FURFURFURDDD

SUMMIT SUMMIT SUMMIT 201620162016

REPORTREPORTREPORT

ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

1

EXECUTIVE SUMMARYEXECUTIVE SUMMARYEXECUTIVE SUMMARY

บทสรปผบรหาร

ตลอดชวงเวลาของการด าเนนงานทผานมา ศนยศกษามหานครและเมอง ไดรเรมโครงการเมองดเดน โดยผน าของเมองทมผลงานสรางสรรคเมองเปนทประจกษ จะไดรบการเสนอชอเขารบมอบรางวลจากอธการบดมหาวทยาลยรงสต ในวนรบปรญญาบตรของมหาวทยาลย นอกจากน ยงไดรเรมจดท าโครงการ แผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง หรอทเรยกชอยอวา FURD หรอแผนงาน นพม. โดยการสนบสนนของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทงน เพอมงหวงใหคนในเมองไมวาจะเปนผน า ภาคประชาสงคมและนกวชาการ ไดตระหนกถงความส าคญของเมองและอนาคตทจะน าไปสการพฒนาเมองอยางยงยนและมสขภาวะ

ภาพรวมความเปนเมองในปจจบน เมอง ไมวาจะหมายถง ขอบเขตของพนทหรอสงคมเมอง นบวนยงจะมความส าคญมากขน ดวยเหตทประชากรของโลกในปจจบนรอยละ 50 อาศยอยในเขตเมองและมแนวโนมเพมสงขน คาดกนวาจะมมากถงรอยละ 70 ของประชากรโลกในป ค.ศ. 2050 และสดสวนประชากรโลกทอยในเขตเมองมากทสดกอยในแถบเอเชย ส าหรบประเทศไทย ปจจบนมประชากรอาศยในเขตเมองสงถงรอยละ 44 ของประชากรทงประเทศ หากนบรวม อบต. ขนาดใหญและขนาดกลางดวยแลว ยงจะท าใหความเปนเมองมมากขน โดยสงถงรอยละ 50 ของประชากรทงประเทศ อยางไรกตาม ความเปนเมองของไทยมลกษณะกระจก จะเหนไดในบรเวณกรงเทพฯ และปรมณฑล ทมประชากรอาศยอยหนาแนนทสด ความเปนเมองของกรงเทพฯ และปรมณฑลสงถงรอยละ 76 เพราะมการขยายพนทเมองของกรงเทพฯ ออกไปอยางตอเนอง จนท าใหกรงเทพฯ กลายเปนเมองโตเดยว ซงศาสตราจารยเกยรตคณเดชา บญค า

ยวด คาดการณไกล ผอ านวยการศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

2

ศลปนแหงชาตดานภมสถาปตย ไดกลาวไววา กรงเทพฯ เปนตวอยางทดของการพฒนาเมองทเลวรายทสดในโลก ดงนน หากไมระวง เมองใหญในภมภาคกอาจจะเผชญกบปญหาเชนเดยวกบกรงเทพฯ เมอพจารณาถงโครงสรางประชากรในเขตเมอง โดยเฉพาะเขตเทศบาลนคร จะพบวาสงคมเมองวนนเปนสงคมผสงอาย เนองจากมประชากรทมอาย 60 ปขนไปมากกวารอยละ 10 ของประชากรในเขตเทศบาล ในเกอบทกพนทของเทศบาลนคร ยกเวนเพยงเทศบาลนครแหลมฉบง และพบวา เทศบาลนครนนทบรมประชากรผสงอายในเขตเมองเปนสดสวนมากทสด ถงรอยละ 25 ของประชากรทงหมด สวนเทศบาลเมองกเปนไปท านองเดยวกน

เมองไทยก าลงขยายความเจรญ ประเทศไทยทเตบโตมาจนกระทงวนน หลายเมองไดเปลยนแปลงไปอยางมาก ทงดานกายภาพ สงแวดลอม เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม มตวอยางทโดดเดน ดงน เมองอตสาหกรรม อยาง Eastern Seaboard ชลบร ระยอง ฉะเชงเทรา นอกจากจะเปนแหลงอตสาหกรรมหนกและมทาเรอขนสงสนคาขนาดใหญแลว ปจจบนมประชากรญปนอาศยอยในศรราชา 8,000 คน คดเปน 60% ของประชากรเมองศรราชา จนไดรบฉายาวา Little Osaka เมองประมง ดงโรงงาน อยางมหาชย สมทรสาคร เมองขนาดเลก ทเตมไปดวยแรงงานประมงตางดาวชาวพมา ซงดจะมจ านวนมากทสดในประเทศไทยและประชากรมรายไดเฉลยตอหวสงเปนอนดบสามของประเทศ รองจากกรงเทพฯ และสมทรปราการ เทานน เมองพทยา เมองทดงดดชาวรสเซย ซงนยมเขามาเทยวและลงทนมากทสด เมองบรรมย ถกขนานนามวาเปนเมองเศรษฐกจตดจรวด ถกพฒนาใหเปน Sport City ดงดดนกทองเทยวในอตราทเพมขนทกป เมองกรงเทพฯ ยานหวยขวาง ชมชนแหงใหมของนกธรกจชาวจน จนไดรบฉายาวา เปนเยาวราชแหงทสอง

