Yeryüzünün tamamını yada bir bölümünü kuş bakışı görünümünü belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasına denir.

1.Kuşbakışı:Tam tepeden bakışa kuşbakışı denir.

2.Ölçek:Bir yeri belli oranda küçültme işlemine denir.

3.Düzlem:

Bir yere ne kadar yukarıdan bakılırsa, görülen alan da

o kadar fazla olur. Fotoğraf örn. 1/1, 1/5, 1/500, 1/30.000

*

ÖLÇEK = Harita Uzunluğu = Ö= H.U Gerçek Uzunluk G.U

Ölçekler haritada iki yöntemle gösterilir.

a) Kesir Ölçek

b) Çizik (Grafik) Ölçek

ÖLÇEK:

Yeryüzü şekillerinin birebir haritasının çizilmesi mümkün değildir. Bu nedenle haritadaki gerçek uzunluklar belirli bir ölçek dahilinde küçülterek haritaya aktarılır.Haritalardaki bu küçültme oranına ölçek denir.

a) Kesir ölçek: Küçültme oranının kesirli sayılarla ifade edildiği ölçeklerdir.Pay her zaman 1’dir.

Ör: 1/100.000 , 1/250.000 , 1/1.000.000 gibi

Kesir ölçekte birim yazılmaz. Her zaman cm cinsindendir. • NOT: Payın birimi neyse paydanın birimi de odur.Birimler onar onar büyür,onar

onar küçülür.• km• hm x10• dam• m• dm /10• cm• mm

Ölçek çevrimleri

Haritalarda küçültme oranı, ölçek biriminde aksi belirtilmemişse cm’ dir. Ama farklı birimlere çevrilmesi isteniyorsa bu şu sıraya göre yapılır.

200.000 CM. 200.000 cm = 20.000 dm

20.000 dm = 2.000 m. 2.000 m. = 200 dam 200 dam= 20 hm 20 hm = 2 km.

2 KM.Km, santimetreye (cm) çevrildiğinde beş sıfır eklenirken;

4 km = --- 4 00.000 cm.

Cm, km’ ye çevrildiğinde ise beş sıfır atılır. 4 00.000 cm = -- 4 0 0 . 0 0 0 KM

1/500.000 ölçekli bir haritada herhangi bir gerçek uzunluk 500.000 defa küçültülerek çizilmiş demektir.

NOT:Küçültme ne kadar fazla olursa harita o derece küçük olacağından,ölçek paydası büyüdükçe ölçek küçülmüş olur.Payda küçüldükçe ölçek büyür.

Büyük ölçekayrıntı fazla

1/500 1/1.000 1/50.000 1/100.000 1/500.000 1/1.000.000 1/10.000.000 1/100.000.000 Küçük ölçek ayrıntı az

ÖRNEK:

Gerçekte 90 km olan Manisa-Soma arası haritada 6cm ile gösterilmiştir. Haritanın ölçeği nedir?

b) Çizik ölçek: Harita üzerindeki uzunlukların gerçekte ne kadar olduğunu işaretlenmiş bir doğru üzerinde gösterildiği ölçeklerdir.

Çizik ölçeğin Kesir ölçeğe çevrilmesi

• Yukarıdaki çizik ölçeğin tamamının boyu 4 cm’dir.Buna göre verilen çizik ölçeği kesir ölçeğe çeviriniz.

1

4cm 4 1 8 km 800.000 200.000 2

1cm

Kesir ölçeğin çizik ölçeğe çevrilmesi

Kesir ölçeğin çizgi ölçeğe çevrilmesi için haritadaki 1cm’nin gerçekte kaç m veya km.yi gösterdiğinin bulunması gerekir.

ÖR: 1/1.000.000 kesir ölçeğinin,çizgi ölçek olarak ifadesi nedir?

Haritadaki 1 cm gerçekte 1.000.000 cm’ye (1.000.000 km) yani 10 km’ye eşittir. Buna göre 1 cm’nin 10 km olarak gösterildiği çizgi ölçek hazırlanır.

0 10 20 30 40 km

1cm

A- BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTALAR:

1.Plan: 1/200.000’den büyük olan haritalar.(İnşaatlar,caddeler,apartmanlar),plan bir harita değildir.Plan aşırı derece ayrıntılı gösteren haritalardır.

2.Topografya: 1/20.000-1/200.000 yeryüzünü en ayrıntılı gösteren haritalardır.

ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR

ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR

B-ORTA ÖLÇEKLİ HARİTALAR:1/200.000-1/500.000 arasındaki haritalardır.

1/4.000.000’den küçüklere ise ATLAS denir…

ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR

C-KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HARİTALAR: Ölçeği 1/500.000 den küçük olan haritalardır.

