Chapter 1 INTRODUCTION AND BASIC CONCEPTS* Prof. Dr. Ali
PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ç enerjinin tanmlanmas
Üç farkl s geçiinin gerçekleme yolunun tanmlanmas: ‹letim, tanm ve
nm
kavramnn ve elektrik ii ile beraber mekanik i biçimlerinin
tanmlanmas
Termodinamiin birinci yasas, enerji dengeleri ve bir sisteme veya
bir sistemden enerji geçiinin gerçekleme yollarnn tanmlanmas
Kontrol yüzeyinden s ve i biçimindeki enerji geçiine ek olarak,
kontrol hacminde kontrol yüzeyini geçen akkann tad enerjinin
belirlenmesi
Enerji dönüüm verimlerinin tanmlanmas.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
GR
çindeki hava ve buzdolab ile tüm oda sistem olarak ele alnrsa;
sistem snrlarn geçerek odaya giren elektrik enerjisi etkileimi
vardr. Odann her yeri kapal ve iyi yaltlm olduundan adyabatik kapal
sistemdir. Enerjinin korunum ilkesine göre odada art gösteren
enerji, buzdolab tarafndan kullanlan ve kolayca bir elektrik sayac
tarafndan ölçülebilecek olan elektrik enerjisine eittir.
Buzdolab veya motoru bu enerjiyi depolamaz. Bunun için bu enerji
odadaki havaya verilmi olmaldr ve kendini odadaki scaklk art ile
gösterir.
yice kapatlm ve yaltlm bir
odada kaps açk bir buzdolabnn
çaltrlmas
bir odada çaltrlan bir fan odadaki
havann scakln arttracaktr.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Termodinamik sadece, mühendislik açsndan önem tayan bir husus olan
toplam enerjideki deiimlerle ilgilenir.
Enerjinin makroskobik formu: sistemin tümünün bir d referans
noktasna göre sahip olduu enerjidir, kinetik ve potansiyel enerji
gibi
Enerjinin mikroskobik formu : sistemin moleküler yaps ve moleküler
hareketliliiyle ilgilidir ve d referans noktalarndan bamszdr.
ç enerji, U: Mikroskopik enerjilerin tümünün toplam
Bir cismin makroskopik enerjisi hz ve yükseklikle deiir.
Kinetik enerji, KE: Sistemini, bir
referans noktasna göre hareketinden dolay sahip olduu enerjiye
denir.
Potansiyel enerji, PE: Sistemin bir yerçekimi alanndaki yüksekliine
bal olarak sahip olduu enerjiye denir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Potansiyel enerji birim kütle için
Kinetik enerji birim kütle için
Potansiyel enerji
Kinetik enerji
Kütlesel debi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Bir sistemin iç enerjisi, mikroskobik enerjilerin bütün formlarnn
toplamdr.
Duyulur iç enerjiyi oluturan moleküler enerji biçimleri.
Duyulur enerji: Sistemin iç enerjisinin, moleküllerin
kinetik enerjisiyle ilikili olan bölümüne denir.
Gizli enerji: Sistemin, fazyla ilgili bu iç enerjisine denir.
Kimyasal enerji: Bir molekülün atomlar arasndaki kuvvetlerle ilgili
iç enerjiye denir.
Nükleer enerji: Atom çekirdei içindeki parçacklar arasnda var olan
balarla ilikili çok büyük miktarlardaki iç enerjiden de söz
etmek
gerekir
Is = Duyulur + Gizli
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Makroskopik kinetik enerji, enerjinin
sahip olduu dank biçimdeki
mikroskopik kinetik enerjilerden daha
diye nitelenebilir.
Sistem içinde depolanmayan enerji ise enerjinin dinamik biçimi veya
enerji etkileimi diye adlandrlabilir.
Enerjinin dinamik biçimleri sistem snrlarm geçerken alglanr ve hal
deiimi srasnda sistem tarafndan kazanlan veya kaybedilen enerjiyi
gösterir.
Kapal sistemle ilikili enerji etkileimleri sadece s geçii ve i
olabilir.
ve Is transferi arasndaki fark: Enerji etkileimi eer scaklk
farkndan dolay oluyorsa Is transferi, yoksa i’tir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
uranyum fisyonu ve hidrojen füzyonu ve aça çkan nükleer
enerji.
