1

ความรพนฐานทวไปเกยวกบแผนดนไหว

FUNDAMENTAL SEISMOLOGY

บรนทร เวชบรรเทง

ส านกแผนดนไหว กรมอตนยมวทยา Burin Wechbunthung

Seismological Bureau Meteorological Department

บทคดยอ

ภยแผนดนไหวเปนภยธรรมชาตทมกอใหเกดความเสยหายไดอยางรนแรง การศกษาความรพนฐานเรองแผนดนไหว ท าใหทราบถงธรรมชาตของ สาเหตการเกด ตลอดจนลกษณะความรนแรงของภยแผนดนไหว ทสามารถสงผลกระทบไดกวางไกล ลกษณะของแหลงก าเนดแผนดนไหวทงภายในและภายนอกประเทศไทย สถตแผนดนไหวในอดตและผลการตรวจวดดวยเครอขายสถานตรวจแผนดนไหวในปจจบน ท าใหทราบวาประเทศไทยมไดปลอดภยจากภยแผนดนไหว การวางแผนมาตรการปองกนและบรรเทาภยทงในระยะสนและระยะยาวทมประสทธภาพ มสวนสนบสนนความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสน ของประชาชนและเศรษฐกจของประเทศโดยสวนรวม ปจจบนกรมอตนยมวทยาจงเรมพฒนาระบบตรวจวดความสนสะเทอนของประเทศไทยใหมประสทธภาพเพมขนและมมาตรฐานขนเพอรวบรวมขอมลพนฐานทจ าเปนส าหรบ งานวศวกรรม ธรณวทยา งานวางแผนการใชประโยชนของพนดน และงานวจยอนๆ อกทงมกจกรรมแผนงาน นโยบาย ดานแผนดนไหวด าเนนโดยหนวยงานทเกยวของ สงเสรมและจดการภยแผนดนไหวอยางเปนระบบและมประสทธผลยงขน

2

ภยธรรมชาตหลายประเภทกอใหเกดภยตอชวตและทรพยสนของมนษยเปนจ านวนมากในแตละป จากการสงเกตศกษาและท าความเขาใจ คณลกษณะของภยในแตละชนดจงเปนไปเพอ การหลกเลยง ปองกนและบรรเทาภย ตอความอยรอดของมนษยเอง ปจจบนการศกษาภยธรรมชาตบางชนดเปนไปอยางกวางขวางและมประสทธภาพ เชน ภยทางดานอตนยมวทยา พาย ฝนฟาคะนอง น าทวม เปนตน ทงนเนองจากมการพฒนาทงทางดานทฤษฎ และเครองมอตรวจวดขอมลคาพารามเตอรตางๆ เครอขายตรวจวดทวโลกและระบบสอสารคมนาคมทมประสทธภาพ รวมถงการจดการตอภยทเกดขนอยางเปนระบบและมแผนงาน แตยงมภยธรรมชาตบางชนด เชน ภยแผนดนไหว ซงทาทายตอการศกษาและท าความเขาใจอยางมาก ทงนเพราะลกษณะทางธรรมชาตของแผนดนไหวนนเกดอยใตพนโลกหลายสบกโลเมตรและอาจถงหลายรอยกโลเมตร ความยากล าบากในการศกษาจงเพมขนเปนทวคณ แมวาปจจบนไดมการพฒนาทงทางดานทฤษฎตลอดจนเครอขายและเครองมอตางๆ ประจ าอยทวโลก เชน เครองตรวจวดความสนสะเทอนทมประสทธภาพสงแตกเพยงสามารถตรวจวดไดจากบนพนผวโลกเทานน การวเคราะหศนยกลางแผนดนไหวทอยใตพนโลก (Hypocenter) จงเปนในลกษณะตรวจสอบหรอวเคราะหยอนกลบจากผลการตรวจวดคลนแผนดนไหวบนผวโลก คลนแผนดนไหวทเกดขนในแตละครงจงท าหนาทคลายกบรงสเอกซ (X-rays) ตรวจสอบโครงสรางของโลก ลกษณะทางธรณวทยา การเคลอนตวของเปลอกโลก เปนตน การหกเหและการตอบสนองของคลนแผนดนไหวตอลกษณะทางกายภาพของโลก สามารถท าใหเกดความเขาใจในธรรมชาตของภยแผนดนไหว ปจจบนการศกษาเกยวกบแผนดนไหวมงเนนไปในหลายรายละเอยด แตสามารถสรปไดดงตารางท 1 โดยแบงเปน 2 หวขอไดแก การศกษาเกยวกบแหลงก าเนดแผนดนไหว และ การศกษาโครงสรางของโลก

ตารางท 1 หวขอการศกษาวชาแผนดนไหวในปจจบน

แหลงก าเนดแผนดนไหว โครงสรางของโลก

1. การหาต าแหนง ศนยกลางแผนดนไหว (ละตจด ลองจจด ความลก เวลาเกด) 2. การปลดปลอยพลงงาน(ขนาด โมเมนตของแผน ดนไหว) 3. ชนดของแหลงก าเนด(แผนดนไหว ระเบด) 4. ลกษณะรอยเลอน(รปราง พนท การขจด การเคลอนตว) 5. แรงเคน(Stress)ของรอยเลอนและพนโลก 6. การพยากรณแผนดนไหว 7.การวเคราะหเรองแผนดนถลม (Landslide)และภเขาไฟระเบด

1 .การแบงชนของโลก(เปลอกโลก แมนเทล แกนโลก) 2. ความแตกตางระหวางพนทวปและมหาสมทร 3. รปรางของ subduction zone 4. โครงสรางและการแบงชนของเปลอกโลก 5.ลกษณะกายภาพในแตละชน( เปน ของเหลว ของแขง) 6. ความเปลยนแปลงในชนเปลอกโลก 7. ลกษณะของรอยตอ 8. การแปลความหมายขององคประกอบและความรอนภายในโลก

3

ปจจบนความตนตวในการศกษาวชาแผนดนไหว (Seismology) เปนไปอยางกวางขวางในระดบนานาชาตไมเพยงเฉพาะนกแผนดนไหว (Seismologist) เทานน แตยงเปนทสนใจของบรรดาวศวกรเพอน าไปประยกตใชในการกอสรางใหมความปลอดภยเพมขน ความรพนฐานดานแผนดนไหวทวศวกรควรท าความเขาใจ ไดแก 1. สาเหตของการเกดแผนดนไหว 2. ลกษณะของคลนแผนดนไหว 3. ปรมาณส าหรบการวดแผนดนไหวเชน ขนาด ความรนแรงแผนดนไหว พลงงาน 4. แหลงก าเนดแผนดนไหว 5. การตรวจวดแผนดนไหวและเครองมอ 6. สถตแผนดนไหว 7. องคประกอบทเพมความเสยหาย 8. แหลงขอมลแผนดนไหว 9. การจดระบบปองกนและบรรเทาภยแผนดนไหว 1. สาเหตการเกดแผนดนไหว การเกดแผนดนไหวอาจมดวยกนหลายสาเหตซงแสดงไวในตารางท 2

ตารางท 2 สาเหตการเกดแผนดนไหว

เกดภายในโลก เกดภายนอกโลก ทงภายในและภายนอกโลก

แผนดนไหวเกดจากรอยเลอน ระเบดใตดน การไหลหมนเวยนของน าใตดน การเคลอนตวของหนหลอมละลาย การเปลยนแปลงสถานะใตดน การท าเหมอง การยบตวใตดน

