Yeni TTK’da Taşıma ve Sigorta

HukukuGenel Bir İnceleme ve

İhracatçıya Sözleşme Önerileri

GenelO Taşıma işleri 4. kitap 850. Madde ile başlıyor. O 5. Kitap 931. maddeden itibaren Deniz

Ticareti’ ne geçiyor. O 6.kitap 1401. maddeden itibaren Sigorta

Hukuku mevcut.O Günlük iş akışından ziyade sözleşme-anlaşma

yapısını değiştirecek değişiklikler var.O Genel olarak eski kanunun dilinin

güncellenmesi, kullanılmayan hüküm ve tanımları iptali, daha sade, anlaşılır, günümüz ticaretine uygun bir kanun hazırlanması çabasıyla hazırlanmış.

SigortaO Genel olarak iki kısım var: O Birincisi genel hükümler ikincisi sigorta türlerine ilişkin

özel hükümler. O Sigorta hakkında pek çok detaylı tanımlı ve tanımlı

olmayan poliçe-sigorta tipleri ayrı ayrı tanımlanmıyor, eskiden var olan tanımlar da kaldırılıyor. (yangın sigortası, karada ve iç sularda taşıma rizikolarına karşı sigorta, zirai sigorta, hırsızlığa karşı sigorta, denizcilik rizikolarına karşı sigorta gibi) Bu tip detaylı ve eskimiş tanımlar hemen hiç kullanılmadığı için kaldırıldı, ve genel başlıklar altında toplandı. Böylelikle her yeni sigorta tipi için (deprem, kredi sigortası gibi) ya da mevcut türlerde değişiklikler için kanun değişikliği gerekli olmayacak. Denizcilik sigortasının da mevcut yapıda hiç bilinmeyip uygulanmadığı görüldüğünden örnek alınan Almanya’daki gibi bu sigorta türü de kaldırıldı.

SigortaO Özel hükümlerde de sigortalar temel olarak ikiye

ayrılıyor:

O 1.Zarar Sigortaları (Mal sigortaları ve Sorumluluk sigortaları)

O 2.Can Sigortaları (Hayat, kaza, hastalık ve sağlık sigortaları)

 O Sorumluluk sigortaları sınırlı olarak uygulanan ama

gelecek vadeden bir tür olarak bu kanunda Yargıtay’ın mevcut kararları da göz önüne alınarak tanımlanıyor. Şahısların yaptığı işten kaynaklanan zararların tazminine yönelik sigortalar. Örneğin bir doktorun ya da avukatın meslekleri kapsamında yaptıkları hatalı işlem sonucu sebep oldukları zararın tazminine yönelik…

TaşımaO Ulusal ve uluslararası pek çok kanun ve nizamname

toparlanıyor, güncelleniyor, dili daha basit ve anlaşılır hale getiriliyor. Daha önce deniz taşımacılığı neredeyse tanımsızdı sadece karayolu ve yurtiçi tanımlıydı.

O CMR (Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımaya İlişkin Konvansiyon) anlaşması hükümleri iç hukuka dahil edilmiş oldu. (Taşıyıcıların sevdiği bir düzenleme) Bu anlaşma hükümleri Almanya’da olduğu gibi iç taşıma için de geçerli kılındı. Yine Almanya’da HGB ‘nin (Alman Ticaret Kanunu) 1998’ de kanunlaşan Alman Taşıma Hukuku Reform Kanunu da CMR temelli olup, yeni TTK Taşıma Hukukunda örnek alınmıştır.

TaşımaO Yeni TTK eski TTK’daki taşıma senedini değerli evrak

olmaktan çıkarmıştır. Uygulamada kullanılmayan ve pek çok sorunlar çıkaran taşıma senedinin kıymetli evrak olma niteliği yerine CMR m.9 daki gibi taşıma senedinin ispat kuvvetine tanınan değer daha önemli hale gelmiştir. Taşıma senedi taşıyıcı tarafından da imza edilmişse eşyaya dair yazılan bilgilerin kayıtlara uygun olduğunun taşıyıcı tarafından da denetlenip teyit edildiği varsayılır.

