၃၃

စာတညးအဖြ႕၏ မတခက။ ။ ဤစာေစာငသည အေမရကနျပညေထာငစ ႏငငတကာဖြ႕ျဖးေရးေအဂငစ (USAID)၊ ပတ၀နးကင အစအစဥဆငရာ မေခါငပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႕ (Mekong Partnership for Environment Program) မတဆငေပးေသာ အေမရကနျပညသမား၏ ေစတနာထကသနသည အကအညေၾကာင ထတေ၀ႏင ချခငးျဖစပါသည။ ဤစာေစာငပါ အေၾကာငးအရာမားသည USAID သ႔မဟတ အေမရကနျပညေထာငစအစးရ၏ အျမငက ထငဟပေဖၚျပ ထားျခငးမဟတပါ။

အတေကာက စကားလးမား (Abbreviations)

ADB Asian Development Bank= အာရ ဖြ႕ျဖးေရးဘဏ ASEAN Association of South East Asian Nations = အေရ႕ေတာငအာရ ႏငငမားအဖြ႕ CSO Civil Society Organisation= အရပဖက အဖြ႕အစညး EA Environmental Assessment = ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး

ECC Environmental Compliance Certificates = ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတမား EHIA Environmental and Health Impact Assessment = ပတ၀နးကငႏင ကနးမာေရးထခကမႈ ဆနးစစခက EIA Environmental Impact Assessment = ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခက

EMMP Environmental Management and Monitoring Plans = ပတ၀နးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈႏင ေစာငၾကညမႈ အစအစဥမား EMP Environmental Management Plan = ပတ၀နးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ GMS Greater Mekong Subregion = မဟာမေခါင ေဒသခြ IAIA International Association for Impact Assessment = ထခကမႈ ဆနးစစခကဆငရာ ႏငငတကာအဖြ႕ IAP2 International Association for Public Participation = လထ ပါ၀ငေရးဆငရာ ႏငငတကာ အဖြ႕ IEE Initial Environmental Evaluation = ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး MOECF Ministry of Environment Conservation and Forests = ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာ၀နၾကးဌာန MONREC Ministry of National Resources and Environmental Conservation = သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန MRC Mekong River Commission = မေခါငျမစ ေကာမရင NGO Non-Government Organization = အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညး ONEP Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning = သဘာ၀ အရငးအျမစမားႏင ပတ၀နးကငဆငရာ မ၀ါဒႏငႏင စမကနးရး PAP Project Affected Persons = စမကနးေၾကာင ထခကရသမား PNPCA Prior Notification, Prior Consultation and Agreement = ၾကတင သတေပးျခငး၊ ၾကတင ေဆြးေႏြးတငပငျခငးႏင သေဘာတညခက ရယျခငး SEA Strategic Environmental Assessment = မဟာဗဟာေျမာက ပတ၀နးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး SIA Social Impact Assessment = လမႈေရးဆငရာ ထခကမႈ ဆနးစစခက ToR Terms of Reference = ၾကတငစညးကမးသတမတခကမား UN United Nations= ကလသမဂၢ UNECE United Nations Economic Commission for Europe = ကလသမဂၢ၊ ဥေရာပဆငရာ စးပြားေရး ေကာမရင UNEP United Nations Environment programme = ကလသမဂၢ၊ ပတ၀နးကငဆငရာ ေကာမရင

မာတကာ စာမကႏာ

ပထမအၾကမ တညးျဖတထတေ၀ျခငးအတြက နဒါနး ၆ ေကးဇးတငစကား ၇ အာဆယႏင ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစခက ၈ ေရရညတညတေသာ ဖြ႕ျဖးေရး ၈

လ႔အခြငအေရး ၉

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခကဆသညမာ အဘယနညး။ ၁၀

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခက (EIA) တရပ၏ ရညမနးခကမား ၁၀

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပငနးျဖစစဥ၏ အဓက လကၡဏာမား ၁၃

ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစခကတရပ၏ အဓက မမား ၁၅

ဥပေဒႏင အည ခမတထားသည ရငးလငး၊ ထေရာကေသာ လပငနးျဖစစဥ ၁၆

ေလာကလႊာတငျခငးႏင ဆနးစစျခငးအတြက ကနကစားရတက စမကနးအဆျပသက ကချခငး ၁၆

လပငနးျဖစစဥ၏ အဆငအားလးမာ အမားျပညသတ႔က အဓပၸါယရရ ပါ၀ငျခငး ၁၆

စမကနး ဒဏသငခရေသာ ျပညသမား (PAP) ႏင အျခားေသာ ပါ၀ငပတသကသမားအဖ႔ သတငးအခက

အလကမား ရရႏငျခငး ၁၇

အရာေရာကေသာ သတငးအခကအားလးက ရရႏငျခငး ၁၇

ပြငလငးသညအျပင အေထာကအထားမားအေပၚ အေျခခေသာ ဆးျဖတခကကချခငး ၁၇

ထေရာကေသာ ေစာငၾကညမႈ၊ လကနာမႈႏင လကနာေစမႈ ၁၈

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခကတခအတြက အဓက ယႏရားမား ၁၈ ပါ၀ငေရး ခဥးကပနညးမားက အားထားျခငး ၁၉

ၾကတငသတေပးေရးမက ကငသးျခငး ၁၉

မးဆကအခငခငး မေ၀ခစားေရးမက ကငသးျခငး ၁၉

ဇ၀မးစ မးကြႏင ေဂဟစနစ ခငမာမႈ ထနးသမးျခငး ၂၀

ပမေကာငးမြနေသာ တနဖးျဖတျခငး၊ ေစးႏႈနးသတမတျခငးႏင မကလးမား ၂၀

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစခကတရပတြင လထပါ၀ငမႈ ၂၀

လထပါ၀ငမႈ၏ အဓပၸါယ ၂၄

မေခါငေဒသတြငး ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခကက လကေတြ႔ ေဆာငရြကျခငး ၂၇

မေခါငေဒသတြငး ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခက ၂၇

EIA လပငနးျဖစစဥ၏ လပငနးအဆငမား ၂၉

လပငနးအဆင ၁။ ၾကညရႈစစေဆးျခငး ၃၀

လပငနးအဆင ၂။ ေလလာေရး နယပယ သတမတျခငး ၃၀

လပငနးအဆင ၃ ။ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခက လပေဆာငျခငး ၃၃

လပငနးအဆင ၄။ EIA အစရငခစာက စစစသးသပျခငးႏင အကျဖတျခငး ၃၄

လပငနးအဆင ၅။ EIA အစရငခစာ အတညျပခက ၃၅

လပငနးအဆင ၆။ ေစာငၾကညျခငးႏင လကနာျခငး ၃၅

ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငင ၄၀

နဒါနး ၄၀

EIA ေ၀ါဟာရမား၏ အဓပၸါယ ဖြငဆခကမား ၄၃

EIA ဆငရာလပထးလပနညး ၄၅

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA)အစရငခစာက ျပစျခငး ၅၂

လထပါ၀ငမႈ ၅၅ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာမာ ပါ၀ငရမည အေၾကာငးအရာမား(မာတကာ)ဇယား ၅၆

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးလပရာတြင ၾကေတြ႔ရေသာ နယစပျဖတေကာ ျပနာမား ၆၁

နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ သေဘာတစာခပ (The Convention of

Environmental Impact Assessment in a Tranboundary Context- Espoo Convention) ၆၃

မဟာဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးဆငရာ ယာယသေဘာတစာခပ (The Protocol on Strategic

Environmental Assessment-the SEA Protocol) ၆၄

ပတ၀နးကင ကစၥမားတြင သတငးအခကအလကရရခြင၊ လထ ပါ၀ငဆးျဖတခြငႏင တရားမတမႈ ရရခြငဆငရာ

သေဘာတစာခပ- the Aarhus သေဘာတစာခပ (The Convention on Access to Information, Public

Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters-the Aarhus

Convention) ၆၅

မေခါင သေဘာတညခက ၆၇

သတေပးျခငး၊ အၾက တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင သေဘာတညခကတ႔အတြက လပထးလပနညးမား ၆၉

မေခါငေကာမရင (MRC) က နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) က စဥးစားျခငး ၇၀

မဟာမေခါငေဒသခြ၏ ပတ၀နးကငဆငရာ သေဘာတညခက ၇၂

ထေရာကေသာ နယစပျဖတေကာ EIA စနစမားအတြက လပေဆာငရနအခကမား ၇၃

မေခါငတငးျပညမား၏ EIA မားအေပၚ နဂးခပ စဥးစားမခကမား ၇၅

ျဖညစြကခက (၁)။ စမကနးအေၾကာငး ေဖၚျပခက အကဥးခပ ၇၇

ျဖညစြကခက (၂)။ သကဆငရာ ဥပေဒမား ၈၀

ျဖညစြကခက (၃)။ ေနာကထပရရႏငေသာ သတငးအခကအလကမား ၈၀

မေခါငတငးျပည အခ႔၏ EIA/IEE ဆငရာ ၾကညရႈစစေဆးျခငး စာရငးမား ၈၀

EIA မာ လထပါ၀ငမႈႏင ပတသကေသာ ေဒသတြငး လမးညႊနခက မၾကမး ၈၀

၆

စာတညးအဖြ႔၏ မတခက။ ။ ဤစာေစာငသည မေခါငျမစ၀မးတငးျပည (၆) ျပည၏ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစ

ျခငး စနစမား (Environmental Impact Assessment systems of the six Mekong countries) စာေစာငမ ျမနမာ

ႏငငဆငရာ ေကာကႏႈတခကျဖစပါသည။

ပထမအၾကမ တညးျဖတထတေ၀ျခငးအတြက နဒါနး အစကတညးက ရညမနးခကက အလြနၾကးၾကးထားခသညျဖစရာ၊ ဤစာေစာငသည မေခါငျမစ၀မးတငးျပည (၆) ျပည၏ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးစနစမားက ပငးျခားျပး၊ အတြတတြအျဖစ စစညးရသညမာ အလြနခကခေသာ လပငနးတရပျဖစခပါသည။ ဤတငးျပည (၆) ျပည၏ ဘတညေသာ အေၾကာငးအရာမားႏင ခဥးကပနညးမားက (ရည ညႊနးခကမားျဖင) စစညး ေဖၚျပရန ဤသ႔ ၾကးပမးျခငးသည ပထမဥးဆးအၾကမျဖစေပသည။ ဤလပငနးသည မေခါငဥပေဒေရးရာကြနရက (Mekong Legal Network-MLN)က EarthRights International ႏင ပးေပါငးကာ ပထမဥးဆး ေဖၚေဆာငေသာ စမခကလပငနးလညးျဖစပါသည။ သ႔ျဖစရာ၊ ပါ၀ငေဆာငရြကသအားလး၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင စစဥမႈျဖစစဥတေလာကလးမာ ေလလာသငယစရာ မားစြာရခပါသည။ မေခါငဥပေဒေရးရာ ကြနရက (MLN) ၏ အဖြ႔၀ငအားလးသည ၀ါရငဥပေဒသမားမားျဖစၾကေသာျငားလညး၊ ဥပေဒႏင လကေတြအၾကားမာ ကြာဟမႈရေနေၾကာငး ကၽြႏပတ႔ေတြ႔ရခပါသည။ ကၽြႏပတ႔သည မတကြျပားေသာတငးျပညမားက EIA အတြက မတကြ ျပားေသာ ခဥးကပနညးမားျဖင မတကြျပားေသာ ျဖစစဥမားက ေဆာငရြကၾကေၾကာငး အသအမတျပထားသညျဖစရာ၊ အခငးခငး အၾကားမာ နယစပျဖတေကာျပး၊ ဆကသြယႏငရနလညး လအပပါသည။ ပထမအၾကမ တညးျဖတထတေ၀ျခငးသည ဤ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ကာလ၏ အကးရလဒျဖစပါသည။ တကမနကနမႈ ႏင ျပညစမႈရရန ကၽြနပတ႔ ၾကးပမးထားပါသည။ သ႔ျဖစသညတင၊ ပမတးတကေကာငးမြနေအာင ျပျပငစရာမား ရျမ၊ ရေန မညကလညး ကၽြႏပတ႔ အသအမတျပပါသည။ မညသည ထငျမငခက၊ ေ၀ဖနခက၊ မေကနပခကမားက မဆ ကၽြႏပတ႔ ၾကဆပါသည။ ကၽြႏပတ႔၏ ရညရြယခကမာ - အခကအလကမားေပးျပး၊ EIA ၏ တနဖး၊ EIAက တးတက ေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကနညးတ႔ႏင ပတသက၍ လကရေဆြးေႏြးမႈမားက ဆကလပသြားရန ျဖစပါသည။ ပတ၀နးကငဆငရာ မေခါင ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႕ (Mekong Partnership for the Environment) ၏ လပငနးႏင PACT ၏ လပငနးတ႔သည ေရရညဖြ႕ျဖးမႈ ရရေရး တြင EIA ၏ အခနးက႑က အစဥအေလးဂရထားခပါသည။ PACT ႏင အျခားအတတပညာရငမား၏ လပေဆာငခကမား၊ ထ႔ျပင လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ လပေဆာငခကမားေၾကာင EIA ၏ အေၾကာငးက လသ ပမားလာခပါသည။ EIA ၏ စခနႏင တနဖးက တးျမငေရးအတြက ေဆြးေႏြးပြ အမားအျပား လပ လကရပါသည။ အထးသျဖင၊ လထ ပါ၀ငမႈႏင ပတသကေသာ ေဒသတြငး လမးညႊနခကမား ျပစျခငး၊ ကေမၻာဒးယား ႏင ျမနမာႏငငတ႔အတြက EIA မာ လထပါ၀ငေရးႏင ပတသကေသာ အမးသား လမးညႊနခကမား ေရးဆြျခငးတ႔သည EIA မာ လထပါ၀ငမႈက အားေပးရန အေရးၾကးေၾကာငး ညႊနျပခကမားျဖစပါသည။ ဤပထမအၾကမ တညးျဖတထတေ၀ေသာ စာေစာငသည အတတပညာရငမား၊ အရပဖက အဖြ႔အစညးမား၊ ေရ႕ေနမား၊ EIA အတငပငခ ပညာရငမား၊ စမကနး ဘကေတာသားမားအတြက ရညရြယပါသည။ အမးသားဥပေဒမာ ျပဌာနးထားေသာ တရားဥပေဒေရးရာ တာ၀န၀တရားမားက နားလညးျခငးအားျဖင ပါ၀ငပတသကသအားလးတ႔သည EIA လပငနး အစဥမျပတ တးတကေကာငးမြနေရးအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကၾကလမမညဟ ကၽြႏပတ႔ ယၾကညပါသည။ စာတညးအဖြ႕ စကတငဘာလ (၁) ရက၊ (၂၀၁၆) ခႏစ။

၇

ေကးဇးတငစကား (Acknowledgements) စာတညးအဖြ႔အေနႏင မားလစြာေသာ လတဥးခငးပဂၢလမား၊ အဖြ႕အစညးမား၏ အကအညမပါရလင ဤလပငနး

ျဖစေျမာကႏငမညမဟတေၾကာငး အသအမတျပလပါသည။ အထးသျဖင၊ ထငျမငသးသပခကမား၊ အၾကျပခကမား

ေပးျခငးအတြက ေအာကပါအဖြ႔အစညးႏင ပဂၢလမားအား ေကးဇးတငစကား ဆခငပါသည။ ဤအဖြ႔အစညးႏင

ပဂၢလမားမာ - EarthRight International ၊ Christy Owen ၊ Barry Flaming ၊ Dr Flaming ၊ Dr Vong Sok ၊ PACK

MPE ၊ Dr Peter Jensen ၊ Dr Richard Frankel ၊ Dr Peter King ၊ David Annandale ၊ Iain Watson ၊ Martin Cosier

၊ BJ Schulte ၊ Sui Tip Lam (Vermont Law School)၊ Vesna Kolar Planinsic ၊ Tahra Vose ၊ Kim Smaczniak တ႔

ျဖစပါသည။

အထးသျဖင၊ လြနခေသာ တစႏစ၊ ႏစႏစ အတြငးမာ ဤစာေစာငျပစေရးအတြကေသာလညးေကာငး၊ EIA ႏင လထပါ

၀ငေရး လပငနးအားလးအတြကေသာလညးေကာငး အကအညေပးခသညအတြက ခရစခၽြန (Chris Chun) အား

မကသယး ဘငးယာဒ (Matthew Baird) က ေကးဇးတငစကား ဆခငပါသည။

ကးကားျခငး။ ။ မေခါငေဒသ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခက လကစြစာေစာင- သးသပခကမားႏင အခကအ

လကမား၊ ပထမအၾကမတညးျဖတထတေ၀ျခငး (Manual of Environmental Impact Assessment in the Mekong

Region: Commentary & Materials (First Edition)) ၊ မေခါင ဥပေဒေရးရာ ကြနရက (MLN)ႏင မကသယး ဘငးယာဒ

(Matthew Baird)၊ EarthRight International - စကတငဘာလ၊ (၂၀၁၆)။

စာတညးမား။ ။ မကသယ ဘငးယာဒ (Matthew Baird) ၊ Sor Rattanamanee Polkla ၊ Songkrant Pongboonjun

၊ Manolinh ၊ Thepkhamvong ၊ Dang Dinh Bach ၊ Tep Neth ၊ Than Than Aye ၊ Oo Kyaw Thein ၊ Jinmei Liu ၊

Remy Kinna ။

၈

အာဆယႏင ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (ASEAN and Environmental Impact Assessment)

ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရး

(၂၀၀၈)ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင အသက၀ငခေသာ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားအဖြ႕ (ASEAN)၊ ပဋညာဥစာတမးမာ

ရညရြယခကတခအျဖစ ေအာကပါအခကက ထညသြငးခသည။

ေဒသတြငး ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရး၊ ေဒသ၏ သဘာ၀အရငးအျမစမား တာရညခေရး၊ ေဒသတြငး ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမားက ေဖၚျပေရး၊ ေဒသတြငးေန ျပညသမား၏ ဘ၀အရညအေသြး ျမငမားေရးတ႔အတြက ေရ ရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရးက ျမငတငရန1

အာဆယ၏ အျခားေသာ ရညရြယခကမားမာ -

ေကာငးမြနေသာ အပခပေရးႏင တရားဥပေဒစးမးေရးက အားေပးရန

တခတညးေသာေစးကြကႏင ထတလပေရး အေျခခက ဖနတးရန2

လ႔အခြငအေရးႏင အေျခခလြတလပခြငမားက ျမႇငတငရနႏင ကာကြယေစာငေရာကရန3

ျပညသသ႔ မကႏာမေသာ အာဆယအျဖစသ႔ ျမႇငတငရန4

ပဋညာဥစာတမး၏ ပဒမ (၂) ကလညး အာဆယ၏ မမားက အတညျပေပးထားပါသည။ ၄ငးမမားမာ - ဘတညေသာ

ကတက၀တႏင စေပါငးတာ၀န၊ အာဆယအဖြ႕၀င တငးျပညမား၏ ျပညတြငးေရးတြင ၀ငေရာကမစြကဖကေရး၊

အေျခခလြတလပခြငမားက ေလးစားေရး၊ လ႔အခြငအေရး ျမႇငတငေရးႏင ကာကြယေစာငေရာကေရး၊ လမႈေရး

တရားမတမႈက ျမႇငတငေရး၊ ကလသမဂၢ ပဋညာဥစာတမးႏင ႏငငတကာ ဥပေဒတ႔က ထနးသမး လကနာေရးတ႔

အပါအ၀ငျဖစပါသည။5

အာဆယ၏ ၂၀၂၀ ခႏစ ေမာမနးခကကား- “ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရးအတြက အျပညအစ ခမတထားေသာ ယႏရားမားျဖင သန႔ရငးျပး၊ စမးလနးေသာ” ေမာမနးခကျဖစသည။ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) က အာဆယေဒသအတြငး ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရးအတြက အေျခခ

တရပအျဖစ အသအမတျပသညနညးတပင (၁၉၈၄)ခႏစ၊ အာဆယ ပတ၀နးကငဆငရာ ဘနေကာက ေၾကညာစာတမး

(Bangkok Declaration on the ASEAN Environment 1984) မာလညး အသအမတျပထားခပါသည။6 ဘနေကာက

1 ASEAN Charter Article 1(9). 2 Article 1(5). 3 Article 1(7). 4 Article 1(13). 5 Article 2(2). 6 Bangkok Declaration of the ASEAN Environment 29 November 1984, Koh, 2009, p.657.

၉

ေၾကညာစာတမးသည “EIA လပငနးက တးျမႇင ေဆာငရြကရနႏင၊ (ပတ၀နးကင ထခကမႈမားက အၾကးအကယ

ျဖစပြားေစႏငဖြယရျပး၊ စကမႈလပငနး အပါအ၀ငလပငနးက႑မားက ပဂၢလကပငအျဖစ တျဖညးျဖညးတးခ႕

ေျပာငးလမည အစးရမား၏ လကေအာကရ) စမကနးမားႏင အစအစဥမားအားလးတြင ပတ၀နးကင တနဖးမားက

မနကနစြာ ထညသြငးစဥးစားရန”7 ေတာငးဆထားေပသည။

ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရးဆငရာ (၁၉၈၇) ခႏစ၊ ဂာကာတာ ဆးျဖတခကက “ဖြ႔ျဖးေရး ေရရညတညတဖ႔ဆလင

ဖြ႔ျဖးေရး လပငနးမားႏင ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈတ႔က ေပါငးစပနညးျဖင ေဆာငရြကရနလအပသည” ဟ အသအမတ

ျပထားသညအျပင၊ “ပတ၀နးကင ကစၥက ဖြ႔ျဖးေရး လပငနးမားထသ႔ ေပါငးစပစဥးစားမညဆလင ႏငငတကာႏင

ေဒသတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတ႔က ေရ႔ဆကတးျမႇငလပေဆာငရန လအပသည။” ဟလညး ဆကလက ေဖၚျပထားပါ

သည။8 ဂာကာတာ ဆးျဖတခကက အာဆယ အဖြ႔၀ငတငးျပညမား အေနနင “မမတ႔၏ ဘ ၾကးပမးေဆာငရြကမႈမားတြင

လမးညႊနရနအတြကႏင ေပါငးစပေရး အေၾကာငးအခကအျဖစ သတျပရနအတြက ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရးဆင

ရာ မမားက ကငသး” ရမညဟ ခမတေပးခသည။

၂၀၀၇ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ (၂၀)ရကေန႔က၊ စကၤာပႏငငမာ အာဆယ အဖြ႔၀ငတငးျပညမား၏ ေခါငးေဆာငမား လကမတ

ေရးထးခေသာ ပတ၀နးကင ေရရညတညတေရးဆငရာ အာဆယ ေၾကညာခကက “ပစၥပၸါန ႏငအနာဂတ မးဆက အဖ႔

သန႔ရငးမႈလညးရ၊ ေရရညလညးတညတေသာ ပတ၀နးကငက ရရခစားႏငေရးအတြက” စးပြားေရး အရ အားေကာငး

ေမာငးသနသညအျပင၊ ပတ၀နးကငႏငလညး သငျမတေသာ အာဆယ လမႈ အသကအ၀နးသ႔ ေပးထားသည ကတက

၀တမားက ထပေလာငးေဖၚျပခသည။ ဤေၾကညာခကမာ ေရရညတညတႏငေသာ အေလအကငမားအတြက လပထး

လပနညး အမားအျပားက ရညညႊနးေဖၚျပထားသည ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရးႏင စမအပခပ ေရးဆငရာ

ပဒမ တခ ပါရပါသည။

လ႔အခြငအေရး

လကရ အာဆယ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမးမာ ပစၥညးဥစၥာပငဆငခြင၊ လေလာကေသာ အဆငအတနးျဖင

ေနထငႏငခြင (ဤတြင “ေဘးကငး၊ သန႔ရငးျပး၊ ေရရညတညတေသာ ပတ၀နးကငက ရရခစားခြငႏင ကနးမာေရး

ေစာငေရာကမႈ ရရခစားခြင” တ႔အပါအ၀ငျဖစသည) တ႔က အသအမတျပေသာ အရာေရာကသည မမား အမားအျပား

ပါရပါသည။

ပဒမ (၂၈) လတငးသည သ သ႔မဟတ သမ ႏင သ၏ သ႔မဟတ သမ၏ မသားစအတြက ေအာကပါတ႔ အပါအ၀င လေလာကေသာ အဆငအတနးျဖင ေနထငႏငခြငရသည။ (င) ေဘးကငးေသာ ေသာကသးေရႏင ေရဆးေရညစ သန႔ရငးေရးစနစက ရရခစားခြင (စ) ေဘးကငး၊ သန႔ရငး၊ ေရရညတညတေသာ ပတ၀နးကငက ရရခစားခြင

7 Koh, 2009, p.658. 8 Koh, 2009, p.663.

၁၀

ထ႔ျပင အာဆယ လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမးမာ ဖြ႔ျဖးတးတကခြငက အသအမတျပထားေသာျငားလညး ဖြ႔ျဖးတး

တကခြငသည အကန႔အသတျဖငရေနသညျဖစရာ၊ ပစၥပၸါနႏင အနာဂတမးဆကမား၏ ဖြ႔ျဖးေရးဆငရာႏင ပတ၀နးကင

ဆငရာ လအပခကမားက ညတမတ ျဖညဆညးေပးေရးအတြက ဖြ႔ျဖးတးတကခြငက ေဖၚေဆာငေပး ရမညျဖစပါသည။9

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆသညမာ အဘယနညး။ (What is an Environmental Impact Assessment?)

မ (၁၇) အမးသား လကနကကရယာတခအျဖစ ပတ၀နးကငထခကမႈဆနးစစျခငးက ပတ၀နးကငအေပၚ ဆးကး သကေရာကႏင ဖြယရေသာ အဆျပထားသည လပေဆာငခကမားအတြက လပေဆာငရမညျဖစျပး ၄ငးသည အရညအခငး ျပည၀ေသာ အမးသား အာဏာပငအဖြ႔၏ အဆးအျဖတက ခယရမည။10

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) က ေအာကပါအတငး အဓပၸါယဖြငဆ ႏငပါသည။

အဆျပထားေသာ ဖြ႔ျဖးေရး လပငနးမား (ႏင အျခားလပေဆာငခကမား) ပတသက၍ ဆးျဖတခကချခငးႏင ကတက ၀တမား ေပးျခငးမျပမမာ ၄ငးလပငနးမား၏ ဇ၀ေဗဒဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာႏင အျခား သကဆငရာ အကးဆကမားက ေဖၚထတျပျခငး၊ ၾကတင ခန႔မနးျခငး၊ အကျဖတျခငးႏင ေလာချခငး လပငနးျဖစစဥ ျဖစသည။

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) တရပ၏ ရညမနးခကမား

ပတ၀နးကငဆငရာ စဥးစားခကမားက အတအက သတမတရမညျဖစျပး၊ ၄ငးတ႔က ဖြ႔ျဖးေရးလပငနးဆငရာ

ဆးျဖတခကခရာတြင ထညသြငးစဥးစားရန။

အဆျပထားေသာ ဖြ႔ျဖးေရးလပငနးမား၏ ဇ၀ေဗဒဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ ႏင အျခားသကဆငရာ

အကးဆကမားက ၾကတငစဥးစားျခငးေသာလညးေကာငး၊ ေရာငကဥျခငးေသာလညးေကာငး၊

ျပနေထျခငးေသာလညးေကာငး ျပရန။

သဘာ၀စနစမား၏ ထတလႈပမႈစြမးအားႏင စြမးရညမား၊ ထ႔ျပင နဂမလအတငး ေဆာငရြကျမ

ေဆာငရြကေနေသာ ေဂဟျဖစစဥမားက ကာကြယေစာငေရာကေပးရန။

ေရရညတညတႏငသညအျပင၊ အရငးအျမစ သးစြမႈႏင စမအပခပမႈဆငရာ အခြငအလမးမားက အေကာငးဆး

နညးျဖင အသးျပေသာ ဖြ႔ျဖးေရးက ျမငတငရန။11

9 ASEAN Human Rights Declaration, Article 35. 10 Principle 17 of the Rio Declaration on Environment and Development, 1992. 11 More details are available at www.iaia.org/publicdocuments/specialpublications/principles%20of%20IA_web.pdf.

၁၁

EIA က (၁၉၇၀)ခလြန အေစာပငးႏစမားအတြငး၊ အေမရကနျပညေထာငစမာ အမးသား ပတ၀နးကင ေပၚလစဆငရာ

အက ဥပေဒ (National Environmental Policy Act-NEPA) ျဖင စတင ကငသးချခငးျဖစပါသည။12 သညေနာကပငးတြင

EIA အယအဆမားႏင ကငသးပမား သသသာသာဖြ႔ျဖးတးတကလာခသည။ ထခကမႈဆနးစစျခငးဆငရာ ႏငငတကာ

အဖြ႔ (International Association for Impact Assessment - IAIA) ၏ ကမၻာတလႊား EIA အေတြ႔အၾကမားႏင

ပတသကေသာ (၁၉၉၆)ခႏစ စစစသးသပခက 13 တြင ထေရာကေသာ EIA ကငသးမႈအတြက မရမျဖစလအပေသာ

အခက မားက ေအာကပါအတငး အၾကျပေဖၚျပခပါသည။

ဆနးစစျခငးက အခနသငေတာစြာ ေဆာငရြကျခငး။ သ႔မသာ သငေတာေသာ အျခား ေရြးခယစရာ နညးလမး

မားက ရာႏငေလာကေအာင အၾကျပခကက ေစာစးစြာ ျပနလည စစစႏငမညျဖစသည။

တာ၀နႏင လပပငခြင ပစတြင သ႔မဟတ (ဥးစားေပး ကစၥရပမား၊ အခနတကမနကနမႈ၊ သတငးအခကအ

လက ရရရနအခြငအလမးမား၊ အဓကကေသာ ဆးျဖတခကချခငး အဆငမာ စဥးစားရမညအခကမား ပါ၀င

ေသာ) လမးညႊနခကမားတြင ရငးလငး၊ တကေသာ ညႊနၾကားခကမား ပါ၀ငျခငး။

လပထးလပနညးဆငရာ လမးညႊနခကမားက လကနာကငသးျခငးႏင “အေလအကငေကာငးမား” က

လပျခငးအားျဖင ရရေသာ အရညအေသြးမ သတငးအခကအလကမားႏင ရလဒမား။

ေကာငးစြာဆကသြယျခငး၊ တာ၀န ေကစြာေဆာငရြကျခငးအားျဖင ရရေသာ ပတ၀နးကင ဆနးစစခက

ရလဒမားက ဆးျဖတခကခသမားႏင စမကနး ဘကေတာသားမားက အေလးထားမႈရျခငး။

ဤအခကမားအျပင၊ အဓပၸါယ ရရ လထပါ၀ငရန လအပျခငး ဟေသာ အခကကပါ ျဖညစြကရမညျဖစပါသည။

ေအာကပါ အဓပၸါယ ဖြငဆခကမားသည (၁၉၉၆)ခႏစ၊ စစစသးသပခကက လကခထားေသာ အဓပၸါယ ဖြငဆခကမား

ျဖစျပး၊ ယေန႔အထ အရာေရာကေနဆျဖစပါသည။

ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး (EA) ဆသညမာ- ေယဘယအားျဖင ဆရလင၊ ေရရညတညတႏငေသာ ဖြ႔ျဖးေရးစမကနးေရး ဆြျခငးႏင ဆးျဖတခကချခငးတ႔က အဆငေျပေစရနႏင အတအကဆရလင၊ အဆျပထားေသာ လပငနးေဆာငရြက မႈမား၏ ဆးကးမားက ထနးခပရနအလ႔ငာ သဘာ၀စနစမားႏင အရငးအျမစမား၏ အလားအလာမား၊ စြမးရညမားႏင လပေဆာငခကမားအေၾကာငး သတငးအခကအလကမားက စနစတက အကျဖတျခငးႏင မတတမးတငျခငးျပေသာ လပငနးျဖစစဥတရပျဖစပါသည။

www.iaia.org/publicdocuments/specialpublications/principles%20of%20IA_web.pdf. 12 Elliot,2014, p.103. 13 Sadler, 1996.

၁၂

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) ဆသညမာ- အဆျပထားေသာ စမကနးမား၊ လကေတြ႔ လပေဆာငခက မားႏင ပတသက၍ ဆးျဖတခကချခငးႏင ကတက၀တမား ေပးျခငးမျပမမာ ၄ငးလပငနးမား၏ ဇ၀ေဗဒဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာႏင အျခား သကဆငရာ အကးဆကမားက ေဖၚထတျပျခငး၊ ၾကတင ခန႔မနးျခငး၊ အကျဖတျခငးႏင ေလာချခငး လပငနးျဖစစဥ ျဖစသည။ မဟာဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး (strategic Environment Assessment-SEA) ဆသညမာ- ေပၚလစမား၊ စမကနးမား၊ အစအစဥမား (လပငနးစဥမား) ႏင အျခား အဆငျမင သ႔မဟတ စမကနးအၾက လပေဆာငခကမားက ၾကတင စစေဆးျခငးႏင အကျဖတျခငး လပငနး ျဖစစဥျဖစသည။ လမႈေရး ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (Social Impact Assessment- SIA) ဆသညမာ - ေပၚလစ တခခႏင အစးရ၏ အဆျပ စမကနးမား ခမတျပးေနာကတြင ျဖစေပၚလာဖြယရေသာ လမႈေရး အကးဆကမားက ခန႔မနးတြကခကသည လပငနး ျဖစစဥတရပျဖစသည။ အထးသျဖင အမးသား EA လပေဆာငရန လအပခကမား ရေနေသာ အေျခအေန (Inter-organizational Committee on Guidelines and Principles, 1994, 108) မာ လပေဆာငျခငးျဖစသည။ 14

ထ႔ျပင၊ ၁၉၉၆-ခႏစ၊ စစစသးသပခကက EIA ၏ အေရးၾကးေသာ ရညရြယခက (၂) ခကကလညး အၾကျပ တငျပ

ခပါသည။

ပထမ ရညရြယခက။ ။ လတတေလာရညရြယခကမာ - ပတ၀နးကငဆငရာ ကစၥမားက အတအက ထညသြငး စဥစားေသာ ခငမာမႈမႈလညးရ၊ ေပါငးစပမႈလညးရသည ဆးျဖတခကမား ခမတႏငေရးအတြက အေထာကအကျပ ေပးရနျဖစသည။ ဖြ႔ျဖးေရးဆငရာ လပငနးမားႏင အဆျပခကမား၏ အကးဆကမား၊ အႏရာယျဖစႏငဖြယရာမားႏင ပတသကေသာ ရငးလငးေသသပသည အခကအလကမားေပးျခငးအားျဖင EIA က အေထာကအကျပ ေပးပါသည။ ဒတယ ရညရြယခက။ ။ EIA လပငနးျဖစစဥသည ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရးႏင ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရးတ႔၏ အဆးစြန ရညမနးခက ေပါကေျမာကေရး သ႔မဟတ အေထာကအကျပေရးက ဥးတညေလရပါသည (သ႔ရာတြင ေနရာတကာမာေတာ မဟတပါ)။ ဤ အဆးစြနရညရြယခကမားက (အတအက သတမတထားေသာ ရညမနးခကမား နညးတပင) EIA ဥပေဒမားႏင ေပၚလစမားတြင အမးမး ေရးသား ပေေဖၚထားပါသည။15

EIA သည လြနခေသာ ဆယစႏစ (၄) စအတြငးမာ ရညရြယခကေပါငးစအတြက အသးျပေသာ လပငနးျဖစစဥ တခ

အျဖစသ႔ ျဖစေပၚတးတကလာခပါသည။ ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရးရညမနးခကမား၏ စတကးေမာမနးခကမားက

ထငဟပေဖၚျပသည ေရရရည၊ လမႈေရး ရညရြယခကမားက ပ၍၊ ပ၍ အေလးထား လာပါသည။ အထကပါရညရြယ

ခကမားအျပင၊ ေအာကပါအျခား အဂၤါရပမားကလညး ေဖၚထတျပခပါသည။

တနဖးထားေသာ ေဂဟစနစျဖစစဥမားႏင အေမြအႏစ နယေျမမားက ကာကြယေစာငေရာကျခငး

14 Sadler, 1996, p.13. 15 Sadler, 1996, p.13.

၁၃

သဘာ၀အရငးအႏးမား ျပနျပငမရေလာကေအာငႏင၊ လကခဖြယမရေလာကေအာင ဆးရႈးျခငးႏင

ယယြငးပကစးျခငးတ႔ မျဖစေအာင ေရာငကဥျခငး။

ဖြ႔ျဖးမႈ ရရေရးက အရငးအျမစအေျခခ၏ အလားအလာမား၊ စြမးရညမားႏင ညႏႈငးေဆာငရြကျခငး

သဘာ၀အရငးအျမစမား သးစြမႈ၊ ထနးသမးမႈႏင စမခန႔ခြမႈ အခြငအလမးမားက အေကာငးဆး ျဖစေအာင

အသးျပျခငး။

လသား ကနးမာေရးႏင လမႈအဖြ႔အစညး၏ ေကာငးကးက ကာကြယေစာငေရာကျခငး။

လတ႔ႏင ေနထငမႈ ဘ၀ပစတ႔ ျပကြပကစးမႈႏင ဆကစပေနေသာ အမားဆငရာစးရမေသာက မားက

ေျဖရငးေပးျခငး။

ပါ၀ငေဆာငရြကေသာ ေအဂငစအဖြ႔မား ႏင စမကနးလပေဆာငခကမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက

ပမတးတကေကာငးမြနေစျခငး။

ပမေကာငးမြနစြာ ဒဇငးေရးဆြ ထားေသာ (ဆလသညမာ ပ၍ စမးလနး စေျပျပး၊ ပ၍ ေငြကနရကးနပေသာ)

စမကနးမားက အားေပးျခငး။

လထပါ၀ငမႈနညးလမးျဖင လမႈအဖြ႔အစညးဖြ႔ျဖးေရးက အားေပးျခငးႏင နယေျမ စြမးရညက တညေဆာကေပး

ျခငး။

အဖြ႔အစညး အမးမးထတြင ပတ၀နးကငဆငရာ တနဖးမားႏင တာ၀န၀တရားမားက သြတသြငးေပးျခငး

ညစညမးေစသက ေပးေလာရေသာ မႏငအည စကမႈလပငနးမာ ပတ၀နးကငဆငရာ ကနကမႈတနဖးႏင

ပကစးမႈမားက သရေစျခငး။16

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပငနးျဖစစဥ၏ အဓက လကၡဏာမား (Key Features of the Environmental Impact Assessment Process) ေခတမ EIA လပငနးျဖစစဥ၏ အဓက လကၡဏာမားမာ -

ၾကညရႈစစေဆးျခငး။ ။ အၾကျပေသာ စမကနးတခႏင ပတသက၍ EIA လပသင၊ မသင ဆးျဖတရနႏင၊

အကယ၍ လပသငသညဆပါက မညမ အေသးစတကက လပေဆာငမညဆသညက ဆးျဖတရန။

ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတမတျခငး။ ။ အေရးၾကးပေပၚေသာ ျပနာမားႏင သကေရာက

မႈမားက ေဖၚထတျပရနႏင EIA အတြက တာ၀နႏင လပပငခြငမား သတမတရန။

အျခား ေရြးခယစရာ လပငနးမားက စစေဆးျခငး။ ။ အဆျပထားေသာ ရညမနးခကမားေပါက

ေျမာကေရးအတြက ပ၍ႏစသကဖြယရေသာ သ႔မဟတ ပတ၀နးကငသေဘာအရ အခငလဆးႏင၊ အျပစ

ကငးဆးေသာ အျခားေရြးခယစရာတခက သတမတျခငး။

သကေရာကမႈက ပငးျခားသးသပျခငး။ ။ အၾကျပတငျပေသာ စမကနး၏ ျဖစႏငဖြယ သဘာ၀ပတ၀နးကင

ဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာႏင အျခားသကဆငရာ အကးဆကမားက ေဖၚထတျပျခငးႏင ၾကတငခန႔မနးျခငး။

သကေရာကမႈက ေလာချခငးႏင ထနးခပျခငး။ ။ ၾကတငခန႔မနးထားေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက

ေရာငကဥရနေသာလညးေကာငး၊ အနညးဆးျဖစေစရနေသာလညးေကာငး၊ ျပနေထရနေသာလညးေကာငး လ 16 Sadler, 1996, p.14.

