ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΤΥΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

1

Περιεχόμενα

1. Νερό: πηγή ζωής

2. Το νερό συστήνεται

3. Το νερό στη γλώσσα μας

4. Το νερό στη λαογραφία

5. Το νερό στη θρησκεία

6. Το νερό στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία

7. Η σπουδαιότητα του νερού στη ζωή (το πείραμα με τα

μαρουλόφυλλα)

8. Το νερό ως μεταφορέας ύλης (το πείραμα)

9. Το νερό στη διατροφή μας.

10. Ιαματικές πηγές

11. Η συνάντηση και η επιστολή προς το Δήμαρχο Σκιάθου

12. Η επιστολή στο διευθυντή της ΔΕΥΑΣ και η απάντηση

13. Λειψυδρία και υπερκατανάλωση νερού

14. Η ύδρευση στη Σκιάθο

15. Ρύπανση νερού

16. Θαλασσογραφίες από Σκιαθίτες καλλιτέχνες στο

«Αρχιπέλαγος»

17. Παγκόσμια ημέρα νερού

18. Ποιήματα και τραγούδια για το νερό

19. Σκέτς: «Τα δάση κάνουν τις θάλασσες»

20. Παιχνίδια με το νερό

21. Παρουσίαση του προγράμματος στο Βόλο.

22. Παρουσίαση του προγράμματος στη Σκιάθο

2

Ομάδες εργασίας (Δ1 και Δ2 1ου Δημ.

Σχολείου Σκιάθου)

Τμήμα Δ1:

Βροχοσταλίδες

Μίχα Κλειώ

Καψάλας Αλέξανδρος

Κεφαλά Μαρία

Μπάνο Μάριος

Βοργατζίδου Βασιλική

Σταγονίτσες

Ζήκου Σωτηρία

Πρέκας Απόστολος

Αϊβαλιώτης Χρήστος

Κόλλια Σοφία

Κεφαλάς Μιχάλης

Υδρόβιοι

Βογιατζή Μαριαλένα

Αρμαμέντου Ιωάννα

Γεωργόπουλος Χρήστος

Κανταράκιας Παναγιώτης

Κατσάμπας Θεοφάνης

Νερουλάδες

Ράπτη Αθηνά

Γκίστη Λουμιάνα

Χούμας Σωκράτης

Δερβένη Νικολέτα

Παντέρας Σεμπάστιαν

3

Τμήμα Δ2

υδρόσαυροι

Μπότσαρη Αλκυόνη

Τσουρού Αναστασία

Τσολοβίκος Γιάννης

Τσορμπατζόγλου Παναγιώτης

Νοφούλλα Σονίλα

υδρομέδουσες

Χατζή Δήμητρα

Τριανταφυλλοπούλου

Μαρίνα

Τουρναβίτη Θεοφανία

Σταματά Αλεξάνδρα

Ντεμίρι Τζοάνα

Κατσούλη Ντενίσα

υδροστρόβιλοι

Χούμας Αλέξανδρος

Τάσσος Γιώργος

Γκιώνης Φώτης

Ντάσι Φαριέλα

Τσάνι Νίκο

υδρολούλουδα

Αρμαμέντου Ηλιάνα

Μιτζέλου Μαγδαληνή

Ντίξον Τζέιντ

Μίλε Ζέλα

Πασχάλης Δημήτρης

Συντονιστές δάσκαλοι:

Καραπαναγιώτης Σπύροςυδρόφιλοι

Ελευθερίου Αικατερίνη

4

5

Από το βιβλίο:

«Παιδιά, ας μιλήσουμε για το περιβάλλον,

Συντονισμός Έκδοσης:

Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων

Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης

6

Το νερό συστήνεται

Είμαι πηγή ζωής! Αγαπώ όλα τα πλάσματα της φύσης, τα

φυτά, τα δέντρα, τα ζώα και τους ανθρώπους.

Τους δίνω τα ωφέλιμα συστατικά μου για να ζουν και να

μεγαλώνουν με υγεία.

Γεννιέμαι ολημερίς. Όλο σε κίνηση βρίσκομαι

Από την επιφάνεια της γης πάω μέχρι την ατμόσφαιρα και

ύστερα γυρνάω πάλι πίσω. Από τη θάλασσα τις λίμνες και τα

ποτάμια εξατμίζομαι. Γίνομαι μικρές μικρές σταγόνες και ύστερα

γίνομαι ατμός. Με τη βοήθεια της θερμοκρασίας του αέρα και του

ανέμου, ανεβαίνω ψηλά και γίνομαι σύννεφο.

Σκαρφαλώνω στα βουνά κι αφήνω τη βροχή να δροσίζει τα

δάση, τα χωράφια και τους ανθρώπους. Γίνομαι χαλάζι και χιόνι.

Φτάνω ως το έδαφος και γλιστράω βαθιά στο χώμα και γίνομαι

υπόγειο νερό. Τρέφω τις ρίζες των φυτών που με ρουφούν με

λαχτάρα, και πλουτίζω τη γη με νερό. Γίνομαι λίμνες και ποτάμια.

Γεννιέμαι ολημερίς. Όλο σε κίνηση βρίσκομαι.

βιβλίο «Γλώσσας»

Δ΄ Δημοτικού/ α΄ τεύχος

7

Το νερό των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών, ζεσταίνεται από τον ήλιο, εξατμίζεται και σχηματίζει τα σύννεφα.

Το νερό των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών, ζεσταίνεται από τον ήλιο, εξατμίζεται και σχηματίζει τα σύννεφα.

Τα σύννεφα μετακινούνται προς τα βουνά και το νερό πέφτει στη γη ως βροχή χαλάζι ή χιόνι. Εκεί γίνεται υπόγειο νερό, λίμνες και ποτάμια, απ’ όπου επιστρέφει στη θάλασσα.

Τα σύννεφα μετακινούνται προς τα βουνά και το νερό πέφτει στη γη ως βροχή χαλάζι ή χιόνι. Εκεί γίνεται υπόγειο νερό, λίμνες και ποτάμια, απ’ όπου επιστρέφει στη θάλασσα.

Φράσεις σχετικές με το νερό

Μπήκε το νερό στ’ αυλάκι: όταν κάτι ακολουθεί σωστή πορεία.

Κάνω μια τρύπα στο νερό: δεν καταφέρνω τίποτα.

Πνίγεται σε μια κουταλιά νερό: όταν κάποιος δεν μπορεί ν’

αντιμετωπίσει την παραμικρή δυσκολία.

Το αίμα νερό δε γίνεται: οι συγγενείς αλληλοϋποστηρίζονται.

Μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερού: καταπληκτική ομοιότητα.

Είναι σαν τα κρύα νερά: για άτομα νέα, ζωηρά και όμορφα.

Δε δίνει του αγγέλου του νερό: φιλάργυρος, τσιγγούνης.

Θολώνω τα νερά: παραπλανώ, αποπροσανατολίζω.

Πίνω νερό στ’ όνομά του: εκτιμώ, σέβομαι κάποιον.

Βάζω νερό στο κρασί μου: μετριάζω την οργή μου,

συμβιβάζομαι.

Χάνω τα νερά μου: βρίσκομαι σε αμηχανία λόγω αλλαγής

περιβάλλοντος.

Πίνω το αμίλητο νερό: μένω εντελώς σιωπηλός.

Λέω το νερό νεράκι: διψάω πολύ.

Ξέρω το μάθημα νεράκι: έχω διαβάσει πολύ καλά το μάθημα και

μπορώ να το λέω απ’ έξω.

Δίνω γη και ύδωρ: παραδίνομαι πλήρως στους εχθρούς.

Πάω προς νερού μου: πάω να ουρήσω.

Νερό της φωτιάς: ουΐσκι.

Όσα είπα νερό κι αλάτι: ας γίνουμε ξανά φίλοι8, τέλος οι

παρεξηγήσεις μεταξύ μας.

Σπάνε τα νερά: έφτασε η στιγμή του τοκετού.

Τον φέρνω στα νερά μου: κάνω κάποιον να συμφωνήσει μαζί

μου.

Σηκώνει νερό: έχει κι άλλα περιθώρια, επιδέχεται πολλές

ερμηνείες.

8

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΜΑΣ

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΜΑΣ

Πέρασε ο καιρός σαν νερό: πέρασε ο χρόνος πολύ γρήγορα.

Κουβαλάω νερό στο μύλο: συμβάλλω στην εξυπηρέτηση των

συμφερόντων κάποιου.

Λέξεις που παράγονται από τη λέξη νερό (και σύνθετες)

νερουλός

νερουλάς

νεροβάρελο

νερόβρασμα

νεροβράζω

νερόβραστος

νεροζύμι

νεροζύγι

νεροκάλαμο

νεροκανάτα

νεροκάρδαμο

νεροκολοκύθα

νεροκολόκυθο

νερόκρασο

νερώνω

νερόκοτα

νεροκούνουπο

νερόφιδο

νεροχελίδονο

νεροχελώνα

νεροποντή

νεροπότηρο

νεροπούλι

νεροπρίονο

νεροσωλήνας

νεροτριβή

νεροκουβαλητής

νεροκράτης

νερόκρινο

νερολαδιά

νερολεκές

νερολάπαθο

νερόλακκος

νερομάνα

νερομολόχα

νερομπογιά

νερομπούλι

νερόμυλος

νερόπιασμα

νερόπλυμα

νεροχαρής

Από το:

«Υπερλεξικό της

9

νεροφάγωμα

νεροχύτης

νέρωμα

Νεοελληνικής Γλώσσας»

υδαταγωγός

υδατάνθρακας

υδαταποθήκη

υδατικός

υδάτινος

υδατογράφημα

υδατογραφία

υδατογράφος

υδατογραφώ

υδατοκαλλιέργεια

υδατοκομία

υδατολογία

υδατομετρία

υδατοφράχτης

υδατώδης

υδατώνω

ύδρα

υδραγωγείο

υδραγωγός

υδραντλία

υδράργυρος

υδρατμός

υδραυλική

υδραυλικός

υδρεύομαι

υδροδυναμική

υδροηλεκτρικός

υδρόθειο

υδροθεραπεία

υδροθερμικός

υδροθήκη

υδροκεφαλία

υδροκέφαλος

υδροκίνητος

υδρολήπτης

υδρολόγος

υδρομέδουσα

υδρόμελι

υδρόσαυρος

υδροστρόβιλος

υδρόφιλος

υδρολούλουδο

υδατοστρόβιλος

υδατόστρωμα

υδατοσφαίριση

υδατοσφαιριστής

υδροπτέρυγο

υδρορροή

υδροσκόπος

υδροστάθμη

υδροστατική

υδροφράχτης

ύδρωμα

υδρία

υδροβιολογία

υδρόβιος

υδρογέφυρα

υδρογόνο

υδρογραφία

υδροδείκτης

υδροδιαλυτός

υδροδοτώ

υδροδοχείο

υδρόσφαιρα

υδροφοβία

υδρομέτρηση

υδρόμυλος

υδρονομέας

υδροπλάνο

υδροφόρα

υδρόφυτο

υδροχλώριο

υδροχόος

υδρόχρωμα

υδροχρωματίζω

10

Λέξεις που παράγονται από τη λέξη ύδωρ(και σύνθετες)

ύδρευση υδροστάσιο υδρόψυκτος

Παροιμίες για το νερό

Στην αναβροχιά καλό είν’ και το χαλάζι.

Δε φοβάται το βουνό απ’ τα χιόνια.

Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.

Μετά τη μπόρα ο ήλιος.

Κουβαλάει νερό με το κόσκινο.

Η κότα πίνει νερό, κοιτάει και το Θεό.

Τα ήσυχα ποταμάκια να φοβάσαι.

Σταλαγματιά, σταλαγματιά γεμίζει η στάμνα η πλατιά.

Στον καταραμένο τόπο το μήνα Μάη βρέχει.

Όποιος στην ξέρα περπατεί και θάλασσα γυρεύει, ο διάβολος

οπίσω του κουκιά του μαγειρεύει.

Το ακίνητο νερό βρωμάει.

Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται.

Σα δεις πλάτανο και βάτο τρέχει και νερό από κάτω.

Του αχάριστου η ψυχή τρύπιο πιθάρι μοιάζει, που το γεμίζεις με

νερό και μονομιάς αδειάζει.

Και το νερό είναι μαλακό, μα τρώει το βράχο το σκληρό.

Για θάνατο και για νερό, ποτέ μη βλαστημήσεις.

Διψασμένο άλογο πίνει και θολό νερό.

Όπως του Μάρτη τα βουνά ασπρίζουν απ’ τα χιόνια, έτσι

ασπρίζουν τα μαλλιά της νύφης απ’ τα χρόνια.

Πηγάδι που σε δρόσισε μην το πετροβολάς.

Μην περιμένεις να διψάσεις για να φέρεις νερό.

Αλί στη βρύση που θέλει κουβαλητό νερό.

Η σκουριά τρώει το σίδερο και το νερό την πέτρα.

Σαν κοπεί το νερό δεν αλέθει ο μύλος.

Το βρώμικο νερό, σβήνει και αυτό τη δίψα.

Όπου βροντές και αστραπές, περίμενε λίγες βροχές.

11

Αν δε βρέξεις πόδια, ψάρι δεν τρως.

Το νερό στη λαογραφία (στις παραδόσεις μας)

Το αμίλητο νερό

Το έθιμο του αμίλητου νερού αναφέρεται κυρίως στο γάμο και

στη μαντική και ήταν πολύ διαδεδομένο σε πολλά μέρη της Ελλάδας

τις μέρες του Κλήδονα, του εορτασμού των γενεθλίων του Ιωάννη

του Προδρόμου 24 Ιουνίου.

Την παραμονή, λοιπόν, της γιορτής μια νέα κοπέλα (η οποία

είχε οριστεί από πριν και που έπρεπε να έχει και τους δύο γονείς της)

έπαιρνε από πηγή, βρύση ή πηγάδι νερό, για να το μεταφέρει σ’ ένα

σπίτι του χωριού που είχε συμφωνηθεί από πριν. Το νερό αυτό έπρεπε

να είναι αμίλητο, δηλαδή η νέα, που είχε αναλάβει τη μεταφορά του,

δεν έπρεπε να μιλήσει καθόλου στη διάρκεια της μεταφοράς. Αν

τελικά έλεγε έστω και μία λέξη, έπρεπε να χύσει το νερό και να

μεταφέρει άλλο.

Το αμίλητο νερό έμπαινε μέσα σε σταμνί με στενό στόμιο, στο

οποίο κάθε κοπέλα έριχνε από ένα ριζικάρι δηλαδή ένα προσωπικό

μικροαντικείμενο (δαχτυλίδι, σκουλαρίκι κ.λ.π.) με κάποιο

χαρακτηριστικό σημάδι επάνω, για να ξέρουν σε ποιαν ανήκει. Καθώς

τοποθετούσαν στο σταμνί τα ριζικάρια, τραγουδούσαν το δίστιχο:

«Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Αϊ-Γιαννιού τη χάρη

κι’ όποια ’χει καλό ριζικό, να δώσει να το πάρει».

Το σταμνί με τα ριζικάρια το τοποθετούσαν σκεπασμένο με

κόκκινο πανί στον κήπο να μείνει όλη τη νύχτα, για να επιδράσουν

πάνω του η μαγική δύναμη των αστεριών και οι ουράνιες δυνάμεις.

Από εκεί, το έπαιρναν λίγο πριν από την ανατολή του ήλιου. Το

απόγευμα της ίδιας ημέρας τοποθετούσαν το σταμνί στη μέση ενός

δωματίου και γύρω από αυτό κάθονταν οι νέες που έπαιρναν μέρος

12

στο έθιμο. Οι κοπέλες, ενώ έβγαζαν τα ριζικάρια, τραγουδούσαν

διάφορα τραγούδια και έκαναν προγνώσεις για την τύχη τους.

Αφού ολοκληρωνόταν η τέλεση του εθίμου και το αμίλητο νερό

είχε πια μιλήσει, οι νέες, έπλεναν το πρόσωπό τους με το νερό αυτό

και έβγαιναν στο δρόμο. Το πρώτο πρόσωπο που θα συναντούσαν

ήταν πιθανότατα ο μελλοντικός σύζυγός τους. Σε περίπτωση όμως

που ο άντρας αυτός για οποιονδήποτε λόγο ήταν ακατάλληλος, ο

μελλοντικός σύζυγος θα είχε πάντως το όνομά του.

