Ερωτήσεις Απαντήσεις ΕΛΠ 20 - Erwthseis Epanalhpsh Elp 20

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ∆ΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ Ι∆ΙΩΤΙΚΟ ΒΙΟ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α Ι

2006-07

Η εξεταστέα ύλη της ΘΕ laquo∆ηmicroόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα Ι από την

Αρχαιότητα έως και τα Μεταβυζαντινά Χρόνιαraquo περιλαmicroβάνει τους δύο τόmicroους

(Α Β) του διδακτικού εγχειριδίου της ΘΕ καθώς και τον τόmicroο laquoΗ θρησκεία στις

ελληνικές πόλεις της κλασικής εποχήςraquo Σύmicroφωνα microε το Χρονοδιάγραmicromicroα

Μελέτης εκτός ύλης είναι τα κεφάλαια 3 και 5 του πρώτου τόmicroου (∆ηmicroόσιος

και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα) Για τα υπόλοιπα κεφάλαια του

πρώτου και δεύτερου τόmicroου του διδακτικού εγχειριδίου βλ το ∆ιάγραmicromicroα

Αντικειmicroένων Εξεταστέας Ύλης που ακολουθεί Στον τόmicroο laquoΗ θρησκεία στις

ελληνικές πόλεις της κλασικής εποχήςraquo η εξεταστέα ύλη περιορίζεται στις σελ

31-59 80-95 101-137 και 174-200 (εξαιρούνται οι πίνακες στις σελ 102-103)

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΣ ΥΛΗΣ

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙ∆ΙΟ ΤΟΜΟΣ Α ∆ηmicroόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα

Κεφάλαιο Ι

1) Πότε χρονολογείται η διαmicroόρφωση της αρχαίας ελληνικής πόλης ως

ανεξάρτητου και αυτόνοmicroου κοινωνικοπολιτικού οργανισmicroού [σελ 26]

Με ποιο τρόπο ο οικονοmicroικός παράγων συνέβαλε στην εξέλιξή της

(ανάπτυξη πρωτόγνωρων βιοτεχνικών δραστηριοτήτων καθιέρωση

νοmicroίσmicroατος εκπατρισmicroός ναυσιπλοΐα και εmicroπόριο) [σελ 27-28 πρβ

σελ 121-122] Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής πόλης σύmicroφωνα microε τον

Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη πώς εννοούσαν την ενότητα της πόλης

Τι γνωρίζετε για τη σχέση ενότητας και microεγέθους της πόλης και για την

ταύτιση πόλης και πολίτη [σελ 28-30 πρβ microέγεθος ιδανικής πόλης

στη σελ 32] Πώς εννοούσαν ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης την

αυτάρκεια της πόλης Να εξηγήσετε την ευρύτερη έννοια της

αυτονοmicroίας της αρχαίας ελληνικής πόλης (αυτοκυριαρχία αυτοδιάθεση

κρατική ανεξαρτησία ελευθερία) [σελ 28-31]

2

∆ραστηριότητα 1β [σελ28]

2) Γεωγραφική θέση χωροθέτηση (=καθορισmicroός συγκεκριmicroένης θέσης

ορίων συγκεκριmicroένου χώρου) και microέγεθος της αρχαίας ελληνικής πόλης

[σελ 31-32 πρβ σελ 33 για τον αριθmicroό των ενεργών πολιτών-χωρίς

τις οικογένειές τους- στην Αθήνα και στη Σπάρτη]

3) Η τυπική κοινωνική δοmicroή των αρχαίων ελληνικών πόλεων (Προσοχή

οι είλωτες οι κλαρώτες και οι πενέστες=η τρίτη πληθυσmicroιακή οmicroάδα σε

Σπάρτη Κρήτη και θεσσαλικές πόλεις αντίστοιχα) [σελ 33]

4) Βασικά χαρακτηριστικά του ελεύθερου πολίτη προνόmicroια και

υποχρεώσεις των πολιτών Αριθmicroός πολιτών (χωρίς τις οικογένειές

τους) στην Αθήνα και στη Σπάρτη [σελ 33]

5) Κοινωνική δοmicroή (=πληθυσmicroιακές οmicroάδες) της Αθήνας και των

περισσότερων ελληνικών πόλεων-εκτός των ελευθέρων πολιτών [σελ

34-37]

α οι microέτοικοι σηmicroασία ονοmicroασίας καταγωγή δικαιώmicroατα

υποχρεώσεις και συνεισφορά τους αριθmicroός microάχιmicroων microετοίκων στην

Αθήνα [σελ 34-35] ∆ραστηριότητα 4 [σελ 35]

β οι δούλοι η αρχαιότερη microαρτυρία για το θεσmicroό παράγοντες

εξάπλωσης της δουλείας τον 5 αιπΧ σηmicroασία του όρου έmicroψυχο

κτήmicroα Καταγωγή και κατηγορίες δούλων απελευθέρωση αριθmicroός

δούλων στην Αθήνα [σελ 35-37]

6) Κοινωνική δοmicroή (=πληθυσmicroιακές οmicroάδες) της Σπάρτης [σελ 37-38]

α Οι όmicroοιοι (πολίτες microε πλήρη πολιτικά δικαιώmicroατα) γιατί ονοmicroάζονταν

έτσι υποχρεώσεις δικαιώmicroατα προνόmicroια [σελ 37 πρβ σελ 49 σελ

76-τρίτη παράγραφος σελ 177-178) ποιο τmicroήmicroα της Λακωνικής

κατοικούσαν (Σπάρτη=προέκυψε από τον συνοικισmicroό αρχικά

τεσσάρων αργότερα πέντε χωριών βλ σελ 37 και 173)

α Οι περίοικοι γιατί ονοmicroάζονταν έτσι υποχρεώσεις δικαιώmicroατα

απασχόληση και προνόmicroια ποιο τmicroήmicroα της Λακωνικής κατοικούσαν

πώς λειτουργεί η περιοικίδα χώρα σε σχέση microε την (ανοχύρωτη-ως την

ελληνιστική εποχή) Σπάρτη αριθmicroός περιοίκων σύmicroφωνα microε τον

αριθmicroό των microερίδων στις οποίες microοιράστηκε από τον Λυκούργο η γη

αυτών που υποδουλώθηκαν (ειλώτων) [σελ 37-38 πρβ σελ 185 για

τη σηmicroασία του όρου περίοικος και σελ 186 για τη σχέση των

3

περιοίκων microε τους Σπαρτιάτες για τη σηmicroασία του όρου Λακεδαιmicroόνιοι

και για την οργάνωση και οικονοmicroική δραστηριότητα των περιοίκων)

β Ποιοι ήταν οι είλωτες της Λακωνίαςαρχαίοι (κάτοικοι της Λακωνίας

υποδουλωmicroένοι από παλιά στους Σπαρτιάτες) και της Μεσσηνίας

Μεσσηνιακοί (κάτοικοι της Μεσσηνίας που υποδουλώθηκαν microετά το

δεύτερο Μεσσηνιακό πόλεmicroο 640-620 πΧ) Οι διαφορές τους από

τους δούλους έχουν οmicroοιογένεια δεν αποτελούν ιδιωτική περιουσία

των οmicroοίων αλλά κοινό περιουσιακό στοιχείο της πόλης (microόνο αυτή

τους απελευθερώνει δεν microπορούν να πουληθούν να εξαγοράσουν την

ελευθερία τους)-δηmicroόσιοι δούλοι αναπαράγονται φυσιολογικά-έχουν

δική τους οικογένεια είναι προσκολληmicroένοι στη γη που καλλιεργούν

(ένα microέρος της παραγωγής στον κάτοχο του κλήρου κρατούν το

υπόλοιπο) οmicroιλούν την ίδια γλώσσα υπηρετούν στο στρατό ως

βοηθητικοίσυνοδοί των οπλιτών και κωπηλάτες από το τελευταίο

τέταρτο του 5 αι πΧ ως κανονικοί microάχιmicroοι η σχέση τους microε τους

Σπαρτιάτες είναι εχθρική (ιδιαίτερα των Μεσσηνίων) Ο συνολικός

αριθmicroός των ειλώτων υπολογισmicroένος κατά προσέγγιση [σελ 38 πρβ

σελ 187-188] ∆ραστηριότητα 5 [σελ 39]

7) Ποιους εννοεί ο Θουκυδίδης microε τη φράση του laquoάνδρες γαρ πόλιςraquo [σελ

40] και τι συνεπάγεται η φράση αυτή για τη σχέση πόλης και πολιτών

Πόσα και ποια είναι τα πολιτειακά όργανα της αρχαίας πόλης πώς

νοείται ο θεσmicroός της αντιπροσώπευσης [σελ 39-41]

8) Οι δύο τρόποι microε τους οποίους προσδιορίζεται ο πολίτης στα Πολιτικά

του Αριστοτέλη [σελ 43] σε τι διέφεραν οι αστοί από τους πολίτες

ποιες κατηγορίες πολιτών θεωρούνταν αστοί [σελ 58-59]

9) Ποια ήταν η σχέση καταγωγής και πολιτικής ιδιότητας α στις ελληνικές

πόλεις γενικότερα β στην Αθήνα από το 451 πΧ και microετά [σελ 43-

44] Γιατί περιφρουρήθηκε η ιδιότητα του πολίτη σε όλες τις microορφές

πολιτευmicroάτων των ελληνικών πόλεων [σελ 44] Ποια προνόmicroια

παρείχε σε αυτόν που την κατείχε [σελ 44-46] Τι γνωρίζετε για την

ταύτιση πολίτη και οπλίτη (=στρατιώτη) στη Σπάρτη και στην Αθήνα

[σελ 47] Περιγραφή και ονοmicroασίες τελετουργιών και διαδικασιών για

την είσοδο και σταδιακή ένταξη στην πολιτική κοινότητα των παιδιών

(αγοριών) των Αθηναίων α τελετουργική θυσία-microείον + εγγραφή του

4

νεογέννητου ή πολύ microικρού αγοριού στους καταλόγους της φρατρίας-

αναγνώριση ως microέλους της φρατρίας β κουρά των microαλλιών του

νεαρού αγοριού και αιmicroατηρή θυσία-κούρειον- επίσηmicroη είσοδος και

αναγνώρισή του ως microέλους της φρατρίας (α και β την τρίτη ηmicroέρα της

φθινοπωρινής εορτής των Απατουρίων) γ εγγραφή των αγοριών που

είχαν συmicroπληρώσει το 18 έτος της ηλικίας στους καταλόγους των

δηmicroοτών-ένταξη στο πολιτικό σώmicroα [σελ 47-48 πρβ σελ 56 για την

τήρηση του καταλόγου των δηmicroοτών-πολιτών από τους δήmicroους σελ

297 για εορτή Απατουρίων και σελ 313-314 για microείον και κούρειον]

10) Σε ποια πολιτεύmicroατα γενικότερα υπήρχαν δύο τάξεις πολιτών από τις

οποίες microόνο microία είχε πλήρη δικαιώmicroατα ποια ήταν αυτή [σελ 49]

Ποιον ιδιαίτερο χαρακτήρα παρουσιάζει η ιδιότητα του πολίτη στη

στρατοκρατικά οργανωmicroένη Σπάρτη [microόνον σελ 49]

11) Με ποιούς τρόπους συνέβαλαν οι microεταρρυθmicroίσεις του Σόλωνος στην

έναρξη της διαδικασίας εκδηmicroοκρατισmicroού της Αθήνας (α κατάργησαν

την υποδούλωση που προερχόταν από δανεισmicroό β έδωσαν

πρόσβαση στα ανώτερα αξιώmicroατα στις δύο ανώτερες τάξεις που

δηmicroιουργήθηκαν από τη διαίρεση των πολιτών ανάλογα microε το ετήσιο

αγροτικό εισοδήmicroά τους γ εξασφάλισαν στους θήτες συmicromicroετοχή στην

εκκλησία του δήmicroου) [σελ 50-51 πρβ σελ 134]

12) Σε τι αποσκοπούσαν οι microεταρρυθmicroίσεις του Κλεισθένη (να περιορίσουν

την εξουσία των αριστοκρατικών οικογενειών να δώσουν περισσότερα

δικαιώmicroατα στις δύο κατώτερες τάξεις των πολιτών) microε ποιο τρόπο

πέτυχε ο Κλεισθένης τη διεύρυνση του σώmicroατος των πολιτών στην

Αθήνα (microε την αναδιοργάνωση του πολιτικού σώmicroατος-ενσωmicroάτωση

στην πόλη νέων πολιτών δηλ microετοίκων ή δούλων των νεοπολιτών και

microε τη νέα οργάνωση των εξουσιών οι δήmicroοι στους οποίους

υποδιαιρέθηκε εδαφικά η Αθήνα και όχι οι παλαιές φυλές στις οποίες

ανήκαν οι Αθηναίοι microε βάση τη συγγένεια αίmicroατος πιστοποιούσαν

τώρα την απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη και όριζαν τους

αντιπροσώπους στη Βουλή των Πεντακοσίων και στην Ηλιαία [σελ 51

πρβ σελ 64 Παράδειγmicroα 2 για απονοmicroή της ιδιότητας του πολίτη επί

Κλεισθένη επίσης πρβ σελ 140-142]

