MADENLERİMİZ ve ENERJİ KAYNAKLARIMIZ

www.kpsshazirlik.net

Bazı KavramlarMaden: Yerkabuğunda bulunan ekonomik

değeri yüksek olan minerallere denir.Rezerv: Maden yatağındaki tahmini mineral

miktarıdır.Cevher: Mineralin taş ve toprakla karışık

durumudur.Tenor: Cevherin içindeki saf metal oranıdır.Tüvönan Üretim: Madenin taş ve toprakla

karışık olan ilk durumudur.

Miktarlarına Göre MadenlerimizRezervi fazla olanlar: Bor, mermer, krom ve

tuz…

Rezervi yeterli olanlar: Manganez, kükürt, bakır, linyit, kurşun, çinko…

Rezervi az olanlar: Petrol, doğalgaz, nikel, taşkömürü ve volfram…

Bir madenin işletmeye açılabilmesi için; Rezervi yeterli olmalıTenor oranı yüksek olmalıPazarlama ve ulaşım durumu uygun olmalıGerekli teknoloji, sermaye ve yetişmiş eleman

olmalıEnerji kaynağı olmalı

TÜRKİYE'DE ÇIKARILAN ÖNEMLİ MADENLER

DemirEn büyük demir yatakları Doğu Anadolu

Bölgesi'ndedir. Sivas-Divriği'de yaklaşık %80'i çıkarılır.

Bunun dışında Hekimhan-Hasan Çelebi (Malatya), Kayseri, Kahramanmaraş, Adana, Hatay, Sakarya, Balıkesir (Eymir-Ayazmand) ve Torbalı (İzmir)'da çıkarılır.

Not: Çıkartılan demir madeni Ereğli, İskenderun, Karabük, Kırıkkale ve Sivas'taki demir-çelik işletmelerinde işlenir.

Ülkemizdeki Demir Yatakları

BakırUçak, motor, elektrik, elektronik sanayide

kullanılır.

Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elazığ) ve Ergani (Diyarbakır) de çıkarılır.

Ülkemizdeki Bakır Yatakları

KromSertlik derecesi yüksek, dayanıklı, paslanmayan

krom, paslanmaz çelik üretiminde kullanılır. Türkiye krom rezervlerinde dünyada 4. sıradadır. Yıllık üretimin yaklaşık yarısı ihraç edilir.

Guleman (Elazığ), Köyceğiz ve Fethiye (Muğla), Acıpayam ve Buldan (Denizli), Orhaneli (Bursa), Aladağ (Adana) önemli krom yataklarımızdır.

Not: Krom ihraç edildikten sonra kalanı Elazığ ve Antalya'daki ferro-krom işletmelerinde işlenir.

Ülkemizdeki Krom Yatakları

Boksit (Aliminyum)

Alüminyumun hammaddesidir. Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), Milas

(Muğla), Hassa (Hatay)da çıkarılır. Seydişehir Alimünyum İşletmeleri'nde işlenir.

Ülkemizdeki Boksit Yatakları

Manganezİşlenerek, saf manganez metali haline

dönüştürülür. Saf manganez metali, dayanıklı, sert sanayi çeliği yapımında kullanılır.

Ceyhan (Adana) ve Denizli önemli manganez yataklarıdır.

Kurşun-Çinko

Kurşun ve çinko birlikte bulunurlar. Yenice (Çanakkale), Koyulhisar (Sivas),

Şebinkarahisar (Giresun), Kayseri, Aladağlar, Darende (Malatya) çıkarıldığı yerlerdir.

Keban (Elazığ) ve Kayseri işletmelerinde işlenir.

Volfram (Tungsten)

Elektrik, elektronik, çelik ve boya sanayisinde kullanılır.

Bursa-Uludağ'da çıkarılır.

Fosfat Gübre sanayinde kullanılır. Mazıdağı (Mardin), Çınar (Diyarbakır), Besni

ve Gölbaşı (Adıyaman)'nda çıkarılır.

Kükürt

Kimya, gübre, boya, lastik sanayisinde ve bağcılıkta kullanılır.