ลม ความดนบรรยากาศ คลนในทะเล น าขนหรอลง ความสนสะเทอนจากกจกรรมของมนษยเชน จราจร ระเบดเปนตน การชนของอกาบาต

การระเบดของภเขาไฟ แผนดนถลม

ตวอยางการเกดแผนดนไหวโดยธรรมชาต -แผนดนไหวเกดจากแรงภายในเปลอกโลก (Tectonic Earthquake) -แผนดนไหวเกดจากภเขาไฟระเบด (Volcano Eruption) -แผนดนไหวเกดจากการยบตวหรอพงทลายของโพรงใตดน (Implosion) -ความสนสะเทอนจากคลนมหาสมทร (Oceanic Microseism) ตวอยางการเกดแผนดนไหวโดยการกระท าของมนษย

4

-เหตการณทควบคมได เชน การระเบด หรอจากกจกรรมตางๆของมนษย เชน การจราจร เครองจกรเครองยนต การระเบดบนพนผวหรอใตดน เปนตน -แผนดนไหวจากการกระตน (Induced or Tiggered Events) เชน การสรางอางเกบน า การท าเหมอง การฉดของเหลวลงใตดน เปนตน โดยทวไปแผนดนไหวทท าความเสยหายตอชวตและทรพยสนของมนษยเปนจ านวนมากไดแกแผนดนไหวซงเกดจากแรงเทคโทนคในเปลอกโลก ปจจยทท าใหเกดแผนดนไหวเนองจากแรงเทคโทนคน ไดแก ก. ลกษณะโครงสรางของโลก ซงสามารถแบงไดคราวๆ เปน 3 สวน คอ -สวนทเปนแกนโลกอยลกทสดและมอณหภมสงมากซงเปนตนก าเนดท าใหชนหนหลอมละลายมการเคลอนตว -สวนทเปนชนหนหลอมละลาย เปนของแขงแตมคณสมบตของการเคลอนตวคลายของเหลวแตมความเรวชามากอยในระดบหลายเซนตเมตรตอป -สวนทเปนเปลอกโลก เปลอกโลกทหอหมโลกอยมความหนานอยมากเมอเปรยบเทยบกบขนาดของโลก และไมไดเปนชนเดยวกน แบงออกเปนชนใหญๆไดประมาณ 10 ชน ข. การเคลอนตวของเปลอกโลกชนตางๆ เนองจาก ชนหนหลอมละลายไดรบพลงงานความรอนจากแกนโลกและลอยตวขนผลกดนเปลอกโลกอยตลอดเวลาดงรปท 1 เปลอกโลกแตละชนจะมทศทางการเคลอนตวตางๆ กน พรอมกบสะสมพลงงานไวภายใน บรเวณตรงขอบของเปลอกโลกจงเปนสวนทมการชนกนหรอเสยดสกนหรอแยกจากกน หากบรเวณขอบของชนเปลอกโลกใดๆ ทไมสามารถทนแรงอดไดกจะแตกหกและมการเคลอนตวโดยฉบพลน หรอบางครงผลกดนใหเปลอกโลกอกชน คดโคงตอจากนนเมอสะสมพลงงานมากกจะดดตวกลบเพอรกษาสมดลย กระตนใหเกดความสนสะเทอนแผกระจายไปทกทศทาง บรเวณนจะเปนบรเวณทมแผนดนไหวขนาดใหญ โดยบรเวณขอบของแผนเปลอกโลกเปนบรเวณแนวแผนดนไหวของโลกดงรปท 2 หากพาดผานหรออยใกลกบประเทศใด ประเทศนนจะมความเสยงตอภยแผนดนไหวคอนขางสง เชน ประเทศญปน ฟลปปนส ชล สหรฐอเมรกา เปนตน นอกจากนนแรงทสะสมในเปลอกโลกยงถกสงผานเขาไปในพนทวปตรงบรเวณรอยราวของหนใตพนโลกหรอทเรยกวา รอยเลอน (Fault) ในกรณทรอยเลอนใดๆ ไมสามารถทนแรงทบดอดไดกจะมการเคลอนตวอยางฉบพลนเชนกน เพอปรบความสมดลยของแรง กระตนใหเกดแผนดนไหว กระจายคลนความสนสะเทอนไปทกทศทาง เรยกบรเวณทเกดแผนดนไหวภายในเปลอกโลกใตพนดนวา ศนยกลางแผนดนไหวทแทจรง (Hypocenter) และเรยกบรเวณทเกดแผนดนไหวตรงผวพนขางบนซงสามารถก าหนดพกดเปนต าบลท ละตจดและลองจจด วาศนยกลางแผนดนไหวบนผวพน (Epicenter) แสดงดงรปท 3

5

รปท 1 การเคลอนตวของหนหลอมละลาย ภายในโลก

รปท 2 แนวแผนดนไหวของโลก

รปท 3 Hypocenter และ Epicenter

6

2. ลกษณะของคลนแผนดนไหว ความสนสะเทอนของพนดนนนมลกษณะการเคลอนตวของอนภาคหนหรอดนแบบ 3 มต คอสามารถวดการเคลอนตวในแนวระนาบของทศเหนอ ใต ตะวนออก ตะวนตก และแนวดง ทงนคลนแผนดนไหวสามารถตรวจวดไดดวยเครองมอวดความสนสะเทอน 2 แบบไดแก แบบวดความเรวของอนภาคดนหรอหน (Seismograph )ซงสามารถวเคราะหคลนแผนดนไหวเพอการก าหนดต าแหนงศนยกลางแผนดนไหว ขนาด เวลาเกด ตลอดจนงานวจยทเกยวของกบโครงสรางของโลก ลกษณะของแนวรอยเลอน กลไกการเกดแผนดนไหว และแบบวดอตราเรงของพนดนไดแก เครองวดอตราเรงของพนดน (Accelerograph ) เพอเปนขอมลพนฐานส าหรบงานดานวศวกรรมแผนดนไหว ในบรเวณพนททมความเสยงภยแผนดนไหว คลนแผนดนไหวแบงออกเปน 2 ชนดไดแก -คลนหลก (Body Wave )เปนคลนทเดนทางอยภายใตโลก ไดแก คลน P อนภาคของดนเคลอนทไปตามแนวแรง และคลน S อนภาคดนเคลอนทไปตามแนวระนาบ ทศเหนอใต และตะวนออกตะวนตก ความยาวชวงคลนหลกอยระหวาง 0.01-50 วนาท -คลนผวพน (Surface Wave) ไดแกคลนเลฟ (Love :LQ) อนภาคดนเคลอนทในแนวระนาบเหมอนการเคลอนทของงเลอย และคลน เรยเลห (Rayleigh :LR) อนภาคของดนเคลอนทเหมอนคลน P แต ขณะเดยวกนมการเคลอนตวแบบยอนกลบ ความยาวชวงคลนผวพนประมาณ 10-350 วนาท แสดง ดงรปท 4

รปท 4 แสดงลกษณะของคลนแผนดนไหวชนดตางๆ

7

ตวอยางคลนแผนดนไหวจากการตรวจวด ตวอยางคลนแผนดนไหวใกลและคลนแผนดนไหวไกลทตรวจวดไดในประเทศไทยแสดงดงรปท 5

