KİREÇBağlayıcı maddelerden en eski

bilineni kireçtir.

Eski Babil, Mısır, Finike, Hitit

ve Persler tarafından hava kireci

yapıda bağlayıcı madde olarak

kullanılmıştır.

Romalılar devrinde su kireci

bulunmuş ve su içerisindeki

inşaatlarda kullanılmıştır

Kireç, Kireç taşından elde edilir.

Kireç taşı (Kalker); Kireç elde etmekte kullanılan, kalsiyum karbonat

tuzundan oluşan tortul bir kayaçtır. Yapısında en az % 90 CaCO3 (kalsiyum karbonat) bulunmaktadır.

Beyaz renk yüksek derecedeki safsızlığı, gri tonları karbon kaynaklı safsızlıkları,

kahverengi, yeşil, açık sarı ve kırmızı renkler demir ve mangan içerdiğinin

işaretleridir. Pembe renk ise dolomitik yapı belirtisidir

Üretim Aşamaları

Pişirilme

Su ile karıştırılma →söndürme (hidrasyon)

Sönmüş kirecin kurutulması

Paketlenme

Pişirilme

CaCO3 →CaO + CO2 (>900°C)

Sönmemiş kireç

Döner fırınlarda pişirilir.

CO2 uçar

Sönmemiş kireç elde edilir.

Kirecin Söndürülmesi (Hidrate)

Kireçler CaO halinde kullanılamaz. Su ile işlem görerek söndürülmesi

gerekir.CaO söndürme kutularında suyla karıştırılır.Büyük ısı açığa

çıkar (300-400°C)

Yukarıdaki işleme kirecin söndürülmesi işlemi, oluşan ürüne de

sönmüş kireç[Ca(OH)2] denir

Söndürme işlemi sırasında sönmemiş kireç suyla ekzotermik

reaksiyona girdiğinden, ısı ile birlikte büyük bir hacim genişlemesi olur

ve bu arada hacmi 2.5 kat artar.Eğer kireç tamamen söndürülmezse, bu olay yapıda tamamlanır ve kirecin Kullanıldığı

yerlerde çatlak vb. kusurlar oluşur.

Elde edilen toz halindeki sönmüş kireç, kuru halde ve torbalar içinde

depolarda saklanır.

Üretim Çeşitleri

1. İLKEL (YAMAÇ) YÖNTEM

2. MODERN YÖNTEM

İLKEL (YAMAÇ) YÖNTEM

Yamaç Ocağı Kazılması Çeperlerin Kille Örtülmesi

Ocağın Doldurulması Ocağın Kapatılması

7 – 10 gün sürer

Sönmemiş kireç elde edilir

MODERN YÖNTEM

Taş ocağında dinamitlerle kalker çıkarılır.

Taşlar fırınlanmadan önce kırılır ve yıkanır.

Kireçtaşı döner ya da yatay fırınlarda 900°C’nin üzerindeki

sıcaklıklarda kalsine edilerek sönmemiş kireç elde edilir.

Sönmemiş kireç hidratörlerde söndürülür sönmüş kireç üretilir.

KİREÇ TAŞI TÜRLERİ

Kireç taşları tabii kireç taşı ve dolomatik

kireç taşı olmak üzere ikiye ayrılır.

Tabii kireç taşı:Tabii kireç taşı, bileşiminde kütlece en az %90

oranında kalker bulunduran tortul bir kayaçtır. Oluşan kireç beyaz

renktedir.

Dolomatik kireç taşı: Dolomatik kireç taşı, bileşiminde kalsiyum karbonat (CaCO3) yanında kütlece %10-%35 oranında magnezyum

karbonat (MgCO3) bulunduran tortul bir kayaçtır. Oluşan kireç

esmerdir.

Tabii kireç taşı:Tabii kireç taşı, bileşiminde kütlece en az %90

oranında kalker bulunduran tortul bir kayaçtır. Oluşan kireç beyaz

renktedir.

Dolomatik kireç taşı: Dolomatik kireç taşı, bileşiminde kalsiyum

karbonat (CaCO3) yanında kütlece %10-%35 oranında magnezyum

karbonat (MgCO3) bulunduran tortul bir kayaçtır. Oluşan kireç

esmerdir.

