ﻲﺷزﻮﻣآ 1387 4هرﺎﻤﺷ 125journals.iau-garmsar.ac.ir/edu/library/upload/article/af_7922434f6.pdf · 1387 نﺎﺘﺴﻣز /مرﺎﻬﭼ هرﺎﻤﺷ / مود لﺎﺳ

ارزشيابي برنامه درسي هنر دوره راهنمايي تحصيلي براساس رويكرد ديسيپلين محور

3، مريم سيف نراقي2ر، حسن رستگار پو1اسماعيل كاظم پور

چكيده. هدف اين پژوهش ارزشيابي برنامه درسي هنر دوره راهنمايي تحصيلي براساس رويكرد ديسيپلين محور بود

حقيق هاي كاربردي محسوب مي شود كه در آن از روش شبه تجربي براي آزمونتحقيق حاضر، از نوع ت

جامعه مورد مطالعه شامل تمامي دانش آموزان كالس هاي دوره راهنمايي تحصيلي . فرضيه ها استفاده شداز اين رو، دو گروه دانش آموزان در دو كالس دوره . بود1387-1386شهرستان تنكابن در سال تحصيلي

يي تحصيلي به شكل تصادفي خوشه اي انتخاب شدند، كه يك گروه به عنوان گروه آزمايش و ديگري راهنما به دو " تن تز"جهت جمع آوري داده ها از آزمون محقق ساخته اي به نام . گروه كنترل در نظر گرفته شدند

پرسش پنج 55دن به آزمودني ها با پاسخ دا. صورت پيش آزمون و پس آزمون براي هر دو گروه استفاده شدگزينه اي در چهار مؤلفه توليد هنري، نقد هنري، تاريخ هنري، و زيبايي شناسي، در حقيقت ميزان تربيت هنري

فراواني، (جهت تحليل داده ها از آمار توصيفي . را نمايان ساختند(DBAE) 4در ديسيپلين هاي فرعي رويكردنتايج پژوهش نشان داد كه حوزه توليد هنري، . استفاده شد) ستقل مtآزمون (و آمار استنباطي ) درصد و ميانگين

در حالي كه حوزه هاي نقد هنري، . در برنامه درسي موجود آموزش هنر در دوره راهنمايي تحصيلي وجود دارد .، در برنامه درسي موجود آموزش هنر در دوره راهنمايي تحصيلي وجود ندارندزيبايي شناسيتاريخ هنري، و

. محورنبرنامه درسي، آموزش هنر، دوره راهنمايي تحصيلي، رويكرد ديسيپلي: هايد واژهكل شاخص كليدي، آموزش عالي، ارزيابي عملكرد

)نويسنده مسئول (دانش آموخته دكتري تخصصي برنامه ريزي درسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران -1 عضو هيأت علمي دانشگاه تربيت معلم تهران -2 رانعضو هيأت علمي دانشگاه عالمه طباطبايي ته -3

4 - Discipline Based Art Education

مديريت آموزشيرهبري و فصلنامه واحدگرمسار زاد اسالميدانشگاه آ

1387زمستان ، 4، شمارهدومسال 150-125صص

1387زمستان / شماره چهارم/ سال دوم /مديريت آموزشي رهبري و فصل نامه

126

مقدمهبه طور كلي اَشكال و قالبهاي متفاوتي وجود دارند كه از طريق آنها معاني و مفاهيم، بيان و

در نظام . ري در تعيين گستره سواد دارنداز آن جمله زبان و هنر، نقش مؤث. ارايه مي شوندآموزش و پرورش ايران تبيين روشني از معنا، حدود و ثغور آموزش هنر و يا به تعبيري سواد

ارايه نشده است، كه اين امر به نوبه خود تا حدي متأثر از مبهم بودن جايگاه هنر در اين 1هنري .نظام آموزشي مي باشد

، در سطح خُرد، محروميت دانش آموزان از 2ر تربيت هنرينتيجه چنين وضع نامناسبي دمجموعه وسيعي از تجارب غني آموزشي و پرورشي، و در سطح كالن، عدم موفقيت نظام آموزشي در رشد قابليت هاي شناختي نظير خالقيت، ايجاد نگرش هاي عاطفي مناسب و

.)7، ص1384اميني، (مهارت هاي عملي كارآمد در دانش آموزان است

را مي توان وسيله اي براي انتقال معنا تلقي نمود، بايد اذعان داشت كه انتقال 3چنانكه سوادلذا مبادله . معنا محدود به متن مكتوب نبوده و خواندن و نوشتن تنها ابزار مبادله معنا نيستند

ليت نيز قاب5 و يا هنرهاي نمايشي4معنايي از طريق نمادهاي بصري موسوم به هنرهاي تجسمي .تبيين مي يابد

كه خود از مدافعان معاصر تربيت هنري محسوب6در قلمرو آموزش و پرورش، آيزنرآيا تجربه موفقيت آميز در حوزه هنر مي تواند به بهبود "سؤال هايي نظير مي شود، با طرح

آيا هنر في نفسه داراي " يا اينكه "پيشرفت تحصيلي در ديگر حوزه هاي علمي منجر گردد؟ مخالف "زش است يا اهميت آن منوط به كمك به پيشرفت تحصيلي دانش آموز مي باشد؟ار

به حاشيه راندن تربيت هنري و حكم به ارزش ثانوي دادن به اين حوزه يادگيري مي باشد ).50، ص1383مهرمحمدي، (

، 2003 9 و گاالس8، ديسون2002، آيزنر 2001 7پيتري (به اعتقاد برخي از صاحب نظران

1 - Art Literacy 2 - Art Education 3 - Literacy 4 - Visual Arts 5 - Performing Arts 6 - Eisner. E 7 - Pitri 8 - Dyson 9 - Gallas

ان و همكاركاظم پور.../ ارزشيابي برنامه درسي هنر دوره راهنمايي

127هنر، زمينه اي مناسب براي ارتقاي توانايي هاي شناختي چندگانه نظير ) 2004 1ندريكه

استدالل پيچيده و حل خالقانه مسأله در يادگيرندگان محسوب مي شود كه آن را به عنوان زباني ديگر براي يادگيري معرفي مي كند، و به عنوان يك سكوي پرش براي رشد سمبوليك

).1، ص 2005، 2گيان(ي آورديادگيرندگان به حساب مآموزش هنر را با DBAE عقيده دارد رويكرد 4نيز به نقل از اسكاپل) 2005(3پم متهيوز

با به كار گيري . تمركز بر دانش عميق تر و كاربرد مهارتهاي تفكر سطح عالي ارتقا داده است ايده سنتي هنر به روشهاي ديسيپلين محور در آموزش هنر، برنامه درسي به دامنه اي فراتر از

عنوان يك تالش اضافي، دست مي يابد و اين امر، به كارگيري هنر در ساير حوزه هاي ، 2006اسكاپل، (موضوعي نظير تاريخ، نوشتن، خواندن، و رياضيات را ممكن مي سازد

).15ص در باب اينكه تربيت هنري، چه توانايي ها و شايستگي هايي را بايد در يادگيرندگان ايجاد

نموده و رشد دهد، ديدگاه ها و رويكردهاي متفاوتي وجود دارد، كه براساس هر يك از اين رويكردها، در مورد ساير اجزا و مؤلفه هاي برنامه درسي نظير هدف، محتوا، روش و ارزشيابي

با درنظر داشتن استلزامات متعدد، به طور كلي برنامه درسي هنر بايد . تصميم گيري مي شود :وز را در جهت دستيابي به اهداف زير توانمند سازددانش آم

.مشاهده، لذت بردن، و پاسخدهي به اشياء و تصاوير آشنا و نا آشناي موجود در محيط -

... .ايجاد و پرورش حساسيت به ويژگيهاي خط، شكل، رنگ، تُن، بافت، طرح و ريتم و -

وسيله تخيل به همراه كسب بيان انديشه ها، احساسات و تجارب مرتبط با اَشكال هنري به - .لذت

كسب تجارب خود انگيخته و تخيلي باساختاري فزاينده به كمك مواد و ابزارهاي هنري - .گوناگون

.5سه بعدي/ بررسي امكانات طراحي مواد از طريق رسانه هاي دو -

.به كار بستن مهارت ها و تكنيك ها، بروز حساسيت فزاينده به عناصر و آثار هنري -

1 - Hendrick 2 - Young 3 - Mathews. P 4 - Schappelle. L 5 - Two/Three Dimensional