Nükleer Enerji
En çok bilinen fisyon reaksiyonu, nükleer güç santrallerinde (2000
ylnda,dünya genelinde bulunan 433 santralle 349000 MW elektrik
üretimi gerçekletirilmitir) elektrik üretmek, denizaltlar çaltrmak,
hava tamaclnda, nükleer silah üretiminde ve hatta uzay araçlarnda
yaygn olarak kullanlan uranyum atomunun (U–235 izotop) dier
elementlere bölünmesidir.
ki küçük çekirdein füzyon ile daha büyük bir tanesi için birlemesi
srasnda nükleer enerji ortaya çkar.
Kontrolsüz füzyon reaksiyonu ilk olarak 1950 ylnn balarnda
gerçekletirilmitir. Ancak o zamandan beri güçlü lazerler, etkili
manyetik alanlar ve elektrik akmlar ile füzyon reaksiyonlarnn
kontrol edilmesi baarszlkla sonuçlanmtr.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Mekanik enerji: deal türbin gibi mekanik bir cihazla, dorudan
ve
tamamen mekanik ie dönüebilen enerji biçimi olarak tanmlanr.
Kinetik ve potansiyel enerji: Mekanik enerjinin bilinen
formlardr.
Ak halindeki bir akkann mekanik enerjisi birim kütlede
Ak halindeki bir akkann mekanik enerjisi
Sktrlamaz (r sabit) akkanlarda mekanik enerji deiimi birim
kütlede
Sktrlamaz (r sabit) akkanlarda mekanik enerji deiimi
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ISI LE ENERJ GEÇ
Scaklk fark s geçiine neden olur.
Yüksek scaklk fark yüksek s
geçiine neden olur.
Heat: iki sistem arasnda (veya sistemle çevresi arasnda) scaklk
farkndan dolay gerçekleen enerji geçii diye tanmlanmtr.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Enerji sadece sistem snrlarn
geçerken s olarak tanmlanabilir.
sistemle çevresi arasnda s geçii olmaz.
Birim kütle için s transferi
Zamanla deien Is Transfer oran
Birim zamanda geçen snn sabit olmas durumunda Is transfer
miktar
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Tarihsel Geliim
Kinetik teori: Molekülleri, hareket eden ve kinetik enerjisi olan
küçük toplar gibi ele alr.
Is: Atomlarn ve moleküllerin rastgele hareketleriyle ilikili
enerjinin aktarm diye tanmlanmtr.
Is transfer mekanizmalar:
letim: bir maddenin, enerjisi daha fazla olan moleküllerinden
yakndaki dier moleküllere, moleküller arasndaki etkileim sonucunda
enerji geçiidir.
Tanm: kat bir yüzeyle onun temas ettii akkan bir ortam arasnda
gerçekleen s geçiidir.
Radiation: Maddenin atom veya moleküllerinin elektron düzeninde
olan deimeler sonucunda yaylan elektromanyetik dalgalar veya
fotonlar araclyla gerçekleen enerji aktarmdr.
19. yüzyln balarnda s, scak cisimlerden souk cisimlere akan ve
kalorik ad verilen görünmez bir
akkan olarak bilinirdi.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
LE ENERJ GEÇ
: Sistemle çevresi arasnda bir enerji al veriidir.
Hareket halinde bir piston, dönen bir mil, sistem snrlarn geçen bir
elektrik kablosu, sistemle çevre arasnda bir i etkileiminin olduunu
gösterir.
aret kural: Sisteme olan s geçii ve sistem tarafndan yaplan i
pozitif, sistemden olan s geçii ve sisteme gereken i
negatiftir.
Dier bir yol yönleri göstermek için g ve ç indislerini
kullanmaktr
Is ve i yönlerinin belirtilmesi.
birim kütle için yaplan i
Güç, birim zamanda yaplan i
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Is ve i
Her ikisi de sistemin snrlarn geçerken anlam kazanr. Baka bir
deyile, s ve i snr olgulardr.
Sistemlerin enerjileri vardr, fakat s ve ileri yoktur.
Her ikisi de bir hal ile deil, bir hal deiimi ile ilikilidir
Özelikler bir hal için belirlenir, oysa bir haldeki s ve iten söz
etmenin hiçbir anlam yoktur.
Her ikisi de yola baml fonksiyonlardr. (Baka bir deyile, deerleri
sadece ilk ve son hale deil, ayn zamanda hal deiiminin nasl
gerçekletiine baldr.