Την Πρωτοχρονιά συνήθιζαν παλιά να πηγαίνουν

στη δημόσια βρύση και ν’ αφήνουν προσφορές, κυρίως γλυκίσματα

(«μειλίγματα» τα έλεγαν οι Αρχαίοι) για να γλυκάνουν τα νερά». Το

ίδιο συνηθιζόταν και σε άλλες μέρες π.χ.: την Πρωτομαγιά.

Στα Άγραφα από το βράδυ της παραμονής της

Πρωτοχρονιάς αδειάζουν τ’ αγγεία και δεν αφήνουν στάλα νερό

μέσα. Το πρωί, νύχτα, παίρνουν τα κορίτσια τις στάμνες και πάνε στη

βρύση, την αλείφουν με βούτυρο, τη στολίζουν με λουλούδια,

παίρνουν νερό και το φέρνουν στο σπίτι. Με το νερό αυτό βρέχουν τις

καρδάρες, τους κάδους, όπου κοπανούν το γάλα, και τα πρόβατα στο

μαντρί.

Στην περιοχή της Σμύρνης, τη νύχτα της

Πρωτοχρονιάς να πάρουν το μάλαμα, το πρώτο νερό από το πηγάδι.

Εκείνος που πήγαινε στο πηγάδι κρατούσε ένα πιάτο λουκουμάδες ή

διπλάκια και τ’ άφηνε πάνω στο πηγάδι, για να πληρώσει το μάλαμα.

Η νύφη τη Δευτέρα μετά το γάμο πήγαινε με

παρέα στη βρύση, απ’ όπου έπαιρνε νερό για το νέο σπιτικό της, αφού

προηγουμένως άφηνε εκεί χρήματα ή ένα μικρό ψωμί. Ή άφηναν στη

βρύση ένα μικρό κουλούρι από τα πρώτα δημητριακά της χρονιάς με

την ευχή, όπως τρέχουν τα νερά, έτσι να τρέχουν και τα καλά για το

σπίτι.

Πίστευαν ότι το νερό των ποταμών, των πηγών

κ.τ.λ. κοιμάται κάποιες ώρες, γι’ αυτό όποιος βρεθεί μπροστά σε

κοιμισμένο νερό πρέπει να μη φωνάξει, γιατί μπορεί να πάθει μεγάλο

κακό.

13

Αν θέλει να πιει απ’ αυτό πρέπει να το ξυπνήσει πρώτα. Αυτό θα

το καταφέρει όταν το ταράξει με το χέρι του. Αλλιώς το νερό

αγανακτεί και του παίρνει το νου.

Στη Μεσσηνία λένε πως δεν μπορεί να κοιμάται

κανείς κοντά σε τρεχούμενα νερά, γιατί καμιά φορά σηκώνεται το

νερό και τον πνίγει.

14

Από τη συνάντησή μας με τον πατέρα Γεώργιο,

στον ιερό ναό των Τριών Ιεραρχών

15

Το νερό στη θρησκείαΤο νερό στη θρησκεία

Στο χριστιανισμό

Το καθαρό και διάφανο νερό συνδέθηκε στενά με τη λατρεία

του χριστιανισμού.

Μετά από τη συζήτηση που είχαμε με τον πατέρα Γεώργιο,

ιερέα των Τριών Ιεραρχών Σκιάθου, μάθαμε τα ακόλουθα για το άγιο

νερό στην Εκκλησία μας.

- Τι είναι ο αγιασμός πάτερ- Γεώργιε;

- Ο αγιασμός είναι το άγιο νερό που φυλάμε δίπλα στο εικονο-

στάσι. Μ’ αυτό σας ραντίζει ο ιερέας στην αρχή κάθε μήνα, στην

αρχή της σχολικής χρονιάς και σε κάθε καινούριο ξεκίνημα της ζωής

σας.

- Ο Μεγάλος αγιασμός πότε γίνεται;

- Ο Μεγάλος αγιασμός γίνεται κάθε παραμονή των Θεοφανείων

και μ’ αυτόν ραντίζουν οι γεωργοί τα χωράφια τους. Ακόμα ανήμερα

των Θεοφανείων γίνεται πάλι μεγάλος αγιασμός και αγιάζονται τα

ύδατα (οι θάλασσες, τα ποτάμια, οι λίμνες).

Στη βάπτιση το νερό της κολυμπήθρας μέσα στο οποίο ο

ιερέας βάζει το νεοφώτιστο είναι πάλι αγιασμένο και μάλιστα με την

τελετή του Μεγάλου αγιασμού.

- Τι είναι ο Μεγάλος αγιασμός και ποια η διαφορά του απ’ τον

απλό αγιασμό;

- Στο Μεγάλο αγιασμό κατά την τέλεσή του ο ιερέας διαβάζει

περισσότερες ευχές απ’ ότι στον απλό αγιασμό, γι’ αυτό και η

διάρκεια της τέλεσής του είναι μεγαλύτερη.

- Η εικόνα της Παναγίας της Εικονίστριας είναι απαραίτητη

κατά τη διάρκεια της τελετής του αγιασμού;

16

- Όχι. Η παρουσία της Παναγίας της Εικονίστριας κατά την

τελετή του αγιασμού είναι τοπικό έθιμο. Στα άλλα μέρη της Ελλάδας

αρκεί ο Σταυρός και ο βασιλικός με τον οποίο σας ραντίζει ο ιερέας.

Οι Σκιαθίτες μάλιστα όταν καλούν τον ιερέα στο σπίτι τους

για να τελέσει την τελετή του αγιασμού, στρώνουν μια υφαντή

πετσέτα σε μια καρέκλα και εκεί πάνω ο ιερέας τοποθετεί την

εικόνα της Παναγίας της Εικονίστριας. Πιστεύουν ότι εκείνη τη

στιγμή η ίδια η Παναγία επισκέπτεται το σπίτι τους, γι’ αυτό με

σεβασμό τη βάζουν να καθίσει στην στολισμένη καρέκλα. Μπροστά

στην εικόνα βάζουν τη λεκάνη με το νερό που θ’ αγιάσει ο ιερέας.

- Το νερό το αγιασμένο στην κολυμπήθρα τι ρόλο παίζει κατά

το Μυστήριο της Βάπτισης;

- Συμβολίζει το νερό του Ιορδάνη, όπου βαπτίστηκε ο Χριστός

από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ακόμα το νερό της κολυμπήθρας,

ξεπλένει κάθε νέο χριστιανό από το προπατορικό αμάρτημα.

- Στο Μυστήριο της Θείας Κοινωνίας χρησιμοποιείται πάλι το

νερό;

- Στη Θεία Κοινωνία είναι το ζέον, το ζεστό νερό που ο ιερέας

αναμειγνύει με τον οίνο (κρασί) σ’ ένα ειδικό δοχείο, το οποίο

ονομάζεται και αυτό ζέον. Η λειτουργική αυτή πράξη γίνεται σε

ανάμνηση του θερμού αίματος και νερού που χύθηκε από την πλευρά

του Χριστού πάνω στο Σταυρό και παράλληλα συμβολίζει τη ζέση

(θέρμη) της πίστης, που οφείλει να έχει ο πιστός όταν κοινωνεί.

- Υπάρχει πάτερ-Γεώργιε άλλη τελετή στην εκκλησία μας κατά

την οποία χρησιμοποιείται το νερό;

- Ναι παιδιά, στη χειροτονία, στην τελετή δηλαδή κατά την

οποία κάποιος γίνεται κληρικός, όπου οι ιερείς πλένουν τελετουργικά

τα χέρια τους με νερό.

- Οι κρήνες που υπάρχουν έξω από πολλά εξωκκλήσια και

Μοναστήρια, συμβολίζουν κάτι;

- Στα Βυζαντινά χρόνια οι χριστιανοί συνήθιζαν έξω από τους

ναούς να κατασκευάζουν κρήνες (βρύσες) και να πλένουν τα χέρια

και το πρόσωπό τους όταν έμπαιναν στο ναό, θέλοντας να δείξουν μ’

17

αυτό τον τρόπο ότι ξεπλένουν και τα αμαρτήματά τους με την

προσευχή και τη μετάνοια.

Κατάλοιπο των Βυζαντινών χρόνων λοιπών είναι οι βρύσες

(κρήνες) και πηγές που συναντάμε ακόμα και σήμερα έξω από πολλά

εξωκκλήσια και Μοναστήρια.

- Σας ευχαριστούμε πολύ πατέρα Γεώργιε.

- Μεγάλη μου χαρά παιδιά μου! Να είστε καλά και με τον ίδιο

ενθουσιασμό να συνεχίσετε την εργασία σας.

- Καλημέρα πατερ-Γεώργιε.

- Στο καλό να πάτε παιδιά μου! Καλή δύναμη!

18

o Το νερό στο μουσουλμανισμό:

Στο μουσουλμανισμό οι πιστοί πριν προσευχηθούν στο θεό (τον

Αλλάχ)- κάτι το οποίο είναι υποχρεωμένο να κάνουν 5 φορές την

ημέρα στραμμένοι προς τη Μέκκα (ιερή πόλη της θρησκείας τους,

γενέτειρα του προφήτη Μωάμεθ) – πλένουν με νερό τα χέρια τους, τα

πόδια τους, τα αυτιά τους και το στόμα τους για να εξαγνιστούν

(καθαριστούν).

o Το νερό στον ινδουισμό:

Στον ινδουισμό οι πιστοί, όταν γιορτάζουν το Χόλι, την

επιστροφή της άνοιξης, κατά το Φεβρουάριο ή Μάρτιο, βγαίνουν

στους δρόμους, ανάβουν φωτιές και ραντίζουν ο ένας τον άλλο με

σκόνες ή χρωματιστό νερό. Ακόμη συνηθίζουν να πλένονται στο

Γάγγη, τον ιερό τους ποταμό, για να εξαγνιστούν, και χύνουν επίσης

νερό μέσα στον ποταμό ως προσφορά προς τους θεούς τους.

o Το νερό στον καθολικισμό:

Στον καθολικισμό γίνεται το βάπτισμα με νερό (όχι με βύθισμα

σε κολυμπήθρα, αλλά με ράντισμα). Επίσης οι πιστοί πλένουν τα

χέρια τους σε μια μαρμάρινη λεκάνη με αγιασμό όταν μπαίνουν και

πριν βγουν από την εκκλησία.

o Η λατρεία του νερού:

Οι αρχαίοι Έλληνες, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη αξία που είχε

το υγρό στοιχείο, οι πηγές, τα ποτάμια, οι λίμνες, ακόμα και η

θάλασσα στη ζωή τους, του απέδωσαν θεϊκές ιδιότητες και το

λάτρεψαν ανάλογα. Πιο συγκεκριμένα καθώς το νερό είναι

απαραίτητο στοιχείο για τη φυσική βλάστηση, επομένως για την ίδια

τη ζωή, οι αρχαίοι Έλληνες το τίμησαν ξεχωριστά, όπως άλλωστε

έκαναν και με όλα τα στοιχεία της φύσης όπως η φωτιά και ο αέρας.

19

ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΚΙΑΘΟΥ

Πηγές

1) Ελληνική Μυθολογία, Οι θεοί, τόμος 2ος

2) Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας, Pierre Grimal.

Σταχυολόγηση Πληροφοριών: Μαλαμώ Σταμέλου,

Υπεύθυνη Σχολικής Βιβλιοθήκης.

20

Η φιλόλογος κ. Μ. Σταμέλου στην πλατεία του Παπαδιαμάντη,

(όπου βρίσκεται το σπίτι του Παπαδιαμάντη), μιλάει στα παιδιά για

το νερό στην ελληνική Μυθολογία.

21

Η κ. Μ. Σταμέλου μιλάει στα παιδιά για το νερό στην ελληνική

Μυθολογία μπροστά απ’ το σπίτι του Παπαδιαμάντη

22

Ο Ωκεανός

Ο Ωκεανός είναι η προσωποποίηση του νερού, που

σύμφωνα με τις αρχέγονες ελληνικές αντιλήψεις περιβάλλει

τον κόσμο. Τον παρουσιάζουν ως έναν ποταμό που κυλάει

ολόγυρα από τον επίπεδο δίσκο που είναι η γη.

Ο Ωκεανός ως θεός είναι ο πατέρας όλων των ποταμών. Ο

Ησίοδος στη θεογονία του ονομάζει παιδιά του αρκετούς γνωστούς

ποταμούς και επισημαίνει ότι ο κατάλογος με το σύνολο των

ονομάτων μπορεί να αριθμεί και 3.000 ποταμούς. Τα ποτάμια είναι

γιοι του Ωκεανού που τους απέκτησε με την Τηθύ.

Από την Τηθύ απέκτησε και πολλές κόρες, τις Ωκεανίδες, που

ενώθηκαν με πολλούς θεούς, μερικές φορές και με θνητούς και

γέννησαν πολυάριθμα παιδιά. Οι κόρες αυτές προσωποποιούν τα

ρυάκια και τις πηγές. Γνωστές Κόρες του Ωκεανού είναι η Στύγα και

η Καλυψώ.

Ο Ωκεανός είναι ο μεγαλύτερος από τους Τιτάνες, γιος του

Ουρανού και της Γαίας. Αποτελεί ζευγάρι με την Τηθύ, την αδελφή

του που παρασταίνει τη γόνιμη (θηλυκή δύναμη) της θάλασσας.

Στον Ησίοδο η διαμόρφωση του κόσμου αρχίζει ουσιαστικά με

τη γη. Αυτή γεννά τον Ουρανό, τα Όρη και τον Πόντο, δηλαδή όλα τα

μέρη του σύμπαντος κατά την μυθική αντίληψη. Αυτή επηρεάζει και

τις μεταγενέστερες φιλοσοφικές αντιλήψεις. Ο Εμπεδοκλής για

παράδειγμα λέει τη θάλασσα γης ιδρώτα.

Παλιότερα από τον Ησίοδο, στους προελληνικούς πληθυσμούς

πρέπει να ήταν διαδεδομένος ένας άλλος μύθος με πρώτο θεό τον

Ωκεανό. Την ίδια εποχή παρόμοιους κοσμογονικούς μύθους έχουμε και

σε πολλούς άλλους λαούς, όπως στους Αιγύπτιους, στους Σουμέριους,

στους Ινδούς, στους Πολυνήσιους.

Κι αυτός ο μύθος έχει επηρεάσει την ελληνική επιστημονική

σκέψη, ιδιαίτερα στην πρώτη της φάση. Κατά τον φιλόσοφο Θαλή, για

παράδειγμα, το νερό ήταν η αρχή των πάντων.

23

Π Ο Ν Τ Ο Σ

Ο Πόντος είναι η αρσενική προσωποποίηση της θάλασσας.

Θεωρείται γιος του Αιθέρα και της Γαίας. Αλλά ενώθηκε με τη Γαία

και απέκτησε τον Νηρέα, τον Θαύμαντα, τον Φόρκη, την Κητώ και

την Ευρυβία.

Ν Η Ρ Ε Α Σ

Ο Νηρέας είναι ένας από τους αλίους γέροντας

(«θαλασσινούς γέροντες»), γιος του Πόντου και της Γαίας. Είχε

γυναίκα τη Δωρίδα, μία ακόμη κόρη του Ωκεανού, και μαζί της

απέκτησε τις Νηρηΐδες.

Ο Νηρέας είναι μια μορφή που τις περισσότερες φορές τη

βρίσκουμε στις θαλασσινές λαϊκές παραδόσεις της Ελλάδας.

Αρχαιότερος από τον Ποσειδώνα, που ανήκε στη γενιά των Ολυμπίων

θεών, θεωρείται ένας από τους θεούς των στοιχείων της φύσης.

Όπως οι περισσότερες θαλασσινές θεότητες έτσι και ο Νηρέας έχει

την ικανότητα να μεταμορφώνεται σε κάθε είδους ζώο και σε

διάφορα άλλα πλάσματα. Η ικανότητα αυτή τον βοήθησε πολύ τότε

που πήγε να ξεφύγει από τα ερωτήματα του Ηρακλή που του ζητούσε

να μάθει με ποιο μέσο θα φτάσει στη χώρα των Εσπερίδων.

Γενικά, ο Νηρέας θεωρείται θεός που ευεργετεί και

προστατεύει τους ναυτικούς. Τον παρουσιάζουν με γενειάδα, πολλές

φορές άσπρη, καβάλα σε Τρίτωνα και οπλισμένο με τρίαινα.

Παρόμοιες απεικονίσεις θαλάσσιων θεοτήτων συναντούμε και

σε πολύ νεότερες εποχές, ενώ η απεικόνιση αυτή μας θυμίζει και τον

Αη-Νικόλα, τον προστάτη Άγιο των ναυτικών.