เมองรงสต เมองมหาวทยาลยหรอแหลงการศกษาแหงใหม โดยพนทรงสต นบตงแตสนามบนดอนเมองขนไปตามทางถนนพหลโยธน ถอเปนยานมหาวทยาลย เนองจากบรเวณดงกลาวเปนทตงของมหาวทยาลยชนน าถง 4 แหง คอ ม.ราชภฏวไลยอลงกรณ ม.ธรรมศาสตร ศนยรงสต ม.รงสต และ ม.กรงเทพ ศนยรงสต มจ านวนนกศกษาและบคลากรคดเปนสดสวนรอยละ 91 ของจ านวนนกศกษาและบคลากรทงเขตปทมธาน หรอประมาณ 118,600 คนจาก 130,000 คน อกทงยงเปนทตงของนคมอตสาหกรรมนวนคร ทมจ านวนบรษทถง 200 แหง เปนแหลงจางงานขนาดใหญ รองรบคนท างานนบหมนคน

การพฒนาเมองโดยคนเมอง ในอดต เมองจะเตบโตจากการวางแผนของภาครฐสวนกลาง แตทกวนนไมไดหมายความวา เมองอนๆ ทไมไดอยในแผนพฒนาของรฐจะหมดโอกาสของการพฒนา เพราะบทเรยนทผานมา การพฒนาจากภาครฐสวนกลางไมไดสอดคลองกบความตองการของคนในพนท แตจะสงเกตวา วนนเมองก าลงกลายเปนสนามใหมของนกสรางสรรคและมจนตนาการ นอกจากทกลาวขางตนแลว จะมกรณตวอยางของเมองมาน าเสนอในรายงาน เมองมความซบซอนมากขนและมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว คณภาพชวตและความเปนอยทดของคนเมอง เชอมโยงเกยวของกบหลายปจจย ในฐานะทคนเปนสมาชกของเมอง เราอาจจะตองคดทบทวนวา เราตองการพฒนาเมองหรอไม เราจะพฒนาเมองไปเพออะไร เราจะพฒนาเมองไปในทศทางไหน เราจะมสวนรวมพฒนาเมองไดอยางไร และเมอไรเราจะลกขนมาพฒนาเมองของเรา ศนยศกมหานครและเมองจงมความตงใจจดเวทสาธารณะ “คนสรางเมอง” ขน เพอเปดมมมองใหมตอการพฒนาเมองของไทย และเพอเปนกาวแรกของการสานพลงภาคเครอขายการพฒนาเมอง เพอรวมกนขบเคลอนอนาคตเมองของไทยสเมองสขภาวะและยงยน

3

คนเมองเพมขน คนชนบทลดลง ตงแต พ.ศ. 2548-2557 ประชากรไทยเพมขนไมมากเทาไรนก แต

ความเปนเมองกลบเตบโตอยางรวดเรว ภายในระยะเวลาเพยงไมกปจาก พ.ศ. 2552 ทมความเปนเมองเพยงรอยละ 36.9 จนกระทง พ.ศ. 2558 เมองไทยมความเปนเมองมากถงรอยละ 44.4 หรอมคนอาศยอยในเขตเมองมากถง 29 ลานคนทวประเทศไทยแลว และมแนวโนมจะเพมขนมากเรอย ๆ จากการทคนในเขตเมองเตบโตเรวกวาประชากรโดยรวม แสดงใหเหนวา คนในเขตเมองก าลงเพมขน สวนคนในชนบทก าลงลดลง

จากเดมทความเปนเมองกระจกตวอยบรเวณเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเปนหลก กรงเทพมหานครนบเปนเมองโตเดยวขนานแท แตปจจบนความเปนเมองไดเรมแผขยายไปตามภมภาคและจงหวดตาง ๆ บางแลว มเมองรองเจรญเกดขนมาใหเหนมากกวาแตกอน เชน ภเกต ชลบร เชยงใหม ขอนแกน เปนตน อกทงความเปนเมองของเกอบทกจงหวดกมมากกวารอยละ 30 แลว

แผนภาพท 1 ความเปนเมองในประเทศไทย พ.ศ. 2546 กบ พ.ศ. 2557

INTRODUCTIONINTRODUCTIONINTRODUCTION

สถานการณเมองของไทย

ขอมลจาก: กระทรวงมหาดไทย ค านวณโดย: ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

4

กรงเทพฯ และปรมณฑลมความเปนเมองสงสด

แมเมองของไทยจะเตบโตในทกภมภาค แตหากพจารณาระดบจงหวด กรงเทพฯ กยงมขนาดประชากรทสงมาก โดยถาเทยบในระดบองคกรปกครองสวนทองถนแลว กรงเทพฯ จะมประชากรมากกวาเมองรอง เทศบาลนครนนทบร มากถง 22 เทา เปนเหตใหกรงเทพฯ และปรมณฑลกลายเปนภมภา คทมความเปนเมองสงมากทสดในประเทศ คดเปนรอยละ 76.3 หรอถาหากนบรวม อบต. ขนาดใหญและ อบต. ขนาดกลาง คนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลจะอาศยอยในเขตเมองมากถงรอยละ 87.5 เลยทเดยว

ความเปนเมองของภมภาคอนยงมไมมากเทาไรนก มเพยงภาคตะวนออกทมความเจรญใกลเคยงเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลมากทสด โดยเฉพาะจงหวดชลบร จนทบร และระยองทลวนมความเปนเมองมากกวารอยละ 60 ในแงการเตบโตของประชากรจาก พ.ศ. 2549 - 2558 จงหวดทมคนอาศยเพมขนโดดเดนมากคอ จงหวดปทมธานและภเกต สวนจงหวดทคนอาศยลดลงอยางเหนไดชด คอ แพร ล าปาง สงหบร ชยนาท พจตร และอตรดตถ สง เกตไดวาสวนใหญเปนจงหวดทางภาคเหนอตอนลางกบภาคกลางตอนบน

