ΣΠΥΡΟΥ ΔΗΜ. ΛΟΥΚΑΤΟΥ

Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΙΚΟΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΑΤΑ ΤΟ 1821 ΕΑΑΗΝΙΚΟ ΝΟΤΟ:

ΑΝΑΤΥΠΟΝ ΕΚ ΤΟΥ Λς' ΤΟΜΟΥ (1994) ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ»

ΑΘΗΝΑΙ 1994

ΣΠΥΡΟΥ ΔΗΜ. ΔΟΥΚΑΤΟΥ

Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΑΤΑ ΤΟ 1821 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΟΤΟ:

Α'. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Εισαγωγή

Ό αγώνας της Ελληνικής 'Ανεξαρτησίας, ένοπλη έκφραση της δι­

αχρονικής αντιστάσεως του Ελληνικού Γένους στους ποικιλώνυμους κατά περιόδους κατακτητές του καί, επί του προκειμένου, στους 'Οθω­

μανούς Τούρκους, άλλα καί προϊόν τής συνειδητοποιήσεως τής εθνικής άνα τους αιώνας αναλλοίωτης φυσιογνωμίας του, συνιστά γεγονός όχι μόνον μεγίστης για τη χώρα μας ιστορικής σημασίας, με τις καταλυτι­

κές επιπτώσεις του τόσο στη διάλυση τής 'Ιεράς Συμμαχίας, όσο καί στην κατάρρευση τής 'Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, άλλα καί, χάρις σ' αύτη την κατάρρευση, αφετηρία τής έθνικο­κρατικής διαμορφώσεως του ευρύτερου βαλκανικού χώρου κατά τον 19ο καί τις αρχές τοΰ 20οΰ αιώνα.

Σ' αυτόν τον αγώνα, ô ακατάλυτος φυλετικός, ιστορικός καί πολιτι­

σμικός δεσμός, πού συνείχε τους Έλληνες στη διαχρονική ιστορική τους διαδρομή, εκφράστηκε με τη δημιουργία ενός πανελλήνιου μετώ­

που καί σφυρηλατήθηκε καί ανάμεσα στο Μακεδόνικο καί Θρακικό Ελληνισμό, μητροπολιτικό καί τής διασποράς, μέ αγωνιστική­μαχη­

τική συμπαράσταση καί συμπαράταξη. Αυτή, τεκμήριο τής αρραγούς εθνικής ελληνικής συνειδήσεως του, τεκμηριώνεται πρώτα μεν μέ την ίδρυση τής Φιλικής Εταιρείας, όταν σημαίνοντες εκπρόσωποι αυτού τοΰ Ελληνισμού κατέστησαν δραστήρια μέλη της, είτε αναδείχτηκαν πρωταγωνιστοΰντα ηγετικά στελέχη της. Πατρίδες τους ιδιαίτερες μαρ­

τυρούνται: ή Φιλιππούπολις, ή Άδριανούπολις καί ή Αίνος άπό τή Θράκη· ή Θεσσαλονίκη, ή Καστοριά, ή Σιάτιστα κ.ά. άπό τή Μακεδο­

νία, ένώ σε πολλούς άλλους καταγράφεται ως πατρίδα τους γενικά ή Μακεδονία, ή Μαρώνεια εϊτε ό Όλυμπος. 'Ανάμεσα σ' αυτά τα στελέχη τής Φιλικής Εταιρείας επισημαίνουμε ιδιαίτερα τον δάσκαλο Γεώρ. Λασσάνη άπό την Κοζάνη, τον Γιωργάκη 'Ολύμπιο, τον τραπεζίτη Έμμ. Παπα άπό τις Σέρρες, τον επίσκοπο Σερρών Χρύσανθο, τον εμ­

294 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

πορο Άθαν. Σκανδαλίδη άπο τη Θεσσαλονίκη, τον Τω. Φαρμάκη κ.α.1

Για την εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας στη Μακεδονία χαρακτηρι­

στικά μαρτυρεί ό Σπυρ. Τρικούπης ότι «τα σπέρματα της Φιλικής Ε ­

ταιρείας πεσόντα εν καιρώ εις την γήν τής Μακεδονίας έκαρποφόρη­

σαν»2. Ή καρποφορία αύτη και στο Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό,

τής καθόλου διασποράς καί, επί του προκειμένου, σ' αυτόν τής Μολδο­

βλαχίας είχε ώς επακόλουθο καί τη μαχητική συμμετοχή σημαντικών εκπροσώπων του κατά τήν έκραγεΐσα έκεΐ επανάσταση ύπο τον Άλέξ. 'Υψηλάντη3. Άπο αυτούς ενδεικτικά καταγράφουμε: τον Γεώργιο Λασ­

σάνη, «εξ απορρήτων» του Άλεξ. Υψηλάντη, γραμματέα του καί πρώτο υπασπιστή του, ό όποιος πήρε μέρος με τον Ιερό Λόχο στο Δραγατσάνι καί ακολούθως πέρασε με τον Άλέξ. 'Υψηλάντη τα αυ­

στριακά σύνορα, φυλακίστηκε μαζί του άπο τις αυστριακές αρχές, απο­

φυλακίστηκε καί κατέβηκε στην Ελλάδα για να συνεχίσει τον αγώνα στο πλευρό του Δημ. 'Υψηλάντη4. Τον Γεωργάκη 'Ολύμπιο, αρχηγό σώματος «συγκειμένου έξ 'Ηπειρωτών, Μακεδόνων καί Σέρβων»5, ό όποιος μαζί με τον συστρατιώτη του και συμμαχητή του Ίω. Φαρμάκη «ανήγειραν εν τή πόλει του Βουκουρεστίου τήν τής ελευθερίας ση­

μαίαν» στις 27 Μαρτίου 18216, πήρε μέρος στή μάχη στο Δραγατσάνι καί μετά τήν εκεί ήττα συνώδευσε τον Άλέξ. 'Υψηλάντη, ώς πιστός καί άφωσιωμένος οπαδός του, εως τα αυστριακά σύνορα, τον αποχαιρέτησε

1. Βλ. περισσότερα καί ενδεικτικά Β. Τ. Μέξα, Οί Φιλικοί, κατάλογος των μελών τής Φιλικής 'Εταιρείας έκ τοΰ 'Αρχείου Σέκερη, 'Αθήναι 1937, Έμμ. Ξάνθου, 'Απομνημονεύ­

ματα περί τής Φιλικής 'Εταιρείας, 'Αθήναι 1971, Άθαν. Ξοδίλου, Ή 'Εταιρεία των Φι­

λικών καί τα πρώτα συμβάντα τοΰ 1821, 'Αθήνα 1964, Ίω. Φιλήμονος, Δοκίμιον 'Ιστορι­

κόν περί τής Φιλικής 'Εταιρείας, Ναύπλιον 1834, τοΰ αύτοϋ, Δοκίμιον ιστορικόν τής 'Ελληνικής 'Επαναστάσεως, τόμος Α', εν 'Αθήναις 1859, σσ. 387­416 κ.α.

2. Σπυρίδωνος Τρικούπη, 'Ιστορία τής 'Ελληνικής 'Επαναστάσεως, εκδ. 2η, τόμ. 1ος, έν Λονδίνω αωξα', σελ. 188.

3. Σχετικά με τή συμμετοχή αυτή υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία σε πηγές καί ση­

μαντικά βοηθήματα, είτε γενικού εϊτε είδικοϋ τύπου, ξένα καί ελληνικά, τα όποια ευχε­

ρώς μπορεί ό ενδιαφερόμενος να άνεύρει καί να συμβουλευθεί. 4. Βλ. για τή δράση του, ενδεικτικά, έκτος άπο τις πηγές, όπως ενδεικτικά τοΰ Σπυρί­

δωνος Τρικούπη, δ.π., σημ. 2, 1ος τόμος, σσ. 127­128 καί τοΰ Ίω. Φιλήμονος, δ.π., σημ. 1, τόμ. 2ος, σσ. 187, 189 καί τα βοηθήματα Ι. Κ. Βασδραβέλλη, Οί Μακεδόνες εις τους ύπερ τής 'Ανεξαρτησίας αγώνας, 1796­1832, Θεσσαλονίκη 1940, σελ. 225, Κων. Α. Βα­

καλοπούλου, Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια τοΰ Φιλικοΰ Γεωργίου Λασσάνη, Θεσσα­

λονίκη 1973, κ.α. 5. Βλ. Νικ. Σπηλιάδου, 'Απομνημονεύματα, τόμ. 1ος, 'Αθήνησιν 1851, σελ. 34. 6. Βλ. Ίω. Φιλήμονος, δ.π., τόμ. 2ος, σσ. 133­134.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 295

άποχωριζόμενος αυτόν με δάκρυα για να συνεχίσει μόνος, πλέον αυτός, μαζί με τον Ίω . Φαρμάκη τον αγώνα κατά τών Τούρκων, και να γράψει με τη ζωή του την ηρωική σελίδα στή μονή Σέκου ανατινάσσοντας το κωδωνοστάσιο και επισφραγίζοντας, έτσι, κατά σχετική μαρτυρία, δια του θανάτου του, «ενδοξότερου πολεμάρχου, τιμιωτέρου ανδρός και δι­

ακαέστερου και πιστότερου φίλου του έπταμηνιαίου αγώνος»7, την ορι­

στική καταστολή της επαναστάσεως στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Ή καρποφορία της Φιλικής Εταιρείας «εις τήν γήν της Μακεδο­

νίας», εξ άλλου, είχεν ώς επακόλουθο και τον επαναστατικό αναβρασμό και τήν επαναστατική δράση και στις ελληνικές επαρχίες της, με επέκ­

ταση και στις ελληνικές Θρακικές επαρχίες, όπως, άλλωστε, και σ' ολό­

κληρο τον υπόδουλο Ελληνισμό, χερσαίο και νησιωτικό. 'Έκφραση αυτής της επαναστατικής δράσης στή Μακεδόνικη γη

συνιστούν: Ή επανάσταση στή Χαλκιδική και στο "Αγιον Ό ρ ο ς υπό τον Έμμ. Παπά, ô όποιος «άνηγορεύθη αρχηγός και προστάτης τής Μακεδονίας»8, μέ επανάσταση τών κατοίκων του Πολυγύρου και επακό­

λουθο τουρκικά αντίποινα, επέκταση τής επαναστάσεως σ' όλα τα χω­

ριά τής επαρχίας, στα τμήματα τών Μαδεμοχωρίων, τών Χάσικων, τής Συκιάς και του Ά γ . Όρους και σέ συνέχεια και τής Κασσανδρείας μέ πλήρη τελικά καταστολή της και προσκύνηση του Ά γ . Ό ρ ο υ ς 9 . Ή επανάσταση στην δυτικομεσημβρινή Μακεδονία μέ επίκεντρο τή Νά­

ουσα και τήν ευρύτερη περιοχή της και ή πλήρης καταστροφή τής πό­

λεως μέ εξανδραποδισμό τών κατοίκων της εν μέσω πρωτοφανών τουρ­

κικών βιαιοτήτων και ωμοτήτων. Τέλος ή εκστρατεία στον "Ολυμπο μέ εκστρατευτικό σώμα υπό τον Γρηγόριο Σάλα, υπασπιστή του Δημ. Υ ­

ψηλάντη, και μέ συμμετοχή και άλλων και του Θεοφίλου Καΐρη, κατά τήν οποία σημειώθηκαν συγκρούσεις μέ τουρκικές δυνάμεις στην Κο­

λινδρο και στή Μηλιά για να καταλήξει τελικά και αυτή σέ πλήρη αποτυχία. Τα αίτια τής πλήρους καταστολής τής επαναστάσεως στην άνατολικομεσημβρινή και στή δυτικομεσημβρινή Μακεδόνικη γή χα­

7. Βλ. Σπυρίδωνος Τρικούπη, δ.π., τόμ. 1ος, σσ. 140­145. 8. Βλ. ενδεικτικά Λάμπρου Κουτσονίκα, Γενική 'Ιστορία τής 'Ελληνικής 'Επαναστά­

σεως, έ'κδ. Γ. Τσουκαλά, No 4, 'Αθήναι 1956, σελ. 96, Σπυρίδωνος Τρικούπη, δ.π., τόμ. 1ος, σελ. 190.

9. Για τήν επανάσταση, επίσης, τής Χαλκιδικής και τοϋ Άγ. Όρους, όπως και για τήν επανάσταση στή δυτικομεσημβρινή Μακεδονία μέ επίκεντρο τή Νάουσα και για τήν εκστρατεία στον "Ολυμπο, υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη, πηγές και βοηθήματα, γενικά και ειδικά, τα όποια, επίσης, μπορεί ô ενδιαφερόμενος εύκολα να άνεύρει και να συμβουλευθεί.

296 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

ρακτηριστικά επισημαίνει ό Σπυρίδων Τρικούπης, ό όποιος και μαρτυ­

ρεί: «Θανασίμως έβλαψε τα μέρη εκείνα ή μη έκ συμφώνου και ταυτο­

χρόνως, ούδ' εξ ενός σχεδίου, ένοπλος κίνησις. Ά φ ' ου κατεστράφη ή Κασσάνδρα και έπροσκύνησε το "Αγιον Όρος, τότε έκινήθη ή Νάουσα, ούδ' αύτη έκ προμελέτης, άλλα εξ ανάγκης* τότε έκινήθησαν καί τίνα χωρία του 'Ολύμπου, ουδέ καί αυτά συνάμα έξ αιτίας της διαιρέσεως καί της αντιζηλίας των οπλαρχηγών. Τοιουτοτρόπως οι τόποι εκείνοι κατεστράφησαν ό είς κατόπιν του άλλου»10.

Ό Μακεδόνικος καί Θρακικός 'Ελληνισμός στον επαναστατικό Νότο.

Ή ολοκληρωτική καταστολή άπο τις ισχυρές τουρκικές δυνάμεις του πασά της Θεσσαλονίκης Άμπούλ Άβούδ πρώτα μέν της επαναστά­

σεως της Χαλκιδικής καί του Άγ. Όρους, έπειτα δέ καί της επαναστά­

σεως της Βέροιας­Νάουσας καί της ευρύτερης περιοχής τους, καθώς καί ή πλήρης αποτυχία τής εκστρατείας στον Όλυμπο μέ αρχηγό του εκ­

στρατευτικού σώματος τον Γρηγόριο Σάλα, υπασπιστή του Δημ. Υψη­

λάντη, είχαν ώς αποτέλεσμα τήν κάθοδο στον ελληνικό επαναστατικό νότο πλήθους αγωνιστών του Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού. Αυτό το πλήθος συμπαρατάχτηκε μέ τους άλλους Έλληνες, του χερ­

σαίου καί θαλάσσιου χώρου, καί μέ αυτούς αγωνίστηκε για τήν απελευ­

θέρωση τής Ελλάδος, κοινής όλων πατρίδας, προσφέροντας πολύτιμες έκδουλεύσεις. Αυτές τις έκδουλεύσεις προσέφεραν μέ πατριωτική προ­

θυμία: άπο τις τάξεις τών άτακτων επαναστατικών σωμάτων, είτε τών αμιγών, ύπό τήν ηγεσία έμπειροπολέμων συμπατριωτών τους οπλαρχη­

γών, είτε σωμάτων, τών οποίων ή σύνθεση τής βάσεως των καί τής ηγε­

σίας των προερχόταν καί άπο άλλες επαναστατημένες περιοχές, μέ συμμετοχή τους σέ κρίσιμες μάχες· άπο τις τάξεις του τακτικού σώμα­

τος άπο τήν πρώτη δημιουργία του ύπό τον Βαλέστα, Ταρέλλα, Δάνια καί Κουβερνάτη εως καί μεταγενέστερα ύπό τον Ρόδιο, τον Φαβιέρο καί άλλους· άπο τις τάξεις του επαναστατημένου ναυτικού" τέλος άπο τα πολιτικά αξιώματα, τα όποια ανέλαβαν τόσο κατά τήν διοργάνωση τών τοπικών Διοικήσεων, δσο καί τής Κεντρικής, καί άπο άλλου τύπου καί χαρακτήρα πολιτικές επίκαιρες θέσεις. Μέ βάση πηγές, ανέκδοτες καί έκδεδομένες, αρχειακές μάλιστα, άλλα καί άλλες ιστορικές καί άπο­

μνημονευματικές, είναι δυνατόν μέ τα στοιχεία πού παρέχουν, καί κατά περίπτωση, να ιστορηθούν οί έκδουλεύσεις καί οι προσφορές καί τοΰ

10. Βλ. Σπυρίδωνος Τρικούπη, δ.π., σημ. 2, τόμ. 2ος, σσ. 177­178.

Μακεδόνικος καί Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 297

Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού στο νότο, οι όποιες δεν υστε­

ρούν άπο τις προσφορές των υπόλοιπων Ελλήνων καί οί όποιες άναμ­

φίλεκτα τεκμηριώνονται κατά τό ακόλουθο διάγραμμα11.

11. Ή ανακοίνωση αύτη ­ πόνημα βασίστηκε, κατ' αποκλειστικότητα, στις πηγές τοΰ αγώνα της Ελληνικής 'Ανεξαρτησίας, αρχειακές, ανέκδοτες καί έκδεδομένες, έφημερι­

δογραφικές του αγώνα καί ιστορικές, όπως ακολουθούν: 'Αρχεία τής 'Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Α.Ε.Π., τόμ. 1ος, Α' βουλευτική περίοδος,

1822­1823, 'Αθήναι 1971· τόμ. 2ος, Β' βουλευτική περίοδος, 1823­1824, 'Αθήναι 1972· τόμ. 3ος, Β' βουλευτική περίοδος, 1823­1824, 'Αθήναι 1972· τόμ. 4ος, Γ' βουλευτική περίοδος, 1824­1826, 'Αθήναι 1973" τόμ. 5ος, Γ' βουλευτική περίοδος, 1824­1826, 'Αθή­

ναι 1974 — Αί Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 1ος, Α' έν Έπιδαύρφ, Β' εν "Αστρει, Γ' εν Έπιδαύρω, έν Ερμιόνη καί Τροιζήνι κατ' επανάληψιν, 'Αθήναι 1971· τόμ. 2ος, Δ' έν "Αργεί 'Εθνική Συνέλευσις, 'Αθήναι 1973.

'Αρχεία Λαζάρου καί Γεωργίου Κουντουριώτου, τόμ. 1ος εως καί 5ος, έν 'Αθήναις, έν Πειραιεΐ, 1920­1927 καί 6ος εως καί 10ος, έν 'Αθήναις 1966­1969.

Άρχεΐον 'Ιστορικόν 'Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, Μνημεία τής Ελληνικής 'Ιστο­

ρίας, τόμ. 5ος, τεΰχ. Π, Γραφεΐον Δημοσιευμάτων 'Ακαδημίας 'Αθηνών, έν 'Αθήναις 1965 καί τεΰχ. III, έν 'Αθήναις 1968, τεύχος IV, έν 'Αθήναις 1971.

Γενικά 'Αρχεία τοΰ Κράτους, Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. των ετών 1824 καί 1825· Ύπουργεΐον Ναυτικών, φάκ. τοΰ έ'τους 1824 καί 1825· Γενική Γραμματεία, φάκ. τών ετών 1820, 1829, 1830, 1831· Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. τοΰ έτους 1828.

Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, τών ετών 1825, 1826, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831. 'Ελληνικά Χρονικά, τών ετών 1824, 1825, 1826. Ό Φίλος τοΰ Νόμου, τών ετών 1824, 1825, 1826, 1827. Χρήστου Βυζαντίου, 'Ιστορία τών κατά τήν Έλληνικήν Έπανάστασιν εκστρατειών

καί μαχών, ων συμμετέσχεν ό τακτικός στρατός άπο τοΰ 1821 μέχρι τοΰ 1833, έ'κδ. Γ. Τσουκαλά καί υιού, No 10, 'Αθήναι 1956.

Γεωργίου Γαζή, Λεξικον τής επαναστάσεως καί άλλα έργα, 'Ιωάννινα, 1971. 'Αθανασίου Γούδα, Βίοι παράλληλοι τών έπί τής αναγεννήσεως τής 'Ελλάδος δια­

πρεψάντων ανδρών, τόμ. 6ος, Πολιτικοί άνδρες, έν 'Αθήναις 1874. Κανέλλου Δεληγιάννη, 'Απομνημονεύματα, τόμ. 2ος, No 17, έ'κδ. Τσουκαλά, 'Αθήναι

1957. Νικολάου Δραγούμη, 'Ιστορικοί 'Αναμνήσεις, έν 'Αθήναις 1874. George Finlay L.L.D., History of the Greek Revolution, Edinburgh and London,

MDCCCLXI, vol. 2. G.­G. Gervinus, Insurrection et régénération de la Grèce, traduction française, Paris

1863 καί ελληνική μετάφρασις 'Ιστορία τής 'Επαναστάσεως καί Άναγεννήσως τής 'Ελ­

λάδος μεταφρασθεΐσα υπό 'Ιωάννου Η. Περβάνογλου, τόμ. 2ος, Άθήνησιν 1865. Thomas Gordon, F.R.S., History of the Greek Revolution and the wars and campaigns,

London, MDCCCXLIV, 1844. Νικολάου Κ. Κασομούλη, 'Ενθυμήματα στρατιωτικά τής επαναστάσεως τών 'Ελλή­

νων, 1821­1833, τόμος 1ος, 'Αθήναι 1940, τόμ. 2ος, 'Αθήναι 1941, τόμ. 3ος, 'Αθήναι 1942. Γενναίου Κολοκοτρώνη, 'Απομνημονεύματα, ε'κδ. Γ. Τσουκαλά, No 1, 'Αθήναι 1959. Λάμπρου Κουτσονίκα, Γενική 'Ιστορία τής 'Ελληνικής 'Επαναστάσεως, εκδ. Γ.

Τσουκαλά, No 4, Αθήναι 1956.

298 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

'Αμιγή άτακτα σώματα του Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού.

Αυτά τα σώματα συγκροτήθηκαν στην αρχή αμιγή, μετά τήν κάθοδο τών αγωνιστών του Μακεδόνικου και Θρακικού Ελληνισμού στον επα­

ναστατικό 5νότο, επακόλουθο τής καταστολής τής επαναστάσεως στή δυτικομεσημβρινή και άνατολικομεσημβρινή Μακεδονία. Αυτά, πού στην πορεία τών επαναστατικών γεγονότων συνεσωμάτωσαν καί αγωνι­

στές άπο άλλες ελληνικές περιοχές, μαρτυροΰνται ως σώματα Μακεδό­

νικα ή 'Ολυμπιακά, άλλα καί ως Θετταλο­Μακεδονικά καί Μακεδονο­

Θρακικά καί τελούσαν ύπο τήν αρχηγία Μακεδόνων ή 'Ολυμπίων έμπειροπολέμων ηγετών. Έπί του προκειμένου μνημονεύουμε: Το σώμα άπο 300 αγωνιστές του Μακεδόνικου Ελληνισμού, το όποιο μέ αρχη­

γούς τους Καρατάσιο άπο τή Βέροια καί τον Γάτσο άπο τα Βοδενα καί μέ καπεταναίους τους Άποστολάρα, Δουμπιώτη, Κώτα, Μπίνο, τον γιο του Καρατάσιου Τσάμη καί άλλους κατέβηκε, μετά τήν καταστροφή τής Νάουσας, στή Δυτική Ελλάδα, όπου καί έδρασε υπό τον Άλέξ. Μαυροκορδάτο παίρνοντας μέρος στις εκεί μάχες12 καί αργότερα στην Πελοπόννησο, όπου οι Καρατάσιος καί Γάτσος έδρασαν επικεφαλής ιδίων σωμάτων τόσο στην Πελοπόννησο όσο καί στή Στερεά Ελλάδα,

'Αναγνώστη Κοντάκη, 'Απομνημονεύματα, έ'κδ. Γ. Τσουκαλά, No 11, 'Αθήναι 1957. 'Αλεξάνδρου Δ. Κριεζή, 'Απομνημονεύματα, εκδ. Γ. Τσουκαλά, No 8, 'Αθήναι 1956. Μακρυγιάννη, στρατηγού, 'Απομνημονεύματα, εκδ. 2α, τόμοι 2, 'Αθήναι 1947. 'Ανδρέου Ζ. Μάμουκα, Τά κατά τήν άναγέννησιν τής 'Ελλάδος, τόμοι 1ος εως καί

11ος, εν Πειραιεΐ 1839. 'Αρτεμίου Ν. Μίχου, 'Απομνημονεύματα, εκδ. Γ. Τσουκαλά, No 5, 'Αθήναι 1956 καί

στο 2ο μέρος Ίωάννου­Ίακώβου Μάγερ, 'Ελληνικά Χρονικά, Ήμερολόγιον Β' πολιορ­

κίας Μεσολογγίου. Μ. Οικονόμου, 'Ιστορικά τής 'Ελληνικής Παλιγγενεσίας ή ό 'Ιερός τών 'Ελλήνων

άγων, εκδ. Γ. Τσουκαλά, No 14 καί 15, 'Αθήναι 1957. Κάρπου Παπαδοπούλου, 'Οδυσσεύς 'Ανδρούτσος καί Γ. Βαρνακιώτης, εκδ. Γ. Τσου­

καλά, No 12, 'Αθήναι 1957. Χριστόφορου Περραιβοΰ, 'Απομνημονεύματα πολεμικά, εκδ. Γ. Τσουκαλά, No 2, 'Α­

θήναι 1956. Νικ. Σπηλιάδου, 'Απομνημονεύματα, τόμ. 1ος, Άθήνησιν 1851, τόμ. 2ος 1852, τόμ.

3ος 1857 καί τόμ. 4ος, μέρος Α' επιμέλεια Κων. Διαμαντή, 1827­1831, 'Αθήναι 1970. Σπυρίδωνος Τρικούπη, 'Ιστορία τής 'Ελληνικής 'Επαναστάσεως, εκδ. 2ος, τόμ. 2ος,

3ος καί 4ος, έπανέκδοσις Χρ. Γιοβάνη, 1978. 'Ιωάννου Φιλήμονος, Δοκίμων ιστορικόν περί τής 'Ελληνικής 'Επαναστάσεως, τόμ.

4ος, 'Αθήναι 1861. 12. Βλ. σχετικά Κανέλλου Δεληγιάννη, δ.π., στή σημ. 11, No 17, σσ. 32­33, 39, 43,

Γενναίου Κολοκοτρώνη, δ.π., σημ. 11, σσ. 71­72, Λάμπρου Κουτσονίκα, δ.π., στή σημ. 11, σελ. 148, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., στή σημ. 11, τόμ. 1ος, σσ. 358­362, Σπ. Τρικούπη, δ.π., στή σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 260 κ.ά.

Μακεδόνικος και Θρακικός 'Ελληνισμός κατά το 1821 299

μάλιστα την 'Ανατολική13. Το σώμα του 'Ολυμπίου Διαμαντή Νικο­

λάου, ό όποιος έδρασε στην Εύβοια κατά το 1822 ώς αρχηγός τών έκεΐ επαναστατικών δυνάμεων με σχετική απόφαση του 'Αρείου Πάγου14. Το σώμα με αρχηγό το Νικ. Κασομούλη, τό όποιο απαρτιζόταν «άπό φυγά­

δας από τήν πατρίδα μας Ναουσαίους», αγωνίστηκε στο "Αργός κατά τον Ίούνιο­Ίούλιο 1822 κατά τών δυνάμεων του Δράμαλη15. Τό σώμα, το όποιο απαρτιζόταν άπό «90 ανδρείους» Μακεδόνας και τό όποιο με αρχηγό τον Γάτσο μαζί με τον Γενναίο Κολοκοτρώνη έφτασε άπό τή Δ. Ελλάδα στην Κόρινθο και κατά τον Αύγουστο 1822 παραβρέθηκε στο Κιάτο, μετά τή μάχη στα Δερβενάκια, για να εμποδίσει τή μετάβαση τών λειψάνων της τουρκικής στρατιάς προς τήν Πάτρα16. Τό σώμα του Καρατάσιου, στο όποιο συμμετείχε και ό υίός του Τσάμης και τό όποιο με τήν περίθαλψη του Κανέλλου Δεληγιάννη πήρε μέρος κατά τα τέλη Αύγουστου 1822 στην πολιορκία του Ναυπλίου, όπου έφτασε άπό τή Δ. Ελλάδα17. Τό σώμα τών Θετταλο­Μακεδόνων, τό όποιο με αρχηγούς τον Λάμπρο Κασσανδρινό καί τον Γούλα Δράσκου απαρτιζόταν άπό 600 αγωνιστές και τό όποιο έδρασε στα Ψαρά κατά τήν καταστροφή τους τον 'Ιούνιο 1824, συμμέτοχο της μεγάλης θυσίας μετά τήν ανατί­

ναξη της πυριταποθήκης18. Τα σώματα τών διαφόρων Μακεδόνων οπλαρχηγών με κορυφαίους πάντοτε τους Καρατάσιο και Γάτσο και συμμετοχή τών Μακεδόνων καπεταναίων τους Άποστολάρα, Μπίνο καί λοιπούς, τα όποια παραβρέθηκαν στην 'Ύδρα κατά τον Αύγουστο­Σε­

πτέμβριο 1824 για να τήν υπερασπίσουν απειλούμενη άπό τον 'Ιμπραήμ πάσα19. Τό σώμα τών 'Ολυμπίων καί Μακεδόνων, τό όποιο αριθμούσε

13. Για τή συμμετοχή αύτοδ του σώματος μέ τον Καρατάσιο ή τον Γάτσο στις μάχες τόσο στην Πελοπόννησο, όσο καί στην 'Ανατολική Στερεά βλ. παρακάτω τό οικείο κεφάλαιο.

14. Βλ. σχετικά Λ. Κουτσονίκα, δ.π., σσ. 71 καί 73, Νικ. Κασομούλη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 1ος, σελ. 240, Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11, No 14, σελ. 301, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 1ος, σελ. 479, Σπ. Τρικούπης, δ.π., τόμ. 2ος, σσ. 287, 288 καί 3ος, σελ. 44.

15. Βλ. Νικ. Κασομούλη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 1ος, σσ. 233­236. 16. Βλ. Γενναίου Κολοκοτρώνη, δ.π., σημ. 11, σελ. 79, Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11,

No 14, σελ. 272, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 1ος, σελ. 423. 17. Βλ. Κανέλλου Δεληγιάννη, δ.π., σημ. 11, No 17, σελ. 70. 18. Βλ. έφημ. Ό Φίλος τοΰ Νόμου, άρ. φύλ. 90, 'Ύδρα 23 'Ιανουαρίου 1825, σσ. 3­4

άρθρίδιο του Χρήστου Ν. Χρηστούδη, Άλεξ. Κριεζή, δ.π., σημ. 11, σελ. 193, Λ. Κου­

τσονίκα, δ.π., σελ. 190, Μ. Οίκονόμου, δ.π., No 15, σελ. 34, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 95, Σπ. Τρικούπη, δ.π., τόμ. 3ος, σσ. 131­133. Περισσότερα στο οίκεΐο κεφάλαιο τών μαχών.

19. Βλ. Μακρυγιάννη, δ.π., στή σημ. 11, σσ. 192, 246, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 2ος, σελ. 469 κ.ά.

300 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

600 αγωνιστές και το οποίο με αρχηγό τον Καρατάσιο και άλλους Μα­

κεδόνες καπεταναίους άντιπαρατάχτηκε κατά τών δυνάμεων του 'Ιμ­

πραήμ πασά κατά το 1825 στην περιοχή του Νεοκάστρου20. Ή ομάδα τών Μακεδόνων αγωνιστών, ή οποία πήρε μέρος ύπο τον Νικ. Κασο­

μούλη στή δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου καί στην ηρωική έξο­

δο της φρουράς του21. Τα σώματα τών Θετταλο­Μακεδόνων, τα όποια βρίσκονταν στή Σκόπελο και Σκίαθο, συνίσταντο άπο 1.500 αγωνιστές και τα όποια μέ αρχηγούς πάντοτε τους Καρατάσιο καί Γάτσο καί συμ­

μετοχή άλλων Μακεδόνων καπεταναίων ύπο τή γενική διεύθυνση του Ίω. Κωλέττη πραγματοποίησαν τήν εκστρατεία στην 'Αταλάντη, το Νοέμβριο 182622. Τα σώματα τών Θεσσαλών καί Μακεδόνων, τα όποια μέ αρχηγούς τους Καρατάσιο καί Γάτσο καί Μακεδόνας καπεταναίους πραγματοποίησαν κατά το Νοέμβριο 1827 άπο τή Σκίαθο τήν εκστρα­

τεία κατά τών Τρικκέρων, όπου συγκρούστηκαν μέ τους εκεί Τούρκους. Έκτος άπο αυτά τα σώματα, στα όποια, οπωσδήποτε, θα συγκαταριθ­

μοϋντο, κατά σώμα, καί αριθμός άπό τους αυτούς αγωνιστές, ιδιαίτερη σημασία ενέχουν καί ορισμένες, επί του προκειμένου θέματος, περι­

πτώσεις περισσότερο οργανωμένης καί συγκροτημένης μορφής τών αγωνιστών του Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού. Αυτές ήσαν: πρώτα μέν τό σώμα τών Μακεδόνων καί Θρακών έπειτα δέ ή οργάνωση τών 10 'Ολυμπίων έκατονταρχιών. Το σώμα τών Μακεδόνων καί τών Θρακών συνεστήθη τον 'Ιούνιο 1826, μετά τήν πτώση του Μεσολογγίου καί τήν έξοδο τής ηρωικής φρουράς του, μέ τή θετική συμβολή καί του Γεωργίου Γενναδίου, ό όποιος σέ ευρεία λαϊκή συγκέντρωση στον Πλά­

τανο τού Ναυπλίου μέ τήν πατριωτική ομιλία του συνετέλεσε, μέ πρώ­

τον αυτόν, στην παντοειδή ενίσχυση τής Διοικήσεως τού αγώνα. Τότε, οι Μακεδόνες καί οι Θεσσαλοί, καί άπό κοντά τους καί οί Θράκες, κατά μίμηση τών 'Ηπειρωτών καί τών Επτανησίων, κατά τις εκεί συνεδριά­

σεις τους, απεφάσισαν να ενωθούν σ' ενα καί ενιαίο σώμα. Αυτό τό Μακεδονο­Θετταλο­Θρακικό σώμα είχε δύο σκέλη: τήν κοινότητα τους ή «κοινόν» κατά τό πρότυπο τών αρχαιοελληνικών κοινών, τό όποιο

20. Βλ. Καν. Δεληγιάννη, δ.π., No 17, σελ. 238, Άναγν. Κοντάκη, δ.π., σημ. 11, σελ. 59, Μ. Οικονόμου, δ.π., No 15, σελ. 51, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., 2ος, 256, Σπ. Τρικούπη, δ.π., 3ος, 191 κ.ά. Περισσότερα στο οικείο κεφάλαιο τών μαχών.

21. Βλ. Νικ. Κασομούλη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σ. 92 κ.έ. καί σσ. 270 ύποσ. 8, 276­279, 286, 314. Περισσότερα στο οικείο κεφάλαιο τών μαχών.

22. Βλ. Χρ. Βυζαντίου, δ.π., σημ. 11, σσ. 169­170, Λ. Κουτσονίκα, δ.π., σ. 252­253, Μ. Οικονόμου, δ.π., No 14, σσ. 184­186, Χρ. Περραιβοϋ, δ.π., σημ. 11, σσ. 197­198, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., 3ος, 152, Σπ. Τρικούπη, δ.π., τόμ. 4ος, σελ. 81.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 301

έπεφορτίσθη «να προβλέπει τάς άνάγκας» του στρατιωτικού σκέλους του σώματος διενεργώντας συνεισφορές άπο τους Μακεδόνες εμπόρους τρέχοντας παντού* και το στρατιωτικό σκέλος ή τη Μακεδονικο­Θρα­

κική φάλαγγα, ή οποία συγκροτήθηκε σε λόχους με Μακεδόνες λοχα­

γούς και με αρχηγό της τον «Βοσνάκο» Στέφο, διοικητή και του σώμα­

τος των «σταυροφόρων» ύπο τον Φαβιέρο23. Το σώμα αυτό αναπτύχθηκε ταχύτατα, ή δύναμη του ανήλθε σε 500­600 αγωνιστές και άφοϋ «έπεκυ­

ρώθη» με κυβερνητική διαταγή, «γροικηθεΐσα με τον Καραϊσκάκην έ'δειξε το πρώτον δείγμα τής αγάπης της προς τήν πατρίδα και έ'στερξεν να συνεκστρατεύση με τον Καραϊσκάκην» στή Ρούμελη, «ακολουθούσα τα βήματα του» για να αποτελέσει επίλεκτον τμήμα του στρατοπέδου τής Ελευσίνας και να πάρει μέρος στις επιχειρήσεις κατά του Κιου­

ταχή στο Χαϊδάρι 6 και 8 Αυγούστου 1827, και στις άλλες στην ευρύ­

τερη περιοχή τής 'Αττικής, όταν καί το σώμα καταγράφηκε Μακεδονο­

Θρακών, με τον Χριστ. Περραιβο αρχηγό του σώματος των Θεσ­

σαλών24. Ή οργάνωση, εξ άλλου, των 10 'Ολυμπίων έκατονταρχιών πραγμα­

τοποιήθηκε, μετά τήν κάθοδο του Ίω. Καποδίστρια στην Ελλάδα καί τήν απόφαση του να συγκροτήσει σε χιλιαρχίες τα μέχρι τότε άτακτα σώματα. Ή οργάνωση τών 10 'Ολυμπίων έκατονταρχιών έ'γινε στο Με­

τόχι τών Μεγάρων στις 15 Σεπτεμβρίου 1828, καί σύμφωνα με τήν κα­

ταμέτρηση τών ανδρών τους, ή οποία έ'γινε στή Φανερωμένη τής Σαλα­

μίνας στις 12 Δεκεβρίου 1828, μέγας αριθμός του ανθρώπινου δυναμικού τους αποτελούσαν αγωνιστές του Μακεδόνικου καί Θρακικού Έλληνι­

23. Βλ. Λ. Κουτσονίκα, δ.π., σελ. 85, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 3ος, σελ. 452­453, Σπ. Τρικούπη, δ.π., τόμ. 4ος, σσ. 214­215 κ.ά.

24. Βλ. Χρ. Βυζαντίου, δ.π., σημ. 11, σσ. 114, 116­118, 123, ό όποιος μαρτυρεί το σώμα Θρακομακεδόνων ύπο τον Στέφο καί το διακρίνει άπο το σώμα τών Θεσσαλών υπό τον Περραιβό, Γεν. Κολοκοτρώνη, δ.π., σελ. 152, όπου μαρτυρεΐται δτι οί Μακεδόνες συγκρότησαν σώμα «ξεχωριστόν», Νικ. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 2ος, σσ. 346­347, 348 καί 351, όπου μαρτυρεΐται δτι στή συγκέντρωση παραβρέθηκε καί ό ίδιος, ότι το σώμα στην αρχή ήταν Μακεδόνων καί Θεσσαλών καί προσετέθηκαν καί οί Θράκες, ότι τέλος το σώμα ήταν Θετταλο­Μακεδονο­Θρακών με αρχηγό τον Χριστ. Περραιβό, ό όποιος δεν αναφέρει τι σχετικόν, καί υπαρχηγό τον Στέφο, Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 3ος, σελ. 76, ό όποιος μαρτυρεί το σώμα Θετταλο­Μακεδονο­Θρακών. Βλ. καί Ξενοφώντος Άναστασιά­

δου, Γεώργιος Γεννάδιος, βιογραφικόν δοκίμιον, London 1901, σελ. 32 καί 38 ύποσ. 35, δπου μαρτυρεί τή συμβολή του Γεωρ. Γενναδίου στην «σύστασιν τής φάλαγγος τών Θετ­

ταλών καί Μακεδόνων» καί στή «σύστασιν τής φάλαγγος τών Θρακών». Βλ. καί « Ό Φίλος τοΰ Νόμου», άρ. 237, 23 Αυγούστου 1826, δπου μαρτυρεΐται δτι κατά τις μάχες στο Χαϊδάρι στις 6 καί 8 τοΰ μηνός «συναριθμεΐται καί το Σώμα τών Μακεδόνων, Θετταλών καί Θρακών υπό τους Χρ. Περραιβόν καί Στέφον».

302 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

σμου. 'Αρχηγός τους στην αρχή διορίστηκε ό 'Ολύμπιος Τόλιος Λάζου με βαθμό χιλιάρχου, αργότερα δε με τον ϊδιο βαθμό ό Καρατάσιος και έκατόνταρχοι ορίστηκαν Μακεδόνες αγωνιστές: ό Κωνσταντής Μπίνος της 1ης έκατονταρχίας, δυνάμεως 104 ανδρών ô 'Ιωάννης Γεωρ. Βελέν­

τζας, της 2ης, δυνάμεως 98 ανδρών ό Δήμος Νικολάου τής 3ης, δυνά­

μεως 74 ανδρών ό Στέριος Παστέκης, τής 4ης, δυνάμεως 87 ανδρών ό Κων. Δρύζογλου, τής 5ης, δυνάμεως 85 ανδρών ό Δημήτριος Γάτζιος, τής 6ης, δυνάμεως 80 ανδρών ό Γεώργιος Σύρος, τής 7ης, δυνάμεως 54 ανδρών ό 'Ιωάννης Χιμευτός, τής 8ης, δυνάμεως 89 ανδρών ό 'Από­

στολος Καλαμίδας, τής 9ης, δυνάμεως 88 ανδρών και ό Θανάσης Σα­

ραφιανός, έκατόνταρχος τής 10ης έκατονταρχίας, δυνάμεως 73 ανδρών. Μεγαλύτερος αριθμός αγωνιστών του Μακεδόνικου και Θρακικού Ελ­

ληνισμού καταγράφεται στην 1η, στην 3η και στην 8η έκατονταρχία, στον σχετικό δε κατάλογο υπογράφουν οί έκατόνταρχοι, και ό Τόλιος Λάζου ώς αρχηγός τών 'Ολυμπίων στη 2η, την 3η, τήν 6η και στην 7η έκατονταρχία και ώς χιλίαρχος υπογράφει και ό Καρατάσιος στην 1η, στην 4η, στην 5η, στην 8η, στην 9η και στη 10η έκατονταρχία. 'Ορισμέ­

νοι άπο τους καταγραφομένους αγωνιστές, έκτος άπο τους έκατοντάρ­

χους, μαρτυρουνται πεντηκόνταρχοι, είκοσιπένταρχοι, δωδέκαρχοι και πένταρχοι και το μεγαλύτερο μέρος στρατιώτες. Ώ ς ιδιαίτερες πατρίδες τους καταγράφονται ή Νιάουστα, ή Γαλάτιτζα, ή Περιστέρια, ή Όρμί­

λια, οί Σέρρες, ό Πολύγυρος, ή Βέροια, ή Φιλιππούπολις, ή Άδριανού­

πολις, ή Κατερίνη, τα Γρεβενά, ή Θεσσαλονίκη, ή Νιγρίτα, ή Καστο­

ριά, ή Άνασιλίτζα, το Βοδενά, τα Μπιτόλια* άλλοι αγωνιστές μαρτυ­

ρουνται με όνομα δηλωτικό τής πόλεως καταγωγής τους, όπως Συκιώτης, Κασσανδρινός, Βεροιανός, Θασήτης, Σαλονικιός, Σέρασλης· και άλλοι με γενικό όνομα τής περιοχής τής καταγωγής τους όπως Θράκη, Κασσάνδρα, Όλυμπος, Θάσος. Ή ηλικία τής μεγίστης πλειο­

ψηφίας τών αγωνιστών αυτών ανήκει στη νεαρά ηλικία, ή οποία κυμαί­

νεται μεταξύ τών 20­25 ετών, υπάρχουν όμως και αρκετοί πέραν τών 25 έως 35 και μερικοί, ελάχιστοι, μαρτυρουνται 38, 40, 45 και 46 ετών25. Οί 10 αυτές 'Ολύμπιες έκατονταρχίες ετέθησαν στή διοίκηση του στρα­

τάρχη Δημ. Υψηλάντη, συγκεντρώθηκαν με άλλα σώματα­χιλιαρχίες

25. Βλ. Γενικά 'Αρχεία τον Κράτους, Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. 25Α, ύπο­

φάκ. 10­11 Δεκεμβρίου 1828 Κατάλογο τών 10 'Ολυμπίων έκατονταρχιών και στο Πα­

ράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 7. Βλ., επίσης, Νικ. Κασομούλη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 3ος, σσ. 52, ύποσημ. 3, δπου σημειώνονται μερικές, ασήμαντες, διαφορές κατά τον αριθμό τών αν­

δρών κάθε έκατονταρχίας συγκριτικά μέ τον κατάλογο τους στα Γ.Α.Κ., Μακρυγιάννη, δ.π., σελ. 298, Άρτ. Μίχου, δ.π., σελ. 76, Χρ. Περραιβοϋ, δ.π., σελ. 241, 251 κ.ά.