၁၄

အပေသာ အစအမမားက ခမတျခငး၊ သငေတာေသာ အေျခအေနတြင ၄ငးအစအမမားက ပတ၀နးကင

စမအပခပမႈ အစအစဥ (Environmental Management Plan-EMP)သ႔မဟတ စနစထတြင ထညသြငးရန။

အေရးပါမႈက အကျဖတျခငး။ ။ ၾကြငးကနသကေရာကမႈမား (ဆလသညမာ ေလာခ၍ မရေသာ သက

ေရာကမႈမားျဖစသည) ၏ ႏႈငးယဥခကအရ အေရးပါမႈႏင လကခႏငဖြယရမႈက ဆးျဖတရန။

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးစာတမး သ႔မဟတ အစရငခစာ(EIA အစရငခစာ)ျပစျခငး။ ။ အဆ ျပတငျပေသာ စမကနး၏ သကေရာကမႈမား၊ အဆျပေသာ ေလာခေရး အစအမမား၊ အကးဆကမား၏ အေရးပါမႈ၊ စတ၀ငစားေသာ အမားျပညသႏင အဆျပတငျပေသာ စမကနးေၾကာင ထခကမည လမႈအဖြ႔ အစညးမား၏ စးရမမႈမားက မတတမးျပရန။

EIA အစရငခစာက စစစသးသပျခငး။ ။ အစရငခစာက ၄ငး၏ သတမတ တာ၀နႏင လပပငခြငမားအတငး

လပေဆာငျခငးရ၊ မရ၊ အဆျပ စမကနး(မား)က ေကနပေလာကဖြယရာ ဆနးစစျခငးရမရ၊ ဆးျဖတခကခေရး

အတြကလအပေသာ သတငးအခကအလကမား ပါ၊ မပါ ဆသညဆ႔က ဆးျဖတရန။

ဆးျဖတခကချခငး။ ။ အဆျပတငျပေသာ စမကနးက အတညျပရန သ႔မဟတ ပယခရနႏင၊ ၄ငးက

ေဖၚေဆာငေရးအတြက ၾကတငစညးကမးခကမား သတမတရန။

ေနာကဆကတြ ေဆာငရြကျခငး၊ ေစာငၾကညျခငး၊ လကနာမႈရျခငး၊ လကနာမႈရေစျခငး။ ။ အတညျပခကမာ

သတမတထားေသာ ၾကတငစညးကမးခကမားက လကနာေစရန၊ ဖြ႔ျဖးေရး စမကနး၏ ရကခတမႈမားႏင

ေလာခေရး အစအမမား၏ ထေရာကမႈက ေစာငၾကညရန၊ အနာဂတမာ EIA ကငသးမႈႏင ေလာခေရး အစ

အမမား ပရလာေစရန၊ လအပပါက ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈက အေကာငးဆးေဆာငရြက ေစရနအလ႔ငာ၊ ပတ

၀နးကင စစေဆးျခငးႏင လပငနးျဖစစဥအကျဖတျခငးတ႔က ေဆာငရြကရန။

သန႔ရငးေသာ ပတ၀နးကင ရရခစားခြင ထငးႏငင၊ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ တရားရး၏ စရငဆးျဖတခက အမတ။ ၃၂/၂၅၅၂ (၂၀၀၉)

အမႈသညမား။ ။ အပခပေရးတရားရးက အယခသအျဖစ လႊေျပာငးေပးေသာ မစၥတာ ပငဘြန ခြနခါ (Mr. Paiboon Kongkerd)ႏင တရားလ (၂၁၀)ဥး

အမႈအကဥးခပ။ ။ တရားလမားက ထငးႏငင၊ ခခင (Khonkhen) နယေျမရ၊ စညပငသာယာ အာဏာ ပငအဖြ႔ (၃)ဖြ႔အား အပခပေရး တရားရးမာ တရားစြဆခသည။ ဤ စညပငသာယာ အာဏာပငအဖြ႔မား သည ပတ၀နးကငႏင ကနးမာေရး ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EHIA) မလပဘ၊ လထၾကားနာပြ မကငးပဘ၊ ကနးမာေရးႏင ပတ၀နးဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမား၏ ထငျမငသးသပခကမားက ရယျခငးမရဘ ခခငနယေျမမာ ေျမဖ႔မႈတခလပမည ဆးျဖတ ခကမားက ဥပေဒႏင ဆန႔ကငကာ အတညျပေပးခသညဟ တရားလမားက ဆပါသည။

ခခင အပခပေရးတရားရးက အမႈက ပယခခသည။ အေၾကာငးမာ- ပတ၀နးကငဆငရာ အကဥပေဒ B.E. 2535 (2009) (၄ငးသည ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးႏင

ပတသကေသာ တခတညးေသာ ဥပေဒျဖစသည)၊ ပဒမ (46) ႏင သကဆငရာ အမန႔ ဒကရမားအရ၊ ဤ စမကနးအဖ႔ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး မလအပ။

လထၾကားနာပြကစၥႏင ပတသက၍ဆရလင၊ ၀နၾကးခပရး၏ လထၾကားနာပြဆငရာစညးမဥး B.E. 2548 (2005)က ေဖၚျပထားသညမာ လထၾကားနာပြသည မလပမျဖစ လပရမညမဟတဘ၊ ခခငနယ၊ အပခပ ေရးမး၏ ကယပငဆးျဖတခြင အေပၚမာ မတညသညျဖစျပး၊ အပခပေရးမးသည ကယပငဆးျဖတခြငက

၁၅

အလြသးစားျပေၾကာငး အေထာကအထားမေတြ႔ရသျဖင၊ ဤကစၥသည ဥပေဒႏင ဆန႔ကငသည မဟတေခ။ တရားလမားက အပခပေရး တရားရးခပသ႔ အယခတငသညအျပင၊ အမႈက စရငဆးျဖတေရးအတြက

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ တရားရးသ႔ လႊေျပာငးေပးပါရန အပခပေရး တရားရးခပသ႔ ေလာကထား ခသည။

ဥပေဒေရးရာ ျပနာ။ ။ ျပနာကား - ပတ၀နးကငဆငရာ အကဥပေဒ B.E. 2535 (1992)၏ ပဒမ

(46)သည ထငးႏငင အေျခခဥပေဒ B.E. 2540 (1997)၏ ပဒမ (56) သ႔မဟတ ထငးႏငင အေျခခဥပေဒ B.E. 2550 (2007)၏ ပဒမ (67)ႏင ဆန႔ကငေနသလား? ပတ၀နးကငဆငရာ အကဥပေဒ B.E.2535 (1992) ၏ ပဒမ (46) သည ထငးႏငင အေျခခဥပေဒ B.E. 2540 (1997) ၏ ပဒမ (56) သ႔မဟတ ထငးႏငင အေျခခဥပေဒ B.E. 2550 (2007)၏ ပဒမ (67)ႏင ဆန႔ကငေနသလား? ဟ၍ ျဖစသည။

စရငခက။ ။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ တရားရးက - ပတ၀နးကငဆငရာ အကဥပေဒ B.E. 2535 (2009)၏ ပဒမ (46)သည ထငးႏငင အေျခခဥပေဒ B.E. 2540 ၏ ပဒမ (56) သ႔မဟတ သ႔မဟတ ထငး ႏငင အေျခခဥပေဒ B.E. 2550 ၏ ပဒမ (67)ႏင ဆန႔ကငျခငးမရဟ ဆးျဖတခသည။ ထ႔ျပင၊ တရားရးက - 2007 ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ၊ သငတငေလာကပတေသာ ပတ၀နးကငတရပမာ ေနထငခြငက အာမခ ေသာ စရငထးတခ ခမတခသည။ သကဆငရာ အာဏာပငမားအေနနင မညသည စမကနးမားမဆ EIA လပရသညျဖစေစ၊ မလပရသညျဖစေစ၊ သဘာ၀အရငးအျမစမားႏင လမႈအဖြ႔အဖြ႔အစညး၏ ပတ၀နးကင အေပၚ ျပငးထနစြာ ထခကေစႏငဖြယ ရ၊ မရ သ႔မဟတ အမားျပညသတ႔၏ ကနးမာေရးအေပၚ ျပငးထနစြာ ထခကေစႏငဖြယရ၊ မရ ထညသြငးစဥးစားရနလသည။ အမားျပညသတ႔မာ ေဖၚေဆာငရနလအပသည စမကနးမား အတညျပခကက ဆန႔ကငကန႔ကြကရန၊ ကနးမာေရးဆငရာ၊ ပတ၀နးကငထခကမႈဆငရာ ဆနးစစျခငးႏင လထၾကားနာပြလပရန၊ ကနးမာေရးဆငရာ၊ ပတ၀နးကငဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမား ထမ အၾကျပခကရယရန အခြငအေရး မရလင သကဆငရာအာဏာပငမားအေနႏင ဤခဥးကပနညးက လကနာကငသးရမညျဖစသည။

ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးတရပ၏ အဓက မမား (Key Principles of an Environmental Impact Assessment) ေအာကပါ အဓကမမားက လကခကငသးျခငးအားျဖင ထေရာကေသာ EIA တချဖစေျမာကေအာင ေဆာငရြကႏင

ပါသည။

ဥပေဒႏင အည ခမတထားသည ရငးလငး၊ ထေရာကေသာ လပငနးျဖစစဥ

ေလာကလႊာတငျခငးႏင ဆနးစစျခငး အတြက ကနကစားရတက စမကနး အဆျပတငျပသမားက ကချခငး

လပငနးျဖစစဥ၏ အဆငအားလးမာ အမားျပညသတ႔က အဓပၸါယရရ ပါ၀ငျခငး

စမကနးေၾကာင ထခကရသမား (Project Affected People-PAP)ႏင အျခားေသာ ပါ၀ငပတသကသမားအဖ႔

သတငးအခကအလကမား ရရႏငျခငး။

အရာေရာကေသာ သတငးအခကအားလးက ရရႏငျခငး။

ပြငလငးသညအျပင အေထာကအထားမားအေပၚ အေျခခေသာ ဆးျဖတခကက ချခငး

ထေရာကေသာ ေစာငၾကညမႈ၊ လကနာမႈႏင လကနာေစမႈရျခငး။17

17 Baird and Cosier, 2014, as modified by Baird and Cosier, 2016.

၁၆

ဥပေဒႏင အည ခမတထားသည ရငးလငး၊ ထေရာကေသာ လပငနးျဖစစဥ

EIA လပငနးျဖစစဥသည ရႈပေထြးနကနျခငး၊ အခနကနျခငး၊ ကနကစားရတမားျခငးတ႔ ရႏငပါသည။ သ႔ျဖစရာ လပငနး

ျဖစစဥမာ လကနာရမည ရငးလငးတကေသာ ဥပေဒဆငရာ ျပဌာနးခကမားျဖင အေထာကအကျပေပး ရမညျဖစပါ

သည။ ဤသ႔ျဖင၊ ပါ၀ငပတသကသအားလး (PAP ၊စမကနး ဘကေတာသားမား၊ EIA အတငပငခ ပညာရင၊ ပတ၀နး

ကငဆငရာအာဏာပငမားအပါအ၀င အစးရအာဏာပငမားႏင စတ၀ငစားသ အျခားပဂၢလမား) အဖ႔ ေရရာေသခာမႈ

ရမညအျပင၊ တေလာကလးမာ ခဥးကပနညး တည တညြတတညး ရမညျဖစပါသည။

အမားနားလညေသာ ဥပေဒေရးရာ လပထးလပနညးအတငး လကနာေဆာငရြကျခငးအားျဖင အျပးသတ ဆးျဖတခက

ချပးသညႏင တျပငနက ေပၚထြကလာစရာရေသာ အျငငးပြား၊ အခငးမားမႈမားက ေလာနညးေစမညျဖစပါသည။

ေလာကလႊာတငျခငးႏင ဆနးစစျခငး အတြက ကနကစားရတက စမကနး ဘကေတာသားမားက ကချခငး

EIA လပငနးသည ကနကစားရတ မားႏငပါသည။ အထးသျဖင၊ အစတအပငးႏင အဆငမားစြားပါေသာ စမကနးၾကး

မားဆလင ကနကစားရတမားႏငပါသည။ အၾကျပထားေသာ စမကနးတခ၏ ျဖစလာႏငဖြယ ရကခတမႈအားလးက

စနစတက စးစမးေလလာျခငး၊ ပငးျခားသးသပျခငး ျပမညဆလင အေသးစတကေသာ နညးပညာလပငနး လပါသည။

ထ႔ျပင EIA မာ လထ ကယကယျပန႔ျပန႔ ပါ၀ငရနလညး လပါသည။ EIA မာပါ၀ငမႈအတြက ကနကစားရတကလညး

ေကာငး၊ အစးရ၏ အစးရ၏ ဆနးစစခကမားအတြက ကနကစားရတလညးေကာငး အမားျပညသတ႔အား မကခေစသင

ပါ။ ဤကနကစားရတအားလးက EIA ဘတဂကထမာ ထညသြငးရမညျဖစပါသည။

အဆျပတငျပထားေသာ စမကနးက အေကာငအထညေဖၚျဖစပါက၊ EIA မေန၍ ေစာငၾကညေရးႏင စမအပခပေရး

တာ၀န မား ေပၚထြကလာဖြယရပါသည။ ဤ လပေဆာငခကမားအတြက စမကနး ဘတဂကမေန၍ ရနပေငြ အလ

အေလာက ထတေပးရမညျဖစပါသည။

လပငနးျဖစစဥ၏ အဆငအားလးမာ အမားျပညသတ႔က အဓပၸါယရရ ပါ၀ငျခငး

EIA ၏ အဓက ရညရြယခကကား- ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးမားႏင ပတသက၍ ဆျဖတခကခရာတြင စမကနးေၾကာင

ထခကရသမား (PAP)ႏင အျခား ပါ၀င ပတသကသအားလးတ႔အဖ႔ မမတ႔အား ပါ၀ငခြငေပးသည၊ တနဖးထားသည၊

၁၇

ေလးစားအသအမတျပသညဟ ခစားေစျခငးအားျဖင စမကနးမားမ လမႈေရးပဋပကၡမားေပၚထြကလာမည အလား

အလာက ေလာနညးေစရနျဖစသည။

ဤ ကစၥႏင ပတသက၍ ထေရာကမႈရဖ႔ဆလင၊ EIA လပငနးျဖစစဥတေလာကလးမာ လထပါ၀ငမႈက စညးရးဖြ႔စညး

ျခငး၊ အစအစဥေရးဆြျခငးနညးျဖင ေဖၚေဆာငေပးရမညျဖစပါသည။ လထပါ၀ငေရး လပေဆာငခကမားသည စစမန

ရးသားျပး၊ အဓပၸါယရရမည။ ဟနျပ သ႔မဟတ ဥပေဒအရသာ လပေဆာငျခငး မျဖစေစရေပ။

စမကနးေၾကာင ထခကရသမား (PAP) ႏင အျခားေသာ ပါ၀ငပတသကသ မားအဖ႔ သတငးအခကအလကမား ရရႏငျခငး

EIA လပငနးျဖစစဥမာ ထထေရာကေရာက ပါ၀ငေစရနႏင EIAႏင ပတသက၍ အသရရ ဆးျဖတခကခႏငရနအလ႔ငာ

PAP ႏင အျခား ပါ၀င ပတသကသအားလး (အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင အစးရ ေအဂငစအဖြ႔မား)တ႔အဖ႔ သတငး

အခကအလကမားက သငေတာစြာ ရရေစရမညျဖစပါသည။ ဤတြင နညးပညာဆငရာ သတငးအခကမားႏင သာမန

လနားလညႏငေသာ သတငးအခကအလကမား ရရျခငး အပါအ၀ငျဖစပါသည။ သတငးအခကအလကမားက ပရသတ

အသးျပႏငေသာ သ႑ာနႏင ဘာသာစကားတ႔ျဖင ေပးရမညအျပင၊ ၄ငးတ႔က နားလညရန၊ စဥးစားရနႏင တန႔ျပနရန

အတြက လေလာကေသာ အခနလညး ေပးရမညျဖစပါသည။

အရာေရာကေသာ သတငးအခကအားလးက ရရႏငျခငး

ဆးျဖတခကခေရးတြင EIA က အသး၀ငေသာ အေထာကအကျပကရယာတခ ျဖစေစလလင၊ ရႏငသမ အရႏငဆး

သတငးအခကအလကမားအေပၚမာ အေျခခရန လအပပါသည။ ဤသတငးအခကမားသည PAP ႏင အျခား ပါ၀င

ပတသကသမားႏင သကဆငသညအျပင၊ ရလညးရႏငရမည။ ဤသတငးအခကမားတြင သပၸပညာဆငရာ သတငးအ

ခကအလကမား၊ နယေျမ ဆငရာအသအျမငႏင ဌာေန အသအျမငမား ပါ၀ငပါသည။ ဤ သတငးအခကအ လကႏင

အသအျမငမားက စစမန၊ အဓပၸါယရေသာ လထပါ၀ငမႈျဖငသာ ရႏငပါသည (ဤသ႔ျဖင ဤမ၏ ေရ႔က မက

အားျဖညေပးရာေရာကပါသည)။

‘ရႏငသမ အရႏငဆး’ သတငးအခကအလကမားဟ ဆရာ၌ ေနာကဆးေပၚ အျဖစဆးႏင ဘကေပါငးစ အသအျမင

ေပးေသာ သတငးအခကအလကမားက အားထားျခငးႏင ရႏငသမ (ဖြ႔ျဖးေရးစမကနးႏင ပတသက ၍ တတႏငသမ)

သတငးအခကအလကမား ေပးျခငးက မတစြာ လပေဆာငေပးျခငးျဖစပါသည။

ပြငလငးသညအျပင အေထာကအထားမားအေပၚ အေျခခေသာ ဆးျဖတခကက ချခငး

ထေရာကေသာ EIA လပငနးျဖစစဥမာ စမကနး အဆျပသ (ႏင/သ႔မဟတ EIA အတငပငခ ပညာရင)က EIA ျပစ

သညအျပင၊ စမကနး ေဖၚေဆာငသင၊ မသင ဆးျဖတေရးအတြက အစးရက EIA က စစစသးသပျခငးလညး ရရ

မညျဖစပါသည။ ဤစစစသးသပျခငးက ပြငလငးျမငသာစြာ လပရမညအျပင၊ ခငလေသာ အေၾကာငးျပခက အေပၚမာ

အေျခခရမညျဖစပါသည။

အစးရက EIA က စစစသးသပရာတြင စမကနးၾကတငျပငဆငေရး လပငနးႏင သးျခားလြတလပရမညျဖစျပး၊

သးျခားလြတလပေသာ လထပါ၀ငမႈျဖစစဥလညး ပါ၀ငရမညျဖစသည။ EIA ႏင စမကနးက အတညျပေရး၊ မျပေရး

၁၈

အျပးသတ ဆးျဖတခကကခရာ၌ EIA မာပါေသာ အေထာကအထားမားႏင အညျဖစရမညအျပင၊ အစးရထ လထ၏

တငျပခကမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရမည။

စစစသးသပခကတခလးႏင ဆးျဖတခကချခငးလပငနးျဖစစဥတ႔သည ပြငလငးျမငသာမႈ ရရမညအျပင၊ အမားျပည

သကလညး ဆးျဖတခကချခငး လပငနးျဖစစဥအေၾကာငး၊ အျပးသတ ဆးျဖတခကမားႏင အေၾကာငးျပခကတ႔

အေၾကာငးက သရႏငရမည။

ထေရာကေသာ ေစာငၾကညမႈ၊ လကနာမႈႏင လကနာေစမႈ

EIA လပငနးျဖစစဥသည ဆးျဖတခကတချဖင အဆးသတေလရသည။ သ႔ရာတြင အတညျပခရေသာ EIA အစရငခစာ ႏင ပတ၀နးကငဆငရာ စမအပခပမႈ အစအစဥ(Environmental Management Plan - EMP) တ႔သည စမကနး အတညျပစဥက သတမတထားေသာ နညးလမးအတငး စမကနး၏ ရကခတခကမားက ေျဖရငးေစေရးအတြက ဆကလက အသးျပေနရေသးေသာ အေရးၾကးသည ကရယာတချဖစသည။ အစးရႏင အျခားျပငပ အဖြ႔အစညးမားအဖ႔ စမကနးေဖၚေဆာငပက ေစာငၾကညႏငေရး၊ ထ႔ျပင EIA အစရငခစာႏင ပတ၀နးကငဆငရာ စမအပခပမႈ အစအစဥ (EMP) တ႔မာပါေသာ ကတက၀တႏင တာ၀န၀တရား အားလးက လကနာမႈရေစေရးအတြက EIA စနစသည ဘကေပါငး စ ခငမာေနရန အေရးၾကးပါသည။ ပါ၀ငပတသကသအားလးအဖ႔ လတတေလာ စမကနးႏင EIA အားလးအေပၚ ယၾကညမႈ ရေရးအတြက စမကနးတခမာ လကခကငသးေသာ ေစာငၾကညေရး ယႏရားမားႏင ေလလာေတြ႔ရခကမားက အမားျပညသသ႔ အသေပးရမည ျဖစပါသည။ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခကတခအတြက အဓက ယ ႏရားမား (Key Mechanisms for an Environmental Impact Assessment ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရး၏ အဆးစြနရညမနးခက အထေျမာကေရးအတြကဆလင၊ EIA တခသည ဆနးစစျခငး လပငနးျဖစစဥမာ အဓကကေသာ ပငးျခားသးသပေရး စထားခက အခ႔က အသးျပရမညျဖစပါသည။ ဤ ယ ႏယားမား သည ႏငငတကာ ပတ၀နးကင ဥပေဒ၏ လကရကငသးေနေသာ ထးစမားက ထငဟပပါသည။ ဤ ယ ႏယား အေတာ မားမားက (၁၉၉၂)ခႏစ၊ ေျမ ကမၻာ ထပသးေဆြးေႏြးပြ (1992 Earth Summit)၊ ရငယ ပတ၀နးကငႏင ဖြ႔ျဖးေရး ဆငရာ ေၾကညာခက (Rio Declaration on Environment and Development- Rio Declaration)မာ ထညသြငးထားပါသည။ အဓက ယႏရား (၅) ခက ေအာကပါအတငး ေဖၚထတတငျပႏငပါသည။

ပါ၀ငေရး ခဥးကပနညးမားက အားထားျခငး18 ၾကတငသတေပးေရးမက ကငသးျခငး19 မးဆကအခငခငး မေ၀ခစားေရး မက ကငသးျခငး20 ဇ၀မးစ မးကြႏင ေဂဟစနစ ခငမာမႈကက ထနးသမးေရးသည အဓက ထညသြငးစဥးစားရမည အခက

ျဖစျခငး21 ပမေကာငးမြနေသာ တနဖးျဖတျခငး၊ ေစးႏႈနးသတမတျခငးႏင မကလးမား22

18 Rio Declaration on Environment and Development, 1992, Principle 10. 19 Rio Declaration 1992, Principle 15. 20 Rio Declaration 1992, Principle 3. 21 Rio Declaration 1992, Principle 4.

၁၉

ပါ၀ငေရး ခဥးကပနညးမားက အားထားျခငး

EIA တခ၏ အခကအခာကေသာ လကၡဏာ တရပကား- ပါ၀ငပတသကသအားလး ပါ၀ငေရး အခြငအလမးက

မားႏငသမမားေအာငလပျခငးျဖစသည။ ပါ၀ငပတသကသမားတြင အစးရ၏ အျခားဌာနမား၊ အစးရမဟတေသာ

အဖြ႔အစညးမား (NGOs)၊ အရပဖကအဖြ႔အစညးမား (CSOs)၊ အေထြေထြ လမႈအဖြ႔အစညး (တကရကျဖစေစ၊

သြယ၀ကျဖစေစ ထခကခရသမား)၊ ဌာေနတငးရငးသားအပစမား၊ ႏင ကမၸဏမား အၾကး၀ငပါသည။ အေကာငးဆး

လပေဆာငေသာ EIA သည ဆနးစစမႈ ျဖစစဥ၏ အဆငအားလးမာ အမားျပညသတ႔အား ပါ၀ငခြငရေစသညအျပင၊

ဖြ႔ျဖးေရးလပငနး၏ လကနာမႈႏင ေစာငၾကညမႈ အဆငမာလညး အမားျပညသတ႔အား ပါ၀ငခြငရေစပါသည။ ထ႔ျပင၊

အေကာငးဆး လပေဆာငေသာ EIA သည အမးသမးမား23၊ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ၄ငးတ႔၏ လမႈအဖြ႔အစညးမား

အတြက တကေသာ ပါ၀ငေရး မဟာဗဟာမားကလညး ခမတေပးပါသည။24

ၾကတငသတေပးေရး မက ကငသးျခငး

ျပငးထနေသာ သ႔မဟတ ျပနျပငမရေသာ ပတ၀နးကင ထခကမႈျဖစမည အလားအလာမားရေနေသာ အေျခအေနမးတြင

ပတ၀နးကင ယယြငးပကစးမႈမျဖစေအာင ဆငးငေသာအားျဖင သပၸပညာျဖင အျပညအ၀ ေသခာေအာငလပမေပးႏင

ဟေသာ အေၾကာငးျပခကက မသးသငေခ။ ၾကတငသတေပးေရး မက ကငသးရာ၌ လထႏင တဥးခငး ဆးျဖတခက

မားက ေအာကပါ အခကမားျဖင လမးညႊနသငပါသည။

ျဖစႏငပါက ျပငးထနေသာ သ႔မဟတ ျပနျပငမရေသာ ပတ၀နးကင ထခကပကစးမႈက ေရာငကဥရနအတြက

ဂရတစက အကျဖတျခငး

ေရြးခယစရာ အျခားနညးလမးမား၏ အ ႏရာယမားေသာ အကးဆကမားက ဆနးစစျခငး25

မးဆကအခငခငး မေ၀ခစားေရး မက ကငသးျခငး

မးဆကအခငခငး မေ၀ခစားေရး မအရ၊ လကရမးဆကသည အနာဂတမးဆကမား၏ အကးအတြက ပတ၀နးကင၏

ကနးမာေရး၊ ဇ၀မးစမးကြႏင ထတလပမႈစြမးအားတ႔က ထနးသမး သ႔မဟတ ျမငတင ေပးသငပါသည။ ဤအတြက

အဆျပထားေသာ လပေဆာငခက သ႔မဟတ စမကနး၏ ေရရည သကေရာကမႈက ထညသြငးစဥးစားရနလပါသည။ သ႔

22 Rio Declaration 1992, Principle 8, Principle 12, Principle 13, Principle 16. 23 Rio Declaration 1992, Principle 20. 24 Rio Declaration 1992, Principle 22. 25 Inter-Governmental Agreement on the Environment, signed by the Australian Government and its States and Territories and Local Government, 1 May 1992, www.environment.gov.au/about-us/esd/publications/intergovernmental-agreement.

၂၀

ျဖစရာ၊ စမကနး ပတသမးေရးႏင ပတ၀နးကင ညစညမးမႈမျဖစေအာင ကာကြယေရးက ထညသြငးစဥးစားရနလညး

လပါသည။

ဇ၀မးစ မးကြႏင ေဂဟစနစ ခငမာမႈ ထနးသမးျခငး

အဆျပ စမကနးတခခႏင ပတသကေသာ ဆနးစစခကအတြက အစခရမည အခကကား- ဇ၀မးစ မးကြႏင ေဂဟစနစ

ခငမာမႈ ထနးသမးေရးက အေျခခအျဖစထားကာ စဥးစားသငသညဟေသာ အခကပငျဖစပါသည။ 26 ပတ၀နးကငက

ထခကေစမည မညသည စမကနးကမ အတညျပ၍ မျဖစဟေတာ မဆလပါ။ ပတ၀နးကငႏင လ႔အဖြ႔အစညး ထခက

ပကစးမႈမားႏင ပတသက၍ စမကနး အဆျပသက ကးေၾကာငးျပရမညသာျဖစပါသည။ စမကနးအ အဆျပတငျပသ

သည အျခားေရြးခယစရာလပငနးမားက အကျဖတျပး၊ ျဖစလာႏငဖြယ ထခကမႈမားက ေရာငကဥရန သ႔မဟတ ေလာ

ခရန နညလမးမားက အၾကျပတငျပရမညျဖစပါသည။ အကယ၍ ထခကမႈမား မလႊသာမေရာငသာ ျဖစပြားလာပါက၊

စမကနးက သငေတာေသာ ေလာေၾကးေပးရမညျဖစပါသည။

ပမေကာငးမြနေသာ တနဖးျဖတျခငး၊ ေစးႏႈနးသတမတျခငးႏင မကလးမား

စးပြားေရး နညးလမးက အသးျပျခငးသည ထေရာကေသာ EIA တခ၏ အရငးခ အစတအပငးတချဖစပါသည။

ပတ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငးအခကမားတြင အရငးအႏး ပစၥညးမားႏင ေဂဟစနစ ၀နေဆာငမႈမားအပါအ၀င

၀နေဆာငမႈမားက တနဖးျဖတျခငး ပါသငပါသည။ စမကနးမား၏ ကနကစားရတႏင အကးေကးဇမားက

တကမနကနစြာ ႏႈငးယဥ တနဖးျဖတရနအေရးၾကးပါသည။ ထ႔ျပင၊ EIA လပငနးျဖစစဥသည “ညစညမးေစသက

ေပးေလာရေသာ” 27 မက ကငသးသငပါသည။ ဤမက အညစအေၾကးႏင စြန႔ပစပစၥညး ထတလႊတသမားက

ထနးခပျခငး၊ သ႔မဟတ ေရာငကဥျခငး သ႔မဟတ ေလာချခငးအတြက ကနကစားရတမားက ကခသငသညဟ

အဓပၸါယရေၾကာငး သတမတေလရပါသည။

အျခားစးပြားေရးဆငရာ တငးတာမႈတခကား- ကန ပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈ သးစြသမားသည ၄ငးတ႔အား ျဖညဆညး

ေပးသည ကန ပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမား (သဘာ၀အရငးအျမစမားႏင အရငးအႏး ပစၥညးမားသးစြမႈႏင စြန႔ပစ

ပစၥညးမား အျပးအျပတ ရငးပစျခငးတ႔ အပါအ၀ငျဖစသည)၏ ဇ၀အဆငဆငျဖစစဥ ကနကစားရတမား စစေပါငးအေပၚ

အေျခချပး၊ တနဖးေပးသငသည ဟ၍ ျဖစပါသည။28

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးတရပတြင လထ ပါ၀ငမႈ (Public Participation in an Environmental Impact

Assessment

26 See for example the National Environment Policy of Myanmar 1994 that makes environmental protection the primary objective in seeking development. 27 Rio Declaration, Principle 16. 28 Rio Declaration, Principle 8, Principle 13, Principle 16.

၂၁

လထပါ၀ငမႈသည ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးျဖစစဥ၏ အရငးခ အစတအပငးတရပျဖစသညဟ အသ

အမတျပထားၾကပါသည။ (၁၉၉၃) ခႏစ၊ ရယ ေၾကညာခက (Rio Declaration of 1992)တြင လထပါ၀ငေရးက ေဖၚ

ထတခသညအျပင၊ (၁၉၇၀)ခလြနႏစမားမာ EIA စတငကငသးကတညးကပင ၄ငးက EIA ၏ အစတအပငးတခအျဖစ

လကခခၾကသည။

ရယ ေၾကညာခက မ (၁၀) ပတ၀နးကငဆငရာျပနားမားက စးရမမႈရေသာ ႏငငသားအားလးက သကဆငရာ အဆငမားမေန၍ ပါ၀ငမႈျဖင အေကာငးဆး ေျဖရငးၾကပါသည။ အမးသားအဆင၌ တဥးခငး ပဂၢလ အသးသးသည လထအာဏာပငအဖြ႔အစညးမား က ခပကငထားသည ပတ၀နးကငႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလကမား (၄ငးတ႔၏ လမႈအဖြ႔အစညးမားအ တြငးရ ေဘးအႏရာယျဖစေစေသာ ပစၥညးမား၊ လပေဆာငခကမားႏင ပတသကေသာ သတငးအခကအလကမား အပါအ၀ငျဖစသည) အျပင၊ ဆးျဖတခကချခငး ျဖစစဥမာ ပါ၀ငခြငက သငေတာေသာနညးလမးျဖင ရရရမညျဖစပါ သည။ အစးရမား အေနႏင သတငးအခကအလကမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖန႔ချခငးအားျဖင၊ လထ အသအျမငႏင ပါ၀ငမႈတ႔က အေထာကအကျပေပးျခငးႏင အားေပးျခငး ျပရမညျဖစသည။ တရားစရငေရးႏင အပခပေရးဆငရာ လပ ငနးျဖစစဥမား (အေလာေပးျခငး၊ ျပနလညကစားေပးျခငး အပါအ၀င)သ႔ ထထေရာကေရာကတကေရာကႏငခြင ေပးရ မညျဖစသည။29

ပမေကာငးမြနေသာ ဆးျဖတခကခမႈ၊ အစးရေအဂငစအဖြ႔မားအေပၚ ယၾကညမႈ ပရလာမႈ ကသ႔ေသာ အခ႔ေသာ အကး

ေကးဇမားက တနဖးျဖတရန ခကႏငပါသည။ ပမေကာငးမြနေသာ စမကနးဒဇငး၊ အကနအကခရကးနပေသာ ပတ၀နး

ကင စမအပခပမႈ၊ ထေရာကေသာ နစနာမႈ ေဖၚျပေရးျဖစစဥကသ႔ေသာ အျခား အကးေကးဇးမားသည တငးတာရနခက

ေသာလညး၊ ဖြ႔ျဖးေရး စမကနး ဒဏသငခရေသာ လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက အကးရေစသညကေတာ အမနပငျဖစပါ

သည။

ထ႔ျပင၊ လထပါ၀ငမႈႏင ပတသက၍ ခဥးကပနညး အမးမးႏင လပေဆာငခက အမးမးရသညျဖစရာ၊ အထေရာက

ဆးႏင အရာေရာကဆး ခဥးကပနညးက ေရြးခယရန ခကႏငပါသည။ လထပါ၀ငမႈဆငရာ ႏငငတကာအဖြ႔

(International Association for Public Participation-IAP2) က လထပါ၀ငမႈ အမးမးက စးစမးရာေဖြတငျပထား

ပါသည။ ဤလထပါ၀င မႈ အမးမးက လမးညႊနခကမားတြင ကၽြႏပတ႔ အသးျပထားပါသည။ ေကာငးမြနေသာ လထ

ပါ၀ငမႈသည လပငနးအဆင အသးသးက စမခန႔ခြပေပၚမာ မတညပါသည။

အမားအားျဖင စမကနး အဆျပသမားႏင EIA အတငပငခ ပညာရငတ႔ အေနႏင စမကနးေၾကာင ထခကရသမား၊

စတ၀ငစားေသာ ပါ၀ငပတသကသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးကာ၊ လထပါ၀ငမႈ အစအစဥ (Public Participation Plan) က

ေရးဆြသငပါသည။ ပါ၀င ပတသကသမားႏင ထေတြ႔ဆကဆေရး အစအစဥ (Stakeholder Engagement Plan) ဟေခၚ

ေသာ ဤအစအစဥသည EIA လပငနးျဖစစဥမာ ေပၚေပါကလာမည ပါ၀ငမႈႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈတ႔အတြက လမးျပ ေျမပ

သ႔မဟတ လမးညႊန ျဖစပါ သည။ လထပါ၀ငမႈ အစအစဥသည စမကနး၊ နယေျမေဒသ၏ ပတ၀နးကင၊ လမႈ

29 Rio Declaration, Principle 10.

၂၂

အဖြ႔အစညးတ႔ႏင အ၀ငခြငကျဖစရန လသညအျပင၊ သကဆငရာ စမကနးႏင လကဖကစြာေရးဆြရမည။

တငပငေဆြးေႏြးျခငသည ပါ၀ငမႈမဟတဟေသာ အခကက အစဥ အသအမတျပရမညျဖစပါသည။ ၄ငးသည လပငနး

ျဖစစဥ၏ အစတအပငးတခသာျဖစပါသည။ သတငးအခကအလကဖလယမႈသည အေရးၾကးျပး၊ ပါ၀ငပတသကသမား

တငျပေသာ ျပနာမားက တန႔ျပနေဆြးေႏြးျခငးသည လထပါ၀ငမႈ၏ အေရးၾကးေသာ အစတအပငးျဖစပါသည။

IAP2 Spectrum of Public Participation = IAP2 ၏ လထပါ၀ငမႈ အမးမး Increasing level of Public Participation = တးမားလာေနေသာ လထထခကမႈ ပမာဏ Inform =

အသေပးျခငး Consult= တငပငေဆြးေႏြးျခငး

Involve= ပါ၀ငျခငး Collaborate= ပး ေပါငးေဆာငရြကျခငး

Empower= အခြငအာဏာေပးျခငး

Public participation goal လထပါ၀ငမႈ၏ ရညရြယခက

ျပနာမား၊အျခား ေရြးခယစရာမား၊ အခြငအလမးမား ႏင/သ႔မဟတ ေျဖ ရငးနညးမားက လထ နားလညေစ ေရးအတြက မတ ေသာ၊ ခငလေသာ သတငး အခကအ လက မားေပးရန

ပငးျခားသးသပခက၊ အျခားေရြးခယစရာ မား ႏင/သ႔မဟတ ဆးျဖတ ခကမားႏင ပတသက ၍ လထ၏ ထငျမင ခကမားက ရယရန

လထ၏ စးရမမႈမား၊ လအငဆႏၵမားက ေကာငးစြာနားလညျပး၊ ထညသြငးစဥးစားႏင ေရးအတြက လပငနး ျဖစစဥတေလာကလး မာ လထႏင တက ရက ပးေပါငးေဆာင ရြကရန

အျခားေရြးခယစရာမား ရာၾကေရး၊ ပမေကာငး မြနေသာ ေျဖရငးနညး မား ေဖၚထတေရးအ ပါအ၀င ဆးျဖတခက အသးသးမာ လထႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး

လထအား အျပး သတဆးျဖတခက ခခြငေပးရန

Promise to the public လထသ႔ ကတေပးျခငး

သငတ႔အား ကၽြႏပ တ႔ မျပတ အသ ေပးေနမည

ကၽြႏပတ႔သည သင တ႔အား မျပတ အသ ေပးမည။ သငတ႔၏ စးရမမႈမားႏင လ အငဆႏၵမားက နား ေထာင၊ အသအ မတ ျပမည။ အမား ျပညသတ႔၏ တငျပ ခကမားက ဆးျဖတ ခကအေပၚ မညသ႔ ၾသဇာသကေရာကပ က ကၽြႏပတ႔ထငျမင ခကေပးမည

ရရထားေသာ ေရြးခယ စရာမားမာ သငတ႔၏ စးရမမႈမားႏင လအင ဆႏၵမား တကရက ထငဟပ ေနေစေရး အတြက ကၽြႏပတ႔ သည သငတ႔ ႏင ပး ေပါငးေဆာင ရြက မည။ ထ႔ျပင၊ အ မား ျပညသတ႔၏ တငျပ ခကမားက ဆးျဖတ ခကအေပၚ မညသ႔ ၾသဇာသကေရာကပ က ကၽြႏပတ႔ ထငျမင ခကေပးမည

ေျဖရငးနညးမား ခမတ ရာ၌ ကၽြႏပတ႔သည သငတ႔၏ အၾကဥာဏ မားႏင တထြငဖနတးမႈ မားက ေမာကးမည အျပင၊ ဆးျဖတခက ခရာတြင သငတ႔၏ အ ၾကျပခကမားက မား ႏငသမ မားမား ထည သြငး စဥးစားမည

သငတ႔ဆးျဖတခက ခထားသညမားက ကၽြႏပတ႔ အေကာင အထညေဖၚမည။

Example techniques နမနာ နညးနာမား

-အကဥးခပအ ခကအလကမား - ၀ကဘဆဒမား (Websites)

-လထ ထငျမငခက -အဓကအပစမား -စစတမးေကာက ယမႈမား

-အလပရေဆြးေႏြးပြ မား -မျဖငစစတမးေကာက ယျခငး

-ျပညသ႔ အၾကေပး ေကာမတမား -ညညြတမႈတည ေဆာကျခငး

- လထ ခသမာဓ အဖြ႔မား -မေပးစနစမား -ကယစားျပ

၂၃

-ဇရပမား

-လထစညးေ၀းပြမား

- -လထပါ၀ငျပး ဆးျဖတခကချခငး

ဆးျဖတခက

(၁၉၆၉)ခႏစတြင၊ EIA က တရား၀င သတမတခေသာ အေမရကနျပညေထာငစ၊ အမးသားပတ၀နးကငဆငရာ ၂၂

ေပၚလစ အကဥပေဒ (National Environmental Policy Act-NEPA) က ျပဌာနးျပးကတညးကပင၊ လထပါ၀ငမႈသည EIA ၏ အစတအပငးျဖစခပါသည။ 30 ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးက EIA က ျပျပငမြမးမျပး၊ လကခကငသးခသျဖင၊ လထပါ၀ငမႈသည လပငနးျဖစစဥ၏ အဓက လကၡဏာတရပအျဖစ ရေနပါသည။ ၄ငးက (၁၉၉၂) ခႏစ၊ ရယ ေၾကညာ ခက၏ မ (၁၀)က အသအမတျပကာ၊ “ပတ၀နးကငဆငရာျပနားမားက စးရမမႈရေသာ ႏငငသားအားလးက သက ဆငရာ အဆငမားမေန၍ ပါ၀ငမႈျဖင အေကာငးဆး ေျဖရငးၾကသည။” ဟ ဆထားပါသည။ (၁၉၉၈)ခႏစတြင ကလ သမဂၢ၊ ဥေရာပဆငရာ စးပြားေရးေကာမရငက ပတ၀နးကင ကစၥရပမားႏင ပတသက၍ သတငးအခကအလကရရေရး၊ ဆးျဖတခကခရာတြင လထပါ၀ငေရးႏင တရားမတမႈ ရရေရးဆငရာ သေဘာတစာခပ (Convention of Access to Information, Public Participation in Decision Making and Access to Justic in Environmental Matters- Aarhus Convention)အတြက ေဆြးေႏြးခသည။ Aarhus Convention က- လထပါ၀ငမႈသည ဆးျဖတခကချခငးက အားေကာငးေစျပး၊ ဆးျဖတခကမား၏ အရညအေသြးႏင ေဖၚေဆာငမႈက ပမေကာငးမြနေစသညဟ အသအမတျပ ထားပါသည။ Aarhus Convention မာ ေအာကပါ အဓပၸါယဖြငဆခက အခ႔ ပါ၀ငပါသည။ “လထ (Public)” ဆသညမာ သဘာ၀အတငးရေနေသာ သ႔မဟတ တရား၀င အသအမတျပထားေသာ ပဂၢလတဥး သ႔မဟတ သညထကပေသာ သမားအျပင၊ အမးသား ဥပေဒ သ႔မဟတ ဓေလထးစအရ ရေနေသာ ၄ငးတ႔၏ အသငး အပငးမားကျဖစေစ၊ အဖြ႔အစညးမားကျဖစေစ၊ အပစမားကျဖစေစ ဆလပါသည။ “သကဆငရာ လထ” ဆသညမာ ပတ၀နးကငႏငဆငေသာ ဆးျဖတခကေၾကာင ထခကခရေသာ သ႔မဟတ ထခကခရ ဖြယရေသာ သ႔မဟတ ပတ၀နးကငႏငဆငေသာ ဆးျဖတခကက စတ၀ငစားမႈရေသာ လထက ဆလပါသည။ ဤ အဓပၸါယဖြငဆခက၏ ရညရြယခကမားအရဆရလင၊ ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရးက ျမငတငေနသည အျပင၊ အမးသားဥပေဒ၏ တစတရာေသာ ျပဌာနးခကမားက လကနာေဆာငရြကေနသည အစးရမဟတေသာ အဖြ႔ အစညးမားသည စတ၀ငစားမႈရသညဟ မတယရမည။ ပဒမ (၆)က တစတရာေသာ လပေဆာငခကမားမာ ဆးျဖတခကခရာတြင လထပါ၀ငေရးႏင ပတသကေသာ ျပဌာနး

ခကမားက ေဖၚျပထားေသာလညး၊ လေလာကေသာ လထပါ၀ငမႈဆသညမာ အဘယနညးဆသညႏငပတသက၍

ရငးလငးတကေသာ အဓပၸါယ ဖြငဆခက မပါရေခ။ ပဒမ(၆)က အသအမတျပထားေသာ အဂၤါရပမားမာ-

ေစာစးစြာ သတေပးျခငး

လေလာကျခငး

အခနတကမနကနျခငး

30 Glucker et al, Public Participation in environmental impact assessment: why, who and how?,EIA Review 43, 2013, pp.104-11.

