (2004

KPSS)

A) Öğrenme güçlüğü yaşayan öğrencileri okul

rehberlik servisine göndermelidir.

B) Öğrencilerin başarısızlık nedenlerini

belirlemek için velilerle görüşmelidir.

C) Yöneticilerin desteğini almak için yaşanan

sorunu okul yönetimine bildirmelidir.

D) Kullandığı yöntem, teknik ve araç-gereçlerde

değişiklik yaparak öğretme-öğrenme sürecini

farklı biçimde tekrarlamalıdır.

E) Eğitim hedefleriyle içeriğin tutarlılığını test

etmelidir.

JEGITIM BILIMLERİ- 83

Öğretme-öğrenme süreçleri öğrencilere istenen

davranışların kazandırılmasını sağlayan

yaşantıların düzenlenmesidir. Bu düzenleme

işlemi uygun yöntem ve tekniğin seçilmesi ve

kullanılacak araç-gereç ve materyallerin

belirlenmesidir. Eğitim durumları düzenlenirken

öğrenci merkezde tutulmalıdır. Etkinliğe dayalı

öğrenci seviyesine uygun yaşantılar her zaman

daha etkilidir. Eğer düzenlenen eğitim süreçleri ilk

denemede başarısız olursa yani program

hedeflerini öğrencilere kazandırmakta yetersiz

kalırsa kullanılan teknik, yöntem, araç-gereç

gözden geçirilmelidir. Farklı bir öğrenme-öğretme

durumu düzenlenmeli ve tekrar denenmelidir.

(Cevap D)

11. Öğretme-öğrenme süreçlerinde öğretmenin

öğrenciyi temele alarak içeriği düzenli ve

anlamlı bir bütünlük içinde sunmasının

öğrenciye sağlayacağı en önemli yarar

aşağıdakilerden hangisidir? (2004 KPSS)

A) Öğretimin hedeflerine daha etkili ulaşılması

A) İçerikte ön plana çıkan ayrıntılara

odaklanılması

B) İşbirliği içinde çalışılması

C) Materyallerin daha ekonomik kullanılması

E) Öğretimin eğlenceli olarak algılanması

"oCC

o

12. Aşağıda verilen hangi öğretim stratejisinde

öğrencilerin öz değerlendirme yapma

imkanı en azdır? (2005 KPSS)

A) Buluş yoluyla öğrenme

B) Sunuş yoluyla öğrenme

C) Tam öğrenme

D) Programlı öğrenme

E) Araştırma inceleme yoluyla öğrenme

Sunuş yoluyla öğretim buluş yoluyla

öğretime alternatif olarak geliştirilmiştir ve

öğrencinin bilgiyi hazır aldığını savunur.

Sunuş yoluyla öğretimde bilgiler, olgular ve

kavramlar öğrenciye hazır olarak verilir.

Ausubel'e göre öğrenmenin anlamlı

olabilmesi için bilginin illa da öğrenci

tarafından bulunması gerekemez. Bu öğretim

yönteminde öğrenci pasiftir. Öğrencinin

öğreneceği bilgiyi muhakeme etmesi

araştırması gerekmez, bilgiyi hazır alır.

Öğrencinin pasif olduğu bu öğretim

stratejisi öğrenciye öz değerlendirme

yapma imkanı dahaaztanır.

(Cevap B)

Eğitim durumlarının öğrenci merkezli oiması ve

içeriğin sistemli ve anlaşılır bir biçimde sunulması

programın başlangıcında belirlenen program

hedeflerine daha çabuk ve etkili bir şekilde

ulaşılmasını sağlar. Eğitim programlarının süreç

(öğrenme-öğretme süreçleri) ve içerik boyutu

program hedeflerinin kazandırılması ile ilgilidir.

Süreç boyutunda program hedeflerine ulaşmak

için nasıl bir yol izleneceği, içerik boyutunda ise

bu öğretim hedeflerine ulaşmak için nasıl bir konu

içeriği düzenleneceği sorularının cevapları aranır.

Bu öğelerde yapılan değişiklik ve iyileştirmeler

program hedeflerini etkiler.

(Cevap A)

84- -PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK.

Almanya'da Doktora Eğitimi Yapan Bir Türk Öğrencinin Başından Geçen

Gerçek Bir Öykü

Eşimin hamile olduğunu öğrendiğim gün hayatımın en mutlu günüydü. Hemen onu doktora götürmüş,

bebeğimizin sağlıklı olması için ne yapmamız gerektiğini sormuştum. Adının Pawel olduğunu hatırladığım

doktor, sadece o kentte değil bütün ülkede tanınan bir hekimdi. Aynı zamanda cerrahtı ve çok ünlüydü.

Hamilelik süresince aşağı yukarı her ay bir defa gidiyorduk. Söylediklerini harfi harfine uyguluyor, doğum

günü yaklaştıkça heyecanımız artıyordu. Bu heyecan içinde eşim doğumdan bir hafta önce doktorumuzun

görev yaptığı hastaneye yattı. Son günlerin bütünüyle doktor denetiminde geçmesini istiyorduk. Ve o gün

geldi. Ben doğumhanenin alt katındaki bekleme salonunda mutlu haberi duymak için sabırsızlanıyordum.

Bir süre sonra bir görevlinin bana doğru geldiğini gördüm.

- 'Doktor seni görmek istiyor.' dedi.

10-15 merdiveni nasıl çıktığımı hatırlamıyorum. Doğum odasının önüne geldiğimde heyecandan ölecek

gibiydim. Doktor sakin bir ifade ile;

- 'Eşinin normal doğum yapması için çaba gösterdik. Ancak doğum normal olarak gerçekleşmeyecek.

Cerrahi müdahale ile bebeği alacağız. Bu sana fazladan 450 Avroya mâl olacak. Bu paranın bir kısmını

hemen ödemen gerekiyor.' dedi. Bir an aklımı kaçırdığımı sandım.

- 'Ben size aylardır para ödüyorum. Söylediğiniz miktarın lafı mı olur? Lütfen ne gerekiyorsa yapın.'

dediğimi hatırlıyorum. Bir süre sonra, oksijensizlikten kömür gibi olmuş, beyin fonksiyoniarının büyük

bölümünü yitirmiş bir erkek çocuğu kucağımıza verdiler. Şimdi yedi yaşında. 2-3 yaşında bir çocuğun

zekasına sahip. Yürüyemiyor, konuşamıyor. Hep böyle yaşayacak.

Şimdi şöyle bir düşünelim, öyküde adı geçen doktor Avrupa'nın en iyi yetişmiş kadın doğum

uzmanı olabilir. Alanını çok iyi biliyor olabilir, dereceler birincilikler almış olabilir. Kısacası iyi bir

doktordur, ancak iyi bir insan olmadığı belli. Eğitim sisteminde insanlara sırf kuru bilgi

yüklemenin dışında öğrencilere insan olduğunun bilincini öğretecek daha önemli hizmetler

olduğu hepimizin malumudur. İşte çağdaş eğitimde bu hizmetlerin karşılığı "Rehberlik

Hizmetleri"dir.

REHBERLİK | Rehberliğe Giriş - Tammlar, İlkeler, Temel Kavramlar


Çağdaş eğitim, bireyin her yönüyle bir bütün olarak kendisi ve toplumu için en uygun düzeyde geliştirilmesi sürecidir (Yeşilyaprak, 2000). Çağdaş eğitimin işlevi, öğrencilerin bedensel, psikolojik ve sosyal yönlerden bir bütün olarak devamlı bir şekilde gelişmelerine, topluma uyum sağlayabilecek mutlu ve üretken kişiler olarak yetişmelerine ortam sağlayarak yardım etmektir. Bu bağlamda öğrencinin eğitim ve öğretim faaliyetlerinden mümkün olduğu kadar yararlanabilmesi için, çağdaş eğitimin amaçlarına ulaşabiimesi için okuliarda öğretim ve yönetim faaliyetleri dışında başka hizmetlere ihtiyaç olduğu bir gerçektir. Çağdaş eğitim sisteminde bu ihtiyacı karşılayan hizmetlere, içinde Rehberlik hizmetlerinin de yer aldığı öğrenci kişilik hizmetleri denir.

? Sağlık Hizmetleri: Sağlıkla ilgili önlemler alma,sağlık eğitimi verme, sağlık kontrolleri ve taramalarıyapma.

? Sosyal Yardım Hizmetleri: Parasal yardım,

barınma, beslenme, ulaşım, ek iş bulma hizmetleri.

? Rehberlik Hizmetleri: Psikolojik danışma, bireyitanıma, bilgi toplama ve yayma, yöneltme veyerleştirme, izleme, oryantasyon, müşavirlik,araştırma ve değerlendirme hizmetleri.

? Özel Yetiştirme Hizmetleri: Başarısızlığı giderici

yetiştirici çalışmalar, özel yetenekleri geliştirme

çalışmaları, ihtiyaca göre gerekli hazırlık kursları.

♦ Sosyal ve Kültürel Hizmetler: Boş zaman

eğitimi verme, boş zamanları değerlendirme

oianakları hazırlama, ilgilere göre çeşitli etkinlikler

hazırlama.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ

ÇAĞDAŞEĞİTİM"C5erili

o 'öc

Yönetim ve !=i Denetim Hizmetieri^

REHBERLIGİN TANIMI

Rehberlik Nedir? Anlamı, Tanımı ve Amaçları Nedir?

Kelime anlamı itibariyle rehberlik Latince guidance; kılavuzluk etme, yo! gösterme anlamına gelir. Ancak bu anlamı rehberl ik hizmetlerinin özüyle bağdaşmaz, çünkü rehberlik yol göstermek değil yollar göstermek, seçenekler sunmaktır.

Öğretim

Hizmeileri

Öğrenci K işilikHizmetleri

ÜJ

Çağdaş eğitim bu temel üç boyuttan oluşmaktadır. -g1. Öğretim Hizmetleri, belirli bir alanda bilgi, beceri Mve tutum kazandırmaya yönelik etkinliklerdir. §

2. Yönetim ve Denetim Hizmetleri, eğitim

kurumunu amacına yönelik olarak yaşatma, öğretim

ve kişilik hizmetlerini eşgüdümleme ve yürütme

etkinlikleridir.

3. Öğrenci kişilik hizmetleri, öğrencinin tümyönleri ile ele alınıp, uygun düzeyde gelişiminisağlayabilecek çeşitli hizmetlerin bütünüdür(Altıntaş, 2002). Çağdaş eğitimin ayrılmaz birparçası olan Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin amacı,öğrencinin eğitim ortamından en yüksek düzeydeyararlanabilmesi için gerekli oian imkanlarısağlamak, var olan engelleri kaldırmak, öğretim veyönetim etkinliklerinin de amacına ulaşmasınayardımcı olmaktır. Bu dersin konusunu oluşturanRehberlik hizmeti de öğrenci kişilik hizmetlerikapsamında merkezinde yer alan en önemlihizmettir.

Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin kapsamında beş ayrı hizmet alanı bulunmaktadır (Yeşilyaprak, 2000):

Bireyin gelişimi ve uyumu için ona yardım hizmetlerini kapsayan rehberliğin çok sayıda çeşitli tanımları yapılmıştır:

Rehberlik, bireye kendini anlaması, çevredeki

olanakları tanıması ve doğru kararlar vererek özünü

gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve

profesyonel yardım sürecidir. (Kuzgun, 1992)

Rehberiik, bireyin en verimli şekilde gelişmesi ve tatminkar uyumlar sağlamasında gerekli olan seçimleri, yorumları, planları yapmasına ve kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması ve ulaştığı bu seçim ve kararları uygulaması için kişiye yapıian sistemli ve profesyonel yardımdır. (Tan(1995)

Rehberlik, kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini geiiştirmesi, çevresine sağlıklı ve dengeli bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce bireye yapılan psikolojik yardımlardır. (Kepçeoğlu, 1996)


Rehberlikle ilgili

incelendiğinde, ortak noktalara değinilmiştir:

♦ Rehberlik, uzman kişilerce yapılanprofesyonel biryardımdır.

? Rehberlik hizmeti bir süreçtir,

zaman gerektirir.

? Çağdaş eğitimin ayrılmaz bir

parçasıdır.

♦ Rehberlik hizmetlerinin merkezinde birey vardır.

♦ Rehberliğin esası

gerçekleştirmesine dayanır.

Rehberlik Hizmetinin Amacı

İnsan kendini geliştirme çabasını sürdürürken önemli ya da önemsiz, bilinçli ya da farkında olmadan, bir takım tercihler yapmakta, kararlar almaktadır. Kişilerin karar verirken daha çok bilinçli ve daha az gelişigüzel davranmasına, dış baskılardan ve iç çatışmalardan arınık olmasına yardımcı olmak rehberliğin en önemli amacıdır. Bireyin küçük ve önemsiz görünen kararlarında bile mümkün olduğu kadar zengin ve doğru bilgiye

> Gizli güçlerini geliştirmesi, güçlü ve zayıf

yönlerinin farkına varması,

> Çevresine uyum sağlamasıdır.