Keçiborlu (Isparta) ve Sarayköy (Denizli) de çıkarılır.

Cıva Elektrik, elektronik sanayide ve eczacılıkta

kullanılır. Ödemiş (İzmir), Sarayönü (Konya), Kadınhan

(Balıkesir) önemli yataklarıdır.

Mermer Kalkerin başkalaşıma uğraması sonucu

oluşmuştur. Ülkemizde çok çıkarılmaktadır ve inşaat

sektöründe kullanılır.Marmara Adası, Kapıdağ Yarımadası, Elazığ,

Afyon, Çanakkale, Eskişehir, Denizli önemli mermer yataklarıdır.

Zımpara Taşı

İzmir, Denizli, Muğla, Antalya ve Aydın çevresinde çıkarılır.

Tuz İzmir-Çamaltı tuzlası (denizden).Tuz Gölü, Çankırı, Kırşehir, Eskişehir, Erzincan,

Yozgat ve Kars (kayatuzu) ta çıkarılır.

Lületaşı Süs eşyası yapımında kullanılır. Genellikle ihraç edilir. Eskişehir'de çıkarılır.

Oltutaşı Dünya'da sadece Oltu (Erzurum)'da çıkarılır. Tespih ve süs eşyası yapımında kullanılır.

Soda Van Gölü'nden çıkarılır. Tatvan tesislerinde işlenir.

Bor MineralleriBoraks adı da verilir. Tuz bileşikleri halindedir.

Dünya rezervinin yaklaşık %70'i Türkiye'dedir.Cam, seramik sanayi, temizlik maddeleri

sanayi, nükleer santrallerin yapımı, roket yakıtı yapımında, yangın söndürme maddeleri ve kâğıt hamuru yapımında kullanılır.

Bigadiç, Susurluk (Balıkesir), Seyitgazi (Eskişehir), Emet (Kütahya) yörelerinde çıkarılır.

Büyük bölümü Bandırma (Balıkesir)daki, geri kalanı ise Kırka (Eskişehir)daki tesislerde işlenir.

Manyezit (Magnezyum)Alüminyumdan hafif ve sert bir metal elde

edilir. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı olduğu için,

demir-çelik endüstrisi, cam fabrikaları ve bu gibi sanayi kuruluşlarındaki fırınların yapımında kullanılır.

Bilecik, Ankara, Kütahya, Eskişehir, Sivas, Erzincan, Erzurum ve Kars illerinde bulunur. Kütahya manyezit fabrikasında işlenir.

Ülkemizdeki Manyezit Yatakları

BaritNükleer santrallerde ve petrol çıkartımında

kullanılır. Dünya barit rezervlerinde Türkiye ilk sırada

yer alır. Eskişehir, K.Maraş, Antalya, Muş'ta

çıkarılmaktadır.

Altın Süs eşyası yapımında ve yatırım aracı olarak

kullanılır. En fazla Ege Bölgesi'nde çıkartımı

yapılmaktadır. Bergama, Kaz Dağları ve çevresinde

çıkartılmaktadır.

Ülkemizdeki Altın ve Gümüş Kaynakları

TÜRKİYE'DEKİ ENERJİ KAYNAKLARI

TaşkömürüI. jeolojik zamanda oluşmuş arazilerde

görüldüğü için ülkemizde sadece Zonguldak-Ereğli ve Amasra çevresinde vardır.

Yıllık taşkömürü üretiminin yaklaşık %80'i demir-çelik fabrikaları ve termik santrallerde kullanılır.

LinyitEnerji değeri taşkömürü kadar yüksek değildir.

Fakat en önemli enerji kaynağımızdır. III. jeolojik dönemde oluştuğu için bütün bölgelerimizde vardır.

Afşin-Elbistan, Nallıhan, Beyşehir, Seyitömer, Tavşanlı, Tunçbilek (Kütahya), Soma (Manisa), Kangal (Sivas), Yatağan (Muğla) ve Orta (Çankırı) çevresin de bulunur.