5

13) Πώς ολοκληρώνεται η διαδικασία εκδηmicroοκρατισmicroού στην Αθήνα microε τα

microέτρα α του Εφιάλτη (αφαιρέθηκαν οι περισσότερες εξουσίες του

Αρείου Πάγου=αριστοκρατικού συmicroβουλίου microε ισόβια microέλη-εκτός από

όσες αφορούσαν θρησκευτικά ζητήmicroατα και microεταφέρθηκαν στην

Εκκλησία του ∆ήmicroου στην Ηλιαία και στη Βουλή των 500 στα οποία

αντίθετα είχαν συmicromicroετοχή όλοι οι πολίτες) και β του Περικλή (από το

457 πΧ εκλόγιmicroοι για το αξίωmicroα των αρχόντων γίνονται και οι ζευγίτες

ενώ η επιλογή των αρχόντων στους οποίους από το 487 εκλόγιmicroοι

ήταν και οι ιππείς γίνεται τώρα για κάθε αξίωmicroα microε κλήρωση microεταξύ

(10) κληρωτών ανά φυλή (και όχι microεταξύ προκρίτων όπως

παλαιότερα) δηλ πρώτα κληρώνονταν δέκα πολίτες για κάθε θέση (οι

10 θέσεις κατανανέmicroονταν microεταξύ των δήmicroων της οικείας φυλής

ανάλογα microε τον πληθυσmicroό τους) και έπειτα κληρωνόταν ένας από τους

δέκα για κάθε φυλή καθιέρωση της microισθοφοράς [σελ 52 πρβ σελ 91

για εκλογή στα κυριότερα δηmicroόσια αξιώmicroατα microε κλήρωση ή χειροτονία

και πλαίσιο ∆ιευκρινίσεων στα Παροράmicroατα] ∆ραστηριότητα 14 [σελ

146] Κείmicroενο 12 [σελ 219-220]

14) Τι είναι οι φρατρίες Ποια ήταν η σηmicroαντικότερη λειτουργία τους στην

πολιτική ζωή της Αθήνας [σελ 53] Τι ήταν η φυλή και πόσες βασικές

οmicroάδες φυλών γνωρίζουmicroε ή microπορούmicroε να αναγνωρίσουmicroε στα γραπτά

κείmicroενα ποια ήταν η βασική λειτουργία κάθε microιας από τις 10 τεχνητές

φυλές στην Αθήνα (εξέλεγε έναν άρχοντα απέστελλε 50 βουλευτές-

που είχαν ορισθεί από τους δήmicroους-στη Βουλή των 500 συmicromicroετείχε

αναλογικά στη σύνθεση της Ηλιαίας) ποιος ο ρόλος της στον

στρατιωτικόοικονοmicroικό τοmicroέα (εξέλεγε έναν στρατηγόυποδείκνυε

χορηγούς στους διαγωνισmicroούς τραγωδίας και των ∆ιονυσίων [σελ 54-

55]

15) Τι ήταν αρχικά οι δήmicroοι (γεωγραφικές υποδιαιρέσεις) και ποιος ήταν ο

ρόλος που ανέλαβαν (αυτοδιοικούmicroενες κοινότητες-πυρήνες

κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης της πόλης) microετά τις microεταρρυθmicroίσεις του

Κλεισθένη Περιγράψτε συνοπτικά την οργάνωση και τις αρmicroοδιότητες

των δήmicroων [σελ 55-57]

16) Ποιο ρόλο έπαιζαν η καταγωγή και η νόmicroιmicroη γέννηση στην απόκτηση

της ιδιότητας του πολίτη στην Αθήνα πριν και microετά το ψήφισmicroα του 451

6

πΧ ποια παιδιά θεωρούνταν νόθα και σε τι microειονεκτούσαν σε σχέση

microε όσα προέκυπταν από νόmicroιmicroη γέννηση ποιοι χαρακτηρίζονταν ως

microητρόξενοι αναφέρετε τρία παραδείγmicroατα τι προϋποθέσεις ίσχυαν

αντίθετα για την απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη σε κάποιες άλλες

δηmicroοκρατικές πόλεις σύmicroφωνα microε τον Αριστοτέλη [σελ 58-61]

17) Τι ήταν η έγκτησις πώς συνδεόταν microε την ιδιότητα του πολίτη ποιοι

αποκλείονταν από αυτήν [σελ 61] Σε ποια κατηγορία ανήκαν οι πόλεις

που προστάτευσαν το δικαίωmicroα της έγκτησης microε απαγορευτικά microέτρα

και για ποιους λόγους ποια ήταν η πολιτική της Αθήνας στο θέmicroα αυτό

επί Σόλωνος πότε η έγγειος περιουσία πέρασε σε δεύτερη microοίρα για

την πιστοποίηση της ιδιότητας του πολίτη [σελ 62] πότε παύει η

απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη και η συmicromicroετοχή στα κοινά να είναι

συνάρτηση της κατοχής έγγειας περιουσίας και περιουσίας [σελ 62] Τι

προτεινόταν στο διάταγmicroα του Φορmicroίσιου (403 πΧ) και τι συmicroπεραίνει

κανείς από την καταγραφή 5000 ακτηmicroόνων πολιτών το 403 πΧ στην

Αθήνα σε σχέση microε το γεγονός ότι στις αρχές του 4 αι πΧ ο αριθmicroός

των Αθηναίων πολιτών ανερχόταν σε 30000 [σελ 61-63]

18) Ποιοι ήταν οι κατrsquo απονοmicroήν ή ποιητοί πολίται Αναφέρετε δύο

παραδείγmicroατα οmicroαδικής απονοmicroής της ιδιότητας του πολίτη και ένα

παράδειγmicroα ατοmicroικής τα οποία συνδέονται microε γνωστά σε σας ιστορικά

γεγονότα Η επιγαmicroία [σελ 63-65]

∆ραστηριότητα 18 [σελ 66]

19) Τι ήταν η ατιmicroία [σελ 66-67] Αναφέρετε τις δύο βασικές κατηγορίες

ατιmicroίας (ολική microερική) τι συνεπάγονταν για τον καταδικασmicroένο οι δύο

βαρύτερες microορφές της (απόλυτη σχετική) Τι αδικήmicroατα επέσυραν την

ελαφρότερη microορφή ατιmicroίας

20) Ο αποκλεισmicroός της γυναίκας από την πολιτική κοινότητα η

υποβαθmicroισmicroένη νοmicroική της θέση οι απόψεις του Περικλή του

Ξενοφώντα και του Σωκράτη για το ρόλο και τη φύση της γυναίκας η

συmicromicroετοχή των γυναικών στη ζωή της κοινότητας [σελ 68-67]

21) Η ιδιαίτερη θέση της γυναίκας στη Σπάρτη [69-70]

∆ραστηριότητα 20α και β (σελ 70)

22) Τι ήταν η πολεmicroική φάλαγγα ποιες θεmicroελιώδεις αλλαγές επήλθαν microε

την καθιέρωσή της πότε καθιερώθηκε Η σύνδεση της ιδιότητας του

7

πολίτη microε την ιδιότητα του οπλίτη ποια είναι η σηmicroασία της για την

αρχαία ελληνική πόλη (τα microεσαία στρώmicroατα που υπηρετούν ως οπλίτες

εmicroπλέκονται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στη διαχείριση της

εξουσίας περιορίζεται η εξουσία ευγενών και αριστοκρατών συmicroβάλλει

στην ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας) Πότε εξασθενίζει η σχέση

πολίτη-οπλίτη στις ελληνικές πόλεις γενικότερα [σελ 71-74]


23) Με ποια microέτρα αλλά και εξαιτίας ποιων γεγονότων συντελείται η

αποσύνδεση της ιδιότητας του οπλίτη από την ιδιότητα του πολίτη στην

Αθήνα (microε τα microέτρα του Κλεισθένη όχι microόνο τα κατώτερα και ανώτερα

στρώmicroατα υπηρετούν ως οπλίτες αλλά και οι θήτες που ανήκουν στη

φτωχότερη τάξη υπηρετούν ως ναύτες-κωπηλάτες στο στόλο) [σελ

74-75] Για ποιους λόγους η ιδιότητα του πολίτη και η ιδιότητα του

οπλίτη ήταν απόλυτα ταυτισmicroένες στη Σπάρτη ως τις τελευταίες

δεκαετίες του 5 αι π Χ [σελ 76-77]

∆ραστηριότητα 22 α και β [σελ 77]

24) Σε τι διέφεραν οι πηγές δηmicroόσιων εσόδων της Αθήνας από αυτές των

άλλων πόλεων Τι ήταν οι laquoεισφορέςraquo (ετήσιος φόρος που πλήρωναν οι

σύmicromicroαχοι) το συνολικό ποσό των εισφορών λίγο πριν από τον

πελοποννησιακό πόλεmicroο ήταν 600 τάλαντα Οι λειτουργίες Η τριηραχία

(κόστος 3 έως 6 χιλιάδες δραχmicroές)-συντριηραρχία η αντίδοσις Η

εισφορά τι ήταν ποιούς επιβάρυνε πότε εγκαινιάσθηκε και πότε

αναδιοργανώθηκε ως θεσmicroός [σελ 78-81]

25) Πώς πραγmicroατοποιείται η ιδέα της ταύτισης πόλης και πολίτη στην

Αθήνα και στη Σπάρτη πώς εκφραζόταν η συmicromicroετοχή των πολιτών

ποιος ανοίγει το δρόmicroο για την άmicroεση (συmicromicroετοχική) δηmicroοκρατία microε

ποια microέτρα και πότε η συmicromicroετοχή των πολιτών φθάνει στο

αποκορύφωmicroά της (επί Περικλή οι ζευγίτες αποκτούν πρόσβαση στο

αξίωmicroα του άρχοντα-457 πΧ καθιερώνεται ο βουλευτικός και

ηλιαστικός microισθός) [σελ 82-83] Ποιες είναι οι θέσεις του Μαρξ για την

αθηναϊκή δηmicroοκρατία και ποια είναι τα σύγχρονα αντεπιχειρήmicroατα

[σελ 85] Πίνακα 1 και ∆ραστηριότητα 24 [σελ 84]

26) Πολιτειακά όργανα και δηmicroόσια αξιώmicroατα της Αθήνας (σύσταση

λειτουργία αρmicroοδιότητες ρόλος) η εκκλησία του δήmicroου η Βουλή των 500

8

ο Άρειος Πάγος η Ηλιαία οι εννέα άρχοντες (επώνυmicroος άρχων βασιλέας

πολέmicroαρχος έξι θεσmicroοθέτες+γραmicromicroατέας των θεσmicroοθετών) και άλλα

αξιώmicroατα πολιτικά ή στρατιωτικά όπου εκλέγονταν δέκα για κάθε αξίωmicroα

πχ δέκα επόπτες εmicroπορίου δέκα αστυνόmicroοι δέκα στρατηγοί δέκα

ταξίαρχοι δέκα ίππαρχοι κλπ ( Πνύκα=λόφος στα νοτιοδυτικά της

Ακρόπολης ο τόπος συνεδριάσεων εκκλησίας του ∆ήmicroου εκκλησιαστικός

microισθός ψηφίσmicroατα χειροτονία προβουλεύmicroατα γραφή παρανόmicroων

Βουλευτήριο-κτήριο συνεδριάσεων της Βουλής στη δυτική πλευρά της

Αγοράς βουλευτικός microισθός πρυτανεία πρυτάνεις επιστάτης των

πρυτάνεων Θόλος=κτήριο δίπλα στο Βουλευτήριο όπου διανυκτέρευαν οι

πρυτάνεις και ο επιστάτης ηλιαστές ηλιαστικός microισθός δοκιmicroασία) [σελ

86-92 πρβ σελ 151-159 για Άρειο Πάγο βλ σελ 131 133

κείmicroενο+δραστηριότητα 9 135 146 και 158 (προσοχή εδώ να προστεθεί

ότι παρά τις microεταρρυθmicroίσεις του Εφιάλτη ο Άρειος Πάγος διατήρησε τις

αρmicroοδιότητές του για φόνο και εmicroπρησmicroό) για πολέmicroαρχο σε δικαστήριο

του Παλλάδιου βλ σελ 145 για τον γραmicromicroατέα των θεσmicroοθετών βλ σελ

156 για ψηφοφορία αποφάσεων microε χειροτονία=ανάταση του χεριού βλ

σελ 87 και 152 αντίθετα για microυστική ψηφοφορία βλ σελ 152 για εκλογή

αξιωmicroάτων microε χειροτονία βλ σελ 91 92 και 157 (στρατιωτικές αρχές και

αυτοί που διαχειρίζονταν δηmicroόσια χρήmicroατα) για προβουλεύmicroατα βλ σελ

87 και 152 για αξιώmicroατα που εκλέγονται δέκα βλ σελ 92 και 157 και για

δηmicroοψήφισmicroα για τη διεξαγωγή οστρακοφορίας βλ σελ 144]

∆ραστηριότητες 25 [σελ 87] ∆ραστηριότητα 26 [σελ90] και ∆ραστηριότητα

27 [σελ 92]

27) Πολιτειακά όργανα και αρχές της Σπάρτης (προέλευση σύσταση

λειτουργία και αρmicroοδιότητες)οι δύο βασιλείς η Γερουσία οι πέντε

έφοροι η Απέλλα η λεγόmicroενη Μικρή Εκκλησία (=οι δύο βασιλείς η

Γερουσία και οι έφοροι) η Μεγάλη Ρήτρα οι γέροντες

Έγκρισηαποδοκιmicroασία αποφάσεων ή εκλογή δια βοής (στην Απέλλα)

προβουλεύmicroατα (Γερουσία) [σελ 93-100 πρβ σελ 175-177

Πίνακας 2 [σελ 95] και ∆ραστηριότητα 30 [σελ 100]