Kireci, içindeki kil miktarına göre ikiye ayrılır hava kireci hem havada

hem de suda katılaşma gösteren su kireci olmak üzere ikiye ayrılır.

Hava kireci (yağlı kireç): Kirecin üretiminde iki aşama

vardır; pişirilme ve söndürme.

Pişirilme işlemi (kalsinasyon)CaCO3 CaO + CO2

Bu reaksiyon sonucunda oluşan CaO söndürülmemiş kalsiyum

kirecidir. CaO, parçalar haline getirilmiş kireç taşının özel fırınlarda

900 - 1000 °C sıcaklıkta kızdırılmasıyla elde edilir. Su ile temasıyla ısı

açığa çıkararak söndürülmüş kalker kireci kalsiyum hidroksit haline

gelebilir.

Özgül ağırlığı yaklaşık 3 gr olan CaO beyaz, katıdır. 2580 °C‘ de erir, elektrik fırınında uçucu duruma gelir. Isıyla bozulmaz.

Söndürülmemiş tabii kirecin öğütülerek inceltilmesi ile söndürülmemiş

toz kalsiyum kireci, söndürülmemiş dolomit kirecinin öğütülerek belirli

inceliğe getirilmesi ile söndürülmemiş toz dolomit kireci elde edilir.

Kireçtaşı pişirilirken sıcaklık 1000 °C yi geçmezse elde edilen

kirece çalı kireci adı verilir. Su ile işlem görünce kolay ve iyi söner,

çünkü bu tip kireçler gevşek ve gözeneklidir. Eğer kireçtaşı uzun

zaman 1400 °C civarında pişirilirse kömür kireci elde edilir. Bu

nedenle, halk arasında, çalı kireci kömür kirecine nazaran tercih edilir.

Hava kirecinin sertleşmesi

Hava kirecinin sertleşmesi 3 aşamada oluşur:

Kuruma

Ca(OH)2 formülünde kristalleşme

Havadaki CO2 ile birleşerek karbonatlaşma

Kuruma ve kristalleşme geçicidir. Suyla karışınca kireç tekrar

yumuşar. Asıl sertleşme karbonatlaşma sonucu oluşur. Kireç hamuru

havanın CO2'sini alarak suda erimeyen kalsiyum karbonata dönüşür.

Hava kirecinin bazı dezavantajları vardır:

Hava kireci ile fazla kalın harç sıvası yapılmamalıdır. Aksi takdirde

CO2 harcın içine yeterli oranda giremeyeceğinden, orta kısımlar

plastik kalır.

Kireç su içinde eridiğinden, su ile temas eden yapılarda kullanılmamalıdır.

Hava kirecinin avantajları ise şunlardır:

Hava kireci kullanılarak çok iyi plastik harç elde edilebilir. İşlenebilirliği

yüksektir.

Hava kireci kullanılarak üretilen harçların plastik özellikleri fazladır.

Şekil değiştirme yapabilme yeteneğinin fazla olması nedeniyle duvar

sıvaları için çok uygundur. Kireçle yapılan sıvalar çimento harcı ile

yapılan sıvalara kıyasla daha az çatlar.

Kireç harçlarının taş ve tuğla gibi her türlü yapı malzemesine daha iyi yapışma kabiliyeti vardır.

Su kireci (hidrolik kireç)

Yapısında %10-25 oranında kil olan kalker taşının pişirilmesiyle elde

edilir. Pişirirken oluşan sönmemiş kireç silis ve alüminle birleşir. Bu

şekilde oluşan kireç ufak parçalar halinde olup dikalsiyumsilikat tan oluşur. Toz haline getirme işi,su ile işlenerek yapılır, yani öğütlenemez.

Elde edilen kireç su içerisinde erimez, katılaşıp sertleşebilir. Bu yüzden

su içindeki yapılarda kullanılabilir. Su kirecinin ve hava kirecinin

avantajları aynıdır. Su kirecinin üst ü hava kirecinden çabuk

sertleşir.