แผนภาพท 2 ประชากรและความเปนเมองในเขตกรงเทพและปรมณฑล พ.ศ. 2557

ขอมลจาก: กระทรวงมหาดไทย ค านวณโดย: ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

สถานการณเมองของไทย

5

เมองใหญในภมภาคเหนอ กลาง อสาน ใต

ในภาคเหนอ จงหวดทมความเปนเมองสงจะอยบรเวณภาคเหนอตอนบน อยางจงหวดเชยงใหม ล าพน ล าปาง พะเยา และเชยงราย ลวนมคนอาศยในเขตเมองมากกวารอยละ 50 ทงสน สวนพนทอนยงคงมความเปนเมองในระดบปานกลาง

สวนภาคกลาง สวนใหญความเปนเมองลวนต ากวารอยละ 40 ทงสน มเพยงจงหวดชยนาททความเปนเมองสงถงรอยละ 73.8 ในขณะท เมองรองลงมาอยางสระบรและอางทองมความเปนเมองเพยงรอยละ 46.6 และรอยละ 42.5 ตามล าดบ เทานน

ในภาคอสาน แมจะเปนภมภาคทมประชากรมาก แตความเปนเมองไมไดสงมากนก เมอเทยบกบภมภาคอน ๆ คนเมองจะกระจกตวอยในอสานตอนกลาง เชน ขอนแกน กาฬสนธ อดรธาน เปนตน

ในภาคใต คนอาศยอยในเขตเมองมากในจงหวดภเกต พทลงและสงขลา สวนจงหวดอน ๆ ความเปนเมองยงไมมากนก โดยเฉพาะพนทสา มจงหวดชายแดนใตทความเปนเมองคอนขางต ามาก

สถานการณเมองของไทย

6

เศรษฐกจกระจกตวในกรงเทพฯ แตจงหวดแถบอสานเตบโตเรวสด

ตลอดสบปทผานมา ตงแต พ.ศ. 2548-2557 เขตกรงเทพฯ และปรมณฑลครองอนดบหนงดานมลคาเศรษฐกจทแทจรง (Real Gross Regional Products หรอ Regional GRP) ภาคตะวนออกตามมาเปนอนดบสอง แตทโดดเดนคอ ในชวงเวลาดงกลาว มลคาเศรษฐกจทแทจรงภาคอสานกาวกระโดดแซงภาคกลางกบภาคใต จากอนดบเกอบสดทายกลายมาเปนภมภาคทมเศรษฐกจทแทจรงใหญเปนอนดบสามของประเทศ

ในขณะทจงหวดทมลคาเศรษฐกจทแทจรงเตบโตเรวมากทสดในชวงเวลาเดยวกนคอ ภเกต ทเตบโตเฉลยสงถงรอยละ 9.3 แตทนาสนใจคอ ใน 10 อนดบแรกของจงหวดทเตบโตเรวทสด เปนจงหวดในภาคอสานมากถง 4 จงหวด ไดแก เลย อดรธาน มกดาหาร และขอนแกน ฉะนน แมอสานจะเปนภมภาคทมความยากจนมากมากอน แตในชวงสบปมาน เศรษฐกจอสานสามารถเตบโตไดอยางรวดเรวมาก

เศรษฐกจทเปนตวเงน (Nominal Gross Provincial Products หรอ Nominal GPP) ทใหญทสดใน พ.ศ. 2557 คอ กรงเทพมหานคร ทมมลคาเศรษฐกจทเปนตวเงนสงถง 4.1 ลานลานบาท คดเปนรอยละ 31.4 ของมลคาเศรษฐกจประเทศ ทงหางจงหวดทตามมาอยางระยองและชลบรทมมลคาเศรษฐกจเพยง 0.87 และ 0.72 ลานลานบาท ตามล าดบ หากจดอนดบจงหวดทมลคาเศรษฐกจทเปนตวเงนสงสด จะ

พบวา ทกจงหวดทอยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลลวนอยใน 10 อนดบแรก เปนการตอกย าวาเศรษฐกจประเทศกระจกตวในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลสงมาก ในทางกลบกน 10 อนดบแรกของจงหวดทเตบโตชาทสดในประเทศ ประกอบดวยจงหวดในภาคใตมากทสดถง 6 จงหวด ไดแก นครศรธรรมราช นราธวาส ยะลา พทลง ตรง และระนอง

แผนภาพท 3 มลคาผลตภณฑมวลรวมภมภาคทแทจรง

ขอมลจาก: กระทรวงมหาดไทย ค านวณโดย: ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

สถานการณเมองของไทย

7

กรงเทพฯ และปรมณฑลกบใตพงภาคบรการ ภาคกลางและตะวนออกพงอตสาหกรรม

ภมภาคสวนใหญพงพงเศรษฐกจภาคบรการเปนหลก มเพยงภาคกลางกบภาคตะวนออกเทานนทพ งอตสาหกรรมเปนหลก ภาคเกษตรมสดสวนนอยมากในทกภมภาค ภาคใตเปนภมภาคเดยวทพงภาคเกษตรมากกวารอยละ 20 ของมลคาเศรษฐกจภมภาคทแทจรง