128 .شتن كنجكاوي و گشاده رويي در آثار هنرمنداندر نظر دا -

بررسي تأثير جو و موقعيت در آثار هنرمندان به ويژه به هنگام ارتباط با كار خود - .دانش آموز

.تعيين مجموعه اي از رسانه هاي هنري و توصيف برخي از فرايندهاي خالق -

.رت عمليمباحثه پيرامون مهمترين عناصر طراحي كارهاي هنري انفرادي به صو -

.مباحثه درباره عناصر طراحي داراي اولويت در آثار هنري خود و ساير همكالسي ها -

ارزش قايل شدن به آثار هنري بزرگ و موضوعات، و فرهنگي كه در آن كشور زندگي - .مي كنند

واكنش به تجارب هنري از طريق تخيل، استفاده از زبان مناسب پاسخدهي به تجارب - .هنري

در باب اينكه خاستگاه و آرمانهاي آموزش هنر چگونه تبيين مي شوند، از سويي ديگربايد جهت گيري هاي صاحبنظران و انديشمندان اين حوزه مطالعاتي را مورد بررسي قرار

در اين راستا، از ديدگاهها و رويكردهاي مطرح شده در زمينه آموزش هنر، از جمله . دهيم، 4، رويكرد سنتي3كرد مضموني، رويكرد پيمانه اي، روي2، رويكرد فلدمن1رويكرد ميتلر

، رويكرد مبتني بر فهم عميق معاني و مضامين آثار هنري، رويكرد 5رويكرد توليد هنريپرورش منش هاي ممتاز فكري، رويكرد معرفت زيبايي شناختي، و در پايان رويكرد ديسيپلين

).70، ص 1383مهرمحمدي، (محور مي توان ياد كرد

هنري از سوي شوراي عالي آموزش و / كه با توجه به اهداف مصوب فرهنگيدر حالي پرورش براي درس هنر دوره راهنمايي تحصيلي، و به منظور تحقق آنها بايد رويكرد جديدي

از ميان رويكردهاي مختلف تربيت . را براي برنامه هاي درسي هنر اين دوره درنظر داشتسب تر از ساير رويكردها به نظر مي آيد چرا كه اين منا"6رويكرد ديسيپلين محور"هنري،

رويكرد در درجه اول در پي احراز هويت ديسيپليني براي برنامه درسي هنر است و به زعم اين . بسياري از متخصصان حوزه تربيت هنري از آن به عنوان رويكردي جامع ياد مي شود

1 - Mittler Approach 2 - Feldman Approach 3 - Modular Approach 4 - Traditional Approach 5 - Art Production 6 - Discipline-Based Art Education (DBAE)


129، تاريخ )جنبه هاي عملي و كاربردي (1رويكرد، تربيت هنري را از ابعاد چهارگانه توليد هنري

، و زيبايي )جنبه هاي ادراكي و مفهومي (3، نقادي هنري)جنبه هاي تاريخي و فرهنگي (2هنريويژگي بارز اين رويكرد، . مورد بررسي قرار مي دهد) شناخت و ارزشگذاري هنري (4شناختي

د را به تصويرگستردگي و شمول قلمروهاي مختلف هنري است كه جامعيت اين رويكر ).565، ص 2003، 5تاپاخوس( مي كشد

معتقد است تغيير در آموزش هنر از نظريه 7به نقل از فيالني) 1997 (6در اين زمينه، گرير آغاز شد، اما تا 1960به ديسيپلين محور، در اوايل دهه ) 9ابراز خالقانه خود (8كودك محوري

1957تاب سفينه اسپوتنيك در سال پاسخي به تجربه پرDBAE . تحقق يافت1980دهه 1970 تا اواخر دهه 1957از . توسط روسيه، آنهم پيش از اياالت متحده امريكا بود

فيالني، (ديسيپلين هاي آموزش عمومي، شامل هنر، به كانون اصالح برنامه درسي تبديل شدند ).55، ص 2003

نقل از مهرمحمدي،به (10در راستاي اهميت و ضرورت ديسيپليني آموزش هنر، جنسنميان هنر و ساير موضوعات تثبيت شده در برنامه هاي درسي مدارس، تمايز ) 54، ص1383

قايل نيست و معتقد است كه با در اختيار داشتن مالكهايي براي تميز حوزه هاي ديسيپليني و شدن غير ديسيپليني، مي توان به اين جمع بندي رسيد كه هنر نيز شايستگي به رسميت شناخته

. در جمع مواد درسي، و در موقعيتي برابر با آنها را داراست11به عنوان يك ديسيپلينبه عنوان يك رويكرد كل گرايانه تر به آموزش هنر، طراحي شده بود DBAE رويكرد

رويكرد "12كالرك، دي، و گرير"در اين زمينه . كه شامل آموزش در چهار حوزه هنري بودDBAEمحتوا از چهار ديسيپلين هنري مي دانند، و ديسيپلين را به عنوان را به مثابه تلفيق

1 - Art Production 2 - Art History 3 - Art Criticism 4 - Aesthetic 5 - Tapajos 6 - Greer 7 - Filani 8 - Child-centered 9 - Creative Self Expression 10 - Jensen 11 - Discipline 12 - Clark, Day & Greer


130، 1992، 1استاينسپرينگ(تعريف كرده اند"ايجاد ساختارهاي مفهومي و روشهاي پذيرفته شده"

).9ص حوزه مهمي در يادگيري فعاليتهاي هنري را DBAEهر يك از چهار ديسيپلين رويكرد

هنري پيرامون اين ديسيپلين ها، تجربه يادگيري وسيع تري مطالعه و بررسي آثار. ارايه مي دهند . به شرح زير استDBAE چهار ديسيپلين رويكرد . در حوزه هنر به همراه خواهد داشت

به منظور كسب . ايجاد و خلق آثار هنري، يا ساخت آثار هنري يعني .توليد هنري) الفنري، آموزه هايي را درباره فرايند هنري رضايت از خلق هنر، دانش آموزان از راه توليد آثار ه

مي آموزند و از اين روي مي توانند در سطحي مطلوب تر، آثار و كوشش هاي ساير هنرمندان مادامي كه تمامي دانش آموزان، عمالً هنرمند نخواهند شد، اما همه آنها . را پاس بدارند

ر سطح مدارس بهره مند خواهند ساكنان دنياي هنر خواهند بود و از تجارب توليد هنري شان د دست مي يابد، چرا كه 3 به كمالDBAE معتقد است از راه توليد هنري، برنامه 2اِمپوه. شد

از اين رو مي . آثار هنري خلق شده در هر دوره اي، تبييني از تمدن را ثبت و ضبط كرده اند ).29، ص2002ه، امپو(توان گفت كه توليد هنري نقشي اساسي و اوليه در فهم هنر دارد

اظهار داشته است، فعاليتهاي موجود در اين بخش "4موزه ايالتي ايلينوي"در همين راستا بر اساس استانداردها و اهداف تدوين . هنري، شامل خلق اثر هنري به طور عملي مي باشد توليد هنري، به عنوان فرصتي براي دانش. شده، توليد هنري، تنها بخشي از آموزش هنر است

مفاهيم و مهارتهايي كه از مباحثات پيرامون 6 و زمينه اي5آموزان جهت ورود به شكل عينيموزه ايالتي (آثار هنري، تاريخ هنري، نقد هنري، و زيبايي شناسي مي آموزند، به كار مي رود

:پرسشهايي درباره توليد هنري مطرح مي شوند كه عبارتند از). 6، ص1999ايلينوي، انتخاب مواد، امكانات هنرمند، تناسب (اخته شده است؟از چه موادي س .1

)تصويري

چگونه ساخته شده است؟ در چه ابعاد و اندازه اي است؟ .2

چه رنگهايي در آن به كار رفته اند؟ در صورت نصب، چگونه قرار مي گيرد؟ .3

1 - Stinespring, J. A 2 - Mpowe, L 3 - Completeness 4 - Illinois State Museum 5 - Tangible 6 - Contextual


131واكنش و قضاوت درباره ويژگيهاي موجود در اَشكال و آثار هنري، يعني. نقد هنري) ب است كه 2 نقد هنري، شكلي از سواد تجسمي1به باور فيسترا و گويدموند. سير و تحليل هنريا تف