Harita alanı darHarita alanı geniş (aynı bölge için)

Bozulma fazlaBozulma az

Ayrıntı azAyrıntı fazla

Gösterilen alan genişGösterilen alan dar

Ölçek paydası büyükÖlçek paydası küçük

KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HARİTALARBÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTALAR

• 1/10.000.000 Dünya• 1/5.000.000 Asya• 1/1.000.000 Türkiye• 1/500.000 İstanbul• 1/50.000 Esentepe• 1/5.000 Pazar sok.• 1/500 Emine ve Hasan Aytaşman İ.Ö.O

ÖRNEK: Burada Harita Ölçeklerini Gösteriyor..Emine ve Hasan Aytaşman İ.Ö.O için

**

Ayrıntı farkı

SORU1:

1/200.000

H.U = 5cm

G.U = ?

CEVAP: ½.00.000= ½

5 sıfır attık.

1cm = 2km

5cm = x

X = 5x2 = 10km… G.U = H.U X Ö.P

SORU2: 1/3.000.000

G.U = 4cm

H.U = ?

CEVAP:

1cm = 30 km

4 = x ?

30x4 = 120…

SORU3:

1/500.000

G.U = 60km

H.U = ?

CEVAP:

1cm = 5km

X = 60km

x = 60:5= 12 cm…

SORU4:1/700.000 G.U = 350km

H.U = ?

CEVAP:1cm = 7km X = 350km x = 350:7= 50 cm…

H.U = G.U

Ö.P

SORU5:G.U = 80km

H.U = 4cm

Ölçek: ?

CEVAP: 1cm = x 4cm = 80 4x = 80

X=20

SORU6:G.U = 90km

H.U = 3cm

Ölçek: ?

CEVAP: 3 = 1 = 1 90 30 3.000.000

ÖLÇEK: H.U

G.U

NOT: Yuvarlak olan cismin düzleme geçirilmesi geometrik olarak imkansızdır.Dünyamızda yuvarlak olduğu için düzleme geçirilirken bozulmalara uğrar.Bu bozulmaları en aza indirebilmek için bazı metodlar uygulanılır.Bu metoda harita projeksiyonu veya harita izdüşümü denir.

1-) Ufki Projeksiyon:Orta enlemler için.

2-)Silindirik:Ekvator çevresi için.

NOT:Engebelik arttıkça gerçek alanla izdüşümü alanı arası artar….

ÖRNEK: Hangisinde gerçek alanla izdüşümü alanı arasındaki fark fazladır…

CEVAP: A)

YÜKSEKLİKLE alakası yoktur.Önemli olan ENGEBELİK’tir

A-)Fiziki Haritalar;

Yerşekillerini gösteren haritalardır.ÖRNEK:dağlar,ovalar,platolar v.b....

B-)Siyasi ve İdari Haritalar

Siyasi:Ülkeleri Gösteren Haritalardır.

İdari:Ülkenin içindeki illeri gösteren haritalardır.

***Ülke sınırları SİYASİ,ülke içi İDARİ…

C-)Beşeri ve Ekonomik Haritalar;

Beşeri: İnsan dağılışlarını gösteren haritalardır(NÜFÜS)…

Ekonomik: Ekonomik faaliyetleri gösteren haritalardır…

D-)Özel Haritalar:

Klimatoloji,jeomorfoloji,Askeri;

Hepsinde;

-uzaklık

-alan

-yön hesapları

***Eğim ve profil sadece FİZİKİ HARİTALARDA hesaplanır.

Kroki:Bir yerin kuşbakışı görünümünün belirli bir, oranda olmaksızın çizimine Kroki denir.

Lejand: Harita Bilgisini Sağ altta gösterir…

1. Gölgeleme Yöntemi: Haritanın bir köşesinden 45 açıyla ışık geldiği varsayılmaktadır. Buna göre ışık alan yerlerde herhangi bir işlem yapılmazken, ışık almayan yerde gölgeleme yapılmaktadır. Tek başına kullanışlı değildir.

2. Tarama Yöntemi: Bu yöntemde eğimin fazla olduğu yerlerde taramalar sık, kalın ve kısa geçirilirken eğimin azaldığı yerlerde uzun, ince ve seyrek geçirilmektedir. Düz yerler ise boş bırakılmaktadır.

3.KABARTMA METODU:Yeryüzünü en yakın gösteren metotdur.Fakat tercih edilmez çünkü taşınması zordur ve maliyeti fazladır.

4.RENKLENDİRME:Fiziki haritalarda bulunan yükseltiyi ifade eder.(Yerşekilleri gösterilmez.)

0-500m = Yeşil

500-1000m = Sarı

1000-1500 = Turuncu

1500-2000m = Açık kahverengi

2000-üstü = Koyu kahverengi İle Gösterilir

5.İzohips: (Eşyükselti eğriler): Denizle yükseltisi aynı doruk noktaların birleşmesiyle elde edilen iç içe girmiş kapalı eğrilerdir.