คลนแผนดนไหวใกล ศนยกลางเกดบรเวณ ตะวนตกเฉยงเหนอเกาะสมาตรา 9.0 รกเตอร กบแผนดนไหวท พมา ขนาด 6.4 รกเตอร เมอ 26 ธนวาคม 2547

รปท 5 ตวอยางคลนแผนดนไหวใกลและไกลจากการตรวจวด

8

3. ปรมาณส าหรบการวดแผนดนไหว ขนาด (Magnitude) เปนปรมาณทมความสมพนธกบพลงงานทพนโลกปลดปลอยออกมาในรปของการสนสะเทอน ค านวณไดจากการตรวจวดคาความสงของคลนแผนดนไหวทตรวจวดไดดวยเครองมอตรวจแผนดนไหว เปนปรมาณทบงชขนาด ณ บรเวณจดศนยกลาง ขนาดทนยมใชในปจจบนมดวยกนหลายประเภท ไดแก -ML เปนขนาดแผนดนไหวในยคเรมแรก บงบอกถงปรมาณของแผนดนไหวทองถนหรอแผนดนไหวใกล(ระยะทางนอยกวา 1,000 กโลเมตร) ค านวณไดจากความสงของคลนซงตรวจดวยเครองมอตรวจความสนสะเทอนแบบวด การขจด( displacement) ไดแกเครอง Wood Anderson ซงมคาก าลงขยาย 2,800 เทา ขนาดนน าเสนอโดย C. F Richter นกวทยาศาสตรชาวอเมรกา ดงนนหนวยของขนาด ML ทใชจงเปน “รคเตอร “โดยน าคาของความสงของคลนทสงทสดของคลน S ซงมชวงคลนอยระหวาง 0.1-1.0 วนาทมาใชในการค านวณ -MB หรอ mb แสดงขนาดของเหตการณแผนดนไหวทงใกลและแผนดนไหวไกล(ระยะทางมากกวา 1,000 กโลเมตร) เรยกวาขนาดของคลนหลก (Body-wave magnitude) ในการค านวณใชคลนหลกไดแกคลน P ทมความยาวชวงคลนประมาณ 1.0-5.0 วนาท -Ms แสดงขนาดของเหตการณแผนดนไหวไกลและมขนาดใหญ เรยกอกอยางหนงวาขนาดคลนผวพน(Surface Magnitude) ในการค านวณใชคลนผวพนทมความยาวชวงคลนประมาณ 18-22 วนาท -Mw ขนาดโมเมนต (Moment magnitude) เปนปรมาณทแสดงถงปรมาณพลงงานของคลนแผนดนไหวไดดกวาขนาดชนดอน สามารถวเคราะหไดจาก โมเมนตแผนดนไหว (Mo: Seismic Moment ) โดยท Mo สามารถค านวณไดจากหลายวธ เชน จากการวเคราะหคลนแผนดนไหวซงคอนขางซบซอนหรอจากการส ารวจทางธรณวทยาเพอหาผลคณของการขจดของรอยเลอนเมอเกดแผนดนไหว(Fault displacement) และปรมาณพนทของรอยเลอน (Fault surface area) สวนใหญขนาด Mw ใชส าหรบกรณแผนดนไหวไกล ทมขนาดใหญ

ตารางท 3 แสดงการค านวณขนาดแผนดนไหวชนดตางๆ

ขนาด สตรค านวณ คลนแผนดนไหว

ความยาวชวงคลน(วนาท)

การตรวจวด

ML Log A-LogA0 S 0.1-1.0 displacement

MB,mb Log (A/T) +Q (h,D) p 1.0-5.0 velocity

Ms Log A + 1.66 Log D + 2.0 Surface 20 velocity

Mw (2/3logM0 ) - 10.7 Surface >200 velocity

9

ความรนแรงแผนดนไหว (Intensity) วดไดจากปรากฏการณทเกดขนขณะเกดแผนดนไหวและหลงเกดแผนดนไหว เชน ความรสกของความผคน ลกษณะทวตถ สงกอสรางสนไหว หรอเสยหาย ลกษณะทางกายภาพของพนดนทเปลยนแปลง เปนตน ความรนแรงแผนดนไหวมดวยกนหลายมาตราแตทนยมใชในประเทศไทยไดแก มาตราเมอรแคลลซงม 12 อนดบ (MM Scale) เรยงล าดบจากเหตการณแผนดนไหวทรนแรงนอยทสดจนถงรนแรงมากทสด แสดงดงตารางท 4

ตารางท 4 อนดบความรนแรงแผนดนไหวตามมาตราเมอรแคลล (MM)

อนดบ เหตการณแผนดนไหว

I ไมรสกสนไหว ตรวจวดไดดวยเครองมอ

II รสกบางคน โดยเฉพาะผอยชนบนของอาคาร สงของแกวงไกว

III ผอยในอาคารรสก เฉพาะอยางยงผอยชนบนอาคาร แตผคนสวนใหญยงไมรสกวามแผนดนไหว

IV ในเวลากลางวนผคนในอาคารรสกมาก แตผอยนอกอาคารรสกบางคน จาน หนาตาง ประตสน ความรสกเหมอนรถบรรทกชนอาคาร

V เกอบทกคนรสก หลายคนตกใจตน วตถทไมมนคงลมคว า เสา ตนไม แกวงไกว

VI ทกคนรสก เครองเรอนเคลอน ปลองไฟแตก เกดความเสยหายเลกนอยกบอาคาร

VII ทกคนตกใจวงออกนอกอาคาร อาคารทออกแบบดไมเสยหาย เสยหายเลกนอยถงปานกลางกบอาคารสงกอสรางธรรมดา เสยหายมากกบอาคารทออกแบบไมด ผขบรถรสกวามแผนดนไหว

VIII เสยหายเลกนอยกบอาคารทออกแบบไวด เสยหายมากในอาคารธรรมดา บางสวนของอาคารพงทลาย เสยหายอยางมากในอาคารทออกแบบไมด ผนงอาคารหลดออกนอกอาคาร ปลองไฟพง ดนและทรายพงขนมา

IX เสยหายมากในอาคารทออกแบบไวด โครงสงกอสรางบดเบนจากแนวดง เสยหายอยางมากกบอาคารและบางสวนพงทลาย ตวอาคารเคลอนจากฐานราก พนดนแตก ทอใตดนแตกหก

X อาคารไมทสรางไวอยางด เสยหาย โครงสรางอาคารพงพลาย รางรถไฟบด พนดนแตก แผนดนถลมหลายแหง ทรายและโคลนพงจากพนดน

XI สงกอสรางเหลออยนอย สะพานถกท าลาย พนดนมรอยแยกกวาง ทอใตดนเสยหายหมด รางรถไฟบดงอมาก

XII เสยหายทงหมด เหนคลนบนพนดน เสนแนวระดบสายตาบดเบน วตถสงของกระเดนในอากาศ

10

คาอตราเรงสงสดของพนดน (Peak Ground Acceleration) คาอตราเรงสงสดของพนดน (Peak Ground Acceleration:PGA) เปนคาทมความส าคญในการออกแบบเชงวศวกรรมของอาคารในบรเวณทมความเสยงภยแผนดนไหวมหนวยเปนคาอตราเรง ฟต/วนาท2

หรอ เซนตเมตร/วนาท2 หรอ เปนสดสวนของคาอตราเรงหรอแรงโนมถวงของโลก (% ของคา g) หรอหนวยเปน gal (ประมาณ 980 gal เทากบ 1 g) คา PGA สามารถหาไดจากการตรวจวดดวยเครองมอ จากการวเคราะหจากคลนความสนสะเทอนทตรวจวด