N H Ρ Η Ι Δ Ε Σ

Οι Νηρηίδες είναι θαλασσινές θεότητες, κόρες του Νηρέα και

της Δωρίδας. Προσωποποιούν πιθανώς τα αμέτρητα κύματα της

θάλασσας. Στους καταλόγους που μας παραδίδουν οι αρχαίοι

24

συγγραφείς συνήθως φτάνουν τις 50 αλλά κάποιες φορές

ονομάζονται μέχρι και εκατό Νηρηίδες.

Λεπτομέρεια από μεταβυζαντινή αγιογραφία. Απεικονίζονται μια γεροντική μορφή, προσωποποίηση του υδάτινου στοιχείου, κι ένα

τρικάταρτο καράβι στη φουρτουνιασμένη θάλασσα με κυβερνήτη το Χριστό.

25

Από τις πιο γνωστές Νηρηίδες αναφέρουμε τη Θέτιδα, τη

μητέρα του Αχιλλέα και την Αμφιτρίτη, τη γυναίκα του Ποσειδώνα.

Οι κόρες του Νηρέα ζούσαν στο βυθό της θάλασσας, στο

παλάτι του πατέρα τους, καθισμένες πάνω σε χρυσούς θρόνους. Όλες

τους ήταν πολύ όμορφες και περνούσαν τον καιρό τους υφαίνοντας

και τραγουδώντας. Οι ποιητές τις φαντάζονταν επίσης να πλέουν, να

κολυμπούν εδώ κι εκεί ανάμεσα στους τρίτωνες και στα δελφίνια.

Τις πιο πολλές φορές τις συναντούμε στους μύθους σε

βοηθητικούς ρόλους. Κλαίνε με την αδερφή τους, τη Θέτιδα, το

θάνατο του Αχιλλέα και του Πάτροκλου. Δείχνουν στον Ηρακλή πώς

θα πάρει από το Νηρέα τις απαραίτητες πληροφορίες για τη χώρα

των Εσπερίδων. Παρευρίσκονται στην απελευθέρωση της

Ανδρομέδας από τον Περσέα.

26

Η Αμφιτρίτη και η θεά Αθηνά

Ο Δίας κρατώντας τον κεραυνό και το σκήπτρο του, ο Διόνυσος

με τον θύρσο του και η Αμφιτρίτη κρατώντας στο χέρι της

δελφινάκι

27

Φ Ο Ρ Κ Υ Σ - Κ Η Τ Ω

Ο Φόρκυς είναι ένας από τους θαλασσινούς θεούς που ανήκει

στην πρώτη θεϊκή γενιά και είναι αδερφός του Νηρέα. Παντρεύτηκε

την αδερφή του Κητώ και μαζί της έκαμε τις τρεις «Γραίες» που

παίζουν ένα ρόλο στο Μύθο του Περσέα.

Του αποδίδουν επίσης την πατρότητα της Σκύλλας.

Γ Ο Ρ Γ Ο Ν Ε Σ – Σ Κ Υ Λ Λ Α

Υπήρχαν τρεις Γοργόνες, κόρες του Φόρκυ και της Κητώς, η

Σθενώ, η Ευρυάλη και η Μέδουσα. Η Μέδουσα ήταν θνητή, ενώ οι

άλλες δύο ήταν αθάνατες. Κατοικούσαν στις εσχατιές της Δύσης,

κοντά στη χώρα των Εσπερίδων.

Στο κεφάλι τους αντί για μαλλιά είχαν φίδια. Είχαν χοντρούς

χαυλιόδοντες, όπως τα αγριογούρουνα, χέρια χάλκινα και χρυσά

φτερά με τα οποία μπορούσαν να πετούν. Το βλέμμα τους ήταν τόσο

διαπεραστικό που όποιος το αντίκρυζε μεταμορφωνόταν σε πέτρα.

Προκαλούσαν τρόμο σε θεούς και θνητούς. Μόνο ο Ποσειδώνας δε

φοβήθηκε να ενωθεί με τη Μέδουσα κι από την ένωση αυτή

γεννήθηκε το φτερωτό άλογο, ο Πήγασος.

Ο Περσέας ήταν ο ήρωας που σκότωσε τη Μέδουσα. Βρήκε την

κρυψώνα των τεράτων, υψώθηκε στον αέρα, χάρη στα φτερωτά

σανδάλια που του είχε χαρίσει ο Ερμής κι έκοψε το κεφάλι της

Μέδουσας. Για να αποφύγει να την κοιτάζει χρησιμοποίησε τη

γυαλισμένη ασπίδα του σαν καθρέφτη κι έτσι δεν είχε να φοβηθεί το

τρομερό βλέμμα του θηρίου.

Η Αθηνά χρησιμοποίησε το κεφάλι της Μέδουσας που το έβαλε

επάνω στην ασπίδα της (γοργόντιο). Έτσι οι εχθροί της θεάς

πέτρωναν στη θέα της ασπίδας της.

Το αποτροπιαστικό κεφάλι της Μέδουσας συμβολίζει όλους

τους φόβους που παραλύουν τον άνθρωπο.

Άλλη μια φοβερή κόρη του Φόρκυ ήταν η Σκύλλα. Ενέδρευε στο

στενό της Μεσσήνης (στην ιταλική ακτή). Ήταν μια γυναίκα που το

28

σώμα της στο κάτω μέρος ήταν περιτριγυρισμένο από σκυλιά, έξι

άγρια θηρία, που κατασπάραζαν καθετί που περνούσε από κοντά

τους.

Όταν το καράβι του Οδυσσέα έπλεε κοντά στη σπηλιά, όπου

ενέδρευε αυτό το τέρας, τα σκυλιά όρμησαν και κατασπάραξαν έξι

από τους συντρόφους του.

Μερικοί μύθοι αποδίδουν στον Ηρακλή τον θάνατο της

Σκύλλας. Όταν ο ήρωας επέστρεφε από τη χώρα του Γηρυόνη και

διέσχιζε τη Νότιο Ιταλία, η Σκύλλα καταβρόχθισε μερικά από τα

βόδια που έφερνε μαζί του. Τότε ο Ηρακλής αναμετρήθηκε μαζί της

και τελικά τη σκότωσε.

Τόσο η Σκύλλα όσο και η Χάρυβδη ενσαρκώνουν με τη

μεγαλύτερη αγριότητα την εχθρότητα της θάλασσας για τους

ναυτικούς.

Π Ρ Ω Τ Ε Α Σ

Ο Πρωτέας στην Οδύσσεια είναι ένας θεός της θάλασσας, που

ως κυριότερο καθήκον του έχει να τρέφει τις φώκιες και άλλα

θαλασσινά ζώα που ανήκουν στον Ποσειδώνα. Συνήθως μένει στο

νησί Φάρος όχι μακριά από τις εκβολές του Νείλου. Είναι

προικισμένος με την ικανότητα να μεταμορφώνεται σε οτιδήποτε

επιθυμήσει. Μπορεί να γίνει όχι μόνο ζώο, αλλά και νερό ή φωτιά.

Μεταμορφώνεται κυρίως όταν θέλει να αποφύγει όσους του θέτουν

ερωτήσεις. Κατέχει το χάρισμα της προφητείας, αλλά αρνείται να

δώσει πληροφορίες. Σύμφωνα με τη συμβουλή της κόρης του

Ειδοθέας, όταν ο Μενέλαος πήγε να ζητήσει πληροφορίες για την

Ελένη, χρειάστηκε να τον κρατήσει σφιχτά για να μη τον ξεφύγει. Ο

Πρωτέας μεταμορφώθηκε σε λιοντάρι, σε φίδι, σε πάνθηρα, σε νερό

και σε δέντρο, αλλά τελικά νικήθηκε και μίλησε στο Μενέλαο.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθους, ο Πρωτέας ήταν

βασιλιάς της Αιγύπτου, σύγχρονος του Μενέλαου. Όταν ο Πάρις με

την Ελένη ταξίδευαν για την Τροία ναυάγησαν στις ακτές της χώρας

του. Ο Πρωτέας κράτησε κοντά τους την Ελένη και έδιωξε τον Πάρη.

29

Οι Έλληνες πήγαν στην Τροία και δεν πίστεψαν τον Πρίαμο που τους

είπε ότι η Ελένη δεν ήταν εκεί κι έτσι έγινε ο Τρωικός πόλεμος. Πάνω

σ’ αυτόν τον μύθο στηρίζεται η τραγωδία του Ευριπίδη «Ελένη».

Στοιχειό της θάλασσας, τρομαχτικό και αποτρόπαιο ήταν η Σκύλλα, που αφάνιζε τους ναυτικούς, όταν η τύχη το έφερνε να περάσουν

από τον ψηλό βράχο όπου είχε τη σπηλιά της. Στην παράστασή της εδώ, η Σκύλλα είναι γυναίκα από τη μέση και πάνω, αλλά το κάτω μέρος του σώματός της είναι θαλάσσιος δράκοντας. Από τη μέση

της φυτρώνουν κεφάλια σκυλιών με το λαιμό και τα μπροστινά τους πόδια.

30

Θυγατέρες του Φόρκου και της Κητώς ήταν οι Γοργόνες, οι αθάντες Σθενώ και Ευρυάλη και η θνητή Μέδουσα, που την αποκεφάλισε ο Περσέας. Τέρας αποτρόπαιο, όπως και η Μέδουσα εικονίζεται εδώ

μία από τις Γοργόνες: Φτερωτή, με φίδια στα μαλλιά, ολοστρόγγυλο πρόσωπο και τεράστιο σώμα, απ’ όπου ξεπετάγονται

τέσσερα δόντια κάπρου και η γλώσσα.

Στην τραγωδία αυτή καταδικάζεται η ματαιότητα της

καταστροφής που σκορπά ο πόλεμος «κι είδαμε το Σκάμανδρο

(ποταμός της Τροίας), να ξεχειλάει κουφάρια, για ένα πουκάμισο

αδειανό, για μιαν Ελένη, συνεχίζει το ερώτημα ο Γιώργος Σεφέρης.

Τ Ρ Ι Τ Ω Ν

Ο Τρίτων είναι ένας από τους θαλασσινούς θεούς που

παρουσιάζει πολλές ομοιότητες μ’ αυτούς που αναφέραμε

προηγουμένως. Θεωρείται γιος του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης.

Παρόλο που κατοικία του είναι γενικά ολόκληρη η θάλασσα,

κάποτε σε παραδόσεις μεταγενέστερες ο Τρίτωνας θεωρείται ως

θεός της λίμνης Τριτωνίδας στη Λιβύη.

31

Ο Τρίτωνας εμφανίζεται επίσης σε τοπική βοιωτική παράδοση,

στην Τανάγρα. Διηγούνταν πως, κατά τη διάρκεια γιορτής του

Διονύσου, οι γυναίκες του τόπου λούζονταν στη λίμνη. Κι ενώ αυτές

κολυμπούσαν τους επιτέθηκε ο Τρίτων. Ο Διόνυσος βοήθησε τις

γυναίκες κι έτρεψε τον Τρίτωνα σε πηγή. Έλεγαν επίσης πως ο

Τρίτων επιδιδόταν και σε λεηλασίες στη γύρω περιοχή, μέχρι την

ημέρα που άφησαν στην όχθη μια στάμνα κρασί. Ο Τρίτωνας, που τον

τράβηξε η μυρωδιά, πλησίασε και ήπιε. Έπειτα κοιμήθηκε κι έτσι

μπόρεσαν να τον σκοτώσουν με τσεκούρι. Έτσι ερμήνευαν «λογικά»

τη νίκη του Διόνυσου πάνω στο θαλασσινό θεό.

32

Δαίμονας της Θάλασσας, μισός άνθρωπος, μισός ψάρι, ο Τρίτων όργωνε τα πέλαγα για να συνοδεύσει θεούς στα ταξίδια τους ή για

να κυνηγήσει τις Νηρηίδες, σκορπώντας με το φύσημα του κοχυλιού του

μαγευτικούς ήχους.

33

Ο Ηρακλής παλεύει με τον Τρίτωνα για να τον αναγκάσει να του πει τα μελλούμενα, ενώ οι Νηρηίδες έχουν στήσει χορό και πάνε κι

έρχονται σαν τα ελαφριά κύματα της θάλασσας που ποτέ σιγούν και δεν καταλαγιάζουν.

34

Π Ο Σ Ε Ι Δ ΩΝ

Οι θαλάσσιοι δαίμονες Πρωτέας, Τρίτων κ.λ.π. που αναφέραμε

νωρίτερα είναι στην πραγματικότητα υποστάσεις αυτού του θεού.

Αρχικά ο θεός αυτός πρέπει να ήταν χθόνιος (Γήινος) γιατί:

- το όνομά του (πόσις=άντρας, σύζυγος + δα=γη) δείχνει

σχέση με τη γη

- τα επίθετα που τον συνοδεύουν στον Όμηρο (γαιήοχος= αυτός

που κουβαλά τη γη, σεισίχθων= αυτός που σείει τη γη) τον δένουν με

τη γη

- το ότι παρόλο που είναι θεός της θάλασσας σχετίζεται με τις

πηγές και τα γλυκά νερά.

Όλα αυτά τα στοιχεία δείχνουν πως έχουμε να κάνουμε με έναν

παλιό θεό που ζούσε στα έγκατα της γης και την εξουσίαζε και πως

αργότερα, στην ολυμπιακή θρησκεία γίνεται ο θεός του υγρού

στοιχείου.

Ο Ποσειδώνας είναι γιος του Κρόνου και της Ρέας και αδερφός

του Δία, τον οποίο βοήθησε πολύ στην Τιτανομαχία. Η σύζυγός του

είναι η Νηρηίδα Αμφιτρίτη. Ο θεός έχει δυο παλάτια. Το ένα είναι

χτισμένο από τον Ήφαιστο πάνω στον Όλυμπο για να μπορεί να

συμμετέχει στις συναντήσεις των θεών. Το άλλο, από αστραφτερό

μάλαμα, τον περιμένει στα βάθη της θάλασσας. Ο Όμηρος το

τοποθετεί κοντά στις Αιγές, αλλά δεν προσδιορίζει σε ποια περιοχή

του Αιγαίου κοντά είναι χτισμένη αυτή η πολιτεία.

Οι αναπαραστάσεις έδειχναν τον Ποσειδώνα οπλισμένο με την

τρίαινα, που είναι το κατεξοχήν όπλο των ψαράδων του τόνου και

ανεβασμένο.

35

Πιστός στον μεγάλο του αδερφό, τον Δία, ο Ποσειδώνας πολέμησε στο πλευρό του τους Γίγαντες. Στην εικόνα ο θεός επιτίθεται με την

τρίαινα κατά του Γίγαντα Εφιάλτη, ενώ σύγκαιρα ετοιμάζεται να του εκσφενδονίσει ένα μεγάλο κομμάτι γης, γεμάτο από ζώα

της ξηράς και της θάλασσας.

36

Γιος του Ποσειδώνα από τη Μέδουσα ήταν ο Πήγασος, το φτερωτό άλογο, που τέθηκε στην υπηρεσία του Βελλερεφόντη, άλλου γιου

του Ποσειδώνα από την Ευρυμέδη και τον βοήθησε να επιτελέσει τα υπεράνθρωπα καθήκοντά του. Στην εικόνα ο Βελλερεφόντης πετάει

πάνω από τα πέλαγα καβάλα στον Πήγασο.

37

Έλεγαν πως ο μεγάλος ήρωας της Αττικής, ο Θησέας, ήταν γιος του Ποσειδώνα και όχι του Αιγέα. Πανέμορφος φαντάζει στη

λεπτομέρεια αυτή ο γιος του θεούπου έμελλε να αναδειχθεί στον πιο σοφό και κοσμοξάκουστο βασιλιά της Αθήνας.

Σε ιερατική στάση, απεικονίζεται εδώ ο σεβάσμιος Ποσειδώνας, με την τρίαινά του στηριγμένη στη γη.

38

Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

Το νερό είναι βασικός και αναντικατάστατος παράγοντας της

ζωής, κάθε είδους και μορφής. Μέσα στο νερό ζουν και

πολλαπλασιάζονται δεκάδες οργανισμοί (π.χ. ψάρια, υδρόβια φυτά),

ενώ και στους οργανισμούς που ζουν στην ξηρά (ζώα και φυτά) το

νερό συμβάλλει επίσης στο σχηματισμό των διαφόρων υγρών που

είναι απαραίτητα για τη ζωή τους.

Στο σώμα των ζώων, του ανθρώπου και των φυτών το νερό

αποτελεί το 75% ή και περισσότερο του συνολικού βάρους τους.

Τα 7/10 της επιφάνειας της Γης καταλαμβάνονται από νερό.