၂၄

ထေရာကမႈရျခငး

အဆျပတငျပထားေသာ စမကနး၏ သဘာ၀

ဆျဖတခကခသ၏ အေၾကာငး

လထ ထငျမငခကေပးေရး လပထးလပနညး

ထငျမငခကေပးရနအတြက လေလာကေသာ အခနကန႔သတခက

အဆျပတငျပထားေသာ စမကနးသည EIA သ႔မဟတ နယစပျဖတေကာ EIA လပျခငးက ခယျခငးရ၊ မရ

လထပါ၀ငမႈ၏ အဓပၸါယ

EIA မာ လထပါ၀ငမႈႏင ပတသက၍ မၾကာေသးမက လပခေသာ စစစသးသပခကအရ ေတြ႔ရရသညကား- လထပါ၀ငမႈ

သ႔မဟတ လမႈအဖြ႔အစညးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး၏ အဓပၸါယသည အျမလလပင ရငးရငးလငးလငးမရ ဟ၍ ျဖစပါ

သည။ “လထ” သ႔မဟတ “လမႈအဖြ႔အစညး” ၏ အဓပၸါယသညလညး ရငးရငးလငးလငး မရခသညခညးသာ ျဖစသည။

EIA မာ လထပါ၀ငမႈ၏ တကေသာ ရညမနးခကမားႏင ပတသက၍ အျငငးပြားမႈ အၾကးအကယျဖစေနေၾကာငးက

လညး ေတြ႔ရပါသည။ 31 ဤအျငငးပြားမႈသည ပညာရငမား ျငငးခနေဆြးေႏြးပြႏင သကဆငရသာမက၊ EIA လပငနးမာ

လညး ထငဟပေဖၚျပေနပါသည။32

လထပါ၀ငမႈ၏ ရညရြယခကမားႏင ပတသက၍လညး “အေတာအတန အျငငးပြားမႈ” ရေနပါသည။ 33 ဂလကာ

(Glucker)ႏင အျခားပဂၢလမားက လထပါ၀ငမႈ၏ ရညမနးခက (၉)ခကက ေအာကပါအတငး ေဖၚထတျပပါသည။

ဆးျဖတခကမားအေပၚ ၾသဇာသကေရာကရန

ဒမကေရစ စြမးရညက ျမငတငရန

လမႈေရး ေလလာသငယရန

ေဘးဖယခထားရေသာ တဥးခငး ပဂၢလမားႏင အပစမားက အခြငအာဏာေပးရနႏင လြတေျမာကေစရန

နယေျမေဒသတြငး သတငးအခကအလကမားႏင အသအျမငမားက အသးခရန

တနဖး အေျခခေသာ အသပညာက စမးသပသညအေနနင ထညသြငးေဆြးေႏြးရန

အျခားသတငးဇစျမစမားမရေသာ သတငးအခကအလကမား၏ ခငမာမႈက စစေဆးရန

ဆးျဖတခကမားက တရား၀ငျဖစေစရန

ပဋပကၡက ေျဖရငးရန

ထ႔ျပင၊ မညသတ႔ပါ၀ငသငသနညးဆသညႏင ပတသက၍လညး ရငးရငးလငးလငးနားလညမႈ သ႔မဟတ သေဘာ

တညမႈ မရေသးေခ။ စမကနးကျဖစေစ၊ အကးရလဒကျဖစေစ စတ၀ငစားသတငး သ႔မဟတ စတ၀ငစားသညဟ

31 Glucker, et al, 2013, p.104. 32 Glucker, et al, 2013, p.106. 33 Glucker, et al, 2013, p.106.

၂၅

အသအမတျပခရသမားသာေလာ? လတငးပါ၀ငေရးမသည ပမတရားမတသညအျဖစသ႔ ေရာကႏငပါသည။ သ႔ရာတြင

အရငးအျမစႏင စြမးေဆာငႏငမႈ မလေလာကလင EIA စနစမာ မႏင၀နျဖစေနမညလား?34

ေကာစတာရကာ (Costa Rica) ႏင နကရာဂြါ (Nicargua) ကသ႔ေသာ တငးျပညအေတာမားမားတြင လထထမ ရရေသာ

ထငျမငခကမားႏင တငျပခကမားက ထညသြငးစဥးစားရနပကကြကသျဖင၊ လထအဖ႔ EIA မာပါ၀ငေရးက ေနာက

ဆတထားရျပး၊ ပမနမဟတေသာနညးလမးမား (ကန႔ကြက ခတကျခငး၊ သပတေမာကျခငး စသညတ႔)က သးရေတာ

သည။ 35

အေမရကနျပညေထာငစ၊ ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရး ေအဂငစအဖြ႔ (US Environmental Protection

Agency-USEPA) မ ခားလ ၀ကဆာမင (Cheryl Wasserman) က “အဓပၸါယရေသာ လထပါ၀ငမႈျဖစဖ႔ဆလင၊ လထ

စညးေ၀းပြမား သ႔မဟတ၊ ၾကားနာပြမား သ႔မဟတ၊၊ လထ၏ စေပါငးထင ျမငခကမား” လပရသကသကထက မားစြာ

ပ၍ လအပသည” 36 ဟ ဆပါသည။ အေမရကနျပည ေထာငစတြင ထေတြ႔ဆကဆမႈႏင ထေတြ႔ဆကဆမႈမေန၍

ေပၚထြကလာေသာ ျပနာမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး ထကပပါသည။ 37 အဆငအျမငဆး လထပါ၀ငမႈတြင

လထသည ဆးျဖတခကမားအေပၚ တရား၀ငႏင ျငမးခမးစြာ ၾသဇာ လႊမးမးခြငရပါသည။ EIA မာ လထပါ၀ငေရး

အခကက ထညသြငးရျခငး၏ အေၾကာငးရငးအခ႔က ခားလ ၀ကဆာမင က ေအာကပါအတငး ေဖၚထတျပပါသည။

အရာေရာကေသာ သတငးအခကအလကမား ရရရန

ဆးျဖတခက ပမေကာငးမြနရန

နားလညမႈႏင တရားမတမႈတညေဆာကရန

တထြငဖနတးမႈရေသာ ေျဖရငးနညးမား ေပၚထြကေစရန

ေနာကပငးမာ ေစာငၾကညမႈလပရာတြင ထေရာကမႈ ရေစရန

ကနကစားရတ နညးႏငသမ နညးေစရနႏင မေျဖရငးရေသးေသာ ပဋပကၡမားက ဟန႔တားထားရန

စမကနးေဖၚေဆာငမႈက အေထာကအကျပေပးရန

သမက EIA မာ လထပါ၀ငမႈ၏ အခနးက႑က ေအာကပါ အဂၤါရပ (၉) ရပျဖင သတမတပါသည။

EIA အတြက လထပါ၀ငမႈ၏ သတမတခကမားက နားလညျခငး

34 Glucker, et al, 2013, p.109. 35 Glucker, et al, 2013, p.109.

36 Wasserman (2012), Cheryl Wasserman, USEPA, Application of Public Participation Principles in EIA, Jakarta, Indonesia, 10-11 July 2012. Wasserman (2014), Cheryl Wasserman, USEPA, Associate Director for Policy Analysis, National Environmental Policy Act (NEPA) Regulations, Guidelines and Experience, November 19, 2014, epa.connectsolutions.com/p6qgkt3cfqh. 37 Citizens Guide to NEPA, USEPA, 2007, https://ceq.doe.gov/nepa/Citizens_Guide_Dec07.pdf.

၂၆

EIA မာ လထပါ၀ငေရးမမားက EIA မာထညသြငးျခငး

လထႏင ပါ၀ငပတသကသမားက ေဖၚထတျခငး

ပါ၀ငပတသကသမား/လထ၏ ဆးျဖတခကချခငးအခနးက႑က သတမတျခငး

လထပါ၀ငမႈ ကရယာမားက ဖနတးျခငးႏင အသးချခငး

အကးစးပြားမား (ေရာငကဥျခငး/ေလာချခငး/ ေလာေၾကးေပးျခငး)အတြက တန႔ျပနေဆာငရြကေပးျခငး

ပတ၀နးကငဆငရာ ပဋပကၡေျဖရငးနညးက အေကာငအထညေဖၚျခငး

ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးႏင မတတမးျပျခငး

ေအာငျမငမႈ ညႊနျပကနးမားအရ လပေဆာငခကက သတမတျခငး38

ထ႔ျပင၊ အေမရကနျပညေထာငစ၊ ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရး ေအဂငစအဖြ႔ (USEPA)က EIA မာ

ေအာငျမငေသာ လထပါ၀ငမႈအတြက ခငလေသာ ေအာကပါ သငခနးစာ (၅)ခကလညး ေဖၚထတျပခသည။

အေျခအေန၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးရနအတြက ျဖစစဥက လကေလာညေထြ ျပျပငရန

ပရသတႏင ထေတြ႔ျပး ပရသတက နားလညေအာငၾကးစားရန

EIA လပငနးျဖစစဥ၏ အစဥးမာပင လထပါ၀ငမႈက စတငေဖၚေဆာငရန

လထ တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပါ၀ငမႈက မျပးဆးေသးေသာ ျဖစစဥတရပအျဖစသေဘာထားရန။ တၾကမတညး

လပရေသာ ကစၥ မဟတ။

သပၸ ပညာ၏ ခငမာမႈကျဖစေစ၊ ဥပဒကျဖစေစ၊ ျဖစႏငေျခကျဖစေစ အေလာပါး မခဘ၊ ျပနာမားက

ေျဖရငးေရး နညးလမးမားက ရာၾကရန39

ထ႔ျပင၊ အေမရကနျပညေထာငစႏင ၾသစေတးလႏငငတ႔၏ အေတြ႔အၾကမားမေန၍လညး ပါ၀ငပတသကသမားထမ

သတငးအခကအလကမားႏင တငျပခကမားး စေဆာငးရန ယႏရားမားက ေဖၚထတျပထားပါသည။ ၄ငးတ႔တြင

ေအာကပါယႏရားမား အၾကး၀ငႏငပါသည။

လထၾကားနာပြမား

ထငျမငခက စာမား ေတာငးခေသာ လထထငျမငခကေပးေရး ကာလမား

လထစညးေ၀းပြမား

အပစငယေဆြးေႏြးပြမား၊ အဓက အပစေဆြးေႏြးပြမား၊ အလပရေဆြးေႏြးပြမား

အၾကေပးအပစမားႏင အလပအဖြ႔မား

လထထငျမငခက ပစမားပါေသာ သတငးထတျပနခကမား၊ သတငး စာစဥမားႏင လကကမးစာေစာငမား

မဒယာ (ျဖစရပအေၾကာငးမား၊ ေတြ႔ဆေမးျမနးခနးမား၊ လထ၀နေဆာငမႈ ေၾကညာခကမား)

စမကနး/အစအစဥ ၀ကဘဆဒမား

38 Wasserman, 2014. 39 Wasserman, 2012.

၂၇

သတငးအခကအလက သေလာငရာဌာနမား သ႔မဟတ ရးမား

ေျပာေရးဆခြငရေသာ အဖြ႔မား

စစတမးေကာကယမႈမား သ႔မဟတ မျဖင စစတမးေကာကယမႈမား

စာလကခရာဌာနမားစာရငး

လထအာဏာပငမားက သ႔မဟတ လထအာဏာပငမားက ရငးလငးေျပာျပျခငး

လမႈေရးကြနရကစာမကႏာ (Facebook၊ Twitter စသညတ႔)

မကျမင ျပသျခငး40

မေခါငေဒသတြငး ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခကက လကေတြ႔ ေဆာငရြကျခငး (Environmental Impact

Assessment in Practice in the Mekong )

EIA က ကမၻာတငးျပညအားလးနးပါးမာ ကငသးၾကပါသည။ ကလသမဂၢအဖြ႔၀င (၁၉၃)ႏငငအနက (၁၉၁)ႏငငတ႔မာ EIA

အသးျပရန ရညညႊနးေသာ အမးသား ဥပေဒရၾကသည။ သ႔မဟတပါကလညး EIA အသးျပရန ရညညႊနးေသာ

ႏငငတကာ ဥပေဒအခ႔က လကမတေရးထးထားၾကသည။ 41 ရယ ေၾကျငာခက၏ မ (၁၇) ေၾကာင EIAသည ကမၻာ

အႏ႔ျပန႔ပြား လာချခငးျဖစပါသည။ ဤမက ျပဌာနးထားသညမာ- ပတ၀နးကငအေပၚ ဆးကးသကေရာဖြယရေသာ

အဆျပ လပေဆာငခကမားသည EIA က အသးျပရမညျဖစျပး၊ EIAသည အရညအခငးျပည၀ေသာ အမးသား

အာဏာပငအဖြ႔၏ အဆးအျဖတက ခရမည ဟ၍ ျဖစပါသည။42

မေခါငေဒသတြငး ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစ

EIA သည မေခါငေဒသတြငးရ အစးရအားလး အသးျပေသာ လပငနးျဖစစဥတချဖစသည။ အဆျပတငျပထားေသာ

ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးမား၏ ျဖစလာႏငထြယ ရကခတခကမားက အကျဖတရနႏင၊ စမကနးက ေဖၚေဆာငျခငး၊ ျပမည၊ မျပ

မည ဟေသာ ဆးျဖတခက၏ အစတပငးအျဖစ၊ အျခားေရြးခယစရာမားႏင စမအပခပေရး မဟာျဗဟာမားက စဥးစား

ရနျဖစသည။

စမကနးတခ၏ ပတ၀နးကငဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ၊ စးပြားေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားႏင အျခား သကေရာကမႈမား

က ဆနးစစရနႏင ပငးျခားသးသပရနအျပင၊ ျဖစလာႏငဖြယ သကေရာကမႈမားက ေရာငကဥရနေသာလညးေကာငး၊

ေလာခရနေသာလညးေကာငး၊ ထနးခပရနေသာလညးေကာငး နညးလမးမားက ေဖၚထတရနအတြက အေရးၾကးေသာ

ကရယာ တခအျဖစ EIA က အသအမတျပထားၾကပါသည။ စမကနးတခခအတြက အတညျပခက မေပးမမာ EIA

လပငနးျဖစစဥတခလးက အျပးသတေအာင လပေဆာငရမည ျဖစပါသည။ EIA ၏ အဓက ရညမနးခကတခသည

အဆျပထားေသာ စမကနး၏ ဆးကး သကေရာကမႈမားက ေရာင ကဥရန သ႔မဟတ အနညးဆးေတာ ေလာခရနျဖစရာ

40 Wasserman, 2012. Wasserman, 2012. 41 Morgan, 2012. 42 Morrison-Saunders, 2012, pp 34-41.

၂၈

ဤသ႔ အျပးသတရန အလြနအေရးၾကးပါသည။ စမကနးေၾကာင ထ ခကရသမားအဖ႔ ဆးျဖတခကချခငး

လပငနးျဖစစဥမာ ပါ၀ငခြငရေရး ရညမနးခကက ျပညေျမာကေစရနလညး အေရး ၾကးပါသည။

ဇယား (၁)

Yellow Fonts= Stage where public participation occurs = အ၀ါေရာငစာလးမား= လထပါ၀ငမႈ ရေသာ အဆင

ၾကညရႈ႕စစေဆးျခငး

သကေရာကမႈ သသသာသာမရ

အျခား ခြငျပခကေပးေသာလပငနးျဖစ

စဥ

စမကနး ေဆာကလပေရး စတငျခငး

စမကနးလညပတမႈ စတငျခငး

စမကနးျပးဆး၍ ပတသမးျခငး

ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး

စးစမးေလလာျခငးႏင အစရငခတငျပျခငး

စစစသးသပျခငးႏင အတညျပျခငး လပငနးျဖစစဥ

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ

သကေသခလကမတ

အျခား ခြငျပခကေပးေသာလပငနးျဖစ

စဥ

စမကနး ေဆာကလပေရး စတငျခငး

စမကနးလညပတမႈ စတငျခငး

ေစာငၾကညျခငးႏင ECC ၊ ESMP တ႔အတငး လကနာေဆာငရြကျခငး

စမကနးျပးဆး၍ ပတသမးျခငး

ပတ၀နးကငဆနးစစျခငး

ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတမတျခငး

EIA အတငပငခ ပညာရငမား အခကအလကစေဆာငးျခငး

EIA အစရငခစာမၾကမးႏင ESMP ျပစျခငး

EIA အစရငခစာ တငျခငး

EIA အစရငခစာႏင ESMP က ဆနးစစျခငး

EIA အစရငခစာႏင ESMP ကအတညျပျခငး

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ

သကေသခလကမတ

အျခား ခြငျပခကေပးေသာလပငနးျဖစ

စဥ

စမကနး ေဆာကလပေရး စတငျခငး

စမကနးလညပတမႈ စတငျခငး

ေစာငၾကညျခငးႏင ECC ၊ ESMP တ႔အတငး လကနာေဆာငရြကျခငး

စမကနးျပးဆး၍ ပတသမးျခငး

ပယချခငး

အယခတငျခငး လပငနးျဖစစဥ

၂၉

Figure 1: Overview of Environmental Assessment Process= ပ (၁)။ ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစခက လပငနး

ျဖစစဥ အကဥးခပ43

တငးျပညအသးသးမာ EIA လပငနးအတြက တာ၀နယေသာ ၀နၾကးဌာန သ႔မဟတ ဥးစးဌာန တခရသည။ မေခါငေဒသ

ရတငးျပညအားလးမာ EIA ေလလာမႈႏင EIA အစရငခစာက စမကနး အဆျပသမားက ခန႔ထားေသာ EIA အတင

ပငခ ပညာရငတဥးက လပေဆာငပါသည။ EIA အတငပငခပညာရငက EIA အစရငခစာအတြက အေျခချဖစေစမည

ဆနးစစ ခက လပျပး၊ ေလလာခကမားက ျပစပါသည။

EIA သည လပငနးအဆင အမားအျပားအျဖစ ပငးျခားႏငေသာ လပငနးျဖစစဥတရပျဖစပါသည။ လပငနးအဆင အသး

သးသည လပငနးျဖစစဥ၏ အစတအပငးျဖစပါသည။ EIA လပထးလပနညးႏင အညျဖစေအာင အဆငအားလးက လပ

ေဆာငရပါသည။ တငးျပညအသးသးမာ ကယပင EIA စနစရေသာလညး၊ တျပညႏင တျပည တညေသာ အခကမား

အေတာမားမားရပါ သည။

EIA လပငနးျဖစစဥ၏ လပငနးအဆငမား

မေခါငေဒသႏင ကမၻာတလႊား၊ ေဒသအမားအျပားရ EIA စနစမားမာ ေအာကပါ အဆင အမားစ သ႔မဟတ အားလးရ

ပါသည။

၁။ ၾကညရႈစစေဆးျခငး

၂။ ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတမတျခငး/တာ၀နႏင လပပငခြင သတမတျခငး

၃။ EIA အတငပငခပညာရငမားက အခကအလကစေဆာငးျခငး

၄။ EIA အစရငခစာ မၾကမးျပစျခငး

၅။ ပတ၀နးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥ (ESMP)

၆။ EIA အစရငခစာ တငျခငး

၇။ EIA အစရငခစာႏင ESMP က ဆနးစစျခငး

၈။ EIA အစရငခစာႏင ESMP က အတညျပ၊ မျပ ဆးျဖတျခငး

၉။ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတမား (ECCs)ထတေပးျခငး ၁၀။ အျခားလငစင သ႔မဟတ ခြငျပခကမား ထတေပးျခငး ၁၁။ စမကနး ေဆာကလပမႈ စတငျခငး ၁၂။ စမကနးလညပတမႈ စတငျခငး

၁၃။ ေစာငၾကညျခငးႏင ECC ၊ ESMP တ႔အတငး လကနာေဆာငရြကျခငး

၁၄။ စမကနး ပတသမးျခငး သ႔မဟတ ျပးဆးျခငး

43 PACT RTWG Draft Guidelines on Public Participation (2015.

၃၀

၁

ဤလပငနးျဖစစဥက ပ(၁)ရ၊ လပငနးအဆငဆငျပ ပကားခပတြင သရပေဖၚထားပါသည။ ဤ ပသည EIA ဆငရာ

ပတ၀နးကင စာပြ၀ငး အလပအဖြ႔အတြက မေခါင ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႔ (Mekong Partnership for the

Environment Round-Table Working Group on EIA- MPE RTWG)မ ယထားျခငးျဖစပါသည။

ပမ လြယကရငးလငးေသာ EIA ခဥးကပနညးတခက စဥးစားမညဆလင၊ ေအာကပါ လပငနးအဆငမားက EIA

လပငနးျဖစစဥ၏ အဓက အစတအပငးမားအျဖစ သတမတႏငပါသည။

၁။ ၾကညရႈစစေဆးျခငး

၂။ ေလလာေရး နယပယသတမတျခငး

၃။ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခက လပေဆာငျခငးႏင၊ EIA အစရငခစာႏင ESMP ျပစျခငး

၄။ EIA အစရငခစာႏင ESMP က စစစသးသပျခငး

၅။ EIA အစရငခစာ၊ ESMP တ႔ႏငပတသက၍ ဆျဖတခကချခငး

၆။ ေစာငၾကညျခငးႏင လကနာျခငး

စမကနးေၾကာင ထခကရသမား ႏင ပါ၀ငပတသကသမားအဖ႔ ဤလပငနးအဆင အသးသးမာ ပါ၀ငရန အခြငအလမး

ရပါသည။ သ႔ျဖစရာ၊ ဤလပငနးအဆင (၆)ဆငက ဤလကစြစာေစာငအတြက အဓကကေသာ အခကအခာ နယပယ

မားအျဖစ အသးျပထားပါသည။

လပငနးအဆင ၁။ ၾကညရႈစစေဆးျခငး

EIA လပငနးျဖစစဥ၏ ပထမ အဆငသည ၾကညရႈ စစေဆးျခငး အဆငျဖစပါသည။ ၾကညရႈစစေဆးျခငးသည EIA လပ

ငနးျဖစစဥမာ အေရးၾကးေသာ အစတအပငးတချဖစပါသည။ ၄ငးသည စမကနး အဆျပသမားက အၾကျပထား ေသာ

စမကနးႏင ပတသက၍ အစးရ၊ လမႈအဖြ႔အစညးတ႔ႏင ပထမဥးအၾကမ ေဆြးေႏြးေသာ ကစၥျဖစေလရပါသည။ ၾကညရႈ

စစေဆးျခငးအဆင၏ အဓက ရလဒသည ၾကညရႈစစေဆးျခငး အစရငခစာျဖစပါသည။

မဟာမေခါငေဒသခြ (Greater Mekong Subgion-GMS)တငးျပညမား၏ ၾကညရႈစစေဆးျခငးစာရငး အမားစသည EIA

ျပစရမည စမကနးစားရငးက ျပစရာတြင အေရာေရာအေထြးေထြး လပထားၾကသည။ သ႔ရာတြင ဖြ႔ျဖးေရးစမကနး ႏင

ပတသက စတအလအရ အမးအစား သတမတခက အခ႔က စာရငးမ ပယဖက ပစႏငပါသည။ ပတ၀နးကငဆငရာႏင

လမႈေရးဆငရာ ထခကမႈျဖစေစႏငဖြယ ရေသာ စမကနးအားလးက စစေဆးျခငး စာရငးမာ ထညထားရသာမကဘ၊ EIA

က ခယေစရန အစဥအေရးၾကးပါသည။

လပငနးအဆင ၂။ ေလလာေရး နယပယ သတမတျခငး

ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတမတျခငးသည EIA လပငနးျဖစစဥမာ အေရးၾကးေသာ အဆငတဆငျဖစပါ

သည။ ဤလပငနးတြင EIA ၏ နယပယအကယအ၀နး(စမကနး၏ ျဖစလာႏငဖြယ ဆးကး သကေရာကမႈမားက ဆနး

၃၁

စစရနအတြက စေဆာငးရနႏင ပငးျခားသးသပရန လအပသည အခကအလကမား) သတမတေရးႏင EIA အစရငခစာ

ျပစမႈအတြက တာ၀နႏင လပပငခြငမား (Terms of Reference –ToR) သတမတေရး လပငနးျဖစစဥ ပါ၀ငပါသည။ 44

ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတမတျခငးသည စမကနး အဆျပသက စမကနးႏင ပတသက၍ အစးရ၊ လမႈ

အဖြ႔အစညးတ႔ႏင ပထမဥးအၾကမ ေဆြးေႏြးေသာ ကစၥျဖစေလရပါသည။ ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတ

မတျခငး အစရငခစာ၏ အဓက ရလဒသည စမကနးႏင ပတသက၍ ျပစမည EIA အတြက တာ၀နႏင လပပငခြငမား

(ToR) မၾကမးျဖစပါသည။ ToR မၾကမးတြင EIA အတငပငခ ပညာရငက ေလလာဆနးစစရနလအပမည အဓက ပတ

၀နးကင ထခကမႈႏင လမႈေရးထခကမႈမား ပါ၀ငပါသည။ ToR မၾကမးက ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နး သတ

မတျခငး အစရငခစာႏင တပါတညး အတညျပေပးရပါသည။ အစရငခစာတြင ပစၥပၸါန လထပါ၀ငမႈ လပငနးႏင

အနာဂတလထပါ၀ငမႈ အစအစဥတ႔ ႏစခစလးက ထညသြငးေရးသားရပါသည။ ထ႔ေနာက၊ EIA ဆနးစစျခငးလပငနး

အဆငတြင ToR မာ ပါရသည ထခကမႈအားလးက စစညးျခငး၊ ပငးျခားသးသပျခငးျပျပး၊ ေလာခေရး အစအမမားက

စဥးစားရပါသည။ စမကနးအစား အျခားေရြးခယစရာမား အပါအ၀င ျဖစပါသည။

ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတမတျခငး လပငနးအဆငမာ ေအာကပါ ရညရြယခကမားရပါသည။

ေလလာေရးနယပယ၊ ၾသဇာသကရာကမႈနယပယ၊ အခနကန႔သတခကမား၊ စမကနး၏ လပငနးအဆငမားႏင

ပါ၀ငပတသကလာဖြယရသမားက သတမတရန

တညဆ စညးမဥးစညးကမးမားႏင စခနမား အျပင၊ စမကနးဒဇငးႏင EIA ျပးေျမာကေရးတ႔အတြက ၄ငးတ႔၏

အေျခအေနက စတင ေလလာရန

EIA မာထညသြငးရမည ပတ၀နးကငဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာႏင ကနးမာေရးဆငရာ ျပနာမားက

အထးအေလးထားကာ၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈမားက အၾကမးဖငး ေဖၚထတရန

EIA စးစမးေလလာမႈမား၏ အကယအ၀နးႏင အတမအနကက ညႊနျပရန။ လအပေသာ အေျခခ အခက

အလကမား၊ ေရ႔ဆက လပမည စးစမးေလလာမႈမား၊ ဤ အခကအလကစေဆာငးမႈ၊ စးစမးေလလာမႈ မားက

မညသ႔လပမညဆသညတ႔ အပါအ၀ငျဖစသည။

EIA အတငပငခပညာရငမား၊ သကဆငရာအာဏာပငမား၊ စမကနးေရးဆြသမား၊ စတ၀ငစားသမား၊

စမကနးေၾကာင ထခကရသမားအား စမကနးႏင ပတသကေသာ ၄ငးတ႔၏ အျမငမား၊ စးရမမႈမားက

ေဖၚျပေရးအတြက အခြငအလမး ေပးရန

အခန၊ အရငးအျမစႏင အကနအက သကသာသညအျပင၊ ေႏာငေႏးမႈမား မျဖစေစေသာ ထေရာက၊

ျပညစသည ဆနးစစျခငး လပငနးျဖစစဥတရပ ျဖစေပၚႏငေစရန

ထခကနစနာဖြယရသမားႏင စမကနးအေပၚ စတ၀ငစားဖြယရသမားက ေဖၚထတျပရန45

ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးသတမတျခငး၏ အစတအပငးတခအျဖစ၊ စမကနး လလားသသည ေအာကပါ လထ

တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင ပါ၀ငမႈလပငနးက ျဖစေျမာကေစရမညျဖစပါသည။ 44 Myanmar EIA Procedures 2015. 45 Myanmar EIA Procedures

၃၂

အဆျပတငျပထားေသာ စမကနးအေၾကာငး သတငးအခကအလကမားက စမကနးလလားသ၏ ၀ကဘဆဒ

(website)ႏင နယေျမ မဒယာမာ တငျခငးအားျဖင ေဖၚျပျခငး။ အမားျပညသ ျမငႏငေသာ စမကနးေနရာတြင

ဆငးဘတၾကးမားႏင ေၾကာျငာဆငးဘတမား စကထျခငး အပါအ၀ငျဖစသည။

၀နၾကးဌာန လအပသလ အၾကျပေသာ နယျမ လထမား၊ ထခကနစနာခရဖြယရသမား၊ နယေျမ အာဏာပင

မား၊ လမႈအဖြ႔အစညးအေျချပ အဖြ႔အစညးမား၊ အရပဖကအဖြ႔စညးမားႏင တငပငေဆြးေႏြးပြမားက စစဥ

ေပးျခငးႏင သတငးစာရငးလငးပြမား၊ မဒယာ ေတြ႔ဆးေမးျမနးခနးမားတြင သငေတာ၊ အခနမေသာ ရငးျပ မႈမား

လပျခငး46

ေလလာေရး နယပယသတမတျခငးအတြက စစေဆးရမည PAP ႏင ပါ၀ငပတသကသမားစာရငး47 ၁။ အစးရ အာဏာပငမား

ႏငင၊ ျပညနယ၊ ခရငႏင နယေျမ အာဏာပငမား ေရ၊ စြန႔ပစပစၥညး၊ ေျမဆလႊာ၊ အသႏင ေလ ညစညမးမႈ အပါအ၀င၊ ညစညမးမႈ ထနးခပေရးအတြက

တာ၀နရေသာ အာဏာပငမား သဘာ၀၊ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစႏင ရႈခငးရႈကြကမားက ကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက တာ၀နရေသာ

အာဏာပငမား ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးေရးဆငရာ အာဏာပငမား ေျမယာအသးခမႈ၊ ျမ႔ျပစမကနးေရးဆြျခငး (spatial planning)၊ ဇနယေျမသတမတျခငးဆငရာ အာဏာပငမား နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈမားေၾကာင ျပနာျဖစႏငဖြယရေသာ အမနးခငးတငးျပညမားမ အာဏာ

ပငမား ၂။ အျခား ပါ၀ငပတသကသမား

နယေျမ၊ တငးျပညႏင ႏငငတကာမ ပတ၀နးကင၊ လမႈေရးႏင ဖြ႔ျဖးေရးဆငရာ အကးစးပြား အပစမား (အကးစးပြား ထခကႏငဖြယရေသာ)စကပးေရး၊ စြမးအင၊ သစေတာ၊ ငါးလပငနး စသညတ႔အတြက

တာ၀နရေသာ အစးရ ဌာနခြမား အကးစးပြား ထခကခရဖြယရေသာ ႏငငတကာ ေအဂငစအဖြ႔မား (သာဓက အားျဖင၊ မေခါငေကာမရင) ကနသညၾကးမား အသငး၊ ကနသြယေရး အဖြ႔အစညးမား ကသ႔ေသာ နယေျမ အလပရငမားႏင လပငနးရင

အဖြ႔အစညးမား အမးသမး အဖြ႔၊ လငယအဖြ႔ကသ႔ေသာ အရပဖက အဖြ႔အစညးမား အလပသမား သမဂၢမားကသ႔ေသာ အလပသမားအဖြ႔အစညးမား ပတ၀နးကင အသးျပသမား (ေတာငသ လယသမားမား၊ တငါမား၊ ကယတငစားသးရနႏင ေရာငး၀ယရန

အတြက နယေျမအရငးအျမစမားက သးစြေသာ အမးသမးမား၊ ခရးသြား လပငနး လပကငသမား)က ကယစားျပေသာ အဖြ႔အစညးမား

သေတသန အသငးမား၊ တကသလမား၊ ႏင အျခားေသာ ကၽြမးကင ပညာဌာနမား နယေျမအဆငႏင တငးျပညအဆင မဒယာမား

၃။ စမကနးေၾကာင ထခကရသမား (PAP) ႏင လမႈအဖြ႔အစညးတခလး

46 Myanmar EIA Procedures, Article 50. 47 Laos EIA Guidelines, MONRE, 2012.Box 3.3, p.26.

၃၃

ေျမပငရငမားႏင နယေျမသ၊ နယေျမသားမား စမကနးေၾကာင ထခကခရေသာ နယေျမရ လမးစမား အေရြးေကာကခ ကယစားလယမားႏင နယေျမ၏ ဘာသာေရး အၾကးအကမား သ႔မဟတ ေကာငးဆရာမား

ကသ႔ေသာ အမားသ ပဂၢလမား နယေျမတြငး အဖြ႔အစညးမား၊ နယေျမသ၊ နယျမသား အဖြ႔မား စသညတ႔ နယေျမသနယေျမသားမားႏင တငးသျပညသားမား

အဓက ျပနာမားႏင သကေရာကမႈမားက စမကနး၏ အဆငအမးမးအလက ခြျခားေဖၚျပရမည။ ဤ အဆငမား

သည ေဆာကလပျခငး၊ လပငနးလညပတျခငးႏင ပတသမးျခငးတ႔ ျဖစႏငပါသည။ အထးစးပြားေရးဇန စမကနး၊ သတ

တးေဖၚေရး စမကနးကသ႔ေသာ စမကနးမား၏ လညပတျခငးအဆငတြင စမကနး တးခ႕ျခငး အစအစဥမားပါေသာ

အျဖစမး ရတတပါသည။ EIA အတငပငခ ပညာရငသည စမကနး၏ အဆင မးမးက ရငးလငးစြာ ေဖၚျပရမညအျပင၊

ေဆာကလပျခငး ႏင ပတသမးျခငး အခနကာလသတမတခကကလညး အၾကျပတငျပရပါမည။

ေလလာေရး နယပယသတမတျခငး အဆင ကာလအတြငး၊ အစညးအေ၀းမားမာ EIA ပညာရင ရငးျပရမည အဓက

ျပနာ အခ႔မာ-

စမကနး၏ နယနမတမားႏင ကန႔သတခကမား

အဓက စးရမမႈမား(အလားတ စမကနးမား အေပၚ အေျခခပါသည)