แผนทความรนแรงแผนดนไหวสงสดในประเทศไทยและบรเวณใกลเคยง (Maximum Intensity Map) ผลของการศกษาขอมลในประวตศาสตรซงรวบรวม นบยอนหลงไปถง 624 ป กอนครสตศกราช ถงป พ.ศ. 2527 จากแหลงขอมลตางๆ อาทเชน จาก ศลาจารก พงศาวดาร ปม บนทก จดหมายเหต หนงสอพมพ เอกสารตางๆ และขอมลเหตการณแผนดนไหวในปจจบนซงตรวจวดดวยเครองมอ และรายงานความรนแรงของแผนดนไหวทเกดขนในบรเวณตางๆของประเทศไทย ท าใหสามารถจดท าแผนทแสดงความรนแรงแผนดนไหวสงสดในประเทศไทยและบรเวณใกลเคยง แสดงดงรปท 6 ซงแสดงถงเหตการณความรสก ลกษณะของการสนไหวของวตถ ความเสยหายตอสงกอสราง ตางๆ เขยนเปนเสนแสดงความรนแรงสงสดทไดคดเลอกจากขอมลดงกลาว ทงหมด ขอมลนสามารถเปนแนวทางในการประยกตใชงานดานวศวกรรม การกอสรางในอนาคต ใหสามารถรบแรงทเคยเกดขนจากแผนดนไหวในอดต ณ บรเวณทสนใจ เพราะมแนวคดทางดานแผนดนไหววา ในบรเวณทเปนแหลงก าเนดแผนดนไหว จะมปรากฏการณทเรยกวาการเวยนเกดซ า ของแผนดนไหว (Return Period ) โดยแผนดนไหวขนาดใหญจะมการเวยนเกดซ ายาวนาน พลงงานแผนดนไหว (Seismic Energy) สามารถประมาณคาไดจากขนาด mb และ Ms ดวยสตรงายๆ ของ Gutenberg และ Richter ดงน Log E = 5.8 + 2.4 mb หรอ Log E = 11.8 + 1.5 Ms โดยทวไป เมอเกดแผนดนไหว ณ ทแหงใดแหงหนงและ สงพลงงานออกไปรอบทศ คาพลงงานของความสนสะเทอนจะลดทอนลงตามระยะทาง(Attenuation of Ground motion) ปจจยทท าใหเกดการลดทอน ของพลงงาน ไดแก เสนทางเดนของคลนความสนสะเทอน ความลกของแผนดนไหว ทศทางการวางตวของรอยเลอน และ สภาพธรณวทยา เชน ในกรณทเดนทางในชนหน พลงงานจะถกลดทอนลงมากตามระยะทางทเพมขน แตบางครงพลงงานอาจขยายมากขนเมอเดนทางผานบรเวณทเปนดนออน เนองจากมความไวตอการเคลอนทไดดกวา ดงนนจงมปรากฏการณของความเสยหายไมเทาเทยมกนของบรเวณตางๆ

11

แมวาเกดแผนดนไหวเหตการณเดยวกน บางครงส าหรบบรเวณทหางจากศนยกลางแผนดนไหวมากกวาอาจไดรบความเสยหายมากกวา บรเวณทใกลศนยกลางแผนดนไหว

รปท 6 แผนทแสดงความรนแรงสงสด

4. แหลงก าเนดแผนดนไหว แหลงก าเนดแผนดนไหวหรอบรเวณต าแหนงศนยกลางแผนดนไหวสวนใหญจะอยตรงบรเวณ

12

-แนวแผนดนไหวของโลก ตรงบรเวณขอบของแผนเปลอกโลก ในกรณของประเทศไทยแนวแผนดนไหวโลกทใกลๆ ไดแก แนวในมหาสมทรอนเดย สมาตรา และ ประเทศเมยนมาร

- แนวรอยเลอนตางๆ ในกรณประเทศไทยไดแก แนวรอยเลอนในประเทศเพอนบาน พมา จนตอนใต สาธารณรฐประชาชนลาว แนวรอยเลอนภายในประเทศซงสวนใหญอยในภาคเหนอและภาคตะวนตก แสดงดงรปท 7 ทนาสงเกตคอแนวรอยเลอนบางแหงเทานนมความสมพนธกบเกดแผนดนไหว เชน รอยเลอนแพร รอยเลอน แมทา รอยเลอนศรสวสด รอยเลอนระนอง เปนตน -บรเวณทมนษยมกจกรรมกระตนใหเกดแผนดนไหว เชน เหมอง เขอน บอน ามน เปนตน

รปท 7 แสดงรอยเลอนภายในประเทศไทย

ปจจบนความรความเขาใจในเรองของลกษณะรอยเลอนเพมขน รอยเลอนสามารถแบงออกตามลกษณะการเคลอนตวในทศทางตางๆ ดงแสดงในรปท 8 เนองจากรอยเลอนในประเทศไทยมดวยกนหลาย

13

แนว แตรอยเลอนทกแนวนนมใชเปนแหลงก าเนดแผนดนไหว มเพยงบางแนวทยงเคลอนตวได ถอวาเปนแหลงก าเนดแผนดนไหว ขนาดของแผนดนไหวทเกดจากรอยเลอนจะมากหรอนอยขนกบความยาวของแนวรอยเลอน และระยะทางทเกดขนจากการเคลอนตว หรอระยะขจด (Displacement) หากเคลอนตวไดมากกจะเกดแผนดนไหวขนาดใหญ เชน แผนดนไหวขนาด 7 รคเตอร อาจม ระยะขจดประมาณใกลเคยง 1 เมตรหรอมากกวา

รปท 8 รอยเลอนชนดตางๆ

5. การตรวจวดแผนดนไหวและเครองมอ เครองมอทใชในการศกษาแผนดนไหวมดวยกนหลายประเภทซงมวตถประสงคในการตรวจวดคาตางๆ เชน เพอตรวจวด คาสนามแมเหลกโลก ความสนสะเทอนของพนดน ระยะการเคลอนตวของเปลอกโลก การเปลยนแปลงของปรมาณกาซเรดอน การเปลยนแปลงของ คาความเคนของหน (Stress) ตรวจวดระดบน าใตดน ตรวจวดระดบความลาดเอยง เปนตน เครอขายตรวจวดความสนสะเทอนทวไปจะเปนเครองมอตรวจวดความเรวของอนภาคดน (Seismometer) มวตถประสงคโดยทวไปเพอหาต าแหนงศนยกลางแผนดนไหว เวลาเกด ขนาด และเครองมอตรวจวดอตราเรงของพนดน (Accelerometer เพองานดานวศวกรรม ขอมลพนฐานนสามารถน ามาวเคราะห ลกษณะของแหลงก าเนดแผนดนไหว โครงสรางของโลก ความเสยงภยแผนดนไหว และอนๆ เครอขายการตรวจวดแผนดนไหวมหนวยงานหลกทรบผดชอบโดยตรงไดแก กรมอตนยมวทยา ดงแสดงรายละเอยดของเครองมอและสถานดงตารางท 5 ทงระบบตรวจแบบดจตอลและอะนาลอก

14

ตารางท 5 สถานตรวจวดแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา รหส สถาน ละตจด ลองจจด ความสง