Το νερό βρίσκεται ακόμη και στο εσωτερικό πολλών

πετρωμάτων, ακόμα και των πολύ σκληρών, ενώ υπάρχει επίσης στην

ατμόσφαιρα με τη μορφή σύννεφων ή ομίχλης (υδρατμών).

Δικαιολογημένα λοιπόν ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Θαλής ο

Μιλήσιος (αρχές του αιώνα π.Χ.) υποστήριξε ότι το νερό είναι η αρχή

των πάντων, ότι δηλαδή τα πάντα στη φύση είναι σχηματισμένα

κυρίως από νερό. Επίσης οι Βαβυλώνιοι (αρχαίος λαός της

Μεσοποταμίας) πίστευαν ότι το νερό είναι ένα από τα συστατικά της

ύλης.

Την παράδοση αυτή ακολούθησε και ο φιλόσοφος του 5ου π.Χ.

αιώνα Ίππων ο Σάμιος, ο οποίος στήριξε τη θέση σε φυσιολογικές

κυρίως παρατηρήσεις, όπως π.χ.: στην υγρότητα των ζώντων

οργανισμών. Από το νερό προήλθε κατ’ αυτόν η φωτιά και από την

κυριαρχία της φωτιάς επί του νερού ο ΚΟΣΜΟΣ.

39

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΓΗ

Το 70% της επιφάνειας της Γης καλύπτεται από νερό. Απ’ αυτό

το ποσοστό μόνο του 3,5% των νερών είναι γλυκά, ενώ το 96,5%

είναι αλμυρά – είναι οι ωκεανοί.

Ακόμη ένα πολύ μεγάλο μέρος του γλυκού νερού είναι σε μορφή

πάγου και πολύ ακόμα υπάρχει ως υγρασία στο έδαφος ή βρίσκεται

κάτω από αυτό ως υπόγειο νερό. Έτσι ένα πολύ μικρό ποσοστό

(περίπου 1%) από τα αποθέματα γλυκού νερού μπορεί να

χρησιμοποιηθεί. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, πως το νερό δεν είναι τόσο

άφθονο όσο νομίζουμε.

Τα τελευταία μάλιστα χρόνια η κατανάλωση νερού έχει αυξηθεί

σε τέτοιο βαθμό, ώστε, αν δε ληφθούν μέτρα για την εξοικονόμησή

του, τότε οι μελλοντικές γενιές θ’ αντιμετωπίσουν πρόβλημα

λειψυδρίας.

Το πρόβλημα αυτό φαίνεται ακόμα πιο σοβαρό στις λεγόμενες

«αναπτυγμένες» χώρες του κόσμου (στην Ευρώπη και στην Αμερική)

όπου η κατανάλωση του νερού είναι πολύ αυξημένη, καθώς συχνά

γίνεται μεγάλη σπατάλη στη χρήση του.

ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ

Απίστευτο κι όμως αληθινό! Το 75% του σώματός μας είναι

ΝΕΡΟ!

Το πιο πιθανό είναι να πεθάνει κανείς αν μείνει τρεις μέρες

χωρίς νερό!

Το νερό αποτελεί το 50% των οστών μας.

40

41

«Το νερό ως πηγή ζωής»

ΣΤΟΧΟΣ: Η κατανόηση της ιδιαίτερης σημασίας του νερού στους

ζωικούς οργανισμούς

Τα μέλη κάθε ομάδας παίρνουν φρεσκοκομμένα φύλλα

μαρουλιού και σέλινου. Παρατηρούν την υφή και την ελαστικότητά

τους. Βλέπουν δηλαδή ότι είναι πράσινα, μαλακά και ελαστικά.

Μ’ ένα μαχαιράκι κόψαμε ένα μικρό κομμάτι από τοφύλλο και

είδαμε ότι υπήρχε «πράσινο υγρό». Αυτό αποδεικνύει την ύπαρξη

νερού μέσα στα φύλλα.

Τα αφήσαμε για 2 μέρες εκτεθειμένα στον αέρα.

Παρατηρήσαμε και σημειώσαμε τις αλλαγές:

1. το χρώμα των φύλλων είχε αλλάξει έγινε καφέ-κίτρινο

2. Έχασαν την ελαστικότητά τους και ξεράθηκαν.

Απαντούμε στις ερωτήσεις:

Γιατί ξεράθηκαν τα φύλλα;

Τι έφυγε απ’ αυτά και πού πήγε;

ΤΟ ΝΕΡΟ που υπήρχε μέσα στα φύλλα είχε εξατμιστεί. Αφού,

λοιπόν τα φύλλα δεν τρέφονταν πια με τις θρεπτικές ουσίες του

εδάφους και το νερό, έχασαν το ζωηρό πράσινο χρώμα τους και

μαράθηκαν.

Μετά από 2 μέρες τοποθετήσαμε τα μαραμένα φύλλα μέσα σ’

ένα δοχείο με νερό. Αφού πέρασαν περίπου 2 ώρες παρατηρήσαμε ότι

τα μαραμένα φύλλα έγιναν πάλι μαλακά (ξαναζωντάνεψαν).

Φαίνεται λοιπόν ότι το νερό από το δοχείο εισχώρησε στα

φύλλα. Βέβαια δεν έγιναν όπως πρώτα (δεν ξαναζωντάνεψαν

ακριβώς), γιατί πήραν μόνο νερό από το δοχείο και όχι τις θρεπτικές

ουσίες που βρίσκονται διαλυμένες στο χώμα (υπόθεση των παιδιών).

Χωρίς ΝΕΡΟ, λοιπόν, υπάρχει ΖΩΗ;

42

Φρεσκοκομμένα μαρουλόφυλλα

Μετά από 2 μέρες τα μαρουλόφυλλα μαράθηκαν

Απίστευτο! κι όμως αληθινό!

Τα μαρουλόφυλλα μετά από

λίγες ώρες στο νερό

ξαναζωντανεύουν!

Γίνονται και πάλι σαν τα

φρεσκοκομμένα.

43

Η κ. Μ. Μαθηνού με μια ομάδα παιδιών του Γ2, ποτίζουν τα δέντρα που φύτεψαν πέρσι, με τα παιδιά που φέτος είναι στο Δ1.

μια ελιά

44

Ομαδική εργασία της Δ1 και Δ2

Οι μαθητές από την προηγούμενη μέρα έφεραν μπουκάλια με

νερό:

- από μια λακκούβα

- από το λιμανάκι κοντά στα μαρμαράδικα

- ένα μπουκάλι εμφιαλωμένο νερό.

Έβαλαν λίγο νερό από κάθε δείγμα σε διάφορα ποτήρια και

άρχισαν να παρατηρούν:

1. Το νερό απ’ τη λακκούβα έχει χρώμα ανοιχτό καφέ και με

γυμνό μάτι μπορούσες να δεις σώματα καφέ, άσπρα και μαύρα να

αιωρούνται μέσα σ’ αυτό.

2. Το νερό απ’ το λιμανάκι ήταν επίσης θολό και μπορούσαν να

διακρίνουν άσπρα σώματα να αιωρούνται μέσα σ’ αυτό.

3. Το νερό από τη βρύση δεν ήταν θολό, όμως με

προσεκτικότερη παρατήρηση μπορέσαμε να διακρίνουμε κάποια

μικρά άσπρα σωματίδια.

4. Το εμφιαλωμένο νερό είχε διαύγεια και δεν παρατηρήσαμε

σωματίδια να αιωρούνται.

Μετά τις παραπάνω παρατηρήσεις, τα παιδιά άρχισαν να

διηθούν το κάθε δείγμα χωριστά και παρατήρησαν τα διηθητικά

χαρτιά με το μεγεθυντικό φακό.

Έκαναν παρόμοιες με τις παραπάνω παρατηρήσεις, παρόλο που

τα άσπρα σωματίδια δεν διακρίνονται και τόσο εύκολα πάνω στο

επίσης λευκό διηθητικό χαρτί.

Στη συνέχεια κάναμε τις ακόλουθες υποθέσεις:

Το νερό της λακκούβας: Τα καφέ σώματα πρέπει να είναι

σώμα, το οποίο παρέσυρε η βροχή. Τα άσπρα σωματίδια θα πρέπει να

είναι σκόνη η οποία αιωρούνταν στον αέρα και με τη βροχή κατέληξε

στη λακκούβα. Όσο για τα μαύρα σωματίδια όλοι συμφώνησαν πως

45

Το νερό ως μεταφορέας ύλης

Το νερό ως μεταφορέας ύλης

θα πρέπει να είναι μικρά έντομα ή άλλοι μικροοργανισμοί, οι οποίοι

βρίσκονται είτε στο έδαφος είτε στον αέρα.

Στη συνέχεια μιλήσαμε για το νερό ως διαλύτης. Στο νερό

διαλύονται οι περισσότερες φυσικές ή συνθετικές ουσίες που

βρίσκονται στη Γη, εξαιρούνται τα λίπη.

Από την εμπειρία τους τα παιδιά ανέφεραν κάποια σώματα που

διαλύονται στο νερό:

- Το αλάτι (χλωριούχο νάτριο)

- Η σόδα

- Η ζάχαρη

- Το σαπούνι και το απορρυπαντικό

- Κάποια χρώματα (νερομπογιές)

Στην ιδιότητα του νερού να διαλύει διάφορα άλατα βασίζεται

και η θρέψη των φυτών.

Τα φυτά με τις ρίζες τους παίρνουν από το έδαφος νερό και

άλατα. Το διάλυμα αυτό μεταφέρεται μέσα από τους ξυλώδεις

σωλήνες στα φύλλα και εκεί με τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης

παράγεται η τροφή του φυτού και ελευθερώνεται οξυγόνο στην

ατμόσφαιρα.

Κατάλαβαν και συνειδητοποίησαν λοιπόν τα παιδιά τη σημασία

του νερού ως μεταφορέας ύλης.

46

Απ’ το πείραμά μας: «Το νερό ως μεταφορέας ύλης»

Μπουκάλι εμφιαλωμένο νερό, νερό βρύσης, λασπόνερο (από

λακκούβα), θαλασσινό νερό (απ’ το λιμανάκι)

Διηθούν το κάθε δείγμα χωριστά

47

Διηθημένο το νερό στα ποτήρια

Παρατηρούν τα διηθητικά χαρτιά με μεγεθυντικό φακό

48

« Το νερό στη διατροφή μας

και στο περιβάλλον»

Απ’ τη συνάντησή μας με την κ. Ματούλα Χονδρονικολή,

διαιτολόγο του Κέντρου Υγείας Σκιάθου,

στον Αϊ-Γιάννη τον Πύργο

49

Η κ. Ματούλα Χονδρονικολή συζητάει με τα παιδιά,

για τη σπουδαιότητα του νερού στη διατροφή μας.

50

Ο κ. Καραπαναγιώτης, η κ. Χονδρονικολή και τα παιδιά των ομάδων

εργασίας, στην πηγή του Αϊ-Γιάννη του Πύργου.

Η κ. Ελευθερίου, η κυρία Χονδρονικολή και τα ίδια παιδιά

στην πηγή του Αϊ-Γιάννη.

51

Η συνάντησή μας με την κ. Ματούλα Χονδρονικολή

πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο στο εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη του

Πύργου, όπου βρίσκεται και η πηγή τ’ Αϊ-Γιαννιού.

Μετά από μια υπέροχη διαδρομή με τα παιδιά, μέσα στην

πανέμορφη φύση της Σκιάθου, μετά από 1 ώρα περίπου φτάσαμε στο

μέρος που είχαμε κανονίσει να γίνει η συνάντηση.

Ξεκινήσαμε απ’ το σχολείο και οι 8 ομάδες εργασίας μαζί με

τους συντονιστές μας δασκάλους, τον κ. Καραπαναγιώτη Σπύρο και

την κ. Ελευθερίου Αικατερίνη (υδρόφιλοι) στις 9 π.μ. και στις 10 π.μ.

είχαμε φτάσει στον προορισμό μας.

Μετά από λίγα λεπτά της ώρας έφτασε και η διαιτολόγος του

Κέντρου Υγείας κ. Ματούλα Χονδρονικολή.

Γλυκιά όπως πάνω και με το χαμόγελο στα χείλη, μας κέρασε

χυμούς και αφού μας συγχάρηκε γι’ αυτή μας την πρωτοβουλία,

ξεκίνησε ένας διάλογος με σκοπό να μάθουμε όσα περισσότερα

πράγματα γίνεται σχετικά με τη σπουδαιότητα του νερού στη

διατροφή μας, αλλά και στο περιβάλλον που ζούμε.

Βροχοσταλίδες: Γνωρίζουμε ότι η πόση του νερού μας κάνει

καλό, πείτε μας όμως πώς λειτουργεί το νερό στον οργανισμό μας;

- Το αίμα μας αποτελείται από 92% νερό, τα οστά 22%, ο

εγκέφαλος 75% και οι μύες 75%. Επίσης το νερό:

Αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος κάθε κυττάρου του

οργανισμού.

Είναι το μεγαλύτερο μέρος του κυκλοφοριακού και του

λεμφικού μας συστήματος, μεταφέροντας τροφή κα οξυγόνο

στα κύτταρα και απομακρύνοντας τα άχρηστα υλικά.

Βοηθά στον καθαρισμό των νεφρών και στην αποβολή των

τοξικών ουσιών.

Βοηθά στον έλεγχο της πίεσης του αίματος.

Βοηθά στην ύγρανση των διόδων των ματιών, του στόματος

και της ρινικής κοιλότητας.

Διατηρεί το σώμα δροσερό όταν κάνει ζέστη και μονώνει το

σώμα ενάντια στο κρύο.

52

Λειτουργεί σαν απορροφητικό μέσο κατά των κραδασμών,

μειώνοντας τις επιπτώσεις τους στα όργανα του σώματος.

Βοηθά στη λίπανση των αρθρώσεων και αποτελεί μέρος του

αίματος, του ιδρώτα, των δακρύων και του σάλιου.

Περιέχει πολλά ιχνοστοιχεία που χρειάζεται το σώμα μας.

Έτσι λειτουργεί το νερό μέσα στον οργανισμό μας.

Υδρόσαυροι: Απ’ αυτά που ακούσαμε κατανοήσαμε πόσο

σημαντικό είναι το νερό για τις σωματικές λειτουργίες,

αντιλαμβανόμαστε ότι η λήψη αρκετής ποσότητας νερού είναι

σημαντική για την επίτευξη της συνολικής υγείας και ευεξίας.

Μήπως όμως θα μπορούσατε να μας αναφέρετε ακριβώς

κάποιους λόγους για την κατανάλωση αρκετής ποσότητας νερού

καθημερινά;

- Θα σας αναφέρω 9 ακόμη λόγους:

Βοηθά να χάσουμε βάρος.

Κάνει καλό στην καρδιά.

Είναι πηγή ενέργειας.

Θεραπεύει τους πονοκεφάλους.

Κάνει καλό στο δέρμα.

Βοηθάει στα προβλήματα χώνεψης.

Καθαρίζει τον οργανισμό.

Απομακρύνει τον κίνδυνο κάποιων τύπων καρκίνου.

Βοηθά να γυμναζόμαστε καλύτερα.

Σταγονίτσες: Πειστήκαμε για την κατανάλωση νερού.

Πόσο νερό όμως;

- Η ποσότητα του νερού που πρέπει να πίνουμε εξαρτάται:

α. από το μέγεθος του σώματος

β. από τις σωματικές μας δραστηριότητες

γ. από τις κλιματικές συνθήκες

δ. από το αν είμαστε άρρωστοι

ε. από το αν γυμναζόμαστε

53

Ο μέσος άνθρωπος θα πρέπει να πίνει 1,5 με 2,5 lt νερό

καθημερινά, ώστε να μπορεί να αναπληρώνει τα σωματικά υγρά που

χάνει κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Τρόφιμα που περιέχουν νερό συμβάλλουν στην κάλυψη για νερό

του οργανισμού μας. Μιλάμε κυρίως για φρούτα και λαχανικά.

Όταν αισθανόμαστε δίψα σημαίνει ότι έχουμε ήδη αφυδατωθεί,

σημάδι ότι δεν έχουμε πιει αρκετό νερό.

Ας μην αφήνουμε λοιπόν τον οργανισμό μας να αφυδατώνεται,

να πίνουμε νερό πριν διψάσουμε.