> Rehberliğin esas, nihai amacı bireyin kendini

gerçekleştirmesidir.

> Bireyin kapasite yetenek ve becerilerini kendineen uygun olarak maksimum düzeyde kullanması.

Rehberliğin temel ya da nihai (sonal) amacı, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardımcı olmaktır. Kendini gerçekleştirme kelime anlamı itibariyle Latince (fullu tunctionina) tam verimlîlik; kendi kapasite ve becerilerini, kendine en uygun alanda maksimum düzeyde kullanabilmektir. Kendini gerçekleştirme, bireyin her yönüyle gizil güçlerini

tanımlar olarak şu

bireyin kendini

geliştirebilmesi, daha verimli ve mutlu bir düzeye

ulaşabilmesidir (Yeşilyaprak, 2003). Kendini

gerçekleştiren birey, kendini ve başkalarını olduğu

gibi kabul eden, yaratıcı, yeni yaşantılara açık,

sağlıklı kişiierarası ilişkiler kurabilen, demokratik bir

insan anlayışına sahip, bağımsız ve kendine

güvenen insandır.

Kendini gerçekleştirme yaşam boyu devam eden bir

süreçtir.

Kendini gerçekleştirme uzun bir süreç içinde

aşamalı olarak sağlanabilecek bir oluşumdur. Bu

nedenle rehberlik hizmetleri ile bireyin öncelikle şu

alt amaçlara ulaşmasına yardımcı olunmalıdır:

Ben kimim?(Kendini tanıma)

INasıl bir çevrede yaşıyorum?

(İçinde bulunduğu ortamı ve çevreyi tanıma)

1Ben ne yapabilirim?

(Gizil güçlerini geliştirme)

IKendini Gerçekleştirme

REHBERLIGIN ILKELERI

Rehberlik hizmetlerinin amacına ulaşabilmesi için bu hizmetleri yürüten bütün görevlilerin (psikolojik danışman, öğretmen, yönetici vb.) bu alandaki temel ilkeleri bilmeleri ve uygulamaları gerekmektedir.

Rehberliğin ilkeleri aşağıda sıralanmıştır

(Kuzgun, 1992 &Kepçeoğlu, 1996).

1. Rehberliğin temelinde insan hak ve sorumluluklarıile ilgili demokratik ve insancıl bir anlayış vardır.

2. Rehberlik bireye dönüktür ve onun değerineönem verir.

3. Rehberlik bireyin bir bütün olarak tümkapasitelerini kendine en uygun düzeydegeliştirmeyi esas alır.

4. Rehberlik hayat boyu yararlanılabilecek bir

hizmettir.


5. Rehberlik hizmetlerinden yararlanmak isteğebağlıdır.

6. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerindegizlilik esastır.

7. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri öğrenciile ilgili herkesin ortak bir anlayış ve işbirliği içindeçalışmasını gerektirir.

8. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri hembireye hem de topluma karşı sorumludur.

9. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerindebireysel farklara saygı esastır.

10.Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri tümöğrencilere açıktır.

11. Her birey seçme özgürlüğüne sahiptir.

12. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerieğitimin ayrılmaz bir parçasıdır.

REHBERLİKTE YANLIŞ ANLAYIŞLAR

(Rehberlik ne değildir?)

• Bireye tek yönlü doğrudan yapılan yardımhizmeti değildir.

• Bireye acımak, kayırmak her sıkıntıyadüştüğünde kol kanat germe anlayışı yoktur.

• Akademik bilgi aktarma ya da bilgilendirmesüreci hiç değildir.

• Disiplin görevi asla değildir. (cezalandırma,suçlama, yargılama yoktur.)

• Her türlü problemi çözecek sihirli bir güç değildir.

• Rehberlik hizmeti test ve ölçme aracı uygulamaişi değildir. Test ve ölçme araçları sadece bireyitanımayı kolaylaştıran araçlardır AMAÇ olamaz.

REHBERLİK VE ÖĞRETİM

Rehberlik ve öğretimin nihai amaçları ortaktır. Kendini gerçekleştirme her ikisinin de amacıdır her ikiside öğrencide davranış değişikliği beklemektedir ancak kullanılan yöntem vetekniklerfarklıdır.

Rehberlik hizmetleri ile öğretim hizmetleri arasındaki farklılıkları şöyle özetlemek mümkündür:

ö

Q

Q ÜJ

? Öğretim daha çok gruplara, rehberlik ise dahaçok bireylere yapılır.

? Öğretimde paylaşılan bilgiler bireyin dışındakibilgilerken, rehberlikte kendisi ile ilgili bilgilerdir.

♦ Öğretimde ölçme ve değerlendirme varken;rehberlikte kendini anlama ve değerlendirme vardır.

♦ Eğitim ve öğretimde disiplin varken; rehberlikte özdisiplin vardır. Öz disiplin bireyin kendini veçevresini tanıdıkça ulaşacağı olgunluk düzeyidir.

? Rehberlik bireyinöznel dünyasına,öğretim ise nesneldünyasına yöneliktir.

? Öğretmenler vepsikolojik danışmanlarfarklıeğitimleralmaktadır.

♦ Öğretmen öğretimi sınıfta tek başına yürütebilir.Psikolojik danışma ise öğrencinin gelişimi ile ilgiliherkesin işbirliğini gerektirir.

REHBERLİĞİN ORTAYA

ÇIKMASINI GEREKTİREN

NEDENLER

Rehberlik hizmetlerinin ortaya çıkmasında, teknolojik gelişmelerden kaynaklanan birtakım toplumsal sıkıntıların önemli rolü olmuştur. Aşağıda rehberliğin ortaya çıkmasını gerektiren nedenler sıralanmıştır (Kuzgun, 1992).

♦ Meslek çeşidinin artmasıyla seçimin zorlaşması.

? Bireysel farkların eğitimde dikkate alınmasınınzorunluluğu.

? Bilim ve teknolojideki hızlı gelişmelerle birlikte

geleneksel aile yapısının bozulması.

? Çağdaş eğitim aniayışının benimsenmesi.

? Demokratik toplumlarda bireylere tanınan seçmeözgürlüğünün artması.

? Demokratik yaşamın karar verme gücüne sahipbireyler gerektirmesi.

? Eğitimde bireyin duygusal yönüne verilen önemingiderekartması.

♦ Psikometrideki gelişmeler, ölçme araçlarınınçoğalması.


♦ Okul yapısındaki değişme ve gelişmeler.

♦ Okullarda uyumsuzluk sorunları ve öğrencibaşarısızlıkları.

♦ Boş zamanları değeriendirme gereksinimi.

REHBERUK MODELLERİ - YAKLAŞIMLARI

Başlıca Rehberlik Modelleri Yaklaşımları

A ________ fp7\ Ws

Geleneksel Rehberlik

Modelleri (Yaklaşımları)

Dolayısıyla bu model rehberliği mesleğe yöneltme ileeştutmaktadır.

Not: Bu model rehberliğin başlamasına öncülük etmesine rağmen rehberlik hizmetini mesleki rehberlikle sınırlandırdığı için eleştirilmekte ve yetersizbulunmaktadır.

Eğitim Süreciyle Kaynaştırılmış Rehberlik Modeli

T " " ............

Gelişimsel Rehberlik

Modeli

İj'

- Mesleki Rehberiik Modeii

(Parson Modeli)

* Eğitimde Kaynaştırılmış

Rehberlik Modeli

—- Klinik Yaklaşımlı Rehberlik

Modeli

* Karar Verme Sürecine Yardım

Olarak Rehberlik Modeli

İlk rehberlik çalışmalarının başladığı 1895 yılından bu yana rehberlik anlayışında çeşitli değişme ve gelişmeler olmuştur. Aşağıda rehberlik anlayışında meydana gelen bu değişme ve gelişmeleri içeren S rehberlik modelleri verilmiştir (Kuzgun, 1992).

Mesleki Rehberlik Modeli (Parson Modeli)

20. yüzyılın başlarında Boston'da Frank Parson tarafından başlatılan ilk rehberlik çalışmalarında, vasıfsız kişileri kısa bir eğitim programından geçirdikten sonra uygun bir işe yerleşmelerine yardımcı olmak amaçlanmıştı. Bu model rehberliği bireyi mesleğe yönlendirme ve meslek seçiminde yardım hizmeti olarak görülür.

Bu amaçla yapılan çalışmalar:

a. Bireylerin incelenmesi,

b. Çeşitli işlerin gerektirdiği niteliklerin ve sağladığıolanakların incelenmesi,

c. Bu iki kaynaktan elde edilen verilerin karşılaştırılıpeşleştirilmesi.

Bu model, rehberliği eğitim ile özdeş, bireyin ileride toplum yaşamına uyum sağlamasında gerekli olan bilgi ve becerileri kazandırma süreci olarak ele almaktadır. Rehberliği bu şekilde ele alan kişilerin başında Brevver gelmektedir. Ona göre rehberliğin başlıca amacı bireyin okula ve okul dışındaki

çevresine uyumunda yardımcı olmaktır. Bu modele göre, öğrencilere müfredat programları içinde meslekler, boş zamanlarını değerlendirme, verimli ders çalışma yolları gibi konularda bilgi verilerek rehberlik yardımı gerçekleştirilebilir. Rehberliğe en önemli katkısı okullarda rehberlik ders saatlerinin programa konmasını sağlamıştır.

Rehberliği Klinik Yaklaşım Olarak Gören Model

Rehberlikte klinik yaklaşım, bireysel farklılıkların belirlenerek eğitimin bireyselleştirilmesi amacını

gerçekleştirmeyeçalışmasıdır. Bumodele göre,rehberlikhizmetlerinde bireyin sorununun nedenini ortaya çıkarmak ve sorunun çözümüne yönelik yardımlar önemlidir.

Klinik model, bireyin sorununun kaynağını ona uygulanacak testler, gözlem ve benzeri ölçme

S


araçlarından elde edilen sonuçlara dayanılarak belirlenebileceği görüşündedir. Bu açıdan bakıldığında rehberliği klinik yaklaşım olarak ele alan bu model, ölçme araçlarına olan ihtiyacı da ortaya çıkarmıştır. Klinik modelde bireye rehberlik hizmeti verebilmek için öncelikle bireyi tüm özellikleriyle tanımak gerekir. En önemli katkısı ise ölçme araçlarının, testlerin gelişmesini ve çoğalmasını sağlamasıdır.

Rehberliği Karar Vermeye Yardım Süreci Olarak Gören Model

Teknolojinin sağladığı olanaklar doğrultusunda toplumun giderek demokratikleşmesi bireylere daha fazla seçme özgürlüğü tanımıştır. Bu bağlamda, bireyler daha sık karar verme yaşantısıyla karşılaşmaya başlamışlardır.

Toplumun bireye sunduğu eğitsel, mesleki ve benzer seçenekler arasından bireyin kendine en uygun olanına karar vermesine yardımcı süreç olarak gören bu modele göre rehberlik hizmetlerinde bireyin sağlıklı kararlar alabilmesi için gerekli yardımlar verilmelidir.

Gelişimsel Model

Bu model gelişimin temel kanunlarını referans almaktadır.

a) Gelişim süreklidir.

b) Gelişimin her döneminde karşılanması gereklizorunlu görev ve ihtiyaçlar vardır.

c) Gelişimin tüm yönleri birbirini etkiler.

karşılanmasına yer vermesidir (Erkan, 2001). Gelişimsel modelde rehberliğin amacı, öğrencilerin yaşamlarının tüm alanlarında etkili olabilmeyi öğrenmelerine yardımcı olmaktır.

• Gelişimsel model öğrencinin tüm yönleriyle birbütün olarak gelişmesini amaçlar. Sorun odaklıdeğildir; gelişim odaklıdır.

• Gelişimsel model rehberliği öğrencinin belli birdönemi değil yaşamın tümünü kapsayan sürekli birhizmet olarak görülür.

• Bu modelde bireyin (öğrencinin) benlik ve kişiiikgelişimi önemlidir.

Bugün yaygın olarak benimsenen gelişimsel rehberlik, rehberlik hizmetlerinin program ya da meslek seçimi sorunları ile sınırlandırılmasına ve bunalım durumlarında yardım sağlamaya ağırlık verilmesine tepki olarak gelişmiştir. Gelişimsel modelin, daha önceki modellerden en önemli farkı, bireyin gelişimsel ihtiyaçlarını ön planda tutarak hizmetlerinde gelişim dönemlerinin ihtiyaçlarının

90- -PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİİC

1. "Kendini gerçekleştirme Maslovv'un ihtiyaçlar

hiyerarşisinin en üst basamağında yer alır. Kendini

gerçekleştirme yaşam boyu süren bir süreçtir."

Aşağıdakilerden hangisi kendini gerçekleştirme

sürecinde olan bir bireyin göstereceği bir

davranış biçimi değildir?