Linyit üretiminin artışı termik santrallerin artışına paralel olarak gerçekleşmektedir.

Üretimin yaklaşık yarısı termik santrallerde kullanılır.

Ülkemizdeki Linyit Yatakları

PetrolÜlkemiz petrol yatakları açısından fazla

zengin değildir. En zengin bölge Güneydoğu Anadolu'dadır. Batman'da; Raman, Garzan Botan, Kâhta

(Adıyaman), Diyarbakır, Şanlıurfa ve Siirt'te çıkarılır.

Ayrıca Adana ve Kırklareli'nde de çıkarılır. Bu petroller ihtiyacımızın sadece %13'ünü

karşılar.

Petrol Boru Hatları

Batman-Dörtyol Boru Hattı Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı Yumurtalık-Kırıkkale Boru Hattı

Petrol Rafineleri

Batman'da Batman RafinerisiMersin'de Ataş RafinerisiKırıkkale'de Orta Anadolu Rafinerisiİzmir Aliağa Rafinerisiİzmit Tüpraş Rafinerisi

Doğalgaz

Doğalgazda büyük ölçüde dışarı bağımlıyız. Hamitabat (Kırklareli) ve Çamurlu (Mardin) da

çıkarılır. Hamitabat santralinde doğalgazdan elektrik

elde edilir.

Nükleer Enerji

Atom enerjisi olarak bilinen uranyum ve toryum madenlerinden oluşur.

Ülkemizde 2008 yılı TBMM kararıyla Mersin (Akkuyu)'e Nükleer enerji Santrali kurulması kesin olarak kabul edilmiştir.

Su EnerjisiBeyaz kömür olarak da bilinen su gücü, en

temiz ve en güvenilir, tükenmeyen bir enerji kaynağıdır. Ülkemizin yaklaşık 400 milyar kwh'lık potansiyeli olmasına rağmen, sadece 43 milyar kwh'lık enerji üreten santraller mevcuttur.

Ülkemizin dağlık ve engebeli bir yapıda olması, akarsularımızın enerji potansiyelini artırmıştır.

Özellikle Doğu Anadolu hidroelektrik potansiyelin en yüksek olduğu bölgedir.

Güneş EnerjisiYenilenebilen ve tükenmeyen enerji

kaynaklarından biridir. Günümüzde en çok konutlarda ve işyerlerinde

sıcak su elde etmek için kullanılmaktadır.Güneşlenme süresi en fazla olan bölgelerimiz,

Güneydoğu, Akdeniz, Ege ve İç Anadolu Bölgeleridir.

Not: Güneş enerjisi en fazla Akdeniz daha sonrada Ege Bölgesi'nde üretilmektedir. En az da Karadeniz Bölgesi'nde üretilmektedir. (Güneşli gün sayılarına göre)

Rüzgar EnerjisiYenilenebilir ve tükenmeyen enerji kaynaklarındandır.Çevre kirliliği oluşturmadığı için son yıllarda önemi

artmıştır.Türkiye'de rüzgârın esme yönü batı olduğu için batı

kıyılarımızda yapılması daha uygundur.Türkiye'de rüzgâr enerjisi üretimi İzmir (Alaçatı), Çanakkale

ve Gelibolu Yarımadası'nda yapılmaktadır.

Not: Su gücü, rüzgâr gücü, jeotermal enerji ve güneş enerjisi yenilenebilen enerji kaynaklarıdır. Çevre kirliliğine neden olmazlar.

 Not: En çok hidroelektrik üreten bölge Doğu Anadolu, en çok enerji tüketen bölge ise sanayisi geliştiği için Marmara Bölgesi'dir.

Jeotermal EnerjiSıcak su kaynaklarından elde edilen enerjidir. En fazla, Ege Bölgesi ve Güney Marmara

Bölümü'nde görülür. Sarayköy (Denizli) ve Germencik (Aydın)te

jeotermal santraller bulunur. Elektrik enerjisi üretiminin yanında konutların

ısıtılmasında da kullanılır.