Μακεδόνικος καί Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 303

στα Μέγαρα συμμετέχοντας στην εκστρατεία του στην 'Ανατολική Ελλάδα καί παίρνοντας μέρος με άλλους συμπατριώτες τους Μακεδό­

νες καί Θράκες, πού είχαν καταταχτεί καί σ' αυτές, στις έκεΐ επιχειρή­

σεις κατά των Τούρκων εως καί τήν τελευταία μάχη του αγώνα της Ελ­

ληνικής 'Ανεξαρτησίας στην Πέτρα τής Βοιωτίας, στις 12 Σεπτεμβρίου 182926.

"Ατακτα σώματα μεικτά άπο αγωνιστές διαφόρων ελληνικών επαρχιών, καί αυτών του Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού ύπο διάφορη ηγεσία.

Έκτος άπο τα αμιγή, κατά το πλείστον, σώματα Μακεδόνων καί Θρακών, τα όποια τελούσαν καί ύπο τήν αρχηγία συμπατριωτών τους οπλαρχηγών, ένας μεγάλος, επίσης, αριθμός αγωνιστών άπο τον Μακε­

δόνικο καί Θρακικό Ελληνισμό με τήν κάθοδο τους στον επαναστα­

τικό νότο κατατάχτηκαν σε άλλα επαναστατικά άτακτα σώματα καί μαζί με αγωνιστές άλλων ελληνικών επαρχιών καί ύπο τήν οδηγία δια­

φόρων εξεχόντων στρατιωτικο­πολεμικών ηγετών προσέφεραν, καί άπο αυτή τή θέση τους, πολύτιμες υπηρεσίες στον κοινό όλων τών Ελλή­

νων αγώνα. Έπί του προκειμένου σημαντική ιστορική πηγή αποτελούν οί κατάλογοι στρατιωτικών διαφόρων εξεχόντων οπλαρχηγών, οι όποιοι έναπόκεινται στα Γενικά 'Αρχεία του Κράτους καί δια τών οποίων πιστοΰται ό μεγάλος αριθμός πατριωτών­άγωνιστών άπο το Μα­

κεδόνικο καί Θρακικό Ελληνισμό στον επαναστατικό νότο. 'Από τή μελέτη αυτών τών καταλόγων τεκμηριώνονται τα ακόλουθα27: Οί Μακε­

26. Για τους Μακεδόνες καί Θράκες στις χιλιαρχίες τοϋ Δημ. Υψηλάντη, καθώς καί για τις μάχες, πού πήραν μέρος κατά τήν εκστρατεία τους στην 'Ανατολική Ελλάδα βλ. παρακάτω.

27. Βλ. Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 20, 6­11 Αύγουστου 1824 Κατάλογο στρατιωτών Γκούρα* φάκ. 23, 23­27 Αύγουστου 1824 Κατάλογο στρατιωτών Καρατάσιου* φάκ. 24, 28­31 Αύγουστου 1824, έν 'Αθήναις Κατάλογο στρατιωτών Ίω. Γκούρα καί στο Παράρτημα, έγγρ. με αριθ. 1· φάκ. 28, 16­20 Σεπτεμβρίου 1824 Κατάλογο τοϋ Θεοδώρου Ζαχαροπούλου* φάκ. 29, 21­25 Σεπτεμβρίου 1824 Κατάλογο στρατιωτών τοΰ καπετάν 'Ανάσταση Βούλγαρη καί στο Παράρτημα, έγγρ. με αριθ. 2 καί Καταλόγους τοϋ Χ^ Ηλία Βούλγαρη καί Κατάλογο τοΰ Βάσου Μαύροβουνιώτη, δπου μαρτυρεΐται αγωνι­

στής γιατρός καί άλλος ως ιερομόναχος και Κατάλογο στρατιωτών τοΰ Ίω. Κυριαζή καί στο Παράρτημα εγγρ. μέ αριθμ. 3 καί Κατάλογο στρατιωτών τοΰ χιλιάρχου Χατζή Μπαϊρακτάρη καί Κατάλογο τοΰ άντιστρ. Χ*Ί Στεφανή καί τοΰ Γεώργη Γκέκα· φάκ. 30, 26­30 Σεπτεμβρίου 1824 Καταλόγους τοΰ Κώστα Σέρβου καί τοΰ Σάββα Γεωργίου Τρίπ­

που· φάκ. 36, 26­31 'Οκτωβρίου 1824 Σώμα τοΰ χιλιάρχου Χ*Ί Μπαϊρακτάρη καί στο Παράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 4 καί Κατάλογο τοΰ 'Αθανασάκη Έμμ. Παπα καί τοΰ Δημη­

304 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

δόνες καΐ οΐ Θράκες αγωνιστές καταγράφονται σ' αυτούς: με την επισή­

μανση, κατά το μέγιστο ποσοστό της, της επωνυμίας άπο την πόλη, την περιοχή ή τή νήσο τής καταγωγής τους, όπως Θεσσαλονικεύς, Σαλονι­

κεύς, Σαλονικιώτης, Σαλονικιός, Θεσσαλονικιώτης, Θεσσαλονικέος· Νίτης ή Αίνίτης· Σιατιστεύς ή Σιατιστέος' Σέρασλης, Σερραίος ή Σερ­

ραζιώτης· Ναουσινος ή Νεαουστιανός· Άδριανουπολίτης· Φιλιππουπο­

λίτης* Μοναστιρλής ή Μοναστηριώτης ή Μπετολιώτης* Βεροιώτης* Βοδιναλής· Πολυγερινός* Μαδεμοχωρίτης· 'Ολύμπιος· Κασσανδρινός· Μακεδόνας· Σαμοθράκιος ή Σαμοθρακιακός· Συκιώτης· Κατερινιώτης* Λιτοχωρίτης. Με την επισήμανση τής γενικότερης περιοχής τής κατα­

γωγής τους όπως Κασσάνδρα, Όλυμπος, Μακεδονία. Με την επισή­

μανση τής πόλεως τής καταγωγής τους όπως Σαλονίκη ή Θεσσαλονίκη, ή Αίνος στή Θράκη, οί Σέρρες, ή Σιάτιστα, τα Μπιτόλια, τα Βασιλικά, ή Φιλιππούπολη, ή Καστοριά, ô Πολύγυρος. Έκτος άπο αυτά τα στοι­

χεία, άπο τή μελέτη των καταλόγων προκύπτουν και τα ακόλουθα: Ή ηλικία των αγωνιστών άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό κυμαίνεται ανάμεσα στα 20­35 έτη, με περισσότερους να καταγράφων­

ται στην ηλικία των 20­25 ετών, σε όποιους καταλόγους αυτή σημειώ­

νεται. Σε μερικούς, επίσης, καταλόγους καταγράφονται αγωνιστές αξι­

ωματούχοι ως είκοσιπένταρχοι, δωδέκαρχοι, δέκαρχοι, πένταρχοι εϊτε καπετάνιοι, ύποκαπετάνιοι ή μαγκατζήδες, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό τους καταγράφεται μέ τήν ιδιότητα του στρατιώτη. Τέλος χαρακτηρι­

στικά σ' ενα κατάλογο του Βάσου Μαυροβουνιώτη μαρτυροϋνται 1 για­

τρός, ô Χρίστος σαλονικιός, και 1 ιερομόναχος, ό Τιμόθεος σαλονι­

κιός28. Πρέπει, ακόμη, να σημειωθεί ότι, έκτος άπο τις 10 'Ολύμπιες έκατονταρχίες, στις όποιες έχει καταγραφεί μέγας αριθμός αγωνιστών άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό, αγωνιστές, επίσης, άπο αυτόν τον Ελληνισμό καταγράφονται και σε άλλες χιλιαρχίες, μάλιστα δε τήν Ε' χιλιαρχία μέ χιλίαρχο το Νικόλαο Κριεζώτη και ειδικότερα στην 5η, 6η καί 9η έκατονταρχία της. Αυτοί φέρονται να κατάγωνται

τρίου Καλλέργη καί τοΰ Β. Πετιμεζά καί δεύτερο τοΰ Βάσου Μαύροβουνιώτου και Κατά­

λογο στρατιωτών εις το φρούριο τής 'Ακροκορίνθου καί του Κώστα Σουλιώτη· φάκ. 40, Κατάλογο δεύτερο τοΰ 'Αθανασίου Έμμ. Παπά καί στο Παράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 5* φάκ. 47, 1­7 'Ιανουαρίου 1825 Κατάλογο στρατιωτών τοΰ στρατηγού Γκούρα εις το κά­

στρο τών 'Αθηνών φάκ. 59, 1­2 Μαρτίου 1825 Κατάλογο τοΰ χιλιάρχου Κυριακούλη· φάκ. 80, 5­7 Μαΐου 1825 Καταγραφή τών παραδοθησομένων όπλων κατά συνθήκην εις τον έχθρον καί στο Παράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 6, κ.α.

28. Βλ. Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 29, 21­25 Σεπτεμβρίου 1824 τον σχετικό κατάλογο.

Μακεδόνικος καν Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 305

άπο τή Θεσσαλονίκη μάλιστα, άλλα μερικοί και άπο την Κασσάνδρα, τον "Ολυμπο, τή Φιλιππούπολη και την Αίνο της Θράκης με την ιδιό­

τητα τοϋ πεντάρχου ή του στρατιώτη και με ηλικία κυμαινόμενη άπο 17 εως 27 και επίσης άπο 35­40 ετών29.

'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό στο τακτικό σώμα.

'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό, μετά την κάθοδο τους στον επαναστατικό νότο κατατάχτηκαν και στο τακτικό σώμα, μέσα άπο τις τάξεις του οποίου, και κατά το αναλογούν σ' αυτούς μέρος, πήραν μέρος στις επιχειρήσεις πού αυτό διενήργησε προσφέ­

ροντας και άπο εδώ σημαντικές έκδουλεύσεις στον πανελλήνιο αγώνα. Έπί τοΰ προκειμένου, Μακεδόνες και Θράκες αγωνιστές μαρτυροΰνται στο τακτικό σώμα, το όποιο υπό τους Ταρέλλα, Δάνια και Κουβερνάτη πήρε μέρος στην εκστρατεία τοΰ Άλεξ. Μαυροκορδάτου στή Δυτική Στερεά και μαζί μέ άλλα σώματα συμπολέμησε στις μάχες στο Κομπότι και στο Πέτα στις 4 'Ιουλίου 1822. Χαρακτηριστική, μάλιστα, για τή συμμετοχή σ' αυτές τις μάχες και αγωνιστών άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό μέσα άπο τις τάξεις του τακτικού σώματος, είναι ή μαρτυρία: δτι μετά τή δεινή ήττα στο Πέτα τών επαναστατικών δυνά­

μεων ό αντισυνταγματάρχης Κουβερνάτης συγκέντρωσε τα υπολείμ­

ματα του τακτικού σώματος για να τα διασώσει και συντηρήσει* και δτι «ή διατήρησις του τακτικού σώματος άπο της μάχης τοΰ Πέτα» οφειλό­

ταν στο γεγονός ότι ô φιλέλληνας αντισυνταγματάρχης «διώκει και άν­

δρας άγαν πατριώτας, άφιλοκερδεΐς, καρτερούς εις κακουχίας και στερή­

σεις, ανδρείους εν πολέμφ και εύπειθεστάτους. Ούτοι κατήγοντο ως επί το πλείστον εκ τών κατεστραμμένων ύπο τών Τούρκων επαρχιών και πόλεων Θράκης, Μακεδονίας, Μικράς 'Ασίας, τών παρ' αύταΐς νήσων και λοιπών μερών προ πάντων δέ εκ νέων καλώς άνατεθραμμένων καί τίνων εύπαιδεύτων εχόντων καθαρον αίσθημα πατριωτισμού. Ούτοι ήλ­

θον εις τήν Ελλάδα ίνα ύπηρετήσωσι τήν πατρίδα­ μή έχοντες δ' έν­

29. Βλ. σχετικά στο Παράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 8 και Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστή­

ριον, φάκ. 25^, ύποφάκ. 10­11 Δεκεμβρίου 1828. Βλ. καί Νικ. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 3ος, σσ. 25 καί 27 ύποσ. 2, όπου μαρτυρεΐται δτι στην Α' χιλιαρχία εϊχαν καταταγεί καί Μακεδόνες καί δτι στην Β' χιλιαρχία ώς έκατόνταρχος υπηρετούσε ό ίδιος, ετών 29, άπο τήν Κοζάνη. Βλ. ενδεικτικά καί Χρ. Περραιβου, δ.π., σσ. 251 συμμετοχή 'Ολυμπίων στή μάχη στον Άνηφορίτη, σ. 258 ύποσ.*, δπου μαρτυρεΐται δτι το στενό τών Θερμοπυλών «έφύλαττεν, ό χιλίαρχος Καρατάσιος», καί σελ. 259 για τον Ψαροδήμο στή μάχη στην Πέτρα της Βοιωτίας.

20

306 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

ταΰθα ούτε οικείους οΰτε γνωρίμους εύρον καταφύγιον εντιμον εις το τακτικον σ.ώμα»30. Αυτό το τακτικό σώμα με τον Κουβερνάτη και με την καταγραφή σ' αυτό και Μακεδόνων και Θρακών μετά την ήττα στο Πέτα θα περάσει στην Πελοπόννησο και θα πάρει μέρος στην πολιορ­

κία του Παλαμηδίου και στην έξ εφόδου κυρίευση του ύπο τον Στάϊκο Σταϊκόπουλο31. 'Αργότερα άπο τα σημαίνοντα στελέχη του τακτικού σώματος πρώτα μεν ύπο τον Παν. Ρόδιον, έπειτα δε ύπο τον Κάρολο Φαβιέρο αναδείχτηκε ό Κάρπος Παπαδόπουλος άπο τήν Αίνο της Θρά­

κης, ό όποιος στην αρχή της καθόδου του στην επαναστατημένη Ελ­

λάδα συνδέθηκε με αδελφική φιλία με τον 'Οδυσσέα 'Ανδρούτσο καί πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του. Με τήν ίδρυση του τακτικού σώμα­

τος ύπο τον συνταγματάρχη Παν. Ρόδιο κατατάχτηκε σ' αυτό ως απλός στρατιώτης, ταχύτατα όμως διακρίθηκε, στις 15 Αύγουστου 1824 προή­

χθη σε ανθυπολοχαγό και στις 10 Μαΐου 1825 σε λοχαγό αναλαμβάνον­

τας, τότε, τή διοίκηση του λόχου Ευζώνων, ό όποιος ονομάστηκε έτσι ένεκα της ταχύτητος τών μετακινήσεων του. Με αυτόν, ακολουθώντας τον Φαβιέρο, θα πάρει μέρος και στην εκστρατεία στην Κάρυστο τής Ευβοίας και αργότερα στην εκστρατεία τής Χίου32. 'Αργότερα, τον Αύ­

γουστο 1831, μαρτυρείται φρούραρχος του Παλαμηδίου και επίτροπος τής Κυβερνήσεως στο α' διαρκές στρατιωτικό συμβούλιο33. Κατα­

γραφή, επίσης, αγωνιστών άπο το Μακεδόνικο καί Θρακικό Ελληνι­

σμό μαρτυρείται καί στα Καποδιστριακά χρόνια στο τακτικό πεζικό καί πυροβολικό καί ειδικότερα στους Λόχους Ιο, 3ο, 4ο καί Ευζώνων του α' τάγματος ύπο τον ταγματάρχη Ν. Σκαρβέλη καί στο πυροβολικό τάγμα ύπο τον Κνάουπ. Αυτοί, κατά τις καταγραφές, κατάγονταν άπο τις Σέρ­

ρες, τή Θεσσαλονίκη, τήν Αίνο, τήν Άδριανούπολη, είτε γενικότερα άπο τή Μακεδονία, τή Θράκη ή τον "Ολυμπο* ή ηλικία τους βασικά κυμαινόταν ανάμεσα στα 18 εως 25 χρόνια, ένώ καταγράφεται καί ένας δεκαπεντάχρονος καί δύο 33­35 ετών έξ άλλου μερικοί μαρτυρουνται αξιωματούχοι, όπως επιλοχίας, δεκανεύς ή σιτιστής, ένώ οΐ πλείστοι ώς

30. Βλ. Χρήσου Βυζαντίου, δ.π., σημ. 11, σελ. 45. Βλ. καί παρακάτω στις κρίσιμες μάχες τοΰ αγώνα.

31. Βλ. Χρ. Βυζαντίου, δ.π., στη σημ. 11, σσ. 46­50 κ.ά. καί παρακάτω. 32. Βλ. Χρ. Βυζαντίου, δ.π., στη σημ. 11, σελ. 64 και 89­90 καί Κάρπου­Παπαδοπού­

λου, δ.π., στη σημ. 11, σσ. 7, 81, 83 κ.ά. Βλ. καί παρακάτω στο κεφάλαιο κρίσιμες μάχες τοΰ αγώνα.

33. Βλ. Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 65, έτους Στ', 26 Αύγουστου 1831, σσ. 404­405, Παράρτημα τοΰ φύλλου τής Γενικής 'Εφημερίδας άρ. 69, 9 Σεπτεμβρίου 1831, σελ. 439 καί άρ. φύλ. 82, 24 'Οκτωβρίου 1831, σελ. 521.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 307

στρατιώτες και με εποχή κατατάξεως τους, τα έτη 1826 και 1827, τών περισσοτέρων κατά το έτος 182834.

'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό στο επαναστα­

τικό ναυτικό και στις θαλάσσιες επιχειρήσεις.

'Ικανό μέρος αγωνιστών άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνι­

σμό προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες και έκδουλεύσεις στον αγώνα μέ τη συμμετοχή τους, και μάλιστα τών αγωνιστών άπο το Θρακικό Ελ­

ληνισμό, στις ναυτικές καΐ θαλάσσιες κατά τή διάρκεια του επιχειρή­

σεις. Αυτοί οί αγωνιστές κατά κύριο λόγο κατάγονταν άπο τήν Αϊνο της Θράκης, έπειτα δέ και σέ κατά πολύ μικρότερα ποσοστά άπο άλλες πόλεις ή περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου. Σύμφωνα μέ υπάρχου­

σες μαρτυρίες pi ϊδιοι ομολογούνται, κατά το πλείστον, πλοιοκτήτες και καραβοκύρηδες, πού διέθεσαν τα καράβια τους μέ τα πληρώματα τους σέ ποικίλες του αγώνα περιστάσεις και ανάγκες. Οί προσφορές τους, έπί του προκειμένου, καταγράφονται: στή συμμετοχή του πλού­

σιου Αίνίτη πλοιοκτήτη Χ^ 'Αντωνίου Βισβίζη μέ το πλοίο του «Καλο­

μοίρα» στην επανάσταση στην Κασσάνδρα και ή διάσωση άπο αυτόν άπο το "Αγ. Όρος του Έμμ. Παπά, ô όποιος και πέθανε στο πλοίο κατά τή μετάβαση του στην Ύδρα* στή μεταφορά στρατιωτών κατά τήν εκ­

στρατεία στή Χίο και τήν επανάσταση του νησιού στα 1822 άπο τον Αίνίτη καραβοκύρη Χατζή Εμμανουήλ Τέρογλου, σέ συνεννόηση μέ τον Λυκούργο Λογοθέτη τής Σάμου, μέ το πλοίο του «Ποσειδών», μέ ταυτόχρονη διαφύλαξη άπο αυτόν τών παραλίων του νησιού και διά­

σωση πολλών ατόμων και μεταφορά τους στή Σάμο μετά τήν κατα­

στροφή τής Χίου* στή συμμετοχή Αΐνίτικων καραβιών κατά τήν εκ­

στρατεία στον Όλυμπο κατά το 1822 υπό τον υπασπιστή του Δημ. Υψηλάντη Γρηγόριο Σάλα μέ μεταφορά στρατιωτών, πολεμοφοδίων και άλλων αναγκαίων στην εκστρατεία και μέ διάσωση επαναστατών μετά τήν αποτυχία της' στή μεταφορά επαναστατικών σωμάτων ύπο τους Δυοβουνιώτη, Νικηταρά και 'Ανδρούτσο κατά τήν εκστρατεία

34. Βλ. Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. 12, 26­31 'Ιουλίου 1828 έγγραφο τών Ί . Γκούστη και Ίω. Μελά, 26 Ιουλίου 1828, Πόρος, προς το Γενικον Φροντιστή ριον, με το όποιο συνάπτεται «Έλληνικον Πεζικον Τάγμα. Τάγμα Α', Λόχος Ευζώνων, Κατάλογος ονομαστικός τοΰ άνωθεν λόχου αξιωματικών, υπαξιωματικών και στρατιωτών»· και σέ συνέχεια κατάλογος τοΰ 3ου Λόχου, τοΰ 4ου και τοΰ Ιου. Βλ. και Γενικον Φροντιστή­

ριον, φάκ. 11, 16­25 'Ιουλίου 1828 Έλληνικον στράτευμα, 'Ονομαστικός κατάλογος δια αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και πυροβολιστάς τοΰ πυροβολικού τάγματος προστατευ­

ομένου άπο τον καπ. Κνάουπ.

308 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

τους κατά της Άγ. Μαρίνας καί Στυλίδας κατά το 1822 άπο τον Χ^ 'Αντώνιο Βισβίζη με το πλοίο του, στο όποιο επέβαιναν καί μέλη του 'Αρείου Πάγου καί με άλλα πλοία, των οποίων, ώς στολίσκου, αυτός ήταν ô αρχηγός· στη συμμετοχή Αίνίτικων καραβιών, καθώς του καρα­

βιού του Χ^ 'Αντώνη Βισβίζη καί της γυναίκας του Δόμνας, όπως καί των καραβιών του Αίνίτη Χ^ Μαργαρίτη Κούταβου καί του Αίνίτη Γιάν­

νη Καραβέλα στην πολιορκία της Ευρίπου καί «κατά τον Έρετριακόν κόλπον» τόσο κατά το 1822, όσο καί αργότερα κατά το 1823 καί 1824 για παραφύλαξη τών εκεί παραλίων καί τη ματαίωση των σκοπών του εχθρού* στη διαφύλαξη τών ευρύτερων θαλάσσιων οδών περί τη Σκό­

πελο, τή Σκίαθο καί τα Τρίκκερα άπο Αίνίτικα καράβια, ανάμεσα στα οποία καί τών καραβιών του Χ^ Μαργαρίτη Κούταβου καί Γιάννη Κα­

ραβέλα για τήν απόκρουση πιθανής απειλής κατά τών Τρίκκερων καί τής Ευβοίας άπο τον πασά τής Θεσσαλονίκης* τέλος στην παραχώρηση Αίνίτικων καραβιών με διαταγή τών προκρίτων τής Ύδρας, όπως τής Δόμνας Βισβίζη, χήρας του Χ^ 'Αντώνη καί του Λευθέρη Παλαιού για τή μετατροπή τους σε πυρπολικά για τις ανάγκες του έθνους καί τήν αποστολή καραβιών με Αίνίτες ναύτες στην περιοχή τής Σάμου. 'Αγω­

νιστές, επίσης, άπο το Μακεδόνικο καί Θρακικό Ελληνισμό μαρτυ­

ρουνται ώς πλήρωμα σε εθνικά καράβια, όπως τής εθνικής φελλούσης «Νηρηΐς», υπό τον Χ. Φαβρίκιο, τής γολέττας «Ήρα» καί τής κορβέτ­

τας «Ύδρα» καί τής κανονιοφόρας «ή Ελβετία» υπό τον Χρ. Φαβρίκιο, με καταγωγή τους άπό τήν Κασσάνδρα, τήν Αίνο, τή Σαμοθράκη καί τή Θεσσαλονίκη. Θα πρέπει, ακόμη, να σημειωθούν οι προσφορές Αίνι­

τών, άλλα καί Κασσανδρινών στο εμπορικό ναυτικό με τή διαμετακό­

μιση εμπορευμάτων, επιβατών καί άλλων άναγκαιούντων προς διάφορα νησιωτικά καί παράλια μέρη τής Ελλάδας συνιστώντας, έ'τσι, τις βά­

σεις του μετέπειτα ισχυρού ελληνικού έμποροναυτικοΰ στόλου κατά τό αναλογούν σ' αυτούς μέρος35.

35. Βλ. 'Αρχεία τής 'Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Α.Ε.Π., τόμ. α', βουλευτική περίο­

δος 1822­1823, 'Αθήναι 1971, σελ. 500 καί τόμ. 4ος, Γ' βουλευτική περίοδος 1824­1826, 'Αθήναι 1943, σελ. 373, όπου μαρτυρεΐται δτι ή Δόμνα Βισβίζη ζητεί αποζημίωση για το πλοίο της, πού μετατράπηκε σε πυρπολικό, Γενικά 'Αρχεία τοΰ Κράτους, Γ.Α.Κ., 'Υ­

πουργείο Ναυτικών, φάκ. 4, Ίανουάριος­Ίούλιος 1824 έγγραφο τοΰ 'Αδάμ Δούκα, "Αρ­

γός, 16 Μαΐου 1824 συνημμένο με έγγραφο του Μαργαρίτη Κούταβου στην πολιορκία τοΰ Ευρίπου με το πλοίο του «Ποσειδών» καί στα 1823 στο στρατόπεδο Βρυσακίων καί τον 'Απρίλη 1824 στα Λιβαδονήσια· φάκ. 5, 'Ιούλιος 1827 έγγραφο για τον Μαργαρίτη Κούταβου στην πολιορκία τοΰ Ευρίπου­ φάκ. 23, 1­9 'Ιουλίου 1825 Αίνίτες σε καράβια προς Σάμο· φάκ. 39, 11­31 Δεκεμβρίου 1825, τής Δόμνας Βισβίζη για το πλοίο της, πού

Μακεδόνικος καί Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 309

'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο καί Θρακικό Ελληνισμό στις κρίσιμες μάχες του αγώνα.

Οί αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο καί Θρακικό Ελληνισμό, μετά την κάθοδο τους στον ελληνικό νότο, συγκροτημένοι σε ίδια σώματα υπό την οδηγία συμπατριωτών τους έμπειροπολέμων οπλαρχηγών είτε εντεταγμένοι σε διάφορα επαναστατικά σώματα υπό την οδηγία άλλων Ελλήνων οπλαρχηγών καί στρατιωτικοπολεμικών του αγώνα ηγετών είτε στις τάξεις του τακτικού στρατού άπο της πρώτης συστάσεως του, πήραν ενεργό καί δραστήριο μέρος σέ κρίσιμες του αγώνα πολεμικές επιχειρήσεις, εκστρατείες καί μάχες προσφέροντας πολύτιμες υπηρε­

σίες καί έκδουλεύσεις στο πλευρό τών άλλων Ελλήνων, αγωνιστών της Ελευθερίας καί 'Ανεξαρτησίας της κοινής όλων πατρίδος. Έπί του προκειμένου τεκμηριωμένα αναφέρουμε:

Μάχη στην Πλάκα, στο Κομπότι καί στο Πέτα. Στις μάχες αυτές πή­

μετατράπηκε σέ πυρπολικό χωρίς να εκτιμηθεί* φάκ. 55, 23­31 Αύγουστου 1827 έγγραφο του Λευθέρη Παλαιού, Αίνίτη, για την παραχώρηση πλοίου του για να μετατραπεί σέ πυρπολικό· φάκ. 41, ύποφ. 'Ιούλιος καί ύποφ. Σεπτέμβριος 1823 Αίνίτικα καράβια καί έγγραφα προς Μαργαρίτη Κούταβο καί Γιάννη Καραβέλα να διαφυλάττουν περιοχή Σκοπέλου, Σκιάθου, Τρικκέρων κατά απειλής του πασά τής Θεσσαλονίκης· 'Ιστορικά αρχεία Γιάννη Βλαχογιάννη (Γ.Α.Κ.) Ναυτικών, φάκ. 39, ύποφάκ. 'Ιούνιος 1822 έγγραφο του Αίνίτη Χ1! 'Εμμανουήλ Τέρογλου για συμμετοχή του στην εκστρατεία κατά τής Χίου στα 1822· καί ύποφ. Δεκέμβριος 1822 έγγραφο τής Δόμνας Βισβίζη να τής αναγνω­

ριστεί ή κυριότητα του πλοίου τοϋ αποθανόντος συζύγου της· φάκ. 40, ύποφ. 'Ιούνιος 1823, έγγραφα του 'Υπουργείου Ναυτικών προς Μαργαρίτη Κούταβο καί Γιάννη Καρα­

βέλα να παραφυλάττουν για αντιμετώπιση απειλής άπο τον πασά τής Θεσσαλονίκης· φάκ. 41, ύποφ. 'Ιούλιος 1823, για Αίνίτικα καράβια καί άλλα να παραφυλάττουν για τήν αντιμετώπιση τοϋ πασά τή Θεσσαλονίκης σέ πιθανή απειλή του κατά Τρικκέρων καί Ευβοίας· Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. 11, 16­25 'Ιουλίου 1828, «Ναυτολόγιον τής εθνικής φελλούσης Νηρηΐδος» συναπτόμενο προς έγγραφο τοΰ Χ. Φαβρίκιου προς Μαυροκορδάτο έν Βοστίτζα τή 10/22 'Ιουλίου 1822· φάκ. 12, 26­31 'Ιουλίου 1828, «Ναυ­

τολόγιον τής ελληνικής πολεμικής κορβέττας '"Ύδρα"», ό πλοίαρχος Γ. Σαχίνης· φάκ. 15α, «Ναυτολόγιον τής γολέτας "Ήρα"», τή 12 Μαρτίου 1828* φάκ. 12, 26­31 'Ιουλίου 1828, Κατάλογος τών εξερχόμενων πλοίων 1828 'Ιουλίου 26, έν Ήλιοδρομίοις· φάκ. 3, ύποφάκ. Νοέμβριος 1823, Κίνηση πλοίων στο λιμάνι τής Τήνου, ανάμεσα στα όποια καί Αίνίτικα. Βλ., προσέτι, Κάρπου Παπαδοπούλου, δ.π., στή σημ. 11, σελ. 145, για συμμε­

τοχή τοϋ Βισβίζη στην επιχείρηση κατά Άγ. Μαρίνας­Στυλίδας καί Σπυρίδωνος Τρι­

κούπη, δ.π., στή σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 210. Βλ., ακόμη, Κωνστ. Άκ. Διαμαντή, Θράκες άγωνισταί κατά τήν έπανάστασιν του 1821 στο Άρχείον τοΰ Θρακικού Λαογραφικού καί Γλωσσικού Θησαυρού, τόμ. 27ος, έν 'Αθήναις 1962, σσ. 6­80 καί τόμ. 29ος, έν 'Αθήναις 1963, σσ. 5­176. Βλ. καί Γ.Α.Κ., Γεν. Φροντιστήριον, φάκ. 9, κατάλογο τών ανθρώπων τής Κανονιοφόρος Ελβετίας, τή 1/13 'Απριλίου 1828, εσωτερικά σέ έγγραφο άρ. 8, πού περιέχει 6 αποδεικτικά.

310 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

ραν ενεργό μέρος ικανοί αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό κατά την εκστρατεία του Άλεξ. Μαυροκορδάτου στη Δυ­

τική Στερεά, τόσο άπο τις τάξεις του τακτικού στρατού, όσο και άπο τις τάξεις ιδικών τους άτακτων σωμάτων. 'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό εντεταγμένοι στον τακτικό στρατό αγωνίστη­

καν στην Πλάκα στις 29 'Ιουνίου 1822, στο Κομπότι και στο Πέτα στίς 4 'Ιουλίου 1822, μετά δε την ήττα των έκεΐ επαναστατικών δυνάμεων ό αντισυνταγματάρχης του τακτικού σώματος Κουβερνάτης συγκέντρωσε τα υπολείμματα του, πέτυχε να τα διασώσει και ανέλαβε τή συντήρηση τους. Σχετικά," μάλιστα, μαρτυρεϊται δτι «ή διατήρησις του τακτικού σώματος άπο της μάχης του Πέτα οφείλεται άναμφιλέκτως εις τον αντι­

συνταγματάρχη Κουβερνάτη. Άλλ' έπραξε ταύτα», δπως έχει ήδη λε­

χθεί, «διότι διώκει και άνδρας άγαν πατριώτας, άφιλοκερδεΐς, καρτε­

ρούς εις τας κακουχίας και στερήσεις», οι όποιοι κατήγοντο «ως έπί το πλείστον έκ τών κατεστραμμένων υπό των Τούρκων επαρχιών και πό­

λεων Θράκης, Μακεδονίας, Μικράς 'Ασίας, τών παρ' αύταΐς νήσων και λοιπών μερών». Έκτος όμως άπο αυτούς τους αγωνιστές του τακτικού σώματος, άλλοι, επίσης, αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό ύπο τήν οδηγία συμπατριωτών τους οπλαρχηγών αγωνί­

στηκαν στις ϊδιες μάχες. Αυτοί, μάλιστα, τελούσαν, συγκροτημένοι σε ϊδια σώματα, ύπο τους οπλαρχηγούς Καρατάσιο και Γάτσο, μαρτυρεϊται δε δτι κατά τή μάχη στην Πλάκα «έφονεύθησαν ô αδελφός του Γάτσου και έπτα στρατιώται»36.

Εκστρατεία και πολιορκία της Ευβοίας, στρατόπεδο και μάχη στά Βρυσάκια. 'Ικανός αριθμός 'Ολυμπίων, μάλιστα, αγωνιστών, μετά τήν αποτυχία της εκστρατείας στον Όλυμπο ύπο τον υπασπιστή του Δημ. 'Υψηλάντη Γρηγόριο Σάλα, είχε καταφύγει στή Σκίαθο. Στις 30 'Ιου­

νίου 1822 ό Θεόκλητος Φαρμακίδης, ό όποιος είχε πάρει μέρος στην

36. Για τήν συμμετοχή στίς μάχες αυτές αγωνιστών άπο τον Μακεδόνικο και Θρα­

κικό Ελληνισμό και άπο τις τάξεις τοΰ τακτικού σώματος και άπο τις τάξεις ίδίων άτα­

κτων σωμάτων βλ. Ιστορικόν Άρχείον Άλεξ. Μαυροκορδάτου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 5ος, τεϋχ. Π, σσ. 80, 143, Γενική Έφημερίς της 'Ελλάδος, έτος Ε', άρ. 25, 26 Μαρτίου 1830, σελ. 100, Νεκρολογία τοΰ Καρατάσιου δπου μαρτυρεϊται δτι γεννήθηκε «έν Δοβρα Μα­

κεδονίας» και υπήρξε «είς τών περίφημων παλαιών καπετάνων της Ρούμελης». Χρ. Βυ­

ζαντίου, δ.π., σελ. 45, για τους αγωνιστές, πού πολέμησαν μέσα άπο τις τάξεις τοΰ τακτι­

κού σώματος, Καν. Δεληγιάννη, δ.π., No 17, σσ. 32­33 και 39, Γεν. Κολοκοτρώνη, δ.π., σσ. 69 και 71­72, ένώ στην σελ. 81 μαρτυρεϊται δτι οί Καρατάσιος και Γάτσος «έχασαν αυθορμήτως τήν ύπόστασίν των, φαμιλίαν των και λοιπά δια τήν Ελλάδα», Λάμ. Κου­

τσονίκα, δ.π., σημ. 11, σελ. 148, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 1ος, σσ. 359­360 και 361­362, Σπυρ. Τρικούπη, 'δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σσ. 254­255 και 260 κ.ά.

Μακεδόνικος καΐ Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 311

εκστρατεία στον Όλυμπο, πήρε εντολή άπο τή Διοίκηση του αγώνα να μεταβεί στή Σκίαθο και να συντελέσει στή μεταφορά του σώματος των εκεί 'Ολυμπίων ύπο τον οπλαρχηγό τους Διαμαντή Νικολάου στην Εύ­

βοια. Το σώμα αυτό, κατά σχετική μαρτυρία, συνέκειτο άπο 600 'Ολυμ­

πίους αγωνιστές, οί όποιοι, σε συνέχεια, άπο τή Σκίαθο αποβιβάστηκαν κοντά στα Βρυσάκια, πού κατέχονταν άπο τους Τούρκους, τους κατεδί­

ωξαν και τους ανάγκασαν να κλειστούν στο φρούριο. 'Ακολούθως ό Διαμαντής Νικολάου κατέστησε τα Βρυσάκια κέντρο των δραστηριοτή­

των του στην Εύβοια, μετά δε τον θάνατο του 'Αγγελή Λημνίου, αρχη­

γού των επαναστατικών δυνάμεων τής Εύβοιας, διορίστηκε ομόφωνα άπο τα μέλη του 'Αρείου Πάγου στρατιωτικός διοικητής τής Εύβοιας. Κατά τον Αύγουστο 1822 μετά τήν απώθηση των Τούρκων καί άπο το φρούριο των Βρυσακίων συγκρότησε εκεί στρατόπεδο με το σώμα του καί παρενοχλούσε τους Τούρκους, πολιορκώντας άπο ξηρά τήν Εύβοια. Στην πολιορκία τής Εύβοιας, έκτος άπο το σώμα των 'Ολυμπίων υπό τον Διαμαντή Νικολάου, σημαντική ήταν καί ή προσφορά τών οπλαρ­

χηγών Καρατάσιου καί Γάτσου κατά τήν πολιορκία τής Εύβοιας κατά το 1822. Γι' αυτούς μαρτυρεΐται ότι άπο τήν πολιορκία τοΰ Ναυπλίου έφτασαν στην Εύβοια, συναντήθηκαν με τον Διαμαντή καί διατάχτηκαν ό μεν Καρατάσιος να πολιορκεί τήν Κάρυστο, ô δε Διαμαντής τον Εύ­

ριπο, με στόχο να ξεσηκώσουν καί τα χωριά τών περιοχών. Σημαντικές, τέλος, υπήρξαν καί οί υπηρεσίες, τις όποιες προσέφεραν κατά τήν πο­

λιορκία τής Εύβοιας κατά το 1822 καί αργότερα κατά το 1823 καί 1824 Αίνίτικα καράβια, μάλιστα του Αίνίτη Χ^ 'Αντωνίου Βισβίζη καί μετά το θάνατο του τής γυναίκας του Δόμνας καί τών Αίνιτών Χ^ Μαργαρίτη Κούταβου καί Γιάννη Καραβέλα37.

Μάχη στο Κιάτο ­ Βασιλικά τής Κορινθίας. Στή μάχη αυτή πήρε μέ­

ρος καί ό οπλαρχηγός Γάτσος οδηγώντας «90 ανδρείους Μακεδόνας», όταν μετά τις μάχες στο Κομπότι καί στο Πέτα στή Δυτική Ελλάδα ακολούθησε τον Γενναίο Κολοκοτρώνη στην Πελοπόννησο, με τον όποιο είχε γνωριστεί. Ή μάχη αυτή πραγματοποιήθηκε μετά τή δεινή ήττα τοΰ Δράμαλη στα Δερβενάκια καί τήν προσπάθεια, κατά τον Αύ­

37. Βλ. για δλα αύτα Γ.Α.Κ., 'Υπουργείο Ναυτικών, φάκ. 4 καί 5 καί 'Ιστορικά 'Αρ­

χεία Γιάννη Βλαχογιάννη, Ναυτικών φάκ. 39, δ.π., στή σημ. με αριθ. 35, Gordon, δ.π., στή σημ. 11, τόμ. 1ος, σελ. 398 καί τόμ. 2ος, σσ. 21­22, Νικ. Κασομούλη, δ.π., στή σημ. 11, τόμ. 1ος, σελ. 240, καί 2ος, σελ. 372, Λ. Κουτσονίκα, δ.π., σημ. 11, σσ. 71­73, Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11, No 14, σελ. 301, Νικ. Σπηλιάδου, δπ., σημ. 11, τόμ. 1ος, σελ. 479, όπου μαρτυρεΐται ή συμμετοχή τών Καρατάσιου­Γάτσου στην πολιορκία τής Ευ­

βοίας, Σπ. Τρικούπη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σσ. 287­288 καί τόμ. 3ος, σελ. 44.

312 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

γούστο 1822, τών ελληνικών επαναστατικών δυνάμεων να παρεμποδί­

σουν τα υπολείμματα της στρατιάς του Δράμαλη να περάσουν στην Πά­

τρα38. Πολιορκία τοΰ Ναυπλίου. 'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρα­

κικό Ελληνισμό, οί όποιοι είχαν ενταχθεί στο τακτικό σώμα και είχαν διασωθεί μαζί με άλλους τακτικούς άπο τον αντισυνταγματάρχη Κου­

βερνάτη, μετά την ήττα στο Πέτα πέρασαν στην Πελοπόννησο και πή­

ραν μέρος στην πολιορκία του Ναυπλίου, κατά το Νοέμβριο 1822, και τοΰ φρουρίου του. Κατά το ανάλογο σ' αυτούς μέρος άπο κοινού με τις δυνάμεις του Στάϊκου Σταϊκόπουλου συνετέλεσαν στην εξ εφόδου κυρί­

ευση του Παλαμηδίου στις 30 Νοεμβρίου 1822. Μαρτυρεΐται, μάλιστα, ότι έκτος άπο αυτούς τους τακτικούς μαχητές, πριν άπο την κυρίευση του Παλαμηδίου είχαν πάρει μέρος στην πολιορκία τοΰ Ναυπλίου, κατά τον Αύγουστο 1822, καί πρίν αναχωρήσουν στην πολιορκία της Εύ­

βοιας, και ό Καρατάσιος καί ο γιος του Τσιάμης (Δημήτρης) καθώς καί άλλοι στρατιώτες «άμιλλώμενοι άπαντες να μη φανώσιν κατώτεροι τών Πελοπο ννη σί ω ν»39.

'Υπεράσπιση της νήσου Ψαρών καί καταστροφή της. Μετά την κατα­

στροφή της Κάσου ό τουρκοαιγυπτιακός στόλος στράφηκε προς τα Ψαρά, τα όποια κατά τον 'Ιούνιο 1824 υπερασπίζονταν, έκτος τών άλ­

λων Ελλήνων επαναστατών, καί 600 Μακεδόνες με αρχηγούς τον Λάμ­

προ Κασσανδρέα, τον 'Ολύμπιο Κώτα, τον Γούλα Δράσκου καί άλλους. Οί Τούρκοι αποβιβάστηκαν στο νησί στή θέση Πριόνι, όπου δέχτηκαν πυρά άπο «κανονοστάσιον φέρον τρία κανόνια», το όποιο έπιστατουσε ό 'Ολύμπιος Κώτας, ό όποιος προσέφερε καί τή ζωή του κατά την επα­

κολουθήσασα με τους Τούρκους συμπλοκή. Στή συνέχεια οί Τούρκοι έ'γιναν κύριοι της πόλεως καί προσέβαλαν με σφοδρότητα το τείχος, μέσα στο όποιο «ήσαν έ'γκλειστοι 600 Μακεδόνες υπό τον Λάμπρον Κασσανδρινόν, τον Γούλαν Δράσκου» καί άλλους. Κατά την τουρκική έ'φοδο καί έπειτα άπο εικοσιτετράωρη αντίσταση τών επαναστατικών δυνάμεων άπο κοινού ό Λάμπρος Κασσανδρινός με τον Ράντο Μαυρο­

βουνιώτη, αδελφό τοΰ Βάσου, έβαλαν φωτιά στην πυριταποθήκη στις 23

38. Βλ. σχετικά Γενναίου Κολοκοτρώνη, δ.π., σημ. 11, σελ. 79, Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11, No 14, σελ. 272, δπου μαρτυρεΐται δτι ό Γάτσος με τον γιό του καί «τινας Μακεδόνας» πέρασε με τον Γεν. Κολοκοτρώνη στην Πελοπόννησο μετά την ήττα στο Πέτα, Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 1ος, σελ. 423, δπου μαρτυρεΐται το φτάσιμο τοΰ Γάτσου με 90 Μακεδόνες, στή θέση «Κιάκριζα» τών Βασιλικών της Κορινθίας.

39. Βλ. σχετικά Χρ. Βυζαντίου, δ.π., σημ. 11, σσ. 46­50, Καν. Δεληγιάννη, δ.π., No 17, σελ. 70.