EIA လပငနးျဖစစဥမာပါေသာ အဆငမားက ေဖၚထတျပျခငး/ရငးျပျခငး

ျဖစလာႏငဖြယရသည အေရးၾကးေသာ ထခကမႈမား

ထခကလြယေသာနယေျမမား/အေရးၾကးေသာ နယေျမမား

အျခား ေရြးခယစရာမားက ေဖၚထတျပျခငး

ပတ၀နးကငဆငရာ/လမႈေရးဆငရာ အဓက ျပနာမားက ေဖၚထတျပျခငး

စမကနးေၾကာင ထခကရသမား(PAP) က ေဖၚထတျပျခငး

အျခား ပါ၀ငပတသကသမားက ေဖၚထတျပျခငး

ပါ၀ငပတသကသမားႏင ထေတြ႔မႈ အစအစဥ( လထပါ၀ငမႈ အစအစဥ)

တာ၀နႏင လပပငခြင(ToR) မၾကမး

လပငနးအဆင ၃ ။ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစခက လပေဆာငျခငး

ေလလာေရး နယပယသတမတျခငး အစရငခစာ၊ ႏင တာ၀နႏင လပပငခြငတ႔က သကဆငရာ EIA အာဏာပငမားက

အတညျပျပးလငေသာလညးေကာငး၊ EIA ပညာရငက အျပးသတျပး လငေသာလညးေကာငး၊ အခကအလကစ

ေဆာငးျခငးႏင EIA ျပစျခငးလပငနးက စတငပါသည။ ဤ လပငနးသည စမကနး အမးအစားႏင ေျဖရငးရမည

ပတ၀နးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ ျပနာမားအေပၚမတည၍ (၃)လမ (၃)ႏစအထ ၾကာႏငပါသည။

စေဆာငးရရေသာ သတငးအခကအလကေပၚ အေျခခကာ EIA ပညာရငက အစရငခစာက ျပစပါသည။ EIA ပညာရင

သည EIA အစရငခစာက ျပစျပးလင၊ ၀နၾကးဌာန၊ PAP ႏင ပါ၀ငပတသကသမားအား အစရငခစာ မၾကမးက တငျပရန

အတြက အစးအေ၀းတခ (အစညးအေ၀းမား)က စစဥရမညျဖစပါသည။ PAP ႏင ပါ၀ငပတသကသမားက တငျပေသာ

၃၄

ထငျမငခကမားႏင ျပနာမားက ထညသြငးစဥးစားျပးနာကတြင EIA ပညာ ရငက အစရငခစာက ျပငဆငမြမးမ ရမည

ျဖစပါသည။ ျပငဆငမြမးမျပးေနာကတြင EIA အစရငခစာသည EIA စစစသးသပေရးႏင အကျဖတေရး ယနစ (EIA

Unit for Review and Assessment) သ႔ တငျပရန အသငျဖစပါျပ။

EIA အစရငခစာတြင အမးသားဥပေဒမာ ျပဌာနးထားသညအတငး အဓက အခနးမားက ထညသြငးရမညျဖစပါသည။

၄ငးတ႔က ေအာကပါအတငး အကဥးခပႏငပါသည။

အစရငခစာ အကဥးခပ

စမကနး၏ အေျခအေန၊ အခနအခါ

ေပၚလစဆငရာ၊ ဥပေဒဆငရာႏင အဖြ႔အစညးဆငရာ မေဘာင( ပတ၀နးကင အရညအေသြးႏင စခနမား

အပါအ၀ငျဖစသည)

စမကနးႏင စမကနးအစား အျခားေရြးခယစရာမားအေၾကာငး ရငျပခက

ပတ၀နးကငအေၾကာငး ရငးျပျခငး

ထခကမႈ ဆနးစစျခငးႏင -ေလာချခငးအစအမမား

ဆကစပ သကေရာကမႈဆငရာဆနးစစျခငး

ျဖစလာႏငဖြယ အ ႏရာယဆငရာ ဆနးစစျခငး

လထပါ၀ငမႈ အေၾကာငး အစရငခစာႏင ထငျမငခကမား

နညးပညာဆငရာ အစရငခစာ

စမကနးအတြက ပတ၀နးကငဆငရာ စမအပခပမႈ အစအစဥ (Environmental Management Plan-EMP) တခ

ျပစရမည ျဖစသည။ EMP က သးျခားစာတမးအျဖစ၊ EIA အစရငခစာႏငတြ၍ တငရမည။ ၄ငးက လအပသညအတငး၊

ကနး၏ အဆင အသးသး( အၾကေဆာကလပျခငး၊ ေဆာကလပျခငး၊ လညပတျခငး၊ ပတသမးျခငး၊ ဖကသမးျခငးႏင

ျပနလညေနရာ ခထားျခငး) အတြက ျပစရမညျဖစပါသည။

လပငနးအဆင ၄။ EIA အစရငခစာက စစစသးသပျခငးႏင အကျဖတျခငး

EIA က အတညျပျခငး၊ ျပငဆငရန ညႊနၾကားျခငး၊ လး၀ပယချခငးတ႔ႏင ပတသကေသာ ဆးျဖတခကချခငးသည အစးရ

၏ တာ၀နျဖစပါသည။ ဤ ဆးျဖတခကသည ျပညစေသာ သတငးအခကအလကမားႏင သပၸနညးက အေထာကအ

ထားမားအေပၚ အေျခခကာ သးျခားလြတလပစြာ၊ ပြငလငးျမငသာစြာ ခရမည ဆးျဖတခကျဖစပါသည။ သ႔ျဖစရာ၊ လထ

ပါ၀ငမႈအတြက အခြငအလမးမားရေသာ၊ ရငးလငးသည စစစသးသပေရး လပငနးျဖစစဥတရပ လအပပါသည။

အေရးၾကးေသာ အခကကား၊ ဤ စစစသးသပမႈ အဆငတြင လထပါ၀ငမႈက ေဖၚေဆာငေရး၊ စမကနးေၾကာင ထ

ခကရသမား (PAP) ႏင ပါ၀ငပတ သကသမား၏ တငျပခကမားက ရယရန ပစမတ ပရသတက စညးရးဖြ႔စညးေရး

တာ၀နသည စမကနး လလားသ(ႏင ၄ငးတ႔၏ EIA ပညာရင) ဆမေန၍ ဆးျဖတခကခရနတာ၀နရေသာ အစးရ

အဖြ႔အစညး (EIA အာဏာပငအဖြ႔)ဆသ႔ ေျပာငး သြားျခငးျဖစပါသည။

၃၅

EIA က စစစသးသပျခငးႏင အတညျပ၊ မျပ ဆးျဖတရာတြင EIA အာဏာပငအဖြ႔၏ ထညသြငး စဥးစားရန အေရးၾကး

ေသာ အခကမားမာ

EIA ျပစစဥကာလတေလာကလးမာ ေဆာငရြကခေသာ လထ ပါ၀ငမႈ အဆင

စမကနး အဆျပခက (EMP ႏင အၾကျပတငျပေသာ ေလာေၾကး အပါအ၀င)ႏင ပတသက၍ PAP ႏင ပါ၀ငပတ

သကသမား၏ အျမငမား

အၾကျပတငျပေသာ ေလာခေရး အစအမမားႏင EMP တ႔သည သကေရာကမႈမားက ေလာကေလာကလား

လား ေျဖရငးေပး/ေလာခေပးႏငဖြယ ရ၊ မရ

စမကနး ကတက၀တမား၏ အရာေရာကမႈႏင တနဖး (EMP အစအမမားအျပင၊ အၾကျပတငျပေသာ လမႈေရး

ဆငရာ အကးေကးဇးမား)

ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးဆငရာ ရညမနးခက အမားအျပားႏင ကကညမႈ

အတညျပထားေသာ ToR ႏင ကကညမႈ

(EIA ၊ EMP မာ ေပးထားေသာ ကတက၀တမားအျပင) အတညျပခကအတြက သတမတထားေသာ ၾကတင

စညးကမးခကမား

လပငနးအဆင ၅။ EIA အစရငခစာ အတညျပခက

အစးရက EIA တခက အတညျပျခငးေသာလညးေကာငး၊ ျပငဆငမႈမားလပရန ညႊနၾကားျခငးေသာလညးေကာငး၊ လး၀

ပယချခငး ေသာလညးေကာငး၊ ေနာကဆးအေနႏင ဆးျဖတခကခပါသည။ ဤ ဆးျဖတခကသည ျပညစေသာ သတငး

အခက အလကမားႏင သပၸနညးက အေထာကအ ထားမားအေပၚ အေျခခကာ သးျခားလြတလပစြာ၊ ပြငလငးျမငသာစြာ

ခရမည ဆးျဖတခကျဖစ ပါသည။

EIA ႏင ပတသက၍ ဆးျဖတခကချပးေနာကတြင လထႏင စမကနးလလားသတ႔ ႏစဘကစလးအဖ႔ အယခ၀ငခြငရပါ

သည။ အယခမႈ ထေရာကဖ႔ႏင ယၾကညခရဖ႔ဆလင ဆးျဖတခကက အေၾကာငးျပခကႏငတကြ အမားသေအာင ထတ

ျပနရမညျဖစပါသည။

EIA အစရငခစာ အတညျပခရျပးေနာကတြင၊ စမကနးအဖ႔ အျခား အတညျပခကမားႏင ခြငျပခကမား ( ႏငငျခားရငး

ႏးျမႈပႏမႈ အတညျပခကမား အပါအ၀ငျဖစသည)က ရယရန လအပပါသည။

လပငနးအဆင ၆။ ေစာငၾကညျခငးႏင လကနာျခငး

EIA အတညျပခကရျပး၊ အေကာငအထညေဖၚေသာ စမကနးမားသည ပတ၀နးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ အကး

ရလဒမားအတြကသာမက၊ EIA စနစ ခငမာေရးအတြကပါ အလြနအေရးၾကးပါသည။ စမကနး ေဆာက လပမႈ၊

လညပတမႈ ႏင ေနာကဆး၌ ဖကသမးျခငးတ႔သည EIA ၊ ESMP ႏင (အတညျပခကအတြက သတမတ ထားေသာ)

ၾကတင စညးကမး ခကမား က လကနာရမညျဖစပါသည။

၃၆

ဤသ႔လကနာေစရနေစရနႏင EIA မာ ေပးထားေသာ ကတက၀တမားက တညေစရနအတြက ေစာငၾကညမႈ စနစတခ

လအပပါသည။ ေစာငၾကညမႈစနစတြင စမကနး မနေနဂာ ေဆာငရြကေသာ အတြငး ေစာငၾကညမႈႏင၊ ျပငပ အပစမား

ေဆာငရြကေသာ အမနတကယ ေစာငၾကညမႈတ႔ ႏစမးစလးပါ၀ငပါသည။ ဤ အျပငေစာငၾကညမႈက အစးရ အဖြ႔အစညး

မားကျဖစေစ၊ နယေျမအဖြ႔အစညးမားကျဖစေစ၊ ႏစဖြ႔စလးကျဖစေစ ေဆာငရြကႏငပါသည။

ေစာငၾကညမႈသည အဆကမျပတလပရေသာ လပေဆာငခကျဖစပါသည။ ေစာငၾကညမႈေၾကာင စမကနးသည အတည

ျပခကအတြက သတမတထားေသာ ၾကတငစညးကမးခကမားႏင အညလညပတေနသညဟ လမႈအဖြ႔အစညးက ေက

နပေနႏငပါသည။ ထ႔ျပင၊ ေစာငၾကညမႈေၾကာငပင ျပငးထနေသာ အကးဆကမား မျဖစပြားမမာ ျပနာႏင စးရမမႈမား

ကလညး တန႔ျပန ေဆာငရြကႏငပါသည။

ထ႔ျပင၊ EIA ႏင EMP မာ အေလးထားခေသာ လထပါ၀ငမႈ ကစၥက စမကနး အေကာငအထညေဖၚေနစဥကာလအတြငး

မာ ေဆာငရြကေစေရးအတြက ယႏယားတခလညး လအပပါသည။ ေစာငၾကညမႈေၾကာင အကယ၍ လကနာမႈ မရ

ေၾကာငး သ႔မဟတ စညးကမးခကမားက ခးေဖါကေၾကာငး ေတြ႔ရပါက၊ လကနာေအာင ေဆာငရြကမည ယႏယားမား

အသငရရန လပါသည။ ဤအခကက စမကနးလလားသ၊ PAP ၊ႏင အျခား ပါ၀ငပတသကသမား နားလညထားရန လညး

လပါသည။

လကနာမႈ၊ ေစာငၾကညမႈႏင လကနာေအာငေဆာငရြကမႈ

EIA လပငနးျဖစစဥသည စမကနး အတညျပခကရသညတြင ျပးဆးသြားႏငေသာလညး၊ ျပးဆးခနသည PAP မားက

သကေရာကမႈမားက စတငခစားရခနျဖစပါသည။ စမကနးက ေဆာကလပေနစဥမာ PAP ႏင အျခားပါ၀ငပတသက

သမား အဖ႔ စမကနးလလားသအား အတညျပခကအတြက သတမတထားေသာ စညးကမးခကမား အားလးအတငး

ေဆာင ရြကေစရနႏင EIA လပငနး ကာလအတြငးမာ သတမတ ထားေသာ တာ၀န၀တရားမားႏင၊ ေပးခေသာ ကတ

က၀တမား က လကနာေဆာငရြကေစရနအတြက အခြငအလမးမားရရနလပါသည။

ေဆာကလပေရး မတငမကာလ

စမကနးလလားသႏင စမကနး ေဆာကလပသတ႔အေနနင၊ အၾကေဆာကလပေရးႏင ေဆာကလပေရး လပငနးမားက

သတမတေနရာမာ မေဆာကလပမတြင၊ စမကနးေၾကာင ထခကရသမား(PAP)ႏင အစညးအေ၀းတခ ကငးပရမညျဖစပါ

သည။ ဤ အစညးအေ၀းမာ ေဆာကလပေရး အစအစဥ၏ အေသးစတအခကအလကမားက ေပးရမညျဖစပါသည။

၀နသယကား စးေရ၊ ေဆာကလပေရးယာဥ စးေရ၊ လပငနး အေရအတြက၊ ေဆာကလပေရး အခနနာရ၊ ၾကာမည

ေဆာကလပေရး ကာလ ကသ႔ေသာ အခကအလကမားက ေပးရမညအျပင၊ အမားျပညသတ႔အေပၚ ထခကႏငဖြယရ

သညမား ကလညး ရငးျပရမညျဖစပါသည။

၃၇

ေဆာကလပျခငး အဆင

စမကနး ေဆာကလပသသည အဆျပထားေသာ (ေဆာကလပေရး ကာလအတြငး) လထပါ၀ငမႈ အစအစဥကလညး

အေသးစတရငးျပရမညျဖစပါသည။ ဤ အစအစဥတြင လထ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ေကာမတ(Comminity Consultation

Committee-CCC)ႏင နစနာမႈ ျပနလညကစားေရး ယႏယား(Grievance Redress Mechanism)တ႔၏ အေသးစတ

အခကအလကမား ပါ၀ငရမညျဖစပါသည။ လႏငခ (ႏစႏငခ)၍ ၾကာမညျဖစျပး၊ ေဆာကလပေရးကာလအတြငးမာ

သကေရာကမႈ အၾကးအကယျဖစေစမည စမကနးၾကးမားအတြကဆလင လထ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ေကာမတသည

အစညးအေ၀းမားက ပမနကငးပသငပါသည။ စမကနးေၾကာင ထခကရသမား(PAP)အား လထ တငပငေဆြးေႏြးမႈ

ေကာမတမာ ကယစားျပမႈေကာငးစြာ ေပးရမညအျပင၊ စမကနးေၾကာင ထခကရသမားသည မမတ႔၏ ကယစားလယမား

က ေရြးခယခြငရရရမညျဖစပါသည။ CSO မားအားလညး CCC မာ ကယစားျပမႈ ေပးရမညျဖစပါသည။ စမကနးတည

ေဆာကသမားကလညး ကယစားျပမႈေပးရပါမည။ ဤသ႔ျဖင၊ ထငျမငခကမားႏင မေကနပခကမားက ျမနျမနဆနဆန

ေျဖရငးႏငမညျဖစပါသည။

လထတငပငေဆြးမႈ ေကာမတသည စမကနးေၾကာင ထခကရသမား(PAP)အား ထေတြ႔ဆဆကဆျပး၊ အခြငအာ

ဏာေပး ရျဖစျဖစပါသည။ သ႔မသာ ျပနာမားက လငျမန၊ ထေရာကစြာ ေျဖရငးႏငမညျဖစပါသည။

လပငနး လညပတျခငးအဆင

လညပတျခငးအဆငသည စမကနး သကတမးရသေလာကၾကာမညျဖစျပး၊ ကယပင ပတ၀နးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈ

အစအစဥ(EMP)ရရမညျဖစပါသည။ EMP မာ စမကနး၏ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရး ထခကမႈဆငရာ စမခန႔ခြမႈ3၏

အေသးစတ အခကအလကမား ပါရမညျဖစပါသည။

လညပတျခငးအဆင ကာလတြင စမကနးေဖၚေဆာငသအေနႏင စမကနးလညပတမႈေၾကာငျဖစပြားေသာ မညသည

ညစညမးမႈကမဆ ေစာငၾကညရနလပါသည။ ညစညမးမႈသည ေလ ညစညမးမႈေသာလညးေကာငး၊ အသညစညမး

မႈေသာ လညးေကာငး၊ အျမငညစညမးမႈေသာလညးေကာငး၊ ေရ ညစညမးမႈေသာလညးေကာငး ျဖစႏငပါသည။

စမကနးမ စြန႔ပစပစၥညးမားလညး ထြကႏငပါသည။ ဤစြန႔ပစပစၥညးမားသည ျပနလညျပျပင အသးျပႏငေသာ

စြန႔ပစပစၥညး မားေသာလညးေကာငး၊ အမႈကစေသာလညးေကာငး၊ အဆပသငေစႏငေသာ သ႔မဟတ အ ႏရာယ

ျဖစေစႏငေသာ စြန႔ပစပစၥညးမားေသာလညးေကာငး ျဖစႏငပါသည။

ဇယား (၂)။ EIA လပငနးျဖစစဥ၏ အဓက အဆငမားတြင လထပါ၀ငမႈအေၾကာငး အကဥးခပ

ကေမၻာဒးယား လာအ PDR ျမနမာ ထငးလငး ဗယကနမ ၾကညရႈေလလာျခငး ရ၊

လကေတြ႔ လပ မရ PAPႏငတငပင

ေဆြးေႏြးရန ျပဌာနးခကမား မရ

PP အတြကျပ ဌာနး ခကမား မရ

ျဖစႏငေျခ ဆနးစစ ခကမာ တငပငေဆြး ေႏြးမႈ အခ႔က ထညသြငးရမည

ေလလာေရးနယပယ သတမတျခငး/ToR

ရ ရ၊ ေလလာေရး နယပယ သတ မတျခငးတြင

ရ၊PP အတြကရငး လငး ေသာျပဌာနးခက

ရ EIAႏငတကဆင စစေဆး ျခငးမရ။ PP အတြကျပဌာနး ခကမားရ

၃၈

PAP ပါရမည မားရ EIA ျပစျခငး ရ ရ၊ PAP ႏင

နယ ေျမ လမႈ အဖြ႔အစညး မားကတင ပငေဆြးေႏြး ရမည

MOECAF ၏ အ တညျပခကယေရး အတြက ToR မာPP အစအစဥ ကအေသး စတ ေဖၚျပရ မည

ရ၊ EHIA အတြက ႏစၾကမ

ရ၊ သ႔ေသာ လမး ညႊနခက မလ ေလာက

ဆနးစစခက ရ၊ PP အစညးအ ေ၀းကငးပရန MOE ဆငရာ ျပဌာနးခကမားရ

ရ၊ ဆနးစစခက ကာလအတြငးမာ MONRE သည အဆင အမးမးမာ တငပငေဆြးေႏြးရ မည။ EMP ကစၥ အပါအ၀ငျဖစသည

MOECAF သည PP အစညးအေ၀းမား ကငးပျပး၊ ထငျမင ခကမားက ရယရ မည

ပညာရငမား၏ စစစသးသပေရး အဖြ႔က လထစညး ေ၀းပြကငးပဖြယ ရႏင။ EHIA အတြက လအပ

ဆနးစစခကကာလ တြင PP အစညးအ ေ၀းမား ဆကကငးပ ေရးအတြက တက ေသာ ျပဌာနးခက မရ

အတညျပခက အမားသစာ တမးဟတ၊ မ ဟတ ရငးရငး လငး မသရ။ EIA ႏငECC က အမားသ မထတျပနေသး

ECCက အမားသ ထတျပနရမည၊ EMP အပါအ၀ငျဖစ၏သည

အတညျပခက သညအမားသ စာတမး ျဖစသည၊ EMP ပါရမည

EIA က ရႏငသည

ေစာငၾကညျခငး ရ၊ PAP က ပါ၀င ေစရမည။ GRM ရရမည

ရ၊ လမႈအဖြ႔အစညး က EMP မာပါ၀င ေစရ မည

လမႈအဖြ႔အစညး ပါ၀ငမႈအတြက ျပဌနးခကမရ၊

ရအစရငခစာမား က ONEP ႏင ခြင ျပခက ေပးေသာ အာဏာပင အဖြ႔ အား ေပးသည။

EIA ျဖစစဥ လပသင မလပ သင PAP က ဆးျဖတခြင

မရ မရ မရ ႏငငသားမားကလပငနးအစအစဥမားက တရားရးသ႔ ႔ႏငသည

မရ

၃၉

ထငးႏငင ၂၅၅၀ (၂၀၀၇) ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ၏ EHIA တာ၀န၀တရားမားက လကနာရန ျပဌာနးခက ဗဟအပခပေရး တရားရး၏ စရငခက အမတ-၁၃၅၂/၂၅၅၂ အမႈသညမား။ ။ ကမၻာ ပေႏြးမႈဆန႔ကငေရး အသငး (Anti-Global Warming Association)ႏင တရားလ (၄၂)ဥး။ ႏင အမးသား ပတ၀နးကငေရးရာ ဘတအဖြ႔ (National Environmental Board) ႏင တရားျပင (၇)ဥး အမႈ အကဥးခပ။ ။ ထငးႏငင ၂၅၅၀ (၂၀၀၇)ခႏစ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒသည (၂၀၀၇)ခႏစ၊ ၾသဂတလ (၂၄) ရကေန႔တြင အာဏာတညခသည။ ျပနာကား- ထအခနမစ၍ တရားျပငမားမာ စမကနးမား သ႔မဟတ လပေဆာင ခကမားက လမႈအဖြ႔အစညး၏ သဘာ၀အရငးအျမစမား သ႔မဟတ ပတ၀နးကငအေပၚေသာလညးေကာငး၊ အမားျပည သတ႔၏ ကနးမာေရးအေပၚေသာလညးေကာငး ျပငးထနေသာ သကေရာကမႈမား ရ၊ မရ စဥးစားရန တာ၀နရ မရ ဟ၍ ျဖစ သည။ အကယ၍ ၄ငးတ႔ သည ဤအျဖစမးသ႔ ေရာကပါက၊ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ (၆၇)ႏင အည၊ လထၾကားနာပြ ကငးပကာ၊ ပတ၀နးကငဆငရာႏင ကနးမာေရးဆငရာ ထခကမႈ ဆနးစစခကတရပ လပေဆာငရနႏင ပတ၀နးကငဆငရာ၊ ကနးမာေရးဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမားအား အၾကျပခြငေပးရန လအပသည။ တရားျပငမား သည HEIS ဆငရာ ျပဌာနးခကမားက လစလရႈျပး၊ လမႈအဖြ႔အစညးအေပၚ ျပငးထနေသာ သကေရာကမႈျဖစ ေစဖြယရ ေသာ စမကနးမား/လပေဆာငခကမားအတြက (ဤအေျခခဥပေဒ အာဏာမတညမက ကငသးခေသာ လပထးလပ နညးမားႏင အလားတ လပထးလပနညးမားက ကငသးကာ)လပငနးလပကငခြင အနညးဆး (၇၆)ခ ေပးခသညဟ ဆသည။ ဥပေဒေရးရာ ျပနာ။ ။ ထငးႏငင (၂၀၀၇) ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ အာဏာတညျပးေနာကမာ စးပြားေရး လပငနးရငမားအား လပငနးလပကငခြင (၇၆)ခ ေပးျခငးသည (၂၀၀၇) ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒႏင ဆန႔ကင ေနသလား။ စရငခက။ ။ ဗဟ အပခပေရး တရားရးက (၂၀၀၇) ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ အရ၊ ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး ႏင တရားစရငေရး ေဆာငရြကခကမားသည တရားဥပေဒစးမးေရးႏင အညျဖစရမညဟ ဆပါသည။ ထ႔ျပင၊(၂၀၀၇)ခႏစ၊ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ (၇၆)က အတအလငးေသာလညးေကာငး၊ သြယ၀က၍ ေသာလညးေကာငး အသအမတ ျပထားေသာ သ႔မဟတ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ တရားရးက အသအမတျပထားေသာ အခြင အေရးမားႏင လြတ လပမႈမားက ကာကြယေစာငေရာကရမညအျပင၊ ဥပေဒျပေရးဆငရာ၊ ၀နၾကးဌာနမားဆငရာ၊ တရား စရငေရးဆငရာႏင ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒဆငရာ၊ အပခပေရးဆငရာ အဖြ႔စညးမားအေပၚ အာဏာတည ေစရမည။ အပခပေရးတရားရးသည မသဖြတ (Mah Tha Phut)ႏင အနးအနား ၀နးကငမာ ျဖစပြားခသည (လမႈအဖြ႔အစညး၊ ပတ၀နးကင အရညအေသြး၊ အမားျပညသ႔ ကနးမာေရးတ႔အေပၚ) သကေရာကမႈက ရပပစျခငးအားျဖင ေသာလညး ေကာငး၊ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ (၆၇)၊ အပဒ (၂)ပါ လပထးလပနညးမားႏင အည ေဆာငရြကရန သက ဆငရာ ပါ၀ငပတသကသမားအား တကတြနးျခငးအားျဖင လညးေကာငး အမားျပညသတ႔၏ အခြငအေရးမားႏင လြတ လပမႈက ကာကြယေစာငေရာကေပးရန တာ၀နရသည။ ဗဟ အပခပေရး တရားရးသည (၂၀၀၇) ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ အာဏာတညျပးေနာကမာ စးပြားေရး လပ ငနးရငမားအား ေပးထားသည၊ (၂၀၁၀)ခႏစက သဘာ၀အရငးအျမစမားႏင ပတ၀နးကင ၀နၾကးဌာန၏ သကေရာကမႈ ျပငးထနေသာ စမကနးမား သ႔မဟတ လပေဆာငခကမား စာရငး၀ငျဖစျပး၊ (၂၀၀၇) ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ (၆၇)၊ အပဒ (၂)ပါ လပထးလပနညးမားအားလးႏင မကကညေသာ လပငနး လပကငခြငမားက ျပနလညရပသမး ခသည။

၄၀

ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ (Republic of the Union of Myanmar)

နဒါနး

ယခငက (MOECAF) ဟ ေခၚေသာ၊ သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (Ministery of

National Resources and Environment Conservation-MONREC) သည EIA ေဖၚေဆာငေရးအတြက အခြင

အာဏာႏင တာ၀နရ ၀နၾကးဌာနျဖစပါသည။ (၂၀၁၂)ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (၂၀၁၄)ခႏစ၊

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး နညးဥပေဒမားအရ၊ ၀နၾကးဌာနသည (၂၀၁၅)ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး

ဆငရာ လပထးလပနညးမားက ေရးဆြခသည။

ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမာ ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရး တ၀န၀တရားမားက ထညသြငး

ထားပါသည။ ႏငငေတာသည သဘာ၀ အရငးအျမစမား၏ ပငရငျဖစျပး၊ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒက ဤသဘာ၀

အရငးအျမစမားက ထတယ၊ သးစြေရးအတြက ဥပေဒျပခြငေပးထားေသာလညး၊ အခနး (၄၅) ပါ တာ၀န၀တရား မားက

သဘာ၀ ပတ၀နးကငက ကာကြယေစာငေရာကေပးရနႏင ထနးသမးေပးရန ဤဥပေဒက ခၽြငးခကျပထား ပါသည။

ႏငငသားတငးသည ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမား ကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက

ျပညေထာငစအား ၀ငး၀နးကညရန တာ၀နရပါသည။ ဤတာ၀နမားက ခၽြငးခကျပထားသညမဟတေခ။

၂၀၀၈ ခႏစ၊ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၇ ႏငငေတာသည (က) ႏငငေတာရ ေျမအားလး၊ ေျမေပၚေျမေအာက၊ ေရေပၚေရေအာကႏင ေလထအတြငးရ သယဇာတ ပစၥညးအားလး၏ ပငရငး ပငရငျဖစသည။ (ခ) ႏငငပင သယဇာတ ပစၥညးမားအား စးပြားေရး အငအားစမားက ထတယသးစြျခငးက ကြပကၾကးၾကပရန လအပသည ဥပေဒ ျပဌာနးရမည။ (ဂ) ႏငငသားမားအား ပစၥညးပငဆငခြင၊ အေမြဆကခခြင၊ ကယပင လပကငခြင၊ တထြငခြငႏင မပငခြငတ႔က ဥပေဒျပဌာနးခကႏင အည ခြငျပရမည။ ပဒမ (၄၅) ႏငငေတာသည သဘာ၀ပတ၀နးကငက ထနးသမးေစာငေရာကရမည။ ႏငငသားတငးသည ေအာကေဖၚျပပါ ကစၥမားတြင ႏငငေတာအား ကညရန တာ၀နရသည- (က) အမးသား ယဥေကးမႈ အေမြအႏစက ထနးသမးေစာငေရာကျခငး (ခ) သဘာ၀ပတ၀နးကငက ထနးသမးေစာငေရာကျခငး၊ (ဂ) လ႔စြမးအား အရငးအျမစ ဖြ႔ျဖးတးတကေရး ျမငမားလာေစရန ၾကးပမးျခငး (ဃ) အမားျပညသပင ပစၥညးမားက ထနးသမးေစာငေရာကျခငး၊

သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (Ministery of National Resources and Environment

Conservation-MONREC) သည (၂၀၁၂)ခႏစတြင ဖြ႔စညးချခငးျဖစသည။ (၂၀၁၂)ခႏစ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥ

ပေဒ (ECL)သည တးျမငထားေသာ ပတ၀နးကင စမအပခပေရး အစအမအမးမးအတြက ဥပေဒ အေျခချဖစပါသည။

၄၁

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး နညးဥပေဒ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ၏ ရညမနးခကတခကား - ၁၉၉၄ ခႏစတြင ျပဌာနးခေသာ ျမနမာႏငင

အမးသား ပတ၀နးကငထနးသမးေရး မ၀ါဒ(Myanmar National Environment Policy)က ေဖၚေဆာငရနျဖစ ပါသည။

ေပၚလစက ေအာကပါအတငး ေဖၚျပထားပါသည။

တငးျပည၏ ဥစၥာဓနသည ၄ငး၏ ျပညသမား၊ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမား၊ ပတ၀နးကငႏင သဘာ၀ သယဇာတမား ျဖစသည။ ျမနမာ ႏငင အမးသား ပတ၀နးကငထနးသမးေရး မ၀ါဒ၏ ရညမနးခကကား- ႏငငသႏငငသား အားလး ၏ ဘ၀အရညအေသြး ျမငမားေအာင ဖြ႔ျဖးေရး လပငနးတြင ပတ၀နးကင ကစၥက ထညသြငးစဥးစားျခငးအားျဖင ဤအရာ မားအခငးခငးအၾကားမာ ညညြတမေစရန ျဖစသည။ တငးျပညတငးမာ မမ၏ သဘာ၀ အရငးအျမစမားက မမ၏ ပတ၀နးကငဆငရာ မ၀ါဒမားႏင အည အသးခရန အျမငဆး အခြငအေရး ရပါသည။ သရာတြင မမ၏ တရားစရငပင ခြငထက မေကာလြနေအာငေသာလညးေကာငး၊ အျခားတငးျပညမား၏ အကးစးပြားမားက မထပါးမေအာငလညး ေကာငး သတၾကးစြာ ထားရမညျဖစပါသည။ ပစၥပၸါနႏင အနာဂတမးဆကမား၏ အကးစးပြားအရ သဘာ၀အရငးအ ျမစမားက ထနးသမးရနမာ ႏငငေတာႏင ႏငငသားတငး၏ တာ၀နျဖစပါသည။ ဖြ႔ျဖးေရးအတြက ၾကးပမးရာ၌ ပတ၀နး ကင ကာကြယေစာငေရာကေရးက အဓကရညမနးခကအျဖစ ထားရမည။

ျပညတြငးျပညပရငးႏးျမပႏမႈက ကငတြယေျဖရငးႏငရန၂၀၁၆ ျမနမာရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒက မၾကာေသးခငက ျမနမာ

အစးရက ျပ႒ာနးခသည။ ၎ဥပေဒတြင စးပြားေရးလပငနးမား၏ ရညရြယခကသည သဘာပတဝနးကငက မထခက

ေစရဟ ပါဝငထားသည။ အထးသျဖင ပဒမ ၄၁ အရ ရးရာယဥေကးမႈႏင ဓေလထတမး၊ အမားျပညသကနးမာေရး၊

သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဂဟစနစက ထခကေစမည စးပြားေရးလပငနးမားက တားျမစထားပါသည။ ႏငငတကာ

အေကာငးဆးစခနစညႊနးမားျဖစေသာ သဘာ၀ႏငလမႈပတ၀နးကငက မထခကေစျခငး သ႔မဟတ ညစညမးမႈႏင

ထခကပကစးမႈ မျဖစေစျခငး စသညျဖင ကယျပနေသာ တာ၀န၀တရားမားက ရငးႏျမႇပႏသမား လကနာကငသး

ရမညျဖစသည။ ပဒမ ၃၆ အရ စးပြားေရးလပငနးမားသည ျမနမာႏငငအတြက မဟာဗဟာေျမာက အေရးပါသည

လပငနးမား၊ အၾကးစားရငးႏျမပႏမႈလပငနးမား၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဒသခလထမားအေပၚ ၾကးမားသည

သကေရာကမႈ ျဖစႏငေျခရသည လပငနးမားသည အဆျပခကတငသြငး၍ ျမနမာရငးႏးျမပႏမႈေကာမရင၏ အဆျပလႊာ

တငသြငးရမည။ ၄ငးအဆျပခကတြင EIA အစရငခစာပါရမညလား (ယခငနညးဥပေဒအရ လအပခသကသ႔) (သ႔) EIA

မလပခင လပငနးေဆာငရြကခြင ရယရမညလားဆတာေတာ မေသခာေပ။ အစးရမ နညးဥပေဒႏငပတသတ၍ ယခ

အခကအလကက ရငးလငးထတျပနရန ေမာလငပါသည။

၂၀၁၂ ခႏစ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (ECL)က ျမနမာႏငင ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငရာကေရးႏင

ပတသက၍ အကဥးခပျပဌာနးေပးထားသည။

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (ECL)၏ ရညမနးခကမားမာ-

၄၂

ပဒမ ၃ ဥပေဒ၏ ရညမနးခကမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစပါသည- (က) ျမနမာ ႏငင အမးသား ပတ၀နးကငထနးသမးေရး မ၀ါဒက ေဖၚေဆာငရန (ဂ) ပစၥပၸါနႏင အနာဂတ မးဆကႏစလးအတြက သန႔ရငး၊ ေကာငးမြနေသာ ပတ၀နးကငတရပျဖစေရး လႈ႔ေဆာရန (င) သဘာ၀အရငးအျမစမား ဆတယတပကစးမႈ မျဖစေအာင စမခန႔ခြရနႏင ေရရညခေအာင အသးျပႏငေစရန ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (ECL)က ညစညမးမႈထနးခပ၊ ကန႔သတရနအလ႔ငာ ညစညမးမႈျဖစ

ေစေသာ စးပြားေရးလပငနး သ႔မဟတ လပေဆာငခကမားအတြက အညစအေၾကး စြန႔ပစမႈမားက ပတ၀နးကင အရည

အေသြးစခနမားအတငး ကန႔သတရနႏင ညစညမးမႈ ထနးခပေရး ကရယာမားက တပဆငရန ျပဌာနးထားပါသည။

ပဒမ ၁၄ ညစညမးမႈ ပမာဏတစတရာျဖစေစေသာ ပဂၢလတဥးသည ပတ၀နးကငမာ ညစညမးမႈျဖစေစေသာ အရာမားက ျပဌာနးထားေသာ ပတ၀နးကင အရညအေသြး စခနမားႏင အညသန႔စငျခငး၊ ထတလႊတျခငး၊ သြနထတျခငး၊ ထနးထားျခငး ျပရမည။ ပဒမ ၅ ညစညမးမႈ ပမာဏတစတရာျဖစေစသည တစတခေသာ လပငနးကေသာလညးေကာငး၊ ပစၥညးကေသာလညးေကာငး၊ ေနရာကေသာလညးေကာငး ပငသ သ႔မဟတ လကရျဖစေနသသည ပတ၀နးကငညစညမးမႈက ေစာငၾကညရနျဖစေစ၊ ထနးခပရနျဖစေစ၊ စမခန႔ခြရနျဖစေစ၊ ေလာခရနျဖစေစ၊ ရငးပစရနျဖစေစ လပငနးတြငး သန႔စငစကရ (on-site facility) သ႔မဟတ ကရယာ တပျခငးေသာလညးေကာငး သးျခငးေသာလညးေကာငး ျပရမည။ ဤသ႔ မလပႏငပါက ပတ၀နးကငသေဘာအရ ခငလေသာနညးလမးမားႏင အည စြန႔ပစ ပစၥညးမားက သြနထတရမည။

ထ႔ျပင၊ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး နညးဥပေဒက ပတ၀နးကင ထခကပကစးေစေသာ လပေဆာင

တစတရာ လပေဆာငျခငးက ရငးလငးျပတသားစြာ ပတပငတားျမစထားပါသည။

အခနး (၈) ပတပငတားျမစမႈမား (က) မညသမ ဤဥပေဒႏင ဤနညးဥပေဒတခခအရ၊ ရငးလငးျပတသားစြာ သတေပးထားသည ညစညမးမႈျဖစေစ ေသာ ပစၥညးမားႏင ေဘးအ ႏရာယျဖစေစႏငေသာ စြန႔ပစ ပစၥညးမားက မညသညနညးျဖငျဖစေစ၊ လထအား တက ရကေသာ လညးေကာငး၊ သြယ၀က၍ ေသာလညးေကာငး ထခကေစေသာ မညသညေနရာမာျဖစေစ ထတလႊတျခငး၊ ထတလႊတ ေစျခငး၊ သြနထတျခငး၊ သြနထတေစျခငး၊ စပျခငး၊ စပေစျခငး မျပရ။ (ခ) မညသမ အမားျပညသအကးအတြက ၀နၾကးဌာန၏ ခြငျပခကျဖင ေဆာငရြကျခငးမတပါး၊ ေဂဟစနစႏင ဤ စနစေၾကာငေျပာငးလေနေသာ သဘာ၀ ပတ၀နးကင ထခကေအာင ေဆာငရြကျခငးမျပရ။