Υδρομέδουσες: Τι σημαίνει όμως αφυδάτωση και πόσο

σοβαρές συνέπειες μπορεί να έχει για την υγεία μας;

- Η αφυδάτωση είναι μια σοβαρή κατάσταση κατά την οποία το

σώμα μας έχει λιγότερο νερό απ’ ότι χρειάζεται. Η αφυδάτωση

(ακόμη και ήπια) μπορεί να μας εξασθενήσει και να μας κάνει να

αισθανόμαστε κουρασμένοι. Αν διψάμε έχουμε ήδη αφυδατωθεί και

αυτό μπορεί να μας προκαλέσει κούραση, αδυναμία των μυών, ίλιγγο.

Στάδια της αφυδάτωσης είναι η υπερβολική δίψα, έχουμε

πυρετό, μελανιάζουμε και δεν μπορούμε να περπατήσουμε.

Υδρόβιοι: Πώς μπορούμε να κάνουμε καθημερινή μας συνήθεια

την πόση αρκετού νερού;

- α. Παίρνουμε μαζί μας ένα μπουκαλάκι νερό και πίνουμε λίγο

λίγο. Όταν αδειάζει το ξαναγεμίζουμε.

β. Βάζουμε υπενθύμιση στο ρολόι ή στο κινητό μας ώστε

κάθε 1 με 2 ώρες να θυμόμαστε να πίνουμε νερό.

γ. Να αντικαταστήσουμε τα υγρά που πίναμε με νερό π.χ. αν

συνηθίζουμε να πίνουμε αναψυκτικό ή αλκοόλ ας πίνουμε αντί αυτού

ένα ποτήρι νερό. Όταν βγαίνουμε έξω μπορούμε να προτιμήσουμε

αντί αναψυκτικού ένα ανθρακούχο νερό.

δ. Να σημειώνουμε πότε πίνουμε νερό.

54

Όταν ξεκινάμε μια νέα συνήθεια, μας βοηθά να σημειώνουμε

πότε την κάνουμε. Έτσι συνειδητοποιούμε και επιβεβαιώνουμε τον

εαυτό μας ότι δε χάνουμε το στόχο μας.

Κρατάμε λοιπόν ένα απλό ημερολόγιο με τα πόσα ποτήρια νερό

έχουμε πιει την κάθε μέρα.

Υδροστρόβιλοι: Για πόση εκτός από τα τρεχούμενα νερά και

του δικτύου έχουμε και τα εμφιαλωμένα. Τι γνωρίζουμε γι’ αυτά;

- Τα εμφιαλωμένα νερά κυκλοφορούν στο εμπόριο μέσα σε

φιάλες από πλαστικό και από γυαλί.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έχει εκδοθεί

πλήρης οδηγός προδιαγραφών που καθορίζει τα ανώτατα και

κατώτατα όρια χημικών και φυσικών στοιχείων που πρέπει να έχει το

πόσιμο νερό κάθε χώρας. Σύμφωνα με αυτές τις οδηγίες στην ετικέτα

των εμφιαλωμένων νερών πρέπει να αναγράφεται η πηγή του νερού,

η πλήρης ανάλυση των συστατικών του, ιδιαίτερα αν περιέχουν πολύ

νάτριο, η ημερομηνία λήξης και τι κατηγορίας νερό είναι.

Υδρολούλουδα: Έχουμε κατηγορίες στα εμφιαλωμένα νερά

και ποιες είναι αυτές;

- α. επιτραπέζια β. Φυσικά μεταλλικά γ. Ανθρακούχα

μεταλλικά.

α. Τα επιτραπέζια καλύπτουν το 37% της αγοράς. Τα

χαρακτηριστικά τους είναι ίδια με του κοινού πόσιμου νερού απλά

εμφιαλώνεται. Μπορεί να δεχτεί διεργασία απολύμανσης.

β. Φυσικά μεταλλικά: καλύπτουν το 60% της αγοράς. Είναι πιο

πλούσια σε μεταλλικά ιχνοστοιχεία. Προέρχονται πάντα από πηγή και

εμφιαλώνονται επί τόπου χωρίς επεξεργασία.

γ. Ανθρακούχα μεταλλικά: καλύπτουν το 3% της αγοράς.

Προέρχονται από πηγή με φυσική ανθράκωση. Δεν υπάρχουν

συντηρητικά ή άλλα πρόσθετα.

Πάνω από 10 ελληνικά μεταλλικά νερά θεωρούνται από τα

καλύτερα της ΕΟΚ.

55

Νερουλάδες: Τι θεωρούμε σκληρό ή μαλακό νερό;

- Φυσικά συστατικά του νερού είναι το νάτριο, το κάλιο, το

ασβέστιο, το μαγνήσιο και το φθόριο.

Σκληρό ή μαλακό νερό ονομάζεται το νερό ανάλογα με την

περιεκτικότητά του σε άλατα ασβεστίου. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή,

τόσο το νερό θεωρείται πιο «σκληρό».

Έχει αποδειχθεί ότι το «σκληρό νερό» δημιουργεί πέτρες στα

νεφρά, παράλληλα όμως αποτελεί ασπίδα πρόληψης κατά του

εμφράγματος και της οστεοπόρωσης.

Κάθε φυσικό νερό δηλαδή κάθε νερό που προέρχεται από τα

σπλάχνα της γης είναι μεταλλικό. Περιέχει δηλ. στοιχεία και μέταλλα

απαραίτητα στον ανθρώπινο οργανισμό, όταν αυτά είναι σε

επιτρεπτά όρια. Τα ελληνικά μεταλλικά νερά θεωρούνται μαλακά,

εύγευστα και όχι πολυφορτωμένα με μεταλλικά στοιχεία.

Υδρόφιλοι: Είναι το εμφιαλωμένο νερό ασφαλέστερο από το

νερό της βρύσης;

Σύμφωνα με το νόμο τα εμφιαλωμένα νερά (εκτός από τα

φυσικά μεταλλικά) πρέπει να έχουν συγκεκριμένη ποιότητα (όρια

στον αριθμό των μικροβίων). Εγγύηση γι’ αυτή την ποιότητα είναι

όταν η αποθήκευση και η μεταφορά των νερών γίνεται σε

θερμοκρασίες που δεν ξεπερνούν τους 18οC.

Είναι γνωστό ότι υψηλές θερμοκρασίες μέσα στο πλαστικό

ευνοούν τον πολλαπλασιασμό διάφορων μικροβίων.

Για να είναι ασφαλείς οι καταναλωτές θα πρέπει το

εμφιαλωμένο νερό που αγοράζουν και η εταιρεία που το παρέχει, να

ανήκουν στη διεθνή ένωση παραγωγών εμφιαλωμένων νερών (IBWA

International Bottled Water), η οποία εγγυάται ότι η συγκεκριμένη

φιάλη νερού πληρεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε να είναι

πόσιμο.

56

Στην Ελλάδα ο ΕΦΕΤ (ενιαίος φόρος ελέγχου τροφίμων) κάθε

χρόνο κατόπιν ελέγχων κάνει κατασχέσεις ακατάλληλου ή

αλλοιωμένου εμφιαλωμένου νερού.

Αν το δούμε δε από οικολογική πλευρά το εμφιαλωμένο νερό

είναι μια λύση πολύ επιβαρυμένη:

χιλιάδες τόνοι ρύπων από τα φορτηγά που μεταφέρουν

πλαστικά μπουκάλια νερού από ένα μέρος της χώρας στο άλλο

χιλιάδες τόνοι πλαστικών από τα άδεια μπουκάλια που

ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα

αλλά και το ενεργειακό κόστος της εμφιάλωσης.

Στη συνέχεια μας μίλησε και για το νερό στο περιβάλλον όμως

επειδή έχουμε αναφερθεί σ’ αυτό το θέμα δε θα δώσουμε τη συνέχεια

της συζήτησης.

Τέλος ευχαριστήσαμε την κ. Χονδρονικολή και με χαρούμενη

διάθεση πήραμε και πάλι το δρόμο της επιστροφής για το σχολείο

μας. Στις 12.30΄μ.μ. είχαμε επιστρέψει στην τάξη μας.

Ιαματικές πηγές. Τι νερό αναβλύζει απ’ αυτές;

Το νερό της βροχής διεισδύει μέσα στο έδαφος, γίνεται

θερμότερο και έτσι διαλύει περισσότερες στερεές ουσίες με τις

οποίες έρχεται σε επαφή. Το νερό αυτό στη συνέχεια ξαναβγαίνει

στην επιφάνεια της γης και σχηματίζει πηγές που λέγονται «θερμές

πηγές» ή «μεταλλικές» ή «ιαματικές».

Ανάλογα με τις ουσίες που είναι διαλυμένες στο νερό οι θερμές

πηγές διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες όπως: «οξυανθρακικές»

(περιέχουν διοξείδιο του άνθρακα), «θειούχες» (υδρόθειο),

«αλκαλικές» (περιέχουν ανθρακικό νάτριο), «πικρές» (που περιέχουν

θεϊκό μαγνήσιο), «σιδηρούχες» και «ραδιενεργές» (λόγω των

ραδιενεργών αερίων που περιέχουν.

57

Οι ιαματικές πηγές εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην πόλη

ΣΠΑ του Βελγίου.

Ματούλα Χονδρονικολή

58

Μετά την επιστολή που στείλαμε, στις 16.11.2009, στο

δήμαρχο Σκιάθου κ. Νικόλαο Πλωμαρίτη, πετύχαμε μία συνάντηση

μαζί του στις 25.11.2009, στο πολιτιστικό κέντρο του Δήμου

Σκιάθου, στο Μπούρτζι στις 10 π.μ.

Ο γραμματέας του δημάρχου μας άνοιξε την αίθουσα των

δημοτικών συμβουλίων και τα προεδρία και των δύο τάξεων Δ1 και Δ2

κάθισαν στα έδρανα όπου κάθονται οι δημοτικοί σύμβουλοι κατά τη

διεξαγωγή των συμβουλίων, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά των ομάδων,

μαζί με τους συντονιστές δασκάλους παρακολουθούσαμε τη

συνεδρίαση.

Αφού έγινε πρώτα η σχετική ενημέρωση στον κ. Πλωμαρίτη

(δήμαρχο), αυτός μας συγχάρηκε για την πρωτοβουλία μας και στη

συνέχεια μας απάντησε σε κάποια ερωτήματα που του θέσαμε

σχετικά με το πρόβλημα της λειψυδρίας και της ρύπανσης του

πόσιμου νερού, που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια το

καταπράσινο νησί μας.

Επειδή για τα θέματα που μας μίλησε, έχουμε κανονίσει να

μιλήσομε σε μια συνάντησή μας, με τον υπεύθυνο της ΔΕΥΑΣ καθώς

και με τη χημικό κ. Κουτούμπα, θα αφήσουμε τους ειδικούς πάνω

στους τομείς αυτούς να μας δώσουν τις λεπτομέρειες.

Στο τέλος της συνάντησης ο δήμαρχος συγχάρηκε τα παιδιά

για την άψογη συμπεριφορά τους και το σεβασμό που έδειξαν στο

χώρο και τόνισε πως ήταν η πρώτη φορά που είδε σε παιδιά της

ηλικίας αυτής ώριμους ανθρώπους.

Μας υποσχέθηκε ότι θα είναι κοντά μας σ’ αυτή μας την

προσπάθεια και ότι θα έχουμε απ’ αυτόν ότι χρειαστούμε και περνάει

απ’ το χέρι του.

Τον ευχαριστήσαμε και επιστρέψαμε στο σχολείο μας στις 12

το μεσημέρι, ικανοποιημένοι απ’ τ’ αποτελέσματα της συζήτησής

μας.

59

Απ’ τη συνάντησή μας με το Δήμαρχο της Σκιάθου κ. Πλωμαρίτη

Νικόλαο

60

61

62

63

64

Μαθαίνω να διαβάζω το μετρητή του νερού

(ρολόι ύδρευσης)

Ο κ. Αντώνης Αρμαμέντος, υπάλληλος της ΔΕΥΑΣ, μας δείχνει

πώς να διαβάζουμε το μετρητή (ρολόι) της ύδρευσης

Διαβάζουμε το ρολόι ύδρευσης

65

Μαθαίνω να διαβάζω μια απόδειξη λογαριασμού

ύδρευσης

66

Λ Ε Ι Ψ Υ Δ Ρ Ι Α

Έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO)

μας λέει ότι 80 κράτη (στα οποία ζει το 40% του πληθυσμού της γης)

αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα λειψυδρίας.

Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα κρίσιμη.

Στο περσινό μήνυμα του ο γ.γ. του ΟΗΕ με αφορμή την

Παγκόσμια Ημέρα Νερού (22/3), μας παροτρύνει αφενός να

ευαισθητοποιήσουμε την κοινή γνώμη και να φωτίσουμε θέματα όπως

αυτό της λειψυδρίας, της μόλυνσης του νερού, της θνησιμότητας

λόγω αυτών, αλλά να ασκήσουμε και πίεση, προκειμένου να

αλλάξουμε τη ζωή των ανθρώπων που πλήττονται από έλλειψη ή

μόλυνση νερού. Ας μην ξεχνάμε ότι η έλλειψη νερού επηρεάζει

αρνητικά τις σχέσεις και των γειτονικών κρατών για τον έλεγχο των

υδάτινων πόρων.

Γιατί όμως υπάρχει έλλειψη νερού σε πολλές χώρες;

Η αύξηση του πληθυσμού της γης, το φαινόμενο του

θερμοκηπίου, καθώς και η ανάπτυξη της γεωργίας και της

βιομηχανίας την τελευταία 20ετία είχαν σαν αποτέλεσμα την αύξηση

του ρυθμού κατανάλωσης των υδάτινων αποθεμάτων μη μπορώντας

η φύση να τα ανανεώσει αντίστοιχα.

Από τα 3.500 δισεκατομμύρια m3 νερού που καταναλώνεται

σήμερα το 75% απορροφάται από τη γεωργία, το 20% από τη βιομηχανία και το

5% από τα νοικοκυριά (σπίτια).

67

Πληροφορίες:

Χονδρονικολή Ματούλα

ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ

Στην Ευρώπη μια τετραμελής οικογένεια χρησιμοποιεί περίπου

3.500 λίτρα νερού την εβδομάδα το σχήμα* δείχνει πόσο νερό

ξοδεύεται στο πλύσιμο και σε άλλες δραστηριότητες

(Παιδική εγκυκλοπαίδεια Πατάκης – Oxford

11ος τόμος, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2001)

* σελ. 34 α΄ τεύχος/ Τετράδιο Εργασιών Γλώσσας /Δ΄Δημοτικού

Το νερό όμως δεν είναι άφθονο γι’ αυτό δε θα πρέπει να το

σπαταλούμε

Μπορείτε να σκεφτείτε και να γράψετε τρόπους για να

περιορίσουμε τη σπατάλη του πόσιμου νερού;

1. Είναι προτιμότερο να κάνουμε ένα ντους από ένα λουτρό στην

μπανιέρα.

2. Να μη βάζουμε πλυντήριο για δυο ή τρία ρούχα, αλλά να

φροντίζουμε να γεμίζει το πλυντήριο.

3. Όταν πλένουμε τα πιάτα ή τα δόντια μας να μην αφήνουμε τη

βρύση να τρέχει συνέχεια.

* Πλένουμε πρώτα καλά τα δόντια μας με βρεγμένο βουρτσάκι

και έπειτα ανοίγουμε τη βρύση για να ξεπλύνομε τα δόντια μας.

* Βάζουμε σ’ ένα δοχείο σαπουνάδα, πλένουμε ένα ένα τα πιάτα

και έπειτα ανοίγουμε τη βρύση για να τα ξεπλένουμε.

68

4. Όταν πλένουμε το αυτοκίνητο, το μπαλκόνι μας ή την

εξωτερική σκάλα του σπιτιού μας, να μη χρησιμοποιούμε

λάστιχο αλλά κουβάδες με νερό. Με 1 ή 2 κουβάδες μπορούμε

να κάνουμε τη δουλειά μας.

5. Επειδή κάθε σταγόνα νερού είναι πολύτιμη, όταν περισσεύει

νερό στο ποτήρι που πίνουμε, μπορούμε να το ρίχνουμε σε μια

γλάστρα και να ποτίζουμε ένα λουλούδι.

Μ η ν ξ ε χ ν ά ς

Μια βρύση που στάζει μόλις 10 σταγόνες το λεπτό, σε ένα

χρόνο θα έχει σπαταλήσει 2 χιλιάδες λίτρα νερού!

Μια μικρή διαρροή από τη βρύση μπορεί να σπαταλήσει πάνω

από 150 λίτρα νερού σε μία μέρα.

Μία τουαλέτα με μικρή διαρροή σπαταλά σε 6 μήνες 150

χιλιάδες λίτρα νερού!!!!

Πρόσεξε τις διαρροές!!!!!!