ในแงการเตบโตกท านองเดยวกน ในภาคกลางกบภาคตะวนออก อตสาหกรรมจะเตบโตโดดเดนกวาภาคการผลตอน ๆ สวนภาคบรการจะเตบโตโดดเดนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลกบภาคใต ทงสองภมภาคมแนวโนมพงพาเศรษฐกจภาคบรการมากขนเรอยๆ อยางเหนไดชด

รายไดตอหวเพมขนในทกภมภาค ภาคตะวนออก โตเรวทสด

ในชวง พ.ศ. 2538 - 2557 รายไดตอหวทกภมภาคเพมขนอยางตอเนอง โดยเฉพาะภาคตะวนออกทมรายไดเตบโตเรวทสด ใน พ.ศ. 2557 ภาคตะวนออกเปนภาคทมรายไดตอหวมากทสด หรอเทากบ 4.26 แสนบาทตอป แซงหนากลมจงหวดในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล เมอ พ.ศ. 2549 นอกจากน จะเหนวารายไดตอหวในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลกบภาคตะวนออกสงกวา 4 ภมภาคทเหลอคอนขางมาก สะทอนถงความเหลอมล าทางรายไดในระดบภมภาค ยงไปกวานน หากพจารณาระดบจงหวดแลว จะพบวา ระยองมรายไดตอหวสงมากถง 1 ลานบาทตอป มากกวากรงเทพมหานครเปนเทาตว

แผนภาพท 4 อตราการเตบโตเศรษฐกจแตละภาคการผลต แผนภาพท 5 อตราการเตบโตรายไดตอหว พ.ศ. 2538-2557

ขอมลจาก: กระทรวงมหาดไทย ค านวณโดย: ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

ขอมลจาก: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ค านวณโดย: ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

สถานการณเมองของไทย

8

POLICY THINKERPOLICY THINKERPOLICY THINKER

เมองของไทย คอบานของเรา

ประเทศไทยทกวนนไมใชชนบทอกตอไป บานเมองกลายมาเปนเมอง นคร และมหานครมากขน ประชากรในเขตเมองใหญและเขตเทศบาลทกประเภทรวมกนมจ านวนมากราวครงหนงของทงประเทศ และหากนบรวม อบต. ทมรายไดสงดวยแลว กจะยงเกนกวาครงหนง ดวยเหตน จงยงมโอกาสดๆ อกมหาศาลทรอเมอง นคร มหานคร ของเรา พรอมๆ กบมปญหาอกนานปการทจะตองบ าบดแกไขตอไป

อยางไรกด การบรหารและการพฒนาของประเทศไทยในปจจบนกลบยงมลกษณะรวมศนย ไมไดมอบหมายใหเมองและจงหวดเปนหนวยหลกในการพฒนาประเทศ กลบใชแตกรมและกระทรวงเปนส าคญ ดงนน หากจะวางแผน พฒนาและแกปญหาเมองใหดจรง จะตองปฏรปใหพนทกลายเปนหนวยหลกในการพฒนาเสยกอน

เฉพาะหนาน คนในเมองจะตองสรางเมองดวยตนเองมากขน ตองรกเมอง มจตอาสาเพอเมอง รวมกนดแลพฒนาเมอง ท าใหบรรดาเมองทงหลายของไทยเปนเสมอน “บาน” ของเรา สรางเมองโดยชาวเมองและเพอชาวเมองใหมากขน โดย "บาน" ตางจาก "เมอง" ตรงทม "โอกาส" ใหสมาชกในการดแลตนเองและมความ "จ าเปน" ทสมาชกจะตองปกครองตนเองหรอพฒนากนเองไปพรอมกน จตส านกของการรก “เมอง” เสมอนเปน “บาน” ของตวเอง เปนสงทจะตองรกษาเอาไวและขยายไปใหถงเมอง นคร และมหานครดวย แตขณะเดยวกน คนในเมองกไมควรจะหลกหนหรอปฏเสธฝายราชการ แตควรสมานความรวมมอและดงภาครฐมาเปนแนวรวมการพฒนา

ศ.ดร. เอนก เหลาธรรมทศน อธการบดวทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

9

อนง ประเทศไทยควรสรางสงทเรยกวา "ผสรางบาน แปงเมอง" คนเหลานจะเปนขาราชการกได เปนผน าทองถนกได จะเปนคนธรรมดากได เปนผน าหรอสมาชกของประชาสงคม จะเปนคร อาจารย นกวชาการกได หรอแมกระทงเปนชาวบานธรรมดากยงได แตคนเหลานจะตองเปนเจาของเมอง จะตองรกเมอง จะตองมความเปน “เมองนยม” เราจะตองสรางหลกนยมใหม เปนหลกนยมทรกเมอง เชดชเมอง ชนชมเมอง อาจกลาวไดวา คนเหลานคอ "นาย" และ "พล" ประจ าการของเมองทจะรวมมอ สรางสรรคและพฒนาเมองรวมกบราชการและทองถน และภาคเอกชนในแทบทกดาน

บรรดา "ผสรางบาน แปงเมอง" ตองมองถงโอกาสของเมองเปนหลก ไมมองแตปญหา คดเชงบวก กลาน าสวนราชการและทองถน โดยเนนการน าทางความคดและปญญาอยางสภาพ ไมแขงกราว สนทดเปนพเศษในการท างานอยางไมเปนทางการแตไดผล พรอมทงเคารพกฎระเบยบและกฎหมาย