(ม) ชวงด าเนนงาน ระบบ

CHG เชยงใหม(A) 18 48 49.8 98 56 37.8 416 ม.ค. 1963-1991 WWSSN

CHTO เชยงใหม(D) 18 48 49.8 98 56 37.8 316 ม.ค. 1963 Digital,IRIS

SNG สงขลา(A) 7 10 37.2 100 36 59.4 4 ต.ค. 1965 WWSSN

BDT เขอนภมพล(A) 17 14 39.6 99 00 10.8 154 ม.ค. 1976 SPS,1Hz

PCT ปากชอง(A) 14 40 51.0 101 24 39.6 360 ต.ค. 1978 SPS,1Hz

NST นครสวรรค(A) 15 40 21.6 100 07 58.8 34 ก.ย. 1982 SPS, 1Hz

KHT เขอนเขาแหลม(A) 14 47 05.4 98 35 33.0 173.3 ต.ค. 1982 SPS, 1Hz

NNT หนองพลบ(A) 12 35 23.4 99 44 01.8 106 พ.ย.1982 SPS, 1Hz

LOE เลย(A) 17 24 22.8 101 43 47.4 258.7 ส.ค. 1984 SPS, 1Hz

KBR กาญจนบร(A) 14 01 00.0 99 32 00.0 28 ธ.ค. 1986 SPS, 1Hz

UBT อบลราชธาน(A) 15 14 44 105 01 06.0 - ธ.ค. 1993 SPS, 1Hz

PKT ภเกต(A) 8 04 48 98 11 24 - ก.ค. 1994 SPS, 1Hz

NAN นาน(A) 18 48 00 100 42 00 264.03 ม.ค. 1995 SPS, 1Hz

CHA จนทบร(A) 12 31 00 102 10 00 22.32 พ.ค. 1996 SPS, 1Hz

CHR เชยงราย(A) 19 52 15.1 99 46 57.7 380 ก.ค. 1996 SPS,1Hz

CH เชยงราย(D) 19 52 39 99 46 26 380 พ.ค. 1998 L4-C,SSA-320

MA แมฮองสอน(D) 19 16 13 97 58 14 180 พ.ค. 1998-2002 L4-C,SSA-320

CM เชยงใหม(D) 18 48 49.8 98 56 37.8 416 1994 L4-C,SSA-320

NA นาน(D) 18 48 49.8 98 56 37.8 416 1994 L4-C,SSA-320

TA ตาก(D) 17 14 37 99 0 8 40 พ.ค. 1998 L4-C,SSA-320

PH แพร(D) 18 29 56 100 13 45 พ.ค. 1998 CMG-40,SSA-320

KH ขอนแกน(D) 16 20 16 102 49 23 140 พ.ค. 1998-2002 CMG-40,SSA-320

KA เขอนศรนครนทรกาญจนบร(D) 14 23 40 99 7 17 190 พ.ค. 1998 CMG-40,SSA-320

LO เลย 17 24 35 101 43 47 230 พ.ค. 1998 L4-C,SSA-320

PA ปากชอง(D) 14 38 37 101 19 05 300 พ.ค. 1998-2002 L4-C,SSA-320

NO หนองพลบ(D) 12 35 25 99 44 0 40 พ.ค. 1998-2002 L4-C,SSA-320

SU สราษฏรธาน(D) 9 8 41 99 38 0 3 พ.ค. 1998-2002 L4-C,SSA-320

SO สงขลา(D) 7 10 32 100 36 56 10 พ.ค. 1998 L4-C,SSA-320

A = Analog, D = Digital

ปจจบนเครอขายการตรวจวดแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาไดปรบปรงรวมถงเพมเตมระบบการตรวจวดจากเดมระบบอะนาลอกเปนระบบดจตอลโดยสงผานสญญาณดวยระบบสอสารดาวเทยมแบบเวลาจรง โดยมศนยวเคราะหขอมลแบบอตโนมต ณ สวนกลางกรมอตนยมวทยาแสดงดงรปท 9 ซงแสดงรายละเอยดเครองมอทงหมดของหนวยงานทเกยวของทมเครอขายการตรวจวดความสนไดแก การไฟฟาฝาย

15

ผลตแหงประเทศไทย มเครอขายและเครองมอตรวจวดแผนดนไหวบรเวณเขอนตางๆ ดานตะวนตก ภาคเหนอ และภาคใตของประเทศ อกหนวยงานหนงไดแก กรมอทกศาสตร กองทพเรอมเครอขายมลกษณะเปนแบบ Array มวตถประสงคในตรวจสอบความสนสะเทอนซงเกดจากการทดสอบนวเคลยรใตพนดนและต าแหนงของแผนดนไหวใกล

รปท 9 เครอขายสถานตรวจแผนดนไหวของหนวยงานตางๆ ในประเทศไทย

การปรบปรงเครอขายตรวจแผนดนไหวในอนาคต หลงจากการเกดแผนดนไหวขนาดใหญ 9.3 รกเตอร บรเวณเกาะสมาตรา เมอวนท 26 ธนวาคม 2547 ท าใหเกดคลนสนามซดเขาหาชายฝงทะเลดานตะวนตกของประเทศไทย กอใหเกดความเสยหายจ านวนมากตอชวตทรพยสนของประชาชนทงชาวไทยและนกทองเทยวตางประเทศจ านวนมาก กรมอตนยมวทยาได

16

พจารณาใหมการปรบปรงเครอขายตรวจแผนดนไหวทวประเทศโดยแบงเปน 2 โครงการ โครงการแรกปรบปรงและขยายเครอขายสถานดจตอลเปน 15 สถานในปงบประมาณ 2548-2549 จ านวนเงน 100 ลานบาท โครงการท 2 ขยายเครอขายสถานตรวจแผนดนไหว (25 สถาน) สถานวดอตราเรงของพนดน(20 สถาน) สถานวดระดบน าทะเล (9 สถาน) สถานวดอตราเรงใตพนกรงเทพมหานคร (1 สถาน)ด าเนนโครงการในปงบประมาณ 2549-2551 จ านวนเงน 300 ลานบาท รปเครอขายสถานทงหมดของกรมอตนยมวทยาแสดงดงรปท 10

รปท 10 แสดงต าแหนงสถานตรวจแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

6. สถตแผนดนไหว แผนดนไหวในประเทศไทยนนมการรวบรวมสถตขอมลในอดตจากหลายแหลงขอมล เชน ศลาจารก พงศาวดาร ปม จดหมายเหต สงพมพ อนๆ พบวาเรมตนบนทกเหตการณแผนดนไหวในลกษณะของความรนแรงแผนดนไหว( Intensity) สวนใหญบรรยายเหตการณทเกดชนของแผนดนไหวและความเสยหายทเกด

17

ในชวงตงแต 624 ปกอนครสตศกราช จนถงราวป พ.ศ. 2443 เปนตนมา จงเรมมขอมลแผนดนไหวทไดจากการตรวจวดดวยเครองมอของเครอขายสถานตรวจแผนดนไหวตางประเทศ แผนดนไหวทสงผลกระทบตอประเทศไทยสวนใหญเปนแผนดนไหวจากแหลงก าเนดแผนดนไหวภายในประเทศตรงบรเวณแนวรอยเลอนของภาคตะวนตกและภาคเหนอ กบจากแหลงก าเนดรอยเลอนบรเวณตอนใตของประเทศจน ประเทศพมา สาธารณรฐประชาชนจน ทะเลอนดามน และบรเวณเกาะสมารตรา โดยเฉลยเกดแผนดนไหวรสกไดประมาณปละ 5-6 ครง ตารางท 6 แสดงขอมลแผนดนไหวส าคญและมรายงานความเสยหาย รปท 11 แสดง แผนท Seismicity ในประเทศไทยและบรเวณใกลเคยง