O Yeni TTK ile taşıyıcının ziya ve hasar sorumluluğu ile gecikme sorumluluğu aynı ilkelere bağlanmıştır.

 O Taşıyıcının sorumluluktan kurtulmasında genel ve

sebepler ayrılmış ve tanımlanmıştır.

TaşımaO Kanunun öngördüğü tazminattan aşağısı sözleşmede

yer alsa bile geçerli değildir. (Sorumluluğun kaldırılmasına veya hafifletilmesine ait hükümlerin geçersizliği)

O Acentalar da tanımlanmış, taşıyıcı gibi sorumluluk sahibi aynı zamanda göndericinin hakkını da taşıyıcıya karşı korumakla hak sahibi ve görevli. Aracılıkta bulunduğu veya yaptığı sözleşmelerden doğacak ihtilaflardan dolayı acenta, müvekkili adına dava açabileceği gibi kendisine karşı da aynı sıfatla dava açılabilecek. Acentanın yetkisini aşarak yaptığı sözleşmelere müvekkili onay vermezse acenta sorumlu olacak. Taşıma işleri komisyoncuları da imzaladıkları sözleşme kapsamında taşıyıcı gibi sorumluluk taşımaktalar.

TaşımaO Sözleşme:

O Gönderen ve Taşıyıcı arasında Taşıma Sözleşmesi düzenlenir.

O Denizde Yükleten ve Taşıyan arasında Navlun Sözleşmesi.

O Sözleşme kapsamında; Gönderenin borcu Taşıma Ücreti (denizde Navlun), Taşıyıcının yükümlülüğü ise eşyayı teslim aldığı şekilde bir noktadan diğerine ulaştırırken özen gösterip korumak, ve bu işi zamanında yapmaktır. Gönderen ayrıca taşıyıcıya refakat belgelerini teslim etmekten bundan sonra da taşıyıcı bu evrakların kaybından meydana gelebilecek zararlardan sorumludur.

TaşımaO Sözleşme:

O Taşıyıcı eşyayı taşımaya başlaması gereken zamanda taşımalı, depoya vs. alıp bekletmemeli. Geç taşımaya başlanması Taşıma Hukuku kapsamında yer almamakla birlikte (Borçlar Kanunu uyarınca temerrüde girer) geç teslimata dair hükümler yeni TTK ‘da yer almaktadır ve tazminata tabidir.

O Yeni TTK’da sözleşme yapma zorunluluğu tanımlanmamıştır. (Borçlar Kanunu bunu öngörür) Taşımacının taşımadan kaçınma hakkı vardır. Ancak genel olarak ihracatçı veya ithalatçıyı ilgilendiren durumlarda sözleşmeye önem veriliyor.

O Not: Ne kadar ayrıntılı sözleşme imzalarsak o kadar iyi olur.

TaşımaO Zamanaşımı:

O Ölüm yaralanma vs. durum varsa 10 yıl; yoksa 1 yıldır.

O Kasıt veya pervasızlıkla zarar geleceği bilinciyle hareket varsa 3 yıldır.

TaşımaO Taşıyıcının Sorumluluğu:

O Taşıyıcının mal taşırken daha özen gösterme sorumluluğu var. Taşıyıcının malzemesi zayi olursa yada ekonomik değerini yitirirse taşıyıcının tazmin zorunluluğu var. Aynı zamanda nakliyeyi (teslimi) zamanında yapma zorunluluğu var.

O Taşıyıcı eşyanın teslim alınmasından itibaren teslime kadar geçen süre içinde;

O - eşyanın ziyaından, O - hasarından ve O - teslimindeki gecikmeden doğan zararlardan

sorumludur.

TaşımaO Taşıyıcının Sorumluluğu:

O Şöförün, yardımcı personelin veya diğer çalışanların, taşıtı kiraladığı ya da taşıma işini yaptırdığı kişilerin kusurlu hareketlerinden ve ihmallerinden de nakliyeci kurumsal olarak sorumludur.