69

Η ύδρευση στη Σκιάθο

70

Από την επίσκεψή μας στη δεξαμενή της Σκιάθου

Ο κ. Λ. Πάππας χημικός μηχανικός διευθυντής της ΔΕΥΑΣ με τα

παιδιά στη δεξαμενή

71

Ο κ. Λ. Πάππας ο κ. Σ. Καραπαναγιώτης καιο κ. Α. Αρμαμέντος στη δεξαμενή

Εξηγούμε στον κ. Πάππα την πορεία που ακολούθησε η εργασία

μας

72

Η συνάντησή μας με τον κ. Λ. Πάππα, διευθυντή της Δ.Ε.Υ.Α.Σ.

(χημικό μηχανικό) πραγματοποιήθηκε στο χώρο όπου βρίσκεται η

δεξαμενή, πίσω από το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου (σ’ ένα

λοφίσκο του νησιού).

Τα παιδιά των ομάδων εργασίας συνοδευόμενα από τους

συντονιστές δασκάλους του προγράμματος του κ. Καραπαναγιώτη

και την κ. Ελευθερίου καθώς και από τη διευθύντρια του σχολείου

την κ. Δ. Συκιώτη, έφτασαν στο χώρο όπου βρίσκεται η παλιά και η

καινούρια δεξαμενή, μετά από πεζοπορία μιας ώρας περίπου.

Εκεί μας περίμενε ο κ. Πάππας με τους συνεργάτες του, τον κ.

Αρμαμέντο και τον κ. Σαρρή έτοιμος να απαντήσει σ’ όλες τις

ερωτήσεις μας.

Βροχοσταλίδες: Πότε κατασκευάστηκε το δίκτυο ύδρευσης

της Σκιάθου;

- Το δίκτυο ύδρευσης που υπάρχει ακόμα και σήμερα στη Σκιάθο

κατασκευάστηκε το 1974-75 είναι τόσο παλιό, γι’ αυτό και υπάρχουν

σ’ αυτό πολλές διαρροές.

Υδρόσαυροι: Ποια είναι η πορεία που ακολουθεί το νερό μέχρι

να φτάσει στις βρύσες των σπιτιών μας;

- Το νερό απ’ το πηγάδι που βρίσκεται λίγο πιο κάτω από τη

δεξαμενή, έρχεται με έναν αγωγό σ’ αυτή και ενώ ο δεύτερος αγωγός

που φέρνει το νερό στις βρύσες των σπιτιών μας θα έπρεπε να

ακολουθεί τον κατηφορικό δρόμο, προς την αντίθετη μεριά του

λόφου, ακολουθεί και πάλι την ίδια πορεία του αρχικού αγωγού.

Λίγο παράξενο όπως μας είπε και ο ίδιος ο τεχνικός.

Σταγονίτσες: Το νερό που έρχεται μέχρι τις βρύσες των

σπιτιών μας είναι πόσιμο; αν όχι γιατί;

- Το νερό που έρχεται μέχρι τις βρύσες των σπιτιών μας δεν

είναι πόσιμο γιατί είναι αλμυρό. Ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες

73

που γίνεται υπερκατανάλωση εξαιτίας του τουρισμού, οπότε πέφτει

κατά πολύ και η στάθμη του πηγαδιού.

Υδρομέδουσες: Μπορούμε να το χρησιμοποιούμε αυτό το νερό

στη μαγειρική και στις άλλες οικιακές χρήσεις;

- Βέβαια και μπορούμε να μαγειρεύουμε μ’ αυτό το νερό και να

το χρησιμοποιούμε άφοβα για όλες τις άλλες οικιακές μας ανάγκες.

Υδρόβιοι: Αντιμετωπίζει η Σκιάθος τον κίνδυνο Λειψυδρίας;

- Βεβαίως και αντιμετωπίζει, γιατί δεν κάνει σωστή διαχείριση

των νερών. Αυτή τη στιγμή υδροδοτείται όλο το νησί με ένα δίκτυο

που έχει κατασκευαστεί από το 1974 και στο συγκεκριμένο δίκτυο

υπάρχουν πολλές διαρροές. Ακόμη το δίκτυο αυτό δεν καλύπτει τις

ανάγκες από το χωριό της Σκιάθου μέχρι τις Κουκουναριές, γι’ αυτό

πολλοί αναγκάζονται να ανοίγουν γεωτρήσεις, ώστε να καλύψουν τις

ανάγκες τους σε νερό.

Όταν όμως ανοίγεις γεωτρήσεις και παίρνεις νερό ανεξέλεγκτα

από το υπέδαφος αποδυναμώνεις τον υδροφόρο ορίζοντα.

Για τη Σκιάθο είναι ορατός αυτός ο κίνδυνος, αν δεν παρθούν

τα ανάλογα μέτρα.

Υδροστρόβιλοι: Με το γνωστό πρόβλημα του υδράργυρου, τι

συνέβη και κόψατε το νερό;

- Στη Σκιάθο υπήρξε κάποιο πρόβλημα με τον υδράργυρο, γι’

αυτό κόψαμε το νερό. Αυτό δεν οφειλόταν σε ανθρωπογενή

παρέμβαση, οφειλόταν στο ότι μειώθηκαν τα αποθέματα του νερού. Η

λειψυδρία που αναφέραμε έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται

κάποιες μικρές ποσότητες μετάλλων που υπάρχουν στο φλοιό της

γης. Το χώμα είναι το ίδιο, η λεκάνη που περιέχει το νερό η ίδια, έτσι

όταν μειώνεται το νερό αυξάνεται η περιεκτικότητα των στοιχείων

αυτών στο νερό.

74

Υδρολούλουδα: Τα νερά των πηγών της Σκιάθου είναι καθαρά

και κατάλληλα για πόση;

- Τα νερά όλων των πηγών δεν ελέγχονται έτσι δεν μπορώ να

σας πω υπεύθυνα αν είναι κατάλληλα για πόση. Το νερό όμως που

έρχεται από την πηγή του Προφήτη Ηλία ελέγχεται σε τακτά χρονικά

διαστήματα και μπορεί να πίνεται άφοβα απ’ τους κατοίκους.

Νερουλάδες: Τι είναι η τεχνική της αφαλάτωσης;

Είναι μια τεχνική που θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο νησί μας;

- Η αφαλάτωση είναι μια πολύ παλιά τεχνική. Όσοι έχουν δίπλα

τους θάλασσα φροντίζουν να πάρουν το νερό της θάλασσας και να

απομακρύνουν το αλάτι, γι’ αυτό λέγεται αφαλάτωση.

Το πρόβλημα όμως είναι το υψηλό κόστος αυτής της τεχνικής.

Τώρα, βέβαια το νερό αρχίζει να κοστίζει πολύ, οπότε αρχίζουμε να

το σκεφτόμαστε πιο ρεαλιστικά.

Υδρόφιλοι: Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι με το νερό της

βροχής;

- Παλιότερα σε κάποιες ορεινές κοινότητες, κατασκεύαζαν

δεξαμενές κάτω από τα σπίτια τους και οδηγούσαν εκεί τα νερά της

βροχής. Το νερό αυτό όμως δεν το έπιναν και το χρησιμοποιούσαν για

οποιεσδήποτε άλλες χρήσεις. Το καλοκαίρι μάλιστα επειδή υπήρχε

κίνδυνος να αναπτυχθούν μικροοργανισμοί και να είναι επικίνδυνο για

την ανθρώπινη υγεία έριχναν μέσα διάφορες χημικές ουσίες. Αυτό

έβραζε και απολύμαινε το νερό.

Στη σύγχρονη πραγματικότητα της Σκιάθου, τέτοια πράγματα

είναι δύσκολο να γίνουν, ειδικά μέσα στο πολεοδομικό συγκρότημα

της πόλης.

Εδώ τελείωσε η κουβέντα που είχαμε και ικανοποιημένοι

πήραμε το δρόμο της επιστροφής για το σχολείο. Περιμένουμε τα

μέσα του Μάη για ν’ αρχίσει να λειτουργεί και η καινούρια δεξαμενή

η οποία σχεδόν είναι έτοιμη.

75

Οι σωλήνες που φέρνουν το νερό απ’ το πηγάδι στη δεξαμενή

76

Το σημείο επικοινωνίας της παλιάς με τη νέα δεξαμενή

Τι συμβαίνει και το καλοκαίρι το νησί μας αντιμετωπίζει πρόβλημα;

Πέφτει η στάθμη του νερού στο πηγάδι;

77

Ποια νερά της Σκιάθου είναι πόσιμα;

78

Το νερό που κατεβαίνει απ’ την πηγή του Προφήτη Ηλία

79

Οι ερωτήσεις των παιδιών σε καρτελάκια πριν τις συναντήσεις μας

80

81

82

83

Η ρύπανση του νερού

Η ρύπανση του νερού αποτελεί μεγάλη απειλή, όχι μόνο για την

υδρόβια ζωή αλλά και για την εξασφάλιση αρκετού και υγιεινού

πόσιμου νερού στον ανθρώπινο πληθυσμό.

Τρεις βασικές αιτίες μόλυνσης των υδάτων:

α) Αστική ρύπανση (οργανικά κατάλοιπα από αστικά λύματα)

β) Βιομηχανική ρύπανση (οργανικά κατάλοιπα και τοξικές

ουσίες από βιομηχανικά απόβλητα).

γ) Αγροτική ρύπανση (φυτοφάρμακα, λιπάσματα, εντομοκτόνα

καθώς και η κτηνοτροφία).

Μια τέταρτη αιτία μόλυνσης είναι το φαινόμενο της όξινης

βροχής, που συμβάλλει σημαντικά στη ρύπανση του νερού.

Τα αίτια που προκαλούν την όξινη βροχή είναι: τα δηλητηριώδη

αέρα που ελευθερώνονται απ’ τα εργοστάσια και τ’ αυτοκίνητα, τα

οποία ανακατεύονται με σταγονίδια νερού μέσα στα σύννεφα και

επιστρέφουν στη γη ως θεϊκό και νιτρικό οξύ μέσα στη βροχή ή το

χιόνι.

Γίνεται λοιπόν μια βροχή που σκοτώνει και δηλητριάζει.

Η όλη και εντατικότερη χρήση των νερών των λιμνών, των

ποταμών και των θαλασσών από τον άνθρωπο για την ύδρευση και

αποχέτευση των πόλεων, για τη λειτουργία των βιομηχανικών του

μονάδων και των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς

και για την άρδευση γεωργικών εκτάσεων έχει μειώσει σημαντικά τα

υδατικά αποθέματα και υποβαθμίσει την ποιότητά τους.

Με λίγα λόγια οι διάφορες δραστηριότητες του ανθρώπου,

χωρίς τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, προκάλεσαν το φαινόμενο

της ρύπανσης του νερού.

84

85

86

Στις 22 Δεκεμβρίου η δασκάλα του Β3 Μελαχροινή Ιωάννου μας

προέτρεψε να επισκεφτούμε την έκθεση ζωγραφικής

(θαλασσογραφίες και προσωπογραφίες) και ξυλογλυπτικής, που

πραγματοποιήθηκε στο Αρχιπέλαγος.

Εκεί τα παιδιά του Β3 και Δ2 θαύμασαν τα έργα και

εντυπωσιάστηκαν ιδιαίτερα από τις θαλασσογραφίες και τα

ξυλόγλυπτα που απεικόνιζαν καράβια σε φουρτουνιασμένες θάλασσες

καθώς και ξυλόγλυπτα καράβια και γοργόνες.

Εντύπωση έκανε στον υπεύθυνο της έκθεσης η ηρεμία που

επικράτησε γιατί ο χώρος ήταν μικρός για τόσους πολλούς

επισκέπτες ταυτόχρονα.

87

Ο υπεύθυνος της έκθεσης μιλάει στα παιδιά για τα έργα που

είδαν στην έκθεση

Από την επίσκεψή μας στην έκθεση θαλασσογραφίας, ζωγραφικής

και ξυλογλυπτικής από Σκιαθίτες καλλιτέχνες στο «Αρχιπέλαγος»

88

Η κ. Μ. Ιωάννου δασκάλα της Β΄ τάξης μαζί με την κ.

Ελευθερίου

89

στην έκθεση

θαλασσογραφίας

ζωγραφικής

και

ξυλογλυπτικής

από

Σκιαθίτες

ζωγράφους

και

Γλύπτες

«Παγκόσμια ημέρα νερού»

Στις 22 του Μάρτη τα δύο τμήματα της Τετάρτης τάξης του

σχολείου μας (Δ1 και Δ2) και με τη βοήθεια και συμμετοχή του

τμήματος Α1 με τη δασκάλα τους Βάνια Γκρίνια, οργάνωσαν μια

εκδήλωση αφιερωμένη στην παγκόσμια ημέρα του νερού.

Ανακοινώθηκε ο οικοκώδικας που είχαμε συντάξει, σε όλα τα

παιδιά του 1ου Δημοτικού Σχολείου Σκιάθου, ακούστηκαν ποιήματα

αφιερωμένα στο νερό και διαβάστηκαν κείμενα για τη σπουδαιότητα

του νερού, στη ζωή μας και τη λειψυδρία.

Οι μαθητές του Δ1, Δ2 και Α1 κρατώντας πλακάτ με συνθήματα

και έχοντας τυπώσει ένα φυλλάδιο με τον οικοκώδικα για το νερό

πραγματοποίησαν ειρηνική πορεία, ξεκινώντας από το σχολείο και

90

περνώντας από την παραλία του νησιού φώναζαν τα συνθήματα που

είχαν γραμμένα στα πλακάτ όπως: «Μην ξεχνάς το νερό μη

σπαταλάς» κ.τ.λ. ταυτόχρονα οι μικροί μαθητές της πρώτης τάξης

μοίραζαν τα φυλλάδια στους περαστικούς και στις καφετέριες της

παραλίας.

Η πορεία πέρασε από τη ΔΕΥΑΣ και το Δημαρχείο της Σκιάθου,

όπου ο Δήμαρχος Σκιάθου και οι υπάλληλοι του Δήμου χειροκρότησαν

τα παιδιά για την πρωτοβουλία τους και μέσω της οδού

Παπαδιαμάντη οδηγηθήκαμε και πάλι στο σχολείο μας.

Στην πορεία μας συμμετείχε και η Ε2 με τη δασκάλα τους Φϋκα

Κωνσταντίνα – Ιλίας.

91

92

Ο καλλιτέχνης του σχολείου μας Κώστας Μπιλιούρης μας

ζωγράφισε τη βρύση με το νερό που τρέχει, όπως ακριβώς

εικονίζεται στο βιβλίο της «Γλώσσας» της Δ΄ τάξης και εκεί πάνω

γράψαμε τον οικοκώδικά μας τον οποίο έχουμε αναρτήσει στην

είσοδο του 1ου ορόφου του σχολείου μας σε διαστάσεις 2,20μ. Χ 2,60

μ.

Αυτόν τον οικοκώδικα χρησιμοποιήσαμε και για σκηνικό τη

μέρα της παρουσίασης της εργασίας μας στο σχολείο στις 28 Μαΐου

2010.

93

Ο οικοκώδικάς μας που έχει διαστάσεις 2,20 μ. Χ 2,60 μ.

(ζωγραφική)

94

Από την εκδήλωσή μας στις 22 του Μάρτη «παγκόσμια ημέρα

νερού»

95

96

97

98

22 Μ α ρ τ ί ο υ :

«Π α γ κ ό σ μ ι α η μ έ ρ α ν ε ρ ο ύ»

99

Από την πορεία μας στη ΔΕΥΑΣ στις 22 του ΜάρτηΠαγκόσμια ημέρα νερού»

100

Από την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε

στις 22 του Μάρτη στο προαύλιο του σχολείου μας

101

Ποιήματα και Τραγούδια για το νερό

Καλωσόρισμα

Κυρίες μου και κύριοι.Βγήκα την καλημέρα μουεγώ πρώτη να σας πω.Βγήκα να σας χαιρετήσωνα σας ευχαριστήσωκαι δυο λογάκια να σας πω.

Σας καλέσαμε εδώ πέρατη γιορτούλα μας να δείτεμα να μας συγχωρήσετελαθάκια αν θα βρείτε.

Κουραστήκαμε λιγάκιμα το κάθε ένα παιδάκικάτι θα έχει να σας πειστη σημερινή γιορτή.

Το νερό θα σας συστήσουνκαι θα σας παρακινήσουννα το κρατάμε καθαρόγιατί είναι το πιο πολύτιμο αγαθό.

Και κάτι άλλο που εσείςμπορεί να το ξεχνάτεκουράγιο παίρνουμε εμείςαν μας χειροκροτάτε.