กลาวโดยสรป ในการบรหารและการพฒนาเมองทกวนน ไมเพยงแตจะตองอาศยเงน และบคลากรของภาครฐและทองถนเปนพนฐาน ไมเพยงแตจะตองมความรและวสยทศนของทางการซงเพรยบพรอมไปดวยศลปวทยาและเทคโนโลยเทานน หากยงจะตองอาศยการปลกฝงความรกเมอง นยมเมอง และภมใจในเมอง ใหคนอยากอาสามาพฒนาเมองดวย สงนจะเปนหลกนยมใหมทจะเคยงคไปดวยกนกบ "ชาตนยม" ทปลกฝงกนมานานแลว

เมองของไทย คอบานของเรา

10

MAYOR PERSPECTIVEMAYOR PERSPECTIVEMAYOR PERSPECTIVE

การพฒนาเมองในทศนะผน าเมองยคใหม

เมองนาอย กายภาพกส าคญ แตส าคญกวาคอคน ผพฒนาเมองทกคนตางมเปาหมายมงสเมองนาอยเปนส าคญ เรองกายภาพหรอโครงสรางพนฐานของเมอง เปนสงทตองท าอยแลว แตขอนแกนไมใชเมองทมแคถนนดๆ มสายไฟลงดน องคประกอบของเมองนาอยทส าคญทสด คอ “คน”

เมองจะนาอยได ตองผานกระบวนมสวนรวมของคนใหมากทสด ขอนแกนวนนจงมเวทภาคประชาชนหลายรอยเวท ทส าคญทสดคอ เวทสภาเมอง ทกโครงการผานการโตเถยงของผมสวนไดสวนเสย ทกเรองทเปนเรองความขดแยง เมอผานกระบวนการสภาเมอง จะสามารถแกไขไดหมด ฉะนน เมองนาอย จงไมใชแคโครงสรางพนฐานดเทานน แตเปนเรองของ คนเมองทตองรกกน เขาใจกน ผานกระบวนการมสวนรวมของเมองไปดวยกน

การกอตงบรษทพฒนาเมอง หรอ kktt เพอระดมทนสรางระบบขนสงมวลชนในเมองขอนแกนดวยตนเอง ขณะนโครงการไดรบการอนมตแลว บรษทตงแลวดวยการระดมทนจากเอกชนคนละ 10 ลานบาท จ านวน 20 แหง ทนจดทะเบยน 200 ลานบาท สงส าคญทท าใหโครงการเดนหนาตอได ทงๆ ทไมใชอ านาจหนาทททองถนจะท าได แตเพราะความรวมมอของคนขอนแกน การถกทอทงภาคเอกชน ภาคประชาชน ผานกระบวนการมสวนรวมหลากหลายเวท จนวนนรฐสวนกลางตองยอมรบและอนมตใหเดนตอได ซงสะทอนใหเหนวา การขบเคลอนเมอง แมจะตดขดกฎระเบยบ แตหากคนในเมองส ประสานความรวมมอ ทายทสด คนในเมองยอมรปญหา รศกยภาพของตวเองไดทสด พรอมแกปญหา ตางจากคนของสวนกลางทสงมาทสดทายตองปรบตวเขาหาคนในเมอง

11

เมองจะพฒนาได ทองถนตองไมยอมจ านน ตลอด 10 กวาปทผานมา เปนทรกนวา พนทสามจงหวดชายแดนใต เกดปญหาความขดแยง มาตลอด อยางไรกตาม เทศบาลนครยะลา ใหขอคดทส าคญวา แมจะเกดอปสรรคแคไหน ทองถนตองไมยอมจ านนตอปญหา ยงเปนแรงผลกดนใหยะลาตองเรงพฒนาตวเอง ปจจบนเมองยะลาไดพฒนาเมองดวยหลก 6 Cs คอ Cleanness เมองยะลา เปนเมองแหงความสะอาดมาแตอดต ฉะนนความอย

รอดของเมอง ขนอยกบความสะอาดของเมอง ใหความส าคญกบการลดขยะ มากกวาแยกขยะ ตองสรางใหคนยะลารสกเปนเจาของเมอง (sense of be-longing) เพอดแลไมใหใครท าใหเมองสกปรก

Collaboration เนองจากเมองมลกษณะพเศษ คอสงคมทเปนพหวฒนธรรม การมสวนรวมจงส าคญ เพราะจะสามารถตอบโจทยใหกลมคนในสงคมจดการมสวนรวม ตงแตในระดบชมชน ประชมประจ าเดอน จนถงระดบสภาประชาชน วาระของเมอง (city agenda) จะถกขบเคลอนผานเวทเหลาน

Connectivity การเชอมโยงของคนในสงคม เนนเรองจราจร เชอมโยงคนใหเขาหากน

Culture ใหความส าคญกบวฒนธรรม เอกลกษณของยะลา คอ การอยรวมของคนสามเชอชาต ทองถนจงใหความส าคญกบทกศาสนาอยางเทาเทยม ด าเนนการตอยอดวฒนธรรมใหเปนรายได เชน การจดงาน มลาย เดย ออฟยะลา และจะตอยอดรวมกบมาเลเซย และอนโดนเซย พรอมปลกฝงใหเยาวชนเขาใจความแตกตางศาสนา

Competitive ความสามารถในการแขงขน ทมเทงบประมาณการศกษา การพฒนาทรพยากรมนษย การเรยนภาษาองกฤษ ท าวจยสนคาเกษตร เชน สมโชกน พรอมเปดตลาดสนคาในตางประเทศ เพอใหคนยะลามความไดเปรยบทางการแขงขนได