Özellikler nokta fonksiyonlardr,
fakat s ve i yola bal fonksiyonlardr (büyüklükleri hal deiiminin
izledii yola baldr).
Özelikler, nokta fonksiyonlardr ve (d) ile gösterilen tam
diferansiyelleri vardr.
dW nin integrali W2 W1 (ikinci haldeki i eksi ilk haldeki i)
olamaz,
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
yice yaltlm bîr odada bir mum yanmaktadr. Sistem olarak hava ve
mumdan oluan oday gözönüne alarak,
(a) yanma srasnda s geçii olup olmadn,
(b) sistemin iç enerjisinde bir deiiklik olup olmadn
belirleyin.
Çözüm
(a) ekilde kesik çizgilerle gösterildii gibi odann iç yüzeyleri
sistem snrn oluturmaktadr. Is geçii, sistem snrlar gözönüne alnarak
tanmlanr. Burada oda iyice yaltlmtr, baka bir deyile adyabatik bir
sistem söz konusudur. Bu nedenle sistem snrlarndan s geçii yoktur
ve hal deiimi için Q=0'dr.
(b) iç enerjinin duyulur, gizli, kimyasal ve nükleer enerji gibi
deiik biçimlerde olabilecei birinci bölümde açklanmt. Burada
belirtilen hal deiiminde kimyasal enerjinin bir bölümü duyulur sya
dönümektedir. Baka bir deyile, iç enerjinin bir bölümü bir biçimden
bir baka biçime dönümektedir. Sistemin toplam iç enerjisinde bir
art veya azalma olmad için bu hal deiimi srasnda U = 0 olur.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
Balangçta scakl 25 °C olan bir patates, 200 °C scaklkta bir frnda
piirilmektedir. Piirme ilemi srasnda s geçii olur mu?
Çözüm
Bu problem açk bir ekilde sorulmamtr, çünkü sistem belirsizdir.
Patatesin sistem olarak seçildii düünülsün. Bu durumda patatesin
kabuu sistem snr olacaktr. Frn içindeki enerjinin bir bölümü
kabuktan patatese geçecektir. Enerji geçii scaklk farkndan
kaynakland için, s geçii söz konusudur.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
iyi yaltlm bir elektrik frn direnç teliyle stlmaktadr. Direnç teli
de içinde olmak üzere frnn tamam sistem olarak seçilirse, burada
isi veya i etkileiminden hangisi söz konusu olur?
Çözüm
Bu problemde frnn iç yüzeyleri, görüldüü gibi sistem snrn
oluturmaktadr. Frnn enerjisinin stma ilemi srasnda artt scaklk
artndan açkça görülmektedir. Fakat frnn enerjisindeki bu art frnla
çevre hava arasndaki bir scaklk farkndan kaynaklanmamaktadr. Bu art
eksi yük tayan elektron adl parçacklarn sistem snrn geçmesinden ve
böylece i yapmasndan ileri gelmektedir. Bu nedenle söz konusu olan,
i etkileimidir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ekildeki soruyu sistem olarak sadece frnn içindeki havay alarak
cevaplayn.
Çözüm
Bu kez direnç teli, ekilde görüldüü gibi sistem snrnn dnda
kalmaktadr. Bu nedenle sistem snrn elektronlarn geçmesi söz konusu
deildir. Burada direnç telinin içinde dönütürülen enerji, direnç
teliyle çevresindeki hava arasndaki scaklk farkndan dolay havaya
geçecektir. Bu nedenle s geçii söz konusudur.
Her iki durumda da havaya geçen enerji ayndr.
Bu iki örnek, enerji etkileiminin seçilen sistem snrna bal olarak,
isi veya i olabileceini göstermektedir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
potansiyel fark V ile gösterilmesi.
Elektrik ii
Elektrik gücü
V ve I sabit kalyorsa, bu bant
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Sistemle çevresi arasnda bir i etkileiminin olabilmesi için iki
koulun salanmas gerekir:
Snrda etkiyen bir kuvvet olmaldr
Snr hareket etmelidir.
kuvvetin etkiledii uzunlua (s) baldr.
Hareket olmazsa i yaplmaz.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
uygulamalarda skça rastlanr.
Mil ii, uygulanan burulma momenti ve milin devir says ile
orantldr.