Χειροκροτήστε μας, λοιπόν,γιατί έχουμε αποστολήνα φέρουμε όλοι μαζίτην οικολογική σημαίατου σχολείου στην παρέα.

Τάξη: Α1

Δασκάλα τάξης: Γκρίνια Βάνια

102

ΤΟ ΝΕΡΟ

Λυώσανε τα χιόνια στα ψηλά βουνά

και νερά γινήκανε καθάρια,

τρέξανε σε κάμπους και σε ρεματιές,

σιγομουρμουρίσαν στα χορτάρια.

Ποταμάκια φτάσαν κάτω στο γιαλό

με τον άμμο παίξαν και τα φύκια

σμίξαν με το κύμα το θαλασσινό,

παίξανε κρυφτό με τα χαλίκια.

Κι όταν βαρεθούνε να γυρνούν στη γη,

σαν αχνός στα ουράνια θ’ ανεβούνε,

σύννεφα θα γίνουν μαύρα και σταχτιά,

πριν στο χώμα πάλι κατεβούνε.

103

ΒΟΗΘΕΙΑ

Ποπό, τι έχει συμβεί;

Απ’ το νερό έχει φύγει το «ρ».

Φαίνεται θα’ χει εξατμιστεί.

Μ’ αυτό το νερό, για πες μου,

τι θα μπορούσε να κάνει κανείς;

Ούτε το πλοίο πλέει εκεί μέσα,

ούτε μπορείς να πλυθείς,

ούτε ο μύλος μπορεί να γυρίσει,

ούτε τα ψάρια βρίσκουν τροφή.

Κι υπάρχει ακόμα και κάτι σπουδαίο:

Αυτό το νερό μπορείς να το πιεις.

Δεν είναι πόσιμο, καθάριο,

κρυστάλλινο και δροσερό.

Θέλετε να σας πω τί είναι;

Είναι νερό στεγνό, στεγνό.

Φωνάξτε το δήμαρχο

τον πρόεδρο, τον δικαστή.

Μα τι θα κάνουμε επιτέλους

χωρίς νερό, χωρίς πηγή;

Να, θα του δώσουμε

το «ρ» του

κι αυτό θα τρέξει

στη στιγμή!

Τζιάνι Ροντάρι

104

* Να σ’ αγναντεύω θάλασσα «Κώστας Βάρναλης»

(από τον «Πρόλογος» της ποιητικής σύνθεσης του Βάρναλη

«Το φως που καίει»)

Να σ’ αγναντεύω θάλασσα

Να σ’ αγναντεύω θάλασσα, να μη χορταίνω,

απ’ το βουνό ψηλά

στρωτήν και καταγάλανη και μέσα να πλουταίνω

απ’ τα μαλάματά σου τα πολλά.

Να’ ναι χινοπωριάτικον* απομεσήμερ’ , όντας*

μετ’ άξαφνη νεροποντή

χιμάει μες απ’ τα σύννεφα θαμπωτικά γελώντας

ήλιος χωρίς μαντύ*

Να ταξιδεύουν στον αγέρα τα νησάκια, οι κάβοι,

τ’ ακρόγιαλα σα μεταξένιου αχνοί

και με τους γλάρους συνοδιά κάποτ’ ένα καράβι

ν’ ανοίγουν να το παίρνουν οι ουρανοί.

μαλάματα=(το μάλαμα) τα χρυσαφιά /τα χρυσαφένια χρώματαχινοπωριάτικον= φθινοπωρινόόντας= ότανμαντύς = μανδύας

105

106

107

«Μια πίκρα»

Κωστής Παλαμάς

Τα πρώτα μου χρόνια τα αξέχαστατα’ ζησα κοντά στ’ ακρογιάλι,στη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήρεμη,στη θάλασσα εκεί την πλατιά, τη μεγάλη.

Και κάθε φορά που μπροστά μου η πρωτάνθιστηζωούλα προβάλλει,και βλέπω τα ονείρατα κι ακούω τα μιλήματατων πρώτων μου χρόνων κοντά στ’ ακρογιάλι,

στενάζεις, καρδιά μου, το ίδιο αναστέναγμα.Να ζούσα και πάλιστη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήρεμη,στη θάλασσα εκεί στην πλατιά, τη μεγάλη!

Μια μένα είν’ η μοίρα μου, μια μένα είν’ η χάρη μου,δε γνώρισα κι άλλη:Μια θάλασσα μέσα μου σα λίμνη γλυκόστρωτηκαι σαν ωκεανός ανοιχτή και μεγάλη.

Και να! μες στον ύπνο μου την έφερε τ’ όνειροκοντά μου και πάλι,τη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήρεμη,τη θάλασσα εκεί την πλατιά, τη μεγάλη.

Κι εμέ, τρισαλίμονο! Μια πίκρα με πίκρανε,μια πίκρα μεγάλη,και δε μου τη γλύκαινες, πανώριο ξαγνάντεματης πρώτης λαχτάρας μου, καλό ακρογιάλι!

Ποια τάχα φουρτούνα φουρτούνιαζε μέσα μουκαι ποια ανεμοζάληΠου δε μου την κοίμιζες και δεν την ανάπαυες,Πανώριο ξαγνάντεμα, κοντά στ’ ακρογιάλι;

Μια πίκρα είν’ αμίλητη, μια πίκρα είν’ αξήγητη,μια πίκρα μεγάλη,η πίκρα που είν’ άσβηστη και μες στον παράδεισο των πρώτων μας χρόνωκοντά στ’ ακρογιάλι.

108

Θάλασσα πλατιά

(Στίχοι: Γιώργος

Ρούσος)

(Μουσική: Χατζηδάκις)

Θάλασσα πλατιά

σ’ αγαπώ γιατί μου μοιάζεις

Θάλασσα βαθιά

μια στιγμή δεν ησυχάζεις

λες κι έχεις καρδιά

την καρδιά μου μικρούλα μου πλατιά.

Όνειρα τρελά

που πετούν στο κύμα πάνω

φτάνουν στην καρδιά

και τα νιάτα μας ξυπνάνε

όνειρα τρελά

και οι πόθοι φτερουγίζουν σαν πουλιά.

Έχω έναν καημό

που με τρώει γλυκά και με λιώνει

έχω έναν καημό

θα’ ρθω να στον πω

αδερφή μου εσύ

θάλασσα πλατιά που σ’ αγαπώ.

109

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

«Μελαγχολία του Αιγαίου»

Ποιος ειρμός ψυχής στις αλκυόνες του απογέματος!Ποια νενημέα στις φωνές της μακρινής στεριάς!Ο κούκος μες στων δασών το μαντήλι.Κι η μυστική στιγμή του δείπνου των ψαράδωνΚι η θάλασσα που παίζει με τη φυσαρμόνικα.Το μακρινό μαράζι της γυναίκας.Της ωραίας που γύμνωσε τα στήθια της.Όταν η θύμηση μπήκε στις φωλιέςκι οι πασχαλιές ραντίσαν με φωτιά τη δύση!

Με το καΐκι και με τα πανιά της ΠαναγίαςΈφυγαν κατευόδιο των ανέμωνΟι εραστές της ξενιτιάς των κρίνωνΑλλά η νύχτα πως εδώ κελάρυσε τον ύπνοΜε γάργαρα μαλλιά στους φεγγερούς λαιμούςΉ στις μεγάλες άσπρες παραλίεςΚαι πώς με το χρυσό σπαθί του ΩρίωναΣκόρπισε και ξεχύθηκε ψηλάΗ σκόνη από τα όνειρα των κοριτσιώνΠου ευωδίασαν βασιλικό και δυόσμο!

Στα τρίστρατα όπου στάθηκεν η αρχαία μάγισσαΚαίοντας με ξερό θυμάρι τους ανέμουςΟι λυγερές σκιές αλαφροπερπατήσανεΜ’ ένα σταμνί γεμάτο αμίλητο νερό στο χέριΕύκολα σαν να μπαίναν στον παράδεισοΚι από την προσευχή των γρύλων που άφρισε τους κάμπους

Οι όμορφες ξεπροβάλανε με δέρμα φεγγαριούΓια να χορέψουμε στο μεσονύχτιο αλώνι...

110

«Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες:

Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος

να σώσω τη γης.

Αν δε σωθεί, εγώ φταίω»

Ν. Καζαντζάκης,

Ασκητική

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

«Από το Εμβατήριο του Ωκεανού»

Καθώς ανασαίνουμε

φουσκώνει το γλαυκό πανί του Ζέφυρου

και οι φωτεινές πτυχές του κυματίζουν

ως πίσω από τα ευτυχισμένα στήθια

των μακρινών βουνών.

Δεν έχει σύνορα η καρδιά μας

που αγάπησε τη θάλασσα.

Ένα φλάμπουρο υγείας

που δε διστάζει

καρφωμένο στην πέτρα

χαιρετάει τον ουρανό

σαλεύοντας πάνω απ’ τους ανθρώπους

μεγάλους ίσκιους δροσιάς

από θάλασσα πρωινή

μ’ άσπρα πανιά και νησιά

ανθισμένα στη μέση του Μάη.

111

Συλλογές ποιημάτων

Και το όνομα αυτού

Αβραξάς

Γοργόνας Ψίθυροι

Υδρολούλουδα

Πόλεις – θέσεις δίπλα σε νερό-«ύδωρ» δηλαδή θάλασσα, λίμνη,ποτάμι

«Μαζί με τα υδρολούλουδα, κοράλλιαπου τα λένε»

Ανέκαθεν η ζωή συνδέεται με την ύπαρξη του νερού, είτε είναι ωκεανός,θάλασσα, λίμνη, τρεχούμενο νερό ή ποταμός. Η ζωή γεννήθηκε μέσα στονερό, δίπλα στο νερό, έχοντας σαν αφετηρία το νερό.

Ο άνθρωπος οδηγεί τα βήματά τουπάνω στη γη ακολουθώντας τιςυδάτινες φλέβες: σαν το νερό κυλάει ήαναπαύεται ή πέφτει από τον ουρανόαγκαλιάζει το σπέρμα της ζωήςβοηθώντας το να αναπτυχθεί.

Όλα τα όντα στρέφουν τα μάτια τηςψυχής τους και την ύπαρξή τουςολάκερη προς το νερό, αφού το νερόείναι η κινητήρια δύναμη στηνπλημμυρίδα και την άμπωτη τηςαιωνιότητάς τους.

Οι αγαπημένες πόλεις ιδρύθηκαν πλάισε νερό, μέσα στο νερό αγκαλιάζονταςτο υγρό στοιχείο με τα οικοδομήματάτους, παληά ή σύγχρονα. Βαδίζονταςστα ίχνη του νερού η ανθρωπότηταοδηγήθηκε στην υλική και διανοητικήτης εξέλιξη.

112

Οι συλλογές ποιημάτων της Ελένης

Ποιμενίδου είναι αφιερωμένες σε μέρη

που γειτνιάζουν με το νερό: η γενέτειρά

της Θεσσαλονίκη, η Νύμφη του Βορρά,

δεσπόζει στον Θερμαϊκό κόλπο. Η

πόλη όπου κατοικεί και εργάζεται, τα

Ιωάννινα, βρίσκεται πλάι στο νερό: η

λίμνη Παμβώτις βρέχει τα σπίτια και τα

σημεία περιπάτου της Ηπειρωτικής

πρωτεύουσας. Η χώρα μας, η Ελλάδα,

αγκαλιάζεται απ’ όλες τις μεριές από

πέλαγα. Οι αρχέγονες πατρίδες των

γονέων της είναι στη Μαύρη Θάλασσα

και την Κασπία.

Παρίσι, Νίκαια και Μονακό, Λα Ροσέλ,

Τουρ λούονται μέσα στα νερά που

τους δώσαν τη ζωή.

Πυρήνας λοιπόν του ποιητικού της

έργου είναι τα Υδρολούλουδα, τα κάθε

λογής λουλούδια των υδάτων που

κρατούν στη ζωή τα μέρη που η

συγγραφέας έχει αγαπήσει.

Κεντρική Σελίδα – Βιογραφικό – Ποίηση – Πεζά – Επικοινωνία –

σχετικά με μας /χάρτης τόπου / συνδέσεις – francais

Πνευματικά Δικαιώματα © 2002-2004 Eλένη Ποιμενίδου

113

ΧΑΝΙΩΤΙΚΟ ΝΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ

1. Χανιώτικο – τραλαλαλαλαλα χανιώτικο ‘ναι το νερό

χανιώτικια – τραλαλαλαλαλα – χανιώτικια κι η βρύση

Τραλαλαλαλα ............(2)

2. Χανιώτισσα – τραλαλαλαλαλαλα – Χανιώτισσα κι η κοπελιά

που πάει για να – τραλαλαλαλα – που πάει για να γεμίσει

Τραλαλαλαλα...........

3. Απ’ το χανιώ – τραλαλαλαλα – απ’ το χανιώτικο νερό

να’ χα ένα – τραλαλαλαλα – να’ χα ένα φλυτζάνι...

Τραλαλαλαλα............

4. Να δώσω της – τραλαλαλαλαλα – να δώσω της καρδούλας μου

κι’ όπου πονεί – τραλαλαλαλα – κι όπου πονεί να γειάνει.

Τραλαλαλαλα...........

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΡΗΤΗΣ

114

Η ΑΝΝΙΩ

1. Νεροκουβαλήτρα η μικρούλα Αννιώ

νεροκουβαλήτρα η μικρούλα Αννιώ.

Η Αννιώ, η Αννιώ, είν’ τριώ χρονώ (2)

2. Με μικρό σταμνάκι στη βρυσούλα πάει

πέφτει το σταμνάκι καταγής και σπάει.

Η Αννιώ, η Αννιώ είν’ τριώ χρονών (2)

3. Και δεν είναι η πρώτη τούτη ‘δω η φορά

αχ δεν είναι η πρώτη, γι’ αυτό κλαίει πικρά.

Η Αννιώ, η Αννιώ είν’ τριώ χρονώ (2)

4. Κλαίει, μαλλιοτραβιέται, λέει τι θα γινώ

κλαίει, μαλλιτραβιέται κι είν’ τριώ χρονώ.

Η Αννιώ, η Αννιώ είν’ τριώ χρονών (2)

115

Η ΓΕΡΑΚΙΝΑ

(Νιγρίτα Σερρών)

1. Κίνησε η γερακίνα για νερό κρύο να φέρει

ντρουμ ντρουμ... τα βραχιόλια της βροντούν (2)

2. Κι έπεσε μες στο πηγάδι κι έβγαλε φωνή μεγάλη

ντρουμ, ντρουμ... τα βραχιόλια της βροντούν (2)

3. Κι έτρεξε ο κόσμος όλος κι έτρεξα κι εγώ ο καημένος

ντρουμ, ντρουμ... τα βραχιόλια της βροντούν (2)

4. Κι έριξα χρυσό κορδόνι και την έπιασ’ απ’ τη ζώνη

ντρουμ, ντρουμ..... τα βραχιόλια της βροντούν (2)

5. Γερακίνα θα σε βγάλω και γυναίκα μ’ θα σε κάνω

ντρουμ, ντρουμ... τα βραχιόλια της βροντούν (2)

ΕΝΑ ΝΕΡΟ ΚΥΡΑ-ΒΑΓΓΕΛΙΩ

Ένα νερό Κυρά-Βαγγελιώ, ένα νερό κρύο νερό

κι από πού ’θε κατεβαίνει Βαγγελιώ μου παινεμένη; (2)

Από γκρεμό, Κυρά Βαγγελιώ, από γκρεμό γκρεμίζεται

σε περιβολάκι μπαίνει, Βαγγελιώ μου παινεμένη (2)

Ποτίζει δε – Κυρά Βαγγελιώ, ποτίζει δέντρα και κλαριά

λεμονιές και κυπαρίσσια σαν τα όμορφα κορίτσια. (2)

116

ΣΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ ΤΗ ΖΥΓΑΡΙΑ

(Δ. Παπαδημητρίου)

Τρέχει, τρέχει, τρέχει το νερό

“ “ “ “ στο μύλο

έπιασες καινούριο φίλο.

Τρέχει, τρέχει τρέχει το νερό

“ “ “ “ στ’ αυλάκι

σ’ άλλον έδωσες φιλάκι.

Παίζει με τον ήλιο το νερό

τρέχει, τρέχει, τρέχει το νερό

παίξαμε κι εμείς με τ’ όνειρο

τρέχει, τρέχει, τρέχει το νερό στο μύλο

κι όλα γίνονται βαριά

στου καιρού τη ζυγαριά.