KİREÇ TÜKETiMi

Dünyada kireç ürünleri kadar çok çeşitli kullanım amacı olan bir

başka ürün mevcut değildir. İnsanlığın kireçtaşını ne zaman fırınlarda

yakıp sönmemiş kirece dönüştürdüğü ve daha sonra suyla söndürüp harç yapımında kullandığı tam olarak bilinmemekle beraber,

Türkiye’nin doğusunda bulunan kireç harçlı kalıntılar tarih öncesine

dayanmaktadır.

Kireçtaşı tüketimi

Bugün dünyada tüketilen kireçtaşı miktarının – yaklaşık olarak - yıllık

4,5 milyar ton mertebesinde olduğu tahmin edilmektedir

(1998 yılı ILA istatistiklerine göre – ABD: 870 milyon ton/yıl; Japonya: 190 milyon ton/yıl; İngiltere: 120 milyon ton/yıl; Türkiye: 234 milyon

ton/yıl).

Kireçin kullanım alanları

Kirecin oldukça geniş bir kullanım alanlı vardır. Kullanım alanları

sürekli artan bir şekilde çeşitlilik göstermektedir. Örneğin;1900-

1910 yılları arasında kireç %80 inşaatta, %10 kimya endüstrisinde, %10 da ziraatta kullanılıyordu. 1980'lerde ise, yapılarda %3, kimyasal

endüstride %84, otoyollarda %6, refrakter endüstrisinde %6,

ziraatte %1 oranında kullanılmaktaydı.

Kireç endüstriyel hammaddeler içinde en cok kullanım alanı olan

maddelerdendir.

Kullanım miktarı açısından ABD,Japonya,Almanya,Meksika'nınardından Türkiye beşinci sırada bulunmaktadır.

KiRECiN iNŞAAT SEKTÖRÜNDE KULLANIMI

En cok

* sıva

* harç* karayollarında stabilizasyon malzemesi ve bitümlü karıs ımlarda katkı maddesi olarak,

* gazbeton

* kireç kum tuğlası üretimi ve* badana is lerinde kullanılmaktadır.

Nerede Tüketiyoruz?

ALÇI

ALÇI NEDİR

• Alçı, pişirilip toz

durumuna

getirilmiş alçıtaşıdır.

• Alçı taşı (jips), doğal

olarak oluşan ve

bileşiminde iki molekül su

bulunduran bir kalsiyum

sülfat mineralidir.

Alçı nasıl elde edilir?

Alçıtaşının 158 °C'de pişirilmesiyle elde edilir

Alçı, suyla karıştırılınca tekrar katılaşarak

bağlayıcılık özelliği taşıyan bir yapı malzemesine

dönüşür.

Alçının katılaşma hızının denetlenmesi önemli bir

konudur, ham alçının hidratasyonu (su ile girdiği

reaksiyonu) çok hızlı olup saflığına bağlı olarak 3-

15 dakika sürer.

Uygulamalarda bu yeterli olmayacağından

kullanılacağı yere göre ham alçının içine üretim

aşamasında katılaşmayı geciktirici un, tutkal gibi

bazı maddeler katılmaktadır.

Alçı çeşitleri

Paris alçısı.

5-15 dakika arasında sertleştiğinden yapı

işlerinde kullanılamaz.

Mimarlıkta, süsleme işlerinde ve kalıp

almada kullanılır

Çimento alçısı

Paris alçısı gibi elde edilir ve bileşiminde % 15 oranında kil, kireç gibi

yabancı maddeler içerir

Paris alçısına oranla daha geç katılaşır

Kum ve öteki maddelerle karışma yeteneği iyi olduğundan yapıişlerinde ve iç duvarlarda kullanılır.

Döşeme alçısı.

Çok yavaş katılaşır

Katı hali çok sert ve dayanıklıdır.

Keene ve parien çimentoları

Alçıtaşının çok yüksek sıcaklıkta kızdırılmasıyla elde edilirler.