طي آن دانش آموز درباره اشكال هنري به مشاهده، توصيف، تحليل، تفسير و قضاوت مي از سوي منتقدان مشهور، به اندازه آثار هنري ارزشمند فرهنگي،3تحليل مكتوب. پردازد

).41، ص2006فينسترا و گويدموند، (لعه انتقادي هنر مؤثر واقع گرددمي تواند در حوزه مطا

نقد هنري، توانايي درك و "اظهار مي دارد، ) 15، ص2006به نقل از اسكاپل، (دابس اساساً نقد هنري، ارتباطي است بين مخاطب . پذيرش هنر، نقش آن در جامعه را ارتقاء مي دهد

رح پرسشهايي پيرامون اينكه آن چيست، به چه منظور مخاطب يك اثر هنري به ط. و اثر هنري ."است، و چه ارزشي دارد، مي پردازد

به نقل از اسكاپل اظهار مي دارد؛ يك نقد هنري واقعاً مؤثر به ) 2005(چنانكه ماتيهوز تمام اينها، بخشهاي ضروري . درك تاريخ هنري، توليد هنري، و زيبايي شناختي وابسته است

اسكاپل، (ي توصيف، تحليل، تفسير، و قضاوت يك اثر هنري محسوب مي شوندبراي قابليتهامي توان از پرسشهايي كه در اين حوزه امكان استفاده از آنها وجود دارد، ). 3، ص2006

:كمك گرفت

موضوع اين اثر هنري درباره چيست؟ عنوان اثر هنري چيست؟ )1

ين كار هنري چيست؟اهميت ويژه و معناي آثار عيني، ذهني، يا تجسمي در ا )2

آيا اثر هنري داراي يك معناي كلي براي نقش مؤلفه هاي گوناگون مي باشد؟ )3

در مورد هنرمند يا موضوع درسي مبتني بر كار هنري، امكان چه قضاوتهايي وجود )4 دارد؟

چه تكنيكهايي به كار رفته اند؟ و در چه اين كار هنري، چه هدفي را دنبال مي كند؟ )5 سبكي؟

آن را خلق كرده است؟ و در چه موقعيت جغرافيايي؟چه فرهنگي )6

ارزش مادي اثر هنري به چه ميزان است؟ آيا اثر هنري و هنرمند آن، مشهورند؟ )7

1 - Feenstra & Guidmond 2 - Visual literacy 3 - Written Analysis


132چگونه اين اثر هنري با من ارتباط برقرار مي كند؟ شبيه به اين اثر هنري را قبالً تجربه )8

كرده ام؟

داشته باشد؟آيا اين اثر با آثار هنري ديگر مي تواند ارتباط )9

كسب دانش درباره نقش هنرمندان و فرهنگ و جامعه در آثار يعني :تاريخ هنري) جاز طريق تاريخ هنري، دانش آموزان . هنري، يا آگاهي از نقش هنر در فرهنگ گذشته و معاصر

به اين درك نايل مي آيند كه تمام اَشكال هنري، بعد ضروري فرهنگ هستند و اينكه تمام تاريخ هنري به عنوان نوعي از پژوهش DBAEدر رويكرد . هنر را رهنمون هستندفرهنگها،

.براي كمك به درك آثار هنري در موقعيت زماني و مكاني و فاعلي توليد آن به كار مي آيد

هنگامي كه : حال، در پاسخ به اينكه چرا بايد تاريخ هنر را مطالعه كرد، مي توان گفتا مطالعه مي كنند، آنها ارزش و نقش بي همتاي فرهنگ شان را دانش آموزان تاريخ هنري ر

را به "1چه كسي، چه چيز، چه وقت، كجا، و چرا"به عبارتي ديگر، تاريخ هنري . مي آموزند ).95، ص 2000، 2گانتر(ما مي گويد

به عنوان . در تاريخ هنري، دانش آموزان قادر به شناسايي آثار هنري اصيل خواهند شد چرا هنرمند، اثر هنري را به آن روش انجام داد؟"اب اين سؤال را بدهند كه مثال، جو

).103، ص2001، 3واكووايك و كلمنتز("

اين مؤلفه به نقشي كه هنر و هنرمند در توسعه ميراث فرهنگي جهان و جامعه معاصر ايفا و شباهتهاي از راه بررسي آثار هنري، دانش آموزان پذيرش تفاوتها . كرده اند، مي پردازد

. موجود ميان مردم در زمانها، فرهنگها، مذاهب، و قوميت هاي مختلف را درك مي كنندآموختن درباره هنرمندان خاص و آثارشان، دوره زماني شان، ممكن است براي برخي از

اما هدف اصلي، درك اهميت هنر و هنرمند در پيشرفت بشري . دروس مناسب به نظر آيدپرسش هاي مورد توجه تاريخ نگاران ). 7، ص2006ينسترا و گويدموند، ف(گذشته و حال است

:هنري عبارتند از اينكه

چه كسي از وي حمايت كرد؟ چگونه هنرمند اين اثر هنري را خلق كرد؟ -

شاگرد وي چه كسي بود؟ مربي او چه كسي بود؟ -

1 - Who, What, When, Where, Why 2 - Gunter 3 - Wachowaik & Clements


133 مند؟عوامل مؤثر تاريخي، سياسي، اجتماعي، هنري بر هنرمند و مجموعه آثارش كدا -

درك توجيه قضاوتهاي افراد درباره آثار و اشياي هنري، يا طرح يعني :زيبايي شناختي) د زيبايي شناسي را مطالعه. پرسشهايي درباره ماهيت هنر و قضاوتهاي آگاهانه درباره هنر

حوزه اي از اين علوم كه به درك زيبايي و . پاسخ هاي فلسفي و روان شناسانه به هنر دانسته اند شاخه اي از فلسفه و روان شناسي كه درصدد درك تجارب و. زش هنر مي پردازدار

از اين رو زيبايي شناسي، اصطالح به كار رفته براي. برداشت هاي هنري مان مي باشد ).216، ص 2004، 1ويسالر(واكنش هاي حسي و شناختي به هنر است

هنر فراهم مي آورد كه مي تواند زيبايي شناسي، دانش با اهميتي درباره2به باور لودرميلككمك به دانش آموزان در . به معلمِ كالس، ايده هاي برانگيزاننده در آموزش هنر ارايه دهد

راستاي فهم بهتر ارتباط بين هنر و زيبايي شناختي، آگاهي بيشتر از اهميت هر يك از آنها را مي تواند در جهت 3شناسانهبه عقيده وي، مالحظه هنر از راه رويكرد زيبا. ممكن مي سازد

اين درك مي تواند بر . تقويت ارزشگذاري و پذيرش هنري دانش آموزان اثر گذاردچگونگي مشاهده زيبايي از سوي دانش آموزان و نحوه ارزشگذاري و پذيرش هنري آنها

).2، ص2002لودرميلك، (مؤثر باشد

ي، ترغيب دانش آموزان به مهمترين راهبرد تدريس در بحث هاي منتهي به زيبايي شناختمعلمان هنر بايد بدين باور برسند كه دانش آموزان مي توانند از راه تشويق به . طرح سؤال است

واكووايك و كلمنتز، (امتحان و طرح سؤال از ايده هاي هنري، برخي از امور هنري را بياموزند ).235، ص2001

ست، پرسشهاي فلسفي پيرامون هنر بدون شناختي، به نوعي فلسفه هنر ا كه زيبايي آنجايي از چيست؟ در مطالعه هنر، 5 چيست؟ زيبايي4هنر چيست؟ خوبي: جواب به نظر مي آيند از قبيل

حال اين امر مهم است كه دانش آموزان درگيري ذهني داشته باشند و در مورد آنچه كه دريق پرسشهايي زيباشناسانه، در حوزه هنر از طر. يادگيري و احساس آن هستند، به تفكر بپردازند