ตารางท 6 แสดงขอมลแผนดนไหวส าคญและมรายงานความเสยหาย

วน เดอน ป เวลาเกด / ขนาด ต าแหนง ศนยกลาง/สถานทรสกสนไหว

เหตการณ

พ.ศ. 1003 กลางคน โยนกนคร แผนดนไหว 3 ครงโยนกนครจมลงใตดน

พ.ศ. 1077 ยามเชา โยนกนคร ยอดเจดยหก 4 แหง

พ.ศ. 2088 - เชยงใหม รสกทเชยงใหมยอดเจดยหลวงหกจากความสง 86 เมตร เหลอ ประมาณ 60 เมตร

พ.ศ. 2258 ขน 6 ค า เดอน 7

เชยงแสน รสกแผนดนไหว วดและเจดย 4 ต าบลถกท าลาย

17 ก.พ. 2518 10 38 19.8 /5.6 พรมแดนไทย-พมา

ศนยกลางบรเวณ อ.ทาสองยาง จ.ตาก เสยหายเลกนอยในภาคเหนอ ภาคกลาง และกรงเทพ

26 พ.ค. 2521 06 22 29.1/ 4.8 อ.พราว จ.เชยงใหม

เสยหายเลกนอยท อ.พราว รส าสนไหวนาน 15 วนาท ท จ.เชยงราย เชยงใหม ล าปาง

22 เม.ย. 2526 07:37:, 10 21 / 5.9,5.2

อ.ศรสวสด จ. กาญจนบร รสกเกอบทกภาค มความเสยหายเลกนอยในกรงเทพ

1 ต.ค. 2532 01:19:23.3/ 5.3

พรมแดนไทย-พมา รสกสนไหว ภาคเหนอตอนบน เสยหายเลกนอย เชยงใหม และเชยงราย

11 ก.ย. 2537 03 34 00/ 5.1

อ.พาน จ.เชยงราย

มความเสยหาย บรเวณ อ.พาน ตอวด โรงพยาบาล โรงเรยน หลายแหง

12 ก.ค. 2538 0446 39.8/ 7.2

ประเทศพมา

รสกไดบรเวณ ภาคเหนอตอนบน และอาคารสงในกรงเทพมหานคร สงกอสรางในจงหวดเชยงรายเสยหายเลกนอย

9 ธ.ค. 2538 20 26 00/ 5.1

อ.รองกวาง จ. แพร รสกไดท จ.เชยงใหม เชยงราย ล าพน ล าปาง พะเยา แพร อตรดตถ และนาน เสยหายเลกนอยท แพร

วน เดอน ป เวลาเกด / ขนาด ต าแหนง ศนยกลาง/สถานท

รสกสนไหว เหตการณ

11 ก.ย. 2537 03 34 00/ 5.1

อ.พาน จ.เชยงราย

มความเสยหาย บรเวณ อ.พาน ตอวด โรงพยาบาล โรงเรยน หลายแหง

12 ก.ค. 2538 0446 39.8/ ประเทศพมา รสกไดบรเวณ ภาคเหนอตอนบน และอาคารสงในกรงเทพมหานคร

18

7.2 สงกอสรางในจงหวดเชยงรายเสยหายเลกนอย

9 ธ.ค. 2538 20 26 00/ 5.1

อ.รองกวาง จ. แพร รสกไดท จ.เชยงใหม เชยงราย ล าพน ล าปาง พะเยา แพร อตรดตถ และนาน เสยหายเลกนอยท แพร

21 ธ.ค. 2538 23 30 00/5.2 อ.พราว จ.เชยงใหม สงกอสรางเสยหายเลกนอยบรเวณใกลศนยกลาง

22 ธ.ค. 2539 00 51 00/5.5 พรมแดนไทย-ลาว มความเสยหายเลกนอยท จ.เชยงราย

20 ม.ค. 2543 03 59 00/5.9 ประเทศลาว เสยหายเลกนอยท จ.นาน แพร

2 ก.ค. 2545 10 54 00/4.7 อ.เชยงแสน จ.เชยงราย เสยหายเลกนอยท อ.เชยงแสน อ.เชยงของ

22 ก.ย.2546 01 16 00/6.7 พมา เสยหายเลกนอยอาคารสงบางแหงใน กทม.

3 ก.พ. 2547 24 58 00 /1.9 อ.สนทรายจ.เชยงใหม รสกท อ.สนทราย อ.ดอยสะเกด จ.เชยงใหม

27 ม.ค. 2547 11 05 00/3.4 อ.แมสรวย จ.เชยงราย รสกท อ.แมสรวย จ.เชยงราย

6 เม.ย. 2547 11 49 00/3.1 อ.เมอง จ.เชยงราย รสกท อ.เมอง จ. เชยงราย

30 พ.ค.2547 23 53 00/2.0 อ.สนทรายจ.เชยงใหม รสกท อ.สนทราย จ.เชยงใหม

11 ก.ย.2547 08 30 00/3.7 อ.สเมง จ.เชยงใหม รสกท อ.สเมง อ.หางดง อ.เมอง จ.เชยงใหม

17 ก.ย.2547 18 25 00/5.8 ทะเลอนดามน รสกบนอาคารสง กทม.

26 ธ.ค.2547 07 58 00/9.0 ตะวนตกเกาะสมาตรา รสกหลายจงหวดในภาคใต อาคารสง กทม. มความเสยหายมากจาก สนามและผเสยชวตกวา 5000 คน

26ธ.ค.2547 08 30 00/6.4 ประเทศพมา รสกหลายจงหวดในภาคใต อาคารสง กทม.

27 ธ.ค.2547 16 39 00/6.6 ทะเลอนดามน รสกท จ.ภเกต

30 ธ.ค.2547 08 07, 08 13/ 5.4,5.6

ประเทศพมา รสก ท อ.เมอง จ.เชยงใหม

28 ม.ค. 2548 23 10/8.5 ตะวนตกเกาะสมาตรา รสกไดในจงหวดภาคใต ภเกต เตอนอพยพ

19 พ.ค.2548 12 05/6.8 ตะวนตกเกาะสมาตรา รสกไดในหลายจงหวดภาคใต อาคารสงกทม.