A) Başarısızlıklarını kabul edip; nedenlerini

araştırabilir.

B) Toplum kural ve normlarına kayıtsız uyar ve

çevresini bu yönde bilinçlendirir.

C) Çevresindeki kişilerle etkili ve verimli ilişkiler

geliştirebilir.

D) Karşı cinsle başarılı ve yakın ilişkiler

geliştirebilir.

E) Yapılan eleştirileri mantıklı bir biçimde

değerlendirebilir.

ÇÖZÜM:

Kendini gerçekleştirme sürecinde olan bir birey

kendini olduğu gibi kabullenmiş, öz saygısı ve

benlik algısı güçlü bir kişidir. Kendini

gerçekleştiren insan zorluklara karşı mücadele

eder, yaptığı hataları kabullenip bunların

nedenlerini araştırır ve bir daha aynı hataya

düşmemeye çalışır. Kendini gerçekleştirmiş insan

çevresiyle olumlu ve kaliteli ilişkiler geliştirir.

Kendini gerçekleştiren insanın toplum kurallarına

katılımı etkin bir katılımdır. Toplumun yararlı ve

mantıklı kurallarına uyar ve bunları geliştirir.

Kendini gerçekleştirmiş insan toplum kurallarına

kayıtsız uyan insan demek değildir.

(Cevap B)

o

"Rehberlik hayat boyu süren, bireyin kendini ve

çevresini tanıması için yapılan yardınn

süreçlerini kapsar."

Yukarıda yapılan rehberlik tanımı Rehberliğin

hangi yönünü vurgulamaktadır?

A) Rehberliğin sistemli ve profesyonel olduğu

B) Bireyin sosyal uyum becerilerini

geliştirici

olduğu

C) Amacının bireyin kendini

gerçekleştirmesi

olduğu

D) Yapılan yardımların izlenmesi için

yapılan

çalışmaları

E) Bireyin duygusal yaşamına dönük olduğu

Rehberliğin amacı bireyin kendini

gerçekleştirmesine yardımcı olmaktır. Kendini

gerçekleştirme bir sonuç değildir. Kendini

gerçekleştirme bir süreçtir ve hayat boyu devam

eder. Bu sebepten dolayı rehberlik belli bir yaş

dönemine hitap etmez, rehberlik hayat boyu

devam eden bir süreçtir.

(Cevap C)

Danışanın arzularına, düşüncelerine,

tercihlerine ve kararlarına önem vermek ve

onu değerli bulmak rehberliğin hangi ilkesi

ile ilgilidir?

A) Herkese açıklık

B) Empati

C) SaygıD) Gizlilik

E) Gönüllülük


Rehberliğin temelinde insan hak ve sorumlulukları

ile yakından ilgili demokratik ve insancıl bir

anlayış vardır. Herkes kendi seçimlerini yapma ve

kararlar alma hakkına sahip olmalıdır. Karşılıklı

anlayış ve saygı her zaman geçerlidir. (M.

Kepçeoğlu, Rehberlik ve Psikolojik Danışma,

s.22). Rehberlik ve psikolojik danışma için yardım

almak isteyen herkesin dili, dini, ırkı, rengi, görüşü

ne olursa olsun fikirleri değerlidir. Herkesin

dinlenilmeye ve saygı görülmeye hakkı vardır.

(Cevap C)

-EGITİM BİLİMLERİ- 91

4. Bireylerin özellikleri ile mesleklerin

özelliklerinin ayrı ayrı incelenmesi ve bunun

sonucunda bireylerin özellikleri ile mesleklerin

özelliklerinin eşleştirilmesi yoluyla mesleki

çalışmaların yapılması, aşağıda verilen hangi

rehberlik modeli kapsamında yer alır?

A) Parson modeli

B) Karar vermeye yardımcı bir süreç olarak

rehberlik

C) Klinik yaklaşım

D) Eğitim süreci ile kaynaştırılmış model

E) Gelişimsel model

Rehberlik ilk defa Amerika'da Parson ile birlikte

meslek seçimine yardım süreci olarak başlamıştır.

Daha sonra eğitim sağlık vb. alanlara yayılmıştır.

Dolayısıyla Rehberlik hizmetlerine bireyin meslek

seçimine yardım etme süreci olarak gören anlayış

Parson modelidir.

(Cevap A)

5. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetlerinin

amaçlarından biri degildir?

A) Öğrencilerin bedensel ve zihinsel yeteneklerini

tanıyıp etkili bir şekilde geliştirebilmelerine

yardım etmek

B) ilgi yetenek ve ihtiyaçlarına uygun dersleri ve

ders dışı etkinlikleri tanıma ve seçmelerinde

onlara yol göstermek

C) İlgi, yetenek ve değerlerine uygun bir işi veya

mesleği tanıyıp, seçebilmelerine yardım etmek

D) Boş zamanlarını etkili bir şekilde

değerlendirmelerine yardım etmek

E) Verimli çatışma alışkanlığı kazanabilmelerine

yardım etmek

|tuQ

'tc

00

"EÜJ

"5 LU

Rehberlik hizmetlerinde bireye saygı esastır.

Rehberlik bireyin her yönüyle gelişmesine

çevresine uyum sağlamasına kendisiyle ve

çevresiyle başarılı olmasına yardım etmeyı

amaçlar. Rehberlik hizmetlerinin nihai amacı

bireyin kendini gerçekleştirmesidir. Rehberlik

hizmetleri bu amaçlar için çalışırken bireye,

bireyin kendisi hakkında karar verme yetkisine

saygı duyar. Dolayısıyla rehberlik bireye çeşitli

seçenekleri, alternatifleri, yolları gösterir. Yol

göstermek, belli bir seçime zorlamak rehberliğin

özüyle bağdaşmaz.

(Cevap B)

Aşağıdakilerden hangisi rehberlik

hizmetlerinin amaçlarından biri değildir?

A) Öğrencilerin Türk Milli Eğitiminin amaçları

dışında uygun olan zihinsel, bedensel,

sosyal

yönden gelişmelerine yardım etmek

B) Topluma uyum sağlama sürecinde ortaya

çıkan problemleri çözebilme

yeterliliği

kazanabilmelerine yardım etmek

C) Yeni durum ve ortamlara uyum

sağlayabilmelerine yardım etmek

D) Etkili iletişim becerileri kazanabilmelerine

yardım etmek

E) Sosyal ilişkileri geliştirebilmede, gerekli

tutum

ve becerileri kazanabilmelerine yardım etmek

ÇÖZÜM:

Rehberlik bireyin kendisi ve çevresiyle barışık ve

uyumlu bir birey oiması için yardım verir. Bu

noktadan bakıldığında Türk Milli Eğitimin

amaçları dışında gelişmesine yardım etmek,

rehberlik ilkeleriyle çelişmektedir. Türk diti

eğitimin amaçları dışında birey (öğrenci)

gelişmesi, öğrenenin içinde bulunduğu

toplumla çatışması uyumsuz olmasına yol

açar. Bu durum rehberlik hizmetlerinin temel

amacı ve ilkeierine aykırıdır.

(Cevap A)

92- -PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK-

7. I. Rehberlik tüm öğrencilere açıktır.

II. Rehberlik problemi olan öğrencilere açıktır.

III.Her birey seçme özgürlüğüne sahiptir.

IV. Rehberlik okul döneminde yararlanılan bir

hizmettir.

V. Rehberiikte gönüllülük esastır.

Yukarıdakilerden hangisi rehberlik ilkelerinden

deâildir?

9. Rehberlik ilkeleriyle ilgili olarak;

I- Bireysel farklılıklara saygı esastır.

II-Gizlilik esastır.

III- Bireyi tanımak esastır.

IV- Rehberlik ilköğretimin ayrılmaz bir parçasıdır.

V- Rehberlikte bireye kol kanat germe vardır.

Yukarıda verilen ifadelerden hangileri kesinlikle

doğrudur?

A) III-IV-V

B) II-III-IV

C) I-II-V

D) I-II-IV

E) l-ll-lll

II ve IV yanlışîır. Çünkü rehberlik, problemi olan

öğrencilere değil, tüm öğrencilere açıktır. Ayrıca

rehberlik okul döneminde yararlanılan bir hizmet

değil hayat boyu yararlanılan bir hizmettir.

(Cevap C)

o

I, II, III. doğrudur. IV. yanlıştır çünkü rehberlik

ilköğretimin değil, eğitimin ayrılmaz bir

parçasıdır. V. yanlıştır çünkü rehberlikte bireye

kol kanat germe, bireyi kollama yoktur.

(Cevap E)

8. Kendini gerçekleştiren insanın özellikleriyle

ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Özerk bir yapıları vardır

B) Yaşamdan doyum sağlarlar

C) Yalnız kalabilme gücüne sahiptirler

D) Toplum içinde olmaktan hoşlanmazlar

E) Kendileri dıştnda sorunlarla ilgilenirler

10. Bir okulda rehberlik hizmetlerinin kaliteli ve

verimli olabilmesi, aşağıdaki rehberlik

ilkelerinden hangisiyle daha çok sağlanır?

A) Rehberliğin tutumsal boyutunda yeterli olmak

B) Rehberliğin sosyal boyutunda yeterli olmak

A) Ortak ve yeterli bir rehberlik anlayışı

oluşturmak

C) Rehberlikte gizlilik ilkesine uymak

E) Rehberlik uygulamalarında bireysel farklara

saygı göstermek.

Kendini gerçekleştiren insan A, B, C ve E

seçeneklerindeki özelliklere sahiptir. Fakat D

seçeneğindeki özellik kendini gerçekleştiren

insanın değil, gerçekleştiremeyen insanın

özelliğidir.

(Cevap D)

Bir okulda, okulun psikolojik danışmanı (uzmarı)

ne kadar iyi olursa olsun tek başına rehberlik

hizmetlerini kaliteli, verimli yürütmesi imkansızdır.

Çünkü rehberlik hizmeti okulda öğrenciyle ilgili

herkesin katılacağı bir takım çalışmasıyla en iyi

şekilde yapılabilir. Bu da ancak ortak bir rehberlik

anlayışı oluşturmakla mümkündür.

(Cevap C)


11. Aşağıdakilerden hangisi rehbertik hizmetleriyle

öğretim hizmetleri arasındaki farkı gösteren

ifadelerdendir?

A) Öğretim hizmetleri zorunludur. Rehberlik

hizmetleri ise gönüllülüğe dayanır.

B) Öğretim hizmetleri bireyin iç dünyasına

yönelikti, Rehberlik hizmetleri ise bireyin dış

dünyasına yöneliktir.

A) Öğretim hizmetleri daha çok bireye yöneliktir.

C) Öğretim hizmetleri gönüllüdür, Rehberlik

hizmetleri ise zorunluiuğa dayanır.

E) Öğretim hizmetleri bireyin davranışlarıyla

ilgilidir, rehberlik hizmetleri ise sadece

duygusal dünyasıyla iigilidir.

1. Okullarda rehberlik uygulamalarına yer veren

rehberlik modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Parson modeli

A) Karar vermeye yardımcı bir süreç olarak

rehberlik

B) Klinik yakiaşım

C) Eğitim süreci ile kaynaştırılmış model



Bu soru öğrencilerin rehberlik hizmetleri ile

öğretim hizmetleri arasındaki farkı kavrayıp

kavramadıklarını anlamaya yöneliktir. B, C, D

seçeneklerinde verilen bügilerin hepsi yanlış tersi

doğrudur. Aslında rehberlik hizmetleri bireye

yönelik, gönüllülüğe dayanır, bireyin iç dünyasına

yöneliktir. E seçeneği de doğru değil çünkü

rehberlik bireyin sadece duygularıyla değil

davranışlarıyla da ilgilidir. Rehberlik hizmetleri

gönüllülük esasına dayanırken öğretim daha çok

zorunludur. Üikemizde zorunlu ilköğretim var.

(Cevap A)

oUJ

2. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Rehberlik hizmetlerinde bireye

yardım

ederken onları çeşitli yönleri ile

tanımak

esastır

B) Rehberlik hizmetlerinde kullanılan

teknikler

rehberliğin amaçlarından biridir

C) Sınıf rehber öğretmeni rehberlik

hizmetlerıne

destek verme adına her türlü tekniği

uygulayıp

sonuçlarını yorumlayabilir

D) Rehberlik hizmetlerinde bir

tekniğin

kullanılması, çoğunlukla öğrenciyi

tanımada

yeterlidir

E) Rehberlik hizmetlerini yerine getirecek

olan

bireyler kendilerine uygun testler

geliştirip

uygulayabilirler

BilgiNotuf

KPSS'de adayların düştükleri en büyük hatalardan

biri, rehberlik sorularını hafife almalarıdır. Adaylar

rehberlik sorularını çok kolay bulmakta, bu yüzden

konuya yeterince çalışmamaktadır. Oysa yaptığımız

araştırmalar gösteriyor ki, adaylar rehberlik bölümü

sorularında çok hata yapmaktadır. Bu yüzden,

adaylara rehberlik konusuna dikkatle çalışmalarını

3. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetlerine

yön veren ilkelerden biri olamaz?

