KIẾN TRÚC HY LẠP

Kiến trúc Hy Lạp cổ đại ra đời và hình thành trên một vùng đất đai rộng lớn,

bao gồm miền Nam bán đảo Balkans, các đảo nhỏ ở vùng biển Aegaeum, khu

vực Tiểu Á, vùng ven biển Hắc Hải, Ý, Sicilia, Pháp, Tây Ban Nha và Ai Cập.

Lịch sử các giai đoạn kiến trúc :

A- Thời kỳ Tiền Hy Lạp : Từ 3000 TCN

B- Thời kỳ Hy Lạp chính thông : 650 – 30 TCN

I – THỜI KỲ TIỀN HY LẠP (3000 – 1100 TCN)

Đặc điểm kiến trúc :

1- Giai đoạn Aegea : đến nay hầu như không còn dấu tích.

2- Giai đoạn Creta và Mycenea :

- Xây cất có chiều sâu, có lầu và cầu thang.

- Mái bằng , các phòng liên kết dễ dàng với nhau qua những sân trong và

giếng trời.

- Có hệ thống kênh cấp thoát nước.

- Nhiều trang trí bằng sơn, cửa cung điện đều 2 cánh, tráng lệ, sang trọng.

- Cột – kèo gỗ, lanh tô gỗ hay đá lớn không gọt đẽo. Tường dày.

CÔNG TRÌNH KIẾN TRÚC TIÊU BIỂU

THỜI KỲ TIỀN HY LẠP

1- CUNG VUA MINOS Ở KNOSSOS

Cung điện Knossos

1- CUNG VUA MINOS Ở KNOSSOS

Lâu đài Knossos

1- CUNG VUA MINOS Ở KNOSSOS

Những gì còn sót lại của cung điện Knossos

2- THÀNH TIRYNS

Trên đỉnh một ngọn đồi đá vôi, lãnh chúa của vùng đã xây dựng lên một lâu đài với

những bức tường dày đặc và khổng lồ. Các bức tường cao khoảng 10m và dày đến 8m,

với khối nặng 13 tấn.

3- CỔNG SƯ TỬ

Có lanh tô nhịp 3,5m, cao 1m, dày 2,5m, phía trên có một cuốn giả trang trí 2 con sư tử

đã và một cột đá kiểu Mycenea.

4- KHO BÁU CỦA ATREUS ( LĂNG AGAMENON)

Gồm 1 vòm đá xây bằng 34 vòng đá rất đẹp. Chiều cao 16m, đường kính 14,5m.

II – THỜI KỲ HY LẠP CHÍNH THỐNG

Đặc điểm kiến trúc :

- Xuất hiện các loại hình kiến trúc công cộng như quảng trường tôn giáo

Acropolis, quảng trường thương mại Agora, đền thờ, nhà hát, kịch trường,

phòng nghị sự, sân vận động …

- Xử lý hình thức bên ngoài đạt trình độ nghệ thuật cao : Phân vị đường nét,

gờ chỉ hài hòa duyên dáng; Vận dụng biện pháp hiệu chỉnh thị sai, sử dụng

nhuần nhuyễn màu sắc, sáng tối.

- Sử dụng các thức cột Doric, Lonic, Corinthien, Cariathide

- Kiến tạo : Dùng hệ dầm, tường, cột với tường cột đá, vì kèo gỗ, ngói đá.

CÔNG TRÌNH KIẾN TRÚC TIÊU BIỂU

THỜI KỲ HY LẠP CHÍNH THỐNG

Quần thể kiến trúc công cộng phổ biến Agora – quảng trường công cộng, mang tính

dân dụng. Diện tích các Agora chiếm khoảng 5% diện tích đất thành phố.

Agora ở Miletus

Những Agora “đời đầu” có hình dạng bất quy tắc nhưng từ cuối thế kỷ 4TCN trở đi,

nó có dạng hình học nhất định và được bao vây bởi các hàng cột thức 2 tầng. Ở

giữa Agora có đặt bàn thờ và tượng thần. Các Agora quan trọng có thể kể đến là

Agora ở Miletus, Megalopolis, ở Asoss và Knid.

Acropol là những quần thể kiến trúc với nhiều đền đài, được xây dựng trên những khu

đồi cao. Các Acropol được xây dựng thêm các nhà hát ngoài trời có thềm dốc bậc ở

các khu vực chân núi.

Quần thể đền đài Acropolis gồm có cổng Propylaea đền Erechtheion, đền Nike và

đền Parthenon nằm trên đỉnh núi ở độ cao 156m so với mực nước biển, được xây

duwjgn vào khoảng thời gian từ 467 đến 407 TCN. Nó còn được gọi là Cecropia.

Đền thờ Hy Lạp cổ đại có đặc diểm là nhiều cột chạy vòng phía bên ngoài, hay nói vui

là “bị ám ảnh bởi các loại cột” . Các loại hình đền đài này có những dạng nhất định,

tùy vào mức độ “dày đặc” của cột.