Alçı harcının hazırlanması

Alçı harcını hazırlarken kullanılan araçlar şunlardır:

Alçı teknesi

Mekanik karıştırıcı

Sıva malası

Spatula

Lastik eldiven

Alçı harcının hazırlanması

Alçı teknesi harç karmak için hazırlanır

Alçı teknesine su eklenir

Suyunu emmesi için 2-3 dakika kadar beklenir

Karışım esnasında ve karışımdan sonra, alçının topaklanmaması için

harca su veya toz alçı ilave edilmez

Ardından elle ya da el mikseri yardımıyla harç iyice karıştırılarak homojen bir kıvam elde edilir

Neden alçı?

ALÇI YANGINDAN KORUR

Alçı, inorganik bir madde olduğu için yanmaz.

Yangında ısıya maruz kaldığında suyunu atarken aynı zamanda

ortamdan ısı alarak yangının ilerlemesini yavaşlatır.

Yapı gereçlerinin yanıcılık açısından değerlendirilmesinde alçı, “A1

sınıfı Yanmaz” bir malzeme olarak gruplandırılır.

1766 yılındaki Londra yangını sonucunda yapılarda gözlenen koruyuculuğu sayesinde, Avrupa' da bir çok ülkede, kullanımı zorunlu

hale getirilmiştir.

Alçı Enerji Tasarrufudur

Alçı, tuğla üretiminde kullanılan enerjinin yarısı, çimento üretiminde

kullanılan enerjinin ise 1/5’i kullanılarak elde edilmektedir.

Alçı Doğal Klimadır

Alçının mikroskobik boşlukları vardır, Bu sayede yaşadığımız mekanı

kışın sıcak, yazın serin tutar. İç mekanlarda oluşan rutubeti çabucak emer, hava kuruyunca da ortama iade eder.

ALÇI ÇEVREYİ KORURUR

Alçıya alternatif çimento esaslı inşaat malzemeleri yarım düzine

doğal hammadde kaynağının kullanımını gerektirir. Ayrıca plastik alçı torbalarının geri kazanılarak tekrar kullanılması mümkündür.

Alçı Kolaylıktır

İşleme ve onarımı alçıdan kolay bir malzemedir.

Sadece suyla karıştırmak yeterlidir, bunu için de özel bir beceri ya da

alet gerektirmez. Elle olduğu kadar makine ile de çok düzgün sıva

yapmaya uygundur.

ALÇI GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİNİ ÖNLER

Alçı gözenekli bir yapıya sahiptir ve sesi emer. Diğer sıvalara göre

sesin yansımasına daha çok engel olur.

Alçı sıva ses yankılanması özelliğinden dolayı yabancı müşavirler

tarafından ülkemizdeki otellerin, restoranların ve toplantı salonlarının

sıva ve tavan kaplamasında şart koşulmuştur.

Yaratıcı ve Estetik Uygulamalara Olanak Tanır

Alçı beyaz rengi ile yaratıcı uygulamalara olanak tanır. İstenilen

forma sokulabilen alçı, sadelik ve estetiğin vazgeçilmez unsurları olantavan süsleri, kartonpiyer, nişler, apliklerde kullanılır dolayısıyla

ortamdaki sıcaklık hissini artırır

ALÇININ TARİHÇESİ

Alçının tarihteki ilk izlerine, milattan önce 9.000’li yıllarda dünyanın

bilinen en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Konya Çatalhöyükte

rastlıyoruz.

Çatalhöyük evlerinin zemin ve duvarlarındaki kabartmalarda alçı

kullanılmıştır.

Alçı daha sonraları Anadolu ve Mezopotamya’da bu coğrafya

dışında ise özellikle Mısır, Yunan ve Roma uygarlıklarında önemli bir

yapı malzemesi olarak kullanılmıştır.

Osmanlı hamam tavanları, içerideki yoğun nemi dengelemek

amacıyla alçı ile kaplanmıştır.

1666 Londra yangını sonrası alçı yanmama özelliği yüzünden yoğun

olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Alçı, Rönesans mimarlığının özentili ve süslü üslubuna uyum sağlamış, bu dönemin mimar ve ressamları alçıyı hem iç hem dış yüzeylerde

kullanmıştır.

Türkiye’de 1930’larda endüstriyel alçı üretimi atölye düzeyinde başlamış

ve yaygınlaşarak günümüze kadar gelmiştir.