A) Rehberlik hayat boyu yararlanılabilecek bir

hizmettir

B) Rehberiik kriz durumlarında bireye yönelik

olarak sunulan bir hizmettir

C) Rehberlik hizmetlerinden yararlanmak isteğe

bağlıdır

D) Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri

öğrenci ile ilgili herkesin ortak bir anlayış ve

işbirliği içinde çalışmasını gerektirir

E) Rehberlik bireye dönüktür ve onun değerine

önem verir


4. Aşağıda verilen seçeneklerden hangisi doğru

değildir?

A) Rehberlik hizmetlerinde bireysel farklılıklar

dikkate alınır

B) Rehberlik hizmetlerinde süreklilik ve

gönüllülük esastır

C) Bütün öğrencilerin rehberlik ihtiyaçları aynıdır

D) Rehberlik hizmetlerinin amaçlarından biri,

bireyin çevresiyle etkili iletişim kurmasına

yardımcı olmaktır

E) Rehberlik hizmetleri bireyin bulunduğu her

alanda verilir

7. Bir okulda yürütülen rehberlik ve psikolojik

danışma hizmetleri çağdaş eğitim anlayışı

çerçevesinde aşağıda verilen boyutlardan

hangisinin kapsamında yer alır?

A) Öğrenci kişilik hizmeti

B) Yönetme hizmeti

C) Öğretim hizmeti

D) Okul aile birliği

E) Değerlendirme hizmeti

5. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetine

duyulan ihtiyacın artmasını sağlayan

nedenlerden biri değildir?

A) Eğitimde bireyin duygusal yönüne verilen

önemin giderek artması

B) Demokratik toplumlarda bireylere tanınan

seçme özgürlüğü

C) Meslek çeşidinin artmasıyla seçimin

zorlaşması

D) Okullarda öğrenci-öğretmen sayılarının

giderek artması

E) Psikometrideki gelişmeler

Sağlık sorunları yüzünden eğitimine devam

edemeyen bir öğrenci, tedavi olmak için

aşağıdaki hangi hizmetten yararlanır?

A) Öğretim

B) Rehberlik ve psikolojik danışma

C) Eğitsel rehberlik

D) Gelişimsel rehberlik

E) Öğrenci kişilik hizmeti

6. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin

temel amacı, bireylerin kendilerini

gerçekleştirmelerine yardımcı olmaktır.

Aşağıdakilerden hangisi kendini gerçekleştiren

bireylerin özelliklerinden biri olamaz?

A) Üretkenlik

B) Gelecekle ilgili önemli kaygılar taşıma

C) Değişikliklere açık olma

D) Sağlıkiı ilişkiler kurma

E) Kendisiyle barışık olma

9. Aşağıdakilerden hangisi Öğrenci Kişilik Hizmeti

kapsamında verilebilecek hizmetlerden biri

değildir?

A) Denetim hizmeti

B) Sağlık hizmeti

C) Rehberlik hizmeti

D) Özel eğitim hizmeti

E) Sosyal yardım hizmeti


10. Aşağıda verilen hangi rehberlik modelinde bireyin yaşamı boyunca içinde bulunduğu gelişim dönemlerini sağlıklı şekilde atlatmasına yardımcı olma amacı söz konusudur?

A) Parson modeli

B) Karar vermeye yardımcı bir süreç olarak

rehberlik

C) Klinik yaklaşım

D) Eğitim süreci ile kaynaştırılmış model


13. Çagdaş anlayışa göre Eğitim'i tam olarak tanımlayan madde aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bireyin bedensel, duygusal ve sosya!

yeteneklerinin geliştirilmesi

B) Bireyin kendisi ve toplum için geliştirilmesi

oluşumu

C) Bireyin tüm olarak önce kendisi, sonra toplum

için en uygun düzeyde geliştirilmesi

D) Bireyi topluma uyuım yapacak şekilde

getiştirme

E) Bireyi ilgi ve yeteneklerinin farkına vardırmak

11. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik ilkelerinden degildir?

A) Rehberlik hizmetlerinden yararlanmak

gönüllülüğü gerektirir

B) Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde gizlilik

esastır

C) Rehberlik hizmetleri sorunlu öğrencilere

yöneliktir

D) Rehberlik hizmetleri eğitimin ayrılmaz bir

parçasıdır

E) Rehberlik hizmetlerinde bireysel farklılıklara

saygı esastır

14. Aşağıdaki ifadelerden hangisi rehberlik hizmetlerinin ilkeleriyle baçjdaşmaz?

A) Rehberlik hizmetleri tüm bireylere açıktır.

B) Rehberlik hizmetlerinde gizlilik esastır.

C) Tüm öğrencilerin değil de problemli öğrenciler

rehberlik servisine gönderilir.

D) Okuldaki tüm birimlerin işbirliği ile yürütülür.

E) Rehberlik tüm yaşam boyu yararlanılabilecek

bir hizmettir.

"5

12. Aşağıdakilerden hangisi geleneksel okula yapılan eleştirilerden biri değildir?

A) Yalnız akademik başarıya önem verir

A) Duygulardan soyutlanmış yüzeysel

yaşantılarla yetinir

B) Daha çok yarışma ortamı yaratır ve

öğrencilerinde yetersizlik duyguları

oluşmasına neden olur

C) Bireysel farkları dikkate alır ve öğrencilerin

kendi yetenek ve ilgilerini geliştirmelerine

yardımcı olur

E) Öğrencilere yaşama aktif uyum yapabiiecek

özellikler kazandırmada yetersiz kalır

15. Aşağıdakilerden hangisi ilkelerinden biri deâildir?

A) Rehberlik uygulamaları her okulun amaç ve

ihtiyaçlarına uygun olan alanlarda

yoğunlaştırılmalıdır

B) Her okul için geçerli olabilecek tek tip ve

standart bir PDR programı yoktur

C) Okullarda nitelikli ve etkin eğitim programı,

PDR hizmetlerinin etkin bir biçimde

sunulmasını gerektirir

D) PDR programını okullarda sınıf rehber

öğretmenleri hazırlamalıdır

E) Rehberlik hizmetleri eğitimin ayrılmaz bir

parçasıdır

rehberliğin temei


16. Aşağıdakilerden hangisi "rehberliğin temelinde insan hak ve sorumlulukları ile yakmdan ilgili demokratik ve insancıl bir anlayış vardır" ilkesine uvmaz?

A) Her öğrencinin rehberliğe ihtiyacı vardır

B) Her birey değerlidir

C) Kendini yönetme hak ve sorumluluğu bireye

bırakılmalıdır

D) Rehberlik otoriter ve koruyucu tutum ile

bağdaşmaz

E) Karşılıklı anlayış ve saygı herzaman geçerlidir

17. Aşağıdakilerden hangisi ilkelerinden biri değildir?

rehberliğin temel

A) Her birey seçme özgürlüğüne sahiptir

B) Rehberlik hizmetlerinin odağında okul vardır

C) Rehberlik hizmetleri tüm öğrencilere yöneliktir o

D) Rehberlik hizmetlerinde toplumsal .gj

sorumluluklar ihmal edilemez £

E) Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin §

yürütülmesinde bilimsellik esastır ©"

18. Aşağıdakilerden hangisi kendinigerçekleştirmekte olan bireyde bulunması beklenmez?

A) Başkaları hakkında olumlu düşünür.

B) Kendine ve başkalarına saygılıdır.

C) Gerçekçidir, kim olduğunun ve ne

olabileceğinin farkındadır.

D) Geçmişten çok geleceğe dönüktür.

E) Çabuk karar verir, korkusuzdur risk almaktan

korkmaz.

CEVAP ANAHTARI1.D 2.A 3. B 4.C

5. D 6. B 7.A 8. E

9.A 10. E 11.C 12. D

13. C 14. C 15. D 16. A

17. B 18. E


1. Aşağıdakilerden hangisi rehberliğin

ilkelerinden birisi degildir? (2001 KMS)

A) Tüm bireylere açık olması

B) Öğüt vererek gerçekleştirilmesi

C) Eğitimin ayrılmaz bir parçası olması

D) Her bireyin değerli olduğuna inanılması

E) Hizmetlerin bir bütün olması

(1) Rehberlik demokratik ve insancıl bir yaklaşımadayanır.

(2) Rehberlik bireye dönüktür ve ona değer verir.

(3) Rehberlik bireyin bir bütün olarak tümkapasitelerini kendine en uygun düzeydegeliştirmeyi esas alır.

(4) Rehberlik tüm eğitim programının ayrılmaz vetamamlayıcı biryanını oluşturur.

(5) Rehberlik gönüllülüğe ve işbirliğine dayanır.

(6) Rehberlik insanın yaşamının her döneminde

gerek duyulabilen sistemli ve profesyonel bir

yardım hizmetidir. (Kepçeoğlu, 2001, s.20).

Rehberliğin ilkeleri özetle yukarıda sıralanmıştır.

Ancak rehberlik asla bir öğüt verme hizmeti

olamaz. Rehberlik bireye yollar göstermek ve bu

yollar arasından uygun kararlar vermesine

yardımcı olmaktır, yani bireyin sorunlarla başa

çıkabilme gücünü geliştirmektir.

(Cevap B)

Kendini gerçekleştirmekte olan bireyin taşıdığı

özellikler, aslında psikolojik sağlığı yerinde olan

çağdaş insanda bulunması gerekli özelliklerdir.

Kendini gerçekleştirmekte olan birey daha yeterli

bir kişiliğe sahiptir; daha verimlidir. Kim olduğunu

gerçekçi bir gözle algıladığı gibi kim olabileceği

hakkında daha tutarlı bir görüşe sahiptir.

(Kepçeoğlu, 2001, s: 15) Kendini gerçekleştirmiş

insan; kendini tüm yönlerîyle kabul eder ve

geliştirir, bulunduğu toplumun değerlerine uyum

sağlar, benliğini tehdit eden tehlikelerin

bilincindedir ve bunlara karşı mücadele eder.

Ayrıca kendini gerçekleştirmiş birey eleştirel

düşünme becerisini geliştirmiştiryani olayları farklı

açılardan görebilir. A seçeneğinde belirtildiği gibi

doğru kararların sadece yetişkinler tarafından

verildiğini düşünmek tek boyutlu bir düşünmedir

ve kendini gerçekleştirmiş bir bireyin özelliği

değildir.

(Cevap A)


2. Aşağıdakilerden hangisi, kendini gerçekleştirmiş bir bireyin özelliği degildir? (2001 KMS)

A) Sadece yetişkin ve kültürlü kişilerin doğru karar

verebileceklerini düşünmek.

B) Dış dünyayı ve diğer insanları oldukları gibi

kabullenmek.

C) Bir konunun farklı biçimlerde de ele alınabileceği

görüşünde olmak.

D) Tüm insanların eşit değerde olduğuna inandığını

ortaya koymak.

E) Sorunları kişiselleştirmeden, nesnel bir biçimde

ele alabilmek.

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi rehberliğin temel amacını ortaya koyar? (2001 KMS)

A) Bireyin çeşitli özellikleri hakkında bilgi toplamak

B) Bireyin ihtiyaçlarını belirleyip okulun yakın

çevresini buna göre düzeniemek

C) Bireye ne yapması gerektiğini söylemek

D) Bireyin kendisini tanımasına, çevresindeki

olanakları fark etmesine yardımcı olmak

E) Bireyin sorunlarını belirlemek


Rehberlik çalışmaiarı ile erişilmek istenen bir sonuç olarak, rehberliğin amacı bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir. (Kepçeoğlu, 2001, s. 14) Kendini gerçekleştirme basit bir sonuç değildir. Kendini gerçekleştirme bir süreçtir ve yaşam boyu devam eder. Kendini gerçekleştirme sürecinde bulunan birey kendini akılcı bir şekilde değerlendirir, çevresinin farkındadır, çevresinin olanaklarını iyi kullanır. Kendini gerçekleştirmekte olan birey kendine ve çevresine saygı duyar, kendini olduğu gibi kabul eder ve duygularını açıklamaktan kaçınmaz. Rehberliğin amacı asla birey hakkında bilgi toplamak değildir topladığı bilgileri bireyin kendisini tanıması ve farkındalığını arttırması için kullanmaktır. Rehberlik bireye ne yapacağını söylemek ya da öğüt vermek değil bireye seçenekler sunmak ve bunlar arasından kendisi için uygun olanı seçebilecek düzeye ulaştırmaktır.