Comfort ท าใหคนยะลา มความสขกายสขใจเมอยงอยยะลา

พงษศกด ยงจนมเจรญ นายกเทศมนตรเทศบาลนครยะลา ธระศกด ฑฆายพนธ นายกเทศมนตรเทศบาลนครขอนแกน

รศ.ดร.อดศร อศรางกล ณ อยธยา (ผด าเนนรายการ) อดตคณบดคณะพฒนาเศรษฐกจ

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

คณสมบตของผน าเมองยคใหม

1. ผน าตองมส านกรกทองถน 2. ผน าทองถน ตองแยกเรองระหวางเรองสวนตว ( individual)

และเรอง สวนรวม (public) 3. ผน าตองไมหลงตวเอง สามารถฟงค าเตอนได 4. ผน าตองยดหยดตอสกบปญหาและยดเคยงขางประชาชน 5. ผน าตองใหความส าคญกบการสรางการมสวนรวมใหมากทสด 6. ผน าตองมวสยทศน 7. ผน าตองพฒนาตวเองอยางสม าเสมอ 8. ผน าตองท างานหนก มส านกความผดชอบ 9. ผน า ตองสรางผน า ผน าตองสรางคนรนใหมเสมอ

การพฒนาเมองในทศนะผน าเมองยคใหม

12

CIVIL SOCIETY & URBAN INNOVATIONCIVIL SOCIETY & URBAN INNOVATIONCIVIL SOCIETY & URBAN INNOVATION

ภาคประชาสงคมกบนวตกรรมเมอง

Social Enterprise กบการอนรกษและพฒนาเศรษฐกจเมองจนทบร

ชมชนรมน าจนทบร เปนชมชนเกาในจงหวดจนทบรทใชกระบวนการอนรกษอยางมสวนรวมภายใตแนวคดกจการเพอสงคม (Social Enterprise) มาใชจนเกดผลอยางเปนรปธรรม โดยมหลกคดคอ ชมชนจะตองรวมเปนเจาของ และรวมรบผลประโยชนทางเศรษฐกจโดยตรงจากการอนรกษ โดยเรมจากการกอตงบรษทชมชนภายใตชอ “บรษท จนทบรรกษด จ ากด แลวจงเรมออกแบบ ปรบปรง ฟนฟอาคารสถาปตยกรรมเรอนไมเกาเพอพฒนาเปนโรงแรมในลกษณะแหลงเรยนรทางประวตศาสตร (Historic Inn) และระดมทนจากผถอหนซงเปนคนในชมชน ตลอดจนปรบปรงพนทท วทงชมชนใหกลายเปนแหลงทองเทยวทางประวตศาสตรแหงใหม สรางรายไดใหแกชาวบาน ความส าเรจทเกดขนท าใหพนทดงกลาวกลายเปนตวอยางของการอนรกษยานชมชนเกาในนาม “จนทรบรโมเดล”

อ.ธป ศรสกลไชยรก อาจารยประจ าสถาบนอาศรมศลป อ. ปารชาต ออนทมวงศ นกวชาการอสระ ผด าเนนรายการ

13

สาดสเมองสาย ศลปะกบการพฒนาเมองสายบร

สายบร ลคเกอร (Saiburi Looker) เปนการรวมกลมของคนรนใหมในพนททเฝามองปรากฏการณความเปลยนแปลงทเกดขนในเมองสายบร จนน าไปสการฟนฟความสมพนธของคนในชมชนและคนหาค าอธบายความสมพนธทางกรเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมผานเรองเลาจากผคนหลากหลายทถายทอดถงตวตนของคนสายบรและความเปนสายบรตงแตอดตจนถงปจจบน การรวมตวดงกลาว นอกจากมเปาหมายเพอคนหารองรอยและท าความเขาใจทมาทไปของตนเองแลว ยงมเปาหมายเพอสรางความเขาใจกบบคคลทงทเปนคนในพนทและ

บคคลภายนอกโดยสอสารผานกจกรรมทางศลปะเปนหลก รวมถงสอสมยใหม อาท หนงสน และสอ Social Media อนๆ เพอใหมพนทแลกเปลยนความคดเหนของคนทมความแตกตางทางดานชาตพนธ ศาสนา น าไปสการลดความขดแยง สรางสงคมทเขมแขง มสขภาวะทดและยงยน

อานส พงษประเสรฐ ประธานกลม Saiburi Looker

ภาคประชาสงคมกบนวตกรรมเมอง

14

มอเยน เมองเยน เปนการรวมตวของอาสาสมครทตองการเพมจ านวนพนทสเขยวในเมองเชยงใหมทปจจบนเรมประสบปญหามลพษและความแออด โดยใชแนวคดในการจดกจกรรมทสนก สรางแรงบนดาลใจและความสนใจใหคนเชยงใหมไดลงมอพฒนาพนทสเขยวของเมองรวมกน คอ แคมเปญทาปลกตนไมผานสอสงคมออนไลน การใชบคคลมชอเสยงเพอจงใจคนใหมารวมกจกรรม รวมทงก าหนดบทลงโทษทสนกสนานอยางการใหกระโดดน าคเมองเชยงใหมกรณทผใดท าตนไมทตนปลกตาย กจกรรมเหลานมสวนส าคญในการหลอหลอมใหคนในพนทเกดความรบผดชอบและมส านกในการอนรกษสงแวดลอมโดยเตมใจ จนถงปจจบน กจกรรมของกลมมอเยน เมองเยนประสบความส าเรจมาก โดยสามารถขยายจ านวนผเขารวมโครงการไดเปนจ านวนมาก ทงยงพฒนาไปสการประสานความรวมมอกบหนวยงานภาครฐสวนทองถนในพนทมากขนอกดวย