Μακεδόνικος καν Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 313

'Ιουνίου 1824 με αποτέλεσμα να ανατιναχτεί με πλήθος νεκρών Τούρ­

κων, άλλα και πολλών Ελλήνων και ανάμεσα τους και τών αγωνιστών άπο το Μακεδόνικο Ελληνισμό και τών ηγετών τους στα Ψαρά, Λάμ­

πρου Κασσανδρινοϋ καΐ Γούλα Δράσκου40. Υπεράσπιση της νήσου Ύδρας απειλούμενης άπο τον Ιμπραήμ. Με

διαταγή της Διοικήσεως του αγώνα κατά τον Αύγουστο­Σεπτέμβριο του 1824 στρατοπέδευσαν στην Ύδρα, απειλούμενη άπο τον 'Ιμπραήμ πασά, Ισχυρά σώματα τών ελληνικών επαναστατικών δυνάμεων. 'Ανά­

μεσα σ' αυτά έσπευσαν προς υπεράσπιση της νήσου και στρατοπέδευ­

σαν σ' αυτή και σώματα άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό εϊτε αγωνιστές ύπο τήν οδηγία άλλων Ελλήνων οπλαρχηγών. Τέτοια σώματα Μακεδόνων και 'Ολυμπίων αγωνιστών μαρτυροϋνται με επί κε­

φαλής τους συμπατριώτες τους στρατηγούς Καρατάσιο και Γάτσο, τους χιλίαρχους Μπίνο και Άποστολάρα, τον ταξίαρχο Γιάννη Βελέντζα και τους καπεταναίους Άθαν. Έμμ. Πασά, Γεώργιο Κασσανδρινό, Μα­

νόλη Έμμ. Παπα, Νάνο Έμμ. Παπά, Τάσο 'Ολύμπιο και άλλους. Τα σώματα αυτά, κατά σχετική μαρτυρία του, συνδέθηκαν με ξεχωριστή φιλία με τον Μακρυγιάννη, πού με το σώμα του βρισκόταν και αυτός στην 'Ύδρα. Μαρτυρεί, μάλιστα, σχετικά, ότι «έ'φερνα όλο το σέβας εις τον Καρατάσιον ως άρχηγόν όπου τον είχαμε όλοι και ώς γεροντότερο και μ' αγαπούσε και αυτός ώς παιδί του» και σε συνέχεια ομολογεί ότι ό ίδιος με τους Καρατάσιο και Γάτσο ορκίστηκαν «να είμαστε σύμφωνοι και αχώριστοι δια τήν πατρίδα και θρησκεία κατά τον όρκον, όπου κά­

μαμε όταν πρωτοσηκωθήκαμε δια τήν έλευθερίαν μας» καθώς και ότι μίλησε και με άλλους καπεταναίους και «καταξοχή με τον γενναίο ν και αγαθόν Βελέτζαν»41.

40. Βλ. σχετικά με τήν καταστροφή τών Ψαρών και τήν υπεράσπιση της άπο αγωνι­

στές άπο τον Μακεδόνικο Ελληνισμό Ό Φίλος τοϋ Νόμου, δ.π., σημ. 11, άρ. φύλ. 90, Ύδρα 23 'Ιανουαρίου 1825, σσ. 3­4, Έκθεση του Χρήστου Ν. Χρηστουδη για τήν κατα­

στροφή, Gordon, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σσ. 135 και 137­138, δπου μαρτυρεΐται δτι 600 Μακεδόνες ήσαν ώχυρωμένοι στο μοναστήρι του Άγ. Νικολάου, το όποιο με τήν ανατί­

ναξη της πυριταποθήκης μεταβλήθηκε σε ερείπια, Gervinus, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος γαλ. σελ. 52, έλλ. μετάφρ. σελ. 46, Νικ. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 2ος, σελ. 372, Κουτσονίκα, δ.π., σελ. 190, δπου τους 600 μαρτυρεί «Θετταλο­Μακεδόνας», Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11, No 15, σελ. 34, Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 95, Σπ. Τρικούπη, δ.π., σημ. 11, τόμος 3ος, σσ. 131­133, δπου μαρτυρεΐται δτι κατά τήν καταστροφή στα Ψαρά ήσαν και «1.000 Θετταλο­Μακεδόνες μισθωτοί».

41. Βλ. σχετικά Γ.Α.Κ., Ύπουργείον Πολέμου, φάκ. 23, κατάλογο στρατιωτών Καρα­

τάσιου, φάκ. 29, καταλόγους του Χ̂ Ι Ηλία Βούλγαρη, τοϋ Βάσου Μαυροβουνιώτη, του Δημ. Κυριαζή, τοϋ Χ^ Μπαϊρακτάρη, κ.ά\, φάκ. 40 του Άθαν. Παπά κ.α. Βλ. Παράρ­

314 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

Μάχες κατά του 'Ιμπραήμ στον Σχοινόλακα, Κρεμμύδι και Νεόκα-

στρο. 'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό πήραν ενεργό καΐ δραστήριο μέρος άπο κοινού με τους άλλους Έλληνες αγω­

νιστές και στην αντιμετώπιση του 'Ιμπραήμ πασά και των Αιγυπτίων του μετά τήν απόβαση τους στα Μεσσηνιακά φρούρια και κατά τις μά­

χες στον Σχοινόλακα, το Κρεμμύδι και το Νεόκαστρο. Σημαντική, επί του προκειμένου, είναι ή αντίσταση, τήν οποία προέβαλε ô Καρατάσιος μέ το σώμα του κατά των δυνάμεων του 'Ιμπραήμ στον Σχοινόλακα. Σύμφωνα μέ δική του μαρτυρία στο «μικρότατον χωρίον αντίκρυ του Νεοκάστρου» δέχτηκε σφοδρή επίθεση άπο Ισχυρές πεζικές και ιππικές δυνάμεις του 'Ιμπραήμ, και οχυρώθηκε σ' αυτό. Παρά το γεγονός ότι δέν πρόφτασε να φτάσει βοήθεια «άπο τους πέριξ στρατηγούς» τήν οποία είχε ζητήσει και παρά τήν αποστολή ίκανοΰ αριθμού στρατιωτών του μέσα στο Νεόκαστρο μέ αποτέλεσμα να βρεθεί «μέ ολίγους», άρχισε σκληρή μάχη. Αυτή, κατά τή δική του πάντοτε μαρτυρία, πραγματο­

ποιήθηκε στις 16 Μαρτίου 1825, διήρκεσε «άπο πρωΐ έως ένατης ώρας» μέ αποτέλεσμα αυτός μέ τους Μακεδόνες και 'Ολυμπίους του να παρα­

μείνει «ακλόνητος» και να επιφέρει μεγάλη φθορά στους εχθρούς, τους οποίους δεχόταν «μέ τόσην λύσσαν ώστε κατήντησεν εις κίνδυνον και άπελπισίαν». 'Από τήν δυσχερή κατάσταση πού βρέθηκε, απαγκιστρώ­

θηκε άπο τή θέση χάρις στή βροχή πού ξέσπασε και ανάγκασε τίς δυνά­

μεις του 'Ιμπραήμ να αποχωρήσουν. Τελικός απολογισμός στή μάχη στον Σχοινόλακα ήσαν άπο τους άνδρες του Καρατάσιου 8 νεκροί και 6 τραυματίες. Όμως περί τον Σχοινόλακα πραγματοποιήθηκε και άλλη σύγκρουση ανάμεσα στο σώμα του Γάτσου, ό όποιος έσπευσε σέ βοή­

θεια του Καρατάσιου και ό όποιος εμποδίστηκε άπο το εχθρικό ιππικό. Σύμφωνα μέ μαρτυρία του Γάτσου ό ίδιος τότε αναγκάστηκε να συμ­

πλακεΐ μέ το εχθρικό ιππικό μέ αποτέλεσμα το σώμα του να αριθμεί 4 νεκρούς, ανάμεσα στους οποίους και «ό εξάδελφος του Χρύσανθος». Έκτος άπο τή μάχη αυτή του Καρατάσιου στον Σχοινόλακα μαρτυρεΐ­

τημα, εγγρ. 3, 4, 5, Γενική Έφημερίς της Ελλάδος, άρ. φύλ. 18, 5 Δεκεμβρίου 1825, σελ. 70, δπου μαρτυρεΐται ότι ό Καρατάσιος μέ το σώμα του άπο τήν Ύδρα πήγε στή Σκίαθο και Σκόπελο, ένώ σημειώνεται γι' αυτόν ότι «ό σεβάσμιος γέρων Καρατάσιος, ό αρχηγός των ανδρείων 'Ολυμπίων γνωρίζει τάς περιστάσεις και μόνον παρατηρητής τών κινημά­

των τοϋ έχθροΰ» δέν μπορεί να μένει, εως δτου οί περιστάσεις τον κάνουν «να δείξει τας πολυχρονίους πολεμικός του πείρας», Ό Φίλος τοϋ Νόμου, άρ. 58, 'Ύδρα 3 'Οκτωβρίου 1824, σελ. 3, δπου εξέταση τοϋ Γενικού 'Επιθεωρητή τών ελληνικών πεζικών στρατευμά­

των Π. Παρασκευα, πού ήσαν στην 'Ύδρα τον Σεπτέμβριο 1824, Μακρυγιάννη, δ.π., σημ. 11, σσ. 208 και 211­212, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 469 κ.α.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 315

ται, επίσης, ότι περί το χωριό Κρεμμύδι συνεστήθη στρατόπεδο άπο 5.000 Ρουμελιώτες, Σουλιώτες και Μακεδόνες, ενώ άλλη μαρτυρία φέρει το σώμα του Καρατάσιου να σύγκειται άπο Κασσανδρο­Μαδεμοχωρί­

τες, Βέροιας και 'Ολυμπίους. Τέλος μέσα στο Νεόκαστρο μπήκαν καί αγωνίστηκαν κατά του 'Ιμπραήμ καί στρατιώτες άπο το σώμα του Κα­

ρατάσιου καί μάλιστα μαρτυρουνται ô Γιάννης Βελέντζας καί ό Κων­

σταντής Δουμπιώτης με 40 Μακεδόνες στρατιώτες. Πρέπει, ακόμη, να σημειωθεί ότι ό Καρατάσιος εξω άπο .το Νεόκαστρο τηρούσε ενήμερο τον αρχηγό τής εκστρατείας κατά του 'Ιμπραήμ Γεώρ. Κουντουριώτη, καί με ανθρώπους του καί με γράμματα τών υπερασπιστών του Νεοκά­

στρου, για τον κίνδυνο πού διέτρεχε το φρούριο καί τις ανυπέρβλητες δυσχέρειες πού αντιμετώπιζαν οι υπερασπιστές του42.

Εκστρατεία ύπο τον Φαβιέρο κατά τής Καρύστου. Στην εκστρατεία αυτή καί στις μάχες πού συνάπτονται μ' αυτή κατά τών Τούρκων δρα­

στήριο μέρος πήρε καί ô Κάρπος Παπαδόπουλος άπο τήν Αίνο τής Θρά­

κης, ό όποιος μετά το τακτικό σώμα υπό τον Παν. Ρόδιο πέρασε στο τακτικό σώμα υπό τον Κάρολο Φαβιέρο. Έπί κεφαλής του λόχου τών Ευζώνων μαζί με τις άλλες μονάδες του τακτικού σώματος ύπό τον Φα­

42. Βλ. για τη συμμετοχή τών αγωνιστών άπο τον Μακεδόνικο καί Θρακικό Ελληνι­

σμό στις μάχες κατά του 'Ιμπραήμ στον Σχοινόλακα, Κεμμύδι καί Νεόκαστρο, Γ.Α.Κ., Έκτελεστικόν, φάκ. 74, 19­20 Μαρτίου 1825, μονόφυλλο τοΰ Καρατάσιου προς Γ. Κουν­

τουριώτη, τη 20 Μαρτίου 1825, Βλάσι για τον κίνδυνο, πού διέτρεχε το Νεόκαστρο· 'Ιστορικά Αρχεία Γιάννη Βλαχογιάννη (εις Γ.Α.Κ.), Έκτελεστικόν, φάκ. 9, ύποφ. 11­20 Μαρτίου 1825, μονόφυλλο τοΰ Καρατάσιου προς το Έκτελεστικόν Σώμα, τη 16 Μαρτίου 1825, Βλάσι για τη μάχη στο Σχοινόλακα καί μονόφυλλο τοϋ Γάτσου προς το Έκτελε­

στικόν, τη 17 Μαρτίου 1825, για τή σύγκρουση του σώματος του με το εχθρικό ιππικό, ένώ έσπευδε σε βοήθεια του Καρατάσιου* ύποφάκ. 21­31 Μαρτίου 1825, μονόφυλλο τοϋ Καρατάσιου προς τον Γ. Κουντουριώτη, έν Χώραις τή 30 Μαρτίου 1825, για τήν απο­

στολή Βελέντζα καί Δουμπιώτη με στρατιώτες του μέσα στο Νεόκαστρο. Βλ. καί Γ.Α.Κ., Ύπουργεϊον Πολέμου, φάκ. 80, 5­7 Μαΐου 1825, Εκτιμήσεως καταγραφή τών παραδο­

θησομένων είς τον έχθρον όπλων καί Παράρτημα, αριθ. 6. Βλ. καί Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, αριθ. 25, 26 Μαρτίου 1830, σελ. 100, Νεκρολογία τοΰ Καρατάσιου με τήν επισήμανση δτι «πρώτος έταπείνωσε τήν όφρϋν τοΰ "Αραβος είς τα πεδία τής Μεσση­

νίας, δείξας καρτερίαν καί γενναιότητα ήρωϊκήν», Καν. Δεληγιάννη, δ.π., σημ. 11, No 17, σσ. 233 καί 238­239, όπου μαρτυρεΐται ότι «έξ δλων τών Ρουμελιωτών οπλαρχηγών μόνος ό Καρατάσιος έπολέμησεν άτρομήτως με τον Αίγύπτιον σατράπην καί εδειξεν στρατιωτικον χαρακτήρα καί ουδείς δλλος», Gervinus, δ.π., γαλ. 81­82, έλλ. μεταφ. σσ. 74­75, Νικ. Κασομούλη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σσ. 40­41 καί 47, Κοντάκη, δ.π., σελ. 59, Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11, No 15, σελ. 51, Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 221, Σπυρ. Τρικούπη, δ.π., τόμ. 3ος, σσ. 190­191, δπου μαρτυρεΐται δτι «εκλεκτοί καί έμπειροπόλεμοι ήσαν οί ύπο τον άρχηγον Καρατάσιον Μακεδόνες» καί «άξιοι αύ­

τοΰ» καθώς καί «ούτος άξιος αυτών».

316 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

βιέρο έξεστράτευσε κατά της Καρύστου τον Φεβρουάριο­Μάρτιο 1825 προσφέροντας διακεκριμένες υπηρεσίες. Έπί κεφαλής του λόχου του κατέλαβε στην αρχή το στενό, πού διαχωρίζει τήν επαρχία Καρύστου άπο το υπόλοιπο νησί και ακολούθως έφώρμησε με άλλους στα σπίτια έξω του φρουρίου, πού κατέχονταν άπο τους Τούρκους, κυρίευσε απο­

μακρυσμένα σημεία και επεχείρησε, κατόπιν, έ'φοδο κατά του φρουρίου. Κατά τήν έ'φοδό του αύτη, πάντοτε έπί κεφαλής του λόχου του των Ευ­

ζώνων, προχώρησε έως τον προμαχώνα, όπου υπήρχε ή πηγή του ύδα­

τος, τον κυρίευσε με μάχη, τελικά όμως τραυματίας στο χέρι αναγκά­

στηκε να τον εγκαταλείψει και να αποχωρήσει μαζί με άλλους άπο τήν πόλη με απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες του ενός τετάρτου των ανδρών του, έ'πειτα άπο ισχυρές τουρκικές ενισχύσεις, πού κατέφθασαν στο πεδίο τής μάχης. Μετά τήν αποτυχία τής εκστρατείας και στην κατηγορία κατά του Φαβιέρου γι' αυτήν, υπέγραψε με άλλους αναφορά προς τή Διοίκηση ως «λοχαγός», με τήν οποία υπερασπιζόταν τον Φα­

βιέρο και το τακτικό σώμα παρακαλώντας να μή γίνει δεκτή ή παραί­

τηση του γάλλου φιλέλληνα συνταγματάρχη άπο τή διοίκηση του τα­

κτικού. Παρέμεινε πάντοτε στις τάξεις του τακτικού σώματος και κατά τον Αύγουστο 1831 μαρτυρεΐται φρούραρχος του Παλαμηδίου και «επί­

τροπος» τής Κυβερνήσεως στο α' διαρκές στρατιωτικό συμβούλιο43. Μάχη στους Μύλους τής Λέρνης κατά του 'Ιμπραήμ. Ό 'Ιμπραήμ

πασάς, μετά τήν σταθεροποίηση του προγεφυρώματος του στα Μεσση­

νιακά φρούρια προχώρησε προς το "Αργός και το Ναύπλιο. Για τήν αντιμετώπιση του συγκροτήθηκε στρατόπεδο στους Μύλους τής Λέρ­

νης ύπο τον Δημ. 'Υψηλάντη, όπου και με τήν προσέγγιση των στρα­

τευμάτων του 'Ιμπραήμ συγκροτήθηκε σφοδρή μάχη, στις 13 'Ιουνίου 1825. Σ' αυτή ενεργό μέρος πήρε και ό Κάρπος Παπαδόπουλος, ô Αίνί­

της, με τον λόχο του των Ευζώνων, ό όποιος άπήρτιζε μέρος του τακτι­

κού σώματος υπό τον Παν. Ρόδιο. Αυτός ό λόχος, ό όποιος περιελάμ­

βανε 150 άνδρες με τον λοχαγό του Κάρπο, έ'σπευσε στους Μύλους σε ενίσχυση των έκεΐ αγωνιζομένων Ελλήνων επαναστατών με αποτέλε­

σμα να τους βοηθήσει αποτελεσματικά για να αποκρούσουν τους

43. Βλ. Α.Ε.Π., Αν Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 1ος, 'Αθήναι 1971, σσ. 228­231, ή ανα­

φορά, σημ. α, στη σελ. 230 ό λοχαγός Κάρπος Παπαδόπουλος, Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. 65, έτος Στ', 26 Αυγούστου 1831, σσ. 404­405, Παράρτημα τοΰ άρ. 69, 9 Σεπτεμβρίου 1831, σελ. 439 κ.ά., Χρ. Βυζαντίου, δ.π., σημ. 11, σσ. 89­92, Κάρπου Παπα­

δοπούλου, δ.π., στη σημ. 11, σσ. 7­8, 95­104, 99­101, 104 ύποσ. 1, Άνδ. Μάμουκα, ο.π., τόμ. 5ος, σελ. 62, Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 2ος, σσ. 518­519, 521­522 κ.ά.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 317

εχθρούς. Μαρτυρείται δτι στη μάχη αύτη ό Καρπός Παπαδόπουλος, ό Αίνίτης, και ô λόχος του «διεκρίθη δια την άνδρείαν του, την σωφροσύ­

νην και τάς στρατιωτικός άρετάς του», τις όποιες απέκτησε συνδεθείς με αδελφική φιλία με τον 'Οδυσσέα 'Ανδρούτσο και παίρνοντας επί τετραετία μέρος μαζί του στις μάχες και επιχειρήσεις, πού εκείνος πρα­

γματοποίησε. 'Εξ άλλου, και σε αναφορά του συνταγματάρχη Παν. Ρο­

δίου με συναπτόμενα αποδεικτικά τών Δημ. Υψηλάντη και Κων. Μαυ­

ρομιχάλη προς τον συνταγματάρχη Φαβιέρο στις 28 'Ιουνίου 1825, ώμολογεΐτο ότι «ό λόχος τών Ευζώνων καί τίνες άλλοι στρατιώται εκ τών λοιπών λόχων του Αου συντάγματος οδηγούμενοι άπό τον λοχαγόν Κ. Παπαδόπουλον ωφέλησαν όχι ολίγον εις τήν εν Μύλοις μετά τών 'Αράβων μάχην πολεμήσαντες άνδρειότατα κατ' αυτών» ενώ ό Κάρπος χαρακτηριζόταν «άξιος, έμπειροπόλεμος και γενναίος». Τέλος στή μάχη στους Μύλους μαρτυρείται και ή συμμετοχή άτακτων 'Ολυμπίων αγωνιστών, 50 τον αριθμόν, ύπό τον Μήτρο Λιακόπουλο44.

Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου και ή ηρωική έξοδος της φρου­

ράς του. Στην ήρωϊκή φρουρά του Μεσολογγίου κατά τή δεύτερη πολι­

ορκία του και κατά τή διάρκεια της και κατά τή δραματική έξοδο της φρουράς του μαρτυροϋνται κοντά στους άλλους Έλληνες αγωνιστές καί αγωνιστές άπό το Μακεδόνικο Ελληνισμό, όπου, κατά σχετική μαρτυ­

ρία, «δώσαν τό καλό τους άντάμωμα καί αδερφώθηκαν οί Ελληνικές παληκαριές» καί «γνωριστήκαμε καί παραβγήκαμε στον αγώνα τον τρανό Ηπειρώτες... Ρουμελιώτες... Μακεδόνες και όλες οί κορφές της ελληνικής παληκαριάς». 'Επώνυμα μαρτυρείται άπό τους αγωνιστές της Μακεδόνικης Ελλάδος στή φρουρά του Μεσολογγίου ό πυροβολιστής Κωστής Μπαλτάς άπό τις Σέρρες, πού άνηκε στο κανονιοστάσιο του Φραγκλίνου καί σκοτώθηκε άπό τούρκικο κανονιοβολισμό στις 11 Μαΐου 1825. Πλέον άπό αυτόν στην πολιορκία, τότε, τή δεύτερη του Μεσολογγίου, άλλα καί στην έ'ξοδο της ηρωικής φρουράς του συγκα­

44. Βλ. σχετικά Γ.Λ.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 99, 28­30 'Ιουνίου 1825, μονό­

φυλλο πρόχειρο έγγραφο, περ. Γ', αριθ. 8651. Προς τον συνταγματάρχη Κον Φαβιέρον τη 28 Ιουνίου 1825, για τήν ωφέλεια τών Ελλήνων επαναστατών άπό τον λόχο τών Ευζώνων τοΰ Κάρπου Παπαδόπουλου στή μάχη στους Μύλους, Χρ. Βυζαντίου, δ.π., σελ. 64, ύποσ.* καί 64­65, όπου μαρτυρείται ή διάκριση τοΰ Κάρπου για τήν ανδρεία καί τις πολεμικές του αρετές, Καν. Δεληγιάννη, δ.π., No 18, σελ. 32, όπου ή δύναμη του Κάρπου μαρτυρείται «300 ώς εγγιστα», Μακρυγιάννη, τόμ. 1ος, σελ. 261, ό όποιος αμφισβητεί τήν προσφορά τοΰ Κάρπου καί αντιπαρατιθέμενος σ' αυτόν ομολογεί ότι «όταν τελείωσε ό πόλεμος ήρθαν καμμιά έξηνταρια τακτικοί άπό τ ' Άνάπλι με τον λοχαγό Κάρπο. Βά­

ρεσαν κι' εκείνοι τα ταμπούρλα καί ρίξαν καί μια μπαταρία στον αέρα», Κάρπου Παπα­

δοπούλου, δ.π., σημ. 11, σελ. 7, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 331.

318 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

ταλέγονταν, επίσης, ό Νικ. Κασομούλης, γραμματέας του στρατηγού Στορνάρη, ό όποιος μαρτυρεί δτι, όταν πάτησε το έδαφος του Μεσο­

λογγίου «μ' έφάνη ότι έμβήκα εις μίαν πανήγυριν», καθώς και τα αδέλ­

φια του Μητρός καί Γιάννης καί ό Φίλιππος Νιαουστινός. Καί αυτοί μαζί με τους άλλους υπερασπιστές του Μεσολογγίου υπέστησαν τα δεινά της πολιορκίας καί αυτοί, επίσης, πήραν μέρος κατά την έξοδο της φρουράς, κατά την οποία έπεσε μαχόμενος καί ό αδελφός του Νικ. Κασομούλη Μητρός. Παλεύοντας καί «δουφεκίζων δια να σώσωμεν τους κινδυνεύοντας» τελικά διασώθηκε ό ίδιος με τον αδελφό του Γι­

ώργη καί τον Φίλιππο Νιαουστινό, «όστις εις όλον τον δρόμον δεν άπε­

χωρίσθη άπό πλησίον μου βαστών μίαν λόγχην (επάνω) εις (εν) κον­

δάρι», για να φτάσουν μαζί με άλλους της φρουράς στο Ναύπλιο, έ'πειτα άπό πολλές περιπέτειες45.

Στρατόπεδο 'Ελευσίνας υπό τον Γ. Καραϊσκάκη. Μάχες στο Χαϊδάρι. 'Εκστρατεία κατά Θηβών. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου ή κατά­

σταση για την επανάσταση κατέστη δεινή στή Στερεά Ελλάδα, όπου τό κέντρο βάρους τής επαναστατικής δράσεως μετετοπίστηκε άπό τό Με­

σολόγγι στην 'Αθήνα, τήν οποία πολιορκούσε ό Κιουταχής. Για τήν αντιμετώπιση του ή Διοίκηση του αγώνα διώρισε αρχιστράτηγο τον Γεώρ. Καραϊσκάκη, ό όποιος καί συγκρότησε στρατόπεδο στην 'Ελευ­

σίνα, όπου, με διαταγή τής Διοικήσεως, κατέφθαναν διάφορα σώματα καί άπό τήν Πελοπόννησο. 'Ανάμεσα σ' αυτά συγκαταλεγόταν καί τό σώμα των Θετταλο­Μακεδόνων­Θρακών, τό όποιο ώς φάλαγγα Θεττα­

λών­Μακεδόνων καί ώς φάλαγγα Θρακών είχε συγκροτηθεί στην πλα­

τεία του Πλατάνου στο Ναύπλιο τον 'Ιούνιο 1826, έπειτα άπό παρό­

τρυνση καί του Γεωρ. Γενναδίου καλώντας όλους σε προσφορές υπέρ του αγώνα. Τό σώμα των Θετταλών­Μακεδόνων­Θρακών μέ αρχηγούς τον Χριστόφορο Περραιβό καί τον Στέφο, διοικητή υπό τον Φαβιέρο καί του σώματος των καλουμένων Σταυροφόρων, μαζί μέ άλλα σώματα

45. Βλ. Νικ. Κασομούλη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σσ. 92 κ.έ., σελ. 270, όπου μαρτυρεί δτι κατά τήν ήρωϊκή έξοδο τής φρουράς είδε «τον άδελφόν μου Μήτρον όρμοϋντα μέ το χέρι εις τα μάτια καί (μέ το άλλο) τό γιαταγάνι καί έκτοτε δέν τον μεταεΐδα» καί στή σημ. 8 τής ίδιας σελίδας: «Μας άφησε καί έμενα καί τους (λοιπούς) αδελφούς μου τον μεγαλύτερον πόνον εις τήν καρδιά εως σήμερον δια τήν γενναιότητα του καί απλότητα καί ακόμη δια τα εύπροσηγορικά του καί αστεία προτερήματα... εϊχεν μανίαν να έχει δλον τον κόσμον φίλους καί κανέναν έχθρόν. Ήτον 20 χρονών τότε. Αιωνία σου ή μνήμη αύτάδελφέ μου», Ίωάν. Ίακ. Μάγερ, 'Ελληνικά Χρονικά, Ήμερολόγιον Β ' πολι­

ορκίας Μεσολογγίου, έκδ. Τσουκαλά, No 5, 2ο μέρος, 'Αθήναι 1956, σελ. 107, δπου μαρτυρεΐται ό θάνατος τοΰ πυροβολιστή Κωστή Μπαλτά άπό τις Σέρρες.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 319

κατέφθασε στην Ελευσίνα καί απετέλεσε ενα άπο τα επίλεκτα σώματα του εκεί στρατοπέδου. Άπο αυτή την συγκαταρίθμησή του στο στρατό­

πεδο πήρε σε συνέχεια ουσιαστικό μέρος καί στις μάχες, πού πραγμα­

τοποιήθηκαν κατά τών δυνάμεων του Κιουταχή στο Χαϊδάρι στις 6 καί 8 Αύγουστου 1826. Μαρτυρεΐται μάλιστα δτι το σώμα «των Θετταλών, Μακεδόνων καί Θρακών» πάντοτε με αρχηγούς τους Περραιβο καί Στέφο συγκαταλεγόταν «μεταξύ των άριστευσάντων» στις μάχες. Λίγο αργότερα καί συγκεκριμένα στις 9 'Οκτωβρίου 1826 το σώμα των Θρα­

κο­Μακεδόνων υπό τον Στέφο καί ύπο τήν γενική διοίκηση του αρχη­

γού του τακτικού σώματος Φαβιέρου πήρε μέρος, κατά σχετική μαρτυ­

ρία, καί στην εκστρατεία κατά τών Θηβών46. 'Εκστρατεία κατά της 'Αταλάντης. Αυτή ή εκστρατεία πραγματοποιή­

θηκε το Νοέμβριο 1826 καί σ' αυτήν πήραν μέρος τα σώματα τών Θετ­

ταλο­Μακεδόνων καί 'Ολυμπίων υπό τους Καρατάσιο καί Γάτσο, τα όποια βρίσκονταν, τότε, στή Σκίαθο. Αυτά τα σώματα κινητοποίησε ô Ίω. Κωλέττης, έπειτα άπο κυβερνητική διαταγή, καί αυτός ανέλαβε τή γενική διεύθυνση της με σκοπό να δημιουργήσουν εκεί επαναστατικό προγεφύρωμα. Ή δύναμη τών σωμάτων αυτών, κατά σχετική μαρτυρία, ανερχόταν σε 2.000­3.000 άνδρες καί άπο αυτά στις 8 Νοεμβρίου 1826 αποβιβάστηκε στην 'Αταλάντη το σώμα ύπο τον Γάτσο, το όποιο επέ­

τυχε να κυριεύσει στην πόλη τις τουρκικές αποθήκες. "Ομως κατέφθα­

σαν εκεί ισχυρές τουρκικές ενισχύσεις με τελικό αποτέλεσμα το σώμα του Γάτσου να υποχωρήσει καί μαζί με το σώμα του Καρατάσιου, πού παρέμεινε στα πλοία, να επιστρέψουν στή Σκίαθο. Κατά τή διάρκεια τής μάχης, πού έ'γινε ανάμεσα στους άνδρες του Γάτσου καί τών τουρ­

κικών ενισχύσεων σημειώθηκαν σημαντικές απώλειες στους 'Έλληνες επαναστάτες, ενώ πιάστηκε αιχμάλωτος καί ό Άθαν. Έμμ. Παπάς καί μαρτυρεΐται, επίσης, δτι σ' αυτή τή μάχη διακρίθηκαν ό Άποστολάρας καί ό γιος του Καρατάσιου Τσάμης καί ότι, έπί πλέον, πήραν μέρος σ' αυτήν καί άλλοι οπλαρχηγοί του Μακεδόνικου Ελληνισμού: ό Δημ.

46. Βλ. σχετικά Ό Φίλος του Νόμου, άρ. φύλ. 237, 23 Αύγουστου 1826, Χρ. Βυζαν­

τίου, δ.π., σημ. 11, σσ. 114, 116­118, 123 και 136, δπου μαρτυρεΐται ή δράση του σώματος στις μάχες στο Χαϊδάρι καί στην εκστρατεία κατά τών Θηβών, Νικ. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 2ος, σσ. 346­348, 351, Γεν. Κολοκοτρώνη, δ.π., σημ. 11, σελ. 152, δπου μαρτυρεΐται δτι συγκρότησαν σώμα «οί Μακεδόνες ξεχωριστόν», Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 3ος, σελ. 76, Σπυρ. Τρικούπη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 4ος, σσ. 63­66. Βλ. σχετικά με τή συγκρότηση του σώματος καί παραπάνω στο κεφάλαιο «αμιγή άτακτα σώματα του Μα­

κεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού».

320 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

Λιακόπουλος άπο τον Όλυμπο, ό 'Αναστάσιος Κασσανδρινος και ό Ίω. Βελέντζας47.

'Εκστρατεία και μάχη στα Τρίκκερα. Ή εκστρατεία προς τα Τρίκ­

κερα πραγματοποιήθηκε άπο τις 6­21 Νοεμβρίου 1827. Σ' αυτήν και στή μάχη πού επακολούθησε, πήραν μέρος τα σώματα τών Θετταλο­Μακεδό­

νων, τών οποίων αρχηγοί, κατά τή σχετική μαρτυρία, ήσαν «ό σεβά­

σμιος και γενναίος Καρατάσιος, ό ατρόμητος και άρείτολμος Κριεζώ­

της» με τους ανδρείους συναδέλφους τους, «τον φρόνιμον γέρο­Γάτσον, Βάσον, Δουμπιώτην, Μπΐνον, Άποστολάραν, Ζορμπάν, Βελέντζαν, Λια­

κόπουλον καί λοιπούς». Αυτοί οΐ οπλαρχηγοί του Μακεδόνικου Ελλη­

νισμού επί κεφαλής 4.000 αγωνιστών, κατά το πλείστον Θετταλο­Μακε­

δόνων, αποβιβάστηκαν στα Τρίκκερα, προχώρησαν στην πόλη και πολιόρκησαν τους εκεί Τούρκους, μέ τους οποίους συνήψαν αιματηρή μάχη μέ πολλές τουρκικές απώλειες. Στο μεταξύ κατέφθασαν Ισχυρές τουρκικές ενισχύσεις, πού ανάγκασαν τους Θετταλο­Μακεδόνες μέ τους αρχηγούς τους να υποχωρήσουν στα σημεία έξορμήσεώς τους, πού ήσαν οί βόρειες Σποράδες. Σύμφωνα μέ τήν έ'κθεση του πολεμικού απε­

σταλμένου στα Τρίκκερα 'Αδάμ Δούκα «ή μάχη αυτή είναι μία τών ση­

μαντικωτέρων τής επαναστάσεως μας δια τον ένθουσιασμόν, μέ τον όποιον έπολέμησαν οί ημέτεροι καί δια τήν άνδρείαν, τήν οποίαν εδει­

αν και αρχηγοί και στρατιωται»45. 'Εκστρατεία στην Χίο. Ή εκστρατεία αυτή πραγματοποιήθηκε υπό

τον Καρ. Φαβιέρο καί το τακτικό σώμα, σέ συνεννόηση καί μέ τήν Δημογεροντία τής Χίου στα τέλη 1827 καί τις αρχές 1828. Στην εκστρα­

τεία αυτή πήρε μέρος καί το στέλεχος του τακτικού σώματος ό Κάρπος Παπαδόπουλος, ό Αίνίτης, μέ τον λόχο του, πού αριθμούσε 130 άνδρες, άπο τους οποίους, κατά σχετική μαρτυρία, σκοτώθηκαν 9 κατά τις διά­

φορες συγκρούσεις μέ τους Τούρκους. Χαρακτηριστικό τεκμήριο, έκτος

47. Βλ. σχετικά Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 11, 11 Δεκεμβρίου 1826, σελ. 41, Χρ. Βυζαντίου, δ.π., σσ. 169­170, δπου μαρτυρεΐται ή δύναμη του Καρατάσιου σέ 1.500 άνδρες, Άθαν. Γούδα, δ.π., σημ. 11, τόμ. 6ος, σσ. 265­266, Νικ. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 2ος, σελ. 382, Λ. Κουτσονίκα, δ.π., σημ. 11, σσ. 252­253, Μ. Οικονόμου, δ.π., No 15, σσ. 184­186, Χρ. Περραιβοϋ, δ.π., σημ. 11, σσ. 197­198, δπου καταφερόμενος κατά του Καρατάσιου επισημαίνει γι' αυτόν «άφιλοτιμία καί κακοήθεια», Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 3ος, σελ. 152, Σπυρ. Τρικούπη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 4ος, σελ. 81.

48. Βλ. σχετικά Γενική Έφημερίς τής Ελλάδος, αριθ. φύλ. 81, 30 Νοεμβρίου 1827, σσ. 324­325, Λάμ. Κουτσονίκα, δ.π., σημ. 11, σελ. 85, Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11, No 15, σσ. 261­262, Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 3ος, σσ. 452­453, Σπυρ. Τρικούπη, δ.π., τόμ. 4ος, σσ. 214­215.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 321

άπο τα άλλα, της δραστήριας συμμετοχής και του Κάρπου στην εκ­

στρατεία αυτή της Χίου είναι έγγραφο, το όποιο απηύθυναν «προς τήν Σήν Δημογεροντίαν τής Χίου» στις 2 Μαρτίου 1828 οι ηγέτες αυτής τής εκστρατείας, ανάμεσα στους οποίους το υπέγραψε πρώτος «ό Κολονέλ­

λος Φαβιέ», καθώς και ό Καρπός Παπαδόπουλος. Σ' αυτό επισημαίνουν δτι «είναι άναντίρρητον ότι άφ' ης ώρας ήλθαμεν, έγίναμεν κύριοι τής νήσου και έπολιορκήσαμεν το φρούριον, το όποιον αν παρομοίως καί κατά θάλασσαν έπολιορκεΐτο ήθελεν είναι προ πολλού εις χείρας μας», για να δηλώσουν σε συνέχεια ότι «ήδη διελύθη παντάπασιν ή κατά θά­

λασσαν πολιορκία», ότι οί Τούρκοι του φρουρίου εφοδιάζονται ευχερέ­

στατα, ότι αποβιβάστηκαν στο νησί «3.000 εχθροί» καί ότι για όλους αυτούς τους λόγους καί «στερημένοι τροφών καί πολεμοφοδίων» πήραν μέτρα «δι' όπισθοδρόμησίν» τους49.

Μάχες στην περιοχή Θηβών-Λειβαδιας, ή Μάχη στην Πέτρα τής Βοιωτίας, τελευταία μάχη του αγώνα τής 'Ανεξαρτησίας. Μετά τήν άφιξη του Ίω. Καποδίστρια στην Ελλάδα τον 'Ιανουάριο 1828 καί με στόχο, τήν ενίσχυση τής διαπραγματευτικής του θέσεως απέναντι στις τότε Μ. Δυνάμεις για τό μέλλον τής επαναστατημένης χώρας καί τα όρια της, απεφάσισε ό Κυβερνήτης, κοντά στα άλλα, καί τήν άναζωπύ­

ρηση τής επαναστάσεως στή Στερεά Ελλάδα, ή οποία βρισκόταν σε δεινή θέση μετά τήν πτώση του Μεσολογγίου. Για τον σκοπό αυτό συγκροτήθηκαν με απόφαση του τα άτακτα επαναστατικά σώματα σε χιλιαρχίες καί επί κεφαλής τους για τήν 'Ανατολική Στερεά διώρισε τον στρατάρχη Δημ. Υψηλάντη. Τότε, ειδικότερα στις 13 Φεβρουαρίου 1828, συγκροτήθηκε καί στα Μέγαρα στρατόπεδο άπό χιλιαρχίες καί σ' αυτό, κοντά σε άλλα σώματα, κατέφθασαν καί τα 'Ολυμπιακά καί Μα­

κεδόνικα σώματα. Άπό αυτά συγκροτήθηκε ή Ζ' χιλιαρχία υπό τον Καρατάσιο, στην οποία υπάγονταν καί οί 10 έκατονταρχίες των 'Ολυμ­

πίων με αρχηγό τους τον Τόλιος Λάζου, ενώ, εξ άλλου, αγωνιστές άπό τό Μακεδόνικο καί Θρακικό Ελληνισμό εντάσσονταν καί σε άλλες χι­

λιαρχίες, μάλιστα τήν Ε' υπό τον Νικ. Κριεζώτη καί τήν Β' υπό τον Χριστόδουλο Χ^ Πέτρο. Αυτοί όλοι, όπως καί άλλοι, ακολούθησαν τήν

49. Βλ. Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. 3, 21­30 'Απριλίου 1828, δπου υπάρχει δίφυλλο έγγραφο του 'Ανδρέα Μιαούλη αριθ. 165 προς τον Κυβερνήτη τη 26 Μαρτίου 1828, έν Πόρφ, εκ τής Δίκροτου «ή Ελλάς», με το όποιο συνάπτονται άλλα έγγραφα καί ανάμεσα τους καί το έγγραφο του Φαβιέρου καί των άλλων προς τήν Δημογεροντία τής Χίου. Οί υπογραφές αύτοϋ τοΰ έγγραφου είναι ιδιόχειρες, συνολικά 9, Κάρπου Παπαδο­

πούλου, δ.π., σσ. 8­9, τής Εισαγωγής Ε. Γ. Πρωτοψάλτη.

21

322 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

εκστρατεία ύπο τον Δημ. 'Υψηλάντη στην 'Ανατολική Στερεά και οπωσδήποτε, κατά το αναλογούν σ' αυτούς μερίδιο, θα πήραν μέρος στις μάχες πού πραγματοποιήθηκαν κατά τή διάρκεια της στις περιοχές Θηβών­Λειβαδιάς: στις επιχειρήσεις κατά του Διστόμου­Ζεμενού­μονής Όσίου Λουκά, το Νοέμβρη 1828* στην απελευθέρωση τής Λειβαδιάς 5/17 Νοεμβρίου 1828· στή μάχη στο Στεβενΐκο, Νοέμβριος 1828 κ.ά. Ειδικότερα αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό μαρτυρούνται: ό Νικ. Κασομούλης, ô όποιος μέ διαταγή του Δημ. Υ­

ψηλάντη διορίστηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1828 στα "Ασπρα σπίτια, σταθ­

μάρχης στο λιμάνι, όπου βρισκόταν ή αποθήκη του υλικού τής εκστρα­

τείας και ό ϊδιος μαρτυρεΐται ως έκατόνταρχος στή μάχη στο Στεβενΐκο' ό Μητρός Λιακόπουλος ό όποιος μέ δυνάμεις του εκστρα­

τευτικού σώματος μετά τήν απελευθέρωση τής Λειβαδιας, προσέβαλε τους Τούρκους στο Ταλάντι και Τουρκοχώρι και τους υποχρέωσε να φύγουν στην Εύβοια* ό Καρατάσιος μέ τή χιλιαρχία του, ό όποιος μαζί μέ το σώμα τοΰ Βάσου Μαυροβουνιώτη πήρε μέρος στή μάχη στο Μαρ­

τίνο 29 'Ιανουαρίου / 9 Φεβρουαρίου 1829· ό Μήτρος Λιακόπουλος, ό Κασομούλης μέ 70 άνδρες και ό Γιάννης Βελέντζας μέ 50 άνδρες, οί όποιοι πήραν μέρος στή μάχη των Θηβών στις 21 'Ιουνίου 1829' οί Καρατάσιος και Άποστολάρας, πού άπο τον 'Απρίλιο 1829 είχαν στρα­

τοπεδεύσει στις Θερμοπύλες· οί 'Ολύμπιοι, έκατόνταρχος Ψαροδήμος και Μήτρος Λιακόπουλος, καθώς και ό Τόλιος Λάζου μέ το σώμα του, οί όποιοι πήραν μέρος στή μάχη στον Άνηφορίτη τέλη Μαΐου 1829 κατά τοΰ πασά τής Εύβοιας, πού έ'σπευσε σέ βοήθεια των Τούρκων τών Θηβών και κατά τήν οποία πληγώθηκε θανάσιμα ό Λιακόπουλος. Τέλος στή μάχη στην Πέτρα τής Βοιωτίας στις 12 Σεπτεμβρίου 1829, τήν τε­

λευταία τοΰ αγώνα τής Ελληνικής 'Ανεξαρτησίας, πήραν μέρος: οί αγωνιστές, Μακεδόνες, πού ήσαν εντεταγμένοι στην Β' χιλιαρχία ύπό τον Χριστόδουλο Χ^ Πέτρου, πού υπεράσπιζε το πρώτο όχύρωμα τής περιοχής και τον προμαχώνα προς το διάσελο και ή οποία δέχτηκε σφοδρή τήν επίθεση τών Τούρκων τακτικών πεζών ό Τόλιος Λάζου, αρχηγός τών 'Ολυμπίων, ό όποιος μέ τους άνδρες του και μάλιστα τα λείψανα τής Ζ' χιλιαρχίας, καθώς και ό πεντακοσίαρχος Τόλιος Νικο­

λάου τής Ε' χιλιαρχίας, οί όποιοι ορίστηκαν άπο τον Δημ. 'Υψηλάντη υπερασπιστές τοΰ δεύτερου όχυρώματος, άπό τα 5 πού είχε ορίσει ό Δημ. 'Υψηλάντης, καθώς καί οί έκατόνταρχοι Νικόλαος Κασομούλης και Γιάννης Βελέντζας καί ό έκατόνταρχος Ψαροδήμος, οί όποιοι, επί­

σης, μαρτυρούνται στή μάχη τής Πέτρας. Τέλος τόσο στή διάρκεια τής εκστρατείας τοΰ Δημ. 'Υψηλάντη στην 'Ανατολική Στερεά, όσο καί στις επιχειρήσεις πού πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή έ'ως καί τήν

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 323

τελευταία μάχη, στην Πέτρα της Βοιωτίας, μαρτυρεΐται στρατοπεδάρ­

χης ô δάσκαλος άπο την Κοζάνη Γεώργιος Λασσάνης, ό όποιος υπήρξε «ό εκ των απορρήτων» του Άλεξ. 'Υψηλάντη, παρακολούθησε τις πε­

ριπέτειες του στις αυστριακές φυλακές και μετά τήν αποφυλάκιση του κατήλθε στην Ελλάδα και ακολούθησε τον Δημ. Υψηλάντη50.