Moment kolu r‘ ye uygulanan
F kuvveti, T burulma momentini oluturur
Bu kuvvet s uzunluu boyunca uygulanmaktadr
Mille iletilen güç, birim zamanda yaplan mil iidir
Mil i
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK 3-12
Bir arabann krank miline uygulanan burulma momenti 200 Nm ise ve
mil dakikada 4000 devir hzla dönüyorsa, krank milinin ilettii gücü
hesaplayn.
Çözüm
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
uzamas.
Bir yaya kuvvet uyguland zaman uzunluunun deitii bilinen bir
olgudur. Bir F kuvveti uyguland zaman yay dx diferansiyel büyüklüü
kadar uzarsa, yaplan i
Dorusal olarak esneyen yaylar için, yer
deiimi x, uygulanan kuvvet F ile doru orantldr
k: yay katays (kN/m)
Dorusal bir yayn uzamas, kuvvet iki
kat arttrlrsa, iki kat olur.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Kat çubuklarda bir kuvvetin etkisi altnda yay gibi
davranrlar.
Sv filminin hareketli bir telle
gerilmesi.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Bir cisim hzlandrld zaman kinetik enerjisi artmaktadr.
Yükseltilirken bir cisme aktarlan
enerji cismin potansiyel enerjisindeki
Manyetik : Genelletirilmi kuvvet olarak manyetik alan gücünün,
genelletirilmi yerdeiimi olarak manyetik iki kutuplu momentin
alnd.
Elektrik Polarizasyon i: Genelletirilmi kuvvet olarak elektrik alan
gücünün, genelletirilmi yerdeiimi olarak ortam polarizasyonunun
(moleküllerin iki kutuplu elektrik dönme momentlerinin toplam)
alnd.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Termodinamiin birinci yasas deneysel gözlemlere dayanarak,
enerjinin var veya yok edilemeyeceini, ancak bir biçimden dierine
dönüebileceini vurgular .
Birinci Yasa: Kapal bir sistemin belirli iki hali arasnda
gerçekleebilecek tüm adyabatik hal deiimleri srasnda yaplan net i,
sisteme veya hal deiimlerine bal olmakszn ayndr.
Enerji var veya yok edilemez, sadece
biçim deitirebilir
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
geçiine eittir.
eittir.
i (mil) sistemin enerji artna eittir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Enerjinin Korunumu
Enerjin korunumu ilkesi bir hal deiimi srasnda kapal bir sistemin
toplam enerjisindeki net deiim (artma veya azalma) sisteme giren
toplam enerji ile sistemden çkan toplam enerjinin farkna eit.
Adyabatik bir sistem üzerinde yaplan
i (snr) sistemin enerji artna eittir.
Bir hal deiimi srasnda sistemin
enerji deiimi, net i ve çevreyle s
alveriinin toplamna eittir.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ç, kinetik ve potansiyel enerji deiimi
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Is geçii
geçii
Kütle transferi
Kütle ak ile birlikte s ve i etkileimleri sonucu kontrol
hacminin
enerji içeriinde deiim olur.
(kJ)
Sabit kütle veya kapal sistemlerde sadece s geçii ve i vardr
Çevrim için E = 0, yani Q = W.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
Sabit hacimli kapal bir kapta bulunan scak bir sv soutulurken, bir
taraftan da kartrlmaktadr. Balangçta svnn toplam iç enerjisi 800
kJ' dür. Soutma ilemi srasnda çevreye 500 kJ s geçii olmaktadr, svy
kartrmak içinse 100 kJ i yaplmaktadr. Svnn son haldeki toplam iç
enerjisini hesaplayn.
Çözüm
Sistem olarak kabn içindeki sv seçilsin. Sistem snrlar snrlarnda
kütle geçii olmad için, kapal sistem veya kontrolkütlesidir. Sistem
ayrca hareketsizdir, bu nedenle potansiyel ve kinetik enerji
deiimleri sfrdr. Eenerjinin korunum ilkesi uygulanrsa,
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Verim termodinamikte en çok kullanlan ifadelerden bir tanesi olup,
enerji dönüümünün veya hal deiim geçiinin nasl iyi bir ekilde
baarlacan gösterir.