O Taşıyıcının sorumluluktan kurtulduğu haller: O 1. Taşıyıcı gerekli özeni gösterdiği halde

kaçınamayacağı, önleyemeyeceği sabit olan hasarlardan sorumlu değildir.

O 2. Sözleşmeye veya teamüle uygun olarak üstü açık araç veya güverteye yükleme yapılması halinde sorumluluktan kurtulabilir. (Önemli not: Tenteli araç üstü açık kabul ediliyor tente sabit olsa dahi.)

TaşımaO 3. Gönderenin yaptığı yetersiz ambalajlamaO 4. Eşyanın Gönderen tarafından işleme tabi

tutulması veya yüklenmesi; veya gönderilen tarafından işleme tabi tutulması veya boşaltılması

O 5. Eşyanın zarar görmesine yol açabilecek doğal niteliği

O 6. Gönderenin yetersiz etiketlemesiO 7. Canlı hayvan taşınmasıO 8. Diğer kanunlar çerçevesinde tanımlı haller

O Not: Dolayısıyla tüm bu maddelerle ilgili sorumluluk ve tazmin koşullarının; ayrıca eşyanın niteliğine bağlı özel koşullar varsa (soğuk hava taşıması gibi) bunların özellikle detaylarıyla açık bir şekilde sözleşmede belirtilmesi önemlidir.

TaşımaO Tazmin:

O Tazmine esas değer eşyanın taşınmak üzere teslim alındığı yer ve zamanda kıymeti üzerinden hesaplanır. (Piyasa değeri, cari değer, satış bedeli)

O Tam ziya değil de hasar varsa söz konusu değerle hasarlı değer arasındaki fark dikkate alınır.

O Taşıyıcı ziya ve hasardan başka zarar tespiti ile ilgili yapılması zorunlu giderlerden de (eksper, tespit vs.) sorumludur.

O Eşya teslim edileceği yere ulaşmadığında taşıma süresini izleyen yurtiçi taşımalar için 20 gün sınır ötesi taşımalarda 30 gün sonra hak sahibi eşyayı zayi olmuş kabul edebilir.

TaşımaO Tazmin Sınırları:

O Eşya kısmen değerini yitirmişse taşıyıcı bu değer yitimi kadar tutardan sorumludur.

O Ayrıca ziya veya hasarda da tazmine 8.33 SDR (özel çekme hakkı) x eşyanın net olmayan (brüt) ağırlığı şeklinde bir sınır uygulanır. (SDR Avro, Japon Yeni, Sterlin ve ABD Doları para birimlerinden oluşan bir sepettir ve TCMB verilerine göre Haziran 2012 ortalaması 1 SDR (ÖzelÇekmeHakkı) = 2,76473 TL)

TaşımaO Tazmin Sınırları:

O Örnek : Yani 100 kg ağırlığında 5000 USD değerinde bir eşya taşıma esnasında kaybolursa, taşıyıcının bunun için ödemek zorunda olduğu tazmin 8,33 SDR x 100 kg x 2,76473 TL (Haziran 2012 ortalaması) = 2303,02 TL ile sınırlıdır.

O Not: Bu sınırlama nedeniyle özellikle yükte hafif pahada ağır gönderiler için sözleşmede bu sınırlama yerine “tazmin için fatura bedeli geçerlidir” şartının yer almasında gönderici için önem vardır.

TaşımaO Taşıyıcı bu tazminattan başka ek olarak taşıma ücretini

de geri verir ve taşıma ile ilgili vergi resim ve diğer giderleri de karşılar. Ancak ziya değil de hasar varsa yine bu giderlerin “hasarın toplam değere oranı” karşılığına denk gelen kısmı karşılanır. Örneğin mal değerinden %20 oranında kaybetmişse bu giderlerin de %20’si tazminat olarak ödenir.

O Gecikme (taşıma süresinin aşılması) söz konusu olduğunda ise bu sınır taşıma ücretinin 3 katıdır. Ayrıca gecikme nedeniyle oluşan zarar varsa taşıma ücreti gecikme süresi ile orantılı olarak indirilir.