'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό σέ επίκαιρες πολιτικές θέσεις και πολιτικά αξιώματα.

'Αγωνιστές άπο το Μακεδόνικο και Θρακικό Ελληνισμό διέπρεψαν και διακρίθηκαν στον επαναστατικό στα 1821 ελληνικό νότο ώς σημαί­

νουσες του αγώνα προσωπικότητες και στο πολιτικο­κοινωνικο πεδίο, εκτός άπό τό πολεμικό­στρατιωτικό, προσφέροντας, μάλιστα, άπό επί­

καιρες, πολιτικού χαρακτήρα θέσεις, πολύτιμες υπηρεσίες άπό κοινού μέ τους άλλους 'Έλληνες. Έτσι αγωνιστές προερχόμενοι άπό τις πόλεις καί τις επαρχίες της Μακεδόνικης και Θρακικής 'Ελλάδος συγκαταριθ­

μουνται στα συλλογικά διοικητικά όργανα τής επαναστατημένης χώ­

ρας, συντελεστές, κατά το ανάλογο σ' αυτούς μερίδιο, στή διοργάνωση καί λειτουργία τους, τόσο στα τοπικού τύπου, όσο και στα όργανα τής κεντρικής εξουσίας: στή Γερουσία τής Δυτικής Χέρσου Ελλάδος­ στή Γερουσία τής 'Ανατολικής ή "Αρειο Πάγο· στις Εθνοσυνελεύσεις, τής 'Επιδαύρου, του "Αστρους, τής Έπιδαύρου­Τροιζήνος, του "Αργούς· στην α' καί β' γραμματεία του Βουλευτικού σώματος καί κατά τή δεύ­

50. Βλ. σχετικά Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ 19, έτος Δ', 6 Μαρτίου 1829, σελ. 71· άρ. φύλ. 43, έτος Δ', 5 'Ιουνίου 1829, σελ. 170· άρ. φύλ. 45, έτος Δ', 12 'Ιουνίου 1829, σελ. 180· άρ. φύλ. 64­65, έτος Δ', 25 Σεπτεμβρίου 1829, σελ. 263, Νικ. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 3ος, σσ. 130 ύποσ. 2, 130, 132 ύποσ. 1, 148, 150, 184, 197, 201, 210, δπου μαρτυρεΐται στις Θερμοπύλες ό Τσάμης Καρατάσιος, 224, 226, 227, 232, Λάμ. Κουτσο­

νίκα, δ.π., σελ. 303 καί 304, Μακρυγιάννη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 2ος, σελ. 9, Μ. Οικονόμου, δ.π., σημ. 11, No 15, σελ. 287, Χριστόφ. Περραιβοϋ, δ.π., σημ. 11, σσ. 241, 251, 258, ύποσ.*, 259­260, Σπυρ. Τρικούπη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 4ος, σσ. 357 καί 359 κ.ά. Βλ. καί στο Παράρτημα των έγγραφων έγγραφα μέ αριθ. 7, Κατάλογο τών 'Ολυμπίων οπλαρχηγών, αριθ. 8, Κατάλογο αξιωματικών καί στρατιωτών τής Ε' χιλιαρχίας, καί αριθ. 9, Κατά­

λογο αξιωματικών καί στρατιωτών τής Β' χιλιαρχίας. Βλ., επίσης, Σπύρου Δ. Λουκάτου, «Ή τελευταία μάχη τοΰ αγώνος τής Ελληνικής 'Ανεξαρτησίας, Πέτρα Βοιωτίας, 12 Σεπτεμβρίου 1829, 'Ανέκδοτοι 'Εκθέσεις καί έγγραφα», στην 'Επετηρίδα 'Εταιρείας Στε­

ρεοελλαδικών Μελετών, τόμος Ε', 'Αθήναι 1974­1975, σσ. 109­134 και σέ ξεχωριστό ανάτυπο καί τοΰ αύτοΟ, «Ή έπαναπελευθέρωση τής Λειβαδιας άπό τον Δημ. 'Υψηλάντη καί ή άναζωπύρηση τής 'Επανάστασης στην 'Ανατολική Στερεά», στην 'Επετηρίδα τής 'Εταιρείας Βοιωτικών Μελετών, τόμ. Α', τεΟχ. β', 'Αθήνα 1988 καί σέ ξεχωριστό ανά­

τυπο, σσ. 773­806.

324 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

τερη και κατά την τρίτη βουλευτική περίοδο· στις σημαντικές επιτρο­

πές και αποστολές στο εξωτερικό* σέ άλλες επιτροπές και θέσεις πολι­

τικού, οικονομικού, κοινωνικού είτε δικανικού χαρακτήρα. Άπο αυ­

τούς τους αγωνιστές, μέ βάση τεκμηριωμένα στοιχεία άπο αρχειακές εϊτε άλλες ιστορικές του αγώνα πηγές επισημαίνουμε, κατά περίπτωση, τους ακολούθους μέ τή δράση πού ανέπτυξαν στο αξίωμα, πού κατεί­

χαν51. Γεώργιος 'Αδάμ: Άπο τήν Κασσάνδρα. Οί «πατριώται και εκλογείς»

των πληρεξουσίων των επαρχιών της άνατολικομεσημβρινής Μακεδο­

νίας Δημ. Σταγειρίτη και Γεωρ. Χρυσίδη μέ έγγραφο τους προς αυτούς άπο τή Σκόπελο στις 7 'Ιουνίου 1829 τους γνωστοποιούσαν δτι εξέλε­

ξαν και τον Γεώργιο 'Αδάμ ως συμπληρεξούσιό τους και «ειδήμονα των εν αύτη (σσ. τή Κασσάνδρα) διατρεξάντων» και για να πληροφορούνται δσα αγνοούν «περί των γενικών δικαίων τής χερσονήσου ταύτης». Αυ­

τοί οί πατριώτες, και εκλογείς και τοΰ Γεωρ. 'Αδάμ ώς πληρεξουσίου τους στην Εθνική Συνέλευση στο Άργος ήσαν: ό Άστέριος Φιλίππου «ό τής εκλεκτικής συναθροίσεως πρόεδρος», ô Χ*ί Ναούμ παπα Πάνου, ό Πασχάλης Γεωργίου, ό Κωνσταντίνος 'Αδάμ, ô Γεωργάκης Πανταζή και ό Παύλος Δημητρίου. Οί αυτοί εκλογείς «των δια τήν Δ' Έθνικήν Συνέλευσιν πληρεξουσίων τής Μακεδονίας» μέ άλλο έγγραφο τους άπο τή Σκόπελο, στις 15 Αύγουστου 1829 προς τήν Δ' 'Εθνοσυνέλευση στο Άργος γνωστοποιούσαν δτι «κοινή και όμοφώνω γνώμη τών πατριω­

τών» εξέλεξαν τον «εκ Κασσανδρείας Γεώργιον Αδάμ» ώς έκτο πληρε­

ξούσιο τους, έκτος άπο τους άλλους πέντε και παρακαλούσαν τή Συνέ­

λευση να τον δεχθεί «είς τήν χορείαν της». Τήν εκλογή και ώς 6ου πληρεξουσίου τους τοΰ Γεωρ. Άδαμ οί αυτοί εκλογείς γνωστοποιούσαν και προς τον Προσωρινό Διοικητή τής Σκοπέλου μέ έγγραφο τους στις 15 Αυγούστου 1829 ζητώντας τήν επικύρωση της. Τέλος ό Γεώργ. Α­

δάμ υπέγραψε μετά τών άλλων Μακεδόνων πληρεξουσίων «Δια Γεώρ­

γιον Χρυσίδη ν επιτροπικώς» και τήν αναφορά προς τήν Δ' 'Εθνοσυνέ­

λευση στις 21 Αύγουστου 1829, μέ τήν οποία ζητούσαν παραχώρηση γής στους Ώρεούς τής Ευβοίας52.

51. Είναι δυνατόν αυτός ό κατάλογος, πού ακολουθεί, να συμπληρωθεί και μέ άλλους. Αύτη ή συμπλήρωση χρειάζεται περισσότερη, μάλιστα αρχειακή, έρευνα, ή οποία, επί­

σης, απαιτεί περισσότερο χρόνο. Παρουσιάζοντας, δμως, αυτό τον κατάλογο άπο τήν εως σήμερα ερευνά μας, θεωρούμε δτι, κοντά στα άλλα στοιχεία, πού προσφέρουμε μέ αυτή μας τήν άνακοίνωση­πόνημα, προστίθεται και αυτός ό κατάλογος στην ιστοριο­

γραφία τοΰ αγώνα τής Ελληνικής 'Ανεξαρτησίας, τόσον επίκαιρη στις μέρες μας. 52. Βλ. Spyros D. Loucatos, «Jean Kapodistrias et la Macédoine», offrint from Balkan

Studies, 16, 1, Thessaloniki 1975, σελ. 89­90 άπο Γ.Α.Κ., Γεν. Γραμμ., φάκ. 207, ύποφάκ.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 325

Κωνσταντίνος 'Αδάμ: Άπο την Μακεδονία, πιθανώτατα την Κασ­

σάνδρα. Πήρε μέρος στην Γ' στην Επίδαυρο Εθνοσυνέλευση ώς πλη­

ρεξούσιος της Μακεδονίας και υπέγραψε τα πρακτικά της, 6 και 12 'Α­

πριλίου 1826 και το έγγραφο προς τον Στράτφορδ Κάνιγκ για συνδρομή στον ελληνικό αγώνα. Τέλος υπέγραψε τήν πληρεξουσιότητα για τήν Δ' 'Εθνοσυνέλευση των συμπατριωτών του Δημ. Σταγειρίτη και Γεωρ. Χρυσίδη, 7 'Ιουνίου 1829, μαζί με άλλους συμπατριώτες του και εκλέ­

κτορες καθώς και τήν εκλογή ώς πληρεξουσίου τών 5 της Μακεδονίας επαρχιών και του Γεωρ. 'Αδάμ άπο τήν Κασσάνδρεια «κοινή και όμο­

φώνω γνώμη τών εκλογέων» και έγγραφο προς τον Διοικητή της Σκοπέ­

λου, 15 Αυγούστου 1829 για αυτή τήν εκλογή του Γεωρ. 'Αδάμ ώς 6ου πληρεξουσίου τών επαρχιών της Μακεδονίας53.

'Ιωάννης Βιζούλας: 'Από τή Μακεδονία. Πήρε μέρος ώς εκπρόσω­

πος της ιδιαίτερης πατρίδας του στή συνέλευση τών πληρεξουσίων της 'Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, πού συνήλθε στα Σάλωνα, 15­20 Νοεμ­

βρίου 1821. 'Ορίστηκε άπο τον "Αρειο Πάγο, τήν ανώτερη διοίκηση τής 'Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, μαζί με τον συμπατριώτη του, Μα­

κεδόνα επίσης, Ίωάν. Σκανδαλίδη να σταλεί στην Πελοπόννησο και να πάρει μέρος στην 'Εθνοσυνέλευση τής 'Επιδαύρου. Μέλος αυτής τής 'Εθνοσυνελεύσεως ώς πληρεξούσιος Μακεδών του 'Αρείου Πάγου υπέ­

γραψε με άλλους πληρεξουσίους το Προσωρινό Πολίτευμα τής Ελλά­

δος, το όποιο ψηφίστηκε άπο τήν Α' στην 'Επίδαυρο 'Εθνοσυνέλευση καθώς και τήν εκλογή τών μελών του 'Εκτελεστικού Σώματος με πρόε­

δρο τον 'Αλέξ. Μαυροκορδάτο και τή διακήρυξη τής Ελληνικής 'Ανε­

ξαρτησίας τής αυτής 'Εθνοσυνελεύσεως α 'Ιανουαρίου έ'τει αωκβ' ώς εκπρόσωπος τής Μακεδονίας. 'Έχει υπογράψει, επίσης, «εις έ'λλειψιν Γενικού Γραμματέως» έγγραφο του 'Εκτελεστικού Σώματος προς το Βουλευτικό, εν Έπιδαύρω 18 'Ιανουαρίου 1822 και έγγραφα «ϊσον άπα­

ράλλακτον τω πρωτοτυπώ», ώς Γενικός Γραμματεύς τής Διοικήσεως, προς τον Μινίστρο του πολέμου, προς τον πρόεδρο του 'Εκτελεστικού Σώματος, καταγραφή τών αξιωματικών συντάγματος πεζικού άπο δύο τμήματα τοΰ Μινίστρου τών 'Εσωτερικών και προσωρινώς του Πολέ­

μου Ίω. Κωλέττη, έγγραφο τοΰ άρχιγραμματέα τής 'Επικρατείας και

26­27 'Ιουνίου 1829, σελ. 94 και 94­95 άπο Γ.Α.Κ., Γενική Γραμματεία, φάκ. 215, ύπο­

φάκ. 17­18 Αυγούστου 1829. Βλ. και Γ.Α.Κ., Γεν. Γραμματεία, φάκ. 250, ύποφάκ. 21­24 Αυγούστου 1830, αναφορά τών πληρεξουσίων τών 5 τής Μακεδονίας επαρχιών προς τον Κυβερνήτη καί Παράρτημα εγγρ. με αριθμ. 10.

53. Βλ. Λ.Ε.Π., τόμ. α', δ.π., στή σημ. 11, Αί Έθνικαί Συνελεύσεις, σσ. 156, 180, 183, 200, Spyros D. Loucatos, δ.π., στή σημ. 52, σελ. 90, 94 καί 95.

326 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

προέδρου του συμβουλίου των Μινίστρων Θ. Νέγρη, εν Κορίνθω τη 6 'Απριλίου 1822, και τέλος μετάφραση άπο τα γαλλικά τριών 'Ισπανών βουλευτών προς την ελληνική Βουλή και αναφορά του Δημ. Ύψηλάν­

του προς τους βουλευτές, στις 7 Μαρτίου 1822, πάντοτε ως Γενικός Γραμματεύς της Διοικήσεως54.

Βάϊος Γεωργίου: Άπο τή Θεσσαλονίκη. Χρημάτισε ύπογραμματέας του Βουλευτικού Σώματος κατά τή δεύτερη βουλευτική περίοδο 1823­

1824 καί προβλήθηκε ακολούθως και εγκρίθηκε ως 2ος γραμματέας του κατά τήν τρίτη βουλευτική περίοδο, 1824­1826, στίς 7 Νοεμβρίου 1825 υπογράφοντας έκτοτε με τήν ιδιότητα του αυτή τα πρακτικά του Βου­

λευτικού Σώματος. Ώς γραμματέας του αυτού Βουλευτικού Σώματος προσέφερε τις υπηρεσίες του και κατά τις εργασίες της Γ' στην 'Επί­

δαυρο 'Εθνοσυνελεύσεως, όταν φέρεται να υπογράφει και το προβού­

λευμα τοΰ Βουλευτικού προς το Έκτελεκτικο Σώμα για τήν έκδοση δι­

ακηρύξεως προς το Πανελλήνιο στις 17 'Απριλίου 1826 για τήν πτώση τοΰ Μεσολογγίου. Το αξίωμα τοΰ 2ου Γραμματέως κατείχε καί κατά τήν Γ' έν συνεχεία στην Τροιζήνα 'Εθνοσυνέλευση, όπου φέρεται να υπο­

γράφει τα πρακτικά στις 21 Μαΐου 1827. 'Επί Ίω. Καποδίστρια διορί­

στηκε άρχειοφύλαξ της Γερουσίας κατά τον Σεπτέμβριο 1829 διατη­

ρώντας τήν ιδιότητα του αυτή καί κατά τις αρχές τοΰ 1830, ενώ τον Δεκέμβριο 1829 διορίστηκε καί γραμματέας τοΰ τριμελούς θαλασσίου δικαστηρίου. Ό Βάϊος Γεωργίου άπο κοινού με άλλους 4 πληρεξουσί­

ους των 5 επαρχιών της Μακεδονίας υπέγραψε τα πρακτικά της Δ' στο Άργος 'Εθνοσυνελεύσεως καί αναφορά προς αυτήν για τήν εφαρμογή τοΰ Ε' ψηφίσματος περί αποζημιώσεων καί σ' αυτούς, καθώς καί ανα­

φορά της επί της λογιστικής επιτροπής. Τον Μάϊο 1830 απέστειλε επι­

στολή προς τον Ίω. Καποδίστρια, με τήν οποία τον ευχαριστούσε γιατί τοΰ χορήγησε συστατική επιστολή προς τον έν Θεσσαλονίκη γενικό πρόξενο της Ρωσίας κύριο Μουστοξύδη «δια να ύπερασπίζηται τήν εκεί εύρισκομένην οικογένειάν μου καί τους λοιπούς συγγενείς μου» εως

54. Βλ. Α.Ε.Π., Ai Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. α', δ.π., σημ. 11, σσ. 208, 236, 241, 258, 264, 265, 267, 272, 324, 331, 392, 396­400, Γενική Έφημερίς της 'Ελλάδος, άρ. 29, έτος Στ', 15 'Απριλίου 1831, Παράρτημα, σελ. 169, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., σημ. 11, τόμ. 1ος, σελ. 86 καί τόμ. 2ος, σσ. 35, 42, 49, Ίω. Φιλήμονος, δ.π., σημ. 11, τόμ. 4ος, σελ. 336, δπου μαρτυρεΐται ότι «διάφοροι εκ τών νοημονεστέρων καί ικανοτέρων της Ηπείρου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας, διάφοροι τών έπανελθόντων εκ της Ευρώπης λογίων διαθέ­

σιμοι όντες ώς μη εύρίσκοντες στάδιον παρά τω Υψηλάντη περιστοίχισαν τον Μαυρο­

κορδδτον καί Νέγρην ώς πρώτα κεφάλαια φατρίας πολιτικής», αναφέροντας σε συνέχεια στη συνέλευση της Άμφίσσης καί τον Ίω. Βιζούλα της Μακεδονίας.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 327

δτου μπορέσει καί τους φέρει στην Ελεύθερη Ελλάδα, ζητώντας ταυτό­

χρονα να του παραχωρηθεί γη «εις Ταλάντι» για να κατασκευάσει «ενα οίκίσκον» για τον εαυτό του καί οί συγγενείς του, δταν έλθουν στην Ελλάδα, «μικρά όσπήτια». Τον 'Ιούνιο 1830 μαρτυρεΐται πάροικος στο Ναύπλιο να υπογράφει στις 4 'Ιουνίου με κατοίκους της πόλεως ανα­

φορά προς τον Ίω. Καποδίστρια, με την οποία διατύπωναν την έγκριση των ενεργειών του καί την ευγνωμοσύνη τους προς τους Μονάρχες. Στις 15 'Απριλίου 1831 μαρτυρεΐται «άρχειοφύλαξ της Επικρατείας», ενώ τον 'Ιούνιο της ϊδιας χρονιάς φέρεται ακόμη γραμματεύς του θαλασσίου δικαστηρίου55.

'Αναστάσιος Έλαιών: 'Από τον Όλυμπο. Στη συνεδρίαση του Βου­

λευτικού Σώματος στις 28 Μαΐου 1823 εγκρίθηκε ομόφωνα ό διορισμός του ως έπαρχου της Καρυταίνης, αργότερα δε κατά τη συνεδρίαση του αύτου Σώματος στις 11 'Ιουλίου 1824 προτάθηκε μέλος του 'Ανωτάτου Κριτηρίου μαζί με τον Μακεδόνα Ίω. Σκανδαλίδη. Κατά την τρίτη βουλευτική περίοδο, 1824­1826, καί κατά τη συνεδρίαση του Βουλευτι­

κού Σώματος στις 4 Νοεμβρίου 1825 προβλήθηκε μαζί με άλλους ως μέλος του Δικαστηρίου των Έκκλήτων στο Ναύπλιο. Κατά τα Καποδι­

στριακα χρόνια μαρτυρεΐται πληρεξούσιος των 'Ολυμπίων συμπατριω­

τών του, δια του πληρεξουσίου τών πολεμικών όπλων Διαμαντή Νικο­

λάου, του 'Ολυμπίου, κοντά στον Ίω. Καποδίστρια, «του να ένθυμίζη εν καιρώ προσήκοντι» τα δίκαια «τής δυστυχισμένης πατρίδος μας». Τήν πληρεξουσιότητα τών 'Ολυμπίων στον Άναστ. 'Ελαιώνα «δια να πα­

ρευρέθη εις τήν συνέλευσιν καί να προβάλη τα δίκαια τής πατρίδος μας» ανέθεσαν καί «οι τε εκ του ιερατικού καταλόγου καί οί προϊστάμε­

νοι τών κωμοπόλεων καί χωρίων τών γνωστών τριών επαρχιών τών εν Όλύμπω, Κοσμάς Ιερομόναχος, πληρεξούσιος τών εκ του ιερατικού καταλόγου, Νικόλαος 'Εμμανουήλ, πληρεξούσιος τών πολιτικών» με αναφορά τους στον Κυβερνήτη, εν Όλύμπω 15 Ιουνίου 1829. Τέλος,

55. Βλ. Α.Ε.Π., τόμ. 3ος, β' βουλευτική περίοδος 1823­1824, δ.π., σσ. 274, 278· τόμ. 5ος, τρίτη βουλευτική περίοδος 1824­1826, σσ. 387­401, 427­481, Αί Έθνικαί Συνελεύ­

σεις, τόμ. 2ος, Δ' εν "Αργεί, σσ. 75, 79, 90, 150, 637­638, 510­513, Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 12, 14 Νοεμβρίου 1825, σελ. 45, άρ. 50, 31 Μαρτίου 1826, σελ. 197, άρ. 63, έτος Δ', 18 Σεπτεμ. 1829, σελ. 258, άρ. 87, έτος Δ', 21 Δεκεμβρίου 1829, σελ. 345, έτους Ε' άρ. φυλ. 60­61, 30 'Ιουλίου 1830, σελ. 247, έτος Στ', άρ. φυλ. 29, 15 'Απριλίου 1831, Παράρτημα σελ. 170, Παράρτημα άρ. φύλ. 44, έτος Στ', 13 'Ιουνίου 1831, σελ. 253, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., σημ. 11, τόμ. 5ος, σσ. 113­114 καί τόμ. 11ος, σσ. 15, 18, 24, Γ.Α.Κ., Γεν. Γραμματεία, φάκ. 241, ύποφάκ. 30­31 Μαΐου καί άνευ ημερομηνίας 1830, δίφυλλο έγγραφο επιστολή του Βαΐου Γεωργίου, τη 30 Μαΐου 1830 εν Ναυπλίω προς τον Κυβερ­

νήτη.

328 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

αργότερα, παρηκολούθησε τον Δημ. 'Υψηλάντη στην εκστρατεία του στην 'Ανατολική Στερεά και προσέφερε στη διάρκεια της σημαντικές υπηρεσίες ώς ταμίας του στρατοπέδου56.

Γεώργιος 'Ιωάννου. 'Από την Κασσάνδρα. Πήρε μέρος στή συνέ­

λευση των πληρεξουσίων τής 'Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος ώς πλη­

ρεξούσιος τής ιδιαίτερης πατρίδας του, πού συνήλθε στα Σάλωνα, 15­20 Νοεμβρίου 1821. Μαζί με τους συμπατριώτες του Ίω. Σκανδαλίδη και Ίω. Βιζούλα με απόφαση του 'Αρείου Πάγου στάλθηκε στην Πελοπόν­

νησο, δπου πήρε μέρος στην Α' στην 'Επίδαυρο 'Εθνική των Ελλήνων Συνέλευση. Υπέγραψε ώς πληρεξούσιος τής Ά . Χέρσου Ελλάδος, μαζί με άλλους πληρεξουσίους, το Προσωρινό Πολίτευμα τής Ελλά­

δος, τήν εκλογή των μελών του 'Εκτελεστικού Σώματος με πρόεδρο τον Άλέξ. Μαυροκορδάτο και τή διακήρυξη τής Ελληνικής 'Ανεξαρτη­

σίας, 'Επίδαυρος α' 'Ιανουαρίου ετει αωκβ', ώς εκπρόσωπος τής Μακε­

δονίας. 'Αργότερα και ειδικότερα κατά τον Μάϊο 1823 μαρτυρεΐται διο­

ρισμένος έπαρχος τής επαρχίας του Άγ. Πέτρου, ενώ στα χρόνια του Ίω. Καποδίστρια φέρεται να υπογράφει ώς «ό τόπον επέχων Γραμμα­

τεύς» απόφαση του πρωτοκλήτου Δικαστηρίου του τμήματος τής 'Αρ­

καδίας57. Νικόλαος παππίχ­Ίωάννου. Γιατρός άπο τή Θεσσαλονίκη. Μαρτυ­

ρεΐται διορισμός του τον 'Οκτώβριο 1824 ώς ΐατρου με διαταγή τής Δι­

οικήσεως, με αριθ. 4926 «εις τήν φρουραν τής Διοικήσεως» στο Ναύ­

πλιο, επιφορτισμένος, προσέτι, να επισκέπτεται «προς τοις άλλοις και τους στρατιώτας όλους του φρουρίου και έκτελών τα χρέη του επαγγέλ­

ματος σου καθ' δλην τήν εκτασιν»58.

56. Α.Ε.Π., τόμ. 2ος, Β' βουλευτική περίοδος, 1823­1824, δ.π., σημ. 11, σσ. 50, 346, 459 και τόμ. 4ος, Γ' βουλευτική περίοδος, 1824­1826, δ.π., σελ. 372. Βλ. και Spyros D. Loucatos, «Jean Kapodistrias et la Macédoine», δ.π., στή σημ. 52, σελ. 87­88 και 88­89 άπο Γ.Α.Κ., Γεν. Γραμματεία, φάκ. 206, ύποφάκ. 15­16 'Ιουνίου 1829, έγγραφο του Δια­

μαντή Νικολάου και άλλου των εκπροσώπων τριών επαρχιών εν Όλύμπω προς τον Κυ­

βερνήτη, και Γ.Α.Κ., Γεν. Γραμματεία, φάκ. 216, ύποφάκ. 26 Αύγουστου 1829, Καταστά­

σεις εξόδων στρατοπέδου Ά. Στερεάς, τις όποιες ώς ταμίας υπογράφει ό Άναστ. Έλαιών.

57. Βλ. Α.Ε.Π., τόμ. 2ος, β' βουλευτική περίοδος, δ.π., σημ. 11, σσ. 10, 13, 434, Γενική Έφημερίς τής Ελλάδος, αριθ. φύλ. 19, Ε' έτους, 5 Μαρτίου 1830, σελ. 75, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., τόμ. 1ος, σσ. 81, 86, 87.

58. Βλ. Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 32, 6­11 'Οκτωβρίου 1824, μονόφυλλο έγγραφο, εν Ναυπλίω τή 10 'Οκτωβρίου 1824. Το Ύπουργεΐον Πολέμου προς Νικόλαον παππα 'Ιωάννου, Θεσσαλονικέα, ό 'Υπουργός του Πολέμου και εν ελλείψει αύτοΰ ό Γε­

νικός Γραμματεύς Δημήτριος Τομαρδς.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 329

Νικόλαος 'Ιωάννου. Κασσανδρινός. Μαρτυρεΐται ύπογραμματεύς του Έκτακτου Επιτρόπου Κεντρικών Κυκλάδων Ίακ. Ρίζου59.

'Αναστάσιος Καρέτσης. Μακεδών. Μαρτυρεΐται γραμματέας και συν­

εργάτης του Δασμοτελωνείου στην πόλη του 'Ανατολικού της επαρχίας Ζυγοΰ στις αρχές του 1830.

Γεώργιος Λασσάνης. Ό δάσκαλος άπο την Κοζάνη, στέλεχος της Φιλικής Εταιρείας, «ό εξ απορρήτων» του Άλεξ. 'Υψηλάντη, πρώτος γραμματέας του και πρώτος υπασπιστής του60. Πήρε ενεργό και δραστή­

ριο μέρος στην επανάσταση στη Μολδοβλαχία, πολέμησε ενταγμένος στις τάξεις του Ίεροϋ Λόχου στο Δραγατσάνι και μετά τη δεινή εκεί ήττα των επαναστατικών δυνάμεων ακολούθησε τον Άλέξ. 'Υψηλάντη, ώς πιστός και άφωσιωμένος οπαδός του, στο πέρασμα τών αυστριακών συνόρων και στην παράδοση του στίς αυστριακές αρχές. Φυλακίστηκε και αυτός, αποφυλακίστηκε μετά τον θάνατο του Άλεξ. Υψηλάντη στα 1828 και κατήλθε στην Ελλάδα για να συνεχίσει τους αγώνες του. 'Αμέ­

σως μετά τήν κάθοδο του τέθηκε ύπο τίς διαταγές του Δημ. 'Υψηλάντη, τον όποιο και ακολούθησε στην εκστρατεία του στην 'Ανατολική Στε­

ρεά. Κατά τή διάρκεια της μαρτυρεΐται στρατοπεδάρχης καί, κατά σχε­

τική μαρτυρία, «έφαίνετο ô πλέον δράστηριώτερος εις τήν διεύθυνσιν τής υπηρεσίας». Μαρτυρεΐται, επίσης, ότι αυτός μέ τον γραμματέα του Δημ. 'Υψηλάντη Ίω. Φιλήμονα διεξήγαγαν τίς διαπραγματεύσεις μέ τον 'Αχμέτ Μπέη, εκπρόσωπο του αρχηγού τών τουρκικών δυνάμεων στην Πέτρα τής Βοιωτίας, μετά τήν εκεί άτυχη για τους Τούρκους μάχη στίς 12 Σεπτεμβρίου 1829, οί όποιες κατέληξαν καί στην υπογραφή τής σχετικής συνθήκης61.

Γεώργιος Μεσθενεύς. 'Από τή Θεσσαλονίκη, Τυπογράφος. Μαρτυ­

ρεΐται, κατά τον Όκτώβριο­Νοέμβριο 1824 στο Μεσολόγγι στον κύκλο του Έλβετοϋ Φιλέλληνα Ίω. 'Ιακώβου Μάγερ καί τής εφημερίδας «'Ελληνικά Χρονικά», συνδεόμενος μέ στενή συγγένεια μέ τον κύριο τυπογράφο τής εφημερίδας Δημήτριο Μεσθενέα, ô όποιος, κατά σχε­

τική μαρτυρία, ετύγχανε γαμβρός του καί του οποίου, έ'κτοτε, καθώς

59. Βλ. Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 12, έτους Δ', 9 Φεβρουαρίου 1829, σελ. 46.

60. Βλ. Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 21, έτους Ε', 12 Μαρτίου 1830, σελ. 84.

61. Γ.Α.Κ., Γεν. Γραμματεία, φάκ. 187, ύποφάκ. 17­19 Φεβρουαρίου 1829 δίφυλλο έγγραφο, το όποιο υπογράφει «ό εύπειθέστατος στρατοπεδάρχης Γ. Λασσάνης», Ράχοβα τήν 19 Φεβρουαρίου 1829, Γεωρ. Γαζή, δ.π., σημ. 11, σελ. 35­36, Νικ. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 3ος, σσ. 130, 197, 232, Χριστόφ. Περραιβοϋ, δ.π., σημ. 11, σελ. 260.

330 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

φαίνεται, πήρε την επωνυμία62. 'Αργότερα κατά τον Σεπτέμβριο 1825 ô Γεώργιος Μεσθενεύς συναντάται στο Ναύπλιο να υποβάλλει στο Βου­

λευτικό Σώμα αναφορά με εντολή του Μάγερ για τήν καταβολή του ποσοϋ των 200 ταλλήρων ώς αντιτίμου των 100 «σωμάτων εφημερίδων» των «Ελληνικών Χρονικών», τα όποια είχαν σταλεί σ' αυτό σε δύο εξάμηνα και τα όποια αποφασίστηκε άπό το Βουλευτικό Σώμα να του δοθούν «προς έξόφλησιν». 'Επέζησε της εξόδου τής ηρωικής φρουράς του Μεσολογγίου και στα τέλη 'Οκτωβρίου 1827 συναντάται στην Αί­

γινα, όπου υποβάλλει στην 'Αντικυβερνητική Επιτροπή, Κυβέρνηση τής χώρας, αναφορά, με τήν οποία ζητούσε να του «δοθεί ή 'Εθνική Τυπογραφία» απαριθμώντας σ' αυτήν και τους όρους, τους οποίους προέ­

βαλε και οί όποιοι απέβλεπαν, καθώς έ'γραφε, «εις συμφέρον τής Κυ­

βερνήσεως καί του 'Εθνικού Ταμείου» άφοΰ, κατά τους υπολογισμούς του, ή σχετική σ' αυτά ωφέλεια θα ανερχόταν περί τις 18.000 γροσιών63.

62. Στο 'Ιστορικό 'Αρχείο του Άλεξ. Μαυροκορδάτου, τόμ. 5ος, τεϋχος IV, έν 'Αθή­

ναις 1971, σελ. 1019, υπάρχει γράμμα του Γ. Σταύρου, άπό τήν Ζάκυνθο, στις 24 'Οκτω­

βρίου 1824 προς τον «Έκλαμπρότατον Πρίγκηπα», τον Άλέξ. Μαυροκορδάτο, με το όποιο τοΰ συνιστά τον Γεώργιο Κυριακή, εξάδελφο του «έν Θεσσαλονίκη Κυριακή, σού­

διτου αυστριακού καί κόνσολου Γανιμακέρζου», ό όποιος θεωρήθηκε συνεργός στην αποστασία τής Κασσάνδρας καί γι' αυτό έφονεύθηκε άπό τον πασά τής Θεσσαλονίκης Άμπτουλ Λομπούτα καί με δήμευση τής περιουσίας του, ένώ συγγενείς καί ή οικογένεια του κατέφυγαν στην Τοσκάνη. Σχετικά με τον Γεώργιο Κυριακή ό Γ. Σταύρου στο αυτό γράμμα του προς τον Μαυροκορδάτο τοΰ γνωστοποιεί δτι ό Γ. Κυριακής σε λίγες μέρες «άπερνά αύτοΰ (σσ. στο Μεσολόγγι) να συνεπιστατήση εις τήν τυπογραφίαν μετά τοΰ γαμβρού τοΰ κυρίου Δημ. Μεσθενέως» καί ότι ό νέος αυτός είναι «τίμιος, φιλογενής καί άξιος». Έντεΰθεν πηγάζει δτι στην τυπογραφία των «Ελληνικών Χρονικών» έκτος τοΰ Δημ. Μεσθενέως εργαζόταν, έκτοτε, καί ό στενός συγγενής του Γεώργιος Κυριακής, ό όποιος θεωροΰμε πιθανολογούμενον, αν όχι βέβαιον, ότι είναι το αυτό πρόσωπο με τον Γεώργιο Μεσθενέα­ καί ότι αντί τοΰ επωνύμου Κυριακής παρέλαβε το επώνυμο τοΰ γαμ­

βροΰ του Δημ. Μεσθενέως για να καταδείξει τή στενή του συγγένεια προς αυτόν, ό όποιος, ήδη, ώς τυπογράφος, είχε αποκτήσει ισχύ καί υπόληψη στο Μεσολόγγι, ώς στε­

νός συνεργάτης τοΰ Ίω. Ίακ. Μάγερ. Έντεΰθεν καί ή σύγχυση, πού υπάρχει σε ορισμέ­

νες πηγές μεταξύ τοΰ Δημ. καί τοΰ Γεωργίου Μεσθενέως­Κυριάκη. 63. Ή σχετική αναφορά του με τους όρους­προτάσεις του διασώζεται στα Γ.Α.Κ., Κ

47, τμ. Β', φ. 15 (Συλλογή Γεωργίου Λαδά, φ. VIII, 1827) καί είναι δίφυλλος, γραμμένη στις 2 πρώτες σελίδες, ή 3η λευκή καί στην 4η «382 είσερχ. τής Βουλής», τή 23 'Οκτω­

βρίου 1827 έν Αΐγίνη, ό εύπειθής πολίτης Γεώργιος Μεσθενεύς, ϊσον τω πρωτοτυπώ άπαράλλακτον, τή 12 Νοεμβρίου 1827, έν Αίγίνη, ό έπί τών 'Εσωτερικών καί τής 'Αστυ­

νομίας Γραμμ. τής 'Επικρατείας, 'Αναστάσιος Λόντος. Οί όροι­προτάσεις του ήσαν 9: ό διορισμός τοΰ διευθυντού τής 'Εθνικής Τυπογραφίας για ενα χρόνο­ ή καταβολή σε βά­

ρος του τών αναγκαίων εξόδων προς τύπωση τής εφημερίδας· ή καταβολή σε βάρος του τών μισθών τών αναγκαίων ανθρώπων τής εφημερίδας· ή σύνθεση τής ύλης τής έφημερί­

Μακεδόνικος καί Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 331

Ή Κυβέρνηση, έπειτα άπο την αναφορά του αύτη, σταθμίζοντας τις ωφέλειες που θα προέκυπταν για το εθνικό ταμείο εξέδωσε διαταγή, με την οποία διώριζε τον Γ. Μεσθενέα διευθυντή τής Εθνικής Τυπογρα­

φίας και τής εφημερίδας «Γενική Έφημερίς τής Ελλάδος» αντί του Γεωργίου Χρυσίδη. Ό τελευταίος ειδοποίησε σχετικά τή Βουλή «κατά χρέος», ή οποία αναφέρθηκε σχετικά στην 'Αντικυβερνητική Επι­

τροπή. Αυτή απέστειλε προς τή Βουλή έγγραφο, με το όποιο γνωστο­

ποιούσε σ' αυτήν δτι διορίζοντας «τον κύριο Μεσθενέα να παραλαβή τήν Εθνική ν Τυπογραφίαν» έξεπλήρωνε δικά της, κατά το πολίτευμα, καθήκοντα, πολύ περισσότερο μάλιστα γιατί άπό αυτόν τον διορισμό θα ώφελεΐτο τό εθνικό ταμείο* καί τής έπεσήμαινε ότι αυτή δεχόταν τήν παραμονή του Γ. Χρυσίδη, άρκεϊ «ή ό κύριος Χρυσίδης να άναδε­

χθή τας ιδίας συμφωνίας, ή ή Βουλή παράβλεψη τήν ώφέλειαν του εθνικού ταμείου». Τελικά, φαίνεται, ότι τό όλον ζήτημα διευθετήθηκε καί ό Γ. Χρυσίδης δεν αντικαταστάθηκε άπό τον Γ. Μεσθενέα. Τέλος καί με ρητή μνεία τής πατρίδος του Θεσσαλονίκης ό Γεώργιος Μεσθε­

νεύς μαρτυρεΐται κατά τον Φεβρουάριο 1829 επιστάτης στην Κάρπαθο τής επιτροπής του 'Εκτάκτου 'Επιτρόπου Νοτίων Κυκλάδων Μιχ. Σού­

τσου64.

δας «εις τον ανήκοντα καιρόν» άπό τον συντάκτη τής εφημερίδας, «εις τήν έπίκρισιν τής Κυβερνήσεως» καί ή πληρωμή άπό τον Μεσθενέα 500 γρόσια κάθε μήνα* ή υπόσχεση του για τακτική έκδοση των εφημερίδων «άνα δύο έκάστην εβδομάδα»· ή τύπωση έκ μέρους του καί δι' εξόδων του δσων προκηρύξεων καί λοιπών έγγραφων τής Κυβερνή­

σεως, «έκτος τοΰ αναγκαίου χαρτιού καί μελάνης» πού θα έδίδοντο άπό τήν Κυβέρνηση· ή προμήθεια άπό τήν Κυβέρνηση τοΰ αναλόγου καταλύματος «προς χρήσιν τής τυπο­

γραφίας καί τών αναγκαίων ανθρώπων αυτής»· ή Κυβέρνηση επωμιζόταν τό βάρος «ελ­

λειπόντων καί συνιστώντων τήν σύνθεσιν του τύπου, όπως ψηφία κλπ.», τα όποια ό Με­

σθενεύς θα προμηθευόταν άπό τήν Ευρώπη· καί τέλος εις λογαριασμόν του θα ήσαν όλα τα εισοδήματα τής τυπογραφίας άπό συνδρομές «καί άπό τα μέλλοντα τυπωθήναι βι­

βλία». 64. Βλ. Γ.Α.Κ., Κ 47, τμ. Β', φ. 15, δ.π., στή σημ. 63, τήν αναφορά προς τήν Κυβέρ­

νηση του Γεωρ. Μεσθενέως για τήν παραχώρηση σ' αυτόν τής διευθύνσεως τής Εθνικής Τυπογραφίας· το έγγραφο τοΰ Γ. Χρυσίδη προς τήν Βουλή στις 9 Νοεμβρίου 1827, με το όποιο γνωστοποιούσε «κατά χρέος» τον διορισμό τοΰ Γ. Μεσθενέως· το έγγραφο τής 'Αντικυβερνητικής 'Επιτροπής άρ. 821, έν Αίγίνη τή 15 Νοεμβρίου 1827 προς τήν Βουλή, Α.Ε.Π., τόμ. 4ος, τρίτη βουλευτική περίοδος, σελ. 340, αναφορά τοΰ Γ. Μεσθε­

νέως για τήν καταβολή 210 ταλλήρων έναντι 100 αντιτύπων τής εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά», Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. 78 καί 83 αντίστοιχα, 19 Νοεμβρίου 1827, σελ. 311 καί 10 Δεκεμβρίου 1827, σελ. 331, για τον διορισμό τοΰ Γ. Μεσθενέως ως διευθυντού τής 'Εθνικής Τυπογραφίας καί τις ενέργειες τοΰ Γ. Χρυσίδη προς ματαίωση της* καί άρ. φυλ. 13, έτους Δ', 13 Φεβρουαρίου 1829, σελ. 50, όπου μαρτυρεΐται έπιστά­

332 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

Δημήτριος Μεσθενεύς. Άπο τη Θεσσαλονίκη, διευθυντής της ιστο­

ρικής τυπογραφίας του Ελβετού Φιλέλληνα Ίω. Ίακ. Μάγερ, ή οποία μαρτυρεΐται ώς «ή καλύτερα και έντελεστέρα του Κομιτάτου, αφημένη δμως εις τον κύριον Μάγερ άπο μόνον τον κολ. Στανχόπ», ενώ μαρτυ­

ρεΐται ακόμη ότι ô ϊδιος ό Δημ. Μεσθενεύς κατέχει και πλέον καί μία άλλη «μερικήν και αυτήν ημπορεί ό ϊδιος να τήν μεταχειρισθή εις δ,τι και όπως θέλει»65. Ό Ίω. Ίακ. Μάγερ άπο κοινού με τον Δημ. Μεσθε­

νέα καί άλλους συνεργάτες τους υπήρξαν οί κύριοι συντελεστές τής εκδόσεως τής εφημερίδος του Μεσολογγίου «Ελληνικά Χρονικά». Στην εφημερίδα αυτή σ' ορισμένα φύλλα του 1824 υπάρχει ή ένδειξη στην 4η σελίδα της υποσελίδια «τυπ. Δημητρίου Μεσθενέως», ενώ σε άλλα του αυτού έτους ή ένδειξη «συντ. Ί . Ιάκωβος Μάγερ, τυπ. Δημη­

τρίου Μεσθενέως». Αυτή ή επισήμανση του Μάγερ ώς συντάκτη καί του Δημ. Μεσθενέως ώς τυπογράφου σημειώνεται πάντοτε στην 4η σε­

λίδα τής εφημερίδας καί υποσελίδια σε όλα τα φύλλα της του έ'τους 1825 καί δσων έξεδόθησαν κατά το 1826 με τήν προσθήκη τής τιμής του φύλλου καί τής εκδόσεως του «δις τής εβδομάδος». Έκ τούτου κατα­

φαίνεται ή αγαθή συνεργασία καί ό στενός σύνδεσμος του Ί . Ίακ. Μά­

γερ με τον Θεσσαλονικέα Δημ. Μεσθενέα. Ή προσφορά του τελευ­

ταίου, έκτος άπο τήν αποφασιστική συμβολή του στην έκδοση τής εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά», επεκτείνεται καί στην έκδοση άπο αυτόν σημαντικών γιά τήν ιστορία τής επαναστάσεως πολιτικών μελε­

τών. Έπί του προκειμένου επισημαίνουμε: τήν προαναγγελία με σχε­

τική «προκήρυξη» υπογραφομένη άπο τον ί'διο τον Δημ. Μεσθενέα γιά τήν έκδοση καί «ή ανακήρυξη» άπο τον ίδιο τής εκδόσεως, στις 24 Σε­

της στην Κάρπαθο. Βλ. καί Ν. Κασομούλη, δ.π., τόμ. 2ος, σελ. 194, 207, 242, όπου στη σημ. 2 κρίνεται λανθασμένα ότι «ίσως ό Γ. Μεσθενεύς είναι ό Σμυρναίος λόγιος Νικολαΐ­

δης» καί σελ. 282, δπου λανθασμένα μαρτυρεί ότι κατά τήν έξοδο τής ηρωικής φρουράς του Μεσολογγίου συγκαταριθμεΐτο καί ό Γεώργιος Μεσθενεύς, «όστις εως του Κότζικα το αμπέλι ήτον μαζί μου, αχώριστος», ένώ ό Γεώργιος Μεσθενεύς, δ.π., μαρτυρεΐται πολύ αργότερα σε ορισμένες δραστηριότητες. Προφανώς δεν επρόκειτο για τον Γεώργιο, άλλα για τον γαμβρό του Δημήτριο Μεσθενέα τον κύριο τυπογράφο των «Ελληνικών Χρονικών» καί αχώριστο σύντροφο του Μάγερ, με τον όποιο συναπέθανε. Βλ. καί Νικ. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 2ος, σελ. 546, καθώς καί τις δύο προηγούμενες σημειώσεις με αριθ. 62 καί 63.