5 ก.ค.2548 22 42/6.8 ตอนบนเกาะสมาตรา

รสกไดทภเกต

24 ก.ค.2548 22 42/7.2 เกาะนโคบาร อนเดย

รสกไดทภเกต มค าเตอนใหอพยพ

18 ก.ย.2548 14 26/6.0 พรมแดนพมา-อนเดย

รสกไดบนอาคารสงในจงหวดเชยงใหม

11 ต.ค. 2548 22 05/6.2 ตอนเหนอของเกาะ สมาตรา รสกไดทจ.พงงา จ.ภเกต

19 พ.ย.2548 21 10/6.1 ตอนเหนอของเกาะ สมาตรา รสกไดทจ.พงงา จ.ภเกต

4 ธ.ค.2548 16 34/4.1 จ.เชยงใหม รสกไดบนอาคารสง จ.เชยงใหม และล าพน

7 ธ.ค. 2548 16 02/3.9 จ.เชยงราย รสกไดท อ.แมสรวย จ.เชยงราย

15 ธ.ค.2548 13 48/4.1 จ.เชยงราย รสกไดท อ.เมอง อ.เทง จ.เชยงราย

16 ธ.ค.2548 09 13, 09 14/ 3.8,3.9

จ.เชยงราย รสกไดทอ.ปาแดด จ.เชยงราย

24 ม.ค.2549 20 42/5.7 รฐฉาน ประเทศพมา รสกไดท จ.เชยงใหม เชยงราย แมฮองสอน

16 ม.ค. 2549 20 34/3.0 อ.จอมทอง เชยงใหม รสกท อ.จอมทอง แมวาง อ.เมอง จ.เชยงใหม

13 ก.ค. 2549 07 28/3.0 อ.หางดง จ.เชยงใหม รสกท อ.หางดง จ.เชยงใหม

6 ส.ค. 2549 12 15/3.4 อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม รสกท อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม

27 ก.ย. 2549 2130, พมา รสกไดทว จ.ประจวบครขนธ

19

23 15/4.8

28 ก.ย.2549 00.35,01.45/ 4.8

พมา รสกท จ.ประจวบครขนธ

28 ก.ย.2549 16 50/5.0 พมา รสกท จ.ประจวบครขนธ

8 ต.ค. 2549 04 17/5.6 พมา รสกท จ.ประจวบครขนธ เพชรบร ราชบร สมทรสงคราม

21 ต.ค. 2549 08 59/4.5 ไทย-ลาว รสกท อ.แมสาย จ.เชยงราย

17 พ.ย.2549 01 39/4.4 อ.พาน จ.เชยงราย รสกท อ.พาน อ.เมอง จ.เชยงราย

13 ธ.ค. 2549 00 02/5.1 อ.แมรม จ.เชยงใหม รสกไดทวไปใน จ.เชยงใหม

19 ธ.ค.2549 07 03 /2.7 อ.แมรม จ.เชยงใหม รสกไดท อ.แมรม จ.เชยงใหม

23 ธ.ค.2549 18 51 /3.6 อ.แมรม จ.เชยงใหม รสกไดท อ.แมรม อ.สนทราย อ.เมอง จ.เชยงใหม

4 ม.ค. 2550 15 38/2.4 อ.แมรม จ.เชยงใหม รสกไดท อ.แมรม อ.สนทราย อ.เมอง จ.เชยงใหม

6 ม.ค. 2550 9 23/3.1 อ.แมรม จ.เชยงใหม รสกไดท อ.แมรม อ.เมอง จ.เชยงใหม

22เม.ย.2550 13 18/4.5 อ.เวยงปาเปา รสกไดท อ.เวยงปาเปา จ.เชยงรายและจ.พะเยา

27 เม.ย.2550 15 03/6.1 ตอนเหนอ เกาะสมาตรา รสกไดท จ.ภเกต

15 พ.ค.2550 21 35/5.1 พรมแดนลาว-พมา รสกไดท จ.เชยงราย

16 พ.ค.2550 15 57/6.1 พรมแดนลาว-พมา รสกไดท จ.เชยงรายและหลายจงหวดภาคเหนอรวมถงอาคารสงใน กทม.

19 ม.ย.2550 12 06/4.5 อ.แมรม จ.เชยงใหม รสกไดท อ.แมรม จ.เชยงใหม และ จ.ล าพน

20

รปท 11 แสดงต าแหนงศนยกลางแผนดนไหวในประเทศไทยและบรเวณใกลเคยง

7. ปจจยทเกยวของกบความเสยหายจากแผนดนไหว มปจจยหลายประเภทซงเปนองคประกอบส าหรบพจารณาในเรองของความเสยหายมากหรอนอยจากเหตการณแผนดนไหว ไดแก

21

7.1 ขนาดและแหลงก าเนดแผนดนไหว -แผนดนไหวทอยในแนวแผนดนไหวโลก และเกดจากแรงเทคโทนกภายในเปลอกโลกโดยเฉพาะบรเวณทมการชนกนของเปลอกโลกมกท าใหเกดแผนดนไหวขนาดใหญ -แผนดนไหวทเกดจากแนวรอยเลอนทมความยาวมากๆ จะมศกยภาพท าใหเกดแผนดนไหวขนาดใหญ -แผนดนไหวทเกดจาก การกระตนของมนษย มกมขนาดตงแตขนาดเลกถงปานกลาง เชนการท าเหมอง การสรางเขอน เปนตน 7.2 ระยะทาง โดยปกตแผนดนไหวทมขนาดเทากนแตระยะทางตางกน ระยะทางใกลกวายอมมความสนสะเทอนของพนดนมากกวามศกยภาพของภยมาก ยกเวนในกรณคลนยกษใตน าอาจเกดจากศนยกลางแผนดนไหวทอยไกล 7.3 ความลกของแผนดนไหว แผนดนไหวซงมความลกไมมากหรอแผนดนไหวผวพนจะกอความเสยหายไดมากกวาแผนดนไหวซงมความลกมากหลายรอยกโลเมตร ตวอยางเชน แผนดนไหวผวพนทเกดจากกระตนของการท าเหมองในประเทศแอฟรกาใตมขนาดประมาณ 5 รกเตอร แตเนองจากมความลกไมถง 1 กโลเมตร กอความเสยหายท าใหสงกอสรางบรเวณใกลเคยงพงทลายลง 7.4 ทศทางการเคลอนตวของแหลงก าเนดแผนดนไหว ทศทางของการเคลอนตวของรอยเลอน ซงเปนแหลงก าเนดแผนดนไหว มผลตอคา amplitude ของความสนสะเทอนและ การขจด (Displacement)ของคลน P คลน S และคลนผวพน หากสงกอสราง อาคารบานเรอน สรางบนต าแหนงทมผลกระทบสง อาจท าใหเกดความเสยหายมากกวาต าแหนงอน 7.5 เวลาเกด เวลาเกดของแผนดนไหวมผลกระทบตอความเสยหาย เนองจากกจกรรมบางอยางทมนษยกระท าหรออยรวมกน มทงในเวลากลางวนและกลางคน ดงนนหากเกดแผนดนไหวในชวงทมกจกรรมดงกลาวโอกาสหรอความเสยงทจะมความเสยหายรนแรงเพมขน 7.6 ความยาวนานของแผนดนไหว เมอเกดแผนดนไหวทมความสนสะเทอนกนเวลาหลายวนาท ความเสยหายจะเพมขน เนองจากคลนแผนดนไหวประกอบดวยคลนความสนสะเทอนหลายความยาวชวงคลนหรอหลายความถ ในกรณทแผนดนไหวมความสนสะเทอนยาวนาน ณ ความถทตรงกบคาความถธรรมชาตของอาคารสงกอสรางจะชวยเสรมใหเกดความเสยหายรนแรงตอโครงสรางได 7.7 ต าแหนงของศนยกลางแผนดนไหว