Κεφάλαιο 2

9

28) Πολιτειακά όργανα πολιτική διαίρεση της κοινωνίας (ιππείς ζευγίτες

θήτες) και κοινωνικές τάξεις (ευπατρίδες δηmicroιουργοί γεώmicroοροι) στην

Αθήνα του 7 αι πΧ ποιοι κατέφευγαν στο δανείζειν επί σώmicroασι και

ποιοι ήταν οι εκτήmicroοροι (σελ 131-132 πρβ σελ 122-123 για τις

επιπτώσεις στους αγρότες από τη χρήση του νοmicroίσmicroατος και για τη

γενικότερη αγροτική κρίση στα τέλη του 7 αι πΧ η οποία συνδέεται

microε την ιδιοκτησία της γης και την κατάργηση των χρεών που

οδηγούσαν στην υποδούλωση των αγροτών)

Κείmicroενο 7 γ και δ [σελ 216-217]

29) Σε ποια σηmicroεία τροποποιείται το πολίτευmicroα των Αθηνών (πολιτικό

δικαίωmicroα τοις όπλα παρεχοmicroένοις διαχωρισmicroός φόνου εκ προmicroελέτης

από ακούσιο απαγόρευση αυτοδικίαςανθρωποκτονίας για εκδίκηση)

από τη νοmicroοθεσία του ∆ράκοντος (τέλος 7 αι πΧ) ποια είναι η

σηmicroασία της (σελ 132-133)

Κείmicroενο 7 δ [σελ 217]

30) Τα αιτήmicroατα που επικρατούν στην Αθήνα στα τέλη του 7 αι πΧ Οι

κοινωνικές microεταρρυθmicroίσεις του Σόλωνοςndashάρχων το 594 πΧ (η

κατάργηση του δανείζειν επί σώmicroασι και των χρεών προς το δηmicroόσιο

και τους ιδιώτες-σεισάχθεια και η απαγόρευση της εξαγωγής σιτηρών)

οι ρυθmicroίσεις microε επιπτώσεις στην κοινωνική και πολιτική κατάσταση των

πολιτών που αποδίδονται στον Σόλωνα (διαίρεση των πολιτών

ανάλογα microε το ετήσιο αγροτικόφορολογητέο εισόδηmicroα εκλογή των

αρχόντων από την εκκλησία του ∆ήmicroου στην οποία συmicromicroετείχαν οι

Αθηναίοι άνω είκοσι ετών παραχώρηση δικών για φόνο εmicroπρησmicroό και

απόπειρα κατάλυσης του πολιτεύmicroατος στον Άρειο Πάγο η Βουλή των

400 (προβούλευση) το δικαστήριο της Ηλιαίας (ταυτίζεται microε εκκλησία

του ∆ήmicroου) που συνερχόταν σε σώmicroα microε δικαστική εξουσία [σελ 133-

136 για το τι είναι ο microέδιmicroνος και ο microετρητής ή αmicroφορέας βλ σελ 74

υποσηmicroείωση] Κείmicroενο 8 [σελ 217] ∆ραστηριότητα 24 [σελ 212]

Αποτελέσmicroατα α των σηmicroαντικών κοινωνικών microεταρρυθmicroίσεων του

Σόλωνος και β των ρυθmicroίσεων που του αποδίδονται [σελ136-138) Η

επίλυση της αγροτικής κρίσης microε οικονοmicroικά microέτρα προστατευτισmicroού

του Πεισιστράτου (546-527 πΧ) [σελ 139 τέταρτη παράγραφος πρβ

σελ 140 τέταρτη παράγραφος] Κείmicroενο 9 γ [σελ 218]

10

31) Ο στόχος των microεταρρυθmicroίσεων του Κλεισθένη σύmicroφωνα microε τον

Αριστοτέλη η προέλευση των νεοπολιτών η σηmicroασία των

microεταρρυθmicroίσεων του Κλεισθένη (αναδιοργανώνει τον laquoπολιτικό χώροraquo

σύmicroφωνα microε τον laquoγεωγραφικό χώροraquo) σε τι συγκεκριmicroένα

αποσκοπούσε ο Κλεισθένης microε την ενσωmicroάτωση των δήmicroων στις

φυλές και microε τη δηmicroιουργία των νέων φυλών [σελ 140-143] Μέτρα για

την προστασία της αθηναϊκής δηmicroοκρατίας [σελ 143-146]

οστρακισmicroός (παλαιότερη εφαρmicroογή το 487) όρκος βουλευτών εκλογή

των αρχόντων (από το 487 πΧ) microε κλήρωση microεταξύ 10 κληρωτών ανά

φυλή και όχι προκρίτων στους οποίους συmicroπεριλαmicroβάνονται τώρα και

οι ιππείς παρακmicroή του θεσmicroού των αρχόντων (ο πολέmicroαρχος διατηρεί

θρησκευτικές+δικαστικές αρmicroοδιότητες προεδρεύει στο δικαστήριο του

Παλλάδιου για τους ξένους) αύξηση της δικαιοδοσίας των 10

στρατηγών Πώς κατανοείται η πληροφορία του Αριστοτέλη ότι κάθε

φυλή έδινε έναν από τους 9 άρχοντες αφού οι φυλές ήταν 10 (πιθανόν

η τελευταία φυλή έδινε τον Γραmicromicroατέα των Θεσmicroοθετών) Η γραφή

παρανόmicroων

∆ραστηριότητα 12 [σελ 143] Κείmicroενο 10 [σελ 219] ∆ραστηριότητα 13

[σελ 143] Κείmicroενο 11 [σελ 219] Κείmicroενο 14 [σελ 220-221]

32) Θεσmicroικά microέτρα του Περικλή microε πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις

(σελ 147) η microισθοφορά ποια ήταν η σηmicroασία του θεσmicroού οι

κληρουχίες

∆ραστηριότητα 15 (σελ 148) Κείmicroενο 13 (σελ 220) Κείmicroενο 15 [σελ 221-

222]

33) Οι απόπειρες για κατάργηση της microισθοφοράς και microείωση του σώmicroατος

των πολιτών από τα ολιγαρχικά καθεστώτα των 400 (411 πΧ) και των

Τριάκοντα Τυράννων (405-404 πΧ) ο θεωρικός microισθός (από το τέλος

5ου αι πΧ και ο εκκλησιαστικός microισθός (4ος αι π Χ) οι δίκες

συκοφαντών εναντίον πλουσίων και η παραποmicroπή τους για

συκοφαντία [σελ 149-150]

34) Οι αρχές της ισονοmicroίας ισοτιmicroίας και ισηγορίας στις οποίες στηριζόταν

η πολιτική ισότητα των Αθηναίων [σελ 151] Οι εξουσίες και ο ρόλος

της Εκκλησίας του δήmicroου (εκλέγει τους άρχοντες δικάζει θέmicroατα που

αφορούν την ασφάλεια του κράτους- κατηγορία και διαδικασία της

11

εισαγγελίας διαmicroορφώνει την εξωτερική πολιτική δηmicroοσιεύει

ψηφίσmicroατα που έχουν ισχύ νόmicroου) [153-154] Η Βουλή των 500 κατά

τον 5 αι πΧ (κλήρωση βουλευτών δηmicroόσιες συνεδριάσεις

προεδρίες πρυτάνεων καθηmicroερινή κλήρωση του επιστάτη) οι

αρmicroοδιότητες της Βουλής (βουλευτικό σώmicroα και εκτελεστικό όργανο

των αποφάσεων της Εκκλησίας δικαστικό σώmicroα-αρmicroοδιότητες που

είχε κληρονοmicroήσει από Άρειο Πάγο) [154-155] Άρχοντες που

κληρώνονταν και άρχοντες που ψηφίζονταν microε χειροτονία [156-157]

∆ικαστήρια δίκες και γραφές (διαδικασία σύνθεση δικαστηρίου

δικαστικός microισθός) Ηλιαία (σύνθεση όρκος ηλιαστών) [σελ 158-159]

∆ραστηριότητα 21 (σελ 159) Κείmicroενο 20 (σελ224)

∆ραστηριότητα 25 (σελ 168)

35) Οι λατρείες τα ιερά και οι εορτές της πολιούχου Αθηνάς του ∆ιονύσου

και της ∆ήmicroητρας στην Αθήνα οι φιλόσοφοι που έπεσαν θύmicroατα της

γραφής ασεβείας η ανοχή προς τις θεότητες των ξένων κατοίκων της

Αθήνας (η θρακική Βενδίδα η κύπρια Αφροδίτη και η αιγυπτία Ίσιδα)

[σελ 166-168 πρβ σελ 139 για τον Πεισίστρατο και την εορτή των

Παναθηναίωντην αγροτική λατρεία του ∆ιονύσου Ελευθερέως ]

36) Η δηmicroιουργία της πόλης της Σπάρτης [σελ 172-173]

∆ραστηριότητα 27 (σελ 173) Κείmicroενο 25 [σελ 227]

37) Η microεταβολή της Σπάρτης από κοινωνία των αρίστων σε κοινωνία

οπλιτών και ο χωρισmicroός του πληθυσmicroού σε οmicroοίους περιοίκους και

είλωτες microετά τον 2ο Μεσσηνιακό πόλεmicroο (640-620 πΧ) [σελ 173-175]

38) Ποια είναι η έννοια της ρήτρας τι είναι η Μεγάλη Ρήτρα (το

περιεχόmicroενό της γνωστό από τον βίο του Λυκούργου του Πλουτάρχου)

ποια είναι τα κύρια όργανα του σπαρτιατικού πολιτεύmicroατος και σε ποιες

από τις αρmicroοδιότητές τους αναφέρεται Ποιο αντιλαϊκό microέτρο

περιορίζεται microε την εmicroφάνιση των εφόρων [σελ 175-177


39) Η θεωρητική ισότητα των οmicroοίων (=πολιτών microε πλήρη πολιτικά

δικαιώmicroατα) και οι αντιφάσεις των πηγών (Πλάτων Πλούταρχος

Πολύβιος) σχετικά microε την ισότητα των κλήρων Κατά πόσον ενδιέφερε

τους οmicroοίους η απόκτηση πλούτου ή η ενασχόληση microε βαναυσικές

δραστηριότητες τι ενδείξεις έχουmicroε από πότε χρονολογούνται Πότε οι

12

Σπαρτιάτες έκοψαν νόmicroισmicroα που αντικατέστησε τους οβελούς [σελ

177-179 πρβ σελ 247-248 για οβελούς]

∆ραστηριότητα 30 [σελ 179] Κείmicroενο 27 [σελ 227]

40) Οι προϋποθέσεις που έπρεπε κανείς να πληροί για να είναι όmicroοιος

πότε θεσπίζονται τα κριτήρια που σχετίζονται microε την αγωγή (και τα

συσσίτια) και γιατί η σπαρτιατική αγωγή πώς υλοποιείται σε τι

αποσκοπεί πόσο διαρκεί ως θεσmicroός τα συσσίτια και η microεταβολή τους

από θεσmicroό που σφυρηλατούσε πνεύmicroα ισότητας και αλληλεγγύης σε

κριτήριο διάκρισης [σελ 179-183)

Κείmicroενο 28α-γ [σελ 227-228] Κείmicroενο 30 α-β στ [σελ 229-230]

41) Οι αντιφατικές παραδόσεις του 4ου αι πΧ (Ισοκράτης Έφορος) για

την καταγωγή και τη θέση των περιοίκων Η δηmicroιουργία και το

καθεστώς των περιοικίδων πόλεων (αυτόνοmicroες κοινότητες γύρω από

την πόλη της Σπάρτης microε τοπική οικονοmicroία και τοπικό δίκαιο) η σχέση

των περιοίκων microε τους Σπαρτιάτες τι υποδηλώνει ο όρος

Λακεδαιmicroόνιοι (ισότιmicroα microέλη στις πολεmicroικές επιχειρήσεις) οι

δραστηριότητές τους [σελ 185-186]

Κείmicroενο 30β [σελ 229]

42) Προέλευση του ονόmicroατος είλωτας(=υποδουλωmicroένος) και του θεσmicroού

της ειλωτείας καταγωγή των ειλώτων (είλωτες Λακωνίας laquoαρχαίοιraquo και

είλωτες Μεσσηνίας laquoΜεσσηνιακοίraquo) Αντιστοιχία του κοινωνικού

καθεστώτος των ειλώτων και των εκτηmicroόρων Πώς έκριναν οι αρχαίοι

Έλληνες τη σχέση ειλώτων και οmicroοίων η microαρτυρία του Αριστοτέλη ότι

κάθε χρόνο οι έφοροι κήρυσσαν πόλεmicroο στους είλωτες [σελ 186-188]

∆ραστηριότητα 33 [σελ 189] Κείmicroενο 29 [σελ 228-229]

43) Ποιά είναι τα αίτια και οι συνέπειες της ολιγανθρωπίας αισθητής από

το 464 πΧ (σεισmicroός στη Λακωνική) Οι νέες κοινωνικές τάξεις και ο

τρόπος που δηmicroιουργήθηκαν Τι δηλώνει ο όρος νεοδαmicroώδεις τι

πληροφορίες έχουmicroε γιrsquo αυτούς Ο νόmicroος του Επιταδέα και οι

συνέπειές του Πώς διακαιολογείται από τις πληροφορίες των πηγών ο

πλουτοκρατικόςαριστοκρατικός χαρακτήρας της σπαρτιατικής

κοινωνίας του 4ου αι (σελ 191-193 195-197)

∆ραστηριότητα 30 [σελ 179] Κείmicroενο 30γ δ στ [σελ 229]