65. Βλ. 'Ιστορικόν Άρχεϊον Άλεξ. Μαυροκορδάτου, τόμ. 5ος, τεΰχ. IV, σελ. 623, απόσπασμα αναφοράς τοϋ Ά . Μαυροκορδάτου προς το Έκτελεστικόν Σώμα άπο 9 'Ιου­

νίου 1824 εξ 'Ανατολικού, δπου, μεταξύ τών άλλων προτείνει να του δοθεί ή τυπογραφία του Στάνχοπ άπο τον Μάγερ για να εκδώσει μ' αυτήν άλλη εφημερίδα στο Μεσολόγγι ή να εκδίδει τήν εφημερίδα τής Κυβερνήσεως.

Μακεδόνικος καΐ Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 333

πτεμβρίου 1824 και στις 21 'Ιανουαρίου 1825 αντίστοιχα, του «Προσω­

ρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος, του έπιδιορθωθέντος και έπικυρω­

θέντος άπο την Β' Έθνικήν Συνέλευσιν εν "Αστρει», άπο τον Άναστ. Πολυζωΐδη, καθώς άπο τον ϊδιο Πολυζωΐδη και των Πολιτικών Συντα­

γμάτων της Μ. Βρεταννίας και των Η.Π.Α. μεταφρασμένων άπο αυτόν με «περιέργους σημειώσεις»66. Έκ της τυπογραφίας, όπως σημειώνεται, του Δημητρίου Μεσθενέως, πιθανότατα της ιδικής του «μερικής», εξε­

δόθη κατά τον Μάϊο 1824 και το πονημάτιο του Σμυρναίου λογίου Π. Νικολαΐδου με τίτλο «Ιστορική Κριτική σύνοψις των εν Κρήτη δια­

τρεξάντων άπο τής πτώσεως του πρώτου Διοικητού ταύτης ίππέως Ά­

φεντούλιεφ μέχρι τής σήμερον» (1821­1824)67, ένώ δημοσιεύεται στα «Ελληνικά Χρονικά» και ή ειδοποίηση για τήν έκδοση του αυτού Π. Νικολαΐδου του έργου του «Περιγραφή των εν Γαλατσ(ί)ω και Σκουλε­

νίω περίφημων μαχών, εν ή προστίθεται και εκείνη τής του Σάββα κα­

ταστροφής και του εν Βουκουρεστίω γεγονότος συγχρόνως φρικτού πο­

λέμου», με πολλές κριτικές παρατηρήσεις68. Ό Δημ. Μεσθενεύς δέν

66. Ό πλήρης τίτλος τής εκδόσεως του Προσωρινού Πολιτεύματος τής Ελλάδος, και τών μεταφράσεων, ή οποία έκδοση φυλάσσεται στην 'Εθνική Βιβλιοθήκη τής Ελλά­

δος (Αθήνα) υπό στοιχεία (Γ.Δ.), Νομ. 2213, είναι: Προσωρινον Πολίτευμα τής Ελλά­

δος καί Σχέδιον 'Οργανισμού τών επαρχιών αυτής, αμφότερα επιδιορθωμένα και επικυρω­

μένα υπό τής Δευτέρας 'Εθνικής Νομοθετικής τών 'Ελλήνων Συνελεύσεως εν "Αστρει, οϊς έπονται το Πολιτικον Σύνταγμα τής Βρεττανίας και το τών 'Ηνωμένων 'Επικρατειών τής 'Αμερικής μετά τής Διατυπώσεως του Συνεδρίου αυτών εξ 'Αγγλικών και Γαλλικών συγγραμμάτων, μεταφρασθέντα υπό Ά. Πολυζωΐδου, Έξεδόθησαν νυν πρώτον τύποις και άναλώμασι Δ. Μεσθενέως προς χρήσιν κοινήν και ώφέλειαν τών 'Ελλήνων, εν Με­

σολογγίω 1824 και σε άλλη σελίδα ό Ά. Πολυζωΐδης «άνέθηκεν Αλεξάνδρα» Μαυροκορ­

δάτο) άνδρί άρίστω άναδειχθέντι και τα μέγιστα έπ' άγαθώ τής Ελλάδος έν τω παρόντι αυτής ίερώ άγώνι συντελέσαντι τας περιεχόμενος έν τή βίβλω τήδε μεταφράσεις προς ενδειξιν σεβασμού και φιλίας». Ό ίδιος ό Ά. Πολυζωΐδης γράφει και τον πρόλογον τής εκδόσεως με τήν επισήμανση «εγραφον έν Μεσολογγίφ τήν 26 'Οκτωβρίου 1824».

67. Βλ. Σπύρου Δ. Δουκάτου, «Ή '"Ιστορική Κριτική Σύνοψις, κλπ." του Π. Νικολαΐ­

δου, του Σμυρναίου», στον Δ' τόμο τών πεπραγμένων του Β' Διεθνούς Κρητολογικοΰ Συνεδρίου, 'Αθήναι 1969, σσ. 290­298 και σε ξεχωριστό ανάτυπο. Για άλλες εκδόσεις άπο τον Δημ. Μεσθενέα βλ. και Ίωάν. Κ. Μαζαράκη Αίνιάν, «Τα Ελληνικά Τυπογρα­

φεία τοΰ αγώνος (1821­1827)», στο 'Αφιέρωμα στο Εικοσιένα, στή Νέα 'Εστία, Χριστού­

γεννα 1970, σσ. 266­288 καί για το τυπογραφείο τοΰ Μεσολογγίου σσ. 273­275 καί για τον ελληνικό τύπο βλ. Ρωξάνης Δ. 'Αργυροπούλου, στή Νέα 'Εστία, ό.π., «Ό Ελληνι­

κός τύπος στον αγώνα τοΰ 1821», σσ. 294­305 καί για τα Ελληνικά Χρονικά, σσ. 296­

297. Βλ. καί Αικατερίνη Κουμαριανοϋ, Ό τύπος στον αγώνα (1821­1827), 'Αθήνα 1971, σσ. μα'­ν' για τα Ελληνικά Χρονικά.

68. Ό Νικ. Κασομούλης, δ.π., τόμ. 2ος, σελ. 282, μαρτυρεί ότι ανάμεσα στους φονευ­

θέντες κατά τήν έξοδο συγκαταριθμοΰντο καί ό (Ίω.) Μάγερ συντάκτης τών (Έλλ.) Χρονικών καί ό Μεσθενεύς Γ. «όστις εως τού Κότζικα το αμπέλι ήτον μαζί μου, άχώρι­

334 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

επέζησε της εξόδου, άλλα, φαίνεται ότι, συντροφεύοντας τον Μάγερ, έπεσαν και οί δύο κατά τη διάρκεια της, γι' αυτό και έκτοτε ουδεμία μνεία του ονόματος του δεν σημειώσαμε κατά την ερευνά μας69.

Παναγιώτης Ναούμ. 'Από την Έδεσσα (Βοδενά). Στην επαναστατη­

μένη Ελλάδα μαρτυρείται τον 'Ιούλιο 1822 και στο Μεσολόγγι τον Σε­

πτέμβριο της ίδιας χρονιάς. 'Ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα κατά την Γ ' στην 'Επίδαυρο και «κατ' επανάληψιν» στην Ερμιόνη και στην Τροιζήνα 'Εθνική Συνέλευση. 'Υπέγραψε το πρακτικό της προκαταρ­

κτικής στην Ερμιόνη συνεδριάσεως, στις 18 'Ιανουαρίου 1827, τα επό­

μενα πρακτικά τής 'Εθνοσυνελεύσεως και τήν αναφορά της προς τον άγγλο πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη Στράτφορδ Κάνιγκ στις 18 Φεβρουαρίου 1827 για συνδρομή του στον αγώνα. Υπέγραψε, επίσης, με άλλους πληρεξουσίους, κοντά στα άλλα, τήν αναφορά τής 'Εθνοσυν­

ελεύσεως, με τήν οποία καθιστούσε στον Ίω. Καποδίστρια γνωστή τήν εκλογή του ως Κυβερνήτη· τα ψηφίσματα της, πού αφορούσαν στή διά­

ταξη τής Ελληνικής 'Επικρατείας, στην εκλογή του Ίω. Καποδίστρια ώς Κυβερνήτη τής χώρας, στην εκλογή του Κόχραν και Τσούρτς ώς

στος». Προφανώς ό Κασομούλης σαφέστατα λανθάνει, διότι δ Γ. Μεσθενεύς συναντάται και μετά τήν έξοδο σε διάφορες δραστηριότητες του. 'Ασφαλώς φρονούμε ότι πρόκειται περί τοΰ Δημ. Μεσθενέως. Για τον Δημ. Μεσθενέ(α) Θεσσαλονικεα υπάρχει και μαρτυ­

ρία ότι υπέβαλε αναφορά στή Διοίκηση τοΰ αγώνα προς το Βουλευτικό Σώμα διαμαρτυ­

ρόμενος για «το γύμνωμα» πού τοΰ έγινε «καθ' όδον προς Τριπολιτσά» κατά τον Σεπτέμ­

βριο 1823, ζητώντας τήν επιστροφή τών πραγμάτων, πού τοΰ άρπαξαν. Το Βουλευτικον μάλιστα προς το Έκτελεστικόν Σώμα, υποβάλλοντας τήν αναφορά επισημαίνει ότι «εί­

ναι έντροπή να πάσχωσι τοιαύτα άνθρωποι ερχόμενοι προς δούλευσιν τής Πατρίδος». Βλ. Α.Ε.Π., τόμ. 2ος, β' βουλευτική περίοδος, δ.π., σελ. 158, συνεδρίαση 18 Σεπτεμβρίου 1823. Για τον Δημ. Μεσθενέα βλ. έφημ. Ελληνικά Χρονικά, άρ. φύλ. 39, 11 Μαΐου 1824, σελ. 4, άρ. 41, 21 Μαΐου 1824, σελ. 4, άρ. 42, 24 Μαΐου 1824, σελ. 4, άρ. 43, 28 Μαΐου 1824, άρ. φύλ. 44, 31 Μαΐου 1824, άρ. 45, 4 Ίο,υνίου 1824, άρ. 58, 16 'Ιουλίου 1824, πάντοτε σελ. 4, άρ. φύλ. 78, 24 Σεπτεμβρίου 1824, ή προκήρυξις τής εκδόσεως, σελ. 4 και άρ. φύλ. 6, 2ου έτους, 21 'Ιανουαρίου 1825, σσ. 3­4, ή «άνακήρυξις» τής εκδόσεως του Προσωρινού Πολιτεύματος και τών άλλων άπό τον Δ. Μεσθενέα, άρ. 1, δευτέρου έτους, 3 'Ιανουαρίου 1825 κ.έ., σ' όλα τα φύλλα τών ετών 1825 και όσων εκδόθηκαν κατά το 1826, πάντοτε σελ. 4. Βλ., επίσης, τις παραπάνω σημειώσεις με αριθ. 62, 63, 64, 65, 66 και 67.

69. Βλ. Α.Ε.Π., Αί Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 1ος, δ.π., σημ. 11, σσ. 278, 279, 280, 282, 284 κ.έ., 315, 329 κ.έ., 453, 575­576, 585­587, 583­584, τόμ. 2ος, Δ' έν "Αργεί, δ.π., σσ. 79, 90, 150, 175, 178­179 κ.έ., 637­638, 641­643, ή αναφορά για να συμπεριληφθούν στα όρια τής 'Ελευθέρας Ελλάδος και 510­513, 591­592, 609­611, 'Ιστορικόν Άρχεϊον Άλεξ. Μαυροκορδάτου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 5ος, τεΰχ. Π, σσ. 171 και 236, Γ.Α.Κ., Γενική Γραμ­

ματεία, φάκ. 250, ύποφάκ. 21­24 Αυγούστου 1830 και στο Παράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 10 Άνδ. Μάμουκα, δ.π., σημ. 11, τόμ. 6ος, σσ. 13, 15, 26, 71, 86­90 και 141, τόμ. 8ος, σσ. 13­14, 97­98, τόμ. 9ος, σσ. 121­127, 128­153 και τόμ. 11ος, σσ. 867­870.

Μακεδόνικος και Θρακικός 'Ελληνισμός κατά το 1821 335

αρχηγών αντίστοιχα τών κατά θάλασσα και κατά ξηρά ελληνικών επα­

ναστατικών δυνάμεων, στον καθορισμό του Ναυπλίου ώς καθέδρας της Κυβερνήσεως, και άλλα, καθώς και το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλά­

δος. Ό Παναγιώτης Ναούμ χρημάτισε, επίσης, πληρεξούσιος της Έ ­

δεσσας στην Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέλευση υπογράφοντας τα πρα­

κτικά, τα ψηφίσματα της και την αναφορά προς την 'Εθνοσυνέλευση «της έπί τών εθνικών λογαριασμών λογιστικής επιτροπής», της οποίας υπήρξε μέλος. Μαζί με τους άλλους 4 πληρεξουσίους τών 5 επαρχιών τής Μακεδονίας υπέγραψε ό Παν. Ναούμ αναφορά τους, με την οποία, εξ ονόματος τών συμπατριωτών τους, ζητούσαν να συμπεριληφθούν στο υπ' άρ. Ε' γενικό περί αποζημιώσεως ψήφισμα* αναφορά τους προς τήν Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέλευση, με τήν οποία προέβαλαν το αίτημα να συμπεριληφθούν οί επαρχίες τους στα όρια τής 'Ελευθέρας 'Ελλάδος· και αναφορά τους προς τον Κυβερνήτη, με τήν οποία ζητούσαν τήν παραχώρηση γής για να κατοικήσουν.

'Ιωάννης 'Ολύμπιος, Λιτοχωρίτης. Νεαρός γιατρός άπο το Λιτό­

χωρο. Μαρτυρεΐται στον κατάλογο τών γενικών αξιωματικών τών 10 'Ολυμπίων έκατονταρχιών (τοΰ 'Ολυμπίου Σώματος) στο όποιο φαίνε­

ται ότι έντάχτηκε στις 24 'Ιουνίου 1828. Ώς γιατρός τοΰ σώματος το παρηκολούθησε κατά τή συμμετοχή του στην εκστρατεία τοΰ Δημ. 'Υ­

ψηλάντη στην 'Ανατολική Ελλάδα, προσφέροντας προφανώς τις επι­

στημονικές του γνώσεις70. Δ. Παυλίδης. 'Από τή Σιάτιστα, δάσκαλος τής εκεί ελληνικής σχο­

λής. Μαρτυρεΐται στο Μεσολόγγι, στενά συνδεδεμένος με τον Ίω. Ίάκ. Μάγερ και τους συνεργάτες του. Μαρτυρεΐται ότι πραγματοποιούσε με­

ταφράσεις για λογαριασμό τοΰ Μάγερ και προφανώς κοντά του ανέ­

πτυσσε και άλλες δραστηριότητες71. Γρηγόριος Πέρβαλης ή Πέρβελης. 'Από τις Σέρρες. Πρωταρχικά

πήρε μέρος στην επανάσταση στή Βλαχία υπό τον Νικ. 'Υψηλάντη, μετά δε τήν αποτυχία της κατέβηκε στην Ελλάδα και συνέχισε τους αγώνες του. 'Υπέγραψε «εις ελλειψιν Γραμματέως» έ'γγραφο τοΰ Θεοδ. Νέγρη, άρχιγραμματέα τής 'Επικρατείας, Μινίστρου τών 'Εξωτερικών 'Υποθέσεων και προέδρου τοΰ συμβουλίου τών Μινίστρων, στις 2 Φε­

βρουαρίου 1822 στην Κόρινθο. Μαρτυρεΐται, ακολούθως, γραμματέας

70. Βλ. Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. 25Α, ύποφάκ. 10­11 Δεκεμβρίου 1828, Κατάλογον των 10 'Ολυμπίων έκατονταρχιών καί στο Παράρτημα, εγγρ. με αριθ. 7.

71. Βλ. Νικ. Κασομούλη, δ.π., σημ. 11, τόμ. 1ος, σελ. 426. Βλ. καί Ίωαν. Κ. Μαζα­

ράκη Αίνιάν, δ.π., σημ. 67, σελ. 273.

336 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

του 'Υπουργείου τών Ναυτικών κατά τη δεύτερη βουλευτική περίοδο, 1823­1824, και γραμματέας του Βουλευτικού Σώματος κατά την τρίτη βουλευτική περίοδο, 1824­1826. Χρημάτισε έπαρχος τοϋ Κρανιδίου κατά τον Μάϊο 1825 και άπο το Κρανίδι αλληλογράφησε στις 25 Μαΐου 1825 με τον Γεώρ. Κουντουριώτη, πρόεδρο, τότε, του Εκτελεστικού Σώματος και αργότερα, στις 30 Μαΐου 1825 άπο το Ναύπλιο καταδεικνύ­

οντας τις σχέσεις μαζί του. Χαρακτηριζόταν, μάλιστα, ώς «γραμματο­

κομιστής» τών Κουντουριωταίων προς διάφορους πολιτικούς ή στρατι­

ωτικούς παράγοντες, ενώ, εξάλλου, στενές ήσαν οί σχέσεις του και με τον Άλέξ. Μαυροκορδάτο. Στα Καποδιστριακα χρόνια πήρε μέρος στην εκστρατεία τοΰ Δημ. 'Υψηλάντη στην 'Ανατολική Στερεά και μαρτυρεΐται, κατά τον Σεπτέμβριο 1829 να υπογράφει έγγραφα ώς γραμ­

ματέας «εν απουσία προσωρινού Διοικητού Λειβαδιάς» άπο τή Ράχοβα. Τέλος, κατά τον 'Ιούλιο 1830, μαρτυρεΐται διωρισμένος «Διοικητής Λι­

δωρικίου, Νέων Πατρών και Ζητουνίου»72. 'Αναστάσιος Πολυζωΐδης. 'Από το Μελένικο τής Μακεδονίας.

Προικισμένος με εξαίρετη παιδεία και πολλά άλλα προσόντα κατήλθε στην επαναστατημένη Ελλάδα συνοδεύοντας, μαζί με άλλους και με τον Γεώρ. Πραΐδη, τον Άλέξ. Μαυροκορδάτο, διακόπτοντας τις σπου­

δές του τών ιατρικών επιστημών, κατά δική του ομολογία σε γράμμα του προς τον Γεώρ. Κουντουριώτη στις 24 'Οκτωβρίου 1826, για να αγωνιστεί στον κοινό τών Ελλήνων αγώνα73. Υπήρξε, δπως και ό Γ. Πραΐδης, έ'μπιστος και άφωσιωμένος φίλος και οπαδός τοΰ Άλεξ. Μαυροκορδάτου καθώς και τοΰ Γεωρ. Κουντουριώτη προσφέροντας σ' αυτούς πολύτιμες υπηρεσίες και έκδουλεύσεις. Αποτελούσε μαζί με τον Γ. Πραΐδη μέλος τοΰ στενοΰ επιτελείου τοΰ Άλεξ. Μαυροκορδάτου κατά τήν εκστρατεία του στή Δυτική Στερεά και κατά τή μάχη στο Πέτα, στις 4 'Ιουλίου 1822. Ό Άλέξ. Μαυροκορδάτος έτρεφε προς αυ­

τόν, όπως και στον Γ. Πραΐδη, απεριόριστη εμπιστοσύνη και χαρακτη­

72. Βλ. Α.Ε.Π., τόμ. 1ος, α' βουλευτική περίοδος, δ.π., σελ. 395, τόμ. 2ος, β' βουλευ­

τική περίοδος, σελ. 256, τόμ. 4ος, τρίτη βουλευτική περίοδος, σσ. 42, 171 και τόμ. 5ος, σελ. 172. Αρχεία Λαζάρου και Γεωργίου Κουντουριώτου, τόμ. 6ος, σσ. 297, 304, τόμ. 7ος, σσ. 13, 14 ύποσ. 4, 155­156, 272­273, τόμ. 9ος, σσ. 119, 485, Γ.Α.Κ., Γενική Γραμμα­

τεία, φάκ. 219, ύποφάκ. 13­15 Σεπτεμβρίου 1829, δύο έγγραφα τοΰ Γρηγόρη Κ. Πέρ­

β(αλη), Ράχοβα 13 και 15 Σεπτεμβρίου 1829, προς τον Κυβερνήτη για τή μάχη στην Πέτρα τής Βοιωτίας, Γενική Έφημερίς τής Ελλάδος, άρ. φύλ. 59, έτους Ε', 26 'Ιουλίου 1830, σελ. 237, Γεωργ. Γαζή, δ.π., σημ. 11, σελ. 43.

73. Βλ. 'Αρχεία Λ. και Γ. Κουντουριώτου, δ.π., τόμ. 7ος, σελ. 318, όπου ομολογεί δτι ασχολήθηκε επί τετραετία στή σπουδή τής ιατρικής, διέκοψε αυτήν για να αγωνιστεί και ζητεί να συνεχίσει τις σπουδές του και καταβολή εξόδων.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 337

ριστικο τεκμήριο, επί του προκειμένου, είναι ô καθορισμός των δύο αυτών άφωσιωμένων σ' αυτόν οπαδών του και του Ίω. Παπαδάκη από το Ρέθυμνο ως εκπροσώπων του, κατά την απουσία του άπο το Μεσο­

λόγγι, για να ενεργούν εξ ονόματος του. Σε σχετική επιστολή του προς αυτούς καθόριζε ότι, κατά τήν απουσία του στην Πελοπόννησο, «όχι μόνον έχετε το ελεύθερον να ανοίγετε δλα τα προς έμέ γράμματα, άλλ' αν είναι χρεία και ταχείας άποκρίσεως θέλετε τήν κάμνει εκ μέρους μου προσθέτοντας ότι διωρίσθητε εις τούτο παρ' εμού»74 αρκεί να τον πλη­

ροφορούσαν σχετικά. Με τή συγκατάνευση τοΰ Άλεξ. Μαυροκορδάτου συναπήλθε στο Λονδίνο με τα μέλη της επιτροπής τοΰ ελληνικού εκεί δανείου, Άνδ. Λουριώτη και Ίω. 'Ορλάνδο, τών οποίων πολλές φορές τηρούσε τήν αλληλογραφία τους με τή Διοίκηση τοΰ αγώνα κατά τον Φεβρουάριο­Μάρτιο 182475. Κατά τον 'Απρίλη 1824 στάλθηκε άπο τους Λουριώτη­Όρλάνδο στή Διοίκηση για να μεταφέρει μέρος τοΰ δανείου, το όποιο είχε συνομολογηθεί και να τους αναγγείλει και «στοματικώς όσα αφορούν ανέλπιστα το δάνειον», καθώς και άλλα ενδιαφέροντα76. Άπο το Λονδίνο ξεκινώντας έ'φτασε με το πλοίο Florida στις 11/23 'Απριλίου 1824 στή Ζάκυνθο και άπο αυτήν αναχώρησε για το Ναύ­

πλιο, όπου ή Διοίκηση, στις 13/25 'Απριλίου 182477. Λίγες μέρες αργό­

τερα μετά τήν άφιξη του στην έ'δρα της Διοικήσεως, και συγκεκριμένα στις 21 'Απριλίου / 2 Μαΐου 1824, παρουσιάστηκε στή συνεδρίαση τοΰ Βουλευτικού Σώματος και σε λόγο του προς τα μέλη του αναφέρθηκε στην αίσία διαπραγμάτευση τοΰ δανείου στο Λονδίνο απαριθμώντας τις δυσκολίες και τα εμπόδια πού συναντήθηκαν και επισημαίνοντας τήν πολιτική τών Ευρωπαϊκών Δυνάμεων ώς προς τους Έλληνες και τήν 'Ανεξαρτησία τους78. Κατά τον Δεκέμβριο 1824 ό Πολυζωΐδης συναντά­

74. Βλ. 'Ιστορικόν Άρχεΐον Άλεξ. Μαυροκορδάτου, δ.π., σημ. 11, τόμ. 5ος, τεΰχ. II, σελ. 311­312.

75. Ό ϊδιος σε γράμμα του προς τον Γεώρ. Κουντουριώτη ομολογεί ότι μεταβαίνον­

τας στην Ευρώπη για τή συνέχιση τών σπουδών του «οί κύριοι 'Ορλάνδος και Λουριώ­

της, με τους οποίους εΐχον τήν τιμήν να συνταξιδεύσω μέχρι Λονδίνου, έχοντες χρείαν μεγάλην ενός γραμματέως και συμβοηθοϋ με έπαρεκάλεσαν να μείνω κοντά των» και δτι «εμεινεν άμισθί». Βλ. 'Αρχεία Λ. και Γ. Κουντουριώτου, τόμ. 2ος, σσ. 478­479.

76. Βλ. 'Αρχεία Λ. και Γ. Κουντουριώτου, δ.π., τόμ. 2ος, σσ. 147 και 152 και δ.π., τή σημ. 75.

77. Βλ. 'Ιστορικόν Άρχεΐον Άλεξ. Μαυροκορδάτου, τόμ. 5ος, τεύχος IV, (1971), σσ. 344­345 και 364­365· και III, σ. 329­330.

78. Βλ. έφημ. 'Ελληνικά Χρονικά, άρ. φύλ. 71, 30 Αυγούστου 1824, σσ. 3­4, Επιτομή του λόγου τοΰ έκφωνηθέντος παρά τοΰ Κου Ά. Πολυζωΐδου ενώπιον τοΰ Βουλευτικού Σώματος τή 21 'Απριλίου 1824 καί συνέχεια στα φύλ. 72, 3 Σεπτεμβρίου 1824, και 73, 6 Σεπτεμβρίου 1824, σσ. 3­4.

22

338 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

ται στο Μεσολόγγι, όπου στις 23 του μηνός ή συνέλευση της Δ. Ελλά­

δος «τιμώσα τους ενάρετους πατριώτας και τους κατ' εξοχήν υπέρ του μέρους αυτής αγωνιζόμενους» τον ανακήρυξε «πολίτην τής Δυτικής Ελλάδος», για τήν πολιτογράφηση του δε αυτή ό Άλέξ. Μαυροκορδά­

τος ώμολόγησε «χάριτας» στη συνέλευση79. Στο Μεσολόγγι ευρισκόμε­

νος, κατά τα τέλη του 1824, σχετίστηκε με τον Ίω. Ίακ. Μάγερ και μάλιστα με τον τυπογράφο Δημ. Μεσθενέα, «τύποις και άναλώμασι» του οποίου εκδόθηκε στις αρχές του 1825 το Προσωρινόν Πολίτευμα τής Ελλάδος και μαζί μεταφράσεις των Πολιτικών Συνταγμάτων τής Βρε­

ταννίας και των Ηνωμένων Επικρατειών τής 'Αμερικής, έ'ργου έξ ολο­

κλήρου του Άναστ. Πολυζωΐδου, το όποιο και «άνέθηκεν Άλεξάνδρω Μαυροκορδάτο)»80. Κατά τον 'Οκτώβριο 1825 αποφασίστηκε να σταλεί στή Μάλτα «δια έ'ξοδον στρατιωτών» από το νησί, συνοδευόμενος άπο έ'να υπαξιωματικό του τακτικού σώματος «εις έξέτασιν τών στρατολο­

γουμένων». Ή Διοίκηση μάλιστα του αγώνα απέστειλε στην επιτροπή στή Μάλτα έ'γγραφο μέ το όποιο τής γνωστοποιούσε αυτή τήν απο­

στολή και τής συνιστούσε «να τον συντρέξει όσον δύναται εις τήν εκτέ­

λεσιν τής υποθέσεως, τήν οποίαν ή Διοίκησις τον έπεφόρτισε»· έ'να δεύ­

τερο έ'γγραφο απέστειλε προς τον 'Ιωάννη Ίατρόν στή Μάλτα γνωστο­

ποιώντας του ότι ό Άν. Πολυζωΐδης «έ'ρχεται δια πρώτην φοράν εις Μάλταν» και τον καλούσε «να τον διευκολύνει σ' ό,τι λάβει χρείαν» για τήν εκτέλεση τής αποστολής του «προς μεγίστην ώφέλειαν τής πατρί­

δος»· τέλος μέ τρίτο έ'γγραφο της ή Διοίκηση του αγώνα «προς τήν εν Λονδίνω έπιτροπήν» τής γνωστοποιούσε, επίσης, τήν αποστολή του Άν. Πολυζωΐδου στή Μάλτα «έφωδιασμένου μέ τας αναγκαίας συστά­

σεις δια να ένεργήση εκεί τήν στρατολογίαν ως τριών χιλιάδων Μαλτέ­

ζων ή πάροικων». Πράγματι ό Άν. Πολυζωΐδης έφτασε στή Μάλτα κατά το Νοέμβριο 1825, όμως δεν πέτυχε στην αποστολή του γιατί, κατά μαρτυρία τής εποχής, «άρεσταρίσθη εις το λαζαρέτο άπο τήν εδώ (σσ. τή Μάλτα) τοπική ν διοίκησιν διάφοροι εδώ μου είπαν ότι του αρε­

στού αιτία ότι δέν έφερε άρκετήν μυστικότητα και φρόνησιν δια τήν ύπόθεσιν, πού εστάλη εδώ»81. Αργότερα χρημάτισε πληρεξούσιος στην

79. Βλ. έφημ. 'Ελληνικά Χρονικά, άρ. 106, 31 Δεκεμβρίου 1824, σελ. 2, Ή επί της έν Άνατολικω συνελεύσεως τη 23 Δεκεμβρίου 1824, ό πρόεδρος τής Συνελεύσεως Γ. Τσόγ­

γας, ό Γραμμ. Κωνσταντίνος Πολύχρονης. Βλ. και 'Ιστορικόν άρχεϊον Άλεξ. Μαυρο­

κορδάτου, τόμ. 5ος, τεΰχ. IV, σελ. 1102­1103. 80. Βλ., δ.π., στή σημ. μέ αριθ. 66. 81. Βλ. σε ό,τι άφορα στην αποστολή του Άν. Πολυζωΐδου στή Μάλτα Γ.Α.Κ., Έκ­

τελεστικόν, φάκ. 126, 3­5 'Οκτωβρίου 1825, το έγγραφο «προς τήν έν Μάλτα έπιτροπήν»,

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 339

Γ' στην Τροιζήνα Εθνοσυνέλευση υπογράφοντας τα πρακτικά, τις αποφάσεις και τα ψηφίσματα της, δπως αυτά, πού αφορούσαν στην εκλογή του Ίω. Καποδίστρια ώς Κυβερνήτη, του Κόχραν και του Τσούρτς ώς αρχηγών αντίστοιχα των κατά θάλασσαν και ξηραν ελλη­

νικών επαναστατικών δυνάμεων και του Ναυπλίου ώς καθέδρας της Κυ­

βερνήσεως. Στή διάρκεια τών εργασιών της εγκρίθηκε ομόφωνα άπο τους πληρεξουσίους της Εθνοσυνελεύσεως μέλος της 12μελους επιτρο­

πής, ή οποία είχε ώς εντολή «τήν έπιδιόρθωσιν του Νόμου της Επιδαύ­

ρου», για τήν οποία όμως στην αρχή εξέφρασε επιφυλάξεις κρίνοντας ότι επιβαλλόταν φρόνηση και ειλικρίνεια για τή σύνταξη συνταγματι­

κού χάρτη πολυχρόνιας διαρκείας. 'Υπήρξε μέλος, επίσης, της 5μελοϋς επιτροπής για τή σύνταξη προσκλητηρίου εγγράφου προς τον Ίω. Κα­

ποδίστρια για να κατέλθη στην Ελλάδα «όσον τάχος». Έξ άλλου, τε­

λικά, μετά τήν άρση τών επιφυλάξεων του για τήν επιδιόρθωση του Νόμου τής 'Επιδαύρου, μαζί με τους Ίω. Κωλέττη, Σπυρ. Τρικούπη και Νικ. Σπηλιάδη πήρε μέρος στην αναθεώρηση «θεμελιωδών νόμων του Έθνους» και με κοινή τους αναφορά καί οί 4 πληρεξούσιοι στην Γ' Εθνοσυνέλευση, 29 'Απριλίου 1827, υπέβαλαν τήν εργασία τους επι­

σημαίνοντας ότι το νέο σύνταγμα ήταν «τελειότερον του προλαβόντος προσωρινού πολιτεύματος», το όποιο καί ώς «Πολιτικον Σύνταγμα τής Ελλάδος» υπέγραψε μαζί με τους άλλους πληρεξουσίους. Μετά τήν Ε ­

θνοσυνέλευση στην Τροιζήνα άνεχώρησε στην Ευρώπη για συνέχιση τών σπουδών του καί εκεί, κατά τή δική του μαρτυρία, «ήγωνίζετο δια τα συμφέροντα τοΰ Μαυροκορδάτου». 'Επέστρεψε στην Ελλάδα καί στα 1830 ζήτησε από τον Ίω. Καποδίστρια ύπούργημα για να προσφέ­

ρει τις υπηρεσίες του. Κατά τον Σεπτέμβριο 1830 διορίστηκε πρόεδρος «τοΰ κατά τήν Σύραν καί Μύκονον δικαστηρίου τών πρωτοκλήτων», αποποιήθηκε όμως τον διορισμό αυτόν με περιφρόνηση διαμαρτυρόμε­

νος ότι ήταν άξιος υψηλότερου αξιώματος. Σε συνέχεια με τό επιχεί­

ρημα ότι εμποδίστηκε άπό τή Διοίκηση του Ναυπλίου να εκδώσει εφη­

μερίδα, όπως ό ίδιος διακήρυξε στις 19 Δεκεμβρίου 1830, άνεχώρησε

περ. Γ', Έκτ. Σ., άρ. 12938, 3 'Οκτωβρίου 1825 Ν., ό Άντιπρ., ό Γεν. Γραμμ.· το έγγραφο «προς τον Κύριον Ίωάννην Ίατρόν», περ. Γ', Έκτ. Σ., άρ. 12935, εν Ναυπλίφ τη 3 'Οκτωβρίου 1825, ό 'Αντιπρόεδρος, ό Γεν. Γραμ.· καί το έγγραφο «προς τήν*εν Λονδίνω έπιτροπήν», Ναύπλιον τη 3 'Οκτωβρίου 1825, ό 'Αντιπρόεδρος. Βλ., επίσης, 'Αρχεία Λ. καί Γ. Κουντουριώτου, τόμ. 5ος, σελ. 259, γράμμα τοΰ Σπ. Τρικούπη προς τον Γεώργιο Κουντουριώτη, εν Ναυπλίφ 28 Σεπτεμβρίου 1825 καί σσ. 370­371. Γράμμα άπο τή Μάλτα τη 2/14 Νοεμβρίου 1825 του Ίω. Πρασακάκη προς τον Γεώρ. Κουντουριώτη για τήν αποτυχία τής αποστολής Πολυζωΐδου στή Μάλτα.

340 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

στην Ύδρα, προσχώρησε ενεργά καΐ δραστήρια στην άντικαποδιστρι­

ακή μερίδα εκδίδοντας την εφημερίδα «Απόλλων», καταφερόμενος σφοδρότατα κατά του Ίω. Καποδίστρια και της πολιτικής του αναδει­

χθείς ενα άπο τα κυριώτερα καί βασικότερα στελέχη τής άντικαποδι­

στριακής αντιπολιτεύσεως. 'Αργότερα έπί τής 'Αντιβασιλείας του Ό ­

θωνα θα αναδειχθεί ό ιστορικός «θεμιστοπόλος» τής Δικαιοσύνης κατά τη δίκη των Θ. Κολοκοτρώνη­Πλαπούτα82.

Γεώργιος Πραΐδης. Κατά μία μαρτυρία καταγόταν από τη Θράκη· κατ' άλλη γεννήθηκε στή «Μουδανιά» τής Βιθυνίας, άπο Μακεδόνα πα­

τέρα καί Βιθυνή μητέρα83. Πραγματοποίησε σπουδές στην Πίζα και στο Παρίσι καί στην επαναστατημένη Ελλάδα κατέβηκε τον 'Ιούλιο 1821 συνοδεύοντας μαζί με άλλους τον Άλέξ. Μαυροκορδάτο, του οποίου έ'κτοτε και καθ' δλη τη διάρκεια του αγώνα κατέστη επιστήθιος καί έμπιστος φίλος καί άφωσιωμένος οπαδός. Προικισμένος με παιδεία καί εξαίρετα πολιτικά προσόντα κατέστη μαζί με τον Άλέξ. Μαυροκορ­

δάτο ένας άπο τους κυριώτερους καί βασικότερους συντελεστές τής ορ­

γανώσεως καί λειτουργίας τής Γερουσίας τής Δυτικής Χέρσου Ελλά­

δας ως 'Ανωτάτης τής περιοχής Διοικητικής 'Αρχής ως Γερουσιαστής καί πάντοτε κατά τις εμπνεύσεις του Άλεξ. Μαυροκορδάτου. Πήρε μέ­

ρος στή γενική συνέλευση του Μεσολογγίου γνωστοποιώντας με διακή­

82. Βλ. τις παραπάνω σημειώσεις με αριθ. 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80 καί 81. Βλ., επίσης, 'Αρχεία Λ. καί Γ. Κουντουριώτου, τόμ. 1ος, σσ. 141, 196, 199, 201, 213, 219, 232, τόμ. 2ος, σσ. 72, 80, 98, 129, 144, 152, 223­224, 330, 478, 479, τόμ. 5ος, σσ. 259, 370­371, τόμ. 7ος, σσ. 189, 318. Α.Ε.Π., τόμ. 2ος, β' βουλευτική περίοδος, σελ. 271, Αί Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 1ος, σσ. 423, 436, 448, 455, 466 σημ. α, 520, 538, 575, 578, 584 για εκλογή του Κόχραν, 587 για εκλογή Καποδίστρια, 588 για εκλογή Τσούρτς, 590, 592, 594, 606, 608, 610, 612 καί 664 για το Πολιτικό Σύνταγμα, Γ.Α.Κ., Έκτελεστικόν, φάκ. 126, 3­5 'Οκτωβρίου 1825, 'Ιστορικόν Αρχεΐον Άλεξ. Μαυροκορδάτου, τόμ. 5ος, τεΰχ. III, σελ. 563, τεΰχ. IV, σσ. 176­177, 339­340, 344­345, 364­365, 1102­1103, Γενική Έφημε­

ρίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 78, Ε' έτους, 27 Σεπτεμβρίου 1830, σελ. 366, άρ. φύλ. 62­63, 19 Αυγούστου 1831, σελ. 387, 'Ελληνικά Χρονικά, άρ. φύλ. 71, 30 Αυγούστου 1824, σσ. 3­4, άρ. φύλ. 72, 3 Σεπτεμβρίου 1824, άρ. φύλ. 73, 6 Σεπτεμβρίου 1824, σσ. 3­4, άρ. 78, 24 Σεπτεμβρίου 1824, άρ. φύλ. 106, 31 Δεκεμβρίου 1824, σελ. 2, άρ. 6, 2ου έ'τους, 21 'Ιανου­

αρίου 1825, Γεωργίου Γαζή, δ.π., σελ. 16, Νικ. Δραγούμη, δ.π., σελ. 4, Finlay, δ.π., τόμ. 2ος, σσ. 231­232, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., τόμ. 7ος, σελ. 158, τόμ. 8ος, σσ. 17, 13­134, Ν. Σπηλιάδου, δ.π., τόμ. 2ος, σελ. 57, τόμ. 4ος, μέρος α', σσ. 197, 223­224, 238 σημ. 1 καί 2, 240 σημ. 1, Ίω. Φιλήμονος, δ.π., τόμ. 4ος, σελ. 189.

83. Βλ. Γεωργίου Γαζή, δ.π., σημ. 11, σελ. 40, όπου μαρτυρεΐται Θραξ καί 'Ιστορικόν 'Αρχεΐον Άλεξ. Μαυροκορδάτου, τόμ. 5ος, τεΰχ. Π, σελ. 19, δπου μαρτυρεΐται καταγό­

μενος άπο Μακεδόνα πατέρα καί Βιθυνή μητέρα (προφανώς ή μαρτυρία αυτή ανήκει στον Έμμ. Πρωτοψάλτη, ό όποιος είχε καί τήν επιμέλεια τής εκδόσεως).

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 341

ρυξη στους κατοίκους της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος τη σύσταση της Γερουσίας ώς κεντρικής τής Διοικήσεως καθώς και τη συγκρότηση το­

πικής συνελεύσεως στο Βραχώρι (Αγρίνιο) άπο οπλαρχηγούς και κα­

πεταναίους τής περιοχής, ή οποία αποφάσισε την κατάπαυση των αρ­

ματολικιών και των καπετανάτων προβάλλοντας την ανάγκη πειθαρχίας στους νόμους για την υπεράσπιση και ασφάλιση τής Ελευθερίας. Άπο κοινού με τον Άναστ. Πολυζωΐδη αποτελούσε μέλος του στενού επιτε­

λείου του Άλεξ. Μαυροκορδάτου κατά την εκστρατεία του στη Δυτική Ελλάδα καί τή μάχη στο Πέτα στίς 4 'Ιουλίου 1822. Ή εμπιστοσύνη τοΰ Άλεξ. Μαυροκορδάτου προς το πρόσωπο του ήταν απεριόριστη και χαρακτηριστικό, επί τοΰ προκειμένου, τεκμήριο είναι ή επιστολή πού έγραψε, φεύγοντας στην Πελοπόννησο, προς τους Γ. Πραΐδη, Ά­

ναστ. Πολυζωΐδη καί Ίω. Παπαδάκη, στους οποίους παρείχε την ελευ­

θερία να ανοίγουν τα γράμματα του καί να απαντούν εξ ονόματος του αν το απαιτούσε ταχεία απάντηση84. Ό Άλέξ. Μαυροκορδάτος τον χαρα­

κτήριζε ώς «τον πιστότερον των συνεργατών του» καί τον θεωρούσε τον πλέον έ'μπιστο άπο τους φίλους, οπαδούς καί συνεργάτες του. Πήρε μέ­

ρος κατά τήν πρώτη πολιορκία τοΰ Μεσολογγίου άπο τις τουρκικές δυ­

νάμεις καί κατά τήν άνοιξη τοΰ 1823 στην Β' στο Άστρος Εθνοσυνέ­

λευση, μετά δε τή σύσταση Κυβερνήσεως για έ'να διάστημα διηύθυνε το γραφείο τοΰ 'Εκτελεστικού Σώματος. Κατά τον Σεπτέμβριο 1823 με εν­

τολή τοΰ Άλεξ. Μαυροκορδάτου πήγε στην Κεφαλονιά, δπου είχε φτά­

σει ό λόρδος Βύρων. Στο άγγλοκρατούμενο, τότε, αυτό νησί έφτασε στις 3 Σεπτεμβρίου 1823 καί συναντήθηκε με τον Βύρωνα, πού «κατοι­

κεί 2Vi ώρας μακρυά άπο το Αργοστόλι», τήν πρωτεύουσα τής Κεφα­

λονιάς85. Άπο το Αργοστόλι αλληλογραφούσε πυκνά με σημαίνοντες παράγοντες τοΰ αγώνα γνωστοποιώντας τους τις επαφές, πού είχε με τον Βύρωνα καί «τα αγαθά βουλεύματα» του για τήν Ελλάδα, καί άλλες ενδιαφέρουσες ειδήσεις είτε για τα πρακτικά του στην Κεφαλονιά είτε καί για γεγονότα τοΰ αγώνα. Γράμματα του έχουμε επισημάνει άπο το Αργοστόλι προς τους προκρίτους τής 'Ύδρας, προς τον 'Ιγνάτιο Ούγ­

γροβλαχίας, προς τον Μαυροκορδάτο, ένώ σημαντική είναι ή προ­

σφορά του καί για τήν κατάσταση, πού περιγράφει σε «Τετράδιόν» του, πού επικρατούσε, τότε, στην Κεφαλονιά, καθώς καί το «Κατάστιχόν»

84. Βλ., δ.π., στη σημ. 74. 85. Ώς γνωστόν ό λόρδος Βύρων στην Κεφαλονιά τόπο διαμονής του εξέλεξε το

χωριό Μεταξάτα. Βλ. 'Ιστορικόν άρχεΐονΜαυροκορδάτου, 5ος τόμ., III τεύχος, σσ. 501­

502, γράμμα προς προκρίτους 'Ύδρας, έν Άργοστολίφ 21 Σεπτεμβρίου 1823.