အစးရ ဌာနတခခ၊ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးတခခ သ႔မဟတ ပဂၢလတဥးဥးက လပေဆာငမည စမကနး သ႔မဟတ လပ

ေဆာငခကတခခေၾကာင ပတ၀နးကငမာ ထခကမႈ တစတရာ ျဖစႏငဖြယ ရ၊ မရ ဆးျဖတရနအတြက (၂၀၁၂) ခႏစ၊

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (ECL)အရ၊ ၀နၾကးဌာနအား EIA စနစႏင လမႈေရး ထခကမႈ ဆနးစစျခငး စနစ ျပစရန

အခြငအာဏာ အပႏငးထားပါသည။

၄၃

ထ႔ျပင၊ ၀နၾကးဌာနအား ပဒမ ၇ (ဃ)အရ ပတ၀နးကင အရညအေသြး စခနမား သတမတရနလညး အခြငအာဏာ

အပႏငးထားပါသည။ ပတ၀နးကင အရညအေသြး စခနမားက အခနး (၆)၊ ပဒမ ၁၀၊ ၁၁၊ ၁၂ တ႔တြင ဆကလက၍

အဓပၸါယ ဖြငဆထားပါသည။

EIA ေ၀ါဟာရမား၏ အဓပၸါယ ဖြငဆခကမား

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (ECL)၊ ပတ၀နးကငထနးသမးေရး နညးဥပေဒမား(Environment Conservation

Rules)ႏင EIA လပထးလပနညးမားက ျမနမာႏငင၏ EIA အတြက ေ၀ါဟာရ အမားအျပားက အဓပၸါယ ဖြငဆထား

ပါသည။ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (ECL)က ပတ၀နးကငႏင ေဂဟစနစက အဓပၸါယဖြငဆထားပါသည။

ပတ၀နးကင (Environment)ဆသညမာ- ေရ၊ ေလထ၊ ရာသဥတ၊ အသ၊ အန႔၊ အရသာ တ႔အပါအ၀င လသား၏ ပတ ၀နးကငျဖစေသာ ရပပငးဆငရာ အေၾကာငးအခကမား၊ တရ စၦာနႏင အပငမားျဖစေသာ ဇ၀ဆငရာ အေၾကာငးအခက မား၊ ႏင သမငးဆငရာ၊ ယဥေကးမႈဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ၊ အလတရားဆငရာ အေၾကာငးအခကမားျဖစပါသည။ ေဂဟစနစ (ecosystem)ဆသညမာ- ဟနခက ညစြာ တညရေနေသာ သကရ၊ သကမအရာမား၏ သဘာ၀စနစႏင ဤ စနစေၾကာင တစ၊ တစ ေျပာငးလျဖစေပၚေနေသာ သဘာ၀ ပတ၀နးကငျဖစပါသည။

ပတ၀နးကငထနးသမးေရး နညးဥပေဒ (ECL)က EIA ၊ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး (IEE)၊ ႏင ပတ၀နးကငဆင ရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥ (EMP)တ႔၏ အဓပၸါယဖြငဆခကမားကလညး ေပးထားပါသည။ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (Environmental Impact Assessment)ဆသညမာ-ရပပငးဆငရာ၊ လသားဆငရာ၊ ဇ၀ဆငရာ၊ လမႈစးပြားေရးဆငရာ ပတ၀နးကငအပၚ သကေရာကရနအလားအလာ သ႔မဟတ သကေရာကမႈျဖစစဥမား ရ၊ မရ စနစတက ေလလာေသာ လပငနးျဖစစဥတရပျဖစျပး၊ ၄ငးသည အဆျပထားေသာ စမကနး၊ သ႔မဟတ စးပြားေရးလပ ငနး၊ သ႔မဟတ လပေဆာငခကတခႏင ပတသကသည ဆးျဖတခကချခငးျဖစစဥ၏ မရမျဖစလအပေသာ အစတအပငး ျဖစပါသည။ တတယ ပဂၢလ သ႔မဟတ တတယအဖြ႔အစညး (Third Person or organization)ဆသညမာ- နညးဥပေဒမားတြင အဓပၸါယဖြငဆထားသည တတယ ပဂၢလ သ႔မဟတ တတယအဖြ႔အစညးက ဆသည။ ယငးစကားရပတြင စမကနးအ ဆျပသက ကနဥး ပတ၀နးကငဆနးစစျခငး သ႔မဟတ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး တရပျပလပရန စာခပ ခပဆထားသည သ႔မဟတ အလပအပႏထားသည သ႔မဟတ စာခပခပဆရန သ႔မဟတ အလပအပႏရန ရညရြယ ထားသည ပဂၢလ တဥးဥး သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးတခခလညးပါ၀ငသည။ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး (Initial Environmental Examination)ဆသညမာ- စမကနး၊ သ႔မဟတ စးပြား ေရးလပ ငနး၊ သ႔မဟတ လပေဆာငခကတခ၏ ျဖစႏငဖြယအလားအလားမားသည သသာထငရားျခငးရ၊ မရ၊ ပတ၀နး ကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပရန လအပျခငးရ၊ မရ၊ သတမတထားေသာ အျခား စာရြကစာတမးမားက ျပစ၊ တငျပရန လအပျခငးရ၊ မရ ေလလာေသာ ကနဥး လပငနးျဖစစဥ ကဆလသည။

၄၄

ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ (Environmental Management Plan)ဆသညမာ - စမကနး၊ သ႔မဟတ စးပြား ေရးလပ ငနး၊ သ႔မဟတ လပေဆာငခကတခ၏ ဒဇငးေရးဆြျခငး၊ ေဆာကလပျခငး၊ အေကာငအထညေဖၚျခငး၊ လညပတျခငး၊ ထနး သမးျခငး၊ အဆးသတျခငး၊ ပတသမးျခငးေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊ ပတသမးျပးေနာကမာေသာလညးေကာငး၊ အျခားအေၾကာငးမားေၾကာငေသာလညးေကာငး ျဖစပြားေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားမ ေရာငကဥရန သ႔မဟတ ကာ ကြယေစာငေရာကရန သ႔မဟတ ေလာခရန သ႔မဟတ ေစာငၾကညရနအတြက ၀နၾကးဌာန၏ လအပခကမား၊ လမးညႊန ခကမားႏင အည ျပစထားေသာ စမကနး စာတမးတေစာငက ဆလသည။ ဤအစအစဥတြင စမကနး၊ သ႔မဟတ စးပြား ေရးလပ ငနး၊ သ႔မဟတ လပေဆာငခကတခေၾကာင ျဖစပြားေသာ ပတ၀နးကင ထခကမႈမားမ ေရာငကဥရန သ႔မဟတ ကာ ကြယေစာငေရာကရန သ႔မဟတ ေလာခရနအတြက စမခန႔ခြနညးမား၊ အေကာငအထညေဖၚရန အလပ အစအစဥ မား၊ ပတ၀နးကငအေျခအေနေျပာငးလမႈ ႏင ပတ၀နးကငထနးသမး၊ ေစာငေရာကေရးတ႔က ေစာငၾကညရန အလပအစ အစဥ၊ ပတ၀နးကင အေရးေပၚအေျခအေန အတြက အစအမမား ပါရသည။ (၂၀၁၅)ခႏစ၊ EIA လပထးလပနညးကလညး EIA ႏင ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခင(IEE) လပငနးျဖစစဥမားတြင

သးစြေသာ ေ၀ါဟာရမားက အဓပၸါယဖြငဆ ထားပါသည။

စမကနးေၾကာင ထခကရသ(Project Affected Person-PAP) ဆသညမာ- အၾကျပထားေသာ စမကနးတခ၏ တကရက ျဖစေစ၊ သြယ၀က၍ ျဖစေစ ဒဏသငခရသည သဘာ၀အတငးရေနေသာ လ ပဂၢလတဥး ေသာလညးေကာငး၊ တရား၀င အသအမတျပထားေသာ ပဂၢလတဥး ေသာလညးေကာငး၊ အဖြ႔အစညးေသာလညးေကာငး ျဖစသည။ ေျမယာ သ႔မဟတ အးအမက တရား၀ငသမးယျခငး၊ ေျမအဆငအတနး ေျပာငးလျခငးမားေၾကာင သဘာ၀တရားမာ ျဖစပြားေသာ အကန႔ အသတမ အကးဆကမားႏင ထပဂၢလ သ႔မဟတ တရား၀ငပဂၢလ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးတ႔၏ ေနထငရာ နယေျမမား ရ ေဂဟစနစႏင ပတ၀နးကငစနစမားအေပၚ ရကခတမႈမား အပါအ၀ငျဖစသည။ ဆးက း သကေရာကမႈ (Adverse Impact)ဆသညမာ - တရား၀ငပဂၢလျဖစေစ၊ သဘာ၀ပဂၢလျဖစေစ၊ ေဂဟစနစျဖစ ေစ၊ သဘာ၀အရငးအျမစ (ေဒသရငး အပငႏင တရ စၦာနမားအပါအ၀င)ျဖစေစ၊ ခစားရေသာ သ႔မဟတ သယပးထား ရေသာ ပတ၀နးကငဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ၊ လမႈ-စးပြားေရးဆငရာ၊ ကနးမာေရးဆငရာ၊ ယဥေကးမႈဆငရာ၊ လပငနး ခြင ေဘး ကငးေရး သ႔မဟတ ကနးမာေရးဆငရာ၊ လမႈအဖြ႔အစညး ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးေရးဆငရာ ဆးကးမား ျဖစျပး၊ ဤ ဆးကးမားသည စမကနး လလားသ၏ လပေဆာငခက သ႔မဟတ ထနခနမႈတစတခမေသာလညးေကာငး၊ စမကနး ဒဇငးသ႔မဟတ၊ ျဖစေပၚမႈ၊ သ႔မဟတ ေဆာကလပမႈ၊ သ႔မဟတ အေကာငအထညေဖၚမႈ၊ သ႔မဟတ ထနးသမး မႈ၊ သ႔မဟတ လညပတမႈ သ႔မဟတ ဖကသမးမႈ သ႔မဟတ ဆကႏႊယေသာ လပေဆာငခကမားမေသာလညးေကာငး တစတရာ အတငးအတာ အထ ျဖစေပၚလာသညဟ ယဆရသည သ႔မဟတ တနညးနညးျဖင ေပၚထြက လာျခငး ျဖစသည။ ပတ၀နးကငဆငရာ ထခကမႈ (Environmental Impact)ဆသညမာ- အဆျပထားေသာ စမကနးေၾကာငျဖစေစ၊ စးပြားေရး လပငနးမားေၾကာငျဖစေစ၊ လပေဆာငခကမားေၾကာငျဖစေစ သဘာ၀ အတငးရေနေသာ ပတ၀နးကငႏင တညေဆာကထားေသာ ပတ၀နးကငတ႔အျပင၊ လႏင လမႈအဖြ႔အစညးမားအေပၚ သကေရာကႏငဖြယရေသာ အကးဆက မားျဖစသည။ သကေရာကမႈမားသည တကရက သ႔မဟတ သြယ၀က သကေရာကမႈမား၊ ေကာငးကး သကေရာကမႈ သ႔မဟတ ဆးကးသကေရာကမႈ သ႔မဟတ ႏစမးစလးတ႔ ျဖစႏငပါသည။ ဤ လပထးလပနညး၏ ရညရြယခကမားအတြက၊ ပတ၀နး ကငဆငရာ ထခကမႈမားတြင လပငနးခြငဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ၊ ယဥေကးမႈဆင

၄၅

၄၄ ရာ လမႈစးပြားေရးဆငရာ၊ လထ ကနးမာေရးႏင လမႈအဖြ႔အစညးကနးမာေရးဆငရာ၊ ေဘးကငးေရးဆငရာ ျပနာ မားက ထညသြငးထားသည။ ထ႔ ျပင၊ လမႈေရး ထခကမႈမားတြင ဌာေနတငးရငးသား ျပညသမားႏငသကဆငေသာ ဆႏၵမပါဘ အမရာေရႊ႔ေျပာငးရမႈ ကလညး ထညသြငး ထားသည။ ဆကစပထခကမႈ (Cumulative Impact)။ စမကနးႏင ပတသကေသာ စေပါငးရကခတမႈဆသညမာ- စမကနးတခ၏ ထခကမႈ သ႔မဟတ ထခကမႈမႈမားသည ယငးတ႔သကသကအားျဖင သသာထငရားမႈ မရေသာလညး၊ အလားတ သ႔မဟတ အမးအစားမတသည စမကနးမား သ႔မဟတ ပထ၀၀င နယေျမေဒသတြငရသည တညဆ သ႔မဟတ ျဖစေပၚႏငေသာ ထခကမႈမားႏင ေပါငးစပလကေသာအခါ ျဖစေပၚလာသည သသာထငရားေသာ ထခကမႈကဆသည။

EIA လပထးလပနညး

ပတ၀နးကငထနးသမးေရး(EC )နညးဥပေဒမားက အခနး(၈)တြင EIA အတြက မေဘာငတခ ခမတေပးထားပါသည။ မညသည စမကနးမား၊ သ႔မဟတ စးပြား ေရးလပငနးမား သ႔မဟတ လပေဆာငခကမားသည သည EIA လပရန လအပ ေၾကာငးက သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (MONREC)က ဆးျဖတမညျဖစပါသည။ 48 ပတ၀နးကငထနးသမးေရးနညးဥပေဒမား (EC Rules)က ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA) သ႔မဟတ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး(IEE)၏ အဆငႏစဆငပါေသာ စနစက ခြငျပထားပါသည။49 ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA)မားႏင ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး(IEE)မားက အရညအခငးျပညမျပး၊ မတပတငထားေသာ တတယ ပဂၢလ ပညာရငမားက ေဆာငရြကပါသည။50အဆျပထားေသာ စမကနးမားမာ IEE သ႔မ ဟတ EIA ႏငအတတြ၍ တငျပရမည ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ (EMP) ပါရရမညျဖစပါသည။ ၄ငးတ႔က စမကနး အတညျပရန တငျပရမည 51 ျဖစျပး၊ သယဇာ တႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (MONREC)က ဆနးစစရမညျဖစပါသည။ ထ႔ျပင၊ ပတ၀နးကငထနးသမးေရး(EC )နညးဥပေဒမားက ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာ စစစသးသပ ေရးအဖြ႔ (Environmental Impact Assessment Report Review Body)အား သကဆငရာ အစးရဌာနမား၊ အျခား အစး ရအဖြ႔ အစညးမားမ ကၽြမးကငပညာရငမားက အသးျပခြင ေပးပါသည။52 ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာ စစစသး သပ ေရးအဖြ႔က စမကနးက စစစသးသပျပးေနာကတြင သယဇာ တႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (MONREC)က EIA သ႔မဟတ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ (EMP)က အတညျပႏငပါသည။ 53 ပတ၀နးကငထနး သမးေရးနညးဥပေဒမား (EC Rules)သည လထပါ၀ငမႈသ႔မဟတ လမႈအဖြ႔အစညး တငပငေဆြးေႏြးမႈက တတကက ရညညႊနးျခငးမရေခ။

48 EP Rules, Article 52. 49 Article 53. 50 Article 56. 51 Article 52. 52 Article 58. 53 Article 61.

၄၆

၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIA ဆငရာ လပထးလပနညးတြင ျမနမာႏငငမာ အၾကျပတငျပထားေသာ EIA စနစ၏ အေသးစတအ ခကမား မပါရေခ။ EIAဆငရာ လပထးလပနညး မၾကမးအေၾကာငးက အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင ပဂၢလက က႑ လပငနးရငမားအား အသေပးရနအတြက လမႈအဖြ႔အစညး အလပရေဆြးေႏြးပြမား လပခေသာလညး၊ လပထးလပနညး တြင တရား၀င လထပါ၀ငမႈ လပငနးျဖစစဥ မပါရေခ။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIA လပထးလပနညး၏ အခနး(၂)က ဤသ႔ဆထားသည။ “သကဆငရာ၀နၾကးဌာန၊ အစးရဌာန၊ အစးရအဖြ႔အစညး၊ ေကာပေရးရငး၊ ဘတအဖြ႔၊ စညပငသာယာေရးေကာမတႏင စညပငသာယာေရးအဖြ႔အစညး၊ ေဒသဆငရာ အစးရ သ႔မဟတ လပပငခြငရသ၊ ကမၸဏ၊ သမ၀ါယမ အဖြ႔အစညး၊ စပြား ေရး လပငနး၊ အသငး၊ အစစပလပငနး သ႔မဟတ တသး ပဂၢလတဥးဥးက လပေဆာငသည သသာထငရားေသာ ဆး ကးသကေရာကေစႏငဖြယ စမကနးအားလးသည ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး(IEE) သ႔မဟတ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA)က ေရးဆြ အေကာငအထညေဖၚျခငးျပျပး၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာ ေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတ(Environmental Compliance Certificate)က ရယရမည။” (၂၀၁၅)ခႏစ၊ EIA ဆငရာလပထးလပနညးတြင EIA သ႔မဟတ IEE လပရနလအပေသာ စာရငး၀င စမကနးအမး

အစားမား အတြက ၾကညရႈစစေဆးျခငး (screening) ျဖညစြကခကတခ ပါရသည။

(၂၀၁၅)ခႏစ၊ EIA လပထးလပနညးတြင EIA အတြက စခနမ လပငနးျဖစစဥတရပ ပါရသည။

ၾကညရႈစစေဆးျခငး (screening)

EIA ပညာရငက ေရြးခယျခငးႏင စစေဆးျခငး

ေလလာေရး နယပယသတမတျခငး (Scoping)

o သတငးအခကအလကမား ေဖၚျပျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး

o ၾကညရႈစစေဆးျခငး အစရငခစာႏင EIA လပပငခြငႏင တာ၀န

o (၁၅)ရကအတြငး ျပနလညျပငဆငျခငး/အတညျပျခငး/ ၾကတငစညးကမးခက သတမတျခငး

EIA ဆငရာ စးစမးေလလာျခငး

EIA အစရငခစာ

EIA စစစသးသပျခငး လပငနးျဖစစဥ

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာ ေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတ(ECC)ထတေပးျခငး

အယချခငး လပငနးျဖစစဥ

၄၇

ပ

ပ (၅)။ Cosier Baird ေရးဆြသည (၂၀၁၅)

၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIA ဆငရာ လပထးလပနညး၏ ပဒမ ၁၅ မာ- သယဇာ တႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး

၀နၾကးဌာန (MONREC)သည ျမနမာႏငငရ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး(IEE) ႏင ပတ၀နးကင ထခကမႈ

ဆနးစစျခငး(EIA) အတြက တခတညးေသာ အာဏာပငအဖြ႔ျဖစသညဟ ဆထားသည။

ပဒမ ၁၅ ၀နၾကးဌာနသည ေအာကပါ ကစၥမားကေဆာငရြကရန အာဏာရေသာ တခတညးေသာ အာဏာပငအဖြ႔ျဖစသည။ (က) စမကနး အဆျပလႊာက စစစျခငးဆငရာ စမားသတမတျခငး

ၾကညရႈစစေဆးျခငး

ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး

စးစမးေလလာျခငးႏင အစရငခတငျပျခငး

စစစသးသပျခငးႏင အတညျပျခငး လပငနးျဖစစဥ

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာ ေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတ(ECC)

အျခား ခြငျပခကေပးျခငး လပငနးျဖစစဥ

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး

နယပယ အတငးတာ သတမတျခငး

စးစမးေလလာျခငးႏင အစရငခတငျပျခငး

စစစသးသပျခငးႏင အတညျပျခငး လပငနးျဖစစဥ

ပယချခငး ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာ ေဆာငရြကမႈ

သကေသခလကမတ(ECC)

အျခား ခြငျပခကေပးျခငး လပငနးျဖစစဥ

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး

နယပယ အတငးတာ သတမတျခငး

စးစမးေလလာျခငးႏင အစရငခတငျပျခငး

စစစသးသပျခငးႏင အတညျပျခငး လပငနးျဖစစဥ

ပယချခငး ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာ ေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတ(ECC)

အျခား ခြငျပခကေပးျခငး လပငနးျဖစစဥ

ဆနးစစျခငး မလအပ

အျခား ခြငျပခကေပးျခငး လပငနးျဖစစဥ

၄၈

(ခ) ကနဥးပတ၀နးကငဆနးစစျခငး ႏင ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးအတြက နညးပညာဆငရာ လမးညႊန ခကမားခမတအတညျပျခငး (ဂ) ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး အစရငခစာမားက အတညျပျခငး (ဃ) ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးအတြက လမးညႊနခကမား ခမတျခငးႏင ေဆာငရြကရမည လပငနးတာ၀န မား သတမတျခငး (င) ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာမားက အတညျပျခငး (စ) ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ၊ တညေဆာကဆကာလ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥႏင လပငနးလညပတ ေဆာငရြကမႈ အဆင ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥတ႔က အတညျပျခငး (ဆ) ကနဥး ပတ၀နးကငဆနးစစျခငး၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး သ႔မဟတ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ အတညျပျခငး ဆငရာ ေဆာငရြကရန စညးကမးခကမားက သတမတျခငး (ဇ) စမကနး အေကာငအထညေဖၚစဥအတြငး ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာ ေဆာငရြကမႈ သကေသခ လကမတပါ စညးကမးခကမားက လကနာေဆာငရြကေစျခငးႏင ေစာငၾကပၾကညရႈျခငး၊ အဆျပထားေသာ စမ ကနး၏ အေသးစတပစက အျပးသတျခငး သ႔မဟတ လပငနးေဆာငရြကမႈ အေတြ႔အၾကေၾကာင ျပငဆငျခငးတရပ ရပ အပါအ၀င ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ အေကာငအထည ေဖၚမႈက ေစာငၾကပၾကညရႈျခငးႏင လကနာ ေဆာင ရြကေစျခငး (ဈ) စမကနးတရပရပအား ယငး၏ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈအစအစဥက အခနႏင တေျပးည ျဖစေစရန ေဆာငရြကေစ ျခငးႏင ယငးေဆာငရြကမႈမားအတြက အစရငခစာက စစစသးသပရန အတညျပရန ၀နၾကးဌာနသ႔ တငျပေစျခငး (ည) ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး ျပလပမည တတယ ပဂၢလ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးမား လပငနးလငစငရယရနႏင စပ လဥးသည စညးကမးသတမတခက သ႔မဟတ လပထးလပနညးမား သတမတ ထတျပနျခငး (ဋ) ကနဥး ပတ၀နးကငဆနးစစျခငး သ႔မဟတ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးႏင စပလဥး၍ ျပညေထာငစအစး ရအဖြ႔မ သးျခားသတမတသည လပငနးတာ၀နမားက ေဆာငရြကျခငး

၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIA ဆငရာ လပထးလပနညးအရ၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာ စစစသးသပ ေရးအဖြ႔

(Evironmental Impact Assessment Report Review Body)အားလညး တကေသာ တာ၀နမား သတမတေပး

ထားပါသည။

ပဒမ ၁၆ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာ စစစသးသပ ေရးအဖြ႔၏ လပငနးတာ၀နမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစ သည။ (က) ၀နၾကးဌာန၏ တာ၀နေပးခကအရ စမကနးတရပရပ၏ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးအစရငခစားက စစစ သးသပျခငး (ခ) ၀နၾကၤးဌာနက သတမတသည အခနကာလအတြငး ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးအစရငခစာက စစစသးသပ ျခငး (ဂ) ကစၥတခခငးစအလက ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာ၏ နယပယအတငးအတာႏင ပါ၀ငရမည အခကအလကမားက ေအာကပါအခကမားျဖင စစစျခငး-

၄၉

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာသည ဤလပထးလပနညးမားပါ သတမတခကမားက လကနာထားျခငး ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာသည နယပယအတငးအတာ သတမတျခငး အစရငခစာႏင ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးအတြက တာ၀နႏင လပပငခြငမားက လကနာျခငး ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာသည ရငးလငးေသာ လမးညႊနခကမား၊ စခနစညႊနးမား၊ အခနကာလသတမတခက သ႔မဟတ စစစသးသပရန လမးညႊနခကမားက လကနာျခငး ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာသည သကဆငရာပဂၢလမား၏ အျမငက အသအမတျပ ထညသြငးစဥးစားျခငး ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာသည ျပးျပညစမႈ ရ၊ မရ၊ လေလာကေသာ၊ သငေလာေသာႏင ယၾကညစတခရေသာ သတငးအခကအလကမား ပါ၀ငမႈ ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာျပစမႈႏင ပါ၀ငသညအခကအလကမားသည သကဆငရာ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရး လအပခကမားက လကခႏငေသာ ေရြးခယမႈ ညႊနျပမႈ၊ ရညညႊနးမႈႏင အျပညအ၀ လကနာထားမႈ ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာျပစမႈႏင ပါ၀ငသည အခကမားတြင ၾကတငသျမငႏငေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားအားလးက သတမတေဖၚျပထားျခငး ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာတြင ရငးလငးေဖၚျပ စမကနး၏ ဆးကးသကေရာကမႈမားက တားဆးရန၊ ေလာခရန သ႔မဟတ အနညးဆးျဖစေစရန ျပလပရမည ေဆာငရြကမႈမားသည အျပညအ၀ လကနာရမည ပတ၀နးကငေရးရာ လအပခကမားက အာမခႏငမႈ ရ၊ မရ၊

စမကနးမ ညစညမးမႈမားက တားဆးရန သ႔မဟတ အနညးဆးသ႔ ေလာခရန ေဆာငရြကမႈမားသည ထ ေရာကမႈ ရ၊ မရ၊ အေကာငးဆးရႏငေသာနညးလမး (BAT)ႏင အေလအကငေကာငးမားက အေျခခထားျခငး ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကငေရးရာႏင လမႈေရးရာ လအပခကမားအား လကနာမႈမရသည သ႔မဟတ လကနာမႈ မရျခငးက ဥးတညေသာ အ ႏရာယျဖစေစသည ေဆာငရြကမႈမား သ႔မဟတ လပထးလပနညးမား ပါ၀ငျခငး ရ၊ မရ၊

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာတြင ေဖၚထတ တငျပထားသညအတငး လကမခႏငေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမား မျဖစေပၚေစဘ၊ စမကနးက လညပတႏငေျခ ရ၊ မရ၊

(ဃ) ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာအား စစစသးသပသညအစရငခစာတြင ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ စစမးစစေဆးျခငး သ႔မဟတ ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး အစရငခစာပါ ခ႔ယြငးမႈ တရပရပက ေဖၚထတတငျပျခငးႏင စမကနးအဆျပသက တာ၀နယေဆာငရြကျပး အစရငခတငျပရမည ေနာက ထပ ေလလာမႈမားဈ စစမးစစေဆးမႈမား၊ ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမား သ႔မဟတ ဆနးစစမႈမားက အၾကျပတငျပျခငး၊ (င) ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအစရငခစာအား စစစသးသပသညအစရငခစာတြင သကဆငသည ပတ၀နး ကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတတြင ထညသြငးေဖၚျပသငသည စညးကမး ခကမားအျဖစ အၾကျပခကေပးျခငး၊ (စ) ေကာမတ သ႔မဟတ ၀နၾကးဌာနက တာ၀နေပးပါက ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာ စစစသးသပ ေရးအဖြ႔၏ စစစေတြ႔ရခကမားက အစညးအေ၀းတြင တငျပျခငး၊

၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIA ဆငရာ လပထးလပနညးက ဆကလက ျပဌာနး ထားသညကား- EIA ပညာရငမားသည သယဇာတႏင

သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (MONREC) မာ မတပတငရမည ဟ၍ ျဖစပါသည။

၅၀

မတပတငမထားလင ပညာရငျဖစေစ၊ စးပြားေရး အသငးျဖစေစ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA) သ႔မဟတ

ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး(IEE)က လပ၍ မျဖစေခ။ သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး

၀နၾကးဌာန (MONREC) သည EIA ပညာရငမား မတပတငေရးအတြက ယာယစနစတခက ခမတထားပါသည။

ၾကညရႈစစေဆးျခငး (Screening)

ၾကညရႈစစေဆးျခငးသည ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA) သ႔မဟတ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး(IEE)

တြင ပထမဥးဆး လပငနးအဆငျဖစပါသည။ စမကနးလလားသသည ဆနးစစခက အဆငက သတမတခရနအတြက

စမကနး၏ ေနာကဆကတြ (၁) စာရငးက အသးျပကာ ၀နၾကးဌာနသ႔ တငျပ၊ ေလာကထားရမည။ ပဒမ (၂၄)အရ ၀နၾကး

ဌာနသည စမကနးအတြက ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ (EMP) လ၊ မလ ဆသညကလညး (IEE သ႔မဟတ EIA

လသညဟ ဆးျဖတသညျဖစစ၊ မလဟ ဆးျဖတသညျဖစေစ)ဆးျဖတရမညျဖစပါသည။ ပဒမ (၂၅)မ (၂၆)အထ သတ

မတခကအရဆလင ဤ ကစၥႏင ပတသက၍ ခၽြငးခကမား ရပါသည။

ပဒမ ၂၅ စမကနးသည အမးသားအဆင၊ တငးေဒသၾကးႏင ျပညနယအဆင သတမတကာကြယထားသည ေနရာမားျဖစသည (၁) ဇ၀မးစမးကြ ထနးသမးေရး အပါအ၀င သစေတာထနးသမးေရး ဧရယာ၊(၂) အမားျပညသဆငရာသစေတာ၊ (၃) အဏၰ၀ါ ဥယာဥအပါအ၀င ဥယာဥ၊ (၄) ဒေရေတာ ေရ၀ကဧရယာ၊ (၅) အျခားအေရးပါေသာ ကမးရးတနးေဒသမား၊ (၆) သဘာ၀ေဘးမေတာ၊ (၇) သပၸပညာရပဆငရာ ထနးသမးထားေသာေနရာ၊ (၈) သဘာ၀ထနးသမးေရနယေျမ၊ (၉) ဘမေဗဒဆငရာ ထနးသမးထားေသာ အထငကရေနရာ၊ (၁၀) ၀နၾကးဌာနက သတမတေၾကညာထားေသာ အျခား သဘာ၀ထနးသမးေရးနယေျမမား၊ (၁၁) ထးသမးကာကြယထားေသာ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစေနရာ၊ (၁၂) ထနးသမး ကာကြယထားေသာ ေရးေဟာငး သေတသနဆငရာႏင သမငးဆငရာ အထငကရေနရာမားတြင တညရေနျခငး သ႔မ ဟတ အကန႔အသတမရ ပါ၀ငေနျခငး သ႔မဟတ ယငးေနရာမားအေပၚ ၾကတငသျမငႏငေသာ ဆးကးသကေရာကမႈ ရႏငသည ကစၥရပအားလးတြင ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးက ေဆာငရြကရမည။ ပဒမ ၂၆ ေနာကဆကတြ “က” ပါ “ဆနးစစျခငးျပလပရန စမကနး အမးအစား သတမတခက” တြင မညသ႔ပင သတမတထား ေစကာမ၊ ခငလေသာ အေၾကာငးျပခကမား ေတြ႔ရပါက၊ ၀နၾကးဌာနသည မလသတမတထားသည ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး ျပလပရန လအပသည စမကနးအမးအစား သ႔မဟတ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး ျပလပရနလ အပသည စမကနး အမးအစား သ႔မဟတ မညသည ဆနးစစျခငးမ ျပလပရနမလသည စမကနး အမးအစားက လအပ သလ ျပငဆင သတမတႏငသည။

ပဒမ (၂၇)က ျပဌာနးထားသညမာ- ၀နၾကးဌာနသည တသးတျခားစ အၾကျပ တငျပေသာ စမကနးမားက ၾကညရႈစစ

ေဆးရန ရညရြယခကျဖငတငေသာ စမကနးအျဖစ စဥစားႏငသည ဟ၍ ျဖစပါသည။ ဤသ႔ျဖင၊ ဆကစပေနေသာ

ရကခတမႈ အလားအလာမားက တျပငတညး ဆနးစစႏငပါသည။

၅၁

ပဒမ ၂၇ ၾကညရႈစစေဆးျခငးရညရြယခကအတြကဆလင၊ ၀နၾကးဌာနသည ယတရရ သ႔မဟတ စးပြားေရးအရ ဆကစပေန ေသာ၊ သ႔မဟတ ပငရငတဥးတညးျဖစျဖစေသာ သ႔မဟတ ပငရငအခငးခငးဆကစပေနေသာ သ႔မဟတ ေရ႔ဆင ေနာကဆငျဖစေနေသာ စမကနးမားက စမကနးတခတညးအျဖစ ဆငျခင စဥးစားႏငပါသည။ စမကနးၾကးတခ (သတ တးေဖၚျခငး သ႔မဟတလပစစဓါတအားေပးစကရကသ႔ေသာ စမကနးမား)၏ အေျခခအေဆာကအအမား (စမကနးမာ ပါေသာလမး၊ ဆကသြယေရးတာ၀ါတင၊ စြန႔ပစ ပစၥညး စကရ)မားက စမကနးၾကး၏ အစတအပငးအျဖစ သေဘာထား ရမည။ ဤသ႔ေသာ အေျခအေနမးတြင ၀နၾကးဌာနသည တခတညးေသာ စမကနးၾကးအျဖစ သေဘာထားေသာ စမ ကနးမားအတြက ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA) သ႔မဟတ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး(IEE) လမည၊ မလမညက စဥးစားဆးျဖတႏငပါသည။

ၾကညရႈစစေဆးျခငးႏင ပတသကေသာ ဆးျဖတခကက စမကနး အဆျပလႊာ ရရေသာေန႔မ (၁၅)ရကအတြငး

ခရမညျဖစပါသည။

EIA လပငနးအားလးသည ေလလာေရးနယပယသတမတျခငး လပငနးက လပရမည (ပဒမ ၄၇)။ ၾကညရႈစစေဆးျခငး

အစရငခစာအရ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA) လပရနလအပသညဟ ဆးျဖတျပးေနာကတြင စမကနး ပင

ရငႏင EIA ပညာရငတ႔သည အၾကျပထားေသာ စမကနး၏ EIA အတြက လပပငခြငႏင တာ၀နက မၾကမးေရးဆြရမည

ျဖစပါသည။

ေလလာေရးနယပယ အကယအ၀နးသတမတျခငးက လပေဆာငလင၊ စမကနးႏင ျဖစႏငဖြယရေသာ ပတ၀နးကင ဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ ျပနာမားအတြက ကနဥးေလလာခကအျပင၊ စမကနးေၾကာင ထခကရသမား(PAP)၊ ပါ၀ငပတသကသမားႏင လထပါ၀ငမႈ လပငနးျဖစစဥက စတငရန လပါသည။ ေလလာေရးနယပယ အကယအ၀နးသတမတျခငးသည ေအာကပါ လပငနးမားက လပရန ရညရြယပါသည။

ေလလာမည နယေျမဧရယာ၊ သကေရာကမႈ ရေစမည နယေျမဧရယာ၊ အခနကန႔သတခက၊ စမကနးအဆငႏင အကးသကေရာကႏငသမားက သတမတရမည။

ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးအတြက တညဆ၊ စညးမဥးစညးကမးႏင စခနစညႊနးမား၊ စမကနး ဒဇငးႏင ျပးစးရန အခနတ႔က သရသေဘာကေပါကရန စတငေဆာငရြကရမည။

ပတ၀နးကငထခကမႈဆနးစစျခငး ေဆာငရြကရာတြင ဆကလက အထးျပေလလာရန လအပမည ပတ၀နး ကင၊ လမႈေရးႏင ကနးမာေရး ျပနာရပမားက ခနထး၍ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရး ထခကမႈမားႏင လအပ ပါက ကနးမာေရး ထခကႏငမႈမားက ေဖၚထတသတမတရမည။

မညသည အေျခခအခကအလကမားလအပသည၊ မညသည ေနာကထပေလလာမႈမားႏင စစမးစစေဆးမႈ မားေဆာငရြကရမညႏင အခကအလကစစညးျခငး၊ ေလလာျခငးႏင စစမးစစေဆးျခငးက မညသ႔ ေဆာငရြက ရမညအပါအ၀င ဆကလကေဆာငရြကမည ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ စစမးစစေဆးျခငး၏ အကယအ၀နးႏင အတမအနကက ညႊနျပေပးရမည။

ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး မစတငမ အတငပငခမား၊ သကဆငရာ အပခပေရးအဖြ႔အစညးမား၊ စမကနးေဖၚေဆာငသမား၊ အကးသကဆငသနင စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမားအား အဆျပစမကနး ႏင စပလဥးသည ယငးတ႔၏ အျမငႏင သကဆငမႈမားက ေဖၚထတျပခြင ရေစရမည။

၅၂

အခန၊ အရငးအျမစ၊ ကနကစားရတ ေခၽြတာႏငျပး၊ ၾကန႔ၾကာမႈမရေစဘ ထေရာက၍ ရႈေထာငေပါငးစပါ၀င သည ဆနးစစျခငးလပငနးစဥျဖင ေဆာငရြကႏငရမည။

စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမား၊ အျခားသကဆငသမားႏင စမကနးတြင စတ၀ငစားသမားက ေဖၚထတ ရမည။

ျမနမာႏငငတြင သကဆငရာ သတငးအခကအလကမားက ထတျပနရနႏင စတ၀ငစားေသာ ပါ၀ငပတသကသမားက တငပငေဆြးေႏြးရနအတြက လထပါ၀ငမႈလပငနးသည ေလလာေရးနယပယ သတမတျခငးအဆငတြင မလပမေနရ လပငနးျဖစပါသည။ ပဒမ ၅၀ (က) အဆျပထားသည စမကနးဆငရာ သတငးအခကအလကမားက အမားျပညသႏင လမႈအဖြ႔အစညးမားက သရ ႏငရန၊ စမကနး သ႔မဟတ စမကနးအဆျပသ၏ ၀ကဘဆဒတြင တငျပျခငးႏင စမကနးေနရာမားတြင အမားျပညသ ျမငေတြ႔ႏငသည ဆငးဘတမားႏင ေၾကာျငာသငပနးမား ထငရားစြာစကထျခငးအပါအ၀င မဒယာမားမ ထတေဖၚ ျခငး၊ (ခ) ေဒသခ လမႈအဖြ႔အစညးမား၊ စမကနးေၾကာင အဓက ထခကခစားရမညသမား၊ ေဒသဆငရာ အပခပေရး အဖြ႔အ စညးမား၊ ရပရြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမား၊ လမႈ အဖြ႔အစညးမားႏင လအပသည တငပငေဆြးေႏြးပြမားက ၀နၾကးဌာ နက အၾကျပသညအတငး စစဥျပလပျခငး၊ သတငးစာရငးလငးပြမား၊ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးခနး အငတာဗးမား) က အခနႏင တေျပးည ျပလပ၍၊ ရငးလငးတငျပျခငး၊

ေလလာေရး နယပယ အကယအ၀နး သတမတျခငး အစရငခစာက ၀နၾကးဌာနက ထတျပနေသာ လမးညႊနခကမားႏင

အညျပစရမညျဖစျပး၊ ပဒမ (၅၁)ႏင အည၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA)အစရငခစာအတြက လပပငခြငႏင