زيبايي مطالعه . است طرح معماگونه پرسش ندارد؛ آنچه داراي اهميت است، پاسخ اهميتي

1 - Wislar. A. 2 - Loudermilk 3 - Aesthetic Approach 4 - Good 5 - Beauty


134 :شناسي، در پاسخ دهي به سؤاالت زير كمك مي كند

تجربه زيباشناسانه منحصر به فرد چيست؟هنر چيست؟ -1

معناست؟ به چه"چيزي زشت يا زيباست"هنگامي كه فردي اظهار مي دارد -2

چگونه ما و ديگران، قضاوت هايمان پيرامون اهميت هنر را توجيه مي كنيم؟ -3

نقش موزه ها در فرهنگ چيست؟ آيا موزه ها داراي اهميت اند؟ -4

مي توان گفت DBAEبه عنوان جمع بندي از بحث كلي ديسيپلين هاي فرعي رويكرد نقد هنري و زيبايي شناسي، محتواي اين رويكرد در قالب چهار ديسيپلين فرعي توليد، تاريخ،

هر كدام از اين ديسيپلين هاي چهارگانه، به . برنامه درسي پيشنهادي خود را ارايه مي دهدبررسي آثار هنري موجود، با توجه به . حوزه مهمي در يادگيري فعاليت هاي هنري مي پردازند

ربيت هنري را فراهماين ديسيپلين ها، امكان كسب تجربه غني تر در امر يادگيري و ت از اين رو، يكي از اهداف اين رويكرد، ايجاد تعادل در پرداختن به تمامي. مي آورد

.ديسيپلين هاي چهارگانه مي باشد به نقل از اميني و مهرمحمدي، با تأكيد بر هنرهاي گرافيكي 1از سوي ديگر هوروتيز و دي

كه "2مرحله دست ورزي": مي كنندمراحل رشد هنري دانش آموزان را به سه مرحله تقسيم در اين مرحله خط خطي كردن كودكان فوق العاده . سالگي جريان دارد5 تا 2در سالهاي

سالگي يعني پايه هاي اول تا 9 تا 6، سنين "3نماد سازي"دومين مرحله . داراي اهميت استشكال و معاني درنظر چهارم ابتدايي، كه در آن كودك با طرح نمادهاي اوليه رابطه اي ميان اَ

سالگي يعني پايه هاي 13 تا 10 است كه سنين "4پيش از نوجواني"سومين مرحله . مي گيرداين مقطع سني از نظر . را در بر مي گيرد) تقريباً معادل دوره راهنمايي تحصيلي(پنجم تا هشتم

ويژگي ها و آموزش هنر، مقطع بسيار حساسي است، چرا كه نوجوان به گونه اي نقادانه از ، 1383 ؛ مهرمحمدي، 60، ص1384اميني، ( خصايص توليدات هنري خودآگاه مي شود

).75ص

اينك با نگاهي به آموزش هنر در نظام آموزش راهنمايي تحصيلي در مي يابيم كه تاكنون براي آموزش هنر در اين دوره، يك راهنماي برنامه درسي به عنوان سند مكتوب تدوين نشده

1 - Hurwitz & Day 2 - Manipulative Stage 3 - Symbol Making 4 - Pre- Adolescent


135راه با وجود فقدان راهنماي برنامه درسي هنر و حتي راهنماي معلم، بايد به تنها سند و در اين

با نگاهي اجمالي به كتابهاي . موجود، كه همان كتاب هاي درسي هنر سه پايه است، اكتفا كردموجود هنر در اين دوره مشاهده مي شود كه در سه پايه اين مقطع، به حوزه هاي هنري از قبيل

در اين زمينه مهرمحمدي معتقد است، . قاشي و خوشنويسي پرداخته شده استطراحي، نچرا . قلمداد كرد"1توليد محور"آموزش اين حوزه هاي هنري را مي توان مبتني بر رويكرد

مهرمحمدي، ( مفهوم و محور اصلي است3 يا توليد هنري2كه در اين رويكرد، هنر سازي ).172، ص 1383

ن براي درس هنر در پايه اول دوره راهنمايي تحصيلي يك ساعت در در نظام آموزشي ايرادرنظر گرفته شده ) تك زنگ درهفته(هفته و پايه هاي دوم و سوم يك ساعت در دو هفته

و جالب تر اينكه برنامه درسي هنر با اختصاص محتواي يكسان براي اين درس در . استه است و همچنين زمان اختصاص يافته به اين سال، بدون تغيير ماند15سالهاي متمادي بيش از

درس، جوابگوي تحقق اهداف تربيت هنري نبوده و از سوي ديگر در برخي از مدارس نيز حضور معلمان غير متخصص و آگاه در زمينه تربيت هنري در كالسهاي آموزش هنر دوره

.راهنمايي تحصيلي نيز مشاهده مي گردد هاي پژوهشي مؤيد ضرورت و اهميت تربيت هنري، اين عليرغم ديدگاههاي نوين و يافته

حوزه در نظام آموزش و پرورش ايران و به ويژه در دوره راهنمايي تحصيلي، كه حتي راهنماي برنامه درسي هنر نيز تدوين نشده است، به عنوان يك حوزه مغفول و كم اهميت تر از

ي و عدم تحقق بسياري از اهداف اين امر خود موجب ناكارآمد. ساير مواد درسي مطرح است .نظام آموزشي مي شود

پيشينه پژوهش مروري بر پژوهش هاي انجام شده نيز برخي حقايق را در اين زمينه نمايان ساخته است كه

بررسي و تجزيه و تحليل "در پژوهشي با عنوان ) 1379(تاجيك . ذيالً به آنها اشاره مي شود از طريق روش تحليل محتوا و روش تحقيق عملي به"كتابهاي هنر در دوره راهنمايي

كه در تأليف اين . وي بدين نتيجه دست يافت است. جمع آوري اطالعات پرداخته است 1 - Production- based 2 - Art Making 3 - Art Production


136معلم و مربي متخصص و مجرب در حد نياز، مكان : كتب، به اين موارد توجه نشده است

هنر بر آموزشهاي آموزشي، ساختار متفاوت آموزش هنر با ساير دروس، تأثيرات آموزشي ساير دروس، عدم دسترسي ساده و يكسان به ابزارهاي هنري براي تمامي دانش آموزان و

"نيز در پژوهشي با عنوان ) 1379(خياط مشهدي ). 1، ص1379تاجيك، (ارزشيابي درس هنر دريافت كه عليرغم اهميت تأثير "استان گلستان) ساله7-12(تأثير محيط بر نقاشي كودكان

ط بر نقاشي و خالقيت كودكان، عوامل بسيار ديگري باعث كم رنگ شدن اين اثرگذاري محيعدم توجه به مسايل فرهنگي و ، سيستم آموزشي يكسان در همه مناطق كشور: شده اند؛ از قبيل

بومي منطقه اي در تدوين برنامه هاي آموزشي، وجود وسايل ارتباط جمعي، نظير تلويزيون و در نتيجه، وي اظهار مي دارد تا زماني كه فرهنگهاي مختلف شهري و . فيلم هاي ويدئويي

روستايي پذيراي يك نوع سيستم آموزشي واحد و تأثيرات ناشي از وسايل ارتباط جمعي باشند و در تأليف كتب آموزشي به مسايل فرهنگي و بومي توجه نشود و همچنين متصديان امر

د، ما شاهد بازتاب يك تقابل نامطلوب از سوي آموزش داراي تخصص و آگاهي كافي نباشنطراحي الگوي مطلوب برنامه "پژوهش با عنوان ) 1380(اميني . دانش آموزان خواهيم بود

انجام داده است كه"درسي تربيت هنري دوره ابتدايي و مقايسه آن با وضعيت موجوددر دوره ابتدايي داراي برنامه درسي مطلوب هنر )الف: سؤال هاي عمده اين پژوهش عبارتند از

همخواني برنامه درسي مطلوب و رسمي هنر در دوره ابتدايي تا )چه ويژگي هايي است؟ و ببعد نظري براي بررسي سؤال . چه ميزان است؟ در ابعاد نظري و تحليلي به اجراي آن پرداخت

ون و شماره يك مورد استفاده قرار گرفت كه طي آن، با بررسي جامع منابع علمي گوناگديدگاه هاي متخصصان و صاحب نظران، الگوي مطلوب برنامه درسي هنر در دوره ابتدايي

در ارتباط با سؤال دوم پژوهش، در بعد تحليلي بايد گفت كه ميان الگوي . طراحي و ارايه شدمطلوب طراحي شده برنامه درسي هنر و برنامه رسمي آن در دوره ابتدايي، تفاوت قابل

).1، ص1380اميني، (د داردمالحظه اي وجوتحليل نياز : آموزش هنر ديسيپلين محور"پژوهشي با عنوان ) 1987 (1گريس. ال. مايكل