22

ต าแหนงของศนยกลางแผนดนไหวทอยในบรเวณรกราง ในปาเขา ในทะเล มหาสมทร ไกลจากชมชนมาก ความสนสะเทอนทเกดยอมมอนตรายนอยกวา แผนดนไหวทมจดศนยกลางใกลชมชน 7.8 สภาพทางธรณวทยา สภาพทางธรณวทยามสวนอยางมากในการกอความเสยหายจากความสนสะเทอน บรเวณทมการดดซบพลงงานจากความสนสะเทอนไดมากหรอมคาการลดทอนพลงงานมาก (High Attenuation) จะไดรบความเสยหายนอย เชน ในบรเวณทเปนหนแขง แตในบรเวณทเปนดนออนจะชวยขยายการสนสะเทอนของพนดนไดมากกวาเดมหลายเทา และความเสยหายจะเพมขนมาก เชน ในกรณของแผนดนไหวทประเทศเมกซโก เมอป ค.ศ. 1985 และในกรณของประเทศไทย พนดนใตกรงเทพมหานคร เปนดนออน มคณสมบตเชนเดยวกบพนดนใตเมกซโกซตซงสามารถขยายความรนแรงของการสนไหวได จากการศกษาวจยพบวา พนดนกรงเทพมหานครขยายความสนสะเทอนไดดท ความถประมาณ 1 Hz 7.9 ความแขงแรงของอาคาร อาคารทสรางไดมาตรฐานมนคงแขงแรง มการออกแบบและกอสรางใหตานแผนดนไหว จะสามารถทนตอแรงสนสะเทอนไดด เมอเกดแผนดนไหวจะเพมความปลอดภยใหกบผอยอาศยไดในระดบหนง 7.10 การเตรยมพรอม บรเวณใดหรอประเทศใดทมการเตรยมพรอมรบมอกบภยแผนดนไหวไดด กอนทจะเกดภยยอมสามารถลดหรอบรรเทาภยแผนดนไหวทจะเกดขนได ตวอยางของ การเตรยมพรอมรบภยแผนดนไหว ไดแก การมมาตรการและระบบจดการทเหมาะสมในอนาคตส าหรบเผชญภยแผนดนไหว การออกกฏหมายควบคมอาคารใหตานรบแผนดนไหวตามความเหมาะสมกบความเสยง การจดผงเมอง ก าหนดยานชมชนใหหางจากบรเวณทมความเสยงภยแผนดนไหวสง การประชาสมพนธใหประชาชนทราบถงภยแผนดนไหว วธปฏบตกอนเกด ขณะเกด และหลงเกดแผนดนไหว การศกษา วเคราะห วจยในเรองทเกยวของกบแผนดนไหวและวศวกรรมแผนดนไหว การพฒนา ตดตงเครองมอตรวจวดใหทนสมยเพอ การศกษา และการพยากรณ 8. แหลงขอมลแผนดนไหว

ตารางท 7 แสดงตารางขอมลแผนดนไหวและหนวยงานทเกยวของ

ขอมล หนวยงาน

สถตขอมลแผนดนไหว ต าแหนง ขนาด เวลาเกด ในอดตและปจจบน ของประเทศไทยและบรเวณใกลเคยง

ส านกงานแผนดนไหว กรมอตนยมวทยา

สถตขอมลแผนดนไหวบรเวณ จ. กาญจนบรและดานตะวนตก

กรมอตนยมวทยา การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

สถตขอมลแผนดนไหวบรเวณภาคเหนอ กรมอตนยมวทยา กรมอทกศาสตร กองทพเรอ

ขอมลแผนดนไหวตางประเทศ USGS, NEIC, ISC, IRIS, GSN CEA, Geofon,

23

ASL, EMSC, MMS, REDPUMA,PTWC, JMA กรมอตนยมวทยา

9. การจดระบบปองกนและบรรเทาภยแผนดนไหว ภยแผนดนไหวเปนภยทยงไมสามารถคาดการณหรอพยากรณไดแมนย า นอกจากนนยงเปนภยธรรมชาตทไมเลอกเวลาเกดและสามารถสงผลกระทบขามประเทศไดทางทงทางตรงและทางออม วธการทมประสทธภาพมากทสดในการเผชญภยแผนดนไหว ไดแกการมระบบจดการทมประสทธภาพ กอนการเกด ขณะเกด และหลงการเกดแผนดนไหว ซงมความเกยวของกบดานวศวกรรมทตองค านงถง ตวอยางเชน กอนการเกดแผนดนไหว -มขอบงคบการออกแบบ และกอสรางอาคารตานแผนดนไหวในพนทเสยงภย -การศกษาแหลงก าเนดแผนดนไหว รอยเลอนตางๆ วาเปนรอยเลอนมพลงหรอไม สามารถกอใหเกดแผนดนไหวไดขนาดสงสดเทาใด มคาการอบตซ า (Return period) กป -การศกษาวจยเรองตางๆทเกยวของกบภยแผนดนไหว เชน การขยายตวของความสนสะเทอน, สภาพดนเหลว, การออกแบบอาคารตานแผนดนไหว ,การวางแผนเสนทางอพยพ เสนทางขนสง และมาตรการตางๆ -มแผนทแบงเขตเสยงภยแผนดนไหว -มระบบปดอตโนมตส าหรบ ระบบอปกรณทจะมผลกระทบตอชวตและทรพยสนของประชาชนโดยสวนรวม เชน รถไฟฟา คอมพวเตอร เปนตน รวมทงมระบบส ารองขอมลทส าคญ -อาคารสงกอสรางเดม มความแขงแรงเพยงพอหรอไม ตองมการเสรมความแขงแรงบรเวณใด -การควบคมการกอสราง และคณภาพของวสดกอสราง ตองมมาตรฐานและเขมงวด -ประเมนความเสยงของบรเวณทคาดวาจะมผลกระทบรนแรงตอประชาชน -มแผนปฏบตการส าหรบการตอบสนองตอเหตการณวกฤตเมอเกดแผนดนไหวรนแรง และปองกนผลกระทบทตามมา เชนไฟไหม เปนตน นอกจากนนตองมแผนการฟนฟในดานตางๆ -มระบบตรวจวดความสนสะเทอนทหนาแนนและมประสทธภาพ -มระบบประกนภยเกยวกบแผนดนไหวในบรเวณเสยงภย -การซกซอมของประชาชนในการเผชญภย ขณะเกดแผนดนไหว -อาคารสงกอสราง ทอยอาศย และสงกอสรางทมความส าคญตอสาธารณปโภค มสมรรถนะในการตานแผนดนไหวเพยงพอ สงของวสดอปกรณทางวทยาศาสตร การสอสาร คอมพวเตอร มการปองกนทดพอ -ประชาชนมความเชอมนตอความแขงแรงโครงสรางของอาคารทพกอาศย สถานทท างาน และมความเขาใจในการปฏบตตนเมอเกดแผนดนไหว

24

หลงเกดแผนดนไหว -การปฏบตการคนหาชวยชวต การเตรยมอปกรณชวยเหลอ การพยาบาล สขอนามย อาหาร น า และเสอผา -การซอมแซม บรณะฟนฟ สงกอสรางทเสยหาย และระบบสาธารณปโภคทเสยหาย ซงการแกไขอาจนานนบเดอนหรอป -การสรางอาคารทพกชวคราว

เอกสารอางอง

Lay, Thorne and Wallace, C. Terry, 1995, Modern Global Seismology Retallack, B.J., 1970. pp. 9, 349 Bruce A Bolt , Causes of Earthquakes, Earthquake Engineering ,pp 21-43 Teddy Bourne ,Earthquake Vulnerbility for Cities(EVRC-3) module 2, session 1-4

-----------------------