13

44) Η Απέλλα η βασιλεία οι έφοροι σύσταση λειτουργία αρmicroοδιότητες

σύγχρονα ερωτήmicroατα Τα προνόmicroια και οι εξουσίες των βασιλέων σε

καιρό ειρήνης και σε καιρό πολέmicroου εκλογή γερόντων και εξουσίες

γερουσίας εξουσίες εφόρων ο διαφορετικός χαρακτήρας του θεσmicroού

της βασιλείας και του θεσmicroού των εφόρων [σελ 197-204] Οι 4 πύθιοι

οι αρmicroοστές και η αρχή του ναυάρχου [σελ 205]

45) Η απουσία της λατρείας του ∆ιονύσου και η έmicroφαση της λατρείας του

Απόλλωνος και της Άρτεmicroης στη Σπάρτη [σελ 208]

Κεφάλαιο 4

46) Τι είναι ο οίκος (α η πατριαρχική οικογένεια β ο χώρος όπου

συγκεντρώνεται καθηmicroερινά η οικογένεια microέσα στο σπίτι ένα δωmicroάτιο

που βλέπει στην αυλή γ η κατοικία γενικότερα δ το νοικοκυριό) τα

παλαιότερα γνωστά γαmicroήλια έθιmicroα (οmicroηρικά) νοmicroοθέτες που έπαιξαν

καθοριστικό ρόλο σε θέmicroατα γάmicroου στην Αθήνα και στη Σπάρτη ο

Κώδικας της Γόρτυνας [σελ 280-281 πρβ σελ 285 για τον Κώδικα

της Γόρτυνας και σελ 286 311 την έννοια του οίκου]

47) Ποια ήταν η κοινωνικά αποδεκτή ηλικία γάmicroου στην Αθήνα και στη

Σπάρτη Πώς ορίζεται στις αρχαίες πηγές η ιδεώδης ηλικία γάmicroου της

γυναίκας και του άνδρα Σε τι οφείλονται οι διαφορετικές απόψεις των

αρχαίων φιλοσόφων [σελ 282-284]


48) Ποιες ήταν οι επίκληροι οι πατρωιώκοι και οι πατρούχοι η ηλικία

γάmicroου των ορφανών κοριτσιών κληρονόmicroων του πατέρα και ο τρόπος

microε τον οποίο κληρονοmicroούσαν (έmicromicroεσα) τον κλήρο του πατέρα στην

Αθήνα στη Σπάρτη στην Κρήτη Αιτιολογείστε τη θεσmicroικά

κατοχυρωmicroένη ηλικία γάmicroου στις περιπτώσεις αυτές [σελ 285]

Άσκηση Αυτοαξιολόγησης 1 [σελ 287]

49) (σελ 288-290) Ο τρόπος και ο στόχος του αρχαϊκού γάmicroου στον οποίο

η νύφη δίδεται ως έπαθλο στον γαmicroπρό η ονοmicroασία του αντίστοιχου

ινδικού έθιmicroου (τρία παραδείγmicroατα δύο ελληνικά και ένα ινδικό) πότε

γίνεται επιλογή γαmicroπρού από την ίδια τη νύφη χωρίς τη microεσολάβηση

αγώνα

14


50) Τι ήταν η προίκα ποιος τη διαχειριζόταν και την καρπωνόταν σε ποιον

κατέληγε όταν χώριζε το ανδρόγυνο ή πέθαινε η σύζυγος η

προικοδότηση των χηρών και των φτωχών επικλήρων Η εκ των

προτέρων κληρονοmicroιά ως προίκα η αρχή της ενδογαmicroίας και ο βαθmicroός

συγγένειας στο γάmicroο microεταξύ συγγενών στην Αθήνα και στη Σπάρτη

[σελ 292-293]

51) Οι διαδικασίες για τη σύναψη και ολοκλήρωση γάmicroου στην Αθήνα Η

εγγύη και η επιδικασία η αρχαιότερη microαρτυρία Η έκδοση οι

διαδικασίες τελετουργίες και τα έθιmicroα που τη συνοδεύουν ο microήνας

γάmicroου η αποδοχή της νύφης από τη φρατρία (=η ευρύτερη ανδρική

συγγενική οmicroάδα στην οποία ανήκε η οικογένεια του γαmicroπρού ) η

σηmicroασία της Η θυσία microε την οποία άρχιζε ο γάmicroος ως ιεροτελεστία το

προγαmicroιαίο λουτρό της νύφης και του γαmicroπρού η microεταφορά του νερού

η Εννεάκρουνος οι δύο σηmicroασίες της λέξης λουτροφόρος (το αγγείο η

κοπέλα που το microετέφερε) η φιάλη το γαmicroήλιο γεύmicroα Η microεταφορά της

νύφης ο παράνυmicroφος ή πάροχος οι πυξίδες Τι είναι και πώς

πραγmicroατοποιείται το συνοικείν τα καταχύσmicroατα ο παις αmicroφιθαλής η

αποκάλυψη του προσώπου της νύφης στον γαmicroπρό το επιθαλάmicroιο οι

δύο σηmicroασίες της λέξης επαύλια [σελ 295-301] ∆ραστηριότητα 7 [σελ

301]

52) Ο σπαρτιατικός γάmicroος (302-303 και σελ 319) Περιγραφή του

σπαρτιατικού γάmicroου microε (συmicroβολική) αρπαγή της νύφης το βασικό

γνώρισmicroα που τον διακρίνει από τον αντίστοιχο microυθικό γάmicroο [είναι

κρυφός] η τελετουργία τραβεστισmicroού της νύφης και οι ερmicroηνείες της

ένα ιστορικό παράδειγmicroα γάmicroου microε πραγmicroατική αρπαγή της νύφης τι

γνωρίζετε για το έθιmicroο της πολυανδρίας στη Σπάρτη και στο ινδικό

έπος Μαχαmicroπαράτα

∆ραστηριότητα 8 [σελ 303] Κείmicroενα 6 και 7 [σελ 324]

∆ραστηριότητα 9 [σελ 304] Κείmicroενα 7 και 8 [σελ 324- 325]


53) Πού διεξαγόταν ο τοκετός και ποιες ήταν οι εθιmicroοτυπικές και

τελετουργικές διαδικασίες που τον συνόδευαν Η ανακοίνωση του

φύλλου του νεογέννητου η παρουσίαση του βρέφους σε ναό

15

προστάτιδας θεότητας Το έθιmicroο της έκθεσης (απόθεσης) των

νεογέννητων ένα microυθικό παράδειγmicroα Σε τι διέφερε η έκθεση από την

βρεφοκτονία Για ποιους άλλους ινδοευρωπαϊκούς λαούς microαρτυρείται

το ίδιο έθιmicroο δύο microυθικά παραδείγmicroατα [σελ 305-309 και 319]


54) Ο καθαρmicroός του νεογέννητου τα αmicroφιδρόmicroια και η δεκάτη τι δηλώνουν

οι λέξεις σε τι αποσκοπούν [σελ 309-310]

∆ρασστηριότητα 11 (σελ 313)

55) Να περιγράψετε την εξωτερική και εσωτερική διαρρύθmicroιση της

κατοικίας των Αθηναίων τι είναι και πού βρισκόταν η εστία σχετικές

τελετουργίες παραδείγmicroατα [σελ 311-312]

56) Οι τελετουργίες που συνόδευαν την αναγνώριση από τη φρατρία των

αγοριών και των κοριτσιών στην Αθήνα [σελ 313-315] microείον κούρειον

γαmicroηλία

57) Σπαρτιατικές πρακτικές ευγονισmicroού που σχετίζονται microε τη γέννηση και

την αναγνώριση των βρεφών η Λέσχη οι Αποθέτες (σελ 314-315 και

319)

58) Η ανατροφή και διαπαιδαγώγιση του παιδιού στην Αθήνα και στη

Σπάρτη η τροφόςτιθήνη ο παιδαγωγός η προς πάτωρ τροφός η

Αρτεmicroις Κορυθαλία και τα Τιθηνίδια [316-318]

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙ∆ΙΟ ΤΟΜΟΣ Β ∆ηmicroόσιος και Ιδιωτικός Βίος στον

Βυζαντινό και Μεταβυζαντινό Κόσmicroο

16

Κεφάλαιο Ι (εξαιρούνται όλοι οι αριθmicroηmicroένοι πίνακες εκτός αν δηλώνεται

διαφορετικά)

1) Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της πολιτικής κρίσης που απείλησε τη

ρωmicroαϊκή αυτοκρατορία επί δύο αιώνες (2 και 3 αι microΧ) microετά το θάνατο του

Μάρκου Αυρήλιου (180 microΧ) Η σηmicroαντικότερη επίπτωσή της στον

αυτοκρατορικό θεσmicroό [σελ 20-21]

2) Το σύστηmicroα της τετραρχίας στη διακυβέρνηση της ρωmicroαϊκής

αυτοκρατορίας ο θεmicroελιωτής η πρώτη τετραρχία η αποτελεσmicroατικότητά της

και οι επιπτώσεις της σε σχέση microε τον αυτοκρατορικό θεσmicroό [σελ 21]

∆ραστηριότητα 1β [σελ 23]

3) Η αναβάθmicroιση του αυτοκρατορικού θεσmicroού στην περίοδο ανάmicroεσα

στον ∆ιοκλητιανό και στον Κωνσταντίνο οι χαρακτηρισmicroοί θείος και ιερός η

adoratio (προσκύνηση) η microαρτυρία της επιγραφής από το ∆υρράχιο η

σηmicroασία των επωνυmicroιών Jovius και Herculiusη έναρξη και σηmicroασία της

απεικόνισης του αυτοκράτορα microε φωτοστέφανο [σελ 22]

∆ραστηριότητα 1γ ∆ραστηριότητα 2 [σελ 23]

4) Η επιδίωξη στην υστερορωmicroαϊκή εποχή αφενός για ενιαία θρησκεία

που εγγυάται την ασφάλεια και ευηmicroερία του κράτους και αφετέρου για θεϊκή

κατοχύρωση της αυτοκρατορικής εξουσίας (αυτοκρατορική λατρεία) η

διαφορετική θρησκευτική πολιτική του ∆ιοκλητιανού από του Κωνσταντίνου

(πριν και microετά τη νίκη στη Μουλβία γέφυρα το 312 microΧ microετά την ήττα του

Λικίνιου το 324 microΧ) η σηmicroασία του διατάγmicroατος του Γαλερίου (311 microΧ) το

διάταγmicroα του Μεδιολάνου (313 microΧ) η επιδίωξη του Κωνσταντίνου για

ενότητα της Εκκλησίας [σελ 23-26 πρβ σελ 209]

∆ραστηριότητα 3β [26-27] πρβ ∆ραστηριότητα 1 [σελ 209-210]

17

5) Η Οικουmicroενική Σύνοδος της Νίκαιας (325 microΧ) το αντικείmicroενο και η

αρχική εστία της θεολογικής διαmicroάχης η επέmicroβαση του Κωνσταντίνου (αρχή

της ανάmicroιξης της κοσmicroικής εκκλησίας στα εκκλησιαστικά πράγmicroατα) οι

επιπτώσεις σε πολιτικό (φαινόmicroενο του καισαροπαπισmicroού) και θρησκευτικό

επίπεδο (διαmicroόρφωση του χριστιανικού δόγmicroατος-το Σύmicroβολο της Πίστεως)

[σελ 25-26 πρβ σελ 210]

∆ραστηριότητα 3γ [σελ 26]

6) Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης πλεονεκτήmicroατα (τοποθεσίας)

σκοπιmicroότητες (πώς προβάλλεται έναντι της γηραιάς πρωτεύουσας) συνέπειες

(σε σχέση microε το κέντρο βάρους της αυτοκρατορίας) [σελ 27-29]

∆ραστηριότητα 4α [σελ 29]

7) Η Constitutio Antoniniana (212 microΧ) και η σηmicroασία της Τα microέτρα που

συνετέλεσαν στη συνοχή της ρωmicroαϊκής αυτοκρατορίας εξαιτίας των

microεταρρυθmicroίσεων του ∆ιοκλητιανού (συγκεντρωτική άσκηση της κρατικής

διοίκησης) και του Κωνσταντίνου (microονοκρατορία) Οι παράγοντες που

αναδείχθηκαν ενοποιητικοί για τη βυζαντινή αυτοκρατορία (αρχικά η

χριστιανική θρησκεία αργότερα και η ελληνική γλώσσα) [σελ 28-29]


8) Ο χαρακτήρας του βυζαντινού πολιτεύmicroατος (απόλυτη microοναρχία) ο

ρόλος του αυτοκράτορα οι περιορισmicroοί στην άσκηση της αυτοκρατορικής

εξουσίας (κυρίως ηθικοί και δεοντολογικοί-δεν υπήρχαν συνταγmicroατικοί

περιορισmicroοί ή κοινοβουλευτικός έλεγχος-ωστόσο πολιτικοί παράγοντες και η

Εκκλησία επέβαλαν κατά καιρούς περιορισmicroούς ή επηρέασαν τις εξελίξεις)

[σελ 29-30]


9) Η microεταβολή στη θεώρηση της αυτοκρατορικής εξουσίας ανάmicroεσα σε

∆ιοκλητιανό και Μ Κωνσταντίνο (αυτοκράτωρ θεός-αυτοκράτωρ εκλεκτός του

(acircλέyumlω) θεού) Η microεταβολή στη ρωmicroαϊκή δυαρχική αντίληψη για την πηγή της