كه داده هاي به دست آمده آن "2وضعيت آموزش هنر در مدارس عمومي پورتلند. سنجي

1 - Grice, Michael. L. 2 - Discipline-Based Art Education: Needs Assessment Analysis. The Status of Art Education in the Portland Public Schools


137انجام نگرش ها، وضعيت ها، و شرايط آموزش هنر در مدارس مي باشند، ارزش ها، درباره

: نتايج اين پژوهش عبارتند از. ددا . هنر به عنوان يك موضوع غير آكادميك مد نظر است) 1اَعمال آموزشي به طور قابل مالحظه اي ميان معلمان دوره ابتدايي از يك سو و ) 2

.معلمان دوره راهنمايي و متوسطه از سوي ديگر متفاوتند . هنر درحال ضعف استساختار و توالي در اغلب برنامه هاي درسي آموزش) 3 .تفاوت فرهنگي، بخش مهم اما مورد غفلت واقع شده آموزش هنر محسوب مي شود) 4

DBAEهمچنين، داده ها حاكي از آنند كه نه مديران و نه معلمان براي اجراي رويكرد ).214، ص1987گريس، (يك برنامه يا مدل آموزش ضمن خدمت، آمادگي الزم را ندارند

در كاروليناي DBAEتاريخچه "پژوهشي با عنوان ) 2000 (1فلويد گانترمارتا سوزان تحليل . را به پايان رسانده است"2جنوبي و تأثير آن بر دانش آموزان دختر مدارس راهنمايي

داده ها نشان داد كه چارچوب هنري كاروليناي جنوبي از ساختار محتوايي ديسيپلين هاي يريت و رهبري پويا در سطح ايالتي منجر به توسعه مد. مشتق شده استDBAEچهارگانه

ساختار، زيرساختار، و توان كارگزارن برنامه درسي جهت پشتيباني از تغيير در آموزش هنر با اين وجود، فقدان هماهنگي و حمايت مالي كافي و همچنين عدم درك . گرديده است

شاركت دانش آموزان و مDBAE در بي ميلي معلمان نسبت به DBAEصحيح از رويكرد معلمان اظهار داشتند كه اختصاص بودجه براي توسعه . در كسب معناي هنر، نقش داشته اند

كاركنان و ايجاد هماهنگي براي ارزيابي برنامه و حمايت از تالشها جهت رفع نواقص و حفظ كايت دانش آموزان مسايلي را انعكاس داده اند كه ح. روند تغييرات ضروري به نظر مي رسد

فقدان تجربه . از پرداختن به حوزه توليد هنري و قطع ارتباط هنر با زندگي روزانه شان داردهنري، به ويژه با هنرمندان نقاش، هنرمندان زن، آثار هنري اصيل، در بالتكليفي پيرامون اينكه

).3، ص 2000گانتر، (هنر چيست؟ و هنرمند چه كاري انجام مي دهد؟ نقش بسزايي داشته اند برنامه درسي ارزشگذاري هنر مبتني بر مضمون "پژوهشي با عنوان ) 2002 (3ادوين ديكابا

1 - Gunter, Martha Susanne Floyd 2 - The history of discipline-based art education in South Carolina and its impact on Southern rural female middle school students 3 - Edwin Dichaba


138داده هاي بدست آمده از . انجام داده است"1براي آموزش معلمان مدارس متوسطه در بوستون

نقد هنري، تاريخ هنري، (اين پژوهش حاكي از آن است كه حوزه هاي محتوايي مختلف اغلب به طور متغير و انعطاف پذيري در سرتاسر كتابهاي درسي ) ليد هنريزيبايي شناسي، و تو

در پايان وي بدين نتيجه . آمده است و ارتباط متقابل بين اين حوزه ها آشكار به نظر مي آيددست يافته است كه تلفيق اين حوزه ها، يك مبناي قوي براي تدوين برنامه درسي

).17، ص2002ا، ديكاب(ارزشگذاري هنر فراهم مي آوردمطالعات حرفه اي مبتني بر مضمون، "در پژوهشي با عنوان ) 2002(اِمپوه . تي. لبوگانگ

معتقد است "2پيرامون برنامه درسي هنر براي آموزش معلمان هنر مدارس راهنمايي در بوستوناين پژوهش در پي تدوين يك برنامه درسي جامع آموزش هنر مي باشد كه دانش آموزان با

. وانايي هاي پاسخدهي به هنر و توليد هنر و توسعه توانايي هاي تربيتي معلمان را در نظر داردتبراساس اين پژوهش، نياز به برنامه درسي جامع كل گرايانه اي كه محتواي آن از زيبايي شناختي، نقد هنري، تاريخ هنري و به همان نسبت، تا توليد هنري امتداد داشته باشد، احساس

).63، ص 2002امپوه، ( شدكاربرد زيبايي شناسي در يك "در پژوهشي تحت عنوان ) 2002 (3مايكل لين لودرميلك

اظهار داشته است زيبايي شناسي، در پيشينه آموزش هنر، درك كامل "4برنامه درسي جامع هنربايي زي. تري از هنر به افرادي كه مشغول به آموزش ديدن در عرصه هنر هستند، ارايه مي دهد

. شناسي به عنوان فلسفه هنر، در روشهاي به كار رفته در آموزش و پرورش، توسعه يافته استزيبايي شناسي، مي تواند دانش ارزشمندي پيرامون گفتگوي انگيزشي و ايده هاي برانگيزاننده

كمك به دانش آموزان در درك ارتباط بين . در عرصه آموزش هنر، به معلم كالس ارايه دهد) هنر و زيبايي شناسي(و زيبايي شناسي، امكان شناخت بيشتر و درك بهتر اهميت هر كدام هنر

).113، ص 2002لودرميلك، (را ميسر مي سازد

1 - A Thematic Based Art Appreciation Curriculum For Pedagogical Training of Junior Secondary School Teachers in Bostwana 2 - A thematic based professional Studies art education curriculum for training junior secondry school art teachers in Bostwana 3 - Michelle Lynn Loudermilk 4 - The use of aesthetics in a comprehensive art curriculum


139تلفيق هنر در برنامه درسي مدارس "براساس پژوهشي با عنوان ) 2003 (1مايك موير

و نقاشي رويكردي براي آموزش هنر، فراتر از طراحيDBAE معتقد است؛ "2متوسطه مهارتهاي تفكر سطح عالي، مهارتهاي حل مسايل اصيل، آگاهي DBAE. صِرف است

جهاني و فرهنگي، ارتباط كالمي و غير كالمي، و ساير مهارتهاي زندگي دانش آموزان را اين هدفها با آموزش تاريخ و نقد هنري، زيبايي شناسي، و توليد هنري تحقق . ارتقا مي بخشد

).19، ص2003وير، م(مي يابدتأثير آموزش درك و يادداري يك "پژوهشي تحت عنوان ) 2004 (3مولي استينوارت در DBAE امپرسيونيست پايه پنجم ابتدايي در حال استفاده از رويكرد -واحد درسي پست

اين پژوهش در پي آن است كه معلوم . انجام داده است" 4مقايسه با كاربرد رويكرد نمايشيدر . براي يادگيري تاريخ هنري از رويكرد نمايشي اثربخش تر استDBAEيكرد سازد، رو

اين پژوهش دو گروه دانش آموزان كالس پنجم به منظور آشنايي با واحد درسي پست و گروه ديگر با DBAEامپرسيونيست درنظر گرفته شدند كه يك گروه از آنها با روش

دانش آموزان در حال كاربرد رويكرد در نتيجه. روش نمايشي موجود آموزش ديدندDBAE به طور مشخص درصدهاي باالتري از تسلط در تمام حوزه هاي محتوايي در پس

هرچند، هر دو رويكرد . آزمون را از گروه دانش آموزان با روش نمايشي كسب كردندمون تا آموزش هنر، درك مطلب و يادداري را ارتقا مي دهند، اما افزايش يادگيري از پيش آز

).2، ص 2004استينوارت، ( باالتر بودDBAEپس آزمون به طور معناداري در گروه تناسب مفاهيم پست مدرن با برنامه "در پژوهشي تحت عنوان ) 2004 (5آنتوني ويسالر