တာ၀န (ToR) မၾကမးကပါ ထညသြငးရမည။

၀နၾကးဌာနသည ေလလာေရး နယပယ အကယအ၀နး သတမတျခငး အစရငခစာက (၁၅)ရကအတြငး စစစသးသပျပး၊

လပပငခြငႏင တာ၀န (ToR)က အတညျပမည၊။ သ႔မဟတ ေလလာေရး နယပယ အကယအ၀နး သတမတျခငး

အစရငခစာႏင ToR က သ႔မဟတ၊ တခခက ျပငဆငခကမား လပရန ညႊနၾကားမည။

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA)အစရငခစာက ျပစျခငး

ေလလာေရး နယပယ အကယအ၀နး သတမတျခငး အစရငခစာ ႏင လပပငခြငႏင တာ၀န (ToR)က သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (MONREC)က အတညျပျပးေနာကတြင၊ စမကနး ပငရငသည EIA ဆငရာ ေလလာမႈ လပျပး၊ EIA ႏင ပတ၀နးကငဆငရာ စမအပခပမႈ အစအစဥ(EMP)တ႔က ျပစႏင ပါသည။ ဤ လပငနးတြင အျခားေရြးခယစရာမား (အျခားေဆာငရြကႏငေသာ နညးလမးမား) ဆနးစစျခငး တရပပါရရမည(ပဒမ ၄၈)ျဖစသညအျပင၊ သတမတထားေသာ လပပငခြငႏင တာ၀န (ToR)ႏင လညးကကညရမည (ပဒမ ၅၅)။ ပတ၀နးကင

၅၃

ထခကမႈ ဆနးစစျခငးသည ပဒမ (၅၆)၊ (၅၇)တ႔မာ ညႊနျပထားသညအတငး ျပညစမႈ ရရမညျဖစပါသည။ သကတငရာ အမးသားေရးစခန၊ ႏငငတကာ စခနတ႔ႏင ကကညရမညျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငက (၂၀၁၅)ခႏစတြင အမးသား ပတ၀နးကငဆငရာ အရညအေသြး စခနမားက ခမတခပါသည။ ဤစခနမားက (၂၀၁၅) ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပထးလပနညးႏင အည ကငသးရမညျဖစပါသည။ ပဒမ ၅၆ ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအတြက စးစမးစစေဆးရာတြင ေလလာမႈဧရယာ၏ သကရဇ၀ဆငရာ၊ ရပ၀တဆငရာ၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ကနးမာေရး၊ ယဥေကးမႈႏင ပတ၀နးကင ရႈခငးရႈကြက အစတအပငးမားႏငအတ၊ အၾကတည ေဆာကေရး လပငနးေဆာငရြကျခငး၊ တညေဆာကျခငး၊ လပငနးလညပတျခငး၊ လပငနးရပစျခငး၊ ပတသမးျခငး၊ ႏင လပငနးပတသမးျပးေနာကပငး စသည စမကနးလပငနး အဆငအားလး ေဆာငရြကစဥအတြငး စမကနးေၾကာင ထခက ရေသာ ေျမအသးခမႈ၊ အရငးအျမစ အသးျပမႈ၊ ေျမပငဆငမႈႏင ေျမႏင အျခားအရငးအျမစမားဆငရာ အခြငအေရးတ႔ အပါအ၀င ပတ၀နးကင၊ အမားျပညသႏင လမႈအဖြ႔အစညးႏင သကဆငေသာ ဥပေဒေရးရာ ကစၥမားကလညး ထည သြငး စဥးစားရမည။ ထ႔အျပင၊ စမကနးမ ေပၚေပါကလာႏငေသာ ဆးကး သကေရာကမႈမား၊ ေဘး အ ႏရာယရမႈမား၊ ၾကြငးကနသကေရာကမႈမားႏင ဆကစပသကေရာကမႈမားအတြက ပတ၀နးကငထခကမႈ၊ လမႈေရးထခကမႈႏင လအပပါက ကနးမာေရး ထခကမႈတ႔က ဆနးစစသးသပရမည။ စမကနးေၾကာင ထခကရသမား(PAP)ႏင ပါ၀ငပတသကသမားပါေသာ လထပါ၀ငမႈႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈသည ျမနမာ

ႏငင EIA လပငနးျဖစစဥ၏ အရငးခ အစတအပငးတရပျဖစပါသည။

ပဒမ ၆၁ စမကနးအဆျပသသည ေအာကေပၚျပပါ တငပငေဆြးေႏြးမႈ လပငနးစဥက ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးအတြက စစမးစစေဆးျခငး၏ အစတအပငးတရပအျဖစ ေဆာငရြကရမည- (က) အဆျပ စမကနး၊ ယငး၏ ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင သကဆငေသာ သတငးအခကအလကမားက အမားျပည

သႏင လမႈအဖြ႔အစညးမား သရႏငေစရန သကဆငရာေဒသႏင ႏငငပင မဒယာမလညးေကာငး၊ စမကနး သ႔မ ဟတ စမ ကနးအဆျပသ၏ ၀ကဘဆဒမလညးေကာငး၊ စာၾကညတကမား၊ ျပညသ႔ခနးမမား စသည အမားျပည သဆငရာ ေနရာ မားတြငလညးေကာငး၊ စမကနး လပငနးေနရာတြင အမားျမငသာေအာင တငးဘတမား စကထ ၍ လညးေကာငး၊ အျခားသငေလာေသာ နညးလမးျဖငလညးေကာငး၊ သတငးစာရငးလငးပြမား၊ ေတြ႔ဆေမးျမနး ခနး(အငတာဗး)မား ျပလပ၍ လညးေကာငး အခနႏင တေျပးညေဖၚျပျခငး၊

(ခ) စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမား၊ အပခပေရးအဖြ႔အစညးမား၊ ရပရြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမား၊ လမႈအဖြ႔ အစညးမား ပါ၀ငသည အမးသားအဆင၊ ေနျပညေတာေကာငစနယေျမ၊ တငးေဒသၾကး၊ သ႔မဟတ ျပညနယအဆင ႏင ေဒသအဆင တငပငေဆြးေႏြးပြမား စစဥ ကငးပျခငး၊

(ဂ) ၀နၾကးဌာနႏင၊ သကဆငသည အစးရဌာန အဖြ႔အစညးမားအတြက ကြငးဆငးေလလာေရး ခရးစဥမား စစဥျခငး။

၅၄

၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIA ဆငရာ လပထးလပနညးက ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး အစရငခစာ (EIA)အတြက

အေသးစတက ေသာ အေၾကာငးအရာ(မာတကာ)ဇယားက သတမတေပးသည။ ထအေၾကာငးအရာမားမေန၍ EIA မာ

ရငးလငးရမည ေခါငးစဥမားႏင ျပနာမားက ဆကလကေဖၚျပပါသည (ပဒမ ၆၃- ဤ အခနး၏ အဆးရ ဇယားက

ၾကညပါ)။

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး(EIA) အစရငခစာ က ျပစျခငး၊ တငျပျခငးျပသညအခါ၊ EIA အစရငခစာႏင

ပတ၀နးကင စမအပခပမႈ အစအစဥ(EMP)တ႔က အမားသေအာင ထတျပနရန လအပပါသည။

ပဒမ ၆၄ စကကနး အဆျပသသည ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးျပလပရန လအပသည စမကနး အမးအစားမားအတြက ေဆာငရြကရနလအပေသာ စစမးစစေဆးမႈ၊ အမားျပညသႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင အမားျပညသ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ လပငနးစဥအားလး ေဆာငရြကျပးသညအခါ ပတ၀နးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး အစရငခစာက စာရြကစာတမး အျပည အစျဖငလညးေကာငး ဒဂတယ ပစျဖငလညးေကာငး ဥးစးဌာနက သတမတသည ၀နေဆာငခ ေပးသြငးေစ၍ ဥးစးဌာန သ႔ တငသြငးရမည။ ပဒမ ၆၅ စကကနး အဆျပသသည ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာက ဥးစးဌာနသ႔ တငသြငးျပးေနာက (၁၅) ရက ထကေနာကမကေစဘ၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာက လ႔အဖြ႔ အစညး၊ စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမား၊ သကဆငရာ အစးရအဖြ႔အစညးမား၊ ေးသခ လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင အျခား အကးသကဆငသမား သရႏငရန သတငးစာကသ႔ေသာ ႏငငပင မးဒယာမားမ လညးေကာငး၊ စမကနး သ႔မဟတ စမကနး အဆျပသ၏ ၀က ဘ ဆဒမလညးေကာငး၊ စာၾကညတကမား၊ ျပညသ႔ခနးမမား စသည အမားျပညသ စေ၀းရာေနရာမားတြငလညးေကာငး ၊ စမကနးအဆျပသ၏ ရးဌာနမားတြငလညးေကာငး ထတေဖၚေၾကညာရမည။ ပဒမ ၆၆ ဥးစးဌာနသည ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာက စမကနး အဆျပသထမ ရရသညအခါ ယငးအစရကခအား အမားျပညသ သရႏငေစရန ထတေဖၚေၾကညာရမည။

ပတ၀နးကင ထခကမႈဆငရာ ဆနးစစျခငး အစရငခစာသည ပဒမ (၆၃)ပါ အေၾကာငးအရာ(မာတကာ)ဇယားႏငလညး

ကကညရမည (ဤ အခနး၏ အဆးရ ဇယားက ၾကညပါ)။

သယဇာတႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ၀နၾကးဌာန (MONREC)က လထတငပငေဆြးေႏြးပြမားက စစဥ ကငးပမညျဖစျပး၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာ စစစသးသပ ေရးအဖြ႔က ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာႏင ပတ၀နးကင စမအပခပမႈ အစအစဥ(EMP)တ႔က စစဆးျပး၊ စမကနးက အတညျပရန ျဖစေစ၊ ျပငဆငရနျဖစေစ၊ ပယခရနျဖစေစ အၾကျပမညျဖစပါသည။ ၀နၾကးက အျပးသတ ဆးျဖတခက ခပါသည။ အတညျပပါလင၊ ၀နၾကးဌာနက စမကနးအတြက ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သက ေသခလကမတ(ECC) တေစာင ထတေပးပါသည။

၅၅

စမကနးပငရငသည ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး၊ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ(EMP)၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သက ေသခလကမတ(ECC) တ႔ႏင အညေဆာငရြကရန တာ၀နရပါသည။ သ႔ရာတြင စမကနးပငရငသည စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမား (PAP)အတြက လမႈအဖြ႔အစညးပါ၀ငမႈေကာမတ ႏင နစနာမႈ ေျဖရငးေရး ယႏယား(grievance mechanism)တ႔က ဖြ႔စညးရန တာ၀နမရေခ။ လထပါ၀ငမႈ ပဒမ ၁၃ စမကနး အဆျပသသည- (က) ဤ လပထးလပနညး အပဒ (၃၄)၊ (၅၀)၊ (၆၁)အရ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး သ႔မဟတ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပငနးစဥ၏ အဆငအားလးတြင အမားျပညသႏင သငေလာေသာ တငပငေဆြးေႏြး မႈမားက စစဥေဆာငရြကရမည။ (ခ) ၀နၾကးဌာနက အသေပးထားသည အမးသား လျခေရးဆငရာ ထပါးေစႏငမည ကစၥရပမားမတပါး အမားျပညသ ႏင သကဆငေသာ စမကနးဆငရာ သတငးအခကအလကမားက အခနႏင တေျပးည ထတေဖၚရမည။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIAဆငရာ လပထးလပနညးအရ၊ EIA လပရေသာ စမကနး၏ ပငရငသည ေလလာေရး နယပယ အကယအ၀နး သတမတျခငးႏင ေလာေရး အဆငတ႔ ႏစဆငစလးမာ လထ ပါ၀ငမႈ လပငနးျဖစစဥမား ေဖၚေဆာင ေပးရမညျဖစပါ သည။ စမကနးႏင ပတသကေသာ တငပငေဆြးေႏြးမႈႏင သတငးအခကအလက ထတျပနမႈတ႔သည ေလလာေရး နယပယ သတမတျခငး အဆငတြင လအပသည။ ဤအဆငတြင စမကနးပငရငသည လထပါ၀ငမႈက ေအာကပါအခကမား အတငး ေဆာငရြကေစရမည (ပဒမ ၅၀)။ (က) အဆျပထားသည စမကနးဆငရာ သတငးအခကအလကမားက အမားျပညသႏင လမႈအဖြ႔အစညးမားက သရႏင

ရန စမကနး- သ႔မဟတ စမကနး အဆျပသ၏ ၀ကဘဆဒတြင တငျပျခငးႏင စမကနးေနရာမားတြင အမားျပည သ ျမင ေတြ႔ႏငသည ဆငးဘတမားႏင ေၾကာညာသငပနးမား ထငရားစြာ စကထျခငး အပါအ၀င ျပညတြငးမဒယာ မားမ ထတေဖၚျခငး၊

(ခ) ေဒသခ အဖြ႔အစညးမား၊ စမကနးေၾကာင အဓက ထခကခစားရမညသမား၊ ေဒသဆငရာ အပခပေရး အဖြ႔ အစညး မား၊ ရပရြာအေျချပအဖြ႔အစညးမား၊ လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင လအပသည တငပငေဆြးေႏြးမႈမားက ၀နၾကးဌာနက အၾကျပသညအတငး စစဥျပလပျခငး၊ သတငးစာရငးလငးပြ၊ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးခနး(အငတာဗးမား)က အခနႏင တေျပးည ျပလပ၍ ရငးလငးတငျပျခငး၊

လပပငခြငႏင တာ၀န (ToR) ကစၥက ၀နၾကးဌာနႏင ျပးျပတေအာင ေဆာငရြကအျပးမာ ျပလပေသာ ထခကမႈ ဆနးစစ ျခငး (EIA) ျပစျခငး အဆငတြင စမကနး ပငရင သ႔မဟတ EIA ပညာရငသည သတငးအခကအလက ထတျပနမႈႏင လထပါ၀ငမႈ ကစၥက ေဆာငရြကရမညျဖစပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ EIA လပထးလပနညးအရ၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနး စစျခငးတြင “စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမား၊ လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ပဂၢလတဥးခငးစ သ႔မဟတ စမကနးတြင အကးသကဆငသမား၏ အျမင၊ အေလးထားမႈႏင သေဘာထားမားက” ထညသြငးစဥးစားရမည (ပဒမ ၆၀)။

၅၆

ပဒမ ၆၁ အရ၊ စမကနး အဆျပသသည EIA ေလလာျခငး၏ အစတအပငးအျဖစ၊ ေအာကပါ တငပငေဆြးေႏြးျခငး လပငနး ျဖစစဥက ေဆာငရြကရမည။ (က) အဆျပ စမကနး၊ ယငး၏ ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင သကဆငေသာ သတငးအခကအလကမားက အမားျပည

သႏင လမႈ အဖြ႔အစညးမား သရႏငေစရန သကဆငရာေဒသႏင ႏငငပင မဒယာမားမလညးေကာငး၊ စမကနး သ႔မဟတ စမကနးအဆျပသ၏ ၀ကဘဆဒ မလညးေကာငး၊ စာၾကညတကမား၊ ျပသ႔ခနးမမား စသည အမား ျပညသဆငရာေနရာမားတြငလညးေကာငး၊ စမကနး လပငနးေနရာတြင အမားျမငသာေအာင ဆငးဘတမား စက ထ၍ လညးေကာငး၊ အျခား သငေလာေသာ နညးလမးျဖင လညးေကာငး၊ သတငးစာရငးလငးပြမား၊ ေတြ႔ဆ ေဆြး ေႏြးခနး (အငတာဗး)မား ျပလပ၍ လညးေကာငး အခနႏင တေျပးည၊ ေဖၚထတတငျပျခငး၊

(ခ) စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမား၊ အပခပေရး အဖြ႔အစညးမား၊ ရပရြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမား၊ လမႈအဖြ႔အ စညးမား ပါ၀ငသည အမးသားအဆင၊ ေနျပညေတာေကာငစနယေျမ၊ တငးေဒသၾကး သ႔မဟတ ျပညနယအဆင၊ ေဒ သအဆင တငပငေဆြးေႏြးပြမား စစဥကငးပျခငး၊

(ဂ) ၀နၾကးဌာန၊ သကဆငရာ ၀နၾကးဌာန၊ ေဒသဆငရာ အစးရအဖြ႔ စသညတ႔ အပအ၀င သကဆငသည အစးရအဖြ႔ အစညးမားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊

(ဃ) ၀နၾကးဌာန၊ သကဆငသည အစးရဌာန၊ အဖြ႔အစညးမားအတြက ကြငးဆငး ေလလာေရး ခရးစဥမား စစဥျခငး၊ 54 ထခကမႈမားက ဆနးစစျခငး၊ ေလာခေရး အစအမမား ေရးဆြျခငး၊ ေစာငၾကညမႈ နယနမတ ေရြးခယသတမတျခငးတ႔ တြငလညး လထ၏ စးရမမႈမားက ထညသြငး စဥးစားရမညျဖစပါသည။ EIA အစရငခစာတြင လထ ပါ၀ငမႈ လပငနးျဖစ စဥ အခနး (ပတ၀နးကငဆငရာ၊ လမႈေရးဆငရာ ျပနာမားႏင ပတသက၍ လထတငပငေဆြးေႏြးပြမား၊ ဒဏသငခ ရေသာ လအပစမားႏင ေစစပေဆြးေႏြးပြမား၏ ရလဒမား အပါအ၀ငျဖစသည)က ထညသြငးရမည။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ပတ၀နးကငထခကမႈဆငရာ ဆနးစစျခငး လပထးလပနညး၏ ထးျခားခကတခကား- အပခပေရးဆငရာ အယချခငး လပငနးျဖစစဥတရပက ျပဌာနးထားျခငး ျဖစပါသည။ ဤျပဌာနးခကက စမကနးပငရငေရာ၊ စမကနးေၾကာင ဆးကး ထခကခရသမားပါ အသးျပႏငပါသည။ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပထးလပနညးသည လမႈအဖြ႔အစညးတငပငေဆြးေႏြးမႈ ေကာမတ (consultative committee)ကေသာလညးေကာငး၊ နစနာမႈ ေျဖရငးေရးေကာမတ(grievance committee)ကေသာလညးေကာငး ဖြ႔စညးရန တစတရာ ျပဌာနးထားျခငးမရေခ။ စမကနး လညပတမႈ၊ ထ႔ျပင ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ (EMP) ေစာငၾကည႔မႈႏင လကနာေအာငေဆာငရြကမႈတ႔တြင လထပါ၀ငမႈႏင လမႈအဖြ႔အစညးပါ၀ငမႈတ႔ကလညး တကက ေရေရရာရာ ေဖၚျပထားျခငးမရေခ။

ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး အစရငခစာမာ ပါ၀ငရမည အေၾကာငးအရာမား(မာတကာ)ဇယား ၁။ ၀။ အကဥးခပ အစရငခစာ ၂။ ၀။ နဒါနး ၂။ ၁။ စမကနး အဆျပသ၏ တငျပခက၊

54 None of the details are clarified in the draft EIA Procedure 2015. This will need to be subject to further guidelines.

၅၇

၂။ ၂။ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင လမႈေရး ကၽြမးကငသမား၏ တငျပခက၊ ၂။ ၃။ ကနးမာေရး ထခကႏငေစသည စမကနး လပငနးမားအတြက ကနးမာေရး ကၽြမးကငသမား၏ တငျပခက၊ ၃။ ၀။ မ၀ါဒ၊ ဥပေဒႏင အဖြ႔အစညးဆငရာ မေဘာင ၃။ ၁။ ေပါငးစညးအေကာငအထညေဖၚမည ကမၸဏ အဖြ႔အစညး၏ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင လမႈ ေရး ဆငရာ မ၀ါဒ၊ ၃။ ၂။ တညဆ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒႏင နညးဥပေဒမား၊ အျပညျပညဆငရာ ကြနဗငးရငးမား၊ စာခပမားႏင သေဘာတညခကမား၊ အမးသားႏင အျပညျပညဆငရာ စခန စညႊနးမား၊ ႏင လမး ညႊနခကမား အပါအ၀င မ၀ါဒႏင ဥပေဒေရးရာ မေဘာင၊ ၃။ ၃။ လကနာရနတာ၀နရေသာ ကတက၀တမားႏင အျခားကတက၀တမား၊ ၃။ ၄။ အဖြ႔အစညးဆငရာ မေဘာင၊ ၃။ ၅။ စမကနး၏ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင လမႈေရးဆငရာ စခန စညႊနးမား၊ ၃။ ၆။ ကနးမာေရးအေပၚ ထခကေစႏငသည စမကနး လပငနးမားအတြက ကနးမာေရးဆငရာ စခန စညႊနးမား၊ ၄။ စမကနး အေၾကာငးအရာ ေဖၚျပခကႏင အျခားနညးေရြးခယျခငး၊ ၄။ ၁။ စမကနး၏ ေနာကခ အေၾကာငးအရာ၊ ၄။ ၂။ စမကနးတညေနရာ၊ စမကနးေနရာတခလးက ျခငေဖၚျပသညေျမပႏင လပငနးခြငအလက ေနရာ ခထားမႈ ေျမပမား၊ ၄။ ၃။ စမကနး ဖြ႔ျဖးေရးႏင အေကာငအထညေဖၚေရး အခနဇယား၊ ၄။ ၄။ စမကနးအရြယအစား၊ တပဆငမႈ၊ အသးျပ နညးပညာ၊ အေျခခ အေဆာကအအ၊ ထတလပမႈ လပ ငနးစဥ၊

ကနၾကမးႏင အရငးအျမစမား သးစြမႈ၊ စြန႔ပစ ပစၥညး သးစြမႈ၊ ထတလႊတမႈႏင အေႏာင အ ယကျဖစေစမႈ ေဖၚျပခကမားႏငအတ အၾကတညေဆာကျခငး၊ တညေဆာကျခငး၊ လပငနးလည ပတမႈ ေဆာငရြကျခငး၊ ရပဆငးျခငး၊ ပတသမးျခငးႏင၊ ပတသမးျပးကာလ စသည စမကနးလပငနး အဆင တခခငးစအတြက၊ စမကနးတခလး ေဖၚျပေသာေျမပမား၊ စမကနးလပငနးတခခငးစအလက ေနရာခထားမႈအတြက ပစျပေျမပမားႏင ဒဇငးေရးဆြထားမႈမား၊

၄။ ၅။ အၾကတညေဆာကျခငး၊ တညေဆာကျခငး၊ လပငနးလညပတ ေဆာငရြကျခငး၊ ရပဆငးျခငး၊ ပတ သမးျခငးႏင ပတသမးျပးကာလ စမကနး လပငနး အဆင တခခငးစအလက ေရြးခယထားေသာ အျခားေဆာငရြကႏငေသာ နညးလမးမား အေၾကာငးေဖၚျပခက၊ ၄။ ၆။ လလားသည အျခားေဆာငရြကႏငေသာ နညးလမးမား ႏႈငးယဥေဖၚျပခက၊ ၅။ ၀။ အနးပတ၀နးကင မေၾကာငးအရာမား ေဖၚျပခက ၅။ ၁။ ေလလာမႈဆငရာ ကန႔သတခကမား ေဆာငရြကျခငး၊ ၅။ ၂။ နညးလမးႏင ရညရြယခက ၅။ ၃။ ျပညသ႔ေရးရာ စမခန႔ခြမႈႏင စမကနးေရးဆြျခငးႏင စပလဥး၍ ျပညေထာငစအဆင၊ ျပညနယႏင

တငးေဒသၾကးအဆင၊ ျမ႔ႏင ျမ႔နယအဆင လမႈစးပြားဖြ႔ျဖးေရး ဆငရာ စမကနးမား၊ ေျမျပငအေန အထားဆငရာ စမကနးမားႏင က႑ဆငရာ စမကနးမားႏင သကဆငေသာ အဓက အေျခခအခက မားအား ထတႏႈတေဖၚျပ သတမတျခငး၊ ၅။ ၄။ အမးသားအဆင၊ တငးေဒသၾကးႏင ျပညနယအဆင သတမတကာကြယထားသညေနရာမား ျဖစ သည (၁)

ဇ၀မးစမးကြ ထနးသမးေရး အပါအ၀င သစေတာ ထနးသမးေရးဧရယာ၊ (၂) အမားျပည သဆငရာ သစေတာ၊ (၃)အဏၰ၀ါ ဥယာဥအပါအ၀င ဥယာဥ၊ (၄) ဒေရေတာ ေရ၀ပဧရယာ၊ (၅) အ ျခား အေရးပါေသာ

၅၈

ကမးရးတနး ေဒသမား၊ (၆) သဘာ၀ေဘးမေတာ၊ (၇) သပၸပညာရပဆငရာ ထနး သမးထားေသာနယေျမ၊ (၈)

သဘာ၀ ထနးသမးေရး နယေျမ၊ (၉) ဘမ၊ ရပဆငရာ ထနးသမးထား ေသာ အထငကရေနရာ၊ (၁၀) ၀နၾကးဌာနက သတမတေၾကညာထားေသာ အျခား သဘာ၀ထနး သမးေရး နယေျမမား၊ (၁၁) ထနးသမးကာကြယထားေသာ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစေနရာႏင (၁၂) ထနးသမးကာကြယထားေသာ ေရးေဟာငး သေတသနဆငရာ သ႔မဟတ သမငးဆငရာ အထငကရ ေနရာမားတြင တညရေနျခငး၊ သ႔မဟတ အကန႔အသတမရ ပါ၀ငေနျခငး၊

၅။ ၅။ ရပ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငး အခကမားႏင စပလဥး၍ (၁) ေျမမကႏာ သြငျပင၊ (၂) ေရအရငး အျမစ၊ (၃) ဘမ ေဗဒဆငရာ၊ ေျမဆလႊာ၊ ဇလေဗဒဆငရာ၊ (၄)ပတ၀နးကငအရညအေသြး၊ (၅) ရာ သဥတ၊ (၆) သစေတာ သစပင ဖးလႊမးမႈႏင (၇) ေျမငလင ဆနာမ၊ ျပငးထနေသာ ရာသဥတျဖစစဥ၊ ေရၾကးျခငး၊ ေျခာကေသြ႔ျခငး၊ ေတာ မးေလာငျခငးႏင အျခား ကစၥမား အပါအ၀င၊ သဘာ၀ ေဘး အ ႏရာယရာယ မားတ႔ႏင သကဆင ေသာ အခကအလကမားႏင ေျမပမား၊

၅။ ၆။ သကရဇ၀ အေၾကာငးအခကမားႏင စပလဥး၍ တရ စၦာနႏင အပငမား ေပါမားေသာ၊ ရားပါးေသာ၊ မးတးေပာကကြယလနးပါးျဖစေသာႏင ထခကလြယေသာ မးစတမားႏင စးပြားေရးႏင ကနးမာေရး၊ အစာအဟာရဆငရာ တနဖးရ မးစတမားႏင ပတသကသည အေၾကာငးအရာ ေဖၚျပခကမားႏင ေျမပမား၊ ထခကလြယေသာ ပတ၀နးကငဆငရာ ေနရာေဒသမားႏင ေနရငးေဒသမားႏင ပတသက သည အေၾကာငးအရာ ေဖၚျပခကမားႏင ေျမပမား၊

၅။ ၇။ အေျခခအေဆာကအအႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးမားႏင စပလဥး၍ ပ႔ေဆာငေရး၊ အမားျပညသ အသးျပမႈႏင ၀နေဆာငမႈဆငရာ အေျခခအေဆာကအအ၏ တညေနရာ၊ အရြယအစား သ႔မဟတ စြမးအား၊

၅။ ၈။ လမႈ-စးပြားဆငရာ အေၾကာငးအခကမားႏင စပလဥး၍ ၀ငေငြႏင အသကေမြး၀မးေကာငး လပငနးမား၊ ေနထငမႈအေျခအေန၊ ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈႏင သဘာ၀အရငးအျမစမား ရရမႈ အခြငအလမး၊ ေျမအသးခမႈျပေျမပ၊ လဥးေရပ႔ႏ႔ ေနထငမႈျပေျမပ၊ ဆငးရမႈ၊ အလပအကငႏင ပညာေရး စသည အျခား လမႈ စးပြားေရး အညႊနးကနးမားျပ ေျမပႏင အညႊနးမား၊

၅။ ၉။ ျပညသ႔ ကနးမာေရးဆငရာ အေၾကာငးအခကမားႏင စပလဥး၍ ေသဆးမႈ၊ မကနးမာမႈ၊ ေရာဂါျဖစပြား မႈ၊ မေတာတဆမႈႏင ထခကဒဏရာရမႈ၊ လမႈ-ကနးမာေရးဆငရာ ပငးျခား သတမတထားမႈ၊

၅။ ၁၀။ ယဥေကးမႈဆငရာ အေၾကာငးအခကမားႏင စပလဥး၍ ယဥေကးမႈဆငရာ၊ သမငးဆငရာႏင ဘာ သာေရးဆငရာေနရာမား၊ ဖြ႔စညးပႏင အေၾကာငးအရာမား၊ ပသာဒ အလအပျမငကြငးဆငရာ တန ဖးျမငမားမႈ၊ ရးရာ အယအဆမား၊ ကယးကြယယၾကညမႈႏင ယဥေကးမႈ ဓေလထးစမား ေဖၚျပခက၊

၅။ ၁၁။ သးဘကျမင ပစမား အသးျပ၍ ေျမယာရႈခငး၊ ျမ႔ျပရႈခငး၊ ပငလယရႈခငးမား အပါအ၀င၊ ျမငကြငးဆငရာ အေၾကာငးအခကမား၊

၆။ ၀။ ပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈႏင ေဘး အ ႏရာယရမႈ ဆနးစစျခငးႏင ေလာနညးေစေရးနညးလမးမား ၆။ ၁။ ပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈႏင ေဘး အ ႏရာယရမႈ ဆနးစစျခငးနညးလမး၊ ၆။ ၂။ အၾကတညေဆာကျခငး၊ တညေဆာကျခငး၊ လပငနးလညပတ ေဆာငရြကျခငး၊ ရပဆငးျခငး၊

ပတသမးျခငးႏင ပတသမးျပးကာလ စသည စမကနးလပငနးအဆင တခခငးစအတြက သက ေရာကမႈႏင ေဘးအ ႏရာယရမႈ သတမတျခငး၊ ဆနးစစျခငးႏင ေလာနညးေစျခငး-

၆။ ၂။ ၁။ (၁) ရပေဗဒဆငရာ၊ ဇ၀ဆငရာ၊ လမႈေရး၊ လမႈ-စးပြားေရး၊ ကနးမာေရး၊ ယဥေကးမႈဆင ရာႏင ရႈခငးရႈကြကမား ဆငရာ သကေရာကမႈမား၊ (၂) မနလအမဓါတေငြ႔ ထတလႊတျခငး၊ ကာဗြန စပယ သမးဆညးမႈမား ေလာနညးေစျခငး စသညရာသဥတ ေျပာငးလမႈအေပၚ

၅၉

သကေရာကႏငမႈမား၊ (၃) အမးသားအဆင တာ၀နရ အဖြ႔ အစညးမား၊ အျပညျပညဆင ရာ သေတသန အဖြ႔အစညးမား၏ရာသဥတ ေျပငးလမႈဆငရာ ၾကတငခန႔မနးခကမားက အေျခခ၍ စမကနး လပငနးအလက ရာသဥတေျပာငးလမႈအေပၚ သကေရာက ေစႏငမႈမား အပါအ၀င ပတ၀နးကငဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာ ထခကႏငမႈမားအား ေဖၚထတသတ မတျခငးႏင ဆနးစစေလလာျခငး၊ ၆။ ၂။ ၂။ စမကနးႏင သကဆငသည ျဖစလာႏငမႈမား၊ သဘာ၀ႏင စကမႈဆငရာ ေဘးအ ႏရာယျဖစ မႈမားက ေဖၚထတသတမတ၍ ဆနးစစျခငး၊ ၆။ ၂။ ၃။ ပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈႏင ေဘး အ ႏရာယရမႈ ေလာနညးေစရန သငေလာ သည လပငနးမား၏ ဒဇငး၊ ေနရာခထားမႈ၊ ေဆာငရြကမႈ၊ စမခန႔ခြမႈႏင အေကာငအထည ေဖၚ ေဆာငရြကမႈ၊ ၆။ ၂။ ၄။ ၾကြငးကန သကေရာကမႈမားႏင ေဘး အ ႏရာယရမႈမားအား တညဆ စညးမဥးစညးကမး၊ စခန စညႊနးမား၊ လမးညႊနခကမား ႏႈငးယဥေဖၚျပခက၊ ၆။ ၂။ ၅။ ဘကစ ေစာငၾကပ ၾကညရႈမႈ အစအစဥ၊ ၇။ ၀။ ဆကစပ သကေရာကမႈ ဆနးစစျခငး ၇။ ၁။ ေဆာငရြကမႈ နညးလမးႏင ခဥးကပမႈ၊ ၇။ ၂။ ဆကစပ သကေရာကမႈ ဆနးစစျခငး- ၇။ ၂။ ၁။ လကရႏင အနာဂတတြင ပဂၢလကႏင ျပညသပင စမကနးမားႏင ဖြ႔ျဖးမႈမားအေၾကာငး အရာ အကဥးခပ ေဖၚျပခကႏင ေျမပ၊ ၇။ ၂။ ၂။ အနးပတ၀နးကငတြင ျဖစေပၚလာႏငသည ဆကစပသကေရာကမႈဆငရာ အေၾကာငးအ ခကမားႏင ထသကေရာကမႈမားျဖစေပၚေစရန စမကနး၏ ပါ၀ငကညမႈတ႔က သတမတေဖၚ ထတ၍ ဆနးစစျခငး၊ ၇။ ၂။ ၃။ စမကနး၏ အေရးၾကးအဆငထက ေကာလြနႏငေၾကာငးႏင ဆကစပ သကေရာကမႈမားႏင ဆကစပေနေၾကာငး၊ ၇။ ၂။ ၄။ ဆကစပ သကေရာကမႈမားအား စမကနး၏ ပါ၀ငကညမႈက ေလာနညးေစရန ေဆာငရြက မည လပငနးမား ေဖၚျပခက၊ ၈။ ၀။ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ ၈။ ၁။ အၾကတညေဆာကျခငး၊ တညေဆာကျခငး၊ လပငနးလညပတေဆာငရြကျခငး၊ ရပဆငးျခငး၊

ပတသမးျခငးႏင ပတသမးျပးစ ကာလ စသည စမကနးလပငနးအဆငအလက အေၾကာငးအရာ ေဖၚျပခက၊ ၈။ ၂။ စမကနး၏ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင လမႈစးပြားေရး ဆငရာႏင လအပပါက ကနးမာေရး ဆငရာ မ၀ါဒ၊ ကတက၀တ၊ ဥပေဒဆငရာ လအပခကႏင ဖြ႔စညးမႈဆငရာ စစဥေဆာငရြကမႈမား၊ ၈။ ၃။ ပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈမားႏင ေလာနညးေစရန ေဆာငရြကမည လပငနးမား အကဥး ခပ၊ ၈။ ၄။ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥအား အေကာငအထညေဖၚ ေဆာငရြကရန ေယဘယ အသးစား ရတ၊ ၈။ ၅။ အၾကတညေဆာကျခငး၊ တညေဆာကျခငး၊ လပငနးလညပတေဆာငရြကျခငး၊ ရပဆငးျခငး၊ ပတ

သမးျခငးႏင ပတသမးျပးစ ကာလ စသည စမကနးလပငနးအဆငအလက စမခန႔ခြမႈႏင ေစာငၾကပ ၾကညရႈ စစေဆးမႈ အစအစဥခြမားႏင စပလဥး၍ ဆညမႈ၊ တနခါမႈ၊ စြန႔ပစပစၥညး၊ စြန႔ပစေရႏင ေရ ဆးမား၊

၆၀

ေလအရညအေသြး၊ အန႔၊ ဓာတ ပစၥညး၊ ေရ အရညအသြး၊ တကစားမႈႏင ႏနးအနညကမႈ၊ ဇ၀ မးစမးကြ၊

လပငနးခြငဆငရာႏင လမႈအဖြ႔အစညးဆငရာ ကနးမာေရးႏင ေဘးအ ႏရာယ ကငးရငးေရး၊ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစ၊ အလပအကငႏင ေလကငသငၾကားမႈႏင အေရးေပၚတန႔ ျပနမႈ စသည သကဆငရာ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈႏင ေစာငၾကပၾကညရႈ စစ ေဆးမႈ ကစၥရပမား ေဖၚျပခက၊

၈။ ၆။ အစအစဥခြအလက ပါ၀ငရမည အေၾကာငးအရာမား ၈။ ၆။ ၁။ ရညရြယခကမား ၈။ ၆။ ၂။ ဥပေဒဆငရာ လအပခကမား ၈။ ၆။ ၃။ လႊမးျခေျမပၾကးမား၊ လပငနးခြငအလက ေျမပမား၊ ဓါတပမား၊ ေကာငးကငဓါတပမား၊ ျဂလတ ဓါတပမား၊ ၈။ ၆။ ၄။ အေကာငအထည ေဖၚေဆာငရြကမည အစအစဥ၊ ၈။ ၆။ ၅။ စမခန႔ခြမႈ ေဆာငရြကခကမား၊ ၈။ ၆။ ၆။ ေစာငၾကပ ၾကညရႈမည အစအစဥမား၊ ၈။ ၆။ ၇။ ရနပေငြ လာထားခကႏင တာ၀နမား၊ ၉။ ၀။ အမားျပညသႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင သတငးအခကအလကမား ထတေဖၚတငျပျခငး ၉။ ၁။ နညးလမး သတမတမႈႏင ခဥးကပမႈ၊ ၉။ ၂။ ေဆြးေႏြး ညႏႈငးမႈ အကဥးခပႏင ေဆာငရြကသည လႈပရား ေဆာငရြကမႈမား၊ ၉။ ၃။ ေဆြးေႏြး ညႏႈငးမႈမား၏ ရလဒမား၊ ၉။ ၄။ ဆကလကေဆာငရြကမည တငပငေဆြးေႏြးမႈမား၊ ၉။ ၅။ သတငးအခကအလက ထတေဖၚခက၊

၆၁

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပေဆာငရာတြင ၾကေတြ႔ရေသာ နယစပျဖတေကာ ျပနာမား (Transboundary

issues in Environmental Impact Assessment)

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး အေပၚ စးမးသည တခတညး၊ တညတညြတတညးေသာ ႏငငတကာ ဥပေဒဟ၍

မရေခ။55 ရယ ေၾကျငာခက၏ မ (၁၇)56က ပတ၀နးကငအေပၚ သသာထငရားေသာ သကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစႏင

ဖြယရသည စမကနးမား၏ သကေရာကမႈမားက ဆနးစစရန နညးလမးတရပအျဖစ EIA ၏ (အမးသား ကရယာတရပ

အျဖစ) အေရးပါမႈက ရငးလငးစြာ ေဖၚျပခက တရပျဖစပါသည။ ျပညတြငး EIA ဥပေဒ အမားစသည သကေရာကမႈမား

က ဆနးစစ ေရးအတြက ရယ ေၾကျငာခကမာပါေသာ မမားက အားထားၾကေသာလညး၊ ဤဥပေဒမားႏင ပတ၀နးကင

ထခကမႈ ဆနးစစ ျခငး လကေတြ႔အၾကားမာ ကြာဟမႈမားရေၾကာငး အသအမတျပထားၾကပါသည။

နယစပျဖတေကာ ရကခတမႈမားျဖစႏငဖြယရေသာ အဆျပ စမကနးမားမာ တမထးျခားေသာ ဆနးစစျခငးႏင လထပါ

၀ငမႈ ကစၥရပအခ႔ ရပါသည။ 57 စမကနး အဆျပတငျပသက အမနးခငးတငးျပညမားရ ပါ၀ငပတသကသမားႏင ထ

ေတြ႔ဆကဆပေပၚ မတည၍ အမးသားအစးရမားကသာမက၊ သတမနေရးရာႏင ဥပေဒေရးရာကစၥမားက ထညသြငး

စဥးစားရန လအပပါသည။ 58 နယစပျဖတေကာေသာ အေျခအေနမးမာ (အထးသျဖင အရငးအျမစက အတမေ၀ယရ

ေသာ အေျခအေနမးမာ) အၾကျပထားေသာ စမကနးက သသာထငရားေသာ သကေရာကမႈ ျဖစေစႏငဖြယရလင၊

တငးျပညမားသည ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးလပရန တာ၀နရေၾကာငး ႏငငတကာဥပေဒက အသအမတ

ျပထားပါ သည။ 59 အာဂငတးနားႏငငႏင ယရေဂြးႏငငတ႔၏ အမႈႏင ပတသကေသာ ႏငငတာ တရားရး(ICJ)၏ ဆး

ျဖတခကတြင၊ ICJ က- ႏစႏငငၾကားက ႏငငတကာ ေရလမးေပၚရ၊ နယစပျဖတေကာ ညစညမးမႈ အလြနသသာ

ထငရာစြာ ျဖစေစႏင ဖြယရသည အၾကးစားစကမႈ ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးၾကးမားႏင ပတသက၍ EIA က ေယဘယ ႏငင

တကာ ဥပေဒ၏ အစတအပငး ျဖစလာေသာ အေလအကငအျဖစ အသအမတျပခပါသည။ 60 ျပဌာနး ဥပေဒမာ EIA

အတြက တာ၀န၀တရားမား မပါရေသးေသာလညး ႏစႏငငစလးက EIA ကလအပေၾကာငး သေဘာတခၾကသည။ 61

ဤကသ႔ေသာ အေျခအေန မးမာ EIA လပရန ေယဘယတာ၀န ၀တရားမားရေနသညဟ ဆႏငေသာလညး၊ နယ 55 Kersten, p.178. 56 All members of ASEAN except Brunei are signatories to the Rio Declaration. 57 The list of activities likely to have transboundary impacts, for which notification is required under the Espoo Convention is defined in Articles 2 and 3 and Appendix I List of activities. http://www.unece.org/env/eia/about/eia_text.html#appendix1. 58 Badenoch and WRI, 2002. 59 Pulp Mills Case (Provisional Measures)(Argentina v. Uruguay) ICJ Reports 2006, p.204 60 See unpublished paper by Remy Kinna, and McIntyre (2011) and McIntyre (2010). 61 Pulp Mills on the River Uruguay (Argentina v Uruguay) ICJ Advisory Opinion (Order of 20 April, 2010) I.C.J. Reports 2010, at Par 203 & 204.