αυτοκρατορικής εξουσίας (η εκλογή του αυτοκράτορα από το στρατό και τη

σύγκλητοτο λαό της πρωτεύουσας-ως παρεmicroβολή του Αγίου Πνεύmicroατος και

αποκάλυψη της θείας θέλησης) Οι αρετές που συνιστούν το πρότυπο του

18

βυζαντινού χριστιανού αυτοκράτορα (επίγεια εικόνα του θεού κυβερνήτης της

ανθρωπότητας ενεργεί κατά microίmicroησίν του διέπεται από τις ίδιες αρχές) Οι

επιβιώσεις της ρωmicroαϊκής αυτοκρατορικής λατρείας στο Βυζάντιο (=η

προσκύνηση του αυτοκράτορα και των αυτοκρατορικών εικόνων) οι ερmicroηνείες

των βυζαντινών χριστιανών συγγραφέων και των συγχρόνων ιστορικών η

έναρξη απεικόνισης της προσκύνησης του θεού από τον βυζαντινό

αυτοκράτορα [σελ 30-32 πρβ σελ 37 για προσκύνηση πρεσβευτή και σελ

42 για προσκύνηση αξιωmicroατούχων]

10) Η ιδέα της οικουmicroένης ως οικογένειας λαών και ηγεmicroόνων (microε

επικεφαλής τον βυζαντινό αυτοκράτορα τον οποίο ακολουθούν microε σειρά

laquoσυγγενείαςraquo τα laquoπνευmicroατικά τέκναraquo του) αλλά και της microίας και microοναδικής

νόmicroιmicroης αυτοκρατορίας (κανείς άλλος ηγεmicroόνας δεν έχει τον τίτλο του

laquoβασιλέωςraquo=αυτοκράτορα) [σελ 32]

11) Ονοmicroασία και τοποθεσία των βυζαντινών ανακτορικών συγκροτηmicroάτων

και ανακτόρων στην Κωνσταντινούπολη (Μέγα ή Ιερόν Παλάτιον Παλάτι του

Βουκολέοντος Παλάτι των Μαγγάνων Παλάτι των Βλαχερνών) χρονική

περίοδος κατά την οποία χρησιmicroοποιήθηκαν Αυτοκράτορες που συνέβαλαν

στην οικοδόmicroηση ή ανοικοδόmicroησή τους και περιγραφή της ψηφιδωτής

διακόσmicroησής τους που παραπέmicroπει σε ιστορικάθρησκευτικά γεγονότα και

ιδεολογικά πρότυπα Λειτουργία περιγραφή διακόσmicroηση και ερmicroηνεία της

ονοmicroασίας (όπου αυτή είναι γνωστή) των εξής οικοδοmicroηmicroάτων ή οικοδοmicroικών

συγκροτηmicroάτων του Μεγάλου Παλατίου της Χαλκής (=microνηmicroειώδης είσοδος)

της αίθουσας των δεκαεννέα ακκουβίτων (τραπεζαρία) της ∆άφνης

(συγκρότηmicroα κατοικιών) της Χρυσοτρίκλινου αίθουσα του θρόνου-

καθηmicroερινών ακροάσεων και επισήmicroων τελετών) του Καινούργιου (πτέρυγα

κατοικιών) και της Μαγναύρας (αίθουσα επίσηmicroων ακροάσεων και υποδοχής

πρεβευτών [σελ 33-38 πρβ για καθηmicroερινές ακροάσεις σελ 42]


12) Η έννοια της τάξεως θεmicroελιώδης αρχή της αυτοκρατορικής πολιτικής και

της παλατινής τελετουργίας (αντικατόπτριζε την αρmicroονία του σύmicroπαντος η

αταξία χαρακτηριστικό των βαρβάρων και των αιρετικών) Το Έκθεσις περί

βασιλείου τάξεως του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου πηγή πληροφοριών

19

για την παλατινή τελετουργία και εθιmicroοτυπία των Μακεδόνων [σελ 39-40

πρβ σελ 32 για την ευταξία δηλ την αρχή της θεϊκά καθορισmicroένης τάξης

χάριν της οποίας οι υπήκοοι οφείλουν να υπακούουν στους διορισmicroένους από

τον αυτοκράτορα άρχοντες σελ 98 για την αποκατάσταση της έννοmicroης τάξης

microέσω των ποινών σελ 106 για την ευταξία στις κοινωνικές σχέσεις και στην

ιδιωτική ζωή των ανθρώπων σελ 116 για την έννοια της τάξης στην οποία

στηριζόταν η κοινωνία microε τον αυτοκράτορα στην κορυφή και τους υπηκόους

στη βάση]


13) α Αναγόρευση και στέψη του αυτοκράτορα η σταδιακή απώλεια του

στρατιωτικού χαρακτήραεπίδραση του χριστιανισmicroού κατά την

πρωτοβυζαντινή εποχή και η microεταβολή της στέψης σε αυθύπαρκτη τελετή Η

τελετουργία της στέψης στην Αγία Σοφία πριν από τη θεία λειτουργία στη

microέση βυζαντινή περίοδο (επί Μακεδόνων) Η υιοθέτηση του χρίσmicroατος στη

στέψη των αυτοκρατόρων της Νίκαιας (microετά το 1204 microΧ ) Η στέψη και το

χρίσmicroα ως αναπόσπαστο microέρος της θείας λειτουργίας στα χρόνια των

Παλαιολόγων Η πρόκυψις (=η επίδειξη του αυτοκράτορα πάνω σε εξέδρα)

τελετουργία microετά τη στέψη στην περίοδο των Κοmicroνηνών και των

Παλαιολόγων β Η διαδικασία της καθηmicroερινής ακρόασης του αυτοκράτορα

επί Μακεδόνων [σελ 40-42 πρβ σελ 31 και σελ 59 για προσκύνηση του

αυτοκράτορα]


14) Οι τελετές αναχώρησης (εξιτήριον) υποδοχής (απάντησις) και

θριάmicroβου του βυζαντινού αυτοκράτορα (υποδοχή έξω από τα τείχη

θριαmicroβευτική ποmicroπή microε κατάληξη την Αγία Σοφία και το Μέγα Παλάτιο

αθλητικοί αγώνες και δρώmicroενα στον Ιππόδροmicroο [σελ 43-44]

15) Η οργάνωση στο παλάτι του λειτουργικού δρώmicroενου του Νιπτήρος τη

Μ Πέmicroπτη [σελ 44]

16) Η εθιmicroοτυπική και τελετουργική δραστηριότητα του αυτοκράτορα το Μ

Σάββατο [σελ 44-45]

17) α Η γέννηση του διαδόχου (1η ηmicroέρα ευχή Πατριάρχη και

συγχαρητήριες επισκέψεις 4η ηmicroέρα ιππικοί αγώνες στον ιππόδροmicroο και την

20

επόmicroενη δηmicroοσιοποίηση του ονόmicroατος του νεογέννητου 8η ηmicroέρα microεταφορά

του βρέφους στην εκκλησία για ευχές του ιερέα και στην επιστροφή

εθιmicroοτυπική επίσκεψη των γυναικών microε τον τίτλο της ζωστής πατρικίας και

άλλων β Η βάπτιση του διαδόχου από τον Πατριάρχη επιστροφή microε

ποmicroπή microοίρασmicroα υπατείας [σελ 47-48]

18) Ο βασιλικός γάmicroος α Η ανεύρεση η άφιξη η υποδοχή της νύφης το

νυmicroφαγώγιον (επιγαmicroικοί δεσmicroοί-ο πρώτος επιγαmicroικός δεσmicroός βυζαντινού

αυτοκράτορα microε ξένη νύφη η εκλογή της νύφης τον 8 και 9 αι microΧ) τα

σπόνζα (το βάπτισmicroα της ετερόθρησκης νύφης) το στεφάνωmicroα από τον

Πατριάρχη η συνοδεία των νεονύmicroφων στο ονοπόδιον και στον παστόν το

γαmicroήλιο συmicroπόσιο η συνοδεία του ζεύγους στον παστόν β το λουτρό της

νύφης γ οι φιλοτιmicroίαι [σελ 48-52]

19) Η ιδιαίτερη εθιmicroοτυπία στην κηδεία και ταφή των βυζαντινών

αυτοκρατόρων στολισmicroός του νεκρού microε πολύτιmicroα ενδύmicroατα και στρατιωτικά

υποδήmicroατα από τους υπαλλήλους του βασιλικού ιmicroατιοφυλακίου έκθεσις της

σορού microέσα σε πολύτιmicroο φέρετρο πάνω σε υψηλό ικρίωmicroα microεταφορά του

νεκρού από τους πρωτοσπαθάριους (επί κεφαλής των σωmicroατοφυλάκων) microε

ποmicroπή στην είσοδο του παλατιού-ο τελευταίος ασπασmicroός έξοδος από το

ανάκτορο και microεταφορά της νεκρικής κλίνης στο ναό για τη νεκρώσιmicroη

ακολουθία και την ταφή [σελ 53-54]


20) Οι δύο κατηγορίες στις οποίες εντάσσονταν οι υψηλές θέσεις της

κρατικής στρατιωτικής διοίκησης και τα τιmicroητικά αξιώmicroατα (αξίαι δια λόγου

οφφίκια-διορισmicroός microε προφορική διαταγή για τρία συνήθως χρόνια αξίαι δια

βραβείου-ισόβια αλλά όχι κληρονοmicroικά για βαρβάτους-εξαιρείται το αξίωmicroα

της πατρικίας ζωστής- και για ευνούχους εξαγοράσιmicroα κατά τη microεσοβυζαντινή

περίοδο) Οι στρατείαι οι άπρατοι και οι λιτοί Τι ήταν και πώς απονεmicroόταν το

βραβείο τι ήταν και πώς πληρωνόταν η ρόγα (σε όσους κατείχαν κρατικά

+και τιmicroητικά αξιώmicroατα ) [σελ 58-62 πρβ σελ 47 και 51 για γυναίκες microε

αξίωmicroα πατρικίας ζωστής]

21) Η διοίκηση του παλατιού α Κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο οι

προϊστάmicroενοι (αρχικά ευνούχοι) του βασιλικού υπνοδωmicroατίου και της

21

ιmicroατιοθήκης του αυτοκράτορα και της προσωπικής του υπηρεσίας

(πραιπόζιτος του ιερού κουβουκλίου πριmicroικήριος ή παρακοιmicroώmicroενος) ο

τελετάρχης της αυλής (microάγιστρος οφφικίων σελ 72) β κατά τη

microεσοβυζαντινή περίοδο ο παρακοιmicroώmicroενος αναβαθmicroίζεται σε προϊστάmicroενο

του βασιλικού κοιτώνα-κοιmicroάται δίπλα σε αυτόν κατά τη νύχτα τελετάρχης της

αυλής είναι ο επί της καταστάσεως διαχειριστής της προσωπικής περιουσίας

και ιmicroατιοθήκης του αυτοκράτορα γίνεται ο πρωτοβεστιάριος οι επικεφαλής

των γευmicroάτων και του οίνου (ο επί της τραπέζης του δεσπότουτης αυγούστης

και ο πιγκέρνης του δεσπότουτης αυγούστης) ο επί κεφαλής της ασφάλειας

συντήρησης καθαριότητας του ανακτόρου και φύλαξης πολύτιmicroων σκευών (ο

παπίας του Μεγάλου Παλατίου- στην υπηρεσία του είναι οι διαιτάριοι ή

εβδοmicroάριοι οι λούσται οι κανδηλανάπται οι καmicroηνάδαι και οι ωρολόγοι) οι

προϊστάmicroενοι των υπηρεσιών για τη φρούρηση του παλατιού και την

προστασία του αυτοκράτορα (δοmicroέστικος των σχολών δρουγγάριος της

βίγλης) ο επικεφαλής της ανακτορικής φρουράς (εταιρειάρχης) ο επικεφαλής

των σωmicroατοφυλάκων και αγγελιαφόρων του αυτοκράτορα (πρωτοσπαθάριος)

[σελ 63-64 πρβ σελ 54 για πρωτοσπαθάριους]


22) Η διοίκηση της Κωνσταντινούπολης [σελ 70-72 πρβ σελ 94 για τη

δικαστική αρmicroοδιότητα του επάρχου της πόλεως στην πρωτεύουσα και στην

περιοχή της]


23) Η διοικητική κρατική microηχανή α κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο το

ιερόν κονσιστώριον (οι κόmicroητες το σιλέντιον) ο microάγιστρος των οφφικίων (microε

προσωπικό τους microαγιστριάνους) ο κόmicroης των θείων θησαυρών (επί κεφαλής

των δηmicroόσιων οικονοmicroικών) και ο κόmicroης της ιδικής περιουσίας (επικεφαλής

υπηρεσίας για τα κτήmicroατα του στέmicromicroατος) αργότερα είναι ο κόmicroης ιδικής

κτήσεως β κατά τη microεσοβυζαντινή περίοδο (διάσπαση των πιο πάνω

υπηρεσιών σε microικρότερες microε έντονο δηmicroοσιονοmicroικό χαρακτήρα) τα λογοθέσια

και οι λογοθέται (γενικού στρατιωτικού του δρόmicroου και των αγελών βλ

αρmicroοδιότητές τους στον πίν 4 αριστερή στήλη) επί κεφαλής του ταmicroείου του

22

κράτους και ελεγκτής των δηmicroόσιων οικονοmicroικών ο βασιλικός σακελλάριος

(βλ πίν 4 αριστερή στήλη) [σελ 72-77)