O Bunlar dışında, yani ziya, hasar, gecikme ve eşya ve kişi zararları dışında sözleşme koşulları ihlalinden doğan diğer zararlarda ise sorumluluk sınırı tam ziya halinde ödenmesi gereken tutarın 3 katı olarak belirlenmiştir.

TaşımaO Taşıyıcının kastı veya kasta eşdeğer kusurlu hareketi

taşıyıcının hem sorumluluktan kurtulma hakkını hem de yukarıda tanımlanan tazminatın sınırlanması hakkını kaybetmesine yol açar.

O Tüm tazminatlarda sözleşmeyi imzalayan taşıyıcı ile varsa fiili taşıyıcı müteselsilen, ortak sorumludur.

O Tazminat haklarından yararlanabilmek için gönderici veya gönderilen süresi içinde yazılı bildirimde bulunmak zorundadır.:

O -Eşyanın zayi veya açıkça görülebilen hasarlarda : Teslim anına kadar

O -Açıkça görülemeyen hasarlar için : Teslimden sonraki 7 gün içinde

O -Gecikme, süre aşımı için : Teslimden sonraki 21 gün içinde

TaşımaO Gönderenin Tazminden Sorumlu Olacağı Haller:O Aşağıdaki hallerden ortaya çıkan Taşıyıcının zararını

Gönderen tazmin eder:O -Yetersiz ambalaj ve işaretleme O -Taşıma senedi ve refakat belgelerindeki bilgilerin

eksik/yanlış/gerçeğe aykırı olmasındanO -Tehlikeli malı bildirmemekten

O Not: Gönderenin bunlardan kurtulması için sözleşmeye “evrak, ambalaj, işaretleme, etiket uygunluğunu kontrol edip taşımaya başlamadan teyit ya da uyarıda bulunma sorumluluğu taşıyıcıya aittir” ibaresi konulabilir.

TaşımaO Tehlikeli eşya taşınacaksa gönderici taşıyıcıya açık,

anlaşılır bir içerikle ve yazılı olarak zamanında bildirimde bulunmalı.

O Gönderen, kusuru olmasa da yetersiz ambalajlama ve işaretleme, tehlikeli madde hakkında bildirimde bulunmamaktan kaynaklanan taşıyıcı zararlarını tazminle yükümlü olacak. Göndericinin sorumlu olduğu tazminat sınırı yine gönderinin net olmayan ağırlığı üzerinden hesaplanır: 8,33 SDR/net olmayan kg. (SDR Avro, Japon Yeni, Sterlin ve ABD Doları para birimlerinden oluşan bir sepettir ve TCMB verilerine göre Haziran 2012 ortalaması 1 SDR (ÖzelÇekmeHakkı) = 2,76473 TL)

TaşımaO Hapis Hakkı:O Taşıyıcı taşıma sözleşmesinde doğan bütün alacakları

için eşya üzerinde hapis hakkına, yani malı ve refakat evraklarını tutma hakkına sahiptir.

O Fesih:O Gönderen taşıma sözleşmesini istediğinde

feshedebilir. Ama taşıyıcı işin gerçekleştirdiği kadarının ücretini, giderlerini ya da taşıma ücretinin üçte birini talep edebilir.

O Not: Bu konuda Sözleşmeye “Gönderici malın teslim anına kadar yüklemeyi kısmen veya tamamen iptal etme hakkına -tazminat söz konusu olmaksızın- sahiptir.” maddesi eklenebilir.

TaşımaO Kısmi Taşıma:O Eşya eksik yüklenmişse gönderici yine de taşımanın

yapılmasını isteyebilir. Ama taşıyıcı, taşıma ücretinin tamamını, bekleme ücretini, gider ve zararlarını (teminat dahil) isteyebilir.

O Ödemeli Teslim:O Eşyanın gönderilene teslimi anlaşılan bir bedelin

ödenmesi şartına bağlanabilir. Bu durumda taşıyıcı söz konusu bedel ödenmeden teslimat yaparsa doğacak zarardan sorumlu olur.

Yeni TTK’da Taşıma ve Sigorta Hukuku

İlginiz için Teşekkürler.