၆၂

ပယအကယအ၀နးႏင ပါ၀ငရ မည အခကမားက သတမတထားျခငးမရေခ။62 ထခကခရေသာ လမားပါ၀ငသည လထ

ပါ၀ငမႈလပငနးက ေဆာငရြက ရနလညး ဤတာ၀န ၀တရားမားထမာ ေရေရရာရာ မပါရေခ။63

အာဆယအဖြ႔ (ASEAN)သည နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈမားျဖစေစဖြယရသည ညစညမးမႈ၊ မးခးျမ၊ မးတး

ေပာကကြယမည အ ႏရာယရေသာ မးစတမားက ေရာငး၀ယမႈ၊ သဘာ၀ေဘးမား ကေရာကမႈကသ႔ေသာ ျပနာ

မားက ေျဖရငးရန ၾကးစားခဖးပါသည။ သ႔ရာတြင၊ တငးျပညတျပညအတြကသာ သတမတထားေသာလညး ထတငး

ျပည၏ နယစပကလြနျပး ရကခတမႈျဖစေစႏငေသာ လပေဆာငခကမားႏင စမကနးမား ရေနပါသည။ ၄ငးတ႔တြင

ေရအားလပ စစစမကနးမား၊ ေကာကမးေသြး ေလာငစာသး လပစစဓါတအားေပးစကရမား၊ အႏျမ ဓါတအား ထတ

လပေရး စမကနးမား၊ စကမႈလပငနး သ႔မဟတ သယဇာတ တးေဖၚေရး စမကနးမား အပါအ၀ငျဖစပါသည။ ၄ငးတ႔သည

အတညျပခက မရမမာ စနစတက ဆနးစစရမည နယစပျဖတေကာရကခတမႈမား ျဖစေစႏငဖြယရသည စမကနးမား

သ႔မဟတ လပေဆာငခကမားျဖစပါသည။

မေခါငေဒသတြငး၌ နယစပျဖတေကာေသာ ပတ၀နးကငဆငရာ ျပနာမားႏင ပတသကသည သေဘာတညခက

မားႏင ယႏယားမား အမးမးရပါသည။ သ႔ရာတြင နယစပျဖတ EIA ဆငရာ သေဘာတညခကေတာ မရေသးေခ။

သ႔ျဖစရာ၊ နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈမားျဖစေစေသာ အဆျပ စမကနးမား၏ EIA မားအတြက ေဒသတြငး

မေဘာင မရေခ။ မေခါငျမစ ေကာမရင (Mekong Commission)မာ နယစပျဖတေကာ ရကခတမႈျဖစေစသာ ေရစ

မခန႔ခြမႈ ကစၥမားတြင အေတြ႔အၾကမားစြာ ရပါသည။ (၂၀၀၂)ခႏစတြင မေခါငျမစေကာမရငက နယစပျဖတေကာ

ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးအတြက မေဘာငတခက မၾကမးေရးဆြခရာ၊ ၄ငးသည ေဒသတြငးမာ ယခအထ၊

အျပညစဆး အၾကျပခက တရပျဖစေနဆ ရပါသည။

နယစပျဖတေကာ ႏငငတကာေရလမးမား၊ ႏငငတကာ ေရအငၾကးမား ကာကြယေစာငေရာကေရးႏင အသးျပေရး

ဆငရာ ကလသမဂၢ သေဘာတစာခပ(The UN Convention on the Protection and Use of International

Watercourses and International Lakes)မာ စာခပပါ ေရပငနကမားအတြက EIA ကငသးမည ဥပေဒ ျပဌာနးရန

အဖြ႔၀ငႏငငမားအား ေဆာၾသထားပါသည။64 ႏငငတကာေရလမးမားက သြားလာေရးအတြက မဟတေသာ အသးျပျခငး

ဥပေဒဆငရာ ကလသမဂၢ သေဘာတ စာခပ(The UN Convention on the Law of the Non-Navigational Uses of

International Waterways)ကလညး ဆးကးသကေရာကေစႏငဖြယရသည စမကနးမားအတြက သတေပးခကမား

ထတျပနရနသာ ျပဌာနးထားပါသည။ ဤသတေပးခကမားတြင EIA တစတခ၏ ရလဒမား ပါေကာငးပါႏငပါသည။65 ဤ

62 Pulp Mills on the River Uruguay (Argentina v Uruguay) ICJ Advisory Opinion (Order of 20 April, 2010) I.C.J. Reports 2010, at Par 205. 63 Pulp Mills on the River Uruguay (Argentina v Uruguay) ICJ Advisory Opinion (Order of 20 April, 2010) I.C.J. Reports 2010, at Par 204. 64 Kersten, p.180. 65 Article 12. Viet Nam is the only ASEAN Member State that is a signatory to this Convention.

၆၃

သေဘာတစာခပထမာ “ႏငငတကာေရလမးမား၏ ေဂဟစနစမားက ကာကြယေစာငေရာကရနႏင ထနးသမးရန”

တာ၀နတရပ ပါရေသာလညး၊ နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး လပရန ျပဌာနးထားျခငးမရေခ။66

ကလသမဂၢ၊ ဥေရာပဆငရာ စးပြားေရး ေကာမရင (United Nations Economic Commission for Europe UNECE ) သည ျပညတြငး EIA ဥပေဒ၏ အခနးက႑က ေထာကခအားေပးေသာ ယႏယားမား ခမတရာတြငသာမက၊ ေဒသ တြငးမာ EIA ၏ အကးေကးဇမားက စစစရာတြငလညး ေရ႔တနးေရာကေနပါသည။ ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးႏင ပတသက၍ ႏငငတကာမာ အသအမတျပမႈ အမားဆး ျပဌာနးခကမားမာ -

နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ သေဘာတစာခပ(The Convention of Environmental Impact Assessment in a Tranboundary Context- Espoo Convention)

မဟာျဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးဆငရာ ယာယေဘာတစာခပ(The Protocol on Strategic Environmental Asswssment-the SEA Protocol)

ပတ၀နးကင ကစၥမားတြင သတငးအခကအလကရရခြင၊ လထ ပါ၀ငဆးျဖတခြငႏင တရားမတမႈ ရရခြင ဆငရာ သေဘာတစာခပ (The Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters-the Aarhus Convention)

ဤ ျပဌာနးခကအသးသးသည ႏငငတကာ ပတ၀နးကင ဥပေဒ၏ ထးစမားမ ထတႏႈတထားျခငး ျဖစပါသည။ ၄ငး တ႔အသးသးသည EIA ဆငရာ ေယဘယ လပထးလပနညးက ထငဟပေဖၚျပေနပါသည။

ဥေရာပဆငရာ စးပြားေရး ေကာမရငသည ဥေရာပ အစးရမား၏ EIA ႏင လထပါ၀ငမႈဆငရာ အဓက သေဘာတညခက

(၂)ရပ (the 1991 Convention on Environmental Impact Assessment in a Tranboundary Context- Espoo

Convention ႏင the 1998 Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and

Access to Justice in Environmental Matters-the Aarhus Convention)က ေထာကခေသာအားျဖင၊ ပတ၀နးကင

ထခကမႈ ဆနးစစျခငးလပငနးမာ လထပါ၀ငေရးႏင ပတသက၍ လမး ညႊနခက(၂)ရပ ခမတခပါသည။67

နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ သေဘာတစာခပ(The Convention of Environmental Impact Assessment in a Tranboundary Context- Espoo Convention) ဥေရာပ၏ အဖြ႔၀ငႏငင အမားစမာ EIA က လကခကငသးျခငး၏ အကးဆကအျဖစ၊ (၁၉၈၇)ခႏစတြင ကလသမဂၢ၊

ဥေရာပဆငရာ စးပြားေရး ေကာမရင (UNECE )၏ ကၽြမးကငပညာရင အပစတစက နယစပျဖတေကာေသာ EIA ႏင

ပတသက၍ အေသးစတ ေရးသားျပစခၾကသည။ သေဘာတစာခပႏင ပတသက၍ (၁၉၈၈)မ (၁၉၉၀)ခႏစအထ

ေစစပေဆြးေႏြးခၾကျပး၊ (၁၉၉၁)ခႏစ၊ စကတငဘာလ (၃)ရကေန႔ကစ၍ စာခပက လကမတထးရန အသင ထားရခ

သည။ (၁၉၉၇)ခႏစ၊ စကတငဘာလ (၃)ရကေန႔ကစ၍ သေဘာတစာခပ အာဏာတညလာခသည။ ယခအခန၌ Espoo

66 Article 20. 67 UNECE (2006) Guidance on Public Participation in Environmental Impact Assessment in a Transboundary Context, ECE/MP.EIA/7.

၆၄

သေဘာတစာခပမာ အဖြ႔၀ငေပါငး (၄၄)ႏငငရျပး၊ ဥေရာပ သမဂၢ (EU)၊ အေမရကနႏငငႏင ရရား ဖကဒေရး ရငးတ႔

အပါအ၀ငျဖစသည။

Espoo သေဘာတစာခပသည သသာထငရားေသာ ပတ၀နးကင ထခကမႈမားက ေရာငကဥရနႏင ေလာခရန အတြက

ၾကတငကာကြယေရး ယႏယားျဖစပါသည။ အဆျပ စမကနးတခေၾကာင ပတ၀နးကငအေပၚ ရကခတဖြယရ သညမားက

ဆနးစစရာ၌ ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ျမငတငျခငးအားျဖင ေရရညဖြႊျဖးေရးက အေထာကအ ကျပေပးရန

ရညရြယပါသည။ အထးသျဖင အျခားတငးျပညမားအေပၚ သကေရာကႏငေသာ လပေဆာငခကမားႏင

သကဆငပါသည။68

Espoo သေဘာတစာခပသည လပငနးျဖစစဥက အဓက ထားေသာ သေဘာတစာခပတချဖစေၾကာငး သတျပရန

အေရးၾကးပါသည။ ဤ သေဘာတစာခပအရ၊ အဖြ႔၀ငႏငငမားသည “ အၾကျပထားေသာ လပေဆာငခကမားမ

သသာထငရားေသာ နယစပျဖတေကာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက ၾကတငကာကြယရန၊ ေလာခရနႏင ထနးခပရန

အတြက သငေလာ၊ ထေရာကေသာ အစအမမားက” ခမတေဆာငရြကရမညျဖစပါသည။69

Espoo သေဘာတစာခပအရ လပေဆာငရမည လအပခကမားတြင စမကနးအဆင EIA လပရန၊ ထခကခရမည တငး

ျပညမားက သတေပးရန၊ ထခကခရဖြယရေသာ တငးျပညမားအား သတငးအခကအလကမား ေပးရန၊ စမကနးႏင

ပတသကေသာ အျပးသတဆးျဖတခကအေၾကာငး အသေပးရနႏင ထငျမငခကမား ေပးခြငျပရန တာ၀နအထ ပါရပါ

သည။ 70 Espoo သေဘာတစာခပသည စာခပမာ အၾကး၀ငေသာ လပေဆာငခကမားစာရငးက ျဖညစြကခက(၁)မာ

ထညသြငးေဖၚျပေပးထားျပး၊ EIA မာ အနညးဆး ပါ၀ငရမည သတငးအခကအလကမားက ျဖညစြကခက (၂)မာ ေဖၚျပ

ထားသည။

Espoo သေဘာတစာခပသည အေရးၾကးပါသည။ အေၾကာငးမာ ႏငငတကာ ပတ၀နးကင ဥပေဒ၏ ထးစမားအေပၚ

အေျခခကာ၊ သတငးအခကအလက ရပငခြင၊ ပါ၀ငခြငတ႔ ေပးထားသညအျပင၊ နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈမား

ျဖစေစေသာ လပေဆာငခကမား၏ ျဖစလာႏငဖြယ ဆးကးသကေရာကမႈမား အေၾကာငးက ေဖၚျပေစေသာေၾကာင

ျဖစပါသည။

မဟာျဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးဆငရာ ယာယသေဘာတစာခပ(The Protocol on Strategic Environmental Assessment-the SEA Protocol) နယစပ ျဖတေကာ EIA ဆငရာ သေဘာတစာခပအျပင၊ စာခပအဖြ႔၀င ႏငငမားက မဟာျဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးဆငရာ ယာယသေဘာတစာခပ(the SEA Protocol)ျဖစေျမာကေရး အတြကလညး ေစစပေဆြးေႏြးခၾကပါ သည။ ဤ စာခပသည (၁၀၁၀)ခႏစ၊ ဇလငလ (၁၁)ရကေန႔တြင အသက၀ငခသည။ စာခပတြင အဖြ႔၀ငအစးရမား၏

68 VesnaKolarPlaninšič (2016), Ministry of the Environment and Spatial Planning of the Republic of Slovenia. Various presentations to the RTWG on EIA. 69 Espoo Convention, Article 2. 70 These are contained in Articles 3 to 6 of the Espoo Convention.

၆၅

ပတ၀နးကင ထခကမႈ (ကနးမာေရး ထခကမႈအပါအ၀င ျဖစသည) ျဖစေစႏငဖြယရေသာ ေပၚလစမား သ႔မဟတ အစ အစဥမားအတြက ပတ၀နးကငဆနး စစျခငးမား အၾကး၀ငပါသည။71 မဟာျဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးဆငရာ ယာယသေဘာတစာခပ(the SEA Protocol)အရ၊ မဟာျဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးက ေအာကပါအတငး အဓပၸါယဖြငဆထားပါသည။ ျဖစလာႏငဖြယရေသာ (ကနးမာေရး ထခကမႈမားအပါ၀င) ပတ၀နးကင ထခကမႈမားက ဆနးစစျခငး ျဖစသည။ ဤတြင ပတ၀နးကငဆငရာ အစရငခစာ၏ ေလလာေရး နယပယအကယအ၀နးႏင ေလလာျပစမႈက ဆးျဖတျခငး၊ လထပါ၀ငမႈ ႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈ လပငနးက ေဖၚေဆာငျခငး၊ စမကနး သ႔မဟတ အစအစဥမာ ပတ၀နးကငဆငရာ အစရငခစာႏင လထပါ၀ငမႈ၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ရလဒမားက ထညသြငးစဥးစားျခငးတ႔ အၾကး၀ငပါသည။72 စာခပက အဖြ႔၀ငႏငငမား၏ တရားစရငပငခြင နယေျမမားရ စမကနးမားႏင ေပၚလစမားက မဟာျဗဟာေျမာက ပတ ၀နးကင ဆနးစစျခငး လပရန ျပဌာနးထားသည။ အဖြ႔၀ငႏငငမားသည လထပါ၀ငမႈႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားက လပ ရနလအပသည။ 73 မဟာျဗဟာေျမာက ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးဆငရာ ယာယ သေဘာတသေဘာတ စာခပသည “လထပါ၀ငမႈအတြက ေစာစး၊ အခနမ၊ ထေရာကေသာ အခြငလမးမား” က ရညညႊနး ပါသည။ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားအပါအ၀င လထအဖ႔ “သငေလာေသာ အခနကန႔သတခကေဘာငအတြငးမာ” ထငျမငခကမားေပး ႏငေရးအတြက ၄ငးတ႔အား လအပေသာ သတငးအခကအလကမား ေပးရမညဟ လညးျပဌာနးထားပါသည။ စမကနး သ႔မဟတ ေပၚလစ ေဖၚေဆာငရာမာ နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈမား ျဖစလာႏငဖြယရပါက၊ နယစပျဖတ ေကာ တငပငဆြးေႏြးမႈမား လပရနလညး လအပပါသည။74 ပတ၀နးကင ကစၥမားတြင သတငးအခကအလကရရခြင၊ လထ ပါ၀ငဆးျဖတခြငႏင တရားမတမႈ ရရခြင ဆငရာ သေဘာတစာခပ- the Aarhus သေဘာတစာခပ (The Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters-the Aarhus Convention) ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး၏ အေရးၾကးဆး အဂၤါရပတခကား- ထေရာကေသာ လထပါ၀ငမႈ လအပျခငးပငျဖစ ပါသည။ ထေရာကေသာ လထပါ၀ငမႈျဖစေျမာကဖ႔ဆလင၊ လမႈအဖြ႔အစညးအဖ႔ စမကနးႏင ၄ငး၏ သကေရာကမႈမား ႏင ပတသက၍ စမကနး လလားသႏင အစးရတ႔က ျပစေပးေသာ သတငးအခကအလကမားက ရရရနလပါသည။ ရယ ေၾကညာခက (Rio Declaration)၏ မ(၁၀) က ဤ လအပခကမားက ထငဟပေဖၚျပထားပါသည။ Aarhus သေဘာတစာခပက ကလသမဂၢ၊ ဥေရာပဆငရာ စးပြားေရး ေကာမရင (UNECE )က ကငးပေသာ “ဥေရာပအ တြက ပတ၀နး၀နးကင” ေဆြးေႏြးပြ၏ အစတအပငးအျဖစ ခပဆချခငးျဖစျပး၊ စာခပသည (၂၀၀၁)ခႏစ၊ ေအာကတ

71 SEA Protocol, Article 4. 72 SEA Protocol, Article 2. 73 SEA Protocol, Article 8. 74 SEA Protocol, Article 10.

၆၆

ဘာလ (၃၀)ရကေန႔တြင အသက၀ငခပါသည။ 75 ဤစာခပသည ပတ၀နးကင ဆငရာ အပခပေရး ျမငတငမႈအတြက တကမၻာလး လကၡဏာေဆာငသညဟ အမားက အသအမတျပထားပါသည။76 Aarhus သေဘာတစာခပမာ ေအာကပါ အဓက မ႑ငၾကး (၃)ခ ရပါသည။

ပတ၀နးကင၊ ဖြ႔ျဖးေရးတ႔ႏင ပတသက၍ လထမာ သတငးအခကအလက ရပငခြငရျခငး ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးတခခ၏ ပတ၀နးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး လပငနးတြင လထပါ၀ငမႈ လအပျခငး77 ပတ၀နးကငဆငရာ ကစၥမားတြင တရားမတမႈ ရရေရးအတြက လထမာ တရားရးႏင ခရးမားသ႔ တကေရာက

ခြငရျခငး78 (၂၀၀၇)ခႏစ၊ ဇႏၷ၀ါရလကစ၍ ဤသေဘာတစာခပမာ ပါ၀ငေသာ အဖြ႔၀ငႏငငေပါငး (၄၆)ႏငင၊ ညစညမးမႈျဖစေစေသာ ထတလႊတျခငးႏင လႊေျပာငးျခငးအတြက မတပတငစာရငးမားဆငရာ ယာယသေဘာတစာခပ (the Protocol on Pollutant Release and Transfer Registers-PRTRs)မာပါ၀ငေသာ အဖြ႔၀ငႏငငေပါငး (၃၃) ႏငငႏင ပတ၀နးကင ထသ႔ တမင ထတလႊတ ျခငးႏင မးရးဗဇ ျပျပငထားေသာ သကရမား ေစးကြကသ႔တငျခငး ဆငရာ ဆးျဖတခကတြင လထပါ၀ငမႈကစၥ ျပင ဆငျခငး သေဘာတစာခပ (the amendment on on public participation in decision on the deliberate release into the environment and placing on the market of genetically modified organisms)မာ ပါ၀ငေသာ အဖြ႔၀ငႏငငေပါငး (၂၇)ႏငငရပါသည။79 Aarhus သေဘာတစာခပ၏ နဒါနးက လသား ပတ၀နးကငဆငရာ စေတာဟမး ေၾကညာခက (Stockholm

Declaration on the Human Environment)အျပင၊ ပတ၀နးကငႏင ဖြ႔ျဖးေရးဆငရာ ရယ ေၾကညာခက၏ မ (၁၀)က

ရညညႊနးထားပါသည။ မ(၁၀)မာ ေအာကပါအတငး ေဖၚျပထားပါသည။

ပတ၀နးကငဆငရာ ျပနာမားက သကဆငရာ ႏငငသားအားလးက သကဆငရာ အဆငအလက ပါ၀ငမႈျဖင အေကာငးဆး ေျဖရငးရမည။ အမးသား အဆင၌ လတဥးခငးသည လထအာဏာပငမား ခပကငထားေသာ ပတ၀နး ကငဆငရာသတငးအခကအလကမား(မမတ႔ လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြငး ေဘး အ ႏရာယျဖစေစေသာ ပစၥညးမားႏင လပေဆာငခကမားအေၾကာငး သတငးအခကအလကမား အပါအ၀ငျဖစသည)က သငေလာစြာ ရရႏငရမညအျပင၊ ဆးျဖတခကချခငး လပငနးျဖစစဥတြင ပါ၀ငခြငရရမည။ အစးရမားသည သတငးအခကအလကမားက လထထမာ ကယကယျပန႔ျပန႔ ရႏငေအာငး ေဆာငရြကျခငးအားျဖင လထ၏ အသအျမငႏင ပါ၀ငမႈအတြက ကည၊ အားေပးျခငးျပ ရမည။

75 http://www.unece.org/env/pp/welcome.html 76 D. Craig and M. Jeffrey, Non-Lawyers and Legal Regimes, in Leary, 2010, p.105. 77 These matters are listed in Annex 1 of the Aarhus Convention. These matters also include any activity not specifically covered in the Annex, where public participation is provided for under an environmental impact assessment procedure in accordance with national legislation. 78 Aarhus Convention, Articles 4-9. 79 Aarhus Convention, Articles 4-9.

၆၇

လထပါ၀ငမႈသည ပတ၀နးကငအရ ေရရညတညတေသာ အနာဂတက ဖနတးေရးအတြက မရမျဖစ အေရးၾကးေၾကာငး

Aarhus သေဘာတစာခပက အသအမတျပထားပါသည။ ဤအခကက စာခပအဖြ႔၀ငႏငငမား အစညးအေ၀းမာ ဆက

လက အသအမတျပခပါသည။ စာခပအဖြ႔၏ အားေကာငးခကတခကား- စာခပႏင အၾကး၀ငေသာ ေနာကထပျပ

နာမားႏင ပတသက၍ ဆကလက ေစစပေဆြးေႏြးၾကျခငးပငျဖစပါသည။ ဤကစၥရပမားတြင ညစညမးမႈျဖစေစေသာ

ထတလႊတျခငးႏင လႊေျပာငးျခငးအတြက တႏငငလးမာ ညညြတ၊ ခငမာသည မတပတငစာရငးမား ထားရျခငး

(PRTRs)အားျဖင လထအဖ႔ သတငးအခကအလကမား ရရေအာင အားေပးသည ယာယသေဘာတစာခပ အပါအ၀င

ျဖစပါသည။

သတငးအခကအလကမား ရရခြင၊ လထပါ၀ငမႈႏင ပတ၀နးကင ကစၥမားတြင တရားမတမႈ ရရခြငႏင ပတသကေသာ

အမးသား ဥပေဒ ေရးဆြေရးအတြက ကလသမဂၢ ပတ၀နးကင အစအစဥ၏ လမးညႊနခကမား (United Nations

Environment Programme Guidelines for the Development of Nationational Legislation on Access to

Information, Public Participation and Access to Justic in Environmental Matters)က လညး Aarhus မမားက

ကမၻာ အဆငမာ ထငဟပျပပါသည။ 80 Aarhus သေဘာတစာခပ၏ အဓက မမားသည အစဥအလာ ႏငငတကာ

ပတ၀နးကင ဥပေဒ၏ ထးစတခက ထငဟပေဖၚျပေနသညအျပင၊ ပမေကာငးမြနေသာ ပတ၀နးကငဆငရာ အပခပ

ေရးႏင ေရရညဖြ႔ျဖးမႈရေရးအတြက အေျခခ ေဒါကတငမားျဖစပါသည။81

မေခါင သေဘာတညခက

(၁၉၉၅)ခႏစ၊ မေခါငျမစ၀မး ေရရညဖြ႔ျဖးေရးအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈဆငရာ သေဘာတညခက (The 1995

Agreement on the Cooperation for the Sustainable Development of the Mekong River Basin-the Mekong

Agreement ) (မေခါင သေဘာတညခက)အရ၊ အဖြ႔၀ငတငးျပညမားသည ကတက၀တမား မေပးမမာ၊ အမနးခငးတငး

ျပညမားအေပၚ သကေရာကႏငဖြယရေသာ မေခါငေဒသတြငး ေရ စမကနးမား၏ နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈမား

အေၾကာငး ေဆြးေႏြးရနအတြက သတေပးျခငးႏင အၾက တငပငေဆြးေႏြးျခငးျပရမညျဖစပါသည။82

မေခါငသေဘာတညခကက (၁၉၉၅)ခႏစ၊ ဧျပလ (၅)ရကေန႔တြင ထငးႏငင၊ ခငးမငျမ႔၌ လကမတေရးထးခၾကသည။

ကလသမဂၢက မေခါငေကာမတက (၁၉၅၉)ခႏစတြင ဖြ႔စညးချပးျဖစသည။ သ႔ရာတြင မေခါင သေဘာတညခကသည

မေခါငျမစ၀မးတေလာကတြင ပးေပါငးေဆာငေရးအတြက ေဒသတြငး မေဘာငခမတရန ကေမၻာဒးယား၊ လာအ

ဒမကရကတစသမတႏငင၊ ထငးႏငင၊ ဗယကနမႏငငတ႔၏ ဆးျဖတခကက ထငဟပျခငးျဖစပါသည။

80 Detailed information on the history of the Aarhus Convention is available at http://www.unece.org/fileadmin/DAM//env/pp/welcome.html.Chisinau Declaration As adopted on 1 July 2011. 81 Craig and Jeffrey, in Leary, 2010, p.123. 82 Mekong River Commission, Transboundary EIA, http://www.mrcmekong.org/about-mrc/programmes/environment-programme/transboundary-eia.

၆၈

အစကတညးကပင မေခါငသေဘာတညခကသည မေခါငေဒသ၏ ေရရညဖြ႔ျဖးေရး၊ အသးခေရး၊ ထနးသမးေရး၊

စမခန႔ခြရးတ႔က အေလးထားခပါသည။ 83

ပဒမ (၃) မေခါငျမစ၀မး၏ ပတ၀နးကင၊ သဘာ၀အရငးအျမစမား၊ ေရေနသကရမားႏင ေရ အေျခအေန၊ ေဂဟစနစမတမႈတ႔က ဖြ႔ျဖးေရး စမကနးမား၊ ေရႏင ျမစ၀မးအတြငးရ ဆကစပအရငးအျမစမား အသးျပမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ညစညမး မႈႏင အျခား ဆးကးမားမ ကာကြယေစာငေရာကေပးရန ပဒမ (၄) မေခါငျမစ၀မး၏ ေရအရငးအျမစမားကအသးချခငးႏင ကာကြယေစာငေရာကျခငးျပရာတြင အခပအခာအာဏာ တနးတမႈႏင နယေျမတညတန႔ခငျမမႈ အေျခခေပၚမာ ပးေပါငးေဆာငရြကရန

မေခါငသေဘာတညခက၏ ေအာငျမငမႈမား(ႏင ရႈးနမမႈမား)အတြက ေသာခကသည မေခါငျမစ၏ အရငးအျမစမားက

အဖြ႔၀ငႏငင အသးသး၏ အသးခခြငအေပၚ ထခကလာေသာ ကစၥမားတြင အဖြ႔၀ငႏငငအားလးက ပးေပါငးေဆာငရြက

ၾကေရးျဖစပါသည။ ထ႔ျပင၊ မေခါငသေဘာတညခကက နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈျဖစေစမည လပေဆာငခက

မား (အထးသျဖင၊ ေရအားလပစစသာမက၊ သေဘၤာမား ခတေမာငးျခငး၊ ေရသြယျခငး၊ ငါးဖမးျခငး) အေတာမားမား

ရေၾကာငး လး၀ အသအမတျပပါသည။

မေခါငသေဘာတညခကအရ ေကာငစ၊ ပးတြေကာမတႏင အတြငးေရးမး အဖြ႔တ႔ ပါ၀ငေသာ မေခါင ေကာမရင

(Mekong River Commission-MRC)က ဖြ႔စညးခပါသည။ 84 ထအခနက စ၍ မေခါငေကာမရင၏ လပငနးသည

မေခါငျမစ၀မးတေလာကရ လပေဆာငခကမားက ဆနးစစရနႏင သေတသနျပရနအတြက အေရးပါေသာ လပငနး

စဥမား ထညသြငးသညအထ ကယျပန႔လာခပါသည။ (၂၀၁၁)ခႏစတြင မေခါငျမစေကာမရငသည ေရႏင ဆကစပ

အရငးအျမစမား စမခန႔ခြမႈအေပၚ အေျခခသည ျမစ၀မးဖြ႔ျဖးေရး ေပါငးစပမဟာျဗဟာ (integrated Water and Related

Resources Management-based Basin Development Strategy) ႏင (၂၀၁၁-၂၀၁၅)ခႏစ၊ မဟာျဗဟာ စမကနးက

ခမတခပါသည။

နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး အျမငမၾကညလင ေတြ႔ရေသာ မေခါငသေဘာတညခက၏ အဓက

ထးျခားခကတခကား- အၾက တငပငေဆြးေႏြးမႈလပရန ျပဌာနးထားျခငးပငျဖစပါသည။ မေခါငသေဘာတ ညခကတြင

အၾကတငပငေဆြးေႏြးျခငးက ေအာကပါအတငး အဓပၸါယ ဖြငဆထားပါသည။

83 Preamble, Mekong Agreement 84 Chapter IV.

၆၉

အၾက တငပငေဆြးေႏြးျခငး။ ။ ပဒမ (၂၆)ပါ ေရအသးျပမႈႏင ေရလႊေျပာငးမႈ ဆငရာ စညးမဥးမားအရ ပးတြေကာ မတသ႔ အခနမ သတေပးျခငးႏင ေနာကထပအခကအလကမားႏင သတငးအခကအလကမားက ေပးပ႔ျခငး။ ဤသ႔ ျဖင ျမစ၀မးေန အျခားအဖြ႔၀ငႏငငမားအဖ႔ ၄ငးတ႔ အသးျပေနေသာေရထမ ေရက အသးျပျခငး၏ သကေရာကမႈမားႏင အကးဆကမားက ေဆြးေႏြးျခငးႏင အကျဖတျခငးျပႏငၾကမညျဖစသည။ ၄ငးသည သေဘာတညခကချခငး၏ အေျခ ချဖစသည။ အၾက တငပငေဆြးေႏြးျခငးမာ ေရအသျပမႈက ဗတအာဏာျဖင ပယခခြငလညးမရေခ။ ျမစ၀မးေန အဖြ႔ ၀ငႏငငတႏငငကလညး ျမစ၀မးေန အဖြ႔၀င အျခားႏငငမား၏ အခြငအေရးက ထညသြငး မစဥးစားဘ ေရက တဖက သတ သးစြခြငမရေခ။85

မေခါငေကာမရငသည လြနခေသာ ႏစ(၂၀)အတြငးမာ မေခါငျမစ၀မးေလလာေရးက အၾကးအကယ အကးျပခေၾကာငး

အသအမတျပရမညျဖစပါသည။ ေကာမရင၏ စမကနးအေတာမားမားက မေခါငျမစ၀မးရ ဖြ႔ျဖးေရးႏင ေရအသးျပမႈတ႔

၏ သကေရာကမႈမားက စစေဆးခပါသည။ ေလာေလာဆယ၌ ေကာမရင၏ လပငနးတြင မေခါငျမစမၾကးႏင ျမစလက

တက မားေပၚမာ ေရအားလပစစထတလပေရးလပငနးမား တးခ႔မႈအေၾကာငး ေဆြးေႏြးပြမားက အဓက ျဖစပါသည။

မေခါငေကာမရင၏ ေအာငျမငမႈ(ႏင ရႈးနမမႈ)ကား- အတကအချဖစမႈထက အမားဆႏၵႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အေပၚ

အေျခခေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးနညးလမးက ကငသးျခငးျဖစပါသည။ ေကာမရငသည ႏငငျခား အလရငမားက

လညး အၾကးအကယ အားထားပါသည။ ဤသ႔အားထားျခငးေၾကာင ေကာမရငသည “မမ၏ အဖြ႔၀ငႏငငမားက အေလး

မထားေသာစတဓါတ”86 ျဖစေပၚေနပေပၚပါသည။

သတေပးျခငး၊ အၾက တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင သေဘာတညခကတ႔အတြက လပထးလပနညးမား

မေခါင သေဘာတညခက၏ အဓက ထးျခားခကတခကား အထကမာ ေဖၚျပခသညအတငး၊ အၾက တငပငေဆြးေႏြးမႈ

လပရန ျပဌာနးထားျခငးပငျဖစပါသည။ (၂၀၀၃)ခႏစမာ ခမတခေသာ သတေပးျခငး၊ အၾကတငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင

သေဘာတညခကတ႔အတြက လပထးလပနညးမား (Procedure fof Notification, Prior Consultation and

Agreement-PNPCA)ျဖင ပမအားေကာငးေစခပါသည။

မေခါငေကာမရင အဖြ႔၀ငႏငငမား အခငးခငး အၾကားမာ နားလညမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ပမေကာငးမြနေရးအတြက

PNPCA က ခမတချခငးျဖစပါသည။ PNPCA ၏ လမးညႊနမမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစပါသည။

အခပအခာအာဏာ တနးတမႈႏင နယေျမတညတန႔ခငျမမႈ

တနးတညမစြာႏင ဆေလာစြာ အသးျပမႈ

အခြငအေရးမားႏင တရား၀င အကးစးပြားမားက ေလးစား အသအမတျပမႈ

သေဘာထားရးသားမႈ

ပြငလငးျမငသာမႈ87

85 The Mekong Agreement, Chapter 2 86 Only One Mekong, p.961. 87 PNPCA, Article 3

၇၀

PNPCA ၏ ရညရြယခကသည (Espoo သေဘာတစာခပ၏ သတေပးရန ျပဌာနးခကမားႏင အလားတပင) နယစပ

ျဖတေကာ သကေရာကမႈမား ျဖစေစႏငဖြယရသည ဖြ႔ျဖးေရးလပငနးမားႏင ပတသက၍ အဖြ႔၀င အျခားႏငငမားအား

ၾကတင သတေပးရနျဖစပါသည။ ထ႔ျပင၊ ထခကခရေသာ အဖြ႔၀ငတငးျပညသည သတေပးခကမာပါေသာ သတငးအ

ခကအလကမားက စဥးစားခြငရသညအျပင၊ ေနာကထပ သတငးအခကအလကမားကေသာလညးေကာငး၊ ရငးလငး

ခကကေသာလညးေကာငး ေတာငးဆႏငပါသည။ ေနာက (၆)လအၾကာမာ အၾကေဆြးေႏြးပြလပရမညဟ သတမတ

သည။ သညထကလညး ပၾကာႏငပါသည။88 အတညျပခကအတြက အမႈ တမႈခငးက စဥးစားသည။89

မေခါငေကာမရငႏင မေခါငေကာမရင (MRC)၏ပးတြေကာမတတ႔ ႏစခစလးသည လႊေျပာငးေရး လပငနးျဖစစဥက

ကည ရနအျပင၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈ လပငနးျဖစစဥကလညး ကညရန တာ၀နရပါသည။ 90 သတေပးျခငး၊ အၾကတင

ပငေဆြး ေႏြးျခငးႏင သေဘာတညခကတ႔အတြက လပထးလပနညးမား (PNPCA)အရ၊ လကရဖြ႔စညးထားေသာ

အဖြ႔အစညးမား (မေခါင သေဘာတညခကအရ ဖြ႔စညးထားေသာ အမးသား မေခါငေကာမတမား - National Mekong

Committees- အပါအ၀ငျဖစသည) သည အကြကကက ပါ၀ငေဆာငရြကရပါသည။

PNPCA သည စမကနးအမးအစား အနညးငယ ေလာကႏငသာသကဆငျပး၊ ေ၀ဖနခေနရသညတင၊ ၄ငး၏ တနဖးက

ေလာတြက၍ မရေခ။91 PNPCA ႏင မေခါင သေဘာတညခကက ၾကညလင၊ ရငးေနေသာ အခကကား- အဖြ႔၀ငတငး

ျပညမားက နယစပျဖတေကာ သက ေရာကမႈ ျဖစေစႏငဖြယရေသာ လပေဆာငခကမား၊ စမကနးမားအတြက ၾကတင

သတေပးျခငး၊ ၾကတင တငပငေဆြး ေႏြးျခငးတ႔က လပခြငျပရန သေဘာတထားၾကျခငးျဖစပါသည။ သတေပးျခငးႏင

တငပငေဆြးေႏြးျခငး လပငနးျဖစ စဥမာ ကညေရး အတြက အတြငးေရးမး အဖြ႔တဖြ႔ လအပေၾကာငးကလညး PNPCA မာ

အသအမတျပထားပါသည။

မေခါငေကာမရင (MRC) က နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) က စဥးစားျခငး

မေခါငေကာမရငက နယစပျဖတေကာ EIA လပငနးအတြက မေဘာငတခက အၾကျပ တငျပရန အၾကမၾကမၾကး

ပမးခပါသည။ (၁၉၉၈)ခႏစတြင မေခါငေကာမရငက နယစပျဖတေကာေသာ ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငးအတြက

စနစတခက ေရးဆြ၊ ခမတရန သေဘာတဆးျဖတခပါသည။92 (၂၀၀၂)ခႏစ၊ ဧျပလတြင ပတ၀နးကင အရငးအျမစမား

စမခန႔ခြေရး အဖြ႕ (Environmental Resources Management-ERM) က မေခါငေကာမရငသ႔ အစရငခစာတေစာင

88 See PNPCA, Article 5.5 89 PNPCA, Article 6. 90 PNPCA, Article 5.3.3 91 PNPCA, Article 4. 92 P. King, Transboundary EIA and Climate Change in the Greater Mekong Subregion (GMS), presented at the Stimson Centre Conference, Finding Solution to Equitable Hydropower Development Planning in the Lower Mekong Basin, Chiang Rai, 2014

၇၁

တငသြငးခသည။ သညေနာကတြင လမးညႊနခကဆငရာ အစရငခစာတေစာငကလညး တငသြငးခသည။ 93 ပတ၀နး

ကင အရငးအျမစမား စမခန႔ခြေရး အဖြ႔(ERM)၏ အစရငခစာတြင ေနာကခအေၾကာငး ဆငရာ အစရငခစာ (Background

Report)ႏင အၾကျပတငျပထားေသာစနစ ဆငရာ အစရငခစာ (Proposed System Report)တ႔ ပါ၀င သည။

အၾကျပတငျပထားေသာစနစ ဆငရာ အစရငခစာ (Proposed System Report) က ဆထားသညမာ- ေပၚလစ စာရြက

စာတမးမားသည “တငးျပည အသးသးရ တညဆ EIA ဆငရာ ျပဌာနးခကမားက အစားထးရန မရညရြယပါ။” နယ

စပျဖတေကာ ရကခတမႈမား ျဖစပြားေစႏငဖြယရသည စမကနးမားႏင ပတသက၍ ျဖညစြကမေဘာငတခ အျဖစအ

ၾကျပတငျပထားျခငးသာျဖစပါသညဟ၍ ျဖစပါသည။94

အၾကျပတငျပထားေသာစနစ ဆငရာ အစရငခစာက ေအာကပါအတငး အပငး (၃)ပငး ခြထားပါသည။

(SEA)အတြက စနစခြတခ

မေခါငေကာမရင အတြက နယစပျဖတေကာ EIA ဆငရာ ေပၚလစတရပ

(EIA)အတြက စနစခြတခ

အၾကျပတငျပထားေသာစနစမာ ေအာကပါ အဂၤါရပမား ပါ၀ငပါသည။

နယစပျဖတေကာ EIA ႏငပတသက၍ အၾကျပတငျပေသာ ေပၚလစ

SEA ႏင ပတသကေသာ လမးညြနခကမား

ဆကစပ သကေရာကမႈ ဆနးစစ (Cumulative Impact Assessment) ျခငး ႏင ပတသကေသာ

လမးညြနခကမား

ပတ၀နးကငဆငရာ ဆနးစစျခငးတြင လထပါ၀ငမႈႏင ပတသကေသာ လမးညႊနခကမား

ပတ၀နးကငဆငရာ ထခကမႈအေၾကာငး ေဖၚျပခကက စစစသးသပရာ၌ အသးျပသငေသာ စထားခကမား

လပငနးက႑ လမးညႊနခကမား

EIA/ SEA စနစ အေကာငအထညေဖၚရာတြင အေထာကအကျဖစေစမည သငတနး အစအစဥ

မေခါငေကမရငသ႔ ဤ အခကအလကျပညစေသာ အစရငခစာမားက တငျပခသည (၂၀၀၂)ခႏစ ေနာကပငးတြင

မညသည လပေဆာငခကတစတရာကမ မယမယရရ မလပခဟ ကငး(King)က ဆပါသည။ (၂၀၀၇)ခႏစတြင၊

ထငးႏငင၊ အမးသား မေခါငေကာမတက EIA မေဘာငႏငပတသက၍ ျပနာ အမားအျပားက တငျပခသည။ 95

(၂၀၀၉)ခႏစတြင ပတ၀နးကင ဥပေဒဆငရာ အဖြ႔ ( Environmental Law Institute) က အဆပါ မေဘာငက ဆက

93 Environmental Resources Management, Development of an EIA/SEA System for the Lower Mekong Basin, April 2002 (ERM Report) 94 Environmental Resources Management, Development of an EIA/SEA System for the Lower Mekong Basin Proposed System, April 2002 (the Proposed System Report). 95 King, p.2.