ฐตยากรณ นาคกลนกล กลมมอเยน เมองเยน

Social Media ระดมพลงคนเมองเชยงใหม

ภาคประชาสงคมกบนวตกรรมเมอง

15

บานสวนกง อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา ชมชนชายฝ งอาวไทยตอนลางทหลอเลยงเมองสงขลามาอยางยาวนานก าลงเผชญกบภยคกคามทงจากธรรมชาตและน ามอมนษย ซงทผานมา การขบเคลอนประเดนดานสงแวดลอมมกเนนไปในเชงลบทงการตอสและตอตาน แตกลบไมไดผล การขบเคลอนประเดนดานสงแวดลอมเชงบวกจงถกน ามาใชผานภาคประชาสงคมในพนทซงพยายามพฒนาชมชนบานสวนกงใหเปนพพธภณฑธรรมชาตเพอการศกษาโดยรวมมอกบนกวชาการในการออกแบบวางผงพพธภณฑใหสอดคลองกบบรบทการพฒนาของพนท มเปาหมายเพอสรางกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนสรางการเรยนรรวมกนอยางยงยนและไมเบยดเบยนธรรมชาต

ศทธดา วงศเทยมชย นกภมสถาปตย

กตตภพ สทธสวาง ศนยเรยนรวถธรรมชาตเพอชมชน

พพธภณฑธรรมชาตบานสวนกงกบการพฒนาเมองอยางยงยน

ภาคประชาสงคมกบนวตกรรมเมอง

16

Inclusive Business กบการพฒนายานเมองส าราญราษฎร

การรกษาและฟนฟยานเมองเกาทเคยเปนแหลงพาณชยกรรมและยานศลปวฒนธรรมทส าคญของเมองใหคงอยไดในยคปจจบนสามารถท าไดหลายวธ แนวคดธรกจแบบมสวนรวม (Inclusive Business) เปนแนวคดหนงทถกน ามาใชเพอเชอมโยงชมชนกบการทองเทยว เนนใหเกดการกระจายรายไดจากการทองเทยวไปสชมชนดวยการสรางธรกจการทองเทยวทเชอมโยงคนในชมชนเขาสหวงโซคณคา (Value Chain) ของอตสาหกรรมการทองเทยว ผลทไดจงเปนการสรางธรกจรวมกน ดงเชน Once Again Hostel โฮสเทลเพอชมชนเมองยานส าราญราษฎรทรเรมโดยศานนท หวงสรางบญ ซงปรบปรงโรงพมพเกามาเปนทพกส าหรบนกทองเทยว ซงตงอยใจกลางเกาะรตนโกสนทรและมจดเดนตรงทผสานเสนหทางวฒนธรรมของชมชนโดยรอบ 4 ชมชนทก าลงจะหายไป กจกรรมลกษณะนชวยใหชมชนไมละทงมรดกทสบทอดกนมา ทงยงเปลยนมรดกเหลานใหเปนทนทมศกยภาพ สามารถสรางมลคาจากการทองเทยวได อนจะท าใหชมชนมความเปนอยทดและลดชองวางระหวางรายไดไดอกทางหนง

ศานนท หวงสรางบญ เจาของธรกจโฮสเทลเพอชมชน

ภาคประชาสงคมกบนวตกรรมเมอง

17

HEALTH & WELL BEING IN METROPOLIS HEALTH & WELL BEING IN METROPOLIS HEALTH & WELL BEING IN METROPOLIS

สทธการมสขภาวะทดในเมองใหญ

สงทอยากจะโยงคอเรองสขภาพกบการพฒนาเมอง สองเรองนไปดวยกน ประเดนคอ คณจะมสขภาพดคณพงแคหมอกบการดแลตวเองไมได คณตองดแลสงแวดลอมของคณดวย เราเชอวาสขภาพจะดไดคณกตองออกแบบสงแวดลอมทดดวย ทท าใหสขภาพด สงแวดลอมทจะพดวนนคอเรองของเมอง

เรองสขภาวะนนคนทวไปอาจจะมองเปนเรองสขภาพดไมดของคนๆหนง แตในระดบเมองนน สขภาพดของคนๆ หนงท าใหสขภาพของอกคนดไปดวยหรอไม เชน การขบรถตดแอรท าใหคนขางในรถเยนแตท าใหอากาศภายนอกรอนขน รถเมลรอน คนขบตกๆ รอน มประเทศไหนทเรยกรถเมลวารถเมลรอน รถเมลรอนนนรอนเพราะตวรถเมลรอนเองหรอรอนเพราะรถทอยโดยรอบท าใหอากาศรอนขน เพราะฉะนน ความส าคญของเรองสขภาพคอการถามวา การทตวคณดแลว ท าใหคนอนแยลงหรอเปลา ผมคดวานเปนค าถามส าคญทผมพดตลอดเวลาเรองเมองและการเมองของเมอง ประเดนนยงเปนแคเรองตวคณกบคนอน แตในค าถามระยะยาวกวานน คอถามวาสขภาพดแลวยงยนไหม เรองความยงยนของเมองกตามมา จากแนวคดการพฒนาเมองแบบ Sustainability วนนพฒนามาส Resilience แลว เชน ฝนตกน าทวม วนพรงนจะฟนไหม