Các loại đền đài Hy Lạp cổ đại

1- Đền thờ Themis

Những gì còn sót lại của Đền Themis – Loại đền cổ nhất có dạng hình chữ nhật, lối vào

chính ở cạnh ngắn và có hai cột ở chính cạnh ngắn, gọi là dạng cột đôi ở hiên (Distyle).

2- Đền Artemis

Loại đền cổ thứ hai có dạng tương tự như trên, một dạng biến thể của Distyle có thêm hai

cột ở cạnh ngắn phía sau nữa, gọi là dạng cột đôi ở hiên cả 2 phía. Điển hình là đền thờ

thần Artemis ở Ephesus (hình trên)

3- Đền Silinus

Loại đền cổ thứ ba giống loại đền thứ nhất, nhưng thay vì hai cột mà là bốn cột ở phía

trước, gọi là dạng hàng cột mặt trước (Prostyle). Như ngôi đền Silinus (hình trên)

4- Đền Amphi Prostyle

Loại đền tiếp theo giống loại đền thứ hai, nhưng có bốn cột ở cạnh ngắn phía trước và

bốn cột ở cạnh ngắn phía sau, gọi là loại hàng cột cả hai đầu (Amphi-Prostyle)

5- Đền Tholos

Loại đền hình tròn, vành ngoài có hàng cột vòng tròn quanh gọi là Tholos.

5- Đền Tholos

Tái hiện lại đền Tholos.

6- Đền thờ thần Zeus

Loại đền hình chữ nhật có tường chịu lực là chính, nhưng mặt ngoài tường ghép thêm

các cột, gọi là loại đền Pseudo-Peripteral. Như đền thờ thần Zeus ở Olympia.

6- Đền Parthenon

Loại đền hình chữ nhật có một hàng cột chạy ở vành ngoài chu vi công trình, gọi là loại

đền có các hàng cột bao quanh (Peripteral). Như đền Parthenon ở Athena

7- Đền Erechtheion

Đền Erechtheion được xây dựng từ năm 424 - 406 trước công nguyên.

7- Đền Erechtheion

Khác với đền Parthenon: mạnh mẽ, cao lớn mặt bằng hoàn toàn đối xứng với thức cột Doric;

đền Erechtheion nhỏ hơn, đứng nép bên cạnh, duyên dáng với thức cột Ionic, và hàng cột

Cariatít - những cô gái nô lệ xứ Caria, mặt bằng đền ở thể tự do không đối xứng.

Sự hình thành và phát triển của các loại cột

- Cột ở các công trình kiến trúc Hy Lạp cổ đại là hệ thống của sự tỷ lệ và

cách thức trang trí cột. Đây là cách người Hy Lạp cổ đại tìm kiếm đến cái

đẹp lý tưởng.

- Có 3 loại cột cơ bản trong kiến trúc Hy Lạp : Cột Doric, cột Ionic và cột

Corinth. Những kiểu cột Hy Lạp đã mang đến cho kiến trúc một sức sống,

chịu đựng được thử thách của thời gian, biểu trưng cho vẻ đẹp và sự tinh tế

của kiến trúc cổ điển. Thiết kế cột trong các công trình Hy Lạp cổ đại được

xem như một biểu tượng của kiến trúc cổ điển.

1- Cột Doric

- Cột Doric là loại cột cổ nhất và đơn giản nhất

trong hệ thống các kiểu cột cổ điển. Doric hình

thành từ một trụ thẳng đứng phình to ở đáy.

Kiểu cột này không có phần đế cột và cũng

không có phần đầu cột.

- Vẻ đẹp thức cột này thường được so sánh với

vẻ đẹp khỏe mạnh của người đàn ông cường

tráng. Kiểu cột này được sử dụng ở tầng dưới

cùng của đấu trường Colosseum của người La

Mã vì có khả năng chịu lực cao nhất.

2- Cột Ionic

- Cột Ionic mang dáng dấp nữ tính, mảnh dẻ và giàu

tính trang trí hơn cột Doric. Cột Ionic có 24 gờ sống

đứng trong khi cột Doric chỉ có 20 gờ, tỷ lệ đường

kính cột trên chiều cao cột là 1:9.

- Cột này có thêm đế cột ở phía dưới và đầu cột có

hình đệm nhỏ, phía trên có hình xoắn ốc loe ra rồi

cuộn vào trong. Các dầm ngang của cột Ionic được

phân vị theo chiều ngang thành ba dài.

3- Cột Corinth

- Cột Corinth ra đời sau hai cột trên, vào

khoảng thế kỷ thứ 5 TCN, cũng là loại cột

giàu tính trang trí, đầu cột có nhiều chi tiết

hoa lệ, giống như một lẵng hoa nhiều

đường uốn lượn.

- Cột này do kiến trúc sư Callimachus sáng

tạo. Cột này có ưu điểm hơn hai cột trên là

đối xứng nhiều chiều và có thể cảm nhận

được trong không gian.

Cột Doric, Cột Ionic, Cột Corinth

THE END