24) Η επαρχιακή διοίκηση κατά την πρωτοβυζαντινή εποχή (χωρισmicroός της

πολιτικής από τη στρατιωτική εξουσία) υπαρχίες (έπαρχοι του πραιτωρίου)

διοικήσεις (βικάριοικόmicroης επί κεφαλής της Ανατολής) επαρχίες (κριτές

υπατικοί αυτοκρατορικοί επίτροποι φρούραρχοι κυβερνήτες) Επί

Ιουστινιανού κατάργηση βικάριου εγκαινίαση συγκέντρωσης πολιτικής και

στρατιωτικής εξουσίας σε ένα πρόσωπο έξαρχος Ιταλίας και έξαρχος

Αφρικής Μεσοβυζαντινή περίοδος αναδιοργάνωση (βαθmicroιαία

στρατιωτικοποίηση συγκέντρωση στρατιωτικής και πολιτικής εξουσίας) της

επαρχιακής διοίκησης εmicroφάνιση θεmicroάτων microε επικεφαλής στρατηγούς

Στρατιωτικές υποδιαιρέσεις του θέmicroατος (τούρmicroα δρούγγος βάνδον) στις

οποίες εντάσσεται ο στρατός (ντόπιοι χωρικοί) Επί Μακεδόνων

αποστρατιωτικοποίηση (εξαγορά της στρατιωτικής θητείας παρακmicroή εθνικού

στρατού microισθοφορικά τάγmicroατα για την άmicroυνα) Επί Κοmicroνηνών

αποκατάσταση του συστήmicroατος των θεmicroάτων (επί κεφαλής δούκες=διοικητές

των στρατιωτικών δυνάmicroεων) οι αιτίες του φαινοmicroένου [σελ 78-80 πρβ

σελ 83-84 για τάγmicroατα στην Κωνσταντινούπολη και Μ Ασία και σελ 82 για

δούκα επικεφαλής στρατού συνόρων]

Άσκηση Αυτοαξιολόγησης 8 [σελ 81-82]

25) Η συγκρότηση του πρώτου microεγάλου στόλου των Βυζαντινών και η αιτία

που οι Βυζαντινοί απέκτησαν πολεmicroικό ναυτικό microόλις τον 7 αιώνα [σελ 86 οι

δύο πρώτες παράγραφοι]

26) Το υγρόν πυρ Τα θρησκευτικά καθήκοντα του στρατού και η

εmicroψύχωση των στρατιωτών πριν από τη microάχη [σελ 91-92]

27) Η αντιφατική σχέση του αυτοκράτορα microε το νόmicroο εξαιρείται των

νόmicroων ότι επιτάσσει έχει ισχύ νόmicroου (είναι πηγή της νοmicroοθεσίας της

ερmicroηνείας και ακύρωσης των νόmicroων) είναι έmicroψυχος νόmicroος αλλά ο νόmicroος

υπεράνω αυτού Η οργάνωση και απονοmicroή της δικαιοσύνης α) στην

Κωνσταντινούπολη-το αυτοκρατορικό δικαστήριο microε πρόεδρο (κατά την

απουσία του αυτοκράτορος)τον έπαρχο της πόλεως αργότερα τον

23

δρουγγάριο της βίγλης (microέγα δρουγγάριο) το δικαστήριο του επάρχου της

πόλεως το δικαστήριο του κοιαίστωρος και το δικαστήριο επί των κρίσεων

(από τον 11 αι microΧ και microετά) οι εφέσεις (δεήσεις) στον αυτοκράτορα (microέσω

του επί των δεήσεων) ο έλεγχος των αποφάσεων των επαρχιακών

δικαστηρίων από το επί των κρίσεων οι ξενώνες για διαδίκους β) στις

επαρχίες-οι διοικητές των επαρχιών (πρωτοβάθmicroια) οι βικάριοι οι ύπαρχοι

(δευτεροβάθmicroια) αργότερα οι πραίτωρες και οι στρατηγοί Μέτρα για τη

βελτίωση της απονοmicroής της δικαιοσύνης τον 12 αι microΧ (δίκες τρεις φορές

την εβδοmicroάδα αγορεύσεις δικηγόρων χωρίς δευτερολογίες εκδίκαση

ποινικών υποθέσεων σε δύο χρόνια αστικών σε τρία χρόνια ηmicroέρες ολικής

και microερικής αργίας δικαστηρίων έmicroπρακτοι ηmicroέραι (επέτειοι γέννησης και

ανόδου στο θρόνο του αυτοκράτορα) [σελ93-96]



28) Η αρχή της υπαιτιότητας κατηγορίες αξιόποινων πράξεων η ποινή του

θανάτου και οι ποινές ακρωτηριασmicroού (laquoεκβαρβαρισmicroόςraquo του ρωmicroαϊκού

ποινικού δικαίου) ο σωmicroατικός κολασmicroός η φυλάκιση ο εγκλεισmicroός των

υποδίκων σε microοναστήρια το έγκληmicroα καθοσιώσεως [σελ 98-100]


29) Η θρησκευτικότητα των Βυζαντινών α η τάση για microοναχισmicroό β η

λατρεία των ιερών λειψάνων microε πρωτοπόρο την Αγία Ελένη και η πίστη στις

θαυmicroατουργές ιδιότητές τους και στις θαυmicroατουργές επεmicroβάσεις των αγίων

και της Παναγίας παραδείγmicroατα [σελ 26 107-111] ∆ραστηριότητα 19 [σελ

110] -Ο φόβος των Βυζαντινών για το άγνωστο και το microέλλον α η

απαγόρευση της microαγείας στη νοmicroοθεσία των Μακεδόνων β η

αρνητικήεχθρική στάση της εκκλησίας απέναντι στη microαντικήmicroαγεία αλλά και

η πρόβλεψη του microέλλοντοςο έλεγχος δαιmicroονικών δυνάmicroεων από ορισmicroένα

microέλη της εκκλησίας (η ερmicroηνεία του φαινοmicroένου) η διάκριση όπως ορίσθηκε

από την εκκλησία των πρωτοχριστιανικών χρόνων ανάmicroεσα στη microαγεία και

στη χριστιανική θρησκεία (θαύmicroατα) γιατί ο τρόπος microε τον οποίο η Ζωή

Πορφυρογέννητη προέβλεπε το microέλλον χαρακτηρίζεται laquoυπερβολική

ευλάβειαraquo πώς οι Βυζαντινοί αντιλαmicroβάνονταν τους δαίmicroονες σε σχέση microε

24

τον ελληνιστικό περσικό και ιουδαϊκό κόσmicroο [σελ 112-113] ∆ραστηριότητα

20 [σελ 114]

30) α Η laquoάρχουσα τάξηraquo των Βυζαντινών τα κύρια χαρακτηριστικά της

(ευγενική καταγωγή περιουσία άσκηση ανώτατων αξιωmicroάτων προσωπική

αξία) και οι κατηγορίες της (η τάξη των συγκλητικών η laquoστρατιωτικήraquo

αριστοκρατία η laquoπολιτικήraquo αριστοκρατία στην Κωνσταντινούπολη) Οι

κατηγορίες των ατόmicroων που ανήκαν στη microεσαία (ή στη microέση laquoαστικήraquo τάξη)

και στην κατώτερη τάξη [σελ 116-120]

β Η laquoκοινωνική κινητικότηταraquo (ξαφνική ανάρρηση στην ανώτερη τάξη)

η ρευστότητα (αστάθεια παραmicroονής σε ανώτατο αξίωmicroα) και η απουσία

κληρονοmicroικής κατοχύρωσης της ανώτερης τάξης εmicroπόδια στη συγκρότηση

laquoκλειστήςraquo αριστοκρατικής κοινότητας ανδρικά και γυναικεία παραδείγmicroατα

της κοινωνικής κινητικότητας [σελ 117-118 πρβ σελ 48 για άνοδο στο θρόνο

γυναικών κατώτατης τάξηςσελ 57 για τις περιπτώσεις του Μιχαήλ Ψελλού

και του Αλεξίου Απόκαυκου ∆ραστηριότητα 21 α σελ 120 για άνοδο στο

θρόνο ανδρών κατώτατης ή microέσης τάξης ∆ραστηριότητα 11 σελ 66 για

έκπτωση από το ανώτατο αξίωmicroα του προέδρου της συγκλήτου και δήmicroευση

περιουσίας]

31) Το κύριο χαρακτηριστικό της πρωτοβυζαντινής κοινωνίας (αυστηρή

ιεράρχηση των κοινωνικών οmicroάδων καθορισmicroένη microε νόmicroο ωστόσο ανέλιξη

οικονοmicroικά ευπόρων) Οι κατηγορίες των honestiores (συγκλητικοί βουλευτές

των πόλεων όλοι οι κρατικοί αξιωmicroατούχοι που ασκούσαν ανώτερα και

ανώτατα δηmicroόσια ή τιmicroητικά αξιώmicroατα ο ανώτερος και ο ανώτατος κλήρος)

και των humiliores (αγρότες ανεξαρτήτως οικονοmicroικής κατάστασης το πλήθος

του αστικού πληθυσmicroού εργάτες άτοmicroα microε ευκαιριακές ή ακαθόριστες

ασχολίες δούλοι) οι σηmicroασίες των λατινικών όρων [σελ 120-122 πρβ σελ

133 για τη νοmicroικά καθορισmicroένη κοινωνική οmicroάδα των επάρχων του

πραιτωρίου (να διορθωθεί οι έπαρχοι του πραιτωρίου) και των βουλευτών

των πόλεων Άσκηση Αυτοαξιολόγηση 12 σελ 122] Οι κατηγορίες των

δυνατών (και των πενήτων) και οι άρτι προκόπτειν αρξάmicroενοι (=η microεσαία

αστική τάξη που προήλθε από την αστικοποίηση της κωνσταντινουπολίτικης

κοινωνίας) της microέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου (σελ 122-23) Η

άρχουσα τάξη στα χρόνια των Παλαιολόγων (σελ 124)

25

32) Οι επικρατέστερες γλώσσες στη βυζαντινή αυτοκρατορία κατά την

πρώιmicroη περίοδο λατινικά στο δυτικό τmicroήmicroα λατινικά κι ελληνικά στην

Κωνσταντινούπολη ελληνικά στη διεκπεραίωση της επαρχιακής διοίκησης

συριακά στην ύπαιθρο και πόλεις της Συρίας συριακά αραmicroαϊκά και αραβικά

στη Μεσοποταmicroία και Παλαιστίνη ελληνικά στην Αλεξάνδρεια κοπτικά στην

υπόλοιπη Αίγυπτο Η επικράτηση της ελληνικής ως microόνης επίσηmicroης γλώσσας

τον 7 αι microΧ οι αιτίες του φαινοmicroένου Η ελληνική της καθηmicroερινής ζωής των

βυζαντινών (πρώιmicroη microορφή της νεοελληνικής εξέλιξη της κοινής microε

επιπρόσθετες αλλαγές αντικατάσταση της προσωδιακής από τονική

προφορά συγχώνευση microέσης και παθητικής φωνής εξαφάνιση ευκτικής

έγκλισης και δοτικής πτώσης) οι κατηγορίες των κειmicroένων που διασώζουν

δείγmicroατά της Η γλώσσα της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών βιβλίων

(ελληνιστική κοινή) και η κατανόησή της Η χρησιmicroοποίηση της διαλέκτου των

αττικιστών της ρωmicroαϊκής περιόδου (microίmicroηση της αττικής διαλέκτου) σε

λογοτεχνικά κείmicroενα κοινωνικής και πνευmicroατικής ελίτ η αρνητική στάση της

Εκκλησίας προς αυτήν [σελ 127-129]


33) Οικιστικά χαρακτηριστικά των πρώιmicroων βυζαντινών πόλεων

χαρακτηριστκά της Κωνσταντινούπολης κοινά microε άλλες πόλεις

χαρακτηριστικά που οφείλονται στην επιλογή της ως πρωτεύουσας (microεγάλη

έκταση αυτοκρατορικό ανάκτορο-παλάτι της ∆άφνης microεγάλη πλατεία

microπροστά από το παλάτι-Αυγουσταίον το κτήριο της Συγκλήτου χριστανική

εκκλησία-καθεδρικός ναός- κοντά στο παλάτι) Οι curiales και ο ρόλος τους

στη διοίκηση των πόλεων Οι αιτίες παρακmicroής του ρόλου των βουλευτών (των

βουλευτηρίων) των πόλεων ανάmicroεσα στον 4 και 6 αι microΧ η αναβάθmicroιση του

ρόλου των επισκόπων Η διαφορά της αστικής από την αγροτική ζωή

Κατηγορίες ατόmicroων που ζούσαν στις πρωτοβυζαντινές πόλεις [σελ 130-135

πρβ σελ 244 για θρησκευτικό ρόλο επισκόπου στην πρώιmicroη βυζαντινή

εποχή ∆ραστηριότητα 25 σελ 135]

∆ραστηριότητα 25 [σελ 135] ∆ραστηριότητα 26 [σελ 136]

34) Βυζαντινές πόλεις που παρήκmicroασαν από το τέλος του 6 ως τα microέσα

του 9 αιmicroΧ (laquoσκοτεινοίraquo χρόνοι) εξαιτίας συγκεκριmicroένης αιτίας (Αθήνα

26

Κύζικος Έφεσος-Σάρδεις-Πέργαmicroος-Άγκυρα Κωνσταντινούπολη)Ο

οικιστικός χαρακτήρας τυπικής πόλης οχυρωmicroένος χώρος κάλυπτε microικρό

τmicroήmicroα της πρωιmicroότερης πόλης τείχη κτισmicroένα από τα ερείπια κτηρίων εντός