(Cevap D)

4. Öğretmen - öğrenci ilişkisinin sağlıklı olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli dcgildir? (2002 KPSS)

A) Öğretmenin içten ve samimi olmasıB) Öğretmenin olaylara öğrencilerin bakış

açısıyla bakabilmesiC) Öğretmenin, başarılı olsun olmasın tüm

öğrencilere eşit ölçüde değer vermesiD) Öğretmenin, öğrenme - öğretme etkinliklerinde

öğrencilerin gereksinimlerini göz önüne almasıE) Öğretmenin öğrenim düzeyinin velileriyle eşit

olması

>

UJ

Türk Eğitimi'nin genel amaçlarından biri "beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere sahip, yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler yetiştirmektir".

Bu amaç, hangi nitelikteki bir rehberlik anlayışıile ifade edilebilir? (2003 KPSS)

A) ÖnleyiciB) GelişimselC) Problem odaklıD) AraştırıcıE) Bilgilendirici

Rehberlik hizmetlerini kriz ya da problem durumlarına çözüm bulmak olarak gören klasik yaklaşımlara bir tepki olarak ortaya çıkan gelişimsel rehberlik yaklaşımına göre, bireylerin hayatlarının her döneminde başarmaları gereken bir takım gelişim görevleri vardır. Bireylere verilecek rehberlik yardımının amacı bu gelişim görevlerini başarıyla tamamlamalarını kolaylaştırmak ve desteklemektir. (Kuzgun 1988) Bireylerin gelişim görevlerini yerine getirmesine yardımcı olmaktır.

Gelişimsel rehberlikte amaç, öğrencinin bedensel, zihinsei, duygusal ve sosyai açıdan sağlıklı ve dengeli gelişmelerine yardımcı olmaktır. Bu amaç soruda belirtilen milli eğitimin amacıyla uyuşmaktadır.

(Cevap B)

Sınıfta olumsuz bir davranış olan hırsızlık meydana gelmiştir.

Öğretim hizmetlerinin daha verimli verilmesi muhakkak veli öğretmen işbirliğine dayanır. Ancak bu işbirliğinin etkili olması için velilerin öğrenim düzeylerinin öğretmenle eşit olması gerekmez. Öğretmen tüm veiileriyle aynı derecede ilişki geliştirebilmelidir.

(Cevap E)

Ögretmen aşağıdaki sorulardan hangisini yöneltirse açık-uçlu soru olur? (2004 KPSS)

A) Kimyaptı?B) Ali sen mi yaptın?C) Bu kötü bir olay. Bu olay nasıl gerçekleşti?D) Kimgördü?E) Yapan belli mi?

-EGITIM BIUMLERL 99

Açık uçlu sorular cevaplayıcıya cevaplama özgürlüğü tanır. Açık uçlu soru cevabının direkt olarak belli olmadığı; evet, hayır, var, yok vb gibi direkt bir cevabı olmayan sorulardır. Kapalı uçlu soruların cevabı kısa, net ve bellidir. Kim yaptı? Ahmet, Mehmet, Ayşe vb., Ali sen mi yaptın? Evet ya da hayır, Kim gördü? Fatma, Mehmet vb., Yapan belli mi? Evet belli ya da hayır belli değil. Görüldüğü gibi A,B>D ve E seçeneklerindeki soruların cevaplan kısa net ve bellidir uzun uzadıya anlatılacak bir şey yoktur. Fakat C seçeneğindeki soru cevaplayıcının cevabı istediği gibi organize etmesine imkan verir. Cevaplayıcı bu soruyu istediği gibi yanıtlayabilir.

(Cevap C)

9.

Bireyin olumsuz deneyimleri birey açısından tecrübe olarak değerlendirilmelidir. Bu bireyin her karşılaştığı sorunda yeni baş etme becerileri geliştirmesini sağlar. Yeni becerilerin kazanılması ise onun gelişimine ve uyumuna yardımcı olur. Cevap D seçeneğidir.

(Cevap D)

Aşağıdakilerden hangisi rehberlik tanımındaki ortak öğelerden birisi değildir? (2005 KPSS)

A) Profesyonel bir süreçtirB) Bireye dönük bir hizmettirC) Amaç bireyin kendini gerçekleştirmesidirD) Biryardım sürecidirE) Öğüt verme vardır

7. Aşağıdakilerden hangisi öz saygısı yüksek olan bir bireyi betimlememektedir? (2004 KPSS)

A) Kendine güvenenB) Duygularını açığa vurabilenC) Riski göze alabilenD) Kendini değerli bulanE) Savunma mekanizmalarına başvuran

"to

Öz saygısı yüksek bireyin özellikleri: Kendi ve "^ başkaları hakkında iyi düşüncelere sahiptir, gerçekçi 'E bir benlik kavramına sahiptir, yaratıcıdır, kendini >~ kabul eden bir yapıya sahiptir, duygularını dile getirmekten çekinmez ve risk almaktan korkmaz. Savunma mekanizmaları insanların sorunlarla başa çıkmak için kullandıkları süreçlerdir. Ruh sağlığı yerinde olan insan savunma mekanizmalarını çok az kullanır.

(Cevap E)

Günümüzde benimsenen çağdaş rehberlik anlayışının temelini oluşturan ve her biri önemli bir kavrama işaret eden bazı anahtar sözcükler dikkati çekmektedir. Bunlar arasında "süreç", "yardım", "birey", "kendini anlaıma", "seçim yapma", "uyum sağlama", "kendini gerçekleştirme" gibi sözcüklere sık rastlanmaktadır. (M. Kepçeoğlu, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, s.11) Rehberlik bireyin kendini gerçekleştirmesi, çevresine uyum sağlaması için verilen bir yardım sürecidir. Rehberlik anlayışında öğüt verme, ne yapacağını söyleme, onun yerine kararlar verme, yargılamayoktur.

(Cevap E)

cc aıQ

'tc

8.

Rehberlik anlayışı açısından bireyin olumsuz deneyimleri, aşağıdakilerden hangisi için önemli bir fırsat oluşturabilir? (2004 KPSS)

A) Yanılgıya düşmemeB) üderolmaC) Kendini kanıtlamaD) Gelişme ve uymaE) Başkalarıyla mücadele etme

10. Aşağıdakilerden hangisi PDR'de her bireyin kendini gerçekleştirmeyi amaçlamadığını gösteren uygun bir seçenektir? (2005 KPSS)

A) Öğrenciye alacağı kararlarda yardımcı olmakB) Her birey doğuştan

gizilgüçlerinigerçekleştirme eğilimine sahiptir

C) Öğrencilerin topluma uyumlu bireylerolmalarını sağlamak

D) Bireylerin verecekleri kararlara saygılı olmakE) Her alanda bireysel gelişimi desteklemek


Kendini gerçekleştirme günümüzde Rehberlik ve Psikolojik Danışma ile ilgili tüm hizmetlerin aımacı olarak görülmektedir. Hümanistik psikolojinin ortaya attığı bu kavramın temelinde h9r bireyin değer l i o lduğu yatmaktadır . Kendin i gerçekleştirme insan davranışlarına yön veren ana güdü olarak görülmüştür. Her birey kendini gerçekleştirme amacı ile yaşar yani gizil güçlerini geliştirme eğilimindedir.

(Cevap B)

12. Aşağıdakilerden hangisi gelişimsel rehberlik anlayışının özelliği değildir ? (2005 KPSS)

A) Bireyin her yönden kendini geliştirmesineyardım edilmelidir

B) Bireylerin gelişim görevlerinigerçekleştirmesine ilişkin yardımları içerir

C) Kendini gerçekleştirme hizmetlerintemelindedir

A) Bireylere gelişim sürecinde destek olunmalıdırE) Sadece problemi olan öğrenciye yönelik

hizmet verilmelidir

11. Aşağıdakilerden hangisi öğrenci kişilik hizmetlerinin amaçlarından birisi değildir? (2005 KPSS)

A) İhtiyacı olan öğrencilere sosyal yardımdabulunmak §

B) Öğrencilere sağlık hizmetleri sunmak .«?C) Psikolojik danışmanlık hizmetlerinde "-!

bulunmak §D) Bireylerin gizilgüçlerini geliştirmek öE) Bireysel farklılıkları ortadan kaldırmak 5

ÇÖ2ÖM:

Öğrenci kişilik hizmetleri genellikle öğrencilerin barınma, beslenme, sağlık, serbest zamanları değerlendirme gibi ihtiyaçlarını giderecek yardımlar yanında, onların gizilgüçlerini geliştirme, yetenek ve ilgilerine uygun okul ve meslek seçme, insanlarla daha iyi ilişkiler kurabilme gibi, kişilik gelişimleri ve uyum sorunlarının çözümü için onlara yapılacak yardımı kapsamaktadır. Öğrenci kişilik hizmetlerinin amacı, öğrencinin eğitim ortamından en yüksek düzeyde yarar sağlayabilmesi için gerekli olanakları hazırlamak ve var olan engelleri kaldırmaktır. (Y. Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, s. 3) Öğrenci kişilik hizmetleri bireysel farklılıkları kaldırmayı amaçlamaz, amaç bireysel farklılıklarla bireylerin kabulüdür.

(Cevap E)

Rehberlikte gelişimsel yaklaşım, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin, program ya da meslek seçimi sorunları ile sınırlandırılmasına ve bunalım durumiarında düzeltici, çare bulucu yardımlar sağlamaya ağırlık vermesine bir tepki olarak gelişmiştir. Gelişimsel rehberlik bireyi sürekli gelişim halinde olduğu bir gelişim basamağını başarı ile geçirenierin daha sonraki gelişim basamağının gelişim görevlerini daha lyi başaracağı gerçeğine dayanmaktadır. (Y. Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, s.19) Gelişimsel rehberiik rehberliği sadece sorunu olan öğrencilere sunulan hızmetler olarak değil tüm bireyiere sunulması gereken bir hizmet oiarak görmektedir.

(Cevap E)

-EGITIM BILIMLERI 101

Sınıf yönetimi; öğrenme için uygun ortamın sağlanması ve sürdürülmesidir. Öğretmen tarafından öğrencilerin önündeki çalışma engellerinin ortadan kaldınlması, öğretim zamanmın uygun kullanılması, etkinliklere öğrencilerin katılımının sağlanması ve zamanın yönetilmesidir.

Sınıf yönetimi, etkili bir öğrenme sürecinin gerçekleştirilmesi amacıyla sınıf etkinliklerinin öğrencilerle birlikte öğrenciler için yönetilmesidir. Diğer bir ifadeyle, öğrenmenin gerçekleştiği bir çevrenin oluşturulabilmesi için

gerekli olanak ve süreçlerin, öğrenme düzeninin ve öğrenme ortamının sağlanması ve öğrenme kurallarının belirlenerek işletilmesidir.

Sınıf yönetimi, eğitim yönetimi sürecinin ilk ve temel basamağıdır. Sınıf yönetimi, sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesidir. Öğrenci başarısını etkileyen değişkenlerden biri de sınıf yönetimidir. Öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar kadar sınıfın iyi yönetilip yönetilmediği de öğrenci başarısını etkilemektedir.

1. SINIFIN ÖZELLİKLERİ

Sınıf ortamında alınan kararlarda sınıfın bazı özelliklerinin dikkate alınması gereklidir. Sınıfın kendine özgü özeilikleri şunlardır:

a) Çok boyutluluk: Sınıfta meydana gelen olaylargenellikle çok boyutludur. Sınıfta aynı anda birçokolay meydana gelmektedir.

b) Eşzamanlılık: Sınıfta aynı anda birçok şeymeydana gelmektedir.

c) Çabukluk: Sınıfta meydana gelen olaylar hızlagerçekleşir, ara vermez. Sieber, öğretmenlerinsaatte ortalama 16, günde 87, yılda tahminen16.000 kez öğrencinin gözlenebilen davranışınıdeğerlendirdiklerini, onlara tepki gösterdiklerinibelirtmiştir.

SINIFYONETIMI SınıfYönetlml

d) Öngörülemezlik ve Açıklık: Sınıfta meydanagelen olaylar sık sık önceden bilinmeyen ve tahminedilemeyen olaylardır. Sınıfta öğretmen-öğrenciilişkisi açıktır.

e) Tarih: Zamanla sınıfın bir geçmişi ve tarihi oluşur.

2. ETKİLİ SINIF YÖNETİMİNİN İLKELERİ

1. Öğrencilerle iyi ilişkiler kurma ve geliştirme:Öğrencilerin isimlerini öğrenmek, onları hem ders içinde hem de ders dışında tanımaya çalışmaktır. Öğrencilerle iyi ilişkiler geliştirmek, onlara genel, klişeleşmiş tepkiler vermekten çok, kişisel özelliklerine göre tepki vermektir.

2. Yeterli hazırlanma: Ders araç ve gereçlerinirahat kullanmak, bunları, kullanılacak yönteme göredüzenlemek ve eksiksiz sağiandığından eminolmaktır.

3. Ders esnasında eğitim araç-gereçlerinin veöğrenci çalışmalarının örgütlenmesi: Bütün sınıfve grupların katılacağı ya da bireysel niteliktekiçalışmaların ne zaman ve nasıl yapılacağınınbelirlenmesi, sınıf içi ve dışı hareketlerin farkındaolma, öğrenme etkinliğinin gerçekleştiği ortamı iyitanıma ve etkili biçimde kullanmaktır.