اذعان مي دارد با بررسي نمونه هاي "رويكردي براي آموزش زيبايي شناسي: DBAEدرسي شامل DBAE ساختار . مالحظات جديد هنري احساس مي شودمعاصر آموزش هنر، نياز به

DBAE. مي شود- دو حوزه مهم در درك هنر متداول-زيبايي شناسي و پژوهش انتقادي ويسالر، (طي زمان، در قبال پذيرش رويكردهاي جديد به آموزش هنر انعطاف نشان داده است

).1، ص 2004

1 - Mike Muir 2 - The Arts Integrated into High School Curriculum 3 - Steinwart, Mollie 4 - The Impact of Teaching for Understanding and Retention a Fifth Grade Post-Impressionist Unit Using a Discipline-Based Approach Compared to Using an Expository Approach 5 - Wislar, Anthony


140 پديدارشناختي از - پژوهش كيفيبا اجراي يك) 2007 (1كريستن سن. تيپتس. آن

در آموزش هنر، تحت عنوان DBAEچگونگي آموزش معلمان نسبت به كاربرد رويكرد به "2يادداري و كاربرد معلم هنر نسبت به راهبردهاي آموزش هنر ديسيپلين محور در كالس"

ر دDBAEچه ابعادي از رويكرد "اين پژوهش در پاسخ به اين پرسش . نتايجي دست يافت كاربرد معلمان هنر آموزش ديده از اين رويكرد در آموزش هنر، مفيد و ارزشمند يافته

دريافت كه نگرشهاي معلمان هنر، در يادداري، حفظ و كاربرد اين رويكرد مؤثر "شده اند؟ داراي اهميت اند و آزمودني هاي DBAEبراساس اين پژوهش، تمام چهار مؤلفه . است

به DBAEرويكرد . ه مصاحبه هاي شان اين امر را تأييد كرده اندجامعه آماري در پاسخ بدرك اينكه توليد هنري، نقد هنري، تاريخ هنري، و زيبايي شناسي براي آموزش به دانش آموزان پيرامون جهان هنري، بدون توجه به ميزان زمان اختصاص يافته به هر كدام از ديسيپلين

ن اساس دانش آموزان به واسطه يادگيري هنر با اين بر اي. ها، ضروري هستند كمك مي كنددر اين . رويكرد بيشتر و بهتر از جهت گيري مبتني بر هنرهاي نمايشي صرف ياد مي گيرند

توليد هنري، نقد هنري، تاريخ : پژوهش ميزان كاربرد ديسيپلين ها به ترتيب عبارت بودند از DBAEدين نتيجه دست يافت كه در نهايت، پژوهش حاضر ب. هنري، و زيبايي شناختي

فعاليتهاي كالس را به ارتقاي در خواندن، نوشتن، و توانايي هاي مباحثه سوق مي دهد ).2، ص 2007كريستن سن، (

مسأله پژوهش حاضر، ارزشيابي برنامه درسي هنر دوره راهنمايي تحصيلي براساس رويكرد ضع موجود برنامه درسي هنر دوره آموزش هنر ديسيپلين محور است كه اين امر با بررسي و

راهنمايي تحصيلي و مطالعه رويكرد جامع ديسيپلين محور جهت تحقق بهتر اهداف در نظر نظر به اهميت قلمرو تربيت هنري، و . گرفته شده برنامه درسي هنر اين دوره ممكن مي شود

به جامعيت حساسيت رشد هنري در دانش آموزان دوره راهنمايي تحصيلي از سويي، و توجهرويكرد ديسيپلين محور در حوزه هنري به لحاظ پرداختن به چهار ديسيپلين فرعي در جهت تحقق اهداف در نظر گرفته شده براي برنامه درسي هنر دوره راهنمايي تحصيلي، اين پژوهش بر آن است كه براساس رويكرد ديسيپلين محور به بررسي برنامه هاي درسي موجود درس هنر

1 - Christiansen, Tippets. Ann 2 - The shelf life of DBAE: art teacher retention of discipline-based art education strategies in the classroom


141در اين راستا نخست با مطالعه عناصر برنامه درسي موجود . راهنمايي تحصيلي بپردازددوره

به بررسي وضع ... درس هنر دوره راهنمايي تحصيلي اعم از هدف، محتوا، روش، ارزشيابي و موجود اين درس پرداخته شده و پس از آن با ارايه رويكردهاي مختلف تربيت هنري به توجيه

مع ديسيپلين محور پرداخته و عناصر برنامه درسي هنر اين دوره بر اساس انتخاب رويكرد جاديسيپلين هاي چهارگانه اين رويكرد يعني توليد هنري، تاريخ هنري، نقد هنري و زيبايي

:پرسش هاي اين پژوهش عبارتند ازبا توجه آنچه كه گفته شد .شناختي ارزشيابي مي شودزان حاصل از اجراي دو برنامه درسي هنر در وضع آيا بين عملكرد هنري دانش آمو-1

موجود و برنامه درسي مبتني بر توليد هنري تفاوت معنادار وجود دارد؟ آيا بين عملكرد هنري دانش آموزان حاصل از اجراي دو برنامه درسي هنر در وضع -2

موجود و برنامه درسي مبتني بر نقد هنري تفاوت معنادار وجود دارد؟ن عملكرد هنري دانش آموزان حاصل از اجراي دو برنامه درسي هنر در وضع آيا بي-3

موجود و برنامه درسي مبتني بر تاريخ هنري تفاوت معنادار وجود دارد؟ آيا بين عملكرد هنري دانش آموزان حاصل از اجراي دو برنامه درسي هنر در وضع -4

عنادار وجود دارد؟موجود و برنامه درسي مبتني بر زيبايي شناختي تفاوت م

روش . اين پژوهش به شيوه شبه تجربي انجام شده است

مدرسه دوره 23 آماري اين پژوهش، تمام دانش آموزان كالس هاي جامعه: آزمودني ها نفر2938به تعداد 1387-1386سال تحصيلي راهنمايي تحصيلي شهرستان تنكابن در

ي در نظر گرفته شده است كه از ميان كالس سوم راهنماي2نمونه تحقيق .مي باشندبه شيوه خوشه اي و ) مدرسه23(كالس هاي داير پايه سوم مدارس راهنمايي شهرستان تنكابن

.تصادفي انتخاب شده اند "تن تز" جمع آوري داده ها در اين پژوهش از آزمون محقق ساخته اي به نام براي: ابزار

ز چهار حرف اول حوزه هاي توليد هنري، نقد نام اين آزمون متشكل ا. استفاده شده استپژوهشگر در تدوين اين ابزار پژوهشي تحت . هنري، تاريخ هنري، زيبايي شناسي مي باشد

حوزه هايDBAE براساس چهار ديسيپلين فرعي رويكرد "تن تز"عنوان آزمون را ترتيب چهارگانه اي تحت عناوين توليد هنري، نقد هنري، تاريخ هنري، و زيبايي شناسي


142هر كدام از اين حوزه ها به صورت جداگانه، پرسشهايي را در قالب چندگزينه اي . داده است

آزمودني ها با پاسخ دادن به اين پرسشهاي چندگزينه اي . در اختيار آزمودني ها قرار مي دهندكه پوشش دهنده حوزه هنري مورد بحث مي باشند، در حقيقت ميزان تربيت هنري در

آزمون 1براي اطمينان از روايي . را نمايان مي سازندDBAEين هاي فرعي رويكرد ديسيپلتحقيق، در موقع تنظيمِ آن به گونه اي عمل شد كه سؤال هاي تشكيل دهنده ابزار، معرف

با استفاده از راهنمايي هاي . محتواي عبارتهاي انتخاب شده براي موضوع مورد پژوهش باشد سؤال 55ي با ا تجربه هنري و آموزش هنر و برنامه ريزي درسي، آزمونچند تن از صاحبنظران ب

تن از 18 و پس از آن، مفاد و گويه هاي آزمون به طريق تصادفي در اختيار .در نظر گرفته شدافراد جامعه آماري قرار گرفت، و حاصل دقت نظر آنها در اصالح محتواي عبارت ها لحاظ

طراحي و آماده گرديد و در فرايند اجراي "تن تز" شده بدين ترتيب آزمون اصالح. گرديدپژوهش حاضر در دو گروه آزمايش و كنترل، به صورت پيش آزمون و پس آزمون در اختيار