των τειχών εγκατάλειψη αρχαίων δηmicroόσιων κτηρίων ή χρησιmicroοποίησή τους

για κτίσιmicroο πρόχειρων καταλυmicroάτων στα ερείπια εκκλησιών κτισmicroένες

microικρότερες εκκλησίες ενώ τmicroήmicroατά τους γίνονται νεκροταφεία ή βιοτεχνικές

εγκαταστάσεις microοναστήρια και νεκροταφεία εντός των τειχών microικρές

κινστέρνες (δεξαmicroενές νερού) αντί για τα παλαιά υδραγωγεία [σελ 137-140]

35) α Ο οικιστικός χαρακτήρας των βυζαντινών πόλεων κατά την περίοδο

της ανάκαmicroψης (microέσα 9 έως 1204 microΧ) απώλεια microνηmicroειακού χαρακτήρα

ανυπαρξία πολεοδοmicroικού σχεδιασmicroού ιδιωτικός χαρακτήρας αστικής ζωής

απουσία κοινόχρηστων χώρων (εξαίρεση οι εκκλησίες) και κεντρικών

πλατειών δεν αναπτύχθηκε η έννοια του καθεδρικού ναού γειτονιές microε microικρές

εκκλησίες και ιδιωτικά παρεκκλήσια κοιmicroητήρια microέσα στην πόλη στους

περιβόλους εκκλησιών β Αλλαγές σε διοίκηση οικονοmicroία και κοινωνική

διαστρωmicroάτωση αφάνεια βουλευτών έκλειψη αξιώmicroατος του επάρχου του

πραιτωρίου κατάργηση Βουλής των πόλεων microείωση οικονοmicroικών της

εκκλησίας λόγω αστικής συρρίκνωσης και προσφοράς δωρεών στα

microοναστήρια ανάληψη πολιτικών καθηκόντων των βουλευτών από τον

διοικητή του θέmicroατος (στρατηγό) Τον 11 και 12 αι microΧ microορφές

αυτοδιοίκησης στις επαρχιακές πόλεις (τοπικοί άρχοντες τοπικά συmicroβούλια)

Εmicroφάνιση laquomicroέσης αστικής τάξηςraquo Μετακίνηση πληθυσmicroών από την ύπαιθρο

στις πόλεις εγκατάσταση ξένων εmicroπόρων (10 11 και 12 αι microΧ) Ρώσων

Ιταλών Βενετών (Κωνσταντινούπολη και άλλες βυζαντινές πόλεις) Πισατών

και Γενουατών [σελ 141-144 πρβ σελ 78 για τον έπαρχο του πραιτωρίου

σελ 245 για την ένδεια των επισκόπων σελ 79 για τα πολιτικά καθήκοντα

του διοικητή του θέmicroατος σελ 123 για την εmicroφάνιση της laquomicroέσης αστικής

τάξηςraquo στην Κωνσταντινούπολη ∆ραστηριότητα 28 και 29 σελ 144]

36) α Οικιστική διαmicroόρφωση των υστεροβυζαντινών πόλεων και των

πόλεων-κάστρων (οικοδόmicroηση και ανάπτυξη σε φυσικά οχυρά σηmicroεία

ενίσχυση microε τείχη στενοί και περιορισmicroένοι οι κοινόχρηστοι χώροι (πλατείες)

και οι δρόmicroοι όχι άνετες συνθήκες διαβίωσης άνω και κάτω πόλη-στην άνω

πόλη ακρόπολη και σπίτια πλουσίων το διοικητικό κέντρο της πόλης οικήmicroατα

27

των δηmicroοσίων υπαλλήλων αποθήκες εργαστήρια ενώ στις κατώτερες

παρυφές τα σπίτια microεσαίων αστικών στρωmicroάτων-στην κάτω πόλη η αγορά οι

κυριότερες εκκλησίες microοναστήρια λιmicroάνι οδικοί άξονες που συνέδεαν microε άλλες

περιοχές συνοικίες των αλλοεθνών ή αλλόθρησκων οmicroάδων πληθυσmicroού

ορισmicroένες φορές οχυρωmicroένες) Περιγραφή των κτισmicroάτων σε Μυστρά και

Μονεmicroβασιά [σελ 145-146] β Περιγραφή των διοικητικών χαρακτηριστικών

των πόλεων πολιτική και διοικητική αυτονοmicroία εξαιτίας εmicroφάνισης laquoδεσποτώνraquo

και τοπικών αριστοκρατικών οικογενειών (laquoδυνατώνraquo) που ελέγχουν

διακυβέρνηση και οικονοmicroία παραδείγmicroατα [σελ 147-148 πρβ σελ 122-123

για τους laquoδυνατούςraquo ]


37) Κοινωνική και οικονοmicroική σύνθεση των υστεροβυζαντινών πόλεων (13

και 15 αι microΧ) κέντρα εmicroπορίου (συγκέντρωση microεταποίηση και εξαγωγή σε

άλλες περιοχέςστο εξωτερικό των προϊόντων ενδοχώρας) ∆ιαφοροποίηση

κοινωνικής σύνθεσης από την εγκατάσταση ξένων microισθοφόρων (φρουρές)

και ιταλών εmicroπόρων που αναλαmicroβάνουν το εξωτερικό εmicroπόριο-οι έλληνες

έmicroποροι συνεργάτες ή πράκτορές τους ή αναλαmicroβάνουν το εmicroπόριο στο

εσωτερικό Εκτεταmicroένη παραχώρηση προνοmicroίων στις εmicroπορικές παροικίες

των βυζαντινών πόλεων παραχώρηση προνοmicroίων σε

αριστοκράτεςmicroεταβολή κατάστασης των καλλιεργητών της γης (ο θεσmicroός της

πρόνοιας δηλ της παραχώρησης εκτεταmicroένων κρατικών γαιών έχει ως

αποτέλεσmicroα τον θεσmicroό της παροικίας δηλ των εξαρτηmicroένων καλλιεργητών

που προσέφεραν αγγαρείες) εξαθλίωση δηmicroόσιων οικονοmicroικών και

microεσοαστικών και microικροαστικών στρωmicroάτων επαναστάσεις σε Θεσσαλονίκη

(Ζηλωτές) Αδριανούπολη κα[148-150 πρβ 153]

38) Η κύρια οικονοmicroική απασχόληση των Βυζαντινών Η κύρια microορφή

κατοχής γης στην πρώιmicroη περίοδο οι κωmicroαρχίες Οι αλλαγές στην κατανοmicroή

και εκmicroετάλλευση της γης από τον 7 έως τον 9 αι microΧ οι αιτίες Η περίοδος

ανατροπής της ισορροπίας ανάmicroεσα στη microικρή και microεγάλη ιδιοκτησία η

microαρτυρία του κτηmicroατολογίου Θηβών Η περίοδος κυριαρχίας της microεγάλης

ιδιοκτησίας οι πάροικοι η αγγαρεία [σελ 151-153]


28

39) Η παρεmicroβατική πολιτική της κεντρικής εξουσίας στην άσκηση του

βυζαντινού εmicroπορίου οι συντεχνίες τα κωλυόmicroενα αγαθά το Επαρχικό Βιβλίο

ως πηγή πληροφοριών για αριθmicroό είδη υποχρεώσεις προνόmicroια και νοmicroικές

δεσmicroεύσεις των συντεχνιών της Κωνσταντινούπολης (10 αι microΧ) Τα βασιλικά

εργαστήρια η βιοτεχνία υφασmicroάτων στην πρωτοβυζαντινή περίοδο η

εισαγωγή της microεταξοτροφίας και η ανάπτυξη της βιοτεχνίας microεταξωτών η

ταπητουργία τα βαφεία υφασmicroάτων (σελ 158-161 πρβ σελ 163 για

εισαγωγή microεταξοτροφίας και σελ 166 για κωλυόmicroενα αγαθά)


40) Το τέλος του βυζαντινού εmicroπορίου κατά την Παλαιολόγεια περίοδο [σελ

164- οι δύο τελευταίοι παράγραφοι - 165]

41) Ο χαρακτηρισmicroός του βυζαντινού νοmicroίσmicroατος ως δολάριου του

Μεσαίωνα Τρόποι παραχάραξης δύο παραδείγmicroατα πονών για την

παραχάραξη χρυσών και χάλκινων νοmicroισmicroάτων κατά την πρωτοβυζαντινή και

microεσοβυζαντινή εποχή Η κοπή χρυσών και χάλκινων νοmicroισmicroάτων το

δηλωτικό του νοmicroισmicroατοκοπείου [σελ 165-168]

Κεφάλαιο ΙΙ

42) Οι λεγόmicroενες τριαδολογικές αιρέσεις (τα δογmicroατικά ερωτήmicroατα για τη

φύση ενός από τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας και της microεταξύ των σχέσης)

οι εκπρόσωποι οι απόψεις τους ο τόπος ο χρόνος το όνοmicroα των

οικουmicroενικών συνόδωναυτοκρατόρων που τις αντιmicroετώπισανσυγκάλεσαν

και η διακήρυξη (=το οmicroούσιο και αδιαίρετο των προσώπων της Αγίας

Τριάδος) Τι είναι και πώς λειτουργεί η οικουmicroενική σύνοδος Η χρονολογία

και το όνοmicroα του βυζαντινού αυτοκράτορα επί της βασιλείας του οποίου ο

χριστιανισmicroός γίνεται η επίσηmicroη κρατική θρησκεία του Βυζαντίου [212-213]

43) Ο νεστοριανισmicroός και ο microονοφυσιτισmicroός (δογmicroατικά ερωτήmicroατα για τη

σχέση θείας και ανθρώπινης φύσης του Χριστού η Μαρία ως χριστοτόκος)

κοιτίδα εκπρόσωποι απόψεις σύνοδοι που τις αντιmicroετώπισαν διατυπώσεις

των συνόδων (=το δόγmicroα των δύο τέλειων αδιαίρετωνασύγχυτων φύσεων

του Χριστού) Συνέπειες συνόδων Εφέσου (για τη διάδοση λατρείας

Παναγίας) και Χαλκηδόνος (αποξένωση Αιγύπτου Συρίας-microονοφυσίτες) Το

Ενωτκόν και το πρώτο Σχίσmicroα [σελ 214-215]

29

44) Μέτρα του Ιουστινιανού εναντίον αιρετικών Ιουδαίων και ειδωλολατρών

(εθνικών) [215-216]

45) Η συmicroβιβαστική διδασκαλία του microονοθελητισmicroού (για τη microία microόνο

θέληση του Χριστού) και η οικουmicroενική σύνοδος που την αντιmicroετώπισε η

διατύπωση της συνόδου (=το δόγmicroα των δύο θελήσεων και ενεργειών του

Χριστού) η καταδίκη ειδωλολατρικών εθίmicroων στην Πενθέκτη ή εν Τρούλλω

Σύνοδος [σελ 216-217]

46) Οι καταβολές της εικονοmicroαχίας τα αίτια της επίσηmicroης υιοθέτησής της

τα ονόmicroατα η χρονική περίοδος και οι ενέργειες των δύο πρώτων

εικονοmicroάχων βασιλέων ο σπουδαιότερος αντίπαλος των εικονοmicroαχικών

ιδεών Οι επιπτώσεις της απαγόρευσης της λατρείας των εικόνων microετά τη

σύνοδο της Ιερείας (τόπος και χρόνος συνόδου) [σελ 217-218]

47) Η πρώτη αναστήλωση των εικόνων στη Ζ οικουmicroενική σύνοδο της

Νίκαιας (787 microΧ) στη Βιθυνία (αυτοκράτειρα Ειρήνη Αθηναίαπρόεδρος

Πατριάρχης Ταράσιος) και οι επιπτώσεις της Ο χαρακτηρισmicroός microοναχοmicroαχία

για την πρώτη και δεύτερη φάση της εικονοmicroαχίας Η τελική αναστήλωση των

εικόνων (842 microΧ αυτοκράτειρα ΘεοδώραΠατριάρχης Μεθόδιος) και η

σηmicroασία της [σελ 218-219]

∆ραστηριότητα 4 [σελ 219] πρβ ∆ραστηριότητα 7 [222] Άσκηση

Αυτοαξιολόγησης 1 [σελ 221]

48) Ο βυζαντινός ουmicroανισmicroός και ο κυριότερος εκφραστής του Οι

πολιτικοί δογmicroατικοί (filioque) και λατρευτικοί λόγοι που οδήγησαν στο

οριστικό σχίσmicroα [σελ 219-220 πρβ Κείmicroενο 1 σελ 269 για την προσθήκη

του filioque να διορθωθεί η χρονολογία επιστολής σε 1054]

49) Το κίνηmicroα του ησυχασmicroού ως microέσον της θεολογικής αντιπαράθεσης

ανατολικής και δυτικής εκκλησίας στην υστεροβυζαντινή εποχή ησυχαστική

θεωρία πολέmicroιοι ο κυριότερος απολογητής [220-221]


50) Τα λογοτεχνικά είδη που πρωτοεmicroφανίζονται στην πρώιmicroη βυζαντινή

εποχή και η σκοπιmicroότητά τους Οι κατηγορίες των αγιολογικών κειmicroένων οι

βασικές πηγές για τους πρωταγωνιστές και την οργάνωση του αναχωρητικού

30

και του κοινοβιακού microοναχισmicroού Η πρώτη χριστιανική βιογραφία [σελ 225-

227]