ΠΕΦΤΕΙ Η ΒΡΟΧΗ

Πέφτει η βροχή (2)

στο πρόσωπό μου πέφτει

πέφτει η βροχή (2)

στου κόσμου τον καθρέφτη.

Πέφτει η βροχή (2)

σ’ ανατολή και δύση

πέφτει η βροχή (2)

κι ο ήλιος έχει σβήσει.

(Μ. Χατζιδάκις)

ΘΑΛΑΣΣΑ

Θάλασσα μάνα

αρμύρα μου εσύ

γαλάζια μοίρα

για παραμάνα

στον ώμο χρυσή

τον ήλιο πήρα.

Θάλασσα μνήμη

μαύρο μου ασήμι

παρ’ την καρδιά μου

και κάντη μισή

του ανέμου αγρίμι.

117

(Θ. Μικρούτσικος)

Η δασκάλα του Γ1 Βασιλική Σιλιτζή με τα παιδιά της έπαιξαν το

σκετς:

«Τα δάση κάνουν τις θάλασσες» την ημέρα της παρουσίασης του

προγράμματος στο σχολείο μας στις 28 Μάη, δίνοντας μια ευχάριστη

νότα στο όλο σκηνικό της παρουσίασης.

118

Τ Α Δ Α Σ Η Κ Α Ν Ο Υ Ν Τ Ι Σ

Θ Α Λ Α Σ Σ Ε Σ

Ξύπνημα Νερένια πλάσματα μαζεύονται από παντού και

φτιάχνουν τη θάλασσα.

Σταγόνα: Γιατί μικρές μου είστε χλωμές;

Είστε άρρωστες

Κίτρινη

Σταγόνα:

Τον τελευταίο καιρό δε νιώθουμε καλά! Κάτι μας

συμβαίνει.

Κίτρινο Στάλα: Πρέπει κάποιος να μας βοηθήσει!

Σταγόνα: Νομίζω πως ξέρω ποιος θα μας βοηθήσει να

βρούμε τη λύση.

Όλοι: Ποιος;

Σταγόνα: Βλέπετε εκεί κάτω δύο παιδιά. Αυτά θα μας

βοηθήσουν. Πάμε να τους βρούμε!

(Παιδιά παίζουν και τραγουδούν:

«Το ποταμάκι»)

Σταγόνα: Εϊ παιδιά! (ήχος θάλασσας)

Παιδί: Ποιος μιλάει;

Στάλες: Εμείς οι σταγόνες της βροχής!

Σταγόνες: Εμείς οι θάλασσες και οι ωκεανοί.

Σταγόνες: Εμείς τα ποτάμια και οι λίμνες.

Παιδί: Τι θέλετε από εμάς;

Όλοι: Θέλουμε να μας βοηθήσετε!

Σταγόνα: Ακούστε εδώ σ’ αυτό το σημείο συναντιόμαστε όλα

τα νερά γλυκά και αρμυρά και εδώ γίνεται το

πλαγκτόν το φαγητό των ψαριών.

Σταγόνα: Τώρα τελευταία όμως τα πράγματα δεν πάνε καλά.

Σταγόνα: Δύσκολα ζει κανείς εδώ....

Κίτρινη Στάλα: Κάποιες από εμάς έχουμε χάσει το χρώμα μας!

119

Κίτρινη Στάλα: Ναι! Δεν ξέρω τι φταίει αλλά από εκεί που

ήμασταν γαλάζιες δροσερές έχομε γίνει κίτρινες

λεμονί.

Κίτρινο Στάλα: Κίτρινες καναρινί

Κίτρινη Στάλα: Κίτρινες κροκί, πεπονί και μπανανί!

Κίτρινη Στάλα: Κι βρωμάμε πφ! σαν ψαροκασέλες.

Παιδί: Και εμείς τι πρέπει να κάνουμε;

Σταγόνα: Κοιτάξτε! Τα νερά μας έχουν γεμίσει αφρούς από

τις βρωμιές και τα σκουπίδια. Έχουμε μολυνθεί δεν

αντέχουμε άλλο.

Σταγόνα: Μόνο οι πηγές που βρίσκονται στα βάθη της γης

γνωρίζουν τι συμβαίνει κι εμείς δεν μπορούμε να

τις βρούμε.

Παιδί: Μην ανησυχείτε εμείς θα τις βρούμε.

Παιδί: Όμως πιο δρόμο πρέπει να πάρουμε;

Σταγόνα: Ακολουθείστε το δρόμο που έχουνε χαράξει τα

ποτάμια.

(Τα παιδιά προχωρούν ψάχνοντας)

Παιδί: Ποπό! Βρωμιές! Πέτρες! Χόρτα!

Παιδί: Που είναι τα πουλιά και τα δέντρα;

(Σταγόνες σχηματίζουν έναν κύκλο με το σώμα τους και στο

κέντρο εμφανίζεται η πηγή)

Πηγή: Καλώς ήρθατε! Σας περίμενα εδώ και καιρό!

Παιδιά: Μας έστειλαν τα νερά της θάλασσας, των

ποταμών και των λιμνών.

Πηγή: Το ξέρω.

Παιδί: Τι συμβαίνει; Γιατί το νερό είναι βρώμικο;

Παιδί: Γιατί δεν υπάρχουν ζώα και δέντρα;

Παιδί: Γιατί το νερό λιγοστεύει;

Πηγή: Θα σας τα πω όλα με τη σειρά!

Το νερό λιγοστεύει γιατί δεν υπάρχουν πια δάση!

Τα ζώα δεν έχουν μέρος να φτιάξουν τις φωλιές

τους και η γη χωρίς τα δέντρα δεν μπορεί να

120

ρουφήξει το νερό και να γεμίσουμε εμείς οι πηγές!

Παιδί: Ποπό! Τα κακόμοιρα τα δάση! Δεν έμεινε ούτε ένα

δέντρο, ε;

Πηγή: Έχει μείνει μόνο ένα εκεί πάνω στην κορυφή.

Παιδί: Θα πάμε να το βρούμε το καημενούλη. Εμείς θα το

βοηθήσουμε.

Παιδιά: Δέντρο, δεντράκι.

Δέντρο: Ποιος μου μιλάει;

Παιδί: Εμείς δέντρο. Ήρθαμε να σε βοηθήσουμε!

Μάθαμε πως είσαι μόνος σου!

Παιδί: Και πώς μόνο εσύ με τους φίλους σου μπορείτε να

βοηθήσετε τα νερά και τα ζώα.

Δέντρο: Μα εσείς είστε άνθρωποι! Εσείς κόψατε και

κάψατε τους φίλους μου. Εσείς μολύνατε τις πηγές

και βρωμίσατε τα ποτάμια.....

Παιδί: Έχεις δίκιο, όμως καταλάβαμε το λάθος μας και

θα το διορθώσουμε!

Παιδί: Εμείς αγαπάμε τη Φύση!

Δέντρο: Και πώς θα διορθώσετε το κακό;

Παιδιά: Θα φυτέψουμε δέντρα!

(μπαίνουν παιδιά με δέντρα)

Δέντρο: Καταπληκτική ιδέα! Εμείς τα δάση θα

ξαναδώσουμε ζωή στη Γη και στους ανθρώπους.

Παιδί: Ας αρχίσουμε να φυτεύουμε δέντρα!

Σταγόνα: Όλοι εσείς που ζείτε κοντά σε θάλασσες, λίμνες

και ποτάμια.

Σταγόνα: Όλοι όσοι ζείτε στις μεγάλες πόλεις και σας

πνίγουν τα καυσαέρια!

Σταγόνα: Κι εσύ! κι εσύ..... κι εσύ... όλοι!

Παιδιά: Με όλη τη δύναμη της ψυχής μας ας αγαπήσουμε

τη Φύση, ας προστατέψουμε τη ζωή του πλανήτη

μας.

121

122

Τα παιδιά μαζί με τη μουσικό του σχολείου μας κ. Δημητροπούλου Παναγιώτα φτιάχνουν το όργανο της βροχής

(μουσικό όργανο)

123

Τα παιδιά του Α1 κάνουν φουσκάλες και παίζουν με το νερό, με τη

βοήθεια της δασκάλας τους κ. Βάνια Γκρίνια

124

Τα παιδιά του Α1 με τα καραβάκια που έφτιαξαν έγραψαν τη λέξη

νερό

125

Τα παιδιά της Δ τάξης αφού έφτιαξαν πολύχρωμα καραβάκια, ήρθαν

να τα καραβίσουν στο λαιμό στο Μπούρτζι, όμως ο δυνατός άνεμος

που φυσούσε δεν μας το επέτρεψε!

Το καλοκαίρι όμως έρχεται, που θα πάει;

126

Την Τρίτη 1η Ιουνίου 2010 η δασκάλα του Δ2 Ελευθερίου

Αικατερίνη μαζί με τη δασκάλα του Α1 Βάνια Γκρίνια και τη μαθήτρια

του Δ1 Κλειώ Μίχα, πήγαν στο Βόλο όπου στο Πολιτιστικό Κέντρο του

Δήμου Ν. Ιωνίας παρουσίασαν με power point το Πρόγραμμα

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που δούλεψαν σε όλη τη διάρκεια της

χρονιάς, ενώ η μικρή Κλειώ διάβασε κάποια κειμενάκια και ποιήματα

για το νερό, με τη συνοδεία απ’ το οργανάκι της βροχής, κουνώντας

το κάθε φορά ανάλογα.

Παραθέτουμε παρακάτω το Πρόγραμμα Παρουσιάσεων

Καινοτόμων Δράσεων όπως διαμορφώθηκε κατά το διήμερο των

εκδηλώσεων 1η και 2η Ιουνίου 2010.

127

128

129

Στις 28 του Μάη και ώρα 11 π.μ. στο χώρο του 1ου

Δημοτικού Σχολείου Σκιάθου, έγινε η παρουσίαση της εργασίας

μας, στους μαθητές του Σχολείου μας και σε όλους τους φορείς της

τοπικής κοινωνίας που βοήθησαν για την επίτευξη των στόχων μας.

Το πρόγραμμα της παρουσίασης παραθέτουμε παρακάτω:

130

Π ρ ό γ ρ α μ μ α

Καλωσόρισμα: από τις μαθήτριες Δανάη Βαρσάκη – Ναταλία

Βάσια.

Ενημέρωση για το Πρόγραμμα: από τη δασκάλα του Δ2:

Ελευθερίου Αικατερίνη.

Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης του : «Νίκου Γκάτσου» από τη

μαθήτρια του Γ1: Νίνα Τζαβαλιά.

Επειδή όμως η ελπίδα δίνει ένα καινούριο χαρούμενο

όνειρο και διώχνει τους εφιάλτες

και επειδή η δράση κάνει αυτό το όνειρο

πραγματικότητα. Ας ακούσουμε!

Το νερό να συστήνεται: από τη μαθήτρια του Δ2: Θεοφανία

Τουρναβίτη.

Το ποτάμι τρέχει να συναντήσει τη θάλασσα της «Μάρως

Λουΐζου», από τους μαθητές του Δ1: Αποστόλη Πρέκα και

Μαριαλένα Βογιατζή.

Θάλασσα πλατιά του: «Γιώργου Ρούσου» από το μαθητή του Δ2:

Αλέξανδρο Χούμα.

Να σ’ αγναντεύω θάλασσα του «Κώστα Βάρναλη» από τη

μαθήτρια του Δ2: Ντενίσα Κατσούλη.

Παροιμίες για το νερό: από τους μαθητές του Δ1: Σωτηρία

Ζήκου, Θεοφάνη Κατσάμπα, Ιωάννα Αρμαμέντου, Αλέξανδρο

Καψάλα.

Φράσεις σχετικές με το νερό: από τους μαθητές του Δ2 Γιάνη

Τσολοβίκο, Αλεξάνδρα Σταματά, Μαρίνα Τριανταφυλλοπούλου,

Δήμητρα Χατζή.

Έθιμα σχετικά με το νερό: από τους μαθητές του Δ1 Βασιλική

Βοριαζίδου, Σωκράτη Χούμα, Σοφία Κόλλια, Μαρία Κεφαλά.

Ποτ πουρί από παραδοσιακά τραγούδια για το νερό.

Η σπουδαιότητα του νερού στη ζωή μας: από τις μαθήτριες του

Δ2: Ηλιάνα Αρμαμέντου και Αναστασία Τσουρού.

131

Λειψυδρία: από τη μαθήτρια του Δ2: Φαριέλα Ντάσι.

Μην ξεχνάς: από τη μαθήτρια του Δ2: Τζέιντ Ντίξον.

Ρύπανση νερού: από τους μαθητές του Δ2: Φώτη Γκιώνη,

Αλέξανδρο Χούμα, Παναγιώτη Τσομπατζόγλου.

Βοήθεια!!! Του Τζιάνι Ροντάρι από τους μαθητές του Δ1: Κλειώ

Μίχα, Αλέξανδρο Καψάλα.

Το νερό: από το μαθητή του Δ2: Φώτη Γκιώνη.

Μια πίκρα του «Κωστή Παλαμά» από τους μαθητές του Δ2:

Δημήτρη Πασχάλη, Μάγδα Μιτζέλου, Αλκυόνη Μπότσαρη.

Τραγούδια για το νερό, τη βροχή και τη θάλασσα.

Η παρουσίαση φωτογραφίας.

Τα δάση, κάνουν τις θάλασσες: σκετς από τους μαθητές του Γ1

με τη δασκάλα τους Βασιλική Σιλιτζή.

132

Η πρόσκλησή μας για την παρουσίαση

133

134

Φωτογραφίες απ’ την παρουσίαση της εργασίας μας

135

136

Η υπεύθυνη του προγράμματος Ελευθερίου Αικατερίνη ενημερώνει για το

πρόγραμμα και την πορεία που ακολούθησε

Τα παιδιά κατά την παρουσίαση του προγράμματος

137

H αφίσα μας που έγινε με κολλάζ

138

Τα παιδιά κατά την παρουσίαση της εργασίας

139

Το σκηνικό της παρουσίασης με τον οικοκώδικα και τις

σταγόνες που δίνουν το θέμα της εργασίας

140

Το ταμπλό με τις ομάδες εργασίας

Το ταμπλό με την αφίσα μας και κάποιες αντιπροσωπευτικές

φωτογραφίες απ’ τις επισκέψεις μας.

141

Περιβαλλοντική Επιτροπή:

Διευθύντρια 1ου Δημοτικού Σχολείου Σκιάθου: Συκιώτη Δήμητρα

Υπεύθυνη προγράμματος: η δασκάλα του Δ2, Ελευθερίου

Αικατερίνη

Εκπρόσωπος του συλλόγου γονέων: Αμάντα Χούμα

Εκπρόσωπος της Δημοτικής Αρχής: Διολέττας Δημήτριος

Εκπρόσωπος του τεχνικού προσωπικού της Δ.Ε.Υ.Α.Σ. : Αρμαμέντος

Αντώνης

142

Οι συντονιστές του προγράμματος:

Ελευθερίου Αικατερίνη και Καραπαναγιώτης Σπύρος

ευχαριστούμε από καρδιάς όλους όσους βοήθησαν στην

πραγματοποίηση του προγράμματος

Δήμητρα Συκιώτη: διευθύντρια του σχολείου μας.

Βάνια Γκρίνια: δασκάλα του Α1

Βασιλική Σιλιτζή: δασκάλα του Γ1

Ευτέρπη Σωτοπούλου: δασκάλα του ΣΤ2

Μελαχροινή Ιωάννου: δασκάλα του Β3

Μπραϊνώ Μαθηνού: δασκάλα του Γ2

Μαρινέλλα Σαμαρά: δασκάλα του Ε1

Κωνσταντίνα – Ιλιάς Φύκα: δασκάλα του Ε2

Παναγιώτα Δημητροπούλου: Μουσικό

Βασιλική Παναγιωτέλη: καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας

Κωνσταντίνο Μπιλιούρη: ζωγράφο

Γιάννη Μιτζέλο: καλλιτέχνη

Γεώργιο Σταματά: ιερέα των Τριών Ιεραρχών

Ματούλα Χονδρονικολή: διαιτολόγο του Κέντρου Υγείας Σκιάθου

Μαλαμώ Σταμέλου: Φιλόλογος και υπεύθυνη Σχολικής βιβλιοθήκης

Λάζαρο Πάππα: Χημικός μηχανικός, διευθυντής της Δ.Ε.Υ.Α.Σ.

Αρμαμέντο Αντώνη: Τεχνικός της Δ.Ε.Υ.Α.Σ.

Δήμαρχο Σκιάθου κ. Πλωμαρίτη Νικόλαο

και το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων του 1ου Δημοτικού Σχ.

Σκιάθου

143