4. Özel pedagojik yeterlilikler: Öğrencilerle empatikurarak, onların sorgulama ve açıklama yeteneklerigeliştirilmelidir.

5. Öğretmenin kişisel özellikleri: Öğretmeninkendisini etkili biçimde sunabilmesine ilişkinniteliklerdir.

3. SINIF YÖNETİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ

Öğretmenin sınıf ortamındaki görevi; öğrencilerde hedefler doğrultusunda istendik davranış değişikliklerini meydana getirmektir. Sınıf yönetimi; öğretimin ve öğrenci davranışiarının yönetilmesini, öğrenme aktivitelerinin planlamasını, aktiviteler arası geçişi, sınıfın fiziksel düzeninin organizasyonunu, öğrenme materyallerinin hazırlanmasını, sınıf içi etkinliklerin ve hazırlıkların kontrol edilmesini, sınıf

102- -SINIF YONETIML

prosedürü ve rutin işlerin yapılmasını, zamanın etkili kullanımını, sınıftaki çalışma koşullarının geliştirilmesini, öğretimi engelleyici unsuriarın ortadan kaldırılmasını öngören faaliyetlerden oluşur.

Öğretmenin eğitimsel/öğretimsel iiderliği; öğrencilerin başarılarını artırıcı, istendik davranışları göstermesine yönelik gerekli önlemleri alması anlamına gelmektedir.

Bir öğretim liderinin en önemli görevi, öğrenciler için bir öğrenme çevresinin oluşturulmasıdır. Öğretim çevresini oluşturma ve yapılandırma rolü, öğretim liderliğinin temelini oluşturmaktadır. Okulda öğretim lideri olarak öğretmenin;

a. Sınıfın akademik amaçlarınıngerçekleştirilebilmesi için gerekli kaynaklarısağlaması,

b. Öğrenci başarısını yükseltmeyi temel amaçolarak belirlemesi,

c. Öğrenci merkezli öğretim yöntemleri veyaklaşımlarını savunması,

d. Öğretim uygulamalarının geliştirilipyönlendirilmesi için öğretim ve program konularıhakkında bilgi ve beceriye sahip olması,

e. Bireylerle, küçük ya da büyük gruplarlailetişimde etkili olması,

f. Öğrenci başarısına yönelik sınıfta işbirlikçi birçalışma ortamı sağlaması ve takım çalışmasınıgerçekleştirmesi,

g. Sınıf toplumu duygusu ve bilincini öğrencilereaşılaması,

h. Dış dünya ile bağlantıyı sağlayan lider olması, yeni araştırmaları ve fikirleri okula getirmesi ve öğrencileriyle paylaşması,

i. Okul içinde ve dışında, okulun bütün olarak fiziksel ve felsefi açıdan ne olduğunu personel, öğrenci ve velilerin gözünde görülebilir bir hayal (resim) olarak yaratabilmesi için vizyoner bakış açısına sahip olması gerekmektedir. Öğretmenler, öğrencilerin sınıfta karar alma sürecine katılımına izin vermeli ve yapılan hataları anlayışla karşılamalıdır. Sürekli gelişen bir sınıf kültürü yaratmak için, öğretmenler öğrencilere güvenmeli ve onların ilgi alanı içerisine giren konularda, sorumlu olmalarını sağlayacak karar verme yetkisini aktarmalıdır. Öğretmen sınıfta iyi bir takım lideri ve yetki aktarıcısı olmalıdır. Sınıf yönetiminin başarıyla

uygulanabilmesi için öğretmenlerin takımla karar alma süreci yaklaşımını kullanması gerekir.

4. SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI

Sınıf yönetimi etkinliklerini beş temel boyut altında toplamak mümkündür.

1. Fiziksel Düzen (Fiziksel Ortamın Yönetimi):

Sınıf ortamının fiziksel çevresine ilişkin faktörler görsel, işitsel, ısınma faktörleri, mekânsal ve kişisel alan faktörleri olmak üzere sınıflandırabilir (Öğrenci sayısı, ısı, ışık, renk, gürültü, temizlik, görünüm, estetik, oturma düzeni).

1-16 öğrenci : Küçük sınıf

16-25 öğrenci : Orta büyüklükte sınıf

25-üstü öğrenci : Büyüksınıf

Sınıfta ışık düzeyinin çok düşük ya da yüksek olması öğretmenin ve öğrencinin işini güçleştirir, gözü yorar, dikkatsiziik ve sinirlilik yapar. Sınıfta oda sıcaklığı (20 derece civarlarında) olması gerekir. o Gürültü, çoğu öğretmenin duyarlı olduğu bir .52 konudur. Sınıf için liseye kadar sıcak renklerden ^ sarı, pembe, şeftali rengi, lise ve sonrasında mavi § ve mavi-yeşil tonları önerilmektedir. Sınıfta oturma ^r düzeninin küme ya da U şeklinde olması karşılıklı >- etkileşimi kolaylaştırır. Öğretmenin öğrenciyle etkileşime girmesini gerektiren çok özel bir durum yoksa öğretmenin, öğrencinin kişisel alanına girmemesi gerekir (Yakın kişisel alan 45-75 cm arasındadır).

Etkili sınıf yönetimi konusunda yapılan çalışmalar, iyi bir sınıf düzenlemesinin dört temel anahtarıolduğunu vurgulamaktadır:

a. Trafiği yoğun alanlar rahatlatılmalıdır:Öğretmen masası, öğrenci sıraları, kapı, kitaplık ya da öğretim materyallerinin bulunduğu yerler trafiği yoğun alanlardır. Bu alanlar olabildiğince birbirinden uzak planlanmalıdır.

b. Öğretmen bütün öğrencileri kolaycagörmelidir: Öğrenciler sıralarında çalışırken,öğretmen sunu ya da gösterim yaparken bütünöğrencilerini kolayca görebilmeli ve onlarla gözteması kurabilmelidir. Böylece öğretmen, desteğegereksinim duyan öğrenciye kolayca ulaşabilecektir.Öğretmenin öğrenciyi kolayca görebilmesi, etkilisınıf yönetiminde büyük bir adımın atılmasıdemektir.

-EGITIM BILIMLERI-

103

c. Sık kullanılan materyallere kolay ulaşılmalıdır:Öğretmen ya da öğrencilerin sıkça kullandığı materyallere kolayca ulaşılması, planlanan etkinliğin zamanında başlayıp bitirilmesini sağlar.

d. Öğrenciler öğretimsel sunumları rahatlıklagörebilmelidir: Öğrenciler sıra ya da sandalyeleriniçevirmeden, arkaya ya da yana dönmeden,yerlerinde otururlarken öğretmenin sunumunu,tahtayı, haritayı, tepegözü ya da kullanılan başka biraracı rahatlıkla görebilmeli ve izleyebilmeüdirler.Araştırmalar küçük okullarda kişiler arası ilişkiler,öğrenci-öğretmen etkileşiminin, program ve öğretimuygulamaları daha iyi yürütülmektedir. Küçükokullarda öğrenci başarısı ve öğretmen moraliyüksek düzeydedir. Disiplin problemiyaşanmamaktadır. Küçük sınıflarda öğrenci başarısıyükselmektedir.

2. Plan ve Program Etkinlikleri (Yıilık, Ünite,Ders, Günlük Planları) (Öğretimin Yönetimi)

Hedefler esas alınarak yıllık, ünite, günlük ve ders planlarının yapılması, kaynakların belirlenip dağılımının sağlanması, iş ve işlem süreçlerinin belirlenmesi, eğitim araç-gereçlerinin sağlanması, yöntemin seçilmesi, öğrenci özelliklerinin belirlenmesi, gelişimlerin izlenmesi ve değerlendirilmesi, öğrenci katılımının düzenlenmesi etkinliklerini içerir.

3. Zaman Düzenine Yönelik Etkinlikler (ZamanYönetimi) (Akademik Takvim, Ders Süreleri vb.)

Etkili öğretim; öğrenmeye ayrılan zamanın çokluğuna ve etkili kullanımına bağlıdır. Sınıf içinde geçirilen zamanın, çeşitli etkinliklere dağılımı, zamanın ders dışı ve bozucu etkinliklerle harcanmaması, sıkıcılığın önlenmesi, öğrencinin zamanının çoğunu okulda-sınıfta geçirmesinin sağlanması, devamsıziığın önlenmesi bu boyut içinde değerlendirilmelidir.

4. İlişki Düzenlemeleri (İlişki Yönetimi)(Öğretmen-Öğrenci İlişkisini BelirleyenKuralların Belirlenmesi ve Uygulanması):

Sınıf kurallarının belirlenip öğrencilere benimsetilmesi, sınıf yaşamının kolaylaştırılmasına yönelik öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen ilişki düzenlemeleri bu boyut içinde incelenir. Sınıf içi iletişimde, genel olarak, kaynak öğretmendir. Öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişkiler, iletişimde kaynak-alıcı arasındaki ilişkilerle benzerdir. Sınıf içi iletişimde kaynağın diğer bir deyişle öğretmenin

iletmeye çalıştığı mesajiar programda belirtilen ve öğrencilerin kazanması istenilen yeterliklerdir. Bu yeterlikler bilgi, beceri ve tutum düzeyinde olabilir. Öğrencilerin kazanması amaçlanan bu yeterlikler, iietilerin üretilişi, aktarılışı ve alınışındaki başarı oramnda geliştirilebilecektir. Öğretmen kaynak olarak mesajları öğrencilerin anlayabileceği biçimde harmanlar ve onlara iletmeye çalışır. Öğretmenin sınıf içi iletişimde oldukça dikkatli olması gerekmektedir. İletmeye çalıştığı mesajlar öğretmenin istediği biçimde algılanmayabilir. Bu durumda iletişim tam olarak gerçekleşmiş olmaz. Öğretmenin, sınıf içi iletişimi gerçekleştirebilmesi için, kaynak olarak öğrencisini diğer bir deyişle alıcıyı çok iyi tanıması gerekir.

İnsanın cümlelerine egemen olabilmesi için, konusuna egemen olması gerekir.

Lloyd GEORGE

Sınıf içi iletişimde öğrencilerin özelliklerinin ve ilgi duydukiarı konuların kaynak (öğretmen) tarafından bilinmesi aktarılacak bilgilerin (mesajların) daha kolay bir biçimde iletilmesini sağlayacaktır. Bu durum aynı zamanda kaynağın kanal seçimine de uygunluk sağlar. Sınıf içi iletişimde alıcı öğrenci olurken genel iletişim süreci düşünüldüğünde kaynak ile alıcı daimi olarak yer değiştirmektedir. Öğretmen çeşitli mesajları öğrencilere gönderirken bazı durumlarda öğrenciler de öğretmenlere mesajlar gönderirler. İletişim süreci dinamik olduğundan sınıf içi iletişimde ve genel olarak iletişimin olduğu hemen hemen her ortamda kaynak ile alıcı arasında iki yönlü bir ileti akışı görülür. Kaynak bazen alıcı, alıcı ise bazen kaynak durumunda bulunabilir. Dönüt, iletişim sürecinde tarafların kendilerini ve birbirlerini biçimlendirmede kullanabilecekleri bir araçtır.

Sınıf içerisinde dönüt verme yöntemleri:

•Öğretmenin sözlü dönütü: Konuyu çok güzelaçıkladın. Konuya bir de şu boyuttan bakalım!

•Öğretmenin yazılı dönütü: Değerlendirme şekli(Not), küçük uyarıcı notlar vb.

•Öğrencinin öğrenciye dönütü,

•Öğrencinin kendisini değerlendirmesi,

•Öğrenciden öğretmene dönüt.

İletişim sürecinde "dönüt", alıcıdan kaynağa yönelen bir mesajdır. Dolayısı ile mesaj öğesi için belirtilen özelliklerin tümü "dönüt" için de geçerlidir.

104- -SINIF YÖNETİMİ-

5. Davramş Düzenlemeleri (Öğrenci Davranışlarınm Yönetimi):

Sınıf ortamının istenen davranışı sağlayabilir hale

getirilmesi, olumlu sınıf ikliminin oluşturulması,

sorunların ortaya çıkmadan önce tahmin edilmesi

yoluyla, istenmeyen davranışların önlenmesi, sınıf

kurallarına uyumun sağlanması bu boyutta yer alan

hususlardır.