51) Η κοιτίδα των δύο βασικών microορφών του microοναχισmicroού η διάδοσή τους

στην Παλαιστίνη Συρία και Μικρά Ασία αργότερα στην Ελλάδα Τα κίνητρα η

κοινωνική και εθνική καταγωγή αυτών που αποσύρθηκαν στην έρηmicroο της

Αιγύπτου και της Ιουδαίας Η Αίγυπτος γενέτειρα και πατρίδα του

microοναχισmicroού τα αίτια Η στάση του ασκητή η ακηδία η αγρυπνία η χαmicroευνία

τα όνειρα της ερήmicroου [σελ 213-214 229-232 και 235-237]


52) Ο ιδρυτής η τοποθεσία και η οργάνωση του πρώτου κοινόβιου Οι δύο

τύποι κοινοβιακού microοναχισmicroού και καθηmicroερινής ζωής των microοναχών Η

ιδρυτική πράξη microίας νέας microονής η διοίκηση του κοινόβιου Τα διακονήmicroατα

(εργασίες) τα επιτίmicroια (ποινές) Το σχήmicroα κοινοβίτης-αναχωρητής-ιδρυτής

κοινοβίου η stabilitas loci Τα ιδιόρρυθmicroα microοναστήρια και η περίοδος

άνθησής τους [σελ 238-242]

Ασκηση Αυτοαξιολόγησης 4 [σελ 241] ∆ραστηριότητα 16 (σελ 241 και

267) ∆ραστηριότητα 17 (σελ 242) Απάντηση σε ∆ραστηριότητα 12 (σελ

266)

53) Η έδρα και οι αρmicroοδιότητες του επισκόπου από τον 4 αι και microετά Η

audentia episcopalis Η διαφορά του επισκόπου της πρωτοβυζαντινής

εποχής από τους επισκόπους των σκοτεινών χρόνων [σελ 244-245]

Κείmicroενο 2 (Παράρτηmicroα 2) [σελ 269-270]

54) Πρεσβύτεροι ή ιερείς διάκονοιδιακόνισσες υποδιάκονοι και

αναγνώστες ηλικία χειροτονίας σύνδεση microε ενορία καθήκοντα διαφορές

από δυτικούς ιερωmicroένους [σελ 245-247 πρβ κείmicroενο 1 σελ 269 για αγαmicroία

και συmicromicroετοχή στον πόλεmicroο]

55) Οι δεσποτικές και θεοmicroητορικές εορτές και η συmicromicroετοχή του

αυτοκράτορα σε αυτές (στις εκκλησίες Αγία ΣοφίαΘεοτόκου των Βλαχερνών

αντίστοιχα βλ Παροράmicroατα) Οι πανηγύρεις και τις λιτές Οι πανηγύρεις της

Αγίας Θέκλας και του Αγίου ∆ηmicroητρίου οι πηγές που τις περιγράφουν [σελ

31

248-251 πρβ σελ 44 για συmicromicroετοχή του αυτοκράτορα και 163 για

εmicroποροπανήγυρη]

56) Οι βυζαντινές laquoσυλλογές θαυmicroάτωνraquo (εmicroφάνιση αντικείmicroενο) η

χριστιανική πρακτική της εγκοίmicroησης (περιγραφή περίοδος διάδοσης και

επικράτησής της) η θεραπεία microέσω των θεραπευτικών ιδιοτήτων του νερού

(δύο παραδείγmicroατα) Ζεύγη θεραπευτών αγίων που χαρακτηρίζονται ως άγιοι

Ανάργυροι Οι αλλαγές στο χώρο και στον τρόπο θεραπείας microετά τον 8 αι

microΧ [σελ 251-253]

57) Οι αρχαίες καταβολές χριστιανικών λατρευτικών πρακτικών α

θαυmicroατουργές θεραπείες -microε εγκοίmicroηση- αγίων Κοσmicroά και ∆αmicroιανού

Αρτεmicroίου Κύρου και Ιωάννη- χρονολογία καταγραφής τους β microετακοmicroιδή και

λατρεία λειψάνων-χρονολογία διάδοσης της πρακτικής Απόπειρες ερmicroηνείας

εκχριστιανισmicroός προσκυνήmicroατοςειδωλολατρικής λατρευτικής πρακτικής ή

υποκατάστασή τουτης microε microυστική ή φανερή κληροδότησή της σε χριστιανό

άγιο τι δήλωνε αρχικά η λατρεία των χριστιανικών λειψάνων Η αρχαιότερη

microνεία microετακοmicroιδής λειψάνων [σελ 256-257]

58) Επιβιώσεις ειδωλολατρικών εορτών και εθίmicroων η σηmicroασία των όρων

εθνόφρονες και Έλληνες στο περί αιρέσεων του Ιωάννη ∆αmicroασκηνού Ποιες

κατηγορίες ειδωλολατρικών εθίmicroων είχαν επιβιώσει επί ∆αmicroασκηνού Ποια

σύνοδος τα είχε καταδικάσει έναν αιώνα πριν Οι Καλένδες τα Βρουmicroάλια τα

Ροζάλια Τα άλmicroατα πάνω από φωτιές κατά τις νουmicroηνίες (το έθιmicroο του

κλήδονα κατά το θερινό ηλιοστάσιο) [σελ 260-261 πρβ σελ 256 για τον

χαρακτηρισmicroό Έλληνες microε τον οποίο ήταν γνωστοί οι κάτοικοι της Μάνης]

∆ραστηριότητα 25 [ σελ 262]

Κεφάλαιο ΙΙΙ

59) Οι microουσουλmicroάνοι και microη microουσουλmicroάνοι υπήκοοι της Οθωmicroανικής

αυτοκρατορίας οι ζιmicromicroί και ο ειδικός κεφαλικός φόρος (cizye) Το

παιδοmicroάζωmicroα οι φόροι κατά τον 18 αι (από τον πίνακα 1 στη σελ 279

microόνον τα εξής χαράτσι φόρος microύλων φόρος άλεσης καφέ δικαίωmicroα γάmicroου

φόρος εγκληmicroάτων και ανθρωποκτονιών φόρος microεταβίβασης γης φόρος

καπνού ιστηράς πρβ σελ 332) φοροεισπρακτική τακτική από τον 17 αι και

microετά φορολογικές αυθαιρεσίες και τρόποι microετριασmicroού των αυθαιρεσιών

32

έλληνες διπλωmicroατικοί ή εmicroπορικοί αντιπρόσωποι ευρωπαϊκών χωρών

εξωmicroότες κρυπτοχριστιανοί διερmicroηνείς της Υψηλής πύληςδιοικητές στις

Παραδουνάβιες ηγεmicroονίες (Φαναριώτες) δραγοmicroάνοι [σελ 277-285]

∆ραστηριότητα 2 (σελ 284) Ασκηση Αυτοαξιολόγησης 1 (σελ 285)

60) Οι αρmicroοδιότητες του Οικουmicroενικού Πατριάρχη και η δικαιοδοσία του

Οικουmicroενικού Πατριαρχείου ο Καπού κεχαγιάς και ο Μέγας Λογοθέτης το

Πατριαρχικό ντιβάνι Η κάσα του κοινού τα έσοδα του Πατριαρχείου η

παιδεία ή η έλλειψη παιδείας των κληρικών [σελ 285-288]


61) Η δικαστική και αστυνοmicroική δικαιοδοσία της Εκκλησίας [σελ 296-297]

62) Η κοινωνική πρόνοια της Εκκλησίας και της κοινότητας [σελ 299-302]


63) Η θέση των παιδιών των εφήβων και της γυναίκας-η πατρική εξουσία

[σελ 308-314]


64) Νέοι παράγοντες εξέλιξης των πόλεων κατά τη διάρκεια της

οθωmicroανικής κυριαρχίας νέες πόλεις και οικιστικά κέντρα η οικιστική

διαmicroόρφωση των πόλεων [σελ 321-323+την τελευταία παράγραφο στη σελ

325 έως και τη δεύτερη παράγραφο στη σελ 326] Οικονοmicroική και κοινωνική

σύνθεση της κοινωνίας επί τουρκοκρατίας [σελ 323-325] Οι αστικές και οι

αγροτικές κατοικίες η ενδυmicroασία και η διατροφή [σελ 328-334]


65) Η ιδιότητα οι microαρτυρίες και η αντίληψη των ξένων περιηγητών για τους

σύγχρονους Έλληνες το ενδιαφέρον τους για την αρχαιότητα και τις

αρχαιότητες οι απαιτήσεις τους για φιλοξενία και διευκολύνσεις Τα

συναισθήmicroατα των Ελλήνων απέναντι στους ξένους περιηγητές [σελ 340-

345]

33

2

∆ραστηριότητα 1β [σελ28]

2) Γεωγραφική θέση χωροθέτηση (=καθορισmicroός συγκεκριmicroένης θέσης

ορίων συγκεκριmicroένου χώρου) και microέγεθος της αρχαίας ελληνικής πόλης

[σελ 31-32 πρβ σελ 33 για τον αριθmicroό των ενεργών πολιτών-χωρίς

τις οικογένειές τους- στην Αθήνα και στη Σπάρτη]

3) Η τυπική κοινωνική δοmicroή των αρχαίων ελληνικών πόλεων (Προσοχή

οι είλωτες οι κλαρώτες και οι πενέστες=η τρίτη πληθυσmicroιακή οmicroάδα σε

Σπάρτη Κρήτη και θεσσαλικές πόλεις αντίστοιχα) [σελ 33]

4) Βασικά χαρακτηριστικά του ελεύθερου πολίτη προνόmicroια και

υποχρεώσεις των πολιτών Αριθmicroός πολιτών (χωρίς τις οικογένειές

τους) στην Αθήνα και στη Σπάρτη [σελ 33]

5) Κοινωνική δοmicroή (=πληθυσmicroιακές οmicroάδες) της Αθήνας και των

περισσότερων ελληνικών πόλεων-εκτός των ελευθέρων πολιτών [σελ

34-37]

α οι microέτοικοι σηmicroασία ονοmicroασίας καταγωγή δικαιώmicroατα

υποχρεώσεις και συνεισφορά τους αριθmicroός microάχιmicroων microετοίκων στην

Αθήνα [σελ 34-35] ∆ραστηριότητα 4 [σελ 35]

β οι δούλοι η αρχαιότερη microαρτυρία για το θεσmicroό παράγοντες

εξάπλωσης της δουλείας τον 5 αιπΧ σηmicroασία του όρου έmicroψυχο

κτήmicroα Καταγωγή και κατηγορίες δούλων απελευθέρωση αριθmicroός

δούλων στην Αθήνα [σελ 35-37]

6) Κοινωνική δοmicroή (=πληθυσmicroιακές οmicroάδες) της Σπάρτης [σελ 37-38]

α Οι όmicroοιοι (πολίτες microε πλήρη πολιτικά δικαιώmicroατα) γιατί ονοmicroάζονταν

έτσι υποχρεώσεις δικαιώmicroατα προνόmicroια [σελ 37 πρβ σελ 49 σελ

76-τρίτη παράγραφος σελ 177-178) ποιο τmicroήmicroα της Λακωνικής

κατοικούσαν (Σπάρτη=προέκυψε από τον συνοικισmicroό αρχικά

τεσσάρων αργότερα πέντε χωριών βλ σελ 37 και 173)

α Οι περίοικοι γιατί ονοmicroάζονταν έτσι υποχρεώσεις δικαιώmicroατα

απασχόληση και προνόmicroια ποιο τmicroήmicroα της Λακωνικής κατοικούσαν

πώς λειτουργεί η περιοικίδα χώρα σε σχέση microε την (ανοχύρωτη-ως την

ελληνιστική εποχή) Σπάρτη αριθmicroός περιοίκων σύmicroφωνα microε τον

αριθmicroό των microερίδων στις οποίες microοιράστηκε από τον Λυκούργο η γη

αυτών που υποδουλώθηκαν (ειλώτων) [σελ 37-38 πρβ σελ 185 για

τη σηmicroασία του όρου περίοικος και σελ 186 για τη σχέση των

3



































4


































5



























55]








6



































7



































8
























27 [σελ 92]








Κεφάλαιο 2

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

3



































4


































5



























55]








6



































7



































8
























27 [σελ 92]








Κεφάλαιο 2

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

4


































5



























55]








6



































7



































8
























27 [σελ 92]








Κεφάλαιο 2

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

5



























55]








6



































7



































8
























27 [σελ 92]








Κεφάλαιο 2

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

6



































7



































8
























27 [σελ 92]








Κεφάλαιο 2

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

7



































8
























27 [σελ 92]








Κεφάλαιο 2

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

8
























27 [σελ 92]








Κεφάλαιο 2

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

9



































10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

10
























222]











11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

11



































12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

12


































13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

13









Κεφάλαιο 4























αγώνα

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

14







[σελ 292-293]














301]














15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

15














γαmicroηλία



319)






16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

16


























17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

17






[σελ 25-26 πρβ σελ 210]


















[σελ 29-30]








18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

18

































19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

19








στη βάση]

























20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

20

































21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

21
































22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

22

































23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

23

































24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

24


20 [σελ 114]
































25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

25

































26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

26


































27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

27

































28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

28

































29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

29


(εθνικών) [215-216]






























30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

30


227]

















266)













31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

31

































32














[σελ 308-314]













345]

33

32














[σελ 308-314]













345]

33

33

Documents

Ερωτήσεις Απαντήσεις ΕΛΠ 20 - Erwthseis Epanalhpsh Elp 20