၇၂

လက စစစသးသပ96ျပးေနာက၊ ကမၻာ အေကာငးဆး အေလအကငမားႏင ခနထးကာ ဆနးစစခသညအျပင၊ မေဘာင

ျပငဆကခက မၾကမးကလညး တငျပခပါသည။ 97 မေခါငေကာမရငသည နယစပျဖတေကာ EIA မ ေဘာငတရပျပး

ေျမာကေရးက (၂၀၀၆-၂၀၁၀)ခႏစ၊ မဟာျဗဟာ စမကနးႏင (၂၀၁၁-၂၀၁၅)ခႏစ၊ မဟာျဗဟာ စမကနး တ႔တြင

ဆကလက၍ အေလးထားဆရပါသည။ သ႔ရာတြင ပတ၀နးကင ဥပေဒဆငရာ အဖြ႔၏ (၂၀၀၉)ခႏစ၊ စစစသးသပမႈ

ေနာကပငးတြင မေဘာငခမတရန တငျပမႈတစတရာ မရခေခ။

မဟာမေခါငေဒသခြ၏ ပတ၀နးကငဆငရာ သေဘာတညခက

(၂၀၀၉)ခႏစတြင၊ ရာသဥတေျပာငးလမႈက ေဒသအေနႏင တန႔ျပနေဆာငရြကေသာအားျဖင၊ မဟာမေခါငေဒသခြ၏

ပတ၀နးကငဆငရာ သေဘာတညခက ျဖစေပၚရနၾကးစားခသည။ (၂၀၀၉)ခႏစ၊ ဇႏၷ၀ါရလတြင ကမၻာ ေတာရငး တရ

စၦာန ရနပေငြအဖြ႔ (WWF)က မဟာမေခါငေဒသခြရ ဥပေဒျပမေဘာင (မဟာမေခါငေဒသခြတငးျပညမား၏ ေဒသတြငး

သေဘာတညခကမား၊ ႏငငစ သေဘာတညခကမားႏင ျပညတြငး ဥပေဒျပေရး အစအစဥမား အပါအ၀ငျဖစသည)

) က စစစသးသပေသာ ေနာကခအေၾကာငးေလလာ ခကတရပက ျပလပရန ပညာရငမားက ငားရမးခသည။ ဤေလ

လာခကအစရင ခစာက- မဟာမေခါင ေဒသခြမာ ေဒသခြ၏ ပတ၀နးကငဆငရာ သေဘာတညခကမရျခငးသည တမ

ထးျခားေနသညဟ မတခကျပခပါသည။

အဓကအားျဖင အေလးထားေဆြးေႏြးေသာ အေၾကာငးအရာကား- ရာသဥတေျပာငးလမႈႏင အညျဖစေသာ ေဒသတြငး

သေဘာတညခကတရပ ရရေရးျဖစပါသည။ (၂၀၀၉)ခႏစ၊ ဇလငလ (၂၂)ရကေန႔တြင ဤ ကစၥႏင ပတသက၍ ေဆြး

ေႏြးပြ ကငးပခေသာလညး၊ ရာသဥတေျပာငးလမႈႏင အညျဖစေသာ ေဒသတြငး သေဘာတညခကအတြက ေရ႔ဆက၊

ေဆာငရြကမႈ သ႔မဟတ တးတကျဖစေပၚမႈ မရခေခ။ လြနခေသာ (၅)ႏစအတြငး၌မ အစးရမားက တငးျပညအလက

ရာသဥတေျပာငးလမႈက တန႔ျပနေသာ နညးလမးမား ခမတေနၾကသည။ ေဒသဆငရာ နညးလမးကေတာ ခမတျခငး

မရခေခ။

မဟာမေခါင ေဒသခြ (GMS) အဖ႔ ေဒသ၏ ပတ၀နးကငဆငရာ သေဘာတညခကတရပက မေရးဆြႏငရျခငးမာ

အေၾကာငးေပါငးမားစြာရပရသညဟ ပတာကငး(Peter King)က ေဖၚထတျပခပါသည။98 သ႔ရာတြင ပတ၀နးကငဆငရာ

သေဘာတညခကက မတငႏငျခငးသည ကမၻာ စးပြားေရး မတညျငမမႈႏင ၾကေတြ႔ေနရခနမာ ႏငငေရး စတဆႏၵကငးမ

ေနျခငးေၾကာင ျဖစဟနတပါသည။ ႏငငေရး စတဆႏၵမရဘႏင၊ မညသည ေဒသတြငး ပတ၀နးကငဆငရာ သေဘာတ

ခကကမ တငမညမဟတေခ။ အျခားအေၾကာငးရငတခကား- ေဒသတြငး ပတ၀နးကငဆငရာ သေဘာတညခက တခခ

သည မေခါငျမစ၊ သလြငျမစကသ႔ေသာ ျမစမား အသးျပမႈႏင ေရအားလပစစထတလပေရးတ႔က ျပတျပတသားသား

ညႊနျပမညျဖစျခငးေၾကာင ျဖစဟနတပါသည။ ဤ ကစၥမားသည တငးျပညတျပညခငးထမာေရာ၊ တငးျပညအခငခငး

ၾကားမာပါ ျပငးျပငးထနထန အျငငးပြားေနေသာ ႏငငေရး ကစၥမားျဖစပါသည။ 96 Establishing a Transboundary Environmental Impact Assessment Framework for the Mekong River Basin, an Assessment of the Draft Mekong River Commission TbEIA Framework, Environmental Law Institute, April 2009. 97 King, p.1. 98 Presentation by Dr. Peter King, July 2009

၇၃

မေခါငေဒသ (ႏင သညထကၾကးေသာ အာဆယေဒသ)တြင ပတ၀နးကငဆငရာ ဆးကး သကေရာကမႈမား (အထး

သျဖင ေရ အရငးအျမစမားေဖၚထတျခငး၊ ေဘးအ ႏရာယျဖစေစေသာ ကနပစၥညးမား သယယပ႔ေဆာငျခငး၊ ဇ၀ မး

စမးကြမား ဆးရႈးျခငး၊ နယစပျဖတေကာ မးခးျမ ဖးျခငးတ႔ႏင ပတသကေသာ ရကခတမႈမား)ျဖစပြားဖြယရသည

ကလညး အသအမတျပထားပါသည။ မဟာမေခါင ေဒသခြ၏ အခကအခာ ပတ၀နးကင အစအစဥႏင ဇ၀မးစမးကြ

ထနးသမးေရး နယေျမဆငရာ လပငနးအဖြ႔ (Greater Mekong Subregion Core Environment Programme and

Biodiversity Conservation Corridor Initiave – CEP-BCI)က ေဒသတြငး အေျခခအေဆာကအအ ေဆာကလပေရး

လပငနးမား ေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငဖြယရေသာ နယစပျဖတေကာ အကးဆကမားက အထးသျဖင ေထာကျပခပါသည။ 99 အျခား ေသာ နယစပျဖတ အဖြ႔အစညးမား ေဆာကလပမႈတြင မဟာမေခါင မးရထားအသငး (Greater Mekong

Railway Association)၊ ေဒသတြငး လပစစဓါတအား ညႏႈငးေရးဌာန(Regional Power Coordination Centere )၊

မေခါင ခရး သြားလပငနး ညႏႈငးေရးရး (Mekong Torism Coordination Office)စသညတ႔ အပါအ၀ငျဖစသည။100

(၁၉၉၉)ခႏစ၊ မဟာမေခါငေဒသခြ နယစပျဖတ သယယပ႔ေဆာငမႈ အဆငေျပေရးဆငရာ သေဘာတညခက(The

Greater Mekong Subregion Cross-Border Transport Facilitation Agreement 1999)မာ ေဘးအ ႏရာယျဖစ

ေစေသာ ကနပစၥညးမား သယယပ႔ေဆာငမႈႏင ပတသကသည ပဒမတခ ပါရပါသည။101 ဤ ပစၥညးမားအား၊ ပတ၀နး

ကင အကးစးပြားက ထခကေစႏငဖြယရေသာ “အရာ ၀တမားႏင ပစၥညးမား” အျဖစ သတမတထားပါသည။ စာခပ

အဖြ႔၀င ႏငငမားသည အထကေဖၚျပပါ ေဘးအ ႏရာယျဖစေစေသာ ကနပစၥညးမား၏ နယစပျဖတေကာမႈက တခခငး

အေနႏင ခြငျပလင၊ ေဘးအ ႏရာယျဖစေစေသာ ကနပစၥညးမား သယယပ႔ေဆာငမႈဆငရာ ကလသမဂၢ အၾကျပခက

မား/စန မနာ စညးမဥးစညးကမးမား(ကလသမဂၢ စနမနာ စညးမဥးစညးကမးမား) (United Nations

Recommendations on the Transport of Dangerous Goods/Model Regulations-UN Model Regulations)ႏင

/သ႔မဟတ ေဘးအ ႏရာယျဖစ ေစေသာ ကနပစၥညးမားက ႏငငတကာမာ ကနးလမးျဖင သယယပ႔ေဆာငမႈဆငရာ

ဥေရာပ သဘာတညခက (European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods

by Road)အရ ျပဌာနးထားေသာ အစအမမားက အျပညအ၀ အသးျပရမညျဖစပါသည။

ထေရာကေသာ နယစပျဖတေကာ EIA စနစမားအတြက လပေဆာငရနအခကမား

ထေရာကေသာ နယစပျဖတေကာ ပတ၀နးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးတြက လပေဆာငရန အခကအခ႔မာ

ထေရာကေသာ အမးသား EIA လပထးလပနညးမား ခမတျခငး 99 The CEP-BCI is Administered by ADB and overseen by the environment ministries of the six countries that form the Greater Mekong Subregion Working Group on Environment - http://www.adb.org/countries/gms/sector-activities/environment. 100 Comments from Dr Peter King. 101 More details on the Greater Mekong Subregion Cross-Border Transport Facilitation Agreement are available at http://www.gms-cbta.org/uploads/resources/15/attachment and at ADB_TF_CBTA_Full_Text_gms-cbta-instruments-history.pdf.

၇၄

အမရင တငျပညႏင ထခကခရေသာ တငးျပညတ႔အၾကားတြင ဆကသြယေရး တာ၀နယရနအတြက ဗဟ

ခကေနရာတခ သတမတထားျခငး

ထခကခရေသာတငးျပညႏင အမရငတငးျပညတ႔တြင လထပါ၀ငမႈက အညအမရရႏငေသာ အခြငအလမး

ေပးထားျခငး

ထခကခရေသာ တငးျပည၏ ဗဟခကေနရာသ႔ သကဆငရာ သတငးအခကအလကမားႏငတကြ ေစာႏင

သမ ေစာစြာ သတေပးျခငး

စမကနးေၾကာင ထခကခရဖြယရေသာ နယေျမေဒသမားတြင လထပါ၀ငမႈအတြက ပးတြတာ၀နယျပး၊

ၾကတငျပငဆငေပးျခငး

EIA စာရြကစာတမးမားျဖန႔ေ၀ျခငးႏင အမရငတငးျပည၏ ဗဟခကေနရာသ႔ ထငျမငခကမား တငျပျခငးႏင

ေပးပ႔ျခငးတ႔အတြက ပးတြ တာ၀နယျခငး

စမကနး သ႔မဟတ လပေဆာငခကႏင ပတသက၍ ဆးျဖတခကခရာတြင ထခကခရေသာ တငးျပညမ

တငျပခကမားက အမရငတငးျပညက ထညသြငးစဥးစားရနလျခငး

အမရငတငးျပည၏ ဆးျဖတခက၊ ပတ၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား သ႔မဟတ အတညျပခကဆငရာ

ၾကတငစညးကမးသတမတခကမား၏ မတ မားက ျဖန႔ေ၀ျခငး

နယစပျဖတေကာ EIA လပငနးျဖစစဥအတြက အခေၾကးေငြေပးရန ယႏယား ထားရျခငး

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ အကျဖတခက( ECE) အတြက လမးညႊနခကက မေခါငေဒသ

တငးျပညမားႏင သကဆငသည အဓကကေသာ အေကာငးဆး အေလအကငမားက ေအာကပါအတငး ေဖၚထတျပ

ထားပါသည။

EIA စာရြကစာတမးမားက ထခကခရေသာ တငးျပည၏ ဘာသာစကား(မား)သ႔ ျပနဆရန၊ လထ ထငျမငခက

မားႏင အၾကျပခကမားက စမကနး အဆျပ တငျပေသာတငးျပည၏ ဘာသာစကားသ႔ ျပနဆရန၊ သတငးစာ

မား၊ ေရဒယ၊ ရပျမငသၾကား၊ အးေမးလ သ႔မဟတ အငတာနကမေန၍ သတငးအခကလကမား ျဖန႔ချခငးအ

တြက အခေၾကးေငြေပးရန၊ လထပါ၀ငေသာ အစညးအေ၀းမား ကငးပရနတ႔အတြက ဘ႑ာေရး အေထာကအ

ပ လအပႏငပါသည။

နယစပျဖတေကာ သကေရာကမႈမားျဖစပြားေစႏငဖြယရေသာ အၾကျပထားသည စမကနးမားအေၾကာငးက

အမနး ခငးတငးျပညမားသ႔ ေစာႏငသမေစာစြာ သတေပးရမည။ သတေပးခကက အၾကျပ စမကနးရရာ

တငးျပညမ အမားျပညသတ႔ထက ေနာကမကဘ လကခရရေစရမည။

အဆျပထားေသာ စမကနးေၾကာင ထခကခရဖြယရေသာ တငးျပညအားလး(အမရငတငးျပညႏငအမနးခငး

တငးျပညမား အားလး) သည EIA အေၾကာငး သတငးအ ခကအလကမား ျဖန႔ေ၀ရာတြငလညးေကာငး၊

ဆးျဖတခကခရာတြင ထညသြငးစဥးစားရနအတြက စမကနး ေၾကာင ထခကရသမား(PAP)ႏင ပါ၀ငပတ

သကသမားထမ ထငျမငခကမားက စေဆာငးရာတြင လညးေကာငး ပးတြတာ၀နယရမည။

ထခကခရဖြယရသညတငးျပညမား၏ ပါ၀ငပတသကသမားထမ ရရေသာ နယစပျဖတေကာ EIA မား အေပၚ

ထငျမငခကအားလးက ဆးျဖတခကခရာတြင ထညသြငးစဥးစားရမည။ ထ႔ျပင၊ အျပးသတ ဆးျဖတခကက

အမနးခငးတငးျပညမားတြင ျဖန႔ခရမည။

၇၅

နယစပျဖတေကာ EIA လပငနး၏ အခကအခာ ကစၥျဖစေသာ လထပါ၀ငမႈသည နယစပျဖတေကာ အကးဆကမား

ျဖစပြားေစေသာစမကနးမာ ဆးျဖတခကချခငးလပငနးျဖစစဥက ပမ ပြငလငးျမငသာမႈရေစျပး၊ ပမတရား၀ငေစပါသည။

လထပါ၀ငမႈ လလေလာကေလာကမရဘ လပေသာ နယစပျဖတေကာ EIA မားသည အစးရခငး အၾကားမာရသည

ျပနာမားက ေျပလညေစႏငဖြယရေသာလညး၊ အေရးၾကးေသာ နယေျမဆငရာ ျပနာမား၊ တနဖးရေသာ နယေျမ

ဆငရာအသအျမင သ႔မဟတ ဌာေန အသအျမငမားႏင လး၀ လြေခာသြားမညျဖစပါသည။ ထေရာကေသာ ထငျမငခက

ေပးေရး ယႏယားမားေၾကာင ပတ၀နးကငဆငရာ ေလာခမႈႏင ေစာငၾကညမႈ အစအစဥ (environmental mitigation

and mornitering plans -EMMPs) မားတြင အမနးခငးတငးျပညမားး၏ စးရမမႈမားက ေျပေပာကေအာင အေကာငး ဆး

ေဆာငရြကႏငပါသည။ ဤသ႔ျဖင စမကနး၏ ေဆာကလပေရးအဆငႏင လပငနး လညပတျခငးအဆငတ႔တြင

ျဖစလာမည ပဋကၡမားက ေရာငကဥႏငပါသည။

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ အကျဖတခက( ECE) အတြက လမးညႊနခကကၾကညလင-

နယစပျဖတေကာ EIA သေဘာတညခကမားက ခမတရာတြင ထးျခားေသာ လပထးလပနညးဆငရာ ျပနာမားက

စဥးစားရနလေသာလညး၊ ဤ လမးညႊနခကမားထမာ ေဖၚျပထားသည အယအဆမားႏင အၾကျပထားေသာ ခဥးကပ

နညးမားက နယစပျဖတေကာ ရကခတမႈမားရေသာ အၾကျပ စမကနးမားမာ အသးျပႏငေၾကာငး ေတြ႔ႏငပါသည။

တနညးဆရလင၊ အဖြ႔အစညးမား၏ ယႏယားခငး မတျခားနားၾကေသာလညး အလားတ လထပါ၀ငမႈ မမားႏင ခဥး

ကပနညးမားက အမရငတငးျပညမားမာေရာ၊ အမနးခငးတငးျပညမားမာပါ ကငသးသငပါသည။

မေခါငတငးျပညမား၏ EIA မားအေပၚ နဂးခပ စဥးစားမခကမား

မေခါငတငးျပည အမးမး၏ EIA အေၾကာငးမားက ေရးခဖးေပါငးမားပါျပ။ ေလလာခက အေတာမားမားသည မေခါင

ျမစ ေအာကပငးတငးျပညမားႏင တရတျပညကျဖစေစ၊ ဂနျပညကျဖစေစ၊ ကရးယားျပညကျဖစေစ ႏႈငးယဥျခငး က

အေလး ထားခၾကပါသည။ ဤ ေလလာခကသည တငးျပည(၆)ျပညထက တျပညႏင တျပညက ႏႈငးယဥထားေသာ

ေလလာခကျဖစပါ သည။ ဤ လကစြစာေစာငႏင Mekong EIA Briefing: Environmental Impact on Assessment Comperative Analysis in Lower Mekong Countries102 စာအပတ႔၏ အေျခခရာျဖစေသာ ဥပေဒႏင စညးမဥးစညး

ကမးမားဆငရာ စစစသးသပခကက ၾကညလကလင၊ မေခါငတငးျပညမား ခမတကငသးေသာ EIA လပထးလပနညး

မားတြင တေသာအခက အေတာမားမားရေၾကာငး ေတြ႔ရႏငပါသည။ သသသာသာကြျပားျခားနားမႈမားလညး အေတာ

မားမား ရပါသည။ သကဆငရာ EIA ယနစအဖြ႔က EIA အစရငခစာက ဆနးစစပႏင စမကနးႏင ပတသက၍ အျပး သတ

ဆးျဖတခကခပတ႔တြင အရးအၾကးဆးေသာ ကြျပားျခားနားမႈမားက ေတြ႔ႏငပါသည။ ေဒသတြငး ပးေပါငး

102 Available online at the following website: http://www.pactworld.org/sites/default/files/local-updates-files/MPE_Mekong_EIA_Briefing_Final.pdf.

၇၆

ေဆာငရြကမႈသည ပမအားေကာငး လာေနလကရျပး၊ ေဒသတြငးမာ အေလအကငေကာငးမားက ညတမတကင

သးေနၾကျခငးေၾကာင EIA အေလအကင ပမ ေကာငးမြနလာသည အျဖစသ႔ေရာကႏငပါသည။

EIA လပငနးျဖစစဥ၏ ေစာငၾကညမႈ၊ လကနာမႈႏင လကနာေစမႈ အဆငကေတာမ ေယဘယအားျဖင အားနညးေနပါ

ေသးသည။ စမကနးက ဆးျဖတခကခရာ၌ EIA ျပစျခငးႏင စစစသးသပျခငးတ႔အေပၚ အေလးထားေသာလညး၊ ပတ

၀နးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ (EMP) ႏငပတသကေသာ လကနာမႈႏင လကနာေအာငေဆာငရြကမႈတ႔အေပၚ အေလး

ထားမႈ မရေခ။ အတညျပခကဆငရာ ၾကတငစညးကမးခကမားက လကနာေစရနႏင၊ စမကနး၏ ကတက၀တမား

အားလးအတငး စမကနးပငရငအားေဆာငရြကေစရန ၾကးစားျခငးလညး မရေခ။

အမးသား EIA စနစအားလးမာ ဘတညေသာ လကၡဏာ (၄)ရပရပါသည။ ပထမ လကၡဏာကား-တငးျပညအားလးမာ

စမကနးမားအတြက ၾကညရႈစစေဆးမႈ စာရငး ရၾကျခငးျဖစပါသည။ ဒတယ လကၡဏာကား- တငျပညအားလးမာ EIA ႏင

ပတသက၍ အဆငဆင ခဥးကပနညးရၾကျခငးျဖစသည။ တတယအေနႏင၊ တငးျပညအားလးက သတငးအခက

အလက ရရခြငေပးျခငးျဖစသည။ စတတအေနႏငမ၊ တငးျပညအားလးက EIA လပငနးျဖစစဥ၏ အဆငအမားစတြင

လထပါ၀ငမႈအတြက အခြငလမးက အမနတကယေပးျခငးျဖစပါသည။

ၾကညရႈစစေဆးျခငး စာရငးမား

တငးျပညအားလးက ၾကညရႈစစေဆးျခငးစာရငးမားက သးၾကပါသည။ EIA သည “ပတ၀နးကငအေပၚသသသာသာ

ထခကေစႏငဖြယရေသာ” 103 စမကနးမားအား EIA လပေဆာငေစရန ရညရြယျခငးျဖစပါသည။ တငးျပညတျပညႏင

တျပည စာရငးခငးမတၾကေခ။ ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး (IEE) က လပရမညလား၊ ပတ၀နးကင ထခကမႈ

ဆနးစစျခငး(EIA)က လပရမညလား၊ သ႔မဟတ ဆနးစစျခငး လပရန၊ လမလ ဆသညက ဤ စာရငးအရ ဆးျဖတ

ေလရပါသည။ ထငးႏငင၌မ ကနးမာေရး ထခကမႈ ဆနးစစျခငး လ၊ မလ ဆသညကလညး ၾကညရႈ စစေဆးျခငး

လပငနးျဖင ေဖၚထတမညျဖစပါသည။

EIA အတြက အဆငဆင ခဥးကပနညး

ၾကညရႈစစေဆးျခငးစာရငးမာ ‘ဆနးစစျခငး မလအပ’၊ ‘ကနဥး ပတ၀နးကင ဆနးစစျခငး (IEE) လအပ’၊ ‘ပတ၀နးကင

ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လအပ’ ဟ၍ ဆနးစစျခငး အဆငမားက ေဖၚျပထားပါသည။ အခ႔တငးျပညမား (ကေမၻာ

ဒးယားႏင ဗယကနမ) ၌ ဆနးစစျခငး မလအပဟ ေဖၚျပရမညအစား၊ ဆနးစစျခငးတမးမးက လပရန ေဖၚျပပါသည။

အခ႔တငးျပညမား၌မ၊ စမကနးတခက ပတ၀နးကငအေပၚ သသသာသာ ထခကေစမညဟ ကနဥး ပတ၀နးကင

ဆနးစစျခငး (IEE) မာ ေတြ႔ရလင၊ EIA ယနစအဖြ႔က ျပညစေသာ EIA တခ လပရန သတမတ ႏငပါသည။

103 This phrase has been the subject of considerable debates and discussion. The aim of EIA is to ensure that these impacts are identified, assessed and mitigated.

၇၇

သတငးအခကအလကမား ရရခြင

တငးျပညအားလးက စမကနးေၾကာင ထခကခစားရသမား (PAP) အား သတငးအခကအလက ရရခြငေပးပါသည။ သာ

ဓကအားျဖင၊ ထငးႏငငသည သတငးအခကအလက ရခြငက နညးလမးေပါငးမားစြာျဖင ေပးပါသည။ သ႔ရာတြင အခ႔

တငးျပညမား၌ မညသည သတငးအခကအလကမား ေပးမည၊ လပငနးျဖစစဥ၏ မညသညအဆငမာ ေပးမည ဆသည

တ႔ႏင ပတသက၍ အျမပင မရငး၊ မလငးျဖစေနပါသည။ ျမနမာႏငငတြငမ၊ မညသည အခနကာလအတြငးမာ မညသည

စာရြကစာမးမားက အမားျပညသတ႔ ရရႏငေစရမညဟ ရငးရငးလငးလငး ေဖၚျပပါသည။ သ႔ရာတြင အခ႔ေသာ EIA EIA

လပထးလပနညးမားသည သတငးအခကအလက ရရခြငႏင ပတသက၍ ဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားအရ ရငးရငး

လငးလငးေဖၚျပမထားေခ။ ထ႔ျပင၊ အနညးဆးအေနႏင ေပးရမည သတငးအခကအလကမားကလညး ရငးရငးလငး

လငး ေဖၚျပမထားေခ။

လထပါ၀ငမႈ

တငျပညအားလးပင EIA လပငနးျဖစစဥ၏ အဆငအမားစမာ လထပါ၀ငမႈအတြက အခြငအလမးေပးထားပါသည။ သ႔ရာ

တြင အခြငအလမးေပးမညဆေသာ ကတအတငး ေဆာငရြကေပးျခငး မရေသာအျဖစမားက ေတြ႔ရတတပါသည။ ယခ

ေျဖရငးေနရေသာ အၾကးဆး အခကအခတခကား- စမကနးျဖစေပၚတးတကေရးႏင အေကာငအထညေပၚေရးက ျမင

တငရနအလ႔ငာ လထပါ၀ငမႈႏင ပါ၀ငပတသကသမား၏ ပါ၀ငမႈတ႔က မညသ႔ ျမငတငရမညဆေသာ ကစၥပငျဖစပါ သည။

ျဖညစြကခက (၁)။ စမကနးအေၾကာငး ေဖၚျပခက အကဥးခပ

အကဥးခပ တငျပခက လမးညႊန မတခကမား ၁။ က႑ ႏင က႑ခြ သာဓကအားျဖင- စြမးအင ထတလပေရး၊ ေရအားလပစစဓါတ ၂။ အရြယအစား အရြယအစားက နယေျမ (သ႔မဟတ လမးတလမး ေသာလညးေကာငး၊ အလားလက

စမကနးေသာလညးေကာငးျဖစလင အရည)၊ ထတလပမႈ၊ အမးအစား၊ ၀နထမးဥးေရ၊ စမကနးအတြက ရငးႏးျမႈပႏမႈ

၃။ တညေနရာ စမကနးအမးအစားေပၚမတည၍၊ အမားအားျဖင ၁:၂၀၀၀, ၀၀၀ သ႔မဟတ ၁: ၂၀, ၀၀၀ စေကးရသည စမကနးတခလးေျမပ။ ေျမပထတြင အဓကကေသာ သဘာ၀ သြငျပငလကၡ ဏာမား၊ ေရရရာေနရာ၊ သစေတာ စသညမား၊ လကရ အေျခခ အေဆာကအအ မား(လမး၊ တတား စသညမား)၊ စမကနး အနးအနား၀နးကငရ လေန ေနရာမား။ ျမ႔ျပ ဖြ႔ျဖးေရးစမ ကနးတြင အထမခက မခႏငေသာ နယေျမမား (စာသငေကာငးမား၊ ဘာသာေရး အေဆာက အဥးမား၊ ေစးမား၊ ယဥေကးမႈအရ အေရးၾကးေသာေနရာမား သ႔မဟတ အထမးအမတ မား၊ ကးသနး ေရာငး၀ယေရး နယေျမမား စသညတ႔)က ရငးလငးစြာ ညႊနျပရမည။

၄။ စမကနး၏ အစတ အ ပငးမား

အဓက ထတလပေရး အေဆာကအဥးမား အတြငးပငး အေဆာကအအ အေထာကအကျပ အေျခခ အေဆာကအအမားႏင အေဆာကအဥးမား

၅။ ကာလ သတမတ ေအာကပါ သတမတကာလမားက ပျဖင တငျပရန-

၇၈

ခကမား ေလလာခကမား (EIA ေလလာခက အပါအ၀င) ခြငျပခကခေပးျခငး/လငစငထတေပးျခငး လပငနးလပကငခြငဆငရာ သေဘာတညခကမား အေသးစတ ဒဇငး၊ ကနထရကစာခပခပျခငး အၾက ေဆာကလပျခငး လပေဆာငခကမား ေဆာကလပျခငး လပေဆာငခကမား လပငနးလညပတမႈမား ဖကသမးျခငး/ ပတသမးျခငး / ပတသမးျပးကာလ

၆။ စမကနး အဖြ႔အစညး ဖြ႔စညးပျပ ပကားခပ၊ စမအပခပေရးအဖြ႔၊ အခနးက႑မားႏင တာ၀နမား စသညတ႔ အၾက ေဆာကလပျခငး ႏင ေဆာကလပျခငး အဆငမား ၇။ လပေဆာငခက အစအစဥ

အဓက အစတအပငးမား၊ ၄ငးတ႔ႏင သကဆငေသာ အဓက ေဆာကလပေရး လပေဆာင ခကမား၊ ၄ငးတ႔ႏင သကဆငေသာ ေလာခေရး အစအမမားက ေဖၚျပသည ပကားခပ

၈။ စမကနးအစတအပငး မား၏ တညေနရာ

လမးမား၊ စခနးမား၊ မငး၊ သန႔စငစကရ၊ သေလာငနယေျမမား၊ အညစအေၾကးတား တာမ၊ ေရေလာငကန၊ လပစစဓါတအားေပးစကရ၊ လပစစၾကးသြယတနးရာ လမးေၾကာငး၊ တတားမား၊ စသညတ႔ က ျပသထားေသာ စမကနးတခလးေျမ႔ပ

၉။ စမကနး၏ ထးျခား ေသာ လကၡဏာမား

စမကနး၏ ေအာကပါ အဓက ထးျခားေသာ လကၡဏာမားက ေဖၚျပျခငး ပစၥညးမား (အရအတြကမား၊ အမးအစားမား၊ ရရရာ မလေနရာမား) ပစၥညး ကရယာမား၊ စက ယႏယားမား စတမနး ဒဇငးပမား

စဥးစား၊ ဆနးစစရမည အျခားေရးခယစရာနညးလမးမား တကယျဖစႏငေသာ၊ ျဖစႏငသညဟ စဥးစား၍ ရေသာ ေရြးခယစရာနညးလမးမားကသာ စဥးစားရန

၁၀။ အလပသမားမား ေမာလငထားေသာ အလပသမားအငအား။ ျဖစႏငလင အလပအမးအစားအလက အလပသမား အငအားက အကဥးရး ေဖၚျပရန

ေမာလငထားေသာ မလ အလပသမားအငအား အလပသမား တနးလား အမးအစားႏင တညေနရာ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးေရး ကတက၀တမား

လပငနး လညပတျခငးအဆင ၁၁။ လပငနးလညပတပ အကဥး

ထတလပေရးျဖစစဥမား၊ နညးပညာမား၊ အေဆာကအဥးမား၊ အေျခခ အေဆာကအအမား အပါအ၀င စမကနး၏ အစတအပငးမားက အကဥးရး ရငးျပျခငး စမကနးအေၾကာငး အျပညအစက မကျမငတငျပျခငး (သာဓကအားျဖင၊ လကတနး ပဆြ ျပျခငး၊ ခငးကငးျပျခငး စသညတ႔ ထတလပေရးဆငရာ ေအာကပါ အခကမားက တငျပျခငး

ကနၾကမးပစၥညးမား (အေရအတြက/ႏစ၊ အမးအစား၊ အရညအေသြးမားႏင ထးျခား ေသာ လကၡဏာမား၊ ရရရာ မလေနရာမား)

ေရႏင စြမးအင သးစြမႈ၊ ၄ငးတ႔က ရရရာ မလေနရာမား အထြကပစၥညးမား- ထြကကနမား (အေရအတြကမား၊ ထးျခား ေသာ

လကၡဏာမား၊ ေဘးထြက ပစၥညးမား၊ စြန႔ပစ ပစၥညးမား၊ ႏင

၇၉

အျခားထတလႊတမႈမား) ၁၂။ လပငနးလညပတ ျခငး အစအစဥ

အဓက အစတအပငးမားႏင၊ အဓကကေသာ လပငနးလညပတျခငးမား/ျဖစစဥမားႏင ၄ငးတ႔၏ သကဆငရာ ေလာခေရး အစအမမား

၁၃။ စမကနးေနရာ အခငးအကငးျပ ေျမပမား

အဓကကေသာ လပငနး လညပတျခငး အစတအပငးမားျပ ေျမပမား(၁: ၂၀, ၀၀၀ စေကး သ႔မဟတ သညထကပေကာငးေသာစေကး)

၁၄။ အစတအပငးမား ေအာကပါ အစတအပငးတခခငး အေၾကာငးက ရငးျပရန အေဆာကအဥးမား၊ နညးပညာမားႏင လပငနးျဖစစဥမားက ရးရငးေသာ အဆင

ဆငျပ ပကားခပျဖင ရငးျပျခငး တညေနရာႏင မကျမငတငျပျခငး စတမနး ဒဇငးပမား

အဆင ဆငျပ ပကားခပ - ကနၾကမးမား၊ ေရ၊ စြမးအင၊ စြန႔ပစပစၥညး၊ ႏင အျခား ထတလႊတမႈမား

ကနၾကမးမား လကချခငး၊ သေလာငျခငး စြန႔ပစေရႏင စြန႔ပစ ပစၥညး မားက စမခန႔ခြမႈ သယယပ႔ေဆာငမႈ (နညးလမး၊ အခန၊ ၀နခနမား၊ လမးေၾကာငးမား)

၁၅။ အလပသမားမား ေမာလငထားေသာ အလပသမား အငအား (ျဖစႏငလငျဖစႏငလင အလပအမးအစား အလက အလပသမား အငအား) ႏင အလပသမား၏ မလေနရပ အလပသမား တနးလား အမးအစားႏင တညေနရာ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးေရး ကတက၀တမား

ဖကသမးျခငး အဆင /ပတသမးျခငး အဆင /ပတသမးျပးကာလ အဆင ၁၆။ ျခငသးသပျခငး ပတသမးျခငး အစအစဥအတြက ျပဌာနးခကမား(မဟာျဗဟာ၊ ေပၚလစ၊ အဓက

ရညမနးခကမား၊ အခနဇယား၊ ဘတဂကမား စသညတ႔)

၈၀

ျဖညစြကခက (၂)။ သကဆငရာ ဥပေဒမား

၂၀၀၈ ခႏစ၊ ျမနမာႏငင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ (Constitution of Myanmar 2007)

၁၉၉၄ ခႏစ၊ ျမနမာႏငင အမးသား ပတ၀နးကငဆငရာ မ၀ါဒ (Myanmar National Environment Policy

1994)

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ (Environment Conservation Law 2012)

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ႏငငျခား ရငးႏးျမပႏမႈ ဥပေဒ (Foreign Investment Law 2012)

၂၀၁၄ ခႏစ၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး နညးဥပေဒမား (Environment Conservation Law 2014)

၂၀၁၄ ခႏစ၊ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈ နညးဥပေဒမား (Foreign Investment Law 2014)

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ပတ၀နးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး ဆငရာ လပထးလပနညး (Environmental Impact

Assessment Procedures 2015)

ျဖညစြကခက (၃)။ ေနာကထပရရႏငေသာ သတငးအခကအလကမား

မေခါငတငးျပည အခ႔၏ EIA/IEE ဆငရာ ၾကညရႈစစေဆးျခငး စာရငးမား

၄ငးတ႔က ေအာကပါ ၀ကဘဆဒမာ ရႏငပါသည။

https://www.earthrights.org/publications

EIA မာ လထပါ၀ငမႈႏင ပတသကေသာ ေဒသတြငး လမးညႊနခက မၾကမး

၄ငးတ႔က ေအာကပါ ၀ကဘဆဒမာ ရႏငပါသည။

http://eia.mekongcitizen.org