342 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

του86. Συνόδευσε τον Βύρωνα κατά τη μετάβαση του στο Μεσολόγγι και ακολούθως μαρτυρειται στην Τριπολιτσα μέλος με τους Άλέξ. Μαυρο­

κορδάτο και Άναστ. Πολυζωΐδη μυστικής εταιρείας, την οποία κατήγ­

γειλε ό Πετρόμπεης στις 24 Φεβρουαρίου 182487. Κατά τον Δεκέμβριο 1824 ό Γεώργιος Πραΐδης με απόφαση τής συνελεύσεως τής Δυτικής Ελλάδος στις 23 του μηνός, ανακηρύχτηκε «πολίτης τής Δυτικής Ελ­

λάδος», ή οποία τίμησε έ'τσι «τους ενάρετους πατριώτας και τους κατ' εξοχήν υπέρ του μέρους αυτής αγωνιζόμενους», για τήν πολιτογράφηση του δε αυτή, δπως και του Άναστ. Πολυζωΐδου ό Άλέξ. Μαυροκορδά­

τος ώμολόγησε «χάριτας» στη συνέλευση88. Στο Ναύπλιο κατά το 1825 φέρεται να υπογράφει έγγραφα του 'Εκτελεστικού Σώματος «εις άπου­

σίαν Γενικού Γραμματέως» είτε «εις έ'λλειψιν Γενικού Γραμματέως», ενώ, φαίνεται ότι παρηκολούθησε τον Γεώρ. Κουντουριώτη στην εκ­

στρατεία του κατά του 'Ιμπραήμ, μαρτυρούμενος εις Άλμυρόν89. Αργό­

τερα, κατά τον Μάϊο 1827 διορίστηκε πρώτος γραμματέας στον Μινί­

στρο επί τών 'Εσωτερικών Άναστ. Λόντο καί πήρε μέρος στην Γ' στην Τροιζήνα 'Εθνοσυνέλευση υπογράφοντας πρακτικά της ώς «Προσωρι­

νός Γραμματεύς». Στα Καποδιστριακα χρόνια μαρτυρειται υπάλληλος τής Γενικής Γραμματείας ύπο τον Γενικό Γραμματέα Σπυρ. Τρικούπη ασχολούμενος στή σύνταξη και μετάφραση κειμένων, δια τούτο έκα­

λεΐτο καί «συντάκτης». Μέ διάταγμα του Κυβερνήτη στις 9 'Ιουνίου 1828 διορίστηκε προσωρινός Διοικητής τής επαρχίας τής Κορινθίας, στις 16 Μαρτίου 1829 προσωρινός Διοικητής τής Νάξου καί στις 14 Αυγούστου 1829 μέλος, μαζί μέ δυο άλλους, του πρώτου ανεκκλήτου δικαστηρίου. Τή δράση του συνέχισε καί στα 'Οθωνικά καί έ'πειτα χρό­

νια έ'ως το θάνατο του στις 10 'Οκτωβρίου 1873. 'Ομολογείται γι' αυτόν δτι διήνυσε «άμωμήτως όλόκληρον το στάδιον τής επαναστάσεως δια τήν άρετήν καί τήν φιλοπατρίαν κληθείς καί εις τα ανώτατα τής πολι­

τείας αξιώματα»90.

86. Βλ. Ιστορικόν Άρχεΐον Μαυροκορδάτου, τόμ. 5ος, τεΰχ. III, σσ. 522­525 καί 737 αντίστοιχα.

87. Βλ. 'Αρχεία Λ. καί Γ. Κουντουριώτη, τόμ. 7ος, σελ. 511, Διακήρυξη του Προέ­

δρου τοΰ Εκτελεστικού Σώματος Πετρόμπεη, περ. Β', άρ. 3887, εν Τριπολιτσα τη 24 Φεβρουαρίου 1824. Επισημαίνεται στή διακήρυξη δτι σκοπός τής εταιρείας ήταν «να καταδουλώσει» τήν ελευθερία στή «σπουδαρχία» τους.

88. Βλ. έφημ. 'Ελληνικά Χρονικά, δ.π., σημ. 79, σελ. 1­2 καί 'Ιστορικόν Άρχεΐον Μαυροκορδάτου, δ.π., στην ίδια σημ. 79.

89. Βλ. 'Αρχεία Λ. καί Γ. Κουντουριώτου, τόμ. 4ος, Ίανουάριος­Ίούλιος 1825, σσ. 381­382, γράμμα τοϋ Γεωργίου προς τον Λάζαρο, γραφή Πραΐδου, άπο Άλμυρόν τή 23 'Απριλίου 1825.

90. Βλ. Α.Ε.Π., τόμ. 1ος, α' βουλευτική περίοδος, σσ. 463­464, 465­466, 466­467, 467­

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 343

'Αθανάσιος Σκανδαλίδης. Άπο τη Θεσσαλονίκη, ανεψιός του 'Ιω­

άννου Σκανδαλίδη, μετά τον θάνατο του οποίου στις 28 'Οκτωβρίου 1825 ζητεί, ώς νόμιμος κληρονόμος του, τα υπάρχοντα του91. Κατά τον Νοέμβριο 1825 μαρτυρεΐται ή προβολή του ώς μέλους του δικαστηρίου των έκκλήτων στο Ναύπλιο. Στις 29 Μαρτίου 1827 μαζί με τον Κοζα­

νίτη Γεώργιο Κ. Κασομούλη υπέβαλε στην Γ' στην Τροιζήνα Εθνοσυν­

έλευση αναφορά, με την οποία ζητούσαν να παύσει «κάθε εί'δους διχό­

νοιας και πάθους». Στα Καποδιστριακα χρόνια στίς 22 Φεβρουαρίου 1828 διορίστηκε μέλος της «επί των εθνικών λογαριασμών λογιστικής επιτροπής» μαζί με άλλους και στίς 18 'Ιουλίου 1829 υπέβαλε, μαζί με άλλα 4 μέλη, αναφορά προς την Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέλευση τής «επί τών εθνικών λογαριασμών λογιστικής επιτροπής». 'Εκλέχτηκε με άλλους 4 συμπατριώτες του πληρεξούσιος Μακεδονίας, Κασσάνδρας, Μαντεμίου, 'Εδέσσης και Ναούσης στην Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέ­

λευση και υπέγραψε τα πρακτικά τών συνεδριάσεων της και τα ψηφί­

σματα της συμμετέχοντας ενεργά στίς εργασίες της. Κατά τον 'Ιούνιο 1830 ευρίσκεται στο Ναύπλιο και μαζί με άλλους πολίτες του Ναυπλίου και πάροικους, ανάμεσα στους οποίους και οί Ίωάν. Βιζόύλας και Βάϊος Γεωργίου, οί συμπατριώτες του, υπέγραψε αναφορά επαινετική τών προσπαθειών του Ίω. Καποδίστρια για τή χώρα με ταυτόχρονη έ'κ­

469, 469, 472, 473, 475­476, 476­477, 477­478, 487, 479, 480, 480­481, 481, 482, τόμ. 2ος, β' βουλευτική περίοδος, σσ. 3, 10­11, 56­57, 84­85, 102, 139, Ai Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 1ος, Γ' Εθνοσυνέλευση, σσ. 218, 219, 225, 227, 234, 247, 248, 249, 250, 253, 261, 'Αρχεία Λ. και Γ. Κουντουριώτου, τόμ. 4ος, σσ. 381­382, δπου το γράμμα με γραφή Πραΐδου άπο Άλμυρόν, 533, 545, τόμ. 5ος, σσ. 1, 8, 13, 492­493, 501, 504, τόμ. 6ος, σσ. 333, τόμ. 7ος, σσ. 511, δπου ή μαρτυρία για μυστική εταιρεία, 131, 163, 193­194, 203 κ.έ., τόμ. 8ος, σελ. 253, διορισμός ώς γραμματέα τοΰ Άναστ. Λόντου, 'Ιστορικόν Άρχείον Μαυροκορδά­

του, τόμ. 5ος, τεΰχ. II, σσ. 19­21, 213, τεϋχ. III, σσ. 501­502, 509­517, 522­525, όπου το τετράδιο, 592­593, 616, 642, 737 το κατάστιχο, Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 50, 31 Μαρτίου 1826, σσ. 197­198, άρ. φ. 51, 3 'Απριλίου 1826, σελ. 201, άρ. 45, έτους Γ', 23 'Ιουνίου 1828, σελ. 187, το διάταγμα για διορισμό του ώς προσωρινού Διοικητή Κο­

ρινθίας, άρ. φύλ. 25, έτους Δ', 27 Μαρτίου 1829, σελ. 98, προσ. Διοικητής Νάξου, άρ. φ. 60, έ'τους Δ', 31 Αυγούστου 1829, σελ. 244, μέλος τοΰ ανεκκλήτου Δικαστηρίου, 'Ελλη­

νικά Χρονικά, άρ. φύλ. 29, 9 'Απριλίου 1824, σσ. 2­3, διαταγή για πένθος για το θάνατο του Βύρωνα, άρ. φύλ. 106, 31 Δεκεμβρίου 1824, σσ. 1­2, ή πολιτογράφηση, Γ. Γαζή, δ.π., σελ. 40, Νικ. Δραγούμη, δ.π., σελ. 4, άπο όπου και ό τελευταίος χαρακτηρισμός του, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., τόμ. 5ος, σσ. 55, 56, 92, 94, 96, 103, 109, 110, Μ. Οικονόμου, No 14, σσ. 218­219, 244, Νικ. Σπηλιάδη, ο.π., τόμ. 2ος, σ. 114 και τόμ. 4ος, σ. 265, όπου ό Πραΐδης χαρακτηρίζεται «παράσιτον τοΰ Μαυροκορδάτου», Ίω. Φιλήμονος, δ.π., τόμ. 4ος, σελ. 189.

91. Βλ. Α.Ε.Π., δ.π., γ' βουλευτική περίοδος 1824­1826, τόμ. 4ος, σελ. 474.

344 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

φράση ευγνωμοσύνης προς τους Μονάρχες, οί οποίοι «έ'θεντο σκοπον την σωτηρίαν του πολύπαθους Ελληνικού Έθνους». 'Υπέγραψε με τους άλλους πληρεξουσίους των 5 της Μακεδονίας επαρχιών στίς 4 Αύγου­

στου 1829 αναφορά προς την Δ' στο "Αργός Εθνική Συνέλευση, με την οποία δεν ζητούσαν τίποτε άλλο «αντί των τόσων θυσιών καί κινδύνων, ειμή να ίδωσι μίαν φοράν καί πραγματικώς τήν συνέχειαν της ολομε­

λείας, της οποίας θεωροΰσιν άδιαχώριστον τήν γήν της πατρίδος των». Υπέγραψε, επίσης, με τους άλλους 4 τών 5 επαρχιών της Μακεδονίας στίς 21 Αυγούστου 1830 άναφοράν προς τον Κυβερνήτη, με τήν οποία ζητούσαν τήν παραχώρηση γης στους Ώρεούς της Ευβοίας «προς συγ­

κέντρωσιν καί συγκατοίκησιν» τών συμπατριωτών τους. Τέλος κατά τον 'Ιούλιο 1831 μαρτυρεΐται διορισμένος με κυβερνητικό διάταγμα «ελεγ­

κτής επί τών χαρτονομισμάτων»92. 'Ιωάννης Σκανδαλίδης. Γεννήθηκε στή Θεσσαλονίκη, πήγε στή Δυ­

τική Ευρώπη, συνήργησε στην επανάσταση στή Μολδοβλαχία «ώς κα­

λός πατριώτης» καί κατά τις αρχές του 1821 κατήλθε στην επαναστατη­

μένη Ελλάδα. Άπο τήν "Αμφισσα, δπου σε συνέχεια έφτασε, έγραψε στον Έμμ. Παπα χαρακτηρίζοντας στο γράμμα του τους Άλέξ. Μαυ­

ροκορδάτο καί Θεόδ. Νέγρη, με τους οποίους σχετίστηκε, «μεγάλους καί λαμπρούς άνδρας του Γένους μας». Πήρε μέρος στή συνέλευση τών πληρεξουσίων της 'Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, πού συνήλθε στα Σά­

λωνα στίς 15­20 Νοεμβρίου 1821 καί υπέγραψε μαζί με τους άλλους πληρεξουσίους τή «Νομική Διάταξη τής 'Ανατολικής Χέρσου Ελλά­

δος» ή 'Αρείου Πάγου, ως Μακεδών. 'Έπειτα άπο έγκριση τών μελών αυτής τής Συνελεύσεως κατέστη μέλος του δεκατετραμελοΰς 'Αρείου Πάγου, τής 'Ανωτάτης Διοικητικής 'Αρχής τής περιοχής. Ώς πληρε­

ξούσιος τής Μακεδονίας με άλλα μέλη τής συνελεύσεως στάλθηκε στην Πελοπόννησο για να πάρει μέρος στην Α' 'Εθνική τών Ελλήνων Συνέ­

92. Βλ. Α.Ε.Π., Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' εν "Αργεί Εθνική Συνέλευσις, σελ. 75, δπου μαρτυρεΐται πληρεξούσιος Μακεδονίας, σσ. 79, 90 κ.έ., σ. 150 κ.έ., υπογρά­

φει πρακτικά, σσ. 510­513 ή αναφορά τής λογιστικής επιτροπής, σσ. 637­638 αναφορά για το Ε' ψήφισμα περί αποζημιώσεως, σσ. 641­643 αναφορά για τήν συμπερίληψη των 5 επαρχιών τής Μακεδονίας στα όρια τής Ελευθέρας Ελλάδος, Γ.Α.Κ., Γενική Γραμμα­

τεία, φάκ. 250, ύποφάκ. 21­24 Αυγούστου 1830 αναφορά για παραχώρηση γής καί στο Παράρτημα, εγγρ. με αριθ. 10, Γενική Έφημερίς τής Ελλάδος, άρ. 12, 14 Νοεμβρίου 1825, σελ. 45, άρ. 14, 22 Φεβρουαρίου 1828, σελ. 59, άρ. 60­61, έτους Ε', 30 'Ιουλίου 1830, αναφορά με κατοίκους καί πάροικους Ναυπλίου, άρ. 62­63, έτους Στ', 19 Αύγου­

στου 1831, σελ. 388, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., τόμ. 7ος, σσ. 97­101, αναφορά για παύση διχονοιών, τόμ. 11ος, σσ. 3, 9, 10, 15, 18, 24, 26, 35, υπογράφει Πρακτικά τής Δ' 'Εθνο­

συνελεύσεως.

Μακεδόνικος καί Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 345

λευση, ή οποία θα συνερχόταν στην Επίδαυρο. Ώς Μακεδών πληρεξού­

σιος έδωσε τον δρκο του πληρεξουσίου ανάμεσα στα μέλη της πρώτης κλάσεως της 'Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος στην συνέλευση της 'Επι­

δαύρου καί μαρτυρεΐται μέλος για τον έλεγχο των πληρεξουσίων αυτής τής κλάσεως. 'Υπέγραψε, κατά τη διάρκεια των εργασιών της, το Προ­

σωρινό Πολίτευμα τής Ελλάδος, το όποιο έψήφισε ή 'Εθνοσυνέλευση καί μαρτυρεΐται ότι «συνήργησε μεγάλως είς την σύνταξιν του πολιτι­

κού τής Ελλάδος συντάγματος». Μαζί με τον συμπατριώτη του Ίω. Βι­

ζούλα ώς εκπρόσωποι τής Μακεδονίας υπέγραψαν καί την εκλογή του 'Εκτελεστικού Σώματος με πρόεδρο τον Άλέξ. Μαυροκορδάτο καί τη Διακήρυξη τής Συνελεύσεως, α' 'Ιανουαρίου ετει αωκβ', ώς διακήρυξη τής Ελληνικής 'Ανεξαρτησίας. Κατά τή συγκρότηση τοΰ προσωπικού τοΰ Βουλευτικού Σώματος καί τα αξιώματα των μελών του εκλέχτηκε α' γραμματεύς τοΰ Σώματος καί το αξίωμα αυτό θα διατηρήσει συνεχώς μέχρι τοΰ θανάτου του καί σ' αυτή τήν πρώτη βουλευτική περίοδο καί τή δεύτερη καί τήν τρίτη καί πάντοτε με εκλογή του «κοινή ψήφω». Πήρε, επίσης, μέρος στή Β' στο Άστρος 'Εθνική τών Ελλήνων Συνέ­

λευση καί υπέγραψε, κοντά στα άλλα, καί το Νόμο τής 'Επιδαύρου ή Προσωρινό Πολίτευμα τής Ελλάδος, καθώς καί τα πρακτικά καί τα θεσπίσματά της καί πάντοτε ώς α' γραμματεύς τοΰ Βουλευτικού Σώμα­

τος. 'Ακολούθως αρρώστησε καί στις 28 'Οκτωβρίου 1825 απέθανε χω­

ρίς να δει τήν πατρίδα ελεύθερη. Σχετικά με τον άνδρα μαρτυρεΐται δτι «ό ηθικός τοΰ μακαρίτου χαράκτη ρ ήτον σπάνιος δια τα πολλά καί καλά του προτερήματα», χαρακτηρίζεται «φίλος ειλικρινής, ευπρόσιτος προς πάντας, φιλάνθρωπος, πατριώτης, τίμιος, κατά φατριών», ή κηδεία του έγινε «λαμπρότατη» καί τον επιτάφιο λόγο έξεφώνησε ό Θεόφιλος Καΐρης93.

93. Βλ. Α.Ε.Π., δ.π., σημ. 11, τόμ. 1ος, α' βουλευτική περίοδος 1822­1823, σσ. 1, 2 κ.έ., 60­63, ή διακήρυξη τής Επιδαύρου, 126 κ.έ., 141, 144 κ.έ., 179­188 κ.έ., 337­339, 414, τόμ. 2ος, β' βουλευτική περίοδος 1823­1824, σσ. 1­7, 11, 13 κ.έ., 47­112, 125­127 κ.έ., 430­433 κ.έ., 607, τόμ. 3ος, β' βουλευτική περίοδος 1823­1824, σσ. 260­267, 268­270, τόμ. 4ος, γ' βουλευτική περίοδος 1824­1826, σσ. 5, 7, 8 κ.έ., 257­262, 201­337. Αί Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 1ος, σσ. 19, 34, 'Οργανικός Νόμος 39 εκλογή μελών τοΰ 'Εκτελεστι­

κού Σώματος, σελ. 42 ή Διακήρυξη τής Α' στην 'Επίδαυρο 'Εθνικής Συνελεύσεως, σελ. 101 το Νόμο τής 'Επιδαύρου, σσ. 107, 111, 144 κ.έ. αποφάσεις τής Β' στο "Αστρος 'Εθνι­

κής Συνελεύσεως, Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. φύλ. 8, 31 'Οκτωβρίου 1825, σελ. 30 Νεκρολογία τοΰ Ίω. Σκανδαλίδη, βιογραφικά στοιχεία καί χαρακτηρισμοί, Γεωρ. Γαζή, δ.π., σελ. 73, Κων. Διαμαντή, δ.π., σσ. 38­39, Νικ. Δραγούμη, δ.π., σελ. 4, όπου αναφέρεται ώς «ό τοΰ βουλευτικού ισόβιος γραμματεύς, ό όποιος μαζί με άλλους, τον Γ. Πραΐδη, τον Άναστ. Πολυζωΐδη, τον Γεώρ. Χρυσίδη χαρακτηρίζονται «πεπαιδευμένοι...

346 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

'Ιωάννης Γ. Σουμερλής. 'Από την Αίνον της Θράκης. Μαρτυρεΐται γραμματεύς του Δασμοτελωνείου στο Μεσολόγγι στις αρχές 183094.

Δημήτριος Σταγειρίτης, Λογιώτατος. Άπο τα Στάγειρα. Πληρεξού­

σιος των 5 επαρχιών της Μακεδονίας στην Δ' στο Άργος Εθνοσυνέ­

λευση υπέγραψε τα πρακτικά της, τα ψηφίσματα της, καθώς και αναφο­

ρές των συμπατριωτών του σ' αύτη μαζί μέ τους άλλους πληρεξουσίους συμπατριώτες του. 'Έτσι υπέγραψε μαζί μέ τους άλλους 4 πληρε­

ξουσίους τών Μακεδόνικων επαρχιών: την αναφορά στις 18 'Ιουλίου 1829 προς την Δ' Εθνοσυνέλευση «της επί τών εθνικών λογαριασμών λογιστικής επιτροπής» τής οποίας αποτελούσε μέλος· την αναφορά στις 4 Αυγούστου 1829 προς την αύτη Εθνοσυνέλευση, μέ την οποία δέν ζητούσαν οί Μακεδόνες πληρεξούσιοι τίποτε άλλο «ειμή να ίδωσι μίαν φοράν και πραγματικώς την συνέχειαν τής ολομελείας, τής οποίας θεω­

ροΰσιν άδιαχώριστον την γήν τής πατρίδος των»* και την αναφορά προς τον Κυβερνήτη στις 21 Αυγούστου 1829, μέ την οποία υπέβαλαν, εξ ονόματος τών συμπατριωτών τους, αίτηση για την παραχώρηση γής στους Ώρεούς τής Εύβοιας για να κατοικήσουν95.

Γεώργιος Χρυσήδης (Χρυσίδης). 'Από τη Μακεδονία. Τον Φεβρουά­

ριο 1827 μαρτυρεΐται, μετά ομόφωνο εκλογή του, βοηθός τού γραμματέα στην Γ' στην Ερμιόνη 'Εθνική Συνέλευση Νικ. Σπηλιάδη. Λίγο αργό­

τερα και συγκεκριμένα στις 9 'Ιουνίου 1827 ή 'Αντικυβερνητική 'Επι­

τροπή96 μέ διάταγμα της τον διόρισε «έφημεριδογράφο τής Κυβερνή­

σεως» μέ διεύθυνση τής εφημερίδας Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος και τής 'Εθνικής Τυπογραφίας αντί του Θεοκλήτου Φαρμακίδη, ό όποιος

πάντες ούτοι περιστοιχίζοντες την κεντρικήν έξουσίαν, νΰν δε περιερχόμενοι τάς επαρ­

χίας ή διασχίζοντες τα πελάγη... ήμιλλώντο να έξάψωσι τον ενθουσιασμών», Άνδρ. Μά­

μουκα, δ.π., τόμ. 1ος, σελ. 79 υπογράφει τη Νομική Διάταξη, σ. 84 μέλος τοϋ 14μελοϋς 'Αρείου Πάγου, σελ. 86 στην Α' 'Εθνοσυνέλευση, τόμ. 2ος, σσ. 5, 10, 35, όπου υπογρά­

φει το Προσωρινό Πολίτευμα, σελ. 42 την εκλογή τών μελών τοϋ 'Εκτελεστικού Σώμα­

τος, σελ. 49 τή Διακήρυξη τής Επιδαύρου, σσ. 54­55, σελ. 155 το Νόμο τής 'Επιδαύρου, τόμ. 3ος, σ. 12 κ.έ., σ. 92 κ.έ., Ίω. Φιλήμονος, δ.π., τόμ. 4ος, σελ. 340, ύποσ. σελ. 336, 506.

94. Βλ. Γενική Έφημερίς τής Ελλάδος, άρ. 21, έτους Ε', 12 Μαρτίου 1830, σελ. 84 Κατάλογο υπαλλήλων Κυβερνήσεως στο Μεσολόγγι.

95. Βλ. Α.Ε.Π., Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' εν "Αργεί, δ.π., σσ. 75, 79, 150 κ.έ., σσ. 510­513, σσ. 641­643, αναφορά για να συμπεριληφθούν οί 5 Μακεδόνικες επαρχίες στα όρια τής 'Ελευθέρας Ελλάδος, Γ.Α.Κ., Γενική Γραμματεία, φάκ. 250, ύποφάκ. 21­24 Αυγούστου 1830, αναφορά για παραχώρηση γής στους Ώρεούς και στο Παράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 10, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., σημ. 11, τόμ. 11ος, σσ. 15, 18, 24, 26, 35.

96. Μέλη της, ώς γνωστόν, ήσαν: Γεώργιος Μαυρομιχάλης, 'Ιωάννης Μ. Μιλαήτης και Ίωαννούλης Νάκος.

Μακεδόνικος καί Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 347

είχε παραιτηθεί. Στο Πρόγραμμα του, πού δημοσίευσε, μετά τον διορι­

σμό του, στις 18 'Ιουνίου 1827, ζητούσε τη συνδρομή όλων για την επιτυχία του σκοπού, τον όποιο ανελάμβανε επισημαίνοντας ότι «ή άδεια του ελευθέρως λαλεΐν καί γράφειν, καθώς και ή άδεια του ελευθέ­

ρως νοεΐν είναι αναμφιβόλως εν των ουσιωδέστερων συστατικών της ελευθερίας του άνθρωπου»97. Πρόβλημα σχετικά με την διεύθυνση της Εθνικής Τυπογραφίας καί τή διεύθυνση τής Γενικής Εφημερίδος της 'Ελλάδος, δημιουργήθηκε όταν ό Γεώργιος Μεσθενεύς υπέβαλε προς τήν Κυβέρνηση στις 23 'Οκτωβρίου 1827 αναφορά, με τήν οποία ζη­

τούσε να τού δοθεί ή 'Εθνική Τυπογραφία καί ή διεύθυνση τής εφημε­

ρίδας προβάλλοντας όρους συμφέροντας στο εθνικό ταμείο98. Ή Κυ­

βέρνηση σταθμίζοντας τις ωφέλειες πού θα προέκυπταν, διώρισε τον Γ. Μεσθενέα διευθυντή τής 'Εθνικής Τυπογραφίας καί τής εφημερίδας, ό διορισμός όμως αυτός προκάλεσε τήν άμεση αντίδραση του Γεωργίου Χρυσίδη, ό όποιος ανέφερε σχετικά καί «κατά χρέος» προς τή Βουλή. Αυτή αναφέρθηκε στην Κυβέρνηση με τελικό αποτέλεσμα τό όλο πρό­

βλημα να διευθετηθεί καί να παραμείνει στή θέση του ό Γεώργιος Χρυ­

σίδης. 'Ακολούθως ό Γ. Χρυσίδης υπέβαλε στή Βουλή στις 17 Νοεμ­

βρίου 1827 αναφορά, με τήν οποία έπεσήμαινε τις δυσκολίες καί τα εμπόδια, πού συναντούσε στην εκπλήρωση των καθηκόντων του, τήν σπουδαιότητα καί σημασία τής καλής καί αποδοτικής λειτουργίας τής 'Εθνικής Τυπογραφίας καί τήν ανάγκη να ληφθούν μέτρα βελτιώσεως της προτείνοντας μερικά άπό αυτά. Πήρε, σε συνέχεια, μέρος στις ερ­

γασίες τής Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνελεύσεως ως πληρεξούσιος μαζί με τους άλλους 4 πληρεξουσίους των 5 τής Μακεδονίας επαρχιών —Μα­

κεδονίας, Κασσάνδρας, Μαντεμίου, 'Εδέσσης καί Ναούσης— υπογρά­

φοντας τα πρακτικά καί τα ψηφίσματα της. Μαζί, επίσης, με τους αυ­

τούς 4 πληρεξουσίους —Άθαν. Σκανδαλίδη, Δημ. Σταγειρίτη, Βάϊο Γεωργίου καί Παν. Ναούμ— υπέγραψε στις 18 'Ιουλίου 1829 τήν ανα­

φορά προς τήν Δ' 'Εθνοσυνέλευση τής «επί τών εθνικών λογαριασμών λογιστικής επιτροπής»· τήν αναφορά προς τήν αυτήν 'Εθνοσυνέλευση στις 4 Αυγούστου 1829 με τήν οποία υποβαλλόταν τό αίτημα τών Μα­

κεδόνων αγωνιστών να συμπεριληφθούν οί επαρχίες τους στα όρια τής 'Ελευθέρας Ελλάδος* καί τήν αναφορά προς τον Κυβερνήτη στις 21 Αυγούστου 1829, με τήν οποία υποβαλλόταν τό αίτημα τής παραχωρή­

σεως γής στους αγωνιστές τού Μακεδόνικου Ελληνισμού στους Ώρε­

97. Βλ. Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. 48, 22 'Ιουνίου 1827, σελ. 189 καί τον διορισμό του σσ. 189­190.

98. Βλ. δ.π., τή σημ. με αριθ. 63.

348 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

ους της Ευβοίας για να κατοικήσουν. Τέλος, τον Μάρτιο 1831 δημοσί­

ευσε στη Γενική 'Εφημερίδα τής 'Ελλάδος, την αγγελία της εκδόσεως από αυτόν της «Αθηνάς», την οποία χαρακτήριζε ώς περιέχουσα «ανά­

λεκτα γεωγραφικά, φιλολογικά, ιστορικά, γεωπονικά και περί έφευρέ­

σεως», επισημαίνοντας σε γενικές γραμμές και το περιεχόμενο της*ν.

'Αναφορές καί αιτήματα του Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού στις 'Εθνοσυνελεύσεις καί στον Ίω. Καποδίστρια.

Σημαντικής ιστορικής σημασίας καί σπουδαιότητας για την ασφαλή τεκμηρίωση τής ελληνικής συνειδήσεως καί των ελληνικών άρχων καί φρονημάτων των αγωνιστών του Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνι­

σμού, πλήθος τών οποίων συμπαρατάχτηκε με τους λοιπούς Έλληνες στον κοινό αγώνα για τήν απελευθέρωση του Ελληνικού Γένους άπό τον οθωμανικό ζυγό, είναι καί οι αναφορές καί τα αιτήματα, πού υπέβα­

λαν εκπρόσωποι τους, έξ ονόματος τών συμπατριωτών τους στις Ελλη­

νικές του αγώνα Διοικήσεις, στις Εθνοσυνελεύσεις καί στον Ίω. Κα­

ποδίστρια, μετά τήν κάθοδο του στην Ελλάδα τον 'Ιανουάριο 1828. Αυτές οι αναφορές καί τα αιτήματα, τα όποια εμπεριέχουν, καταδεικνύ­

ουν τον ακατάλυτο συνεκτικό δεσμό του Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού προς τον καθόλου Ελληνισμό, δεσμό φυλετικό, ιστορικό, πολιτισμικό. Γιατί τα αιτήματα, πού προβάλλονται μέ τις αναφορές τους είναι τα ίδια αιτήματα τών Πανελλήνων μέ κύριο καί βασικό άπό αυτά τή δημιουργία τής 'Ελευθέρας καί 'Ανεξάρτητης πατρίδος κατά τήν ίστορικο­γεωγραφική καί πολιτισμική ευρεία ενότητα τών επί μέ­

ρους συνιστωσών της. Αυτές οί αναφορές υποβάλλονταν άπό κοινού

99. Βλ. Α.Ε.Π., Αϊ Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' εν "Αργεί, σσ. 73, 75, 150 κ.έ., ψηφίσματα σελ. 156, σσ. 510­513 αναφορά τής λογιστικής επιτροπής, σσ. 641­643 ανα­

φορά για να συμπεριληφθούν οί 5 Μακεδόνικες επαρχίες στα δρια τής Ελευθέρας Ελλά­

δος, Γ.Α.Κ., Κ 47, Συλλογή Γεωργίου Λαδά, τμήμ. Β', φάκ. VIII, 1827 ή Κ 47, τμ. Β', φ. 15, έγγραφο δίφυλλο, μέ το όποιο ειδοποιεί τή Βουλή «κατά χρέος» δτι διορίστηκε στην Εθνική Τυπογραφία ό Γεώρ. Μεσθενεύς· έ'γγραφο μονόφυλλο τής 'Αντικυβερνητικής Επιτροπής· καί έγγραφο δίφυλλο τοΰ Γ. Χρυσίδη προς τή Βουλή για μέτρα βελτιώσεως τής λειτουργίας τής Εθνικής Τυπογραφίας, Γενική Έφημερίς τής 'Ελλάδος, άρ. 48, 22 'Ιουνίου 1827, σελ. 189 το Πρόγραμμα του, σσ. 189­190 ό διορισμός του ώς έφημεριδο­

γράφου, άρ. 48, 19 Νοεμβρίου 1827, σελ. 311 για Γ. Μεσθενέα, άρ. 83, 10 Δεκεμβρίου 1827, σελ. 331 για διευθέτηση τοΰ θέματος, άρ. 17, έτους Στ', 4 Μαρτίου 1831, σσ. 83­84 αγγελία για έκδοση τής 'Αθηνάς, Νικ. Δραγούμη, δ.π., σημ. 11, σελ. 4, δπου μαζί μέ άλλους τον κατονομάζει «πεπαιδευμένο» αγωνιστή, Άνδ. Μάμουκα, δ.π., τόμ. 5ος, σελ. 48, τόμ. 11ος, σσ. 3, 10, 15, 18, 24, 26, 35, 121 καί 867­870 ή αναφορά να συμπεριληφθούν οί 5 Μακεδόνικες επαρχίες στα όρια τής 'Ελευθέρας ελληνικής κοινής πατρίδας.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 349

των Θετταλών με τους Μακεδόνας και τών Θρακών με τους Βιθυνούς, φέρουν κατά δεκάδες τις υπογραφές τών αγωνιστών τών ελληνικών αυ­

τών περιοχών και άπο αυτές μέ τα βασικά αιτήματα τους επισημαίνουμε τις ακόλουθες100:

'Αναφορά και Αίτημα τών Θρακο-Βιθυνών προς την Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέλευση

101. Ή αναφορά αυτή, την οποία υπογράφει στο "Αργός

στίς 24 'Ιουλίου 1829 «ή επιτροπή τών εν Ελλάδι παροικούντων Θρα­

κο­Βιθυνών, Κωνσταντίνος Δημητρίου Σχινας, Σκαρλάτος Δ. Βυζάν­

τιος» απευθύνθηκε προς τον Κυβερνήτη μέ έγγραφο, «εν "Αργεί τη 24 'Ιουλίου 1829, οί παροικοΰντες την Ελλάδα Θράκες και Βιθυνοί και άντ' αυτών Κωνσταντίνος Δημητρίου Σχινάς, Σκαρλάτος Δ. Βυζάν­

τιος»102. Ό Κυβερνήτης ακολούθως απέστειλε τήν αναφορά στην Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέλευση συνιστώντας την «εις τήν εύνοϊκήν σας διάθεσιν»103. Της αναφοράς αυτής εΐχαν προηγηθεί συνελεύσεις τών Θρακο­Βιθυνών, πού βρίσκονταν στην Αίγινα και είχαν τή σύμφωνη γνώμη τών συμπατριωτών τους, πού βρίσκονταν στο Ναύπλιο και στή Σύρα και άπο τις όποιες εκλέχτηκαν τα μέλη τής επιτροπής, τα όποια, εξ ονόματος τους, θα υπέβαλλαν στην 'Εθνοσυνέλευση τήν αναφορά μέ τα αιτήματα τους104.

100. Αναφορές εκπροσώπων τών αγωνιστών τοϋ Μακεδόνικου και Θρακικού Ελλη­

νισμού υπάρχουν ικανές εΐ'τε ανέκδοτες στα Γ.Α.Κ., είτε δημοσιευμένες. Όλες μέ το περιεχόμενο τους αποπνέουν τήν ελληνικότητα τους. Ή λεπτομερής εξιστόρηση του περιεχομένου τους θα τραβούσε σε μάκρος, γι' αυτό περιοριζόμαστε μόνον στίς τρεις χαρακτηριστικές, πού ακολουθούν. Για μερικές άλλες, επίσης, και εξ ίσου σημαντικές βλ. Spyros D. Loukatos, «Jean Kapodistrias et la Macédoine», offrint from Balkon Studies, 16, 1, Thessaloniki 1975, ειδικότερα: τις αναφορές προς τον Κυβερνήτη τών πληρεξου­

σίων τής Θάσου, 6 Φεβρουαρίου 1828, σελ. 77, τοϋ κοινού τών Θασίων, 7 Φεβρουαρίου 1828, σσ. 78­79 και τών απεσταλμένων τής Θάσου, 3 Μαρτίου 1828, σσ. 79­81· τήν ανα­

φορά προς τον Κυβερνήτη τών «ύπο τήν έπισκοπήν Πύδνας τής Μακεδονίας» στην 1 Μαΐου 1828, σσ. 81­83" τις αναφορές προς τον Κυβερνήτη, πού υπογράφουν «οί αρχιερείς και προεστώτες τοϋ ιερατικού και λαϊκού τάγματος τών τριών επαρχιών Κίτρους, Πλα­

ταμώνος και Πέτρας τών εν Όλύμπω» στίς 25 Μαρτίου 1829, εν Όλύμπω, σσ. 85­86 και δεύτερη, τήν οποία υπογράφουν «οί τε έκ τοϋ ιερατικού καταλόγου και οί προϊστάμενοι τών κωμοπόλεων και χωρίων τών γνωστών τριών επαρχιών τών εν Όλύμπω», στίς 15 'Ιουνίου 1829, σσ. 88­89 κ.α.

101. Βλ. αυτήν στα Α.Ε.Π., Αϊ Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' εν "Αργεί, 'Αθήναι 1973, σσ. 617­622.

102. Το έ'γγραφο προς τον Κυβερνήτη βλ. Α.Ε.Π., Αι Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' εν "Αργεί, σελ. 617.

103. Βλ. Α.Ε.Π., δ.π., σημ. 101, σελ. 616. Το έ'γγραφο τοΰ Κυβερνήτη προς τήν Δ' 'Εθνοσυνέλευση έχει αριθ. 13698, έν "Αργεί τή 2 Αύγουστου 1829.

104. Οί Θρακο­Βιθυνοί «προς παρακολούθησιν και προώθησιν τών ιδιαιτέρων ζητημά­

350 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

Στην αναφορά τους αύτη οί παροικοΰντες στην ελευθέρα Ελλάδα Θρακο­Βιθυνοί δια τών εντεταλμένων άπο αυτούς εκπροσώπων τους προβάλλουν ως κύριο και βασικό αίτημα τους την παραχώρηση γης άπο την Κυβέρνηση «δια να κατοικήσωμεν ώς πολϊται καί τέκνα μιας και τής αυτής μητρός, της αναγεννημένης 'Ελλάδος' τόπον πρόσφορον δια να κτίσωμεν στεγην και να σκεπάσωμεν υπ' αυτήν τα κεκμηκότα μέλη μας· χώραν άρόσιμον δια να θρέψωμεν, καλλιεργοΰντες αυτήν, τάς πεινώσας οικογενείας μας», και ώς θεραπεία της απορίας και ένδειας τους «γή(ν) επιδεκτική(ν) καλλιέργειας εχουσα(ν) λιμένα εμπορικον και ΰδωρ πότιμον»105. Ώς επιχειρήματα, τα οποία τεκμηριώνουν, κατά την αναφορά τους, το δίκαιο αϊτημά τους «οί 'Έλληνες κάτοικοι ποτέ της Θράκης και Βιθυνίας, ήδε δε διατρίβοντες εις την έλληνικήν έπικρά­

τειαν» προβάλλουν: τη σχετική διάταξη του συντάγματος της Γ' στην Τροιζήνα Εθνοσυνελεύσεως, ή οποία καθόριζε ότι «'Έλληνες είναι όσοι άπο τους υπό τον όθωμανικον ζυγόν, πιστεύοντες εις Χριστόν, ήλ­

θαν και θα ελθωσιν εις τήν έλληνικήν έπικράτειαν δια να συναγωνι­

σθώσιν ή να κατοικήσωσιν εις αυτήν», ευρισκόμενοι μεν «εις τους κόλ­

πους των ελευθέρων Χριστιανών 'Ελλήνων, των αδελφών και ομογενών των», όμως «διεσπαρμένοι και ανέστιοι»' τους πολυειδείς αγώνες, τους οποίους αγωνίστηκαν «υπέρ της ελληνικής ελευθερίας και των οποίων ένδοξα δείγματα πολλοί έξ ημών εισέτι φέρουσιν εις τα σώματα των» και είς «τήν γήν τής γεννήσεως ημών» και οί πλείστοι «άμα ένηχηθέν­

των καί συμφερόντων των είχον εκλέξει έπιτροπάς, στις όποιες χορήγησαν και τα σχε­

τικά διοριστήρια έγγραφα. Έτσι, α) Οί Θρακο­Βιθυνοί οί παροικοϋντες στην Αίγινα με τήν συναίνεση τών συμπατριωτών τους στο Ναύπλιο, στή Σύρο καί άλλαχοΰ εξέλεξαν «επιτρόπους τής ολομελείας» τους τους Άλέξ. Μαυροκορδάτο, Μαργαρίτη Κούταβο καί Κωνσταντίνο Δ. Σχινά καί γραμματέα τους τον Σκαρλάτο Δημ. Βυζάντιο «δια να ενεργή­

σουν... δσα συντελεστικά προς τον σκοπον τής ολομελείας τους». Βλ. Α.Ε.Π., δ.π., σημ. 102, ύποσ. (α) τών σελ. 617­619. Πρώτος υπέγραψε το σχετικό έγγραφο ό Ναυπάκτου καί "Αρτης Πορφύριος ό Βιθυνός καί ακολουθούν 94 υπογραφές, άπο τις όποιες 26 φέρουν τήν ένδειξη Νίτης ή Αίνίτης καί 2 τήν ένδειξη Άνδριανουπολίτης καί β) Οί Θρακο­Βι­

θυνοί, πού βρίσκονταν στο Ναύπλιο με έγγραφο τους προς τους συμπατριώτες τους στην Αίγινα τους γνωστοποιούσαν τή σύμφωνη γνώμη τους για να συνεργήσουν για τον κοι­

νωφελή σκοπό «είς τον όποιον αποβλέπει ή κοινότης τών Θρακο­Βιθυνών» καί τήν εκλογή σε συνέλευση τους στις 23 'Ιουνίου 1829 επιτροπής άπο «τον πανιερώτατον το­

ποτηρητήν Ναυπλίας κ. Διονύσιον, τον κ. (Ίω.) Φιλήμονα Βυζάντιον, τον κ. Δημήτριον Δεσποτόπουλον Θράκα καί γραμματέα τής επιτροπής τον κ. Γεώργιον Φιλοπατρίδην» για να συνεννοούνται στο έξης με αυτούς. Το έγγραφο υπογράφει ό πρόεδρος τής Συνε­

λεύσεως Ν. Ίωαννίδης καί ακολουθούν 54 υπογραφές. Βλ. Α.Ε.Π., δ.π., σημ. 102, σελ. 619.