หวใจส าคญทผมพยายามจะบอกกคอ เวลาทเราพดถงเรองการเมองในเมองหรอ Urban Politics เปนการพดถงชวต พดถงการใชชวตนแหละ การเมองของการมชวตอย อาจจะไมไดพดเรองใหญโตประเภทอ านาจอธปไตย การแบงสรรอ านาจระหวางบรหาร ตลาการ แตพดถงค าถามงายๆ วาสงทเกยวของกบชวตของคณ น า อากาศ ทพก จะท าใหดอยางไร ไมไดตงตนทวาหนวยราชการหนวยไหนมหนาทอะไร แตถามกอนวาอะไรทท าใหเกดสขภาวะทด (Well-Being) รอบตวคณ แลวคณเกยวของกบตรงนนอยางไร

ผศ.ดร.พชญ พงษสวสด อาจารยประจ าคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

18

ยกตวอยางเรองการสรางคอนโดมเนยมจ านวนมากในปจจบนวาก าลงจะกอใหเกดวกฤตกบสขภาวะของคนเมองอยางยงในเรองการกน คอนโดมเนยมสรางขนโดยท าลายตลาด ก าจดแผงอาหารรมทางออกไป แตไมมคอนโดมเนยมแหงใดคดสรางศนยอาหารในคอนโดขนมาทดแทน เพราะกลวเรองแมลง ทกวนน คนเมองจงก าลงเผชญวกฤตของการไมมอาหารทคณภาพดและราคาเขาถงไดทานในเมองใหญ เพราะนอกจากคอนโดมเนยมแลว การพฒนาเมองในแนวทางของผงเมองทคดแตวา Public Space จะตองเปนแตสวนสาธารณะ พนทสเขยว ลานออกก าลงกาย แตไมมใครคดถงการสรางหรอรกษาพนทในการรบประทานอาหาร ทกวนนสญญาณของวกฤตอาหารในเมองใหญมใหเหนแลวจากการทคนทอาศยในคอนโดมเนยมราคาหลกลานตองมายนซออาหารรมถนน

สทธการมสขภาวะทดในเมองใหญ

19

หนงสอแนะน าหนงสอแนะน าหนงสอแนะน า ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

เมอง ยอนคด มงสอนาคต ศ.ดร. เอนก เหลาธรรมทศน

ทนทางสงคมกบการพถนาเมอง ศ.ดร. อานนท กาญจนพนธ

เมองขวางน า ศ. กตตคณ เดชา บญค า

จดหนงสอเมอง

วธการสงซอ 1. Inbox ทาง Page Facebook : ศนยศกษามหานครและเมอง ตลอด 24 ชวโมง 2. ตดตอเบอร 02-938-8826 ในเวลาราชการ

20

21

ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต ภายใต แผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง (นพม.) หรอ Future Urban Development (FURD) รวมกบมลนธสงเสรมปญญาสาธารณะ (CPWI) โดยการสนบสนนของ ชส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทางแผนงานฯ มความสนใจดานการพฒนาเมอง คลงปญญาเรองเมอง สรางเครอขายการพฒนาเมอง อกทงมการสอสารความรททางแผนงานฯไดท าการศกษา วจยสสาธารณะ

โลโกของแผนงานฯ ยงไดสอถงความเปนแผนงานฯและทศทางการท างานไดอยางชดเจน โดย F U R D ทปรากฏในโลโกนนเปนอกษรยอของFuture Urban Development เมอพจารณาถงสโลโกทปรากฏสเขยวสอถงการงอกงามตามธรรมชาต และสน าตาลสอความหมายถงผนดนอนอดมสมบรณ เปนการคาดหวงทตองการเหนการพฒนาเมองทไมเพยงรดหนาในทางวตถเทานน หากยงตองใสใจถงการพฒนามตอนๆไปพรอมกน เพอมงสเมองทสมดล สรางความสขแกผคนอยางยงยน นอกจากน ทตวอกษร D ของโลโกนนถกออกแบบใหมลกษณะคลาย “ลกยางนา” เพอสอความหมายถงความสามารถในการเจรญงอกงามในยามทเมลดลกยางทอดลงบนผนดน การเตบโตดงกลาวเปรยบเสมอนกบการท างานของแผนงานฯ ทมงเนนดานการพฒนาเมอง มงมนหวานเมลดพนธแหงความรจากงานวจยสสงคม ดวยความเชอมนถงศกยภาพของทองถน ทแตละแหงนนอดมไปดวยความรมรวยในมตตางๆอนเปนเอกลกษณ นอกจากนทางแผนงานฯยงขอรวมเชดชความรกความภาคภมใจในทองถน ใหผลหนอจากผนดนของทองถน กอนเบงบานเปน “ผสรางบานแปงเมอง” ทแกลวกลา ใหรมเงาและความผาสกกบผคนในทแหงนน

ศนยศกษามหานครและเมอง ศนยศกษามหานครและเมอง ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสตวทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสตวทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

22

ผอ านวยการศนยศกษามหานครและเมอง : ยวด คาดการณไกล บรรณาธการ: ยวด คาดการณไกล เรยบเรยง: จฑามาศ พลสวสด ณฐธดา เยนบ ารง อรณ สถตพงศสถาพร ปาณท ทองพวง รปเลม: จฑามาศ พลสวสด ปทเผยแพร: ตลาคม 2559

furd-rsu.org

ทอยตดตอ ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

637/1 อาคารพรอมพนธ 1 ชน 4 ถนนลาดพราว แขวงจอมพล เขตจตจกร กทม. 10900

www.facebook.com/furd.rsu

@furd_rsu

FURD RSU

02-938-8826

02-938-8864