Su stcsnn verimi: Geleneksel ve yüksek verimli baz elektrikli ve
doal gazl su stclarnn verimleri
Verim tanm termodinamik ile snrl deildir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Yakt stma deeri: oda scaklnda belirtilen yakt miktarnn (genellikle
birim kütle) tamamen yanmas ile verilen s ve yanma ürünlerinin oda
scaklnda soutulmasdr.
Düük stma deeri(LHV): Su buhar faznda ise.
Yüksek stma deeri (HHV): Yanma gazlarndaki su tamam ile youtuu
zaman stma deeri.
Benzinin stma deerinin tanm.
Ticari binalar ve meskenlerdeki stma sistemlerinin verimi yllk yakt
kullanm verimi veya AFUE olarak ifade edilir ve stlmayan alanlara
olan s kayb ve yakma ve souma kayplar ile beraber yanma verimini
tarif eder. (annual fuel utilization efficiency)
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Jeneratör verimi: Elde edilen elektrik gücünün verilen mekanik güce
orandr.
Güç santralleri için toplam verim: Elde edilen net elektrik gücünün
verilen yakt enerjisine orandr.
15 W gücündeki kompakt orasan lamba 60 W gücündeki akkor lamba
kadar k verir.
Iklandrma etkinlii: Lümen olarak elde edilen k miktarnn harcanan
elektrie (W olarak) orandr.
Güç santrallerinde toplam verim
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Yemek piirme cihazlarnn verimi cihaza verilen böylece yemee
aktarlan enerji orann göstermektedir.
Verimli enerji cihazlar kullanarak enerji korunur.
Yaktlarn yanmas sonucu aça çkan ve atmosfere braklan kimyasallar
azalaca için çevre için faydal olacaktr.
Yaktn yanmas
Azot oksit ve hidrokarbon(hava kirliliine neden olmaktadr)
Karbon monoksit (zehirli madde)
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Bir fann mekanik verimi, fan çkndaki havann kinetik enerjisinin,
fana verilen mekanik güce orandr.
Verilen veya alnan mekanik güç ile akkann mekanik enerjisi
arasndaki dönüüm ileminin mükemmellik derecesi pompa verimi veya
türbin verimi olarak tanmlanr.
Mekanik verim
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Motor verimi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Enerjinin bir biçimden dier biçime dönümesi, çevreyi ve farkl
yollarla soluduumuz havay etkilemektedir. Bu nedenle enerji ile
ilgili çalmalar çevreye olan etkisi incelenmeden bitirilemez.
Fosil yaktlarnn yaklmas boyunca aça çkan kimyasallar hava kirliine,
asit yamurlarna, küresel snmaya ve iklim deiikliklerine neden
olmaktadr
Çevre kirliliinin yüksek seviyelere ulamas, bitki örtüsünü, vahi
yaam ve insan sal için tehlikeli duruma gelmitir
Enerji dönüümleri genellikle çevre
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Ozon ve Dumanl Sis
Dumanl sis: Dumanl sis, genellikle yer seviyesindeki ozondan
(O3)oluur, ancak ayrca, karbon monoksit gibi kimyasallardan, kurum
gibi küçük zerrelerden, benzen, bütan ve dier hidrokarbonlar gibi
uçucu organik bileenlerden (VOCs) oluur.
Dumanl sis, genellikle yer seviyesindeki ozondan (O3)oluur, ancak
ayrca, karbon monoksit gibi kimyasallardan, kurum gibi küçük
zerrelerden, benzen, bütan ve dier hidrokarbonlar gibi uçucu
organik bileenlerden (VOCs) oluur.
Ozon: Ozon gözleri ve akcierlerde oksijen ile karbondioksitin yer
deitii bronlar tahri eder ve bu yumuak süngerimsi dokularn
sertlemesine neden olur.
Ayrca soluma sklna, hrltya, ar yorgunlua, ba arsna, mide bulantsna,
astm gibi solunumla ilgili problemlere neden olur
Kükürt oksit ve nitrik oksidin atmosferdeki gün nn fazla olmas ile
su buhar ve dier kimyasallarla tepkimeye girmesi ile sülfürik asit
ve nitrik asit oluur.
Sis içerisindeki dier ciddi kirletici; renksiz, kokusuz ve zehirli
bir gaz olan karbon monoksittir.
Genellikle motorlu araçlardan braklrlar.