105. Βλ. δ.π., σημ. 101.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 351

τες τήν φωνήν τής κοινής πατρίδος ετρέξαμεν εις το στάδιον άφειδή­

σαντες και χρημάτων και σωμάτων υπέρ της κοινής ελευθερίας»· ή συμπερίληψη άπο την ελληνική επανάσταση εξ αρχής όλων των χρι­

στιανών Ελλήνων, πού βρίσκονταν κάτω άπο τήν τουρκική δυναστεία και ή απόδειξη «εις τα χριστιανικά έθνη των δύο ημισφαιρίων» με τις σφαγές «του Βυζαντίου, των Κυδωνιών, τής Θράκης όλης εν γένει», ότι «ή τουρκική τυραννία ήτον γενικώς και παντού αφόρητος και ή επανά­

στασις δεν ήτον έργον και σκοπός μιας επαρχίας»· το «άσυγκρίτως συμφερώτερον» να κατοικηθούν «τόσα ακατοίκητα μέρη τής 'Ελλάδος από ομογενείς ομοθρήσκους και όμογλώσσους, αντί αποίκων ετερο­

εθνών, ετεροθρήσκων και έτερογλώσσων», όταν μάλιστα αυτοί «έπαθον τα πάνδεινα δια τήν ελληνικήν επανάστασιν». Για όλους αυτούς τους λόγους διακηρύσσουν στην αναφορά τους οί Θρακο­Βιθυνοί δια τών εκπροσώπων τους ότι δεν άνέχονταν «πλέον να είμεθα άπεσπασμένοι άπο τήν όλομέλειαν τών λοιπών αδελφών μας, τών ελευθέρων Ελλή­

νων», απαιτώντας «του Έλληνος πολίτου τα δίκαια» τών οποίων ή απο­

δοχή θα διεγείρει «έτι μάλλον τήν φιλοτιμίαν μας», ενώ ταυτόχρονα θα ελκύσει «πολλούς τών συνάδελφων μας, όσοι δοκιμάζουν ακόμη τα δεινά τής δουλείας» να τρέξουν «εις τήν γήν ταύτην τής επαγγελίας, τής οποίας τήν άπελευθέρωσιν και βασανιζόμενοι ηύχοντο και καταδιωκό­

μενοι έφαντάζοντο και παρηγοροΰντο». Τέλος στην αναφορά τους αυτή οί Θρακο­Βιθυνοί δια τών εκπροσώπων τους εκφράζουν τήν πεποίθηση ότι «'Έλληνες προς 'Έλληνας και Χριστιανοί προς Χριστιανούς άπο­

τεινόμενοι» θα βρουν τα αιτήματα τους «άποδοχήν και έπικύρωσιν» άποδεικνύοντες σ' όλο τον κόσμο «ότι εις τήν Έλευθέραν Ελλάδα ή αρετή δεν μένει άβράβευτος, ότι το φιλοδίκαιον και τών τρόπων ή ήμε­

ρότης χαρακτηρίζει εκπαλαι τον Έλληνα και ότι όλοι οί 'Έλληνες θε­

ωρούνται ίσοι και άπολαύουσι τα αυτά δικαιώματα»106. 'Αναφορά καί Αίτημα τών πληρεξουσίων τών πέντε τής Μακεδονίας

επαρχιών προς τήν Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέλευση107. Ή αναφορά αυτή, τήν οποία υπέγραψαν στο "Αργός στις 4 Αύγουστου 1829 «οί πληρεξού­

106. Ή αναφορά αύτη τών Θρακο­Βιθυνών στην Δ' στο "Αργός Εθνοσυνέλευση δια τών εκπροσώπων τους υποβλήθηκε στη σχετική έπί τών αναφορών επιτροπή για να εκφέ­

ρει γνώμη. "Η επιτροπή τής 'Εθνοσυνελεύσεως έγνωμοδότησε ότι ή αίτηση τών Θρακο­

Βιθυνών ήταν δίκαιη καί επωφελής καί τήν απηύθυνε στον Κυβερνήτη για να ενεργήσει «περί αυτών δ,τι καί περί τών άλλων». Βλ. τήν έπισημείωση σελ. 623, στα Α.Ε.Π., 'Εθνι­

κοί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' έν "Αργεί, δ.π. 107. Βλ. αυτήν Λ.Ε.Π., Ai 'Εθνικοί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' έν "Αργεί, 'Αθήναι

1973, σσ. 641­643 καί Άνδ. Μάμουκα, δ.π., σημ. 11, τόμ. 11ος, σσ. 867­870.

352 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

σιοι των πέντε της Μακεδονίας επαρχιών»108 Γ. Χρυσίδης, 'Αθανάσιος Σκανδαλίδης, Δημήτριος Σταγειρίτης, Βάϊος Γεωργίου και Παναγιώτης Ναούμ, υποβλήθηκε την ϊδια μέρα στην Δ' στο "Αργός 'Εθνοσυνέ­

λευση. Σ' αυτήν οί πληρεξούσιοι των πέντε της Μακεδονίας επαρχιών διακήρυσσαν «ενώπιον του έθνους τα αναμφισβήτητα δίκαια» του λαοΰ τών επαρχιών της «Μακεδόνικης 'Ελλάδος, τα όποια καθόριζαν στο «να Γδωσι μίαν φοράν και πραγματικός την συνέχειαν της ολομελείας, της οποίας θεωροΰσιν άδιαχώριστον την ειρημένην γήν της πατρίδος των». Τό αϊτημά τους αυτό «οί εν τη ελευθέρα Ελλάδι ευρισκόμενοι πολυπάθεις ούτοι της Μακεδονίας λαοί» προέβαλαν ώς μοναδική επιθυ­

μία τους «αντί τών τοσούτων θυσιών και κινδύνων» τους οποίους υπέ­

στησαν για τήν απελευθέρωση της κοινής τών Ελλήνων πατρίδος και «κατά τας ιεράς αρχάς και βάσεις τών πράξεων τών διαφόρων Εθνικών Συνελεύσεων, αί όποΐαι καθιέρωσαν τον παντοτινον σύνδεσμον τών άγωνισαμένων επαρχιών της Ελλάδος». Παρακαλουντες τή θερμή σύ­

σταση της αναφοράς του αυτής άπο τήν Δ' στο "Αργός 'Εθνική Συνέ­

λευση «εις τήν πατρικήν κηδεμονίαν καί μεγαλόνοιαν τοϋ Έξοχωτάτου Κυβερνήτου και δι' αύτου εις τήν εύμένειαν καί τήν δικαιοσύνην τών σεβαστών Συμμάχων Βασιλέων» επεσήμαιναν ιδιαίτερα: Τή θεώρηση από τή Μακεδονία τών γενικών σκοπών τής ολομελείας, τους οποίους άπο τήν αρχή τής επαναστάσεως κατέδειξε «ώς άντικείμενόν της τό σπουδαιότατο ν» σε ενωσή της με «θείον δεσμό ν» με τις διάφορες επαρ­

χίες τής Ελλάδος «εις τον υπέρ πατρίδος δίκαιον καί ιερόν αγώνα» καί, κατ' άκολουθίαν, τή γενναιόφρονα θυσία τής πολιτικής καί πραγματι­

κής συστάσεως της καί «τό πλέον τής φυσικής της υπάρξεως»· εξ άλ­

λου, επεσήμαιναν ότι «μετά τήν εκ τοϋ πολέμου άπευκταίαν τύχην της» δεν έ'παυσε «άπό τοϋ να συναγωνίζεται δια τών μελών της όμοΰ με τους λοιπούς Έλληνας, καί μάλιστα στρατιωτικώς, απανταχού τής Ελλά­

δος»109. Με τήν αναφορά τους αυτήν οί πληρεξούσιοι τών 5 τής Μακε­

δονίας επαρχιών, επεσήμαιναν, σ' ό,τι αφορούσε στις θυσίες τής γενέ­

θλιας γής τους, ότι «ή άνατολικομεσημβρινή Μακεδονία» κατέστη άπό τήν αρχή τής επαναστάσεως «προμαχών υπέρ της όλης Ελλάδος»' καί ότι «ανδραγαθούσα καί πάσχουσα ή Μακεδόνικη αυτή Ελλάς», «έως ου τα άπό Στρυμόνος μέχρι του Θερμαϊκού καί τών 'Ισθμών μεσόγεια της αί'ματι, πυρί καί σιδήρω έσίγησαν», συνεκρότησε στρατόπεδα «κατά

108. Αυτές, κατά τήν αναφορά, ήσαν: ή Κασσάνδρα, τα Χάσικα, τα Μαδέμια, ή Νά­ουσα καί ή Έδεσσα.

109. Βλ. ό.π., στη σημ. με αριθ. 107, δπου ή αναφορά.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 353

τους ισθμούς του "Αθωνος και της Κασσάνδρας» και μόνη «ή Μακεδό­

νικη εκείνη Ελλάς» αντιμαχόταν τους εχθρούς ελαττώνοντας και εξα­

σθενίζοντας τις δυνάμεις τους και ταπεινώνοντας «το άγέρωχον και ύπερήφανον αυτών φρόνημα»· ότι, τέλος, ή δυτικομεσημβρινή Μακεδο­

νία, Νάουσα και 'Έδεσσα, κατέστη «του πολέμου το θέατρον» εμποδί­

ζοντας την πρόοδο των εχθρικών δυνάμεων «μέχρι της άξιοδακρύτου καταστροφής καί άνδραποδίσεως εκείνης της πόλεως». Σ' ό,τι αφο­

ρούσε στίς θυσίες, προσφορές καί έκδουλεύσεις της Μακεδόνικης Ελ­

λάδος στον ελληνικό νότο, μετά την αιματηρή κατάπνιξη τής επαναστά­

σεως στη γενέθλια γή, οί πληρεξούσιοι τών 5 τής Μακεδονίας επαρχιών έτόνιζαν στην αναφορά τους ότι «όσοι με τα όπλα εις τας χείρας ήδυνήθησαν να ένωθώσι με τους λαούς τής ελευθέρας Ελλάδος» δεν έ'λειψαν πάντοτε «να συναγωνίζωνται, καί μάλιστα στρατιωτικώς, υπέρ τής ολομελείας». Έπί του προκειμένου απαριθμούσαν τους αγώνες τών Μακεδόνων δίπλα στους άλλους Έλληνες στην Εύβοια, στο Πέτα, στο Κομπότι, στην 'Αθήνα, στον Σχοινόλακα κατά του 'Ιμπραήμ, στα Ψαρά κατά τήν καταστροφή τους, στο Ταλάντι καί στα Τρίκκερα καί άλλαχοΰ, οί όποιοι αγώνες «μαρτυροΰσι τήν σταθεραν καί ίεράν αυτών τών λαών άπόφασιν, το να μη χωρίσωσι ποτέ τήν τύχην των άπό τήν τών λοιπών συνάδελφων των Ελλήνων, με τους οποίους φρικτοί όρκοι τους ήνωσαν»110.

Τό αίτημα αυτό τών αγωνιστών τής Μακεδόνικης Ελλάδος για να συμπεριληφθούν στα όρια τής μελετώμενης 'Ελευθέρας Ελλάδος με τις υπάρχουσες, τότε, συνθήκες, καί τις έ'κδηλες προθέσεις τών Μ. Δυνά­

μεων δεν ήταν δυνατό να καταστεί εφικτό. Όμως πρέπει εδώ να σημει­

ωθεί ότι καί πριν άπό τήν αναφορά τών πληρεξουσίων τών 5 τής Μακε­

δονίας επαρχιών ό Ίω. Καποδίστριας στα 28 ερωτήματα, πού τοΰ έθε­

σαν οί αντιπρόσωποι «τών τριών Συμμάχων Αυλών», τα όποια αποσκο­

πούσαν, με τις απαντήσεις σ' αυτά, να λάβουν γνώση αυτοί λεπτομερών πληροφοριών «περί όλων τών μερών (τών) αναφερομένων ώς

110. Ή αναφορά αύτη τών πληρεξουσίων τών 5 τής Μακεδονίας επαρχιών απεστάλη άπό τον πρόεδρο τής Δ' στο "Αργός Εθνοσυνελεύσεως Γεώργιο Σισίνη με έγγραφο του στις 5 Αυγούστου 1829 προς τον Κυβερνήτη μαζί με άλλες αναφορές τών πληρεξουσίων τής Ηπείρου, τής Θεσσαλίας καί τής νήσου Καρπάθου, επισημαίνοντας ότι ή Συνέ­

λευση έχει πεποίθηση «εις τον ζήλον καί προθυμίαν τής Ύ.Ε. υπέρ τών κοινών καί μερικών συμφερόντων τοΰ 'Έθνους». Βλ. το έγγραφο τοΰ Γ. Σισίνη, το όποιο συνυπογρά­

φουν οί γραμματείς Ίακωβάκης Ρίζος καί Νικ. Χρυσόγελος, με αριθ. 39/εν "Αργεί τή 5 Αύγουστου 1829, στα Α.Ε.Π., Ai Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' έν "Αργεί Εθνική Συνέλευσις, σσ. 640­641.

23

354 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

προς την έκτέλεσιν της συνθήκης του Λονδίνου» απάντησε εκτεταμένα στις 18/30 'Οκτωβρίου 1828. Σ' αύτη την απάντηση καί στο ερώτημα «Ποϊαι αί έπαρχίαι ή περιοχαί της Στερεάς Ελλάδος συνεμέθεξαν εις την έπανάστασιν ενεργητικά) καί συνεχεϊ τω τρόπω» σ' δ,τι αφορούσε στη συμμετοχή της Μακεδονίας καί του 'Ολύμπου έπεσήμαινε τήν επα­

νάσταση όλου «του νοτίου μέρους της Μακεδονίας κατά τα τέλη Μαΐου 1821 περιέχοντος πλέον των 100 χωρίων κατοικουμένων άπο χριστια­

νούς, έκτος τών 3 χερσονήσων "Αθωνος, Λόγγου καί Κασσάνδρας»· απαριθμούσε τις μάχες, πού έγιναν σ' αυτές, τις μεγάλες απώλειες τών Τούρκων καί τις ποικίλες καταστροφές τών χριστιανών αναφερόταν στην επανάσταση κατά τις αρχές 'Απριλίου 1822 της Ναούσης καί «80 πέριξ χωρίων» καί τις φονικές μάχες, πού έ'γιναν σ' αύτα μέ τήν τελική πλήρη καταστροφή τους, μέ μεγάλες δμως καί τις τουρκικές απώλειες· σημείωνε τήν κάθοδο ένοπλων αγωνιστών του Μακεδόνικου Ελληνι­

σμού στον επαναστατικό νότο καί τήν ενεργό συμμετοχή τους σ' όλη τή διάρκεια του αγώνα* τέλος αναφερόταν στην επανάσταση του 'Ο­

λύμπου περί τα τέλη Μαρτίου 1822, τήν αποτυχία της, τήν κάθοδο τών 'Ολυμπίων αγωνιστών στις Σποράδες καί στον ελληνικό νότο καί τή δραστήρια συμμετοχή τους στον κοινό όλων τών Ελλήνων αγώνα, εξ­

υμνώντας μ' αυτό τον τρόπο ô Ίω. Καποδίστριας ενώπιον της διεθνούς κοινής γνώμης δια τών αντιπροσώπων «τών τριών Συμμάχων αυλών» τις μεγάλες προσφορές καί έκδουλεύσεις καί της Μακεδόνικης Ελλάδος στον αγώνα της Ελληνικής 'Ελευθερίας111.

'Αναφορά καί Αίτημα τών χρηματισάντων στην Δ' στο "Αργός 'Ε­

θνική Συνέλευση πληρεξουσίων τών πέντε επαρχιών της Μακεδονίας προς τον Κυβερνήτη Ίω. Καποδίστρια112. Ή αναφορά αυτή υποβλήθηκε προς τον Κυβερνήτη στις 21 Αυγούστου 1830, στο Ναύπλιο άπο τους Δημ. Σταγειρίτη, Βάϊο Γεωργίου, Άθαν. Σκανδαλίδη, Παναγιώτη Να­

ούμ καί Γεώρ. Άδαμ(η) «έπιτροπικώς δια Γεώργιον Χρυσίδην», οι όποιοι είχαν χρηματίσει πληρεξούσιοι τών πέντε της Μακεδονίας επαρχιών στην Δ' στο "Αργός 'Εθνική Συνέλευση113. Στην αναφορά

111. Βλ. σχετικά Α.Ε.Π., Ai Έθνικαί Συνελεύσεις, τόμ. 2ος, Δ' έν "Αργεί, σσ. 264­

265. 112. Βλ. αυτήν στο Παράρτημα, εγγρ. μέ αριθ. 10. 113. Της αναφοράς αυτής προηγήθηκε «άντιπροσωπικον πληρεξούσιον», το όποιο

υπέγραψαν στις 5 'Ιουνίου 1830 περί τους 60 αγωνιστές του Μακεδόνικου Ελληνισμού διαφόρων στρατιωτικών βαθμών — στρατιώτες, δεκανείς, λοχίαι, ανθυπολοχαγοί, υπο­

λοχαγοί, λοχαγοί, 25αρχοι, 50αρχοι, ΙΟΟαρχοι, ανάμεσα στους οποίους γνωστός πολέ­

μαρχος ό 500σίαρχος Κων. Δουπιώτης, ό χιλίαρχος 'Αγγελής Γάτζος, ό ταγματάρχης

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 355

τους αύτη οί πληρεξούσιοι τών πέντε Μακεδόνικων επαρχιών υπέβα­

λαν, εξ ονόματος των αγωνιστών συμπατριωτών τους, το αίτημα «είς το να συγκεντρωθώσι τέως ήδη ώς έπιθυμοΰσιν, εις εν καί το αυτό μέρος, να συζώσιν όλοι όμοΰ συμπαραμυθούμενοι και απολαύοντες τα αυτά με τους λοιπούς συνάδελφους των 'Έλληνας της 'Ελλάδος δικαιώματα». Αυτό το αϊτημά τους προέβαλαν «επειδή εις την οποίαν προς το παρόν διεπραγματεύθησαν όροθεσίαν του Ελληνικού κράτους οί Σεβαστοί μονάρχαι είς την πραξίν των της γ1"!? Φεβρουαρίου δια τών πληρεξου­

σίων των εν Λονδίνω δεν συμπεριελήφθησαν αί περί ων ό λόγος μακε­

δόνικα! έπαρχίαι». Σαν τέτοιο μέρος προς συγκέντρωση και συγκατοί­

κηση τους καθόριζαν τον τόπο «της περιοχής τών Ώραιών επί τής Ευβοίας, του οποίου «ή θέσις και το κλίμα εφαρμόζεται και ώς προς την κρασιν και ώς προς την βιομηχανίαν ενός εκάστου τών συμπολιτών μας». Επιχειρήματα προς έπιστήριξη και επικύρωση άπο τον Κυβερ­

νήτη του αιτήματος τους αυτού προέβαλαν: την πειθαρχία στη φωνή τής πατρίδας «ώς του όλου αυτής μέλη γνήσια»' τους αγώνες και τίς θυσίες τους για τήν υπεράσπιση όλου εν γένει του ελληνικού εδάφους και εις «τήν φίλην γήν τής γεννήσεως των», τήν οποία με όλα τα αγαθά τους «ώς θυσίαν υπέρ τοΰ όλου είς ολοκαύτωμα γενναιοφρόνως προσή­

νεγκαν»· τις μάχες και τους αγώνες τους «είς το τρίγλωσσον κατά θά­

λασσαν τούτων τών μερών άνατολικομεσημβρινόν τής Μακεδονίας» τήν Κασσάνδρα, τα Χάσικα και τα Μαδέμια «και τα κύκλω τούτων άπό τε τών μυχών τοΰ Θερμαϊκού και τών εκβολών τοΰ Στρυμόνος προς αρ­

κτον», τα όποια υπήρξαν «ώς προμαχών υπέρ τοΰ όλου» με αναχαίτιση τοΰ χειμάρρου τών εχθρών και με τις μεγάλες απώλειες της· τή δημι­

ουργία «επομένως τοΰ πολέμου το θέατρον» στο δυτικομεσημβρινό τής Μακεδονίας, τή Νάουσα και τήν Έδεσσα «και τα πέριξ», με τις πολεμι­

κές «αντικρούσεις» και μάχες και μάλιστα «τον εν τή Ναούση τρομερόν και όλέθριον πόλεμον μέχρι τής άξιοδακρύτου αυτής άνδραποδίσεως και καταστροφής»· τή διακήρυξη ότι «αί τοιαϋται κεντρικαί θυσίαι τών πέντε επαρχιών τής Μακεδονίας ετελεσιουργήθησαν υπέρ τής ολομε­

λείας»· τίς προσφορές και έκδουλεύσεις στον κοινό αγώνα όσων «με τα όπλα είς τα χείρας πολεμοΰντες» ενώθηκαν «με τους εν τή ελευθέρα Ελλάδι συνάδελφους των Έλληνας», συναγωνιζόμενοι με αυτούς «στρατιωτικώς απανταχού τής Ελλάδος ώς και Εύβοια, και 'Αθήναι και Μισολόγκι και Τρήκερη και Ύδρα και Ψαρά και Πελοπόννησος και Χαϊδάρι» και Πέτα, Κομπότι καί «ό δια πυρός μετά τής τοΰ φρουρίου (τών Ψαρών) καταστροφής υπέρ εξακοσίων άστήτων Μακεδόνων εύ­

κλεέστατος τω όντι στρατιωτικός θάνατος» και τα τρόπαια τοΰ Σχοινό­

λακα ή Νεοκάστρου καί λοιπών έ'χοντες αρχηγό τον αείμνηστο Καρατά­

356 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

σιο· τα δίκαια «εν γένει της χώρας τών πέντε εκείνων επαρχιών της γεννήσεως των», τα όποια καθιερώθησαν στην Δ' στο "Αργός Εθνική των Ελλήνων Συνέλευση, ή οποία τα «άνεκήρυξεν ως ιερά» και τα όποια συνίσταντο στο ότι «έθεώρουν μετά λόγου καί θεωροΰσιν άδια­

χώριστον τήν τύχην των από της των συνάδελφων των 'Ελλήνων, με τους οποίους φρικτοί όρκοι τους ήνωσαν και φρικτότερα πράγματα»' αποβλέποντες πάντοτε στην ανάκληση της γενέτειρας γης τους «κατά τας ιεράς αρχάς και τας βάσεις των πράξεων των διαφόρων εθνικών συνελεύσεων», οί όποιες καθιέρωσαν «τον άδιάλυτον παντοτεινον σύν­

δεσμον των συναγωνισαμενων επαρχιών της 'Ελλάδος. Πέραν αυτών οί πληρεξούσιοι τών πέντε της Μακεδονίας επαρχιών, εξ ονόματος τών αγωνιστών συμπατριωτών τους, διακήρυσσαν με τήν αναφορά τους τήν ελπίδα τους «είς το να έπαναγάγουν τάς οικογενείας των διασκορπισμέ­

νας εδώ και εκεί είς τάς κατεστραμμένας πατρώας εστίας των» και να ενταφιαστούν «εις τους τάφους τών προγόνων των», έχοντες τήν ευχα­

ρίστηση δτι έ'πειτα άπο τόσες θυσίες «έφθασαν τέλος να αφήσουν τήν γήν της γεννήσεως των εις τα φίλτατά των έλευθέραν καθώς και το λοι­

πόν κράτος» με τήν προστασία του Κυβερνήτη και «έπιστηριζόμενοι άπο τήν πατρικήν (του) κηδεμονίαν, κηδομένην εν συναισθήσει και της καθιερωθείσης εκείνης μετά της Ελλάδος συνενώσεως της γης της γεν­

νήσεως των, της εκείνων και ημών πατρώας εστίας». Στο αίτημα αυτών τών πληρεξουσίων τών 5 της Μακεδονίας επαρ­

χιών, Δημ. Σταγειρίτη, Β. Γεωργίου, Άθ. Σκανδαλίδη, Παν. Ναούμ και Γεωρ. 'Αδάμ, πού υποβλήθηκε στον Κυβερνήτη εξ ονόματος τών αγω­

νιστών συμπατριωτών τους απάντησε ή Γραμματεία της Επικρατείας με έγγραφο της άπο 26 Αυγούστου 1830114. Με αυτό γνωστοποιούσε δτι

Δημ. Τζάμη Καρατάσσου και άλλοι. Το πληρεξούσιο τους αυτό απηύθυναν στους χρη­

ματίσαντες στην Δ' στο "Αργός Εθνοσυνέλευση πληρεξουσίους τών πέντε της Μακεδο­

νίας επαρχιών και μ' αυτό τους παρείχαν τήν πληρεξουσιότητα να αναφερθούν στην Κυβέρνηση «καθυποβάλλοντες υπ' όψιν αυτής τας άπ' αρχής του ίεροΰ αγώνος θυσίας, ζημίας καί αγώνας ημών μέχρι και τής παρούσης ώρας, άλλα και το έπόμενον τής σταθε­

ρότητας μας εως τής τελευταίας ρανίδος του αίματος μας». Σε συνέχεια έτόνιζαν δτι «επειδή έμείναμεν, ύστερον άπο τον έναετή αγώνα μας, εντός διαφόρων δυστυχημάτων σήμερον απάτριδες άπο τήν τύχην τής Ελλάδος καί μακράν εξω τής άποφασισθείσης γραμμής τών ορίων αυτής» εξουσιοδοτούσαν τους πληρεξουσίους τους να ζητήσουν άπο τήν Κυβέρνηση «εν μέρος γής» προς κατοικία τους καί ως τέτοιο «κοινή γνώμη καί άποφάσει» καθόριζαν να διαταχθεί «επάνω είς τήν Εΰβοιαν, ή θέσις τών Ωραίων, (σσ. αντί Ώρεών), ή πλησιάζουσα του Ξηροχωρίου ή τον "Αγιον Ίωάννην τον πλησιάζοντα τους αυτούς Ωραίους».

114. Βλ. αυτό Γ.Α.Κ., Γενική Γραμματεία, φάκ. 250, ύποφ. 25­26 Αυγούστου 1830. Είναι μονόφυλλο, πρόχειρο καί το υπογράφει ό Γραμ. τής Επικρατείας Νικ. Σπηλιάδης.

Μακεδόνικος καί Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 357

ό Κυβερνήτης έλαβε γνώση του αιτήματος τους, άλλα δτι «επειδή ή Εύβοια ευρίσκεται ακόμη είς χείρας των 'Οθωμανών» δεν είναι δυνατό άμεσα να πραγματοποιηθεί καί δτι «ανάγκη να λάβουν ύπομονήν» βε­

βαιώνοντας τους ότι ό Κυβερνήτης «θέλει λάβει εν καιρώ τ' ανήκοντα μέτρα δια την άποκατάστασιν τών συμπολιτών σας κατά τήν αίτησίν των, εϊτε είς τήν αυτήν νήσον, αν δυνατόν, είτε όπου άλλου ήθελεν έγκριθή».

Γενικά έπιλογικα συμπεράσματα

Άπο μια γενική επισκόπηση τών μεγάλων προσφορών καί θυσιών τοϋ Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού, τόσο στή γενέθλια γη του, όσο καί, μετά τήν αιματηρή καταστολή της επαναστάσεως σ' αυ­

τήν, στα επαναστατικά κατά το 1821 κέντρα του ελληνικού νότου καί σε κρίσιμες σ' αυτά μάχες είτε στην πολιτικο­κοινωνική τής επαναστατη­

μένης χώρας διάρθρωση καί λειτουργία, καθώς καί στην γενική επισκό­

πηση τών αιτημάτων του μάλιστα στην Δ' στο "Αργός Εθνική τών Ελλήνων Συνέλευση καί στον Κυβερνήτη Ίω. Καποδίστρια, μπορεί αβίαστα να εξαχθούν τα γενικά έπιλογικα συμπεράσματα, πού ακολου­

θούν. 1. Ό Μακεδόνικος μάλιστα, άλλα καί ό Θρακικός Ελληνισμός,

κατά τα μεγέθη καί τις διαστάσεις τοΰ υπόλοιπου Ελληνισμού τόσο στον «άρχαιόθεν» μητροπολιτικό του χώρο, όσο καί στο χώρο τής καθό­

λου διασποράς του, ανταποκρίθηκε με ζήλο, προθυμία, αυταπάρνηση καί αυτοθυσία στο εγερτήριο στα 1821 σάλπισμα τής Εθνικής μας Πα­

λιγγενεσίας. 2. Με τήν έναρξη τοΰ αγώνα στα 1821 για τήν Εθνική μας 'Ελευθε­

ρία καί 'Ανεξαρτησία καί σ' όλη τή διάρκεια του ή Μακεδόνικη μάλι­

στα, άλλα καί ή Θρακική Ελλάς σε συμπαράσταση καί συμπαράταξη με τήν υπόλοιπη Ελλάδα καταξιώθηκε με τους αγώνες καί τις θυσίες της στην ιστορική τοΰ Γένους μας συνείδηση ως αναπόσπαστο καί αδι­

αχώριστο τμήμα τής ολομελείας τής ενιαίας καί αδιαίρετης ελληνικής πατρίδος.

3. Τεκμήρια αδιάψευστα, έπί τοΰ προκειμένου, άποτελοΰν οι σφαγές, οί λεηλασίες, οί εξανδραποδισμοί, οι προσφορές καί οί μεγάλες θυσίες, τις όποιες υπέστη ή γενέθλια τών Μακεδόνων μάλιστα ελληνική γη με κορύφωση το ολοκαύτωμα τής Νάουσας· έπειτα δε οί άπροσμέτρητες υπηρεσίες καί έκδουλεύσεις, τις όποιες άφειδώλευτα προσέφεραν οί αγωνιστές τοΰ Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού στον ελληνικό επαναστατικό κατά το 1821 νότο τόσο σε κρίσιμες μάχες τού αγώνα,

358 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

δπως στο Κομπότι και στο Πέτα, στην Εύβοια, στην Πελοπόννησο και μάλιστα στον Σχοινόλακα και το Νεόκαστρο κατά του 'Ιμπραήμ, στο ολοκαύτωμα των Ψαρών, στο Χαϊδάρι καί στην 'Ακρόπολη των 'Αθη­

νών κατά του Κιουταχή, στην τελευταία μάχη του αγώνα της Ελληνι­

κής 'Ανεξαρτησίας στην Πέτρα της Βοιωτίας, τον Σεπτέμβριο 1829, όσο και κατά τη διάρθρωση και λειτουργία του πολιτικο­κοινωνικοϋ τομέα της επαναστατημένης χώρας.

4. Με τίς μεγάλες θυσίες του καί τους ηρωισμούς του ό Μακεδόνι­

κος μάλιστα, άλλα και ό Θρακικός Ελληνισμός στον κοινό των Παν­

ελλήνων αγώνα για τήν εθνική τους αποκατάσταση κατέδειξαν ανεπιφύ­

λακτα ενώπιον του Ελληνικού Γένους, της Διεθνούς κοινής γνώμης καί τής Ιστορίας ότι καί ή Μακεδόνικη καί ή Θρακική Ελλάς συνιστούν αδιαχώριστο καί αναπόσπαστο τμήμα τής ολομελείας του Ελληνικού Γένους, διατρανώνοντας ταυτόχρονα με τις αναφορές του καί τα αιτή­

ματα του προς τίς Διοικήσεις του αγώνα καί στον Κυβερνήτη Ίω. Κα­

ποδίστρια τήν απόφαση του να μή διαχωρίσει τήν τύχη τής γενέθλιας γής τους άπο αυτήν τής υπόλοιπης ελληνικής γής καί καθορίζοντας ώς σκοπό καί τέλος των αγώνων του τήν συνένωση τής ελληνικής ολομε­

λείας, καί 5. Το αίτημα αυτό του Μακεδόνικου μάλιστα καί Θρακικού Ελλη­

νισμού να συμπεριληφθεί καί ή γενέθλια γή τους στα καθοριζόμενα όρια τής 'Ελευθέρας Ελλάδας προσέκρουσε στις βουλές καί τα συμφέ­

ροντα των Μεγάλων, τότε, Δυνάμεων, των καί «Προστάτιδων» καλουμέ­

νων, οί όποιες για τίς δικές τους επιδιώξεις δημιούργησαν το ισχνό ελληνικό κρατίδιο τής συνθήκης τοΰ Λονδίνου 1830. Θα χρειασθεί, έ'τσι, ένας κοντά αιώνας, άπο τότε, δεινών αγώνων, επαναστάσεων, ατέ­

λειωτων καί άπροσμέτρητων θυσιών τοΰ Μακεδόνικου μάλιστα, άλλα καί τοΰ Θρακικού Ελληνισμού, ώστε να κατορθωθεί ή συνένωση του με τήν ελευθέρα πατρίδα. Αυτοί οί ατελείωτοι αγώνες καί οί θυσίες σε αΐμα καί ζωές τοΰ Μακεδόνικου καί Θρακικού Ελληνισμού, κοντά στα αδιάψευστα καί πανθομολογούμενα ιστορικά δεδομένα καί τεκμήρια, αποτελούν καί θα αποτελούν τα ασφαλέστατα θωρακισμένα εχέγγυα καί τις μαρτυρίες τής ελληνικότητας τής γενέθλιας γής του σε θετική αντί­

κρουση κάθε σκόπιμης καί ύπουλης διαστρεβλώσεώς της καί ανι­

στόρητων επιδιώξεων καί στόχων.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 359

Β'. ΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ*

1

Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 24, 28-31 Αυγούστου 1824. 1824.

Αύγουστου 20: έν 'Αθήναις Καταγραφή των στρατιωτών, δπου ευρίσκονται ύπο τήν όδηγίαν τοϋ στρατηγού

'Ιωάννου Γκούρα.

8. 'Ιωάννης μουκής

1. Χριστόφορος κουλοχεζίζης 2. στρατής Πατζιάς 3. Κομνάκης πατζιδς 4. μανόλης Κακλαμάνης

ον ιγ

ιδον

ιηο ν

ιθον

καον

κ γ ον

λζον

2. 11.

2.

11. 12.

3.

8.

6.

3.

βασίλης 'Ιωάννου Μάρκος

αποστολής κατζίκα

νικολος άλεξίου άντώνης Πάνογλους

γιάννης Κατζούλας

γεώργης γιάννης πουκλή

γεώργης Τριαντάφυλλου

ανάστασης βουδέλης

ληο ν 3. Θεοδωρής γεώργη Βούργαρη 14 'Ιουνίου. 61. στέργιος

70. λουκδς δήμου 69. χ*" νικόλας 71. γιάννης Πολιτζιανίτης 72. καραγιώργος Καραμανλής

5 'Ιουλίου. 88. γιάννης χαρίση

Μον 65. χρηστός γεωργίου 83. γιάννης γεώργη

150. μήτρος χαλτούπης

Μαον 8. κωνσταντής Βαγενούδη 9. κωνσταντής ζαφείρη

θεσσαλονικεύς

αίνίτης αίνίτης αΐνίτης αίνίτης

Σαλονίκη Σεραζλής

ηλικία 28

32 33 30 35

33 36

ολύμπιος 35

αίνίτης αίνίτης

αίνίτης

αίνίτης

ολύμπιος

Σιατιστεύς ολύμπιος

Κασσάνδρ. θεσσαλονικεύς μοναστιρλής μοναστιρλής μοναστιρλής μοναστιρλής Σιάτιστα

Μπετώλια αίνίτης Κασάνδρα

Κασσάνδρ. Κασσάνδρ.

35 32

21

23

24

28 ύποχιλίαρχος 20

20 22 26 30 28 31 21

20 28 20

28 28

360 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

12. γιάννης δήμου τζατζαρίκη 13. χριστόδουλος άντώνη Κοτζάδης 14. χριστός Καρύστου Μυλωνάς

Μβον 6. αποστολής καρακατζανης 12. χριστός γεώργη

Μγον 6. γαρούφαλο Μανόλη 10. χρηστός δημήτρι 12. πανταζής κωνσταντή 16. Μόσχος χριστοδούλου 17. Μόσχος στάμου 20. Θανάσης Μόσχου 27. ανάστασης Βούργαρης

Μδον 5. γιαννάκης άθανάση 9. Βασίλης γεωργίου 11. γεώργης νικόλα

Μστον 13. αποστολής φουντούλη 17. κωνσταντής τριαντάφυλλου

Νον 53. Θανάσης μόσχου 54. ανάστασης Βούλγαρης 57. πανταζής κωνσταντή

Ναον 21 δημήτρης γιάννη 39. γιάννης γεώργη βαγενά

Νβον 90. γεωργάκη κοντοαντώνη 91. άλέξης στρατή Μπήγου 97. σταματής γεώργη

106. παναγιώτης τζηλμδς

Νδον 6. γιάννης χαλικος

Κασσανδρ. κασσ. κασσ.

ολύμπιος ολύμπιος

Σαλονίκη Σέρρας θεσσαλονίκη Σαλονικεύς Σαλονικεύς Σαλονικεύς άνδριανούπ.

σαλονικεύς άνδριανουπο. άνδριανουπο.

άνδριανουπο. σαλονικεύς

σαλονικεύς άνδριανουπο. σαλονικεύς

28 31 27

29 22

31 21 30 31 26 27 34

20 33 22

22 30

27 34 30

σαλονικευς 25 φιλιππουπολίτης 28

σαμοθράκη Αίνος Σέρραι Αίνος

ολύμπιος

32 27 24 22

32

δλοι χίλιοι τετρακόσοι όγδοηνταεννέα με ψυχογιούς Ίω. Γκούρας (Τ.Σ.)

ίσον άπαράλλακτον τω πρωτοτυπώ

ό 'Επιθεωρητής Ν. Μπούφης

ό γραμματεύς 'Ιωάννης γεωργίου

*Άπό το πλήθος των, έπί του προκειμένου, έγγραφων έπελέξαμε άπο λόγους περιορισμού της εκτάσεως τοϋ πονήματος αυτά, πού ακολουθούν, τα όποια, κατά το αναλογούν σ' αυτά μέρος, συνιστούν σημαντικά τεκμήρια.

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 361

Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 29, 21-25 Σεπτεμβρίου 1824. 'Αναστάσιος Βούλγαρης.

Α. Σημειώνω τους στρατιώτας τοΰ καπετάν 'Ανάσταση Βούργαρη και όσους λοιπούς άνε-

χώρησαν άπο το φρούριον κατά την διαταγήν της Σεβ. Διοικήσεως, οί όποιοι έπληρώθησαν άπο αης Αύγουστου ίως τέλη τοΰ ιδίου.

7. Κώστας Μανουήλ 45. 'Ιωακείμ δημητρίου 47. 'Ιωάννης Δημ. 56. Χρήστος 57. Πέτρος Κώστα

102. νικόλας 103. γιάννης 116. ανάστασης 117. Τάσιος 122. κώστας 123. γιάννης 124. δήμος 125. Χρήστος γιαννάκη 128. γιάννης χρηστού 129. δημήτρης

στρατιωται

ολύμπιος Σαλωνικιώτης (;) Σαλωνικιώτης Μοναστηρλής Μοναστηρλής

Κασσανδ ρινός Σαλωνικιώτης Μπετολιώτης νεαουστιανός ολύμπιος Βερροιώτης Βερροιώτης ολύμπιος ολύμπιος Βερροιώτης

τή α σεπτεμβρ. 1824 χίλια οκτακόσια εικοσιτέσσερα

Σεπτεμβρίου πρώτη

τη 22 Σεπτεμβ. 1824 έν Ναυπλίω (Τ.Σ.)

6 φροντιστής της 'Ακροκορίνθου Πέτρος Ψαλίδας

Έπιβεβαιοΐ ό φρούραρχος της 'Ακροκορίνθου Γεώργιος Κίτζου

ϊσος τω πρωτοτύπφ ό γραμματεύς 'Ιωάννης γεωργίου

Β. 'Ιδού σημειώνω και τους δσους στρατιώτας έμειναν μέσα είς το φρούριον ώς κάτωθεν όνατοδώς(;) φαίνονται.

3. Νικόλαος Μόσχου Σερραζλής 9. Μαργαρίτης Θεόδωρου Σερραζλής

11. Τάσιος Μάγκου Σπύρκου νεαουστινος 13. γεώργιος Κων. νεαουστιανος 24. γιάνκος γιωβάνου Σερραζλής 26. γεώργης στωγιάννου φιλιππουπολίτης 27. γεώργης φώτου επάνω Πουρλιά Ολύμπου 31. Νικόλας δημήτρη Βερροιώτης 35. γιωβάννος στάθη Βοδιναλής 36. Μάρκος Νάννου φιλιππουπολίτης 40. Νικόλαος γένιας Μοναστηριώτης

362 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

71. Χατζή παπα άβρααμ 126. άργύρης τρουμπεντέρης

177: ήτοι εκατόν εβδομήντα επτά

τη α^ Σεπτ. 1824 έν Κορίνθω χίλια οκτακόσια εικοσιτέσσερα Σεπτεβρίου αη

(Τ.Σ.) τη 22 Σεπτέ.

έν Ναυπλίω

σιατιστέος φιλιππουπολίτης

ό επιθεωρητής και φροντιστής της 'Ακροκορίνθου

Πέτρος Ψαλίδας ό φρούραρχος τής 'Ακροκορίνθου

έπιβεβαιοΐ γεώργιος κίτζου

ϊσον τφ πρωτοτυπώ ό γραμ.

Ίω. γεωργίου

Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 29, 21-25 Σεπτεμβρίου 1824. 1824. 'Ιουνίου 18. σημείωσης οπόταν άρηβάρησαν εις Ύδραν τών ύπο τήν όδηγίαν του

Γεναιωτάτου χιλιάρχου Κ. Δημητρίου Ίω. Κηριαζή ευρισκομένων στρατιωτών ώς κάτωθεν κατ' όνομα.

Μάγγα βα: 14 18. Κωνσταντίνος Παναγιώτου 20. Γιάννης Κοκκινάκης 21. Σωτήρης Κουκταλιας

Μάγγα Δη: 16 29. Πολύζος Γεωργίου 32. Γιάννης Νικολάου 33. 'Ελεύθερης Δημητρίου 34. Γεώργιος 'Αναστασίου 38. τζανής Νικολάου 40. 'Αγγελής Παναγιώτου 41. Ζαχαρίας 'Αναστασίου

Μάγγα στ': 18 76. 'Αναγνώστης οικονόμου

Μάγγα ζη: 15 83. Μηχάλης φοντούλης 87. Γεώργιος Μήτρου πηταν 95. Γεωργάκης σαράντου

Μάγγα ηη : 18 103. Κωνσταντής Κυριακόπουλος

Μάγγα Γ: 21 143. ρΐζος Γεωργίου 146. χρηστός Γιάννου 154. Κώνστας 'Αθανασόπουλος 156. Κωνσταντής Γ: σκοτούρας

σέραζλης θεσσαλονικιότης μοναστηρλής

Μαδενοχορήτης Μαδενοχορήτης Μαδενοχορήτης Μαδενοχορήτης Θεσσαλονικέος Μαδενοχωρήτης Μαδενοχωρήτης

θεσσαλονικέος

θεσσαλονικέος σέρασλης φιλιπποπολίτης

θεσσαλονικέος

ολύμπιος ολύμπιος σέρεζλης ολύμπιος

Μακεδόνικος καί Θρακικός 'Ελληνισμός κατά το 1821 363

Μάγγα ιαη: 15

164. Μητρός γκίζας 171. Γεώργιος Εμμανουήλ 172. Άθανάσης Νικολάου

1824: 7βρίου 24 Ύδρας

(Τ.Σ.)

ναουστιανος σέρεζλης ολύμπιος

Δημήτριος Ίω. Κυριαζής

ϊσον τφ πρωτοτύπφ ό γραμματεύς Ίω. γεωργίου

Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 36, 26-31 'Οκτωβρίου 1824. Σώμα χιλιάρχου Χ" Μπαϊρακτάρη

τη Δ' Οκτωβρίου 1824 Μάγκα μέ 11 ανθρώπους

4. γεώργιος πέτρου Μάγκα μέ 16 ανθρώπους

34. αποστολής άργύρη 36. Δημήτριος 40. γιάννης Δημητρίου 45. γεώργιος άδαμ 46. στέριος 'Ιωάννου 47. Βασίλης Κωνσταντίνου 48. Δημήτριος

Μάγκα μέ 16 ανθρώπους 63. στωγιάννης

Μάγκα μέ 12 ανθρώπους 73. Νικόλαος άπό τα Μπιτόλια

δσοι λείπουν εις Τριπολιτζάν 17: άνθρωποι 79. 'Ιωάννης άθανασίου αΐνήτης 81. γεώργιοςΝ: σαμοθρακιακος 85. δημήτριος Πέτρου Αίνήτης

δσοι είναι άρρωστοι 99. κωνσταντής Κασσανδρινός

Μακεδώνας

νεαουστιανος θεσσαλονικεύς ολύμπιος σαλονικιος σαλονικιος σαλονικιος σαλονικιος

φιλιππουπολίτης

(Τ.Σ.)

Δια τοΰ χιλιάρχου χατζή Μπαϊρακτάρη Νικόλαος Γραμματεύς

τη 29 Οκτωβρίου 1824 "Αργός ϊσον τω πρωτοτύπφ

ό γραμμ. Ίω. γεωργίου

Γ.Α.Κ., Ύπουργεΐον Πολέμου, φάκ. 40, 21-30 Νοεμβρίου 1824. Κατάλογος στρατιωτών ύπο τήν όδηγίαν Κ. Άθανασίου Έμμ. παππδ

τη 18 Ιουνίου 824. Ναύπλιον. 1. Ιωάννης Έμμ. παππδς σερραίως ύπο Καπετάνιος 18 Ιουνίου 824

364 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

5. λάμπρος στέργιου 7. Κωνσταντής Ξανθώπουλος

11. Μόσχος Δημητρίου 14. γεώργιος βασιλείου 22. δημήτριος θεοχάρους 30. 'Αθανάσιος φωτίου 31. 'Ιωάννης αδελφός 64. Νικόλαος Έμμ. παπάς 75. δημήτρης γεωργίου 80. Άλέξις θεοχάρους 81. θεοχάρις αργύρου

108. Νικόλαος τζατζαρόνης

τη 25 7βρίου 1824 'Ύδρα

(Τ.Σ)

σερραιως στρατιώτης Κασανδρινός στρατιώτης Θεσσαλονικεύς Μάγκατζης τη 18 'Ιουνίου 824 θεσσαλονικεύς στρατιώτης σαλονικιος στρατιώτης μαντομοχορίου στρατιώτης μαντομοχορίου στρατιώτης σερραίως υπό Καπετάνιος 18 'Ιουνίου 824 σερραίως στρατιώτης σερραίως στρατιώτης σερραίως στρατιώτης ένίτης στρατιώτης

Α. Έμμ. πάππος

ίσον τω πρωτοτυπφ ό γραμ. Ίω. γεωργίου

Γ.Α.Κ., Ύπρυργεΐον Πολέμου, φάκ. 80, 5­7 Μαΐου 1825. α. Εκτιμήσεως καταγραφή τών παραδοθησομένων κατά συνθήκην εις τον έχθρον στρατιω­

τικών δπλων του σώματος του στρατ. Ν. Γκίκα Λάμπρου και τών ύπο τήν όδηγίαν του σωμά­

των, τη 5 Μαΐου 1825 έν Νεοκάστρω.