İstenmeyen davranışların önlenmesi için; istenen davranışları öne çıkararak tekrarlanmasını sağlamak, pekiştirmek, istenen davranışları ödüllendirmek, öğrencilerin zayıf ve güçlü yönlerini tanıyarak onları geliştirmek gerekmektedir. Bunun için öğrenciyi istenen davranışlara yöneltmenin bir yolu; öğretmenin örnek, anlayışlı ve destekleyici davranmasıdır. Öğretmen, istenmeyen davranışı değil, istenen davranışı gündemde tutmalı ve öğretmen de bunun modeli olmalıdır. Bir davranışı istenmeyen yapan dört önemli ölçüt vardır:

• Çocuğun kendi öğrenmesiyle sınıftaki diğer

öğrencilerin öğrenmelerini kesen ve dersi bölen

davranış istenmeyen davranıştır (sınıfta gürültü

çıkarma),

• Antisosyal nitelikte davranış (başkalarınıneşyalarını izinsiz alma),

• Diğer öğrencilerin ve bireylerin güvenliğinitehlikeye sokucu davranışlar ortaya koyma(Okula kesici alet getirme)

• Okul araç-gereçlerine ve diğer öğrencilerin özeleşyalarına zarar verme (okulun duvarlarına yazıyazma, camları kırma). Sınıfta problem yaratanöğrenciler dört tür istenmeyen davranış sergiler:

1. Davranış bozukluğu: Hırçınlık, uyumsuzluk vb.

hareketlerdir. Bu gruptaki öğrenciler çoğunlukla

otoriteye uymaz. Zaman zaman saldırgan olabilirler.

2. Uyum sorunları: Yeni ya da farklı durumlara

ayak uydurmada güçlük çekmedir. Farklı gruplardan

ya da kötü koşullarda yaşayan ailelerin çocukları bu

gruplarda yer alabilir.

3. Olgun olmama: Bilişsel ve duyuşsal yeniliklere

uyum sağlayamama halidir. Bu gruptaki öğrencilerin

dikkatleri zayıftır ve okul çalışmalarına ilgileri azdır.

4. Duygusal bozukluklar: Etkilere olumlu ve kabuledilebilir tepki verememe halidir. Bu gruptakiöğrenciler kızgın ve sinirlidir. Hiç beklenmedikdurumlarda stresli, saldırgan olabilirler ya dakorkaklık gösterebilirler.

Öğretmenin sınıfta dersin işlenmesi esnasında

bütün öğrencileri görebileceği bir yerde

durmaması, iletişim boyutunda aşağıdakilerden

hangisine yol açar?

A) Göremediği öğrencilerin ders dışı etkinliklere

yönelmesi

B) Öğrencilerin içine kapanması ve okula

gelmemesi

C)Öğrencilerin kopya çekmeye yönelmesi

D)Okul eşyalarına zarar vermesi

E) Öğrencilerin kendilerini yalnız hissetmesi

Öğretmenin sınıfta bütün öğrencileri görebileceği,

göz teması sağlayabileceği bir yerde durması

sınıfı etkili yönetmesi açısından büyük önem

taşımaktadır. Göz îeması kuramadığı öğrenciler

ders dışı etkinliklere yönelebilir.

(Cevap A)

Sınıfta eğitim-öğretim lideri rolünü üstlenen

öğretmenin aşağıdakilerden hangi etkinliği

yapması zorunlu değildir?

A) Sınıfın akademik amaçlarının

gerçekleştirilebilmesi için gerekli eğitim

materyallerini sağlaması

B) Öğrenci başarısını yükseltmeyi temel amaç

olarak belirlemesi

C) Öğrenci merkezli öğretim stratejileri, yöntemleri

ve teknikleri uygulaması

D) Okula gelir sağlayıcı faaliyetlerde bulunması

E) Eğitim - öğretim ve ders programları geliştirmesi

ve uygulaması

ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ


Öğretim lideri olarak öğretmenin;

a. Sınıfın akademik amaçlarının

gerçekleştirilebilmesi için gerekli kaynakları

sağlaması,

b. Öğrenci başarısını yükseltmeyi temel amaç

olarak belirlemesi,

c. Öğrenci merkezli öğretim yöntemleri ve

yaklaşımları savunması,

d. Öğretim uygulamalarının geliştirilip

yöniendirilmesi için öğretim ve program konuları

hakkında bilgi ve beceriye sahip olması,

e. Bireylerie, küçük ya

iletişimde etkili olması,

3. Aşağıdakilerden hangisi bir sınıfın iyi

yönetildiğinin göstergesi değildir?

A) Boşa geçen zaman, karışıklık ve kesinti çok az

olur.

B) Öğrenciler, öğretmenin yönlendirdiği eğitim

etkinlikleriyle meşguldürier.

C) Öğrenciler kendilerinden beklenileni

yaptıklarında başarı duygusu hissetmezler.

D) Anlamlı ve işe yönelik bir sınıf atmosferi vardır.

E) Öğrenciler kendilerinden ne beklenildiğini

biliyordur.

İyi yönetilen bir sınıfta öğrenciler kendilerinden

beklenileni yaptıklarında başarı duygusu

hissederier. Sınıfta olumlu bir atmosfer ve işe

yönelik bir hava vardır.

(Cevap C)

da büyük gruplaria

f. Öğrenci başarısına yönelik sınıfta işblrlikçi bir

çalışma ortamı sağlaması ve takım çalışmasını

gerçekieştirmesi,

g. Sınıf toplumu duygusu ve bilincini öğrencilere

aşılaması,

h. Dış dünya ile bağlantıyı sağlayan lider olması,

yeni araştırmaları ve fikirleri okula getrrmesi ve

öğrencileriyle paylaşması,

i. Okul içinde ve dışında, okulun bütün olarak

fiziksel ve felsefi açıdan n9 olduğunu personel,

öğrenci ve velilerin gözünd9 görülebilir bir hayal

(resim) olarak yaratabilmesi için vizyoner bakış

açısına sahip olması gerekrrrektedir.

j) Öğretmenler, öğrencilerin sınıfta karar alma

sürecine katılımına izin vermeli ve yapılan hataları

aniayışla karşılamalıdır.

k) Sürekli gelişen bir sınıf kültürü yaratmak için,

öğretmenler öğrencilere güvenmeli ve onların ilgi

alanı içerisine giren konularda, sorumlu olmalarını

sağlayacak karar verm9 yetkisini aktarmalıdır.

Öğretmen sınıfta iyi bir takım lideri ve yetki

aktarıcısı olmalıdır.

Öğretim liderî oiarak, öğretmenin okula gelir

sağlama görevi söz konusu değildir.

(Cevap D)

Öğretmenin eğitim-öğretim sürecinde alacağı

kararlarda öncelikle aşağıdakilerden hangisini

dikkate alması gerekir?

A) Veliler

B) Öğrenciler

C) Planlar

D) Program

E) Milli Eğitim Bakanlığı

Çağdaş eğitim anlayışında; öğretmenin alacağı

kararlarda odak; öğrencidir. Öğrenci merkezli

eğitimi hayata geçirmek esastır.

(Cevap B)

106- -SINIF YÖNETİMİ-

5. Öğrencilerin sınıf içindeki etkinliklerini örgütlemek, öğretmenin hangi rolünü daha çok vurgulamaktadır?

A) Sınıf yönetimiB) Mesleki rehberlikC) SosyalbeceriD) Mesleki yardımE) Düzenliolma

Sınıf yönetimi; öğrenme için uygun ortamın sağlanması ve sürdürülmesidir. Öğretmen tarafından öğrencilerin önündeki çalışma engellerinin ortadan kaldınlması, öğretim zamanının uygun kullanılması, etkinliklere öğrencilerin katılımının sağlanması ve zamanın yönetilmesidir.

Sınıf yönetimi, etkili bir öğrenme sürecinin gerçekleştirilmesi amacıyla sınıf etkiniiklerinin öğrencilerie birlikte öğrenciler için yönetilmesidir. Diğer bir ifadeyle, öğrenmenin gerçekleştiği bir çevrenin oluşturulabilmesi için gerekli olanak ve süreçierin, öğrenme düzeninin ve öğrenme ortamının sağlanması ve öğrenme kurallarının belirlenerek işletilmesidir.

(Cevap A)

Etkili öğretim; öğrenmeye ayrılan zamanın çokluğuna ve etkiii kullanımına bağlıdır. Sınıf içinde geçirilen zamanın, çeşitli etkinliklere dağılımı, zamanın ders dışı ve bozucu etkinliklerle harcanmaması, sıkıcılığın önlenmesi, öğrencinin zamanının çoğunu okulda-sınıfta geçirmesinin sağlanması, devamsızlığın önlenmesi zaman boyutu içinde değeriendirilmelidir. Öğretim süreci esnasında, planlama yapmak yerıne öncesinde planlama yapmak zaman kaybını önier.

(Cevap D)

Aşağıdakilerden hangisi sınıf düzenlenmesinde etkili boyutlardan biri deçjildir?

A) Öğrenci sayısıB) OturuşdüzeniC) IsıD) Öğretmenin ses tonuE) Işık

Öğretmenin ses tonu iletişim sürecine özgü bir değişkendir.

(Cevap D)

6. Aşağıdakilerden hangisi sınıfta zaman kaybına yol açan nedenlerden biridir?

A) Öğretmenin ders ile ilgili araç-gereçleri öncedenhazırlaması

B) Öğretim etkinlikleri arasında kesintisiz gecişyapmak

C) Ders içeriğinin kapsamına göre zamanıplanlamak

D) Öğretim süreci esnasında uygulamalarıplanlamak

E) Öğrencilerin konu ile ilgili ön öğrenmelerinidikkate almak

8. Öğretmenin dersin işlenmesi sürecinde yararlanılacak öğretme-öğrenme etkinliklerini belirlerken dikkat etmesi gereken en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğretmenin kontrolünü kolaylaştırıcı olmasıB) Öğrencilerin hedef davranışı göstermesine

yardımcı olmasıC) Sınıf düzeninde değişiklik yapmadan

uygulanabiür olmasıD) Çok pahalı olmayan araçların kullanılmasını

gerektirmesiE) Öğrencilerin ilgisini çekmesi

Öğrenme-öğretme sürecinde, öğretmenin yapacağı etkinlikler öğrencilerde hedeflenen davranış değişikliğinin kazandırılmasına yönelik olmalıdır.

(Cevap B)


9. Öğretmenin dersin öncesinde plan yapması,

bilgi kaynaklarını saptaması, öğretim

yöntemlerini ve eğitim materyallerini

belirlemesi, içeriği düzenlemesi ve özetlemesi,

bunları öğrenciye aktarması sürecine öğrenme-

öğretme sürecinde ne ad verilir?

A) Konuya giriş

B) Konunun sonuçlandırılması

C) Dersin işlenişi

D) Ara değerlendirme

E) Öğretim programı yapma

11. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimi ile ilgili

doğru bir ifade degildir?

A) Öğrenci davranışlarına yapıcı ve açıklayıcı

dönütler verir.

B) Öğrencilerin başarılı yönierini ön plana çıkarır.

C) Öğrencilere isimleriyle hitap eder.

D) Sınıf kurallarını öğretmen tek başına kendisi

belirler.

E) Ders akışını bölen olaylara uygun şekilde

müdahale etme tekniklerini bilir ve kullanır.

Dersi işlemek, öğrenci ve öğretmenin öğrenme

sürecinde birlikte yer almasıdır. Diğer bir ifadeyle,

öğrenci merkezli eğitimi hayata geçirmektir. Dersi

işlemek; planlamak, uygulamak ve

değerlendirmektir.

(Cevap C)

10. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin öğrenciler

arasındaki bireysel farklılıkları dikkate aldığının

bir göstergesi değildir?

A) Yöntemlerini belirlerken bireysel fa.rkhhkla.ri

dikkate alır.

B) Özel sorunları olanlarla ilgilenir

C) Bireysel öğrenme planları yapar.

D) Öğretme - öğrenme sürecini bireysel farklılıklara

göre düzenler ve çeşitlendirir.

E) Sınıfa yönelik toplu öğretim yöntemleri uygular.

Öğretmen öğrencilerin davranışlarıyla ilgili olarak

beklentilerini yüksek tutmalı, öğrencilerin

davranışlarını yapıcı olarak düzenlemeli ve ders

akışını olumsuz yönde etkileyecek gelişmelere

fırsat vermemelidir. Öğrencilerin kendi haklarını

gözetmelerine, ancak başkalarının haklarına da

saygılı olmalarına dikkat edebilmelidir.

Davranışları yönetirken bireyse! farklılıkları

dikkate alır. Öğrencilere karşı adil davranır.

Kurallara uymanın eğitim yönünden gerekliliğini

bilir. Sınıf kurallarını öğretmen öğrenciyle birlikte

belirlemelidir.

(Cevap D)

Öğretmen sınıf içinde çok farklı ihtiyaç ve

yetenekleri olan öğrencilerle karşı karşıyadır.

Öğretmenin görevi bütün bu farklı ihtiyaç ve

yetenekleri dikkate alarak etkinlikler düzenlemek

ve başarıyı artırmaktır. Farklı ihtiyaçları tanımak

ve karşılanmasına çalışmak etkili öğretimin bir

boyutudur. Öğretim yaklaşımının belirlenmesi,

içeriğin zenginleştirilmesi ve öğretim hızının

ayarlanması önemli unsuriardır. Bütün bunları

yaparken öğretmen rehberlik etmelidir. Öğretmen

özel sorunları olanlara karşı kendi

sorumluluklarının, kanunî yükümlülüklerinin,

müdahale şekillerinin, değerlendirme yollarının

bilincinde olmalı ve bireysel öğretim planları

yapabilmelidir.