.آزمودني ها قرار گرفتخرده مقياس هاي پرسشنامه در حوزه ) ضريب آلفاي كرانباخ( پايايي ضرايب.پايايي ابزار

81/0 و 87/0، 85/0، 84/0يخ هنري و زيبايي شناسي به ترتيب توليد هنري، نقد هنري، تار .محاسبه شده است

اجراي اين تحقيق، با توجه به طرح آزمون مقدماتي و نهايي با گروه در جريان: روش اجرا به صورت پيش آزمون "تن تز"شاهد و بدون استفاده از گزينش تصادفي، نخست آزمون

و پس از آن براساس مباني نظري، با تدوين . ل به اجرا درآمدبراي هر دو گروه آزمايش و كنتربرنامه درسي پيشنهادي هنر و همچنين ارايه آموزشهاي الزم و توجيه معلمان هر دو كالس، به

، با برنامه )يك كالس(بدين صورت كه، گروه آزمايش . آموزش هر دو گروه پرداخته شدر چهار حوزه توليد هنري، نقد هنري، تاريخ درسي هنر مبتني بر رويكرد ديسيپلين محور د

كالس (و گروه كنترل . دقيقه اي آموزش ديدند90 جلسه 7هنري، و زيبايي شناسي، به مدت طي همين زمان، بدون اين برنامه درسي پيشنهادي، با روش تدريس سنتي) ديگر

پس آزمون براي در پايان، آزمون تن تز به صورت . و برنامه درسي موجود هنر آموزش ديدند .هر دو گروه به اجرا درآمد، و نتيجه تفاوتها مالحظه گرديد

1 - Validity


143 در پژوهش حاضر، در زمينه روش هاي تحليل :روش تجزيه و تحليل داده ها

روش هاي آمار توصيفي؛ : داده ها، از آمار توصيفي و استنباطي استفاده مي شود، كه عبارتند از tون و روش هاي آمار استنباطي؛ آزم. نحراف استانداردبراي محاسبه فراواني، ميانگين، و ا

. براي بيان معناداري تفاوت دو گروهمستقل

يافته هادر اين قسمت، يافته هاي پژوهشي با توصيف نمرات آزمودني هاي دو گروه آزمايش و

توليد هنري، نقد هنري، تاريخ هنري، و زيبايي -گواه، به تفكيك حوزه ها هنري چهارگانه . آمده است-شناسي

يافته هاي توصيفي پژوهش را در خصوص ميانگين انحراف معيار و تفاصل 1جدول . دو گروه آزمايشي و گواه نشان مي دهددرميانگين نمرات آزمودني ها پژوهش يعني مقايسه عملكرد دو گروه آزمايش و گواه در هايبراي پاسخگويي به سوال

منعكس 2 مستقل استفاده شده است كه نتايج آن در جدول tمولفه هاي چهارگانه از آزمون .شده است

ميانگين ،انحراف معيار و تفاضل ميانگين نمرات گروه آزمايشي و گواه د : 1جدول رموقعيتهاي پيش آزمون و پس از آزمون به تفكيك مولفه هاي چهار گانه

شاخص ها تفاضل ميانگين انحراف معيار ميانگين تعداد موقعيت گروه مولفه ها

30/3 16/44 30 پيش آزمون 17/3 80/44 30 پس آزمون

هنريتوليد 69/3 63/42 30 پيش آزمون

57/3 86/42 30 پس آزمون 22/3 86/32 30 پيش آزمون

56/3 13/54 30 پس آزمون نقد هنري


64/0-

23/0-

آزمايش

گواه

07/1-

27/21- آزمايش

گواه


144 76/3 16/39 30 پيش آزمون 66/4 43/70 30 پس آزمون

تاريخ هنري 26/4 20/38 30 پيش آزمون 12/4 30/42 30 پس آزمون 93/2 70/31 30 پيش آزمون

63/3 90/50 30 پس آزمون زيبا شناسي


مستقل براي مقايسه ميانگين گروههاي آزمايش و tنتايج آزمون : 2جدول گواه به تفكيك مولفه هاي چهارگانه

شاخص ها تفاضل تعداد گروه مولفه ها

ميانگينانحراف معيار

سطح t درجه آزادي معناداري

30/3 -64/0 30 آزمايش 083/0 78/1 58 توليد هنري

17/3 -23/0 30اه گو 22/3 -27/21 30 آزمايش

000/0 2/23 58 نقد هنري 56/3 -07/1 30 گواه

76/3 -27/31 30 آزمايش 000/0 75/24 58 تاريخ هنري

66/4 -1/4 30 گواه 93/2 -2/19 30 آزمايش

000/0 46/19 58 زيبا شناسي 63/3 -57/1 30 گواه

27/31-

1/4-

آزمايش

گواه

57/1-

2/19- آزمايش

گواه


145 نشان مي دهد كه در مولفه هاي نقد هنري ،تاريخ 2نگاهي به سطح معناداري جدول

بين عملكرد هنري دو گروه آزمايش و گواه % 95زيبايي شناسي در سطح اطمينان هنري،و تفاوت معناداري وجود دارد و اين بدان معنا است كه برنامه درسي آموزش هنر مبتني بر نقد

در. هنري ،تاريخ هنري و زيبا شناسي عملكرد هنري دانش آموزان را افزايش داده است .ملكرد دو گروه تفاوت معنادار وجود ندارد مولفه هاي توليد هنري بين ع

بحث و نتيجه گيري

بين عملكرد هنري دانش آموزان حاصل از اجراي دو برنامه اولين يافته پژوهش نشان دادنتايج .درسي هنر در وضع موجود و برنامه درسي مبتني بر توليد هنري تفاوت وجود ندارد

اِمپوه . تي. ، لبوگانگ)2002(ادوين ديكابا ، )2000(مارتا سوزان فلويد گانتر پژوهشي با تأييد حوزه توليد هنري در ) 2007(كريستن سن . تيپتس. آن) 2003(، مايك موير )2002(

برنامه هاي درسي موجود، نياز به برنامه درسي جامع كل گرايانه دربرگيرنده محتواي توليد ست در سه پايه مقطع راهنمايي، به نيز معتقد ا)1383(را ضروري دانسته و مهرمحمدي هنري،

حوزه هاي هنري از قبيل طراحي، نقاشي و خوشنويسي پرداخته شده است كه مي توان آن را نتيجه اين پژوهش با نتايج پژوهشهاي مزبور بنابراين، . مبتني بر رويكرد توليد محور قلمداد كرد

زه توليد هنري در برنامه درسي در حوزه توليد هنري مطابقت داشته و بيانگر آن است كه به حو .هنر در وضع موجود پرداخته مي شود

بين عملكرد هنري دانش آموزان حاصل از اجراي دو برنامه دومين يافته پژوهش نشان داددر اين راستا، .درسي هنر در وضع موجود و برنامه درسي مبتني بر نقد هنري تفاوت وجود دارد

. ر برنامه درسي موجود به حوزه نقد هنري پرداخته مي شودمعتقد است د) 2002(ادوين ديكابا ، مايك موير )2002(اِمپوه . تي. ، لبوگانگ)2000(مارتا سوزان فلويد گانتر نتايج پژوهشي اما

حاكي از آن است كه به ) 2007(كريستن سن . تيپتس. ، آن)2004(، آنتوني ويسالر )2003( احساسDBAE پرداختن به اين بعد از رويكرد و نياز. حوزه نقد هنري پرداخته نمي شود

نيز معتقد است در سه پايه اين مقطع، به)1383( از سويي ديگر مهرمحمدي .مي شودكه آموزش اين . حوزه هاي هنري از قبيل طراحي، نقاشي و خوشنويسي پرداخته شده است

ن، نتيجه پژوهش حاضر با بنابراي. حوزه هاي هنري را نمي توان مبتني بر نقد هنري قلمداد كرد


146، مايك موير )2002(اِمپوه . تي. ، لبوگانگ)2000(مارتا سوزان فلويد گانتر نتايج پژوهشهاي

در )1383(، و مهرمحمدي )2007(كريستن سن . تيپتس. ، آن)2004(، آنتوني ويسالر )2003(مطرح كرده ) 2002(ادوين ديكابا و به نتيجه اي برخالف آنچه . حوزه نقد هنري مطابقت دارد