τοΟ Γιαννάκη Κασανδρινοΰ τουφ. και πιστ. 2 γρ. 170

β. Καταγραφή της των παραδοθησομένων κατά συνθήκην στρατιωτικών δπλων εις τον έχθρον εκτιμήσεως τοΰ σώματος τοϋ αρχηγού Παν. Ίατράκου και τών ύπο τήν όδηγίαν του σωμάτων. Έν Νεοκάστρω τη 5 Μαΐου 1825.

τοϋ Δημ. ΣαλωνικιοΟ σπαθί, τουφ., πιστ. τοΰ Κωνστ. Σαλωνικιοΰ τουφ. και σπαθί

γρ. 220 γρ. 100

στρατιώται τοϋ στρατηγοΰ Γεωργάκη και Νικολάκη

τοϋ Θανάση σαλωνικιοΰ τουφ. και πιστ. γρ. 200

ηλήας αλητζατής Κόλια Ζαχαρίας Κρανιδιώτης γιόργις φράγγος τομακριγιάννι ό Γραμματεύς Κωνστ. Π. Παμπούκης

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 365

γ. Καταγραφή της τών ελληνικών δπλων εκτιμήσεως του Καπ. Γιάννη Βελέντζα, δτινα δια συνθήκης τοΰ φρουρίου Νεοκάστρου παραδίδονται εις τον έχθρόν.

τοΰ 'Αλέξη Σαλωνικιοΰ πιστόλ. και τουφέκι γρ. 230

έν Νεοκάστρω τη 8 Μαΐου 1825

άπαράλλακτον τω πρωτοτυπώ (Τ.Σ.) ό Γεν. Γραμμ. του πολέμου

Δημήτριος Σαλδέλης

δ. Κατάλογος της των ελληνικών όπλων εκτιμήσεως τών στρατιωτών τοΰ Καπετάν Γκέκα. του γιάννη μοναστηρλί πιστόλα, μαχαίρι και τουφ. γρ. 260 τοΰ βασίλη μοναστηρλί πιστόλα, μαχαίρι και τουφ. γρ. 200 τοΰ νικόλα μπιτολίτη πιστόλα, μαχαίρι και τουφ. γρ. 160

τη 8 Μαΐου 1825 Νεόκαστρον ϊσον άπαράλλακτον τφ πρωτοτυπώ

(Τ.Σ.) Δημήτρης Σαλδέλις

ε. 1825 Μαΐου 5 Νεόκαστρον Καταγραφή όλων τών ελληνικών δπλων έκαστου στρατιώτου και ξετίμησις αυτών, άτινα

παραδοθήσονται εις χείρας τών εχθρών. τοΰ μακρυγιάννη

τοΰ χριστού σαλονικιοΰ το τουφέκι γρ. 100 τοΰ Βελέντζα

τοΰ άλέξη σαλονικιοΰ πιστόλια άσημ. και τουφ. γρ. 230 τοΰ Μπεϊζαντέ Γεωργάκη

τοΰ θεοχάρη σέρεζλης πιστόλ. και τουφ. γρ. 170 τοΰ Δημήτρη Καλλέργη

τοΰ γεώργη σαλονικιοΰ πιστόλα και τουφ. γρ. 120 τοΰ Αυκάκη

τοΰ νικόλα σαλονίκη πιστόλ. και τουφ. τοΰ Θοδωρή σαλονικιοΰ πιστόλα, μαχ. και τουφ.

τοΰ καπετάν Γκέκα τοΰ γιάν. μοναστηρλή πιστ., μαχ. και τουφ. τοΰ βασίλη μοναστηρλή πιστ., μαχ., τουφ. τοΰ νικόλα μπιτόλια πιστόλα και τουφ.

τοΰ καπ. 'Ανάσταση Βούργαρη τοΰ χρηστού νιαουστιανοΰ πιστ., μαχ., τουφ. γρ. 170

τοΰ καπ. Στέφου τοΰ κωνσταντή σερραίου μαχ., τουφ., γρ. 50

τοΰ άρχηγοΰ Γιατράκου τοΰ δήμου σαλωνικιοΰ πιστ., τουφ., σπαθί γρ. 220 τοΰ Κων. σαλωνικιοΰ τουφ. και σπαθί γρ. 100 τοΰ θανάσι σαλωνικιοΰ τουφ. και πιστ., γρ. 200

γρ. γρ.

γρ. γρ. γρ.

110 350

260 200 160

366 Σπύρου Δημ. Λουκάτου

Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. 25Α, ύποφάκ. 10­11 Δεκεμβρίου 1828. Κατάλογος των 10 'Ολυμπίων έκατονταρχιών διονκηθεισών παρά του Αρχηγού Τόλιου Λάζου

κατά την καταμέτρηση» της 6 Δεκεμβρίου. Αη έκατονταρχία Μπήνου Κωνσταντή: άπο 17 άπριλίου σχηματισθεϊσν

1. στέριος περραιβοΰ

3. παναγιώτης γεωργίου

ολύμπιος 33 (ετών) έκατόνταρχος (κατεγράφη 23 7βρίου) έπροβιβάσθη άπο στρατιώτης Νιάουστα 25 πεντηκόνταρχος

(αντί του μπήνου προβιβασθέντος είς πεντακοσιαρχίαν) 4. 7. 10. 12. 16. 17. 18. 19. 20. 26. 29. 32. 34. 36. 39. 40. 41. 51. 55. 56. 61. 70. 89. 90. 95. 96. 98. 99.

στέριος 'Ιωάννου στόγιος δήμου Γεώργιος γαρούφαλλου γιάννης παπασταμάτη δούκας παπαγεωργίου κυπαρίσης άθανασίου λάμπρος μαυρουδή άγγελής στάμου στέριος αποστολή μαργαρίτης Θεοδοσίου κωνσταντής ζαφίρη γραμμένος γεωργίου γεωργάκης κώνστα νικόλας άργύρη στέριος λαμπρού μανολάκης γεωργίου Θανάσης γεωργίου θανάσις δήμου κωνσταντής άθανασίου γεώργιος σπύρου αργυρής παναγιώτου δημήτριος άθανασίου σαραφιανός μηχαήλ τάσιος μανόπλο βασίλειος παπασταμάτη πίπας Έμανουήλ 'Ιωάννης γεωργίου γεωργάκης παράσχη

συκιώτης νιάουστα κασανδρινος συκιώτης γαλάτζιστα περιστέρια όρμίλια συκιώτης συκιώτης σέρας συκιώτης περιστέρια πολλίγιρος πολλίγιρος περιστέρια περιστ. περ. συκιώτης γαλάτζιστα κασάνδρα βέρροια Θράκη όρμίλια νιάουστα συκιώτης νιάουστα περιστέρια πολλίγιρος

28 30 25 28 25 28 25 30 30 29 30 20 25 25 30 30 19 22 35 19 26 22 23 24 23 28 20 38

είκοσιπένταρχος είκοσιπένταρχος δωδέκαρχος δωδέκαρχος πένταρχος πένταρχος πένταρχος πένταρχος πένταρχος πένταρχος πένταρχος στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης

άνδρες δλοι 104: εκατόν τέσσαρες: τη 12 δεκεμβρίου 1828 φανερωμένη, ό έκατόνταρχος και είς άπουσίαν

ό πεντηκόνταρχος άγγελής στέριου λειβαδιότης ό χιλίαρχος Καρατάσος

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 367

Β° Έκατονταρχία Ιωάννου Γεωρ: Βελέντζα άπο α' μαΐου 28. Ίοάνις νικολάου σέρας 26 πένταρχος 87. φήλιπος άθανασίου φηληπόπολις 23 στρατιώτης 91. κονσταντίς άθανασίου φηληπόπολις 21 στρατιώτης

άνδρες δλοι 98 ενενήντα οκτώ τη 12 δεκεμβρίου 1828, φανερωμένη ό έκατόνταρχος

Ίοάνις Γεωργίου βελέντζας Φθιώτις ό αρχηγός των 'Ολυμπίων

Τόλιος Λάζου

Έκατονταρχία Δήμου νικολάου Γ^ από 17 'Απριλίου 1. 2. 3. 6. 8. 12. 15. 62. 63.

Δήμος Νικολάου Μάρκος Χατζόπουλος Μανόλης 'Εμμανουήλ συ ράκος παναγιώτου γιαννάκος μιχάλη 'Ιωάννης πούλιος νικόλαος σύμου δημήτρης γεοργίου γεώργιος νίκου

'Ολύμπιος 'Ολύμπιος 'Ολύμπιος βερροιανος νισέλη βέρροιας άνδριανούπολη κατερίνη γρεβενά δλυμπος κατερίνη

25 26 31 25 25 25 30 18 35

έκατόνταρχος πεντηκόνταρχος πεντηκόνταρχος είκοσιπένταρχος δωδέκαρχος δωδέκαρχος πένταρχος στρατιώτης στρατιώτης

άνδρες δλοι 74 εβδομήντα τέσσαρες τή 12 δεκεμβρίου 1828 έν φανερωμένη τής σαλαμΐνος ό έκατόνταρχος Δίμος νικολάου

ό 'Αρχηγός των 'Ολυμπίων Τόλιος λάζου

Δη έκατονταρχία στέριου παστέκη άπο 10 μαΐου 17. γεόργιος κόστα Θεσαλονίκη 24 πένταρχος 42. χρίστος πέτρου γαλάτζητα 24 στρατιώτης 44. Θανάσης νικολάου νηγρίτα 25 στρατιώτης 87. δίμος 'Ιωάννου όλίμπιος 25 στρατιώτης

άνδρες δλοι 87 όγδοήντα επτά τή 12 δεκεμβρίου 1828 φανερωμένη σαλαμΐνος ό έκατόνταρχος

στέργιος μπασδέκη ό χιλίαρχος Καρατάσος

19. 27. 36.

'Ονομαστικός Κατάλογος τής Έκατονταρχίας Δηϊκουμένης παρά του Έκατοντάρχου Κωνστ. Δρίζογλου

Ε* έκατονταρχία Δρύζογλου άπο 11 μαΐου γεώργιος δημητρίου πολήγηρος 35 δωδέκαρχος σοτίρης δημητρίου θασήτης 25 πένταρχος διαμαντής 'Ιωάννου σικιώτης 26 στρατιώτης Κωνσταντίνος 'Ιωάννου θασήτης 20 στρατιώτης

368 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

38. 44. 45. 50. 57. 65.

λάμπρος στέργου Παύλος άθανασίου 'Ιωάννης νικολάου ζαχαρίας δημητρίου τζόλας στέργου δημήτριος Μαυροϊδή

γαλάτζιτα πολήγιρος θασήτης γαλάτζητα σέρας σέρας

28 22 35 25 26 18

στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης

άνδρες δλοι όγδοήντα πέντε τη 12 δεκεμβρίου 1828 φανερωμένη ό έκατόνταρχος

Κωνστ. Δρίζογλου ό χιλίαρχος Καρατάσος

Στ' έκατονταρχία Δημητρίου Γάτζιου άπο 10 μαΐου 1. δη μητριός γάτζιου 5. γαρόφαλος 'Αντωνίου

29. γιάννης βασιλείου 44. άγγελής 'Ιωάννου 64. δημήτριος τριαντάφυλλου 69. άδάμης παπά ρίζου 70. δημήτριος άνδρία 72. αποστολής άργύρη

άνδρες δλοι όγδοήντα τη 12 δεκεμβρίου 1828 φανερωμένη ό 'Αρχηγός των 'Ολυμπίων ό έκατόνταρχος

Τόλιος Λάζου δημήτρις Γάτζου

περσιορ βοδενών κασάνδρα συκιώτης νιάουστα συκιώτης συκιώτης συκ. νιάουστα

22 25 38 30 30 20 40 30

έκατόνταρχος είκοσιπένταρχος στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης

Ζ'έκατονταρχία Γεωργίου σύρου άπο α' μαΐου 1. 2. 4. 18 23. 33. 38.

γεώργιος σύρου γιανούλης Μάντζαρη άνγκέλης Κονσταντί γιανάκης άναστασίου σπήρος πασχάλη Θανάσης βασιλικού τάσιος δημητρίου

όλίμπιος όλίμπιος συκιά Όλυ. καστοργιά Θράκη ματέμια νιάουστα

46 22 35 25 25 20 22

έκατόνταρχος πεντηκόνταρχος είκοσιπέντα ρχος πένταρχος στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης

άνδρες δλοι 54 πενήντα τέσσαρες τη 12 δεκεμβρίου 1828 φανερωμένη ό 'Αρχηγός των 'Ολυμπίων ô έκατόνταρχος

Τόλιος Λάζου γεώργιος σύρου

Η' έκατονταρχία 'Ιωάννου Χιμευτοΰ άπο 17 άπριλλίου 1. 'Ιωάννης Χιμευτοΰ 3. άγγελίς Ίωβάνις 5. διαμαντής διμητρίου 7. Θανάσης θομά 8. κονσταντίνος μιχαήλου

10. διμήτριος κονσταντίνου

κασανδριανος φιλιπόπολη χασάνδρα άνασιλίτζα άνασιλίτζα βοδινά

35 έκατόνταρχος 35 πεντηκόνταρχος 25 είκοσιπένταρχος 30 είκοσιπένταρχος 25 δωδέκαρχος 28 δωδέκαρχος

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 369

13. Ίωάννις δίμου 14. θανάσις χρίστος 15. κιπαρίσσις γεοργάκη 16. θίμιος γεοργίου 17. Κωνσταντίνος τόλιας 20. γιανιος άργίρις 22. τριαντάφιλος γεοργάκι 23. ρίγας άμπάζης 24. άντόνις γιαννάκη 25. διμιτράκις παναγιότις 27. ίωαννάκις θανασίου 33. άναστάσις στοήκο 34. θανάσις νεράντζα 35. Ίοάννις παναγιότις 36. γιόργιος κίτζο 37. διμίτριος κονσταντίνου 38. Ίωάννις κονσταντίνου 41. κονσταντίνος άναστασίου 42. αποστολής άναστασίου 45. γεόργιος ζίσι 55. ιοάννις γιαννάκη 56. διμίτριος γιαννάκη 57. στάθις χριστοδούλου 61. Ίωάνις χρίστου 62. κονσταντίνος χρίστου 68. νικόλαος γαρούφαλος 69. ρίγας γεοργίου 71. λεημονίς διμιτράκη 76. γεόργιος ξάσι 81. νικόλαος παναγιότης 88. τάλας γεοργίου 89. γεόργιος 'Ιωάννου

κασσανδριανος άνασιλίτζα κασάνδρα άνασιλίτζα άνασιλίτζα σικιότης κασάνδρα κασάνδρα κασάνδρα κασάνδρα μπιτόλια φιλιπόπολι άνασιλίτζα άνασιλίτζα άνασιλίτζα άνασιλίτζα άνασιλίτζα άνδριανοπουλίτης άνδριανοπουλίτης άνασιλίτζα χασάνδρα χασάνδρα σικιότης μπιτόλια μπιτόλια χασάνδρα χασάνδρα χασάνδρα νιάουστα σαλοννικιος σικιότης σέρασλις

28 δωδέκαρχος 30 δωδέκαρχος 30 δωδέκαρχος 30 πένταρχος 22 πένταρχος 25 πένταρχος 40 πένταρχος 40 πένταρχος 25 πένταρχος 28 πένταρχος 35 πένταρχος 25 στρατιώτης 28 στρατιώτης 20 στρατιώτης 20 στρατιώτης 23 στρατιώτης 20 στρατιώτης 28 στρατιώτης 28 στρατιώτης 25 στρατιώτης 22 στρατιώτης 20 στρατιώτης 28 στρατιώτης 25 στρατιώτης 23 στρατιώτης 25 στρατιώτης 25 στρατιώτης 20 στρατιώτης 20 στρατιώτης 35 στρατιώτης 30 στρατιώτης 25 στρατιώτης

άνδρες όλοι όγδοηντα εννέα 89, τη 12 δεκεμβρίου 1828 ό εκατόνταρχος

ό χιλίαρχος Καρατάσος Ίοάννις χιμευτοϋ

Γενικός κατάλογος της Έκατονταρχίας δηϊκουμένης παρά τοϋ ΙΟΟάρχου 'Αποστόλου Καλα­

μίδα. Θη έκατονταρχία 'Αποστόλου καλαμίδα άπο 17 άπριλίου

39. Καραγιάνις χριστοδούλου όλίμπιος 45 στρατιώτης 48. Γεόργιος σότι όλίμπιος 25 στρατιώτης 49. Κότζιας Γεοργίου Θάσος 28 στρατιώτης 57. Γεόργιος γιάνι σέρας 23 στρατιώτης 69. Μαβροδίς κέραλος θεσσαλονίκη 30 στρατιώτης

24

370 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

άνδρες δλοι 88 ογδοήντα οκτώ τη 12 δεκεμβρίου 1828 φανερωμένη ό χιλίαρχος ό έκατόνταρχος Καρατάσος 'Αποστόλης καλαμίδας

Iff1 έκατονταρχία Θανάση σαραφιανοΰ άπο 17 μαΐου σχηματισθείσα ...j. Λ.£_.. s Λ — 32 δωδέκαρχος

28 δωδέκαρχος 33 πένταρχος 26 στρατιώτης 20 στρατιώτης 32 στρατιώτης

άνδρες δλοι 73 εβδομήντα τρεις τη" 12 ΙΟβρίου 1828 φανερωμένη ό χιλίαρχος ό έκατόνταρχος Καρατάσος Θανάσης σαραφιανης

11. 15. 17. 36. 51. 73.

γιαννάκης νηκολάου χρηστόδουλος ζαφήρη κονσταντίνος στηρηανοΰ γεώργιος πάνου κόστας παναγηώτη ρήγας άδάμη

κασανδρηνιώτης κασάνδρα σηκιώτης περιστερά πολυγηρηνος πολύγυρου

'Ονομαστικός κατάλογος των Γενικών αξιωματικών τοΰ 'Ολυμπίου σώματος 1. Τόλιος Λάζου 2. Μπήνος Κωνσταντής 3. Άποστολάρας βασιλικού 8. Διάκος Γεωργίου 9. 'Ιωάννης 'Ολύμπιος

ολύμπιος Γιδαΐος μανταλής Έλευθε ροχω ρίτης λιτοχωρινος

ετών 33 'Αρχηγός άπο αης Μαΐου 45 πεντακόσια ρχος άπο 23 7βρίου 28 πεντακοσίαρχος άπο 23 7βρίου 35 ταμίας 25 'Ιατρός άπο 24 'Ιουνίου

δλοι άνδρες δώδεκα τη 12 Δεκεμβρίου 1828 φανερωμένη ό 'Αρχηγός των 'Ολυμπίων

Τόλιος Λάζου

8

Γ.Α.Κ., Γενικόν Φροντιστήριον, φάκ. 25 Α, ύποφάκ. 10-11 Δεκεμβρίου 1828. Κατάλογος αξιωματικών και στρατιωτών της Ε' χιλιαρχίας.

Ε' έκατονταρχία της Ε'χιλιαρχίας (15) Παναγιότης μιλικόνης αίνίτης 22 (ετών) πένταρχος

Δια τον Α' πεντακοσίαρχον. Ό Α' έκατόνταρχος Β. Κόλιας

Στ'έκατονταρχία της Ε'χιλιαρχίας (16) 'Αθανάσιος Μόσκου (19) Νικόλαος 'Ανδρέου

Γεώργιος 'Ιωάννου Ίωάννις Μηχάλι Ζαχαρίας Χριστοδούλου στέργιος φυλίπου θεόδορος άθανασίου Κωνσταντίνος τριαντάφυλλου

σαλονίτης Κασάνδρα σαλονίκι σαλονίκι σαλονίκι σαλονίκι σαλονίκι σαλονίκι

35 35 20 21 37 37 21 30

πένταρχος πένταρχος στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 371

Γεόργιος τριαντάφυλλου

ό χιλίαρχος νικόλαος κριεζιότης

σαλονίκι 17 στρατιώτης ό πεντηκοσίαρχος (εις άπουσίαν έκατόνταρχου)

Τόλιας νικολάου

Θ' έκατονταρχία της Ε'χιλιαρχίας Μόσκος Χριστοδούλου αίνήτης Κωνσταντής Δημητρίου δλυμπος χριστός Γεόργου φιλιπόπολι παναγιότης θεοδοράκη αίνείτης

25 πένταρχος 23 πένταρχος 40 στρατιώτης 27 στρατιώτης

ό χιλίαρχος νικόλαος κριεζιότης

Αθανάσιος Ευθυμίου (έκατόνταρχος) ό πεντακοσίαρχος Τόλιας νικολάου

Γ.Α.Κ., Γενικον Φροντιστήριον, φάκ. 15Α, 23-28 Αύγουστου 1828. Κατάλογος αξιωματικών και στρατιωτών της Β' χιλιαρχίας.

Σημ. Αυτός συνάπτεται μέ έγγραφο του Γεωρ. Σπανιολάκη. Στ ' έκατονταρχία διοικούμενη παρά τοΰ ΙΟΟάρχου Μήτρου Βάγια

4. 'Ιωάννης Πέτικος δωδέκαρχος ετών 30 Φιλιππούπολις Διαμαντής Πολύχρονης στρατιώτης ετών 30 Σέρρες

42. Δημήτριος Κωνσταντίνου στρατιώτης ετών 38 Όλυμπος 60. γεώργιος 'Ιωάννου Κασσανδρινος στρατιώτης ετών 26 Κασσάνδρα

ό χιλίαρχος Χριστόδουλος Χ^ Πέτρου Έκ τοΰ Έλαιώνος τών Μεγάρων

τη 20 'Ιουνίου 1828

ό πεντακοσίαρχος γεωργάκης Βάγιας

ό έκατόνταρχος Ίω. Φαρμάκης

Η' έκατονταρχία διοικούμενη παρά τοΰ ΙΟΟάρχου 'Ιωάννου Γεωργίου Φραγκίστα 6. 'Αναστάσιος Μιχαήλ 8. Γεώργιος Κώστα Λιάπης

14. γιάννης Κώστα Καράβλαχος 10. Σωτήριος 'Ιωάννου Σερασλής 20. Δημήτριος Κωνσταντίνου 'Ολύμπιος στρατιώτης 24. Δημήτριος Χελιώνης

δωδέκαρχος πένταρχος πένταρχος στρατιώτης στρατιώτης στρατιώτης

ετών 35 ετών 25 ετών 35 ετών 35 ετών 25 ετών 38

Όλυμπος άπο Συκιά Όλυμπος Σέρραι Όλυμπος Όλυμπος

Θ'έκατονταρχία διοικούμενη παρά τοΰ ΙΟΟάρχου Άθαν. Βαλτινού 40. 'Αγγελής 'Ιωάννου στρατιώτης ετών 22 Μπιτόλια 52. Γεώργιος 'Ιωάννου στρατιώτης ετών 25 Άνδριανούπολις

Γ1 (10η) Έκατονταρχία διοικούμενη παρά τοΰ ΙΟΟάρχου Ν. Κασομούλη 1. Νικόλαος Κασομούλης έκατόνταρχος ετών 29 Κόζιαις 4. γεώργιος Κωνσταντίνου Κασομούλης 25αρχος ετών 27 Κόζιαις

41. χρηστός βούλγαρης στρατιώτης ετών 20 Μπιτόλια

372 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

Καραγιάνης Ηλίας στρατιώτης ετών 30 Μπιτόλια Έκ του Έλαιώνος των Μεγάρων 20 'Ιουνίου 1828

ό χιλίαρχος ό έκατόνταρχος Χριστόδουλος Χ^ Πέτρου Ν. Κασομούλης

10

ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, Γ.Α.Κ., Γενική Γραμματεία, φάκ. 250, ύποφάκ. 21­24 Αυγούστου 1830.

Οί κατά την έν "Αργεί Δη ν Έθν. Συνέλευσιν χρηματίσαντες πληρεξούσιοι τών πέντε επαρ­

χιών της Μακεδονίας προς τον Έξοχώτατον Κυβερνήτην, τη 21 Αυγούστου 1830, έν Ναυπλίω. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Έκθέτοντες, ώς επιφορτισμένοι παρά τών πατριωτών τους, επισημαίνουν

ιδιαιτέρως: τήν πειθαρχίαν εις την φωνήν της πατρίδος τών λαών τών πέντε «άξιοδακρύτων» τω δντι επαρχιών της Μακεδονίας, «ώς του δλου αυτής μέλη γνήσια»· τάς προσφοράς και θυσίας των πρώτον μεν «εις τήν φίλην γήν τής γεννήσεως των», τήν Κασσάνδραν, τα Χάσικα, τα Μαδέμια «και τα κύκλω τούτων άπό τε τών μυχών του Θερμαϊκού και τών εκβολών τοΰ Στρυμόνος προς άρκτον», τήν Νάουσαν, τήν Έδεσσαν και τα πέριξ «κατά το δυτικομεσημβρι­

vòv τής Μακεδονίας», έπειτα δε «απανταχού τής Ελλάδος ώς και Εΰοια καί 'Αθήναι και Μι­

σολόγκι καί Τρήκερη καί 'Ύδρα καί Ψαρά καί Πελοπόννησος καί Χαϊδάρι»· τήν ταυτότητα τής τύχης των άδιαχωρίστως «άπό τής τών συνάδελφων των Ελλήνων» καί τήν καθιέρωσιν τοΰ «άδιαλύτου καί παντοτεινοΰ συνδέσμου τών συναγωνησαμένων επαρχιών τής Ελλάδος» στο «να έπαναγάγουν τάς οίκογενείας των διασκορπισμένος έδώ καί έκεΐ εις τάς κατεστραμμέ­

νος πατρώας εστίας των». 'Επειδή, παρά ταΰτα, οί μακεδόνικες επαρχίες «προς το παρόν» δέν συμπεριελήφθησαν «εις τήν όροθεσίαν τοΰ 'Ελληνικού κράτους» καί επειδή «τρεις περίπου χιλιάδες δυστυχείς οίκογένειαι μακεδονικαί», δέν μπορούν να επανέλθουν στις εστίες τους ζητούν να εύδοκήση ό Κυβερνήτης «εις το να συγκεντρωθώσι εις εν καί το αυτό μέρος» καί «να συζώσιν δλοι όμοΰ». Σε συνέχεια καθορίζουν ώς τέτοιο μέρος τον τόπον «τής περιοχής τών Ώραιών έπί τής Εύοίας».

Σημ. σ.\ Το έγγραφον είναι δίφυλλον. Γραμμένες οί 3 σελίδες καί στην 4ην «71­19, Μακεδό­

νων πληρεξούσιοι». Οι υπογραφές τών πληρεξουσίων ιδιόχειρες. Τηρείται ή γραφή. Άνέκδο­

τον.

Έξοχώτατε Κυβερνήτα! Οί άπ' αρχής τής επαναστάσεως συνενωμένοι καί συναγωνιζόμενοι Έλληνες υπέρ τής τοΰ

έ'θνους επανορθώσεως, δσοι ενεργεία ήδη τών σκοπουμένων κατηξιώθησαν, καί δσοι δυνάμει εις τοΰτ' αυτό άποβλέπουσι δια τους αυτούς λόγους καί τα αυτά δικαιώματα, θεωροΰντες δια­

κεκριμένους τήν έπιθυμίαν τής Σ. Κ. θεμελιωμένην είς τας εγκάρδιους εΰχάς τής ολομελείας μας γνωρίζωμεν ευλόγως σύμπαντες χρέος μας καί επίσης εύχαρίστησιν τής Ύ . Ε., να άναφέ­

ρωμεν τα καθ' ημάς γνώσεως χάριν ή άναμνήσεως είς τήν μεγαλοφυΐαν της, δια τής οποίας έλπίζομεν παρά τής συμπάθειας τών Κραταιών συμμάχων δυνάμεων τήν σύστασιν τής ευδαι­

μονίας μας καθ' δλην έν γένει τήν όλομέλειαν, καθ' οϋς δή λόγους έπεφορτίσθημεν οί υποφαι­

νόμενοι παρά τών πατριωτών μας, να έκθέσωμεν ύπο τάς όψεις της τα εφεξής, επικαλούμενοι τήν δικαίαν έπισκίασιν τής προνοίας της.

'Ε.Κ., οί λαοί τών πέντε άξιοδακρύτων τω δντι επαρχιών τής Μακεδονίας, παρ' ων είμεθα επιφορτισμένοι να σας παρουσιάσωμεν τήν παροΰσαν μας, είναι εκείνοι, οϊτινες πειθαρχοΰν­

τες εις τήν φωνήν τής πατρίδος ώς τοΰ δλου αυτής μέλη γνήσια, πρώτοι δια τών δπλων καρτε­

ρικώς καί ποικιλοτρόπως ύπερησπίσθησαν έφ' ίκανον με δλον τον ενθερμον ζήλον πλέον ή

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 373

είχον δυνάμεως καί δλον έν γένει το Έλληνικον έδαφος, το όποιον έστέναζεν ύπό τον τυραν­

νικον ζυγον τέσσαρες σχεδόν αιώνας, καθώς καί την φίλην γήν της γεννήσεως των, την οποίαν όμοϋ με δλα τα αγαθά των ώς θυσίαν υπέρ του όλου εις όλοκαύτωσιν γενναιοφρόνως προσήνεγκαν. το τρίγλωσσον κατά θάλασσαν τούτων τών επαρχιών άνατολικομεσημβρινον της μακεδονίας, ή Κασσάνδρα, τα χάσικα, τα μαδέμια καί τα κύκλω τούτων, άπό τε τών μυχών του Θερμαϊκού καί τών εκβολών του στρυμόνος προς άρκτον, πρώτον δια την τοπικήν θέσιν του, έστάθη εκείνο, το όποιον δια την ήθικήν περί το έθνος διάθεσίν του, πρώτον καί μόνον ανάμεσα είς τα εναγώνιους έκείνας αρχάς τών Ελληνικών πραγμάτων ώς προμαχών υπέρ του όλου είς τοσούτον κατηγωνίσθη εναντίον τών εχθρών, ώστ' ανδραγαθούν καί πάσχον μεταξύ φρικωδέστατων αλλεπαλλήλων πολέμων έ'ως καί αυτής τής όλοτελοΰς καταστροφής του, έκαμε να πέσουν είς τα εδάφη τών μεσογείων του καί τών 'Ισθμών του καί κατ' εξοχήν εις εκείνο του τής Κασσάνδρας μυριάδες εχθροί καί άνεχαίτισε καθ' όλον τον πρώτον χρόνον τον άκατάσχετον εκείνον χείμαρρον τών δυνάμεων των, καθώς τό δεύτερον αυτών την θέσιν, δυτι­

κομεσημβρινον τής μακεδονίας, ή νάουσα, ή εδεσσα καί τα πέριξ, έστάθη επομένως του πολέ­

μου το θέατρον, τό όποιον με πολλάς καί διαφόρους πολεμικάς άντικρούσες καί μάχας είς διάφορα μέρη του, καί μάλιστα με τον έν τή ναούση τρομερόν καί όλέθριον πόλεμον μέχρι τής άξιοδακρύτου αυτής άνδραποδήσεως καί καταστροφής, άπησχόλησεν έπιπολύ κατά τον δεύ­

τερον χρόνον τάς δυνάμεις τών έχθρων καί εμπόδισε τήν πρόοδόν των. παρ' έκατέρων δε τούτων τών θέσεων είς τάς οποίας αϊ τοιαΰται κεντρικαί θυσίαι τών πέντε επαρχιών τής μακε­

δονίας έτελεσιουργήθησαν υπέρ τής ολομελείας, όσοι ανάμεσα είς τάς εκ τών τοιούτων πολέ­

μων συστροφάς με τα όπλα είς τας χείρας πολεμουντες καθ' όδόν ήδυνήθησαν να ένωθώσι με τους έν τή ελευθέρα Ελλάδι συναδέλφους των 'Έλληνας αν καί οΰ κατά ταυτόν καί είς τα αυτά, με τό αυτόν όμως πνεύμα, καίτοι είς ύπέρτατον βαθμόν δυστυχείς καί οϋτω διασκορπι­

σμένοι, δεν έλειψαν άπό του να συναγωνίζωνται στρατιωτικώς απανταχού τής Ελλάδος ώς καί ευοια, καί άθήναι καί μισολόγκι καί τρήκερη καί ΰδρα καί ψαρά καί πελοπόννησος καί χαϊ­

δάρι. Τό κατ' άθήνας δια τάς εκεί άριστείας καί νίκην του έπί τής Διοικητικής επιτροπής κατά τα 1826: έν ναυπλίφ συγκροτηθέντος αυθαιρέτως καί έκστρατεύσαντος μακεδόνικου σώματος, καί ή κρήτη αύτη καί τα λοιπά πάντα μέρη της τούτο διακηρύττουσι, άλλα καί πριν συνενω­

θώσιν έκάτερον τών μερών καί μετά τήν συνένωσίν των, άπό του να στήσωσιν ικανά τρόπαια κατά του έχθροΰ πολεμοΰντες υπέρ τής πατρίδος καρτερικώτατα, ώς είναι εκείνα, τοΰ πέτα, του κομπότη, καί τών ψαρών, ό δια πυρός μετά τής τοΰ φρουρίου καταστροφής υπέρ εξακο­

σίων άστήτων μακεδόνων εύκλεέστατος τω όντι στρατιωτικός θάνατος, καί εκείνα τών τρικέ­

ρων, τής σκιάθου, τοΰ σχοινόλακα ή νεοκάστρου καί λοιπών, άρχηγόν έ'χοντες τον άείμνη­

στον Καρατάσιον μετά τήν συνένωσίν των, καί άλλους ένδοξους αρχηγούς τής μακεδονίας, άφ' ων όσοι μετά τών ζώντων καί σήμερον πειθαρχοϋντες είς τάς διαταγάς τής Ύ.Ε. είσί προσκαρτεροΰντες είς τάς διατεταγμένος θέσεις των.

Έκ τούτων συμπαθέστατε Κ., εκείνοι, οϊτινες άπό τών πολέμων έναπελείφθησαν, καί οί'τι­

νες εισέτι άπό τής κακοπαθείας διόλου δεν έξοντώθησαν, όσοι τεταγμένοι στρατιωτικοί, καί σποράδην καθ' όλας σχεδόν τάς στρατιωτικός τάξεις ύπό τήν δούλευσιν τής Σ.Κ., καί όσοι άλλων επαγγελμάτων καί κοινολαΐται πτωχεύοντες είς διάφορα μέρη τής επικρατείας ευρί­

σκονται, έπιστηριγμένοι είς τα έκ τών τοιούτων θυσιών καί αγώνων αναντίρρητα καί αναφαί­

ρετα δίκαια των, καί δίκαια έν γένει τής χώρας τών πέντε εκείνων επαρχιών τής γεννήσεως των καί τών έν εκείνη συναγωνισθέντων αδελφών των, τα όποια καί εις τήν έν άργει Δ' έθνι­

κήν τών Ελλήνων συνέλευσιν έκθέσαντες καθιέρωσαν, καί τα όποια ή συνέλευσις τοιαύτα γνωρίζουσα καθά καί αί προλαβοϋσαι συνελεύσεις, καί άνεκήρυξεν ώς Ιερά καί τήν έκθεσίν των εγγράφως προς τήν Ύ.Ε. συνεστήσατο, καί έθεώρουν μετά λόγου καί θεωροΰσιν άδιαχώ­

ριστον τήν τύχην των άπό τής τών συνάδελφων των Ελλήνων, με τους οποίους φρικτοί όρκοι

374 Σπύρου Δημ. Δουκάτου

τους ήνωσαν και φρικτώτερα πράγματα, καθώς και έν γένει την τύχην της γης της γεννήσεως των, αποβλέποντες είς την άνάκτησίν της κατά τας ιεράς αρχάς και τάς βάσεις των πράξεων των διαφόρων εθνικών συνελεύσεων, ai όποϊαι καθιέρωσαν τον άδιάλυτον παντοτεινον σύνδε­

σμον τών συνάγωνησαμένων επαρχιών της Ελλάδος, είς το να έπαναγάγουν τάς οικογενείας των διασκορπισμένος εδώ και έκεΐ, εις τάς κατεστραμένας πατρώας εστίας των, άφ' ών ώς ούκ ώφελαι τους άπέσπρωξε τύχη πολέμου, να λάβωσιν αύθις τας επιθυμητός και γλυκείας συνεν­

τεύξεις μετά τών έκεΐ παθόντων συγγενών των ώς και οί λοιποί είς τα έλευθερωθέντα μέρη της 'Ελλάδος συνάδελφοι των 'Έλληνες, και να ένταφιασθώσιν είς τους τάφους τών προγόνων των, με την εύχαρίστησιν έκείνην τών ψυχών των, δτι άφ' οΰ συνεισέφερον είς τον υπέρ της πατρίδος αγώνα τόσας θυσίας έφθασαν τέλος να αφήσουν την γήν της γεννήσεως των είς τα φίλτατά των έλευθέραν καθώς και το λοιπόν κράτος, και έπαναπαυόμενοι τέλος πάντων κατά τοΰτο δεν ήθελε τύπτεσθαι υπό του συνειδότος, δτι δέν υπηρέτησαν πιστά την πατρίδα, ή ότι δεν άφήκαν σταθεράν την γήν της γεννήσεως των εις τας οικογενείας των.

άλλ' επειδή είς τήν οποίαν προς το παρόν διεπραγματεύθησαν όροθεσίαν τοΰ 'Ελληνικού κράτους οί Σεβαστοί μονάρχαι είς τήν πράξειν των της γη ς φευρουαρίου δια τών πληρεξου­

σίων των έν Λονδίνω δέν συμπεριελήφθησαν αϊ περί ών ό λόγος μακεδόνικοι έπαρχίαι, και ή τύχη τών συμπολιτών μας και ημών τών υποφαινομένων υπόκειται εις τήν διάκρισιν τών περι­

στάσεων, αί όποϊαι θέλουν καταβαρύνει πολύ περισσότερον ήδη παρ' είς δλον το διάστημα τοΰ αγώνος τάς ψυχάς μας, καθότι προς τη λοιπή αποτυχία τρεις χιλιάδες δυστυχείς οίκογέ­

νειαι μακεδόνικοι, μή δυνάμενοι να επανέλθουν ήδη είς τάς εστίας των, άλλα μένουσαι εκτε­

θειμένοι ούτως, έδώ και έκεΐ διασκορπισμένοι, χωρίς να έ'χουν παρ' αυτών μία της άλλης τον όμοδίαιτόν της, ή τον συγγενή της ή τον οίκεϊον της να τήν παραμυθήση, δέν έ'χουν να ελπί­

σουν άλλο, παρ' δτι συνθλιβόμεναι να εξοντωθούν, σπεύδουν δι' ημών να κοινοποιήσουν προς τήν Ύ . Ε., δτι ανατιθέμενοι όμοΰ με τάς ελπίδας των και με τάς εύχάς των είς τήν μεγάνοιάν της και τήν δι' αυτής εύμένειαν τών συμμάχων μοναρχών τήν άνάκτησίν τών εστιών των, κατά τήν παρά τών εθνικών συνελεύσεων καθιερωθεΐσαν συνένωσιν τών συναγωνισαμένων τής 'Ελλάδος επαρχιών, έπιζητοΰσιν όλοψύχως παρά τής προνοίας της να εύδοκήση, είς το να συγκεντρωθώσι τέως ήδη ώς έπιθυμοΰσιν, είς εν και το αυτό μέρος, να συζώσιν όλοι όμοΰ συμπαραμυθούμενοι και απολαύοντες τα αυτά με τους λοιπούς συνάδελφους των 'Έλληνας τής 'Ελλάδος δικαιώματα.

Ή θέσις και το κλίμα, το όποιον εφαρμόζεται και ώς προς τήν κράσιν και ώς προς τήν βιομηχανίαν ενός έκαστου τών συμπολιτών μας τούτων, είναι ό τόπος τής περιοχής τών 'Ω­

ραίων έπί τής εύοίας, και τούτον ζητούν προς συγκέντρωσιν και συγκατοίκησιν. θαρροΰντες κάμνουν τήν αϊτησιν ταύτην Σ'. Κυβερνήτα, διότι αυτά τα ψηφίσματα τής έν τροιζήνι συνελεύ­

σεως τήν παρεδέχθησαν και τήν έπεκύρωσαν. και αν δικαιωματικώς κατ' αυτά τα ψηφίσματα έκαστος Έλλην και μή αγωνισθείς, άλλ' ήδη ερχόμενος εκ τής τουρκικής γης και άλλαχόθεν είς τήν 'Ελλάδα, δύναται να λάβη, ή ζητήση, ταύτην ή έκείνην τήν χώραν προς κατοίκησιν, και ή αί'τησίς του δέν δύναται, παρά να παραδεχθή, πολύ περισσότερον οί συμπολϊται μας, οί'τινες άφ' οΰ ήγωνίσθησαν άπ' αρχής τοΰ αγώνος, και παθόντες, έδυστύχησαν τήν έσχάτην δυστυχίαν και έως σήμερον πάσχουσιν υπέρ τοΰ κοινού συμφέροντος θυσιαζόμενοι. Έξοχώ­

τατε, οί συμπολϊται μας ούτοι, αί άπειροπληθεΐς προσημειωθεΐσαι οίκογένειαι με οικτρά δά­

κρυα είς τους οφθαλμούς των αφοσιωμένοι προς τήν Ύ.Ε. ελπίζουν, και ελπίζουν πολύ, ώστε να επιτύχουν τής αιτήσεως ταύτης, καθ' ην έκαστος δύναται να εΰρη τήν άνάλογον παραμυ­

θίαν μεταξύ τών συμπολιτών του, έπιστηριζόμενος άπό Σε τον κοινόν πατέρα τοΰ έθνους, το όποιον αν σεμνυνόμενον καυχάται δτι ευτύχησε δια τής πατρικής σας προνοίας και σοφής κυβερνήσεως σας, να λάβη τήν άνεξαρτησίαν του και να υποστήριξη τήν πολιτικήν του υπαρ­

ξιν μεταξύ τών φρικαλέων δεινών, τα όποια τόσους χρόνους το κατέθλιβον, πολύ περισσότε­

Μακεδόνικος και Θρακικός Ελληνισμός κατά το 1821 375

ρον θέλουν σημειώνεσθαι οι συμπολΐται μας, διότι απάτριδες, άοικοι και διασκορπισμένοι δντες ευτύχησαν, ώστε να συγκεντρωθώσι και να συγκροτήσωσι χώραν, της οποίας θεμελιω­

τή ν θέλουν έχει Σε Σ'. Κυβερνήτα, και θέλουν έγχαράξει ώς τοιούτον το Σεβαστον ονομά σας είς τας καρδίας των, και τοιούτον θέλουν το μεταδώσει και εις τα τέκνα των και εις τας επερ­

χόμενος γενεάς, ότι αν ατύχησαν άπό πολιτικός περιστάσεις εις το να επανέλθουν ήδη είς τάς εστίας των, ευτύχησαν τέλος πάντων να συγκεντρωθώσι εις άρμόζουσαν θέσιν, προστατευόμε­

νοι και έπιστηριζόμενοι άπό τήν πατρική ν σας κηδεμονίαν, κηδομένην εν συναισθήσει και της καθιερωθείσης εκείνης μετά της Ελλάδος συνενώσεως τής γής της γεννήσεως των, της εκείνων και ημών πατρώας εστίας· διό άφοσιοΰντες μετά των συμπολιτών μας τούτων ημάς αυτούς και τα καθ' ημάς εις τήν εύδοκίαν σας μένομεν με όλον το όφειλόμενον βαθύτατον σέβας, τη 21: αύγούστου: 1830»

έν ναυπλίφ Τής Ύ . Έ . ελάχιστοι και εύπειθέστατοι δοϋλοι

Οι κατά τήν έν "Αργεί Δην Έθν. συνέλευσιν χρη­

ματίσαντες πληρεξούσιοι των πέντε επαρχιών τής μακεδονίας και ήδη επιφορτισμένοι παρά τών ίδίων δια να θέσωμεν ύπ' όψιν τής Ύ . Έ . τήν πα­

ροΰσαν μας. Δημήτριος σταγειρίτης Βάϊος Γεωργίου 'Αθανάσιος Σκανδαλίδης Παναγιώτης Ναούμ δια γεώργιον χρισίδην έπιτροπηκώς γεώργιος άδάμη