(Cevap E)

108- -SINIF YÖNETİMl

1. Sınıfta öğretmenin bütün öğrencileri görebileceği bir yerde durmaması, öğrenme sürecinde aşağıdakilerden hangisine yol açar?

A) Göremediği öğrencilerin ders dışı etkinliklereyönelmesi

B) Öğrencilerin içine kapanması ve okulagelmemesi

C) Kopya çekmeye yönelmesiD) Okul eşyalarına zarar vermesiE) Argolu konuşması

4. Öğrencilerin sınıf içerisindeki davranışlarını istenmeyen davranış olarak adlandırabilmek için aşağıdaki ölçütlerden hangisini kullanamavız ?

A) Davranışın öğrencinin kendisinin ya da sınıftakiarkadaşların öğrenmesini engellemesi.

B) Davranışın öğrencinin kendisini ya daarkadaşlarının güvenliğini tehlikeye sokması.

C) Davranışm okulun araç ve gereçlerine ya daarkadaşlarının eşyalarına zarar vermesi.

D) Davranışın öğrencinin diğer öğrencilerlesosyalleşmesini engellemesi.

E) Öğrencinin okul dışındaki boş zamanlarında sporyapması.

CEVAPLI NU KAVRAMA TESTİ

2. Sınıfta problem yaratan öğrenciler dört tür istenmeyen davranış sergiler.

Aşağıdakilerden hangisi istenmeyen davranış

türierinden biri değildir?

A) Davranış bozukluğuB) Sınıfı sevmeC) Uyum sorunlarıD) Olgun olmamaE) Duygusal bozukluklar

5. Aşağıdakilerden hangisi etkili sınıf yönetimi ile ilgili olarak iyi bir sınıf düzenlemesinin ölçütleri arasmda sayılmaz ?

A) Öğretmen bütün öğrencileri kolayca görmelidir.B) Sık kullanılan materyallere öğrenciler

kolayulaşmalıdır.

C) Öğrenciler öğretimsel sunumları rahatlıklagörebilmelidir.

D) Öğretmen masası, öğrenci sıraları, kapı, kitaplıkya da öğretim materyallerinin bulunduğuhareketiiliğin olduğu alanlar sınıf yönetimineuygun düzenlenmelidir.

E) Sınıf oturma düzeninin ters L biçiminde olmasısağlanmalıdır.

3. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimi ve öğretim süreci arasındaki ilişkiyi doğru şekilde ifade etmektedir?

A) Sınıf yönetimi, öğretim süreci esnasında,öğrenme için uygun ortamın sağlanması vesürdürülmesidir.

A) Sınıfı öğretmen yönetir.B) Sınıf yönetimi, okul yönetim sürecinin bir

parçasıdır.C) Sınıf yönetimi, konuya uygun strateji, yöntem ve

teknik seçmede önem kazanır.E) Sınıf yönetimi, disiplin sorunlarının

önlenmesinde çok önemlidir.

6. Aşağıdakilerden hangisi sınıf içerisinde öğretmenin vereceği dönüt ifadelerinden biri olamaz ?

A) Konuyu çok güzel açıkladın.B) Konuya bir de şu boyuttan bakalım!C) Öğretmenim bunu şekille açıklayabilir misinız?D) Açıklamaların güzel fakat bu konuyu farklı bir

şekilde ele alsak daha iyi olmaz mı!E) Konuyla ilgili eklemek istediğiniz noktalar var mı?


7. Aşağıdakilerden hangisi

ilkelerinden biri deâildir?

A) Belirli öğrenciler üzerinde yoğunlaşılmamalıdır.

B) Kurallara uyan öğrencilere olumlu pekiştireç

verilmelidir.

C) Öğrencilere isimleriyle hitap etmelidir.

D) Sınıf kurallannı öğretmen tek başına kendisi

beliriemelidir.

E) Öğretmen ve öğrenci arasında karşılıkh güven

ve arkadaşlık ortamı yaratılmalıdır.

10. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin zaman

yönetimini etkili bir şekilde yaptığının bir

göstergesi olarak ele alınamaz ?

A) Dersin bölümlerini zamanı dikkate alarak plânlar.

B) Öğrencilere ev ödevlerini sınıfta yaptırır.

C) Araç- gereç kullanımında zamanı dikkate alır.

D) Zamanı etkinliklere uygun şekilde dağıtır.

E) Değerlendirmeye zaman ayırır.

sınıf yönetimi

8. Aşağıdakilerden hangisi sınıfın etkiü bir şekilde

yönetildiğini göstermez?

A) Öğretmenin derse plan yaparak girmesi

B) Sınıf kurailarının öğrencilerle birükte beürlenmesi

C) Öğrencilerin kendilerinden beklenileni

yaptıklarında başarı duygusu hissetmerneleri

D) Sınıf ergonomisinin öğrencilerin birbirleriyle

etkileşime girebilmesine olanak sağlaması

E) Öğrenme sürecinin sık sık kesilmemesi

'•(3

"5 Lü

11. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin

öğrenciye verdiği "dönüt (geribi ldir im)"

anlamına gelmektedir?

A) Öğrenciye, beklenen davranışı öğrenmek

için

yapacağı hazırlıkları anlatma

B) Öğrenciye, gösterdiği davranışın doğru

olup

olmadığını varsa eksik ve yanlışlarını

bildirme

C) Öğrenciye, hangi davranışı

nasıl

öğrenebileceğini gösterme

D) Öğrencilerin hazır bulunuşiuk düzeyini

belirleme

E) Öğrenciyi, beklenen davranışı göstermeye

istekli

hale getirmek için motive etme

9. Aşağıdakilerden hangisi sınıf ortamının

kendine özgü özelliklerinden biri değildir?

A) Çok boyutluluk

B) Eşzamanlılık, Çabukluk

C) Tek yönlü iletişim

D) Öngörülemezlikve Açıklık

E) Tarih

12. Sını f yönet imi etk i l i b i r şeki lde

gerçekleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisine

olan ihiiyaç kendiliğinden enaza iner?

A) Velinin okula ilgisizliği

B) Eğitim materyallerinin kullanımı

C) Öğretmenin disiplin sağlamak için önlem aiması

D) Malzeme tüketimi

E) Veli toplantılarının süresi

110- -SINIF YÖNETİML

13. Aşağıdakilerden hangisi bir sınıfın iyi yönetilip-

yönetilmediğinin göstergesi değildir?

A) Boşa g^çen zaman, karışıklık ve kesinti çok az

olur.

B) Öğrenciler, öğretmenin yönlendirdiği eğitim

etkinlikleriyle meşguldürler.

C) Anlamlı ve işe yönelik bir hava vardır ama aynı

zamanda sınıfın atmosferi hoştur.

D) Öğrenciler kendilerinden ne beklenildiğini

biliyorlardır.

E) Öğrenciler kendilerinden beklenileni

yaptıklarında başarı duygusu hissetmezler.

1. Aşağıdaki sınıf oturma düzenlerinden

hangisinde öğrenci-öğrenci etkileşimi en üst

düzeydedir? (2005 KPSS)

A) Geleneksel Sıra Düzeni

B) Küme Yerleşim Düzeni

C) U Biçimi Yerleşim Düzeni

D) Bireysel Yerleşim Düzeni

E) Ters L Biçimi Yerleşim Düzeni


CEVAPÂNAHTARI

1.

A 2. B 3.A 4.

LJJ

5.

E 6.C 7. D 8. c

9. C 10. B 11.B 12 c

13

.E

o

ÜJ

Sınıfta oturma düzeninin küme ya da U şeklinde

olması karşılıklı etkileşimi kolaylaştırır. Küme

yerleşim düzeni yüzyüze ve grup etkileşimini

sağlamak amacıyla daha uygun bir oturma

düzenidir.

(Cevap B)

KİTAPÇINIZDAN VE DERSANENİZDEN ISRARLA

İSTEYİNİZ...

Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/AnkaraTel.0312. 230 28 80-81 Faks:0312. 230 28 82

YediiklimKPSS Dergisi

yazar kadrosutarafındanhazırlanmışTürkiye'ninİLK ve TEK

profesyonelKPSS

yapraktestserisi!

6ENELYETENEK

GENEL KÜLTÜRYAPRAK TEST

SERİSİ

YediiklîmEğitim Bilimleri Dergisiyazar kadrosutarafındanhazırlanmışTürkiye'ninİLK ve TEKprofesyonel KPSSyapraktestserisi!

EGITIMBİLİMLERİ

YAPRAK TESTSERİSİ

Genel Dağıtım

e-posta: [email protected] intemet:asilyayin.com.tr

^9 www.yediiklim.net I ^9 www.asilyayin.com.tr I ^9 www.yediiklim.com.tr I

KPSS BİZİM İŞİMİZ! DOĞRU KAYNAK = DOĞRU SONUÇ = KPSS DERGİSİ

YEDİIKLIM KPSS EGITIM BİLIMLEKI DERGISI ABONELİGİ 12 Savı x 4 YTL = 48 YTL

Nasıl Abone Olabilirim?1- Abonelik ücretini aşağıda yazılı olan posta çeki veya banka hesaplanna yatınnız.

2- Adınızı ve adresinizi vermek üzere abone merkezimizi araymız.3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.

NOT: 1- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabımız hediye!

YEDIIKLIM KPSS GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISIABONELIGI12 Savı x 4 YTL = 48 YTL


2- Adınızı ve adresinizi vermek üzere abone merkezimizi arayınız.3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.

NOT: 1- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU ya da Sorularla BORÇLAR HUKUKU kitabımız hediye!

HER İKI DERGIYE BİRDEN ABONELİK! (12 Savı Eğitim + 12 Savı GYGK) x 4 YTL = 96 YTL

NOT: 1- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklitn'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabımız hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye!


2- Adınızı ve adresinizi vermek üzere abone merkezimizi arayınız.3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.

NOT: Yediiklim bu kampanya üzerinde değişiklik yapma hakkını saklı tutar! Kampanya Yediiklim'in isteği üzerine sonlandınlabilir!

Yediiklim Eğitim Bilg. Yayıncılık San. ve Tic. LTD. ŞTÎ. hesap numaralan:1- POSTA ÇEKİ= 191 30 17 (Tüm postanelerden yatırabilirsiniz!)2- AKBANK SİNCAN Şubesi, Şube Kodu: 139, Hesap No: 00819823- ANADOLU FİNANS SÎNCAN Şubesi, Şube Kodu: 38, Hesap No: 2129854- GARANTt BANKASI StNCAN Şubesi, Şube Kodu: 465, Hesap No: 62989185- VAKIFBANK SÎNCAN Şubesi, Şube Kodu: 170, Hesap No: 00158 0072 8444 69166- tŞBANKASI SlNCAN Şubesi, Şube Kodu: 4282, Hesap No: 304210 678536

Yediiklim KPSS GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ve Yediiklim KPSS EĞÎTİM BİLİMLERÎ dergilerimiz ASÎL YAYIN DAĞITIM tarafmdanyayınlanacaktır.

Dergilerimiz geniş bir yazar kadrosu tarafından yaymlanacaktır. Doyurucu konu anlatımı, çözümlü ve cevaplı sorulann bulunduğu, tüm çıkmış sorulannçözümleriyle sunulduğu dergimiz bir çok soruyu aynen yakalayacak ve tüm sorulan cevaplandırabilecektir. Dergimiz 2005 KPSS sınavı soruları da aynntılı

olarak incelenip, 2006 KPSS sınavında soru kaçırmayacak şekilde hazırlanmaktadır.

ABONE MERKEZİ (0.312) 276 98 77EN GÜNCEL! EN KAPSAMLI! EN DOYURUCU!

NOTLAR: 1- Setimizi alan tüm abonelerimizin banka veya posta çeki dekontlannı saklamalannı öneririz. Ihtilaf halinde YEDÎÎKLÎM dekontun fotokopisini isteyebilir.

2- Dergiler ayda bir defa kargo (veya PTT) ile gönderilecektir. Kargo ücreti YEDİİKLİM tarafmdan ödenecektir. 3- Eğer abonenin bulunduğu yerde kargo şubesi yoksa, kargo adrese teslim yapamıyorsa, dergiler size en yakın kargo şubesinin bulunduğu yere gönderilir.

Kargo tarafından size telefonla haber verilir. 4- Hediyeler ilk dergi ile birlikte gönderilir. Eğer hediyenin basımı heniiz tamamlanmamışsa hediye ikinci sayı ile gönderilir.

e-posta: [email protected] internet:asilyayin.com.tr

Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/Ankara

www.yediiklim.net | w>m www.asilvavin.com.tr I

Business

EğItim Bilimleri 1