و بيانگر آن است كه به حوزه نقد هنري در برنامه درسي هنر در وضع .است، دست يافته است .موجود پرداخته نمي شود بين عملكرد هنري دانش آموزان حاصل از اجراي دو كه نشان دادسومين يافته پژوهش

.ي تفاوت وجود داردبرنامه درسي هنر در وضع موجود و برنامه درسي مبتني بر تاريخ هنربا پژوهش هاي جداگانه، دريافته اند كه در برنامه ) 1379(و خياط مشهدي ) 1379(تاجيك

درسي موجود هنر به اقليم هاي جغرافيايي توجه نشده است و بدين طريق، عدم پرداختن به سي موجود معتقد است در برنامه در) 2002(ادوين ديكابا .حوزه تاريخ هنري را بيان داشته اند

مارتا ،)1987(گريس . ال. مايكلنتايج پژوهشياما . به حوزه تاريخ هنري پرداخته مي شود، مولي )2003(، مايك موير )2002(اِمپوه . تي. ، لبوگانگ)2000(سوزان فلويد گانتر

حاكي از آن است كه به حوزه تاريخ ) 2007(كريستن سن . تيپتس. ، آن)2004(استينوارت از . احساس مي شودDBAEو نياز پرداختن به اين بعد از رويكرد . ته نمي شودهنري پرداخ

نيز معتقد است كه در سه پايه اين مقطع، آموزش اين)1383(سويي ديگر مهرمحمدي نتيجه پژوهش حاضر بنابراين، .حوزه هاي هنري را نمي توان مبتني بر تاريخ هنري قلمداد كرد

. ، لبوگانگ)2000(، مارتا سوزان فلويد گانتر )1987(گريس . لا. مايكلبا نتايج پژوهشهايكريستن سن . تيپتس. ، آن)2004(، مولي استينوارت )2003(، مايك موير )2002(اِمپوه . تي

در حوزه )1383(مهرمحمدي و ) 1379(، تاجيك )1379(خياط مشهدي ، ظريف )2007(مطرح كرده ) 2002(ادوين ديكابا چه و به نتيجه اي برخالف آن. تاريخ هنري مطابقت دارد و بيانگر آن است كه به حوزه تاريخ هنري در برنامه درسي هنر در .است، دست يافته است

.وضع موجود پرداخته نمي شودبين عملكرد هنري دانش آموزان حاصل از اجراي دو چهارمين يافته پژوهش نشان داد

.تفاوت وجود داردزيبايي شناسي مبتني بر برنامه درسي هنر در وضع موجود و برنامه درسيمعتقد است در برنامه درسي موجود به حوزه زيبايي شناسي ) 2002(ادوين ديكابا در اين زمينه،

اِمپوه . تي. ، لبوگانگ)2000( مارتا سوزان فلويد گانتر نتايج پژوهشياما . پرداخته مي شود


147. ، آن)2004(، آنتوني ويسالر )2003(، مايك موير )2002(، مايكل لين لودرميلك )2002(

. حاكي از آن است كه به حوزه زيبايي شناسي پرداخته نمي شود) 2007(كريستن سن . تيپتس از سويي ديگر مهرمحمدي . احساس مي شودDBAEو نياز پرداختن به اين بعد از رويكرد

و خوشنويسي در نيز معتقد است كه آموزش حوزه هاي هنري از قبيل طراحي، نقاشي)1383( بنابراين، نتيجه پژوهش .قلمداد كردزيبايي شناسي سه پايه اين مقطع را نمي توان مبتني بر

، )2002(اِمپوه . تي. ، لبوگانگ)2000( مارتا سوزان فلويد گانتر حاضر با نتايج پژوهشهاي. پتستي. ، آن)2004(، آنتوني ويسالر )2003(، مايك موير )2002(مايكل لين لودرميلك

و به. مطابقت داردزيبايي شناسي در حوزه )1383(مهرمحمدي و ، )2007(كريستن سن و بيانگر آن .مطرح كرده است، دست يافته است) 2002(ادوين ديكابا نتيجه اي برخالف آنچه

.در برنامه درسي هنر در وضع موجود پرداخته نمي شودزيبايي شناسي است كه به حوزه منابعطراحي الگوي مطلوب برنامه درسي تربيت هنري دوره ). 1380(مد ، محاميني

، دانشگاه تربيت چاپ نشدهدكتريرساله .ابتدايي و مقايسه آن با وضعيت موجود .مدرس

.انتشارات آييژ: تهران. تربيت هنري در قلمرو آموزش و پرورش). 1384(اميني، محمد . ابهاي هنر در دوره راهنماييبررسي و تجزيه و تحليل كت). 1379(تاجيك، عباس

.، دانشگاه تربيت مدرس چاپ نشدهپايان نامه كارشناسي ارشد) ساله7-12(تأثير محيط بر نقاشي كودكان ). 1379(ظريف خياط مشهدي، حسن

.، دانشگاه تربيت مدرس چاپ نشدهپايان نامه كارشناسي ارشد. استان گلستان: تهران. چيستي، چرايي، چگونگي: هنرآموزش عمومي). 1383(مهرمحمدي، محمود

.مدرسهانتشارات Christiansen, Ann. Tippets (2007). The shelf life of DBAE: art

teacher retention of discipline-based art education strategies in the classroom. Unpublished Doctoral dissertation. Florida state university.

Dichaba, Edwin (2002). A Thematic Based Art Appreciation Curriculum For Pedagogical Training of Junior Secondary


148School Teachers in Bostswana. Unpublished Master's Thesis, Central Connecticut State University.

Feenstra, Gary .L, Guidmond, Carins. Chris (2006). Zeeland public schools art curriculum guide. The national assessment governing board, prepublication edition. 6/94.

Filani, Toluple. O (2003). Classroom teacher's beliefs about curriculum paradigms in art education. Unpublished Doctoral dissertation. Colombia: university of Missouri-Colombia.

Grice, Michael. L (1987). Discipline-Based Art Education: Needs Assessment Analysis. The Status of Art Education in the Portland Public Schools. Research and Evaluation Dept. Getty Center for Education in the Arts, Los Angeles, CA. http://eric.ed.gov/

Gunter, Martha Susanne Floyd (2000). The history of discipline-based art education in South Carolina and its impact on Southern rural female middle school students. EdD. UNIVERSITY OF SOUTH CAROLINA. AAT 9981260. http://proquest.umi.com/

Illinois state museum (1999). Teacher's orientation to the Illinois state museum's art web module. www.museum.state.il.us/ muslink /pdfs/ intro-tchorient.pdf

Loudermilk, Michelle. Lynn (2002). The use of aesthetics in a comprehensive art curriculum. MA, Marshall University. Huntington, West Virginia.

Mpowe, Lebogng. T (2002). A thematic based professional Studies art education curriculum for training junior secondry school art teachers in Bostwana. Unpublished Master's Thesis, Central Connecticut State University.

Muir, Mike (2003). The Arts Integrated into High School Curriculum. Research http://www.principalspartnership. Com Brief.

Schappelle, Laura. Scott (2006). Art criticism through storytelling. Unpublished Master's Thesis, University of Maryland.

Stinespring, John. A (1992). DBAE and criticism. Arts education policy journal. Nov/94, issue2.

SteinWart, Mollie (2004). The Impact of Teaching for Understanding and Retention a Fifth Grade Post-Impressionist Unit Using a Discipline-Based Approach


149Compared to Using an Expository Approach. An Action Research Project. Shawnee Mission Board of Education.

Tapajos, R (2003). Applying discipline- based art education (DBAE) to medical humanities. Arts and Humanities. Blackwell publishing Ltd. Sao Paulo, Brazil. 37:563-570.

Wachowaik, Frank. Clements, Robert. D. (2001). Emphasis art: a qualitative art program for elementary and middle schools. Addison Wesley Longman.

Wislar, Anthony (2004). Fitting postmodern concepts in to DBAE curriculum: an approach to teaching aesthetics? University of Illinois.

Yang, Heayoung (2005). Toward a meaningful art curriculum in early childhood education. Unpublished Doctoral Dissertation., Indiana University.


150

Documents

ﻲﺷزﻮﻣآ 1387 4هرﺎﻤﺷ 125journals.iau-garmsar.ac.ir/edu/library/upload/article/af_7922434f6.pdf · 1387 نﺎﺘﺴﻣز /مرﺎﻬﭼ هرﺎﻤﺷ / مود لﺎﺳ