Düük seviyelerde, karbon monoksit beyine giden ve dier organlar ve
kasalardaki oksijen miktarnda ve vücut reaksiyonlar ile beraber
reflekslerde azalmaya ve karar verme gücünde zayflamaya neden
olur.
Sis ayrca araçlar ve sanayilerden braklan toz ve kurum gibi küçük
parçacklarda içermektedir. Bu maddeler asit ve metal tadklar için
göz ve akcierler için tahri edicidir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Hava kirliliine sebep olan kükürt dioksit (SO2), yaktlarn içinde
bulunan kükürdün oksijen ile tepkimeye girmesi sonucu oluur .
Yüksek kükürt oranl kömür yakan güç santralleri kükürt dioksitin
temel edenidir.
Motorlu araçlarda ayrca SO2 emisyonlar brakmaktadr. Çünkü benzin ve
dizel yakt az miktarda kükürt içermektedir.
Kükürt oksit ve nitrik oksidin atmosferdeki gün nn fazla olmas ile
su buhar ve dier kimyasallarla tepkimeye girmesi ile sülfürik asit
ve nitrik asit oluur.
Kükürt oksit ve nitrik oksidin atmosferdeki gün nn fazla olmas ile
su buhar ve dier kimyasallarla tepkimeye girmesi ile sülfürik asit
ve nitrik asit oluur
Oluan asit çözülmeden bulut ve sis içersindeki su damlalarna asl
olarak kalr.
Limon suyu gibi asitli olan asit yüklü bu damlalar gökyüzünden
yamur ve kar ile topraa düerler. Bu olay asit yamuru olarak
bilinmektedir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Sera etkisi: Bunun nedeni belli bir kalnlktaki camn nmn yüzde 90’n
görülebilir aralkta geçirmesi ve pratik olarak uzun dalga boyundaki
kzlötesi klar geçirmez olmasdr. Bu nedenle cam, güne nm geçiini
salamakta ancak iç yüzeylerin kzl ötesi nm emmesini
engellemektedir. Bunun sonucu olarak enerjinin artmas ile iç scaklk
artmaktadr. Güne enerjisinin sorulmas ile gün boyunca yeryüzü
snmakta ve gece boyunca sorulan enerjinin, kzlötesi nm eklinde
derin boluklara gönderilmesinden dolay souma meydana
gelmektedir.
Carbon dioxide (CO2), Karbon dioksit (CO2), su buhar, metan ve azot
oksit gibi dier gazlarn bir ksm battaniye gibi davranrlar. Böylece
yeryüzünden s nmn engelleyerek gece dünyann lk kalmasn
salarlar.
Bunun için temel bileeni CO2 olan bu gazlar sera gazlar olarak
adlandrlrlar.
CO2 kömür, ya gibi fosillemi yaktlarn ve doal gazn yaklmas ile
üretilir.
Yeryüzündeki sera etkisi.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
1995 raporu: Dünyadaki iklim bilimcileri geçen yüzyl boyunca
dünyadaki scaklk artnn yaklak 0.5C olduunu belirtmiler ve 2100 ylna
kadar bu artn 2C civarnda olaca tahmin edilmektedir.
klimlerdeki deiikliklerle beraber frtna ve iddetli yamurlarn, su
basknlarnn ve kuraklklarn meydana gelmesi, kutuplardaki buzlarn
erimesi ile denizlerdeki su seviyelerinin yükselmesi, sulak
alanlarn su kaynaklarnn azalmas, baz hayvan türlerinin azalmas ile
ekolojik sistemin deimesi, salgn hastalklarn artmas, insan saln
tehdit etmesi ve baz bölgelerdeki sosyoekonomik koullarn deimesi
gibi korkutucu etkileri örnek olarak verilebilir.
Bu nedenle yenilenebilir enerji kaynaklarnn dünyann daha yaanr bir
yer olmas için dünya genelinde kullanm tevik edilmelidir.
Ortalama bir araç her yl kendi arlnn üzerende miktar CO2
üretmektedir (ylda 12000 mil yol giden araç, 600 galan benzin
yakmakta ve her galon için 20 lbm CO2 üretmektedir).
Rüzgar gibi yenilenebilir enerji sera gazlar ve kirletici madde
brakmadndan “yeil enerji” olarak adlandrlr.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Is ile enerji geçii
ile enerji geçii
Enerji dönüüm verimleri
Enerji ve çevre