Οικογένεια και Σχολείο (Τεύχος 214)

1

Νέο Πρόγραµµα Σπουδών

2 3

Διμηνιαίο Παιδαγωγικό ΠεριοδικόΧρονιά 45η │ Ιανουάριος 2013 │ Αρ. 214

• ΕΚΔΟΤΗΣΠαγκύπρια Σχολή ΓονέωνΤο Διοικητικό Συμβούλιο της Σχολής αποτελούνεκπρόσωποι από:Συνομοσπονδίες και Ομοσπονδίες Συνδέσμων ΓονέωνΣχολείων Προδημοτικής, Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικήςεκπαίδευσης, Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων– ΠΟΕΔ, Οργάνωση Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης –ΟΕΛΜΕΚ, Οργάνωση Λειτουργών Τεχνικής ΕκπαίδευσηςΚύπρου – ΟΛΤΕΚ, Σύνδεσμοι Επιθεωρητών Δημοτικής,Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείαςκαι Πολιτισμού και άτομα.

• ΓΡΑΦΕΙΑΙφιγενείας 73, 2003, Στρόβολος, Τ.Θ. 27298, 1643, ΛευκωσίαΤηλέφωνο: 22 754466, 22 754467Τηλεομοιότυπο: 22 345103email: [email protected]

• ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΓια σχολεία, σωματείακαι βιβλιοθήκες ..............................................€10.00Για άτομα:Μέσω Ταχυδρομείου......................................€10.00Μέσω σχολείου ..............................................€10.00Για συνδρομητές του εξωτερικού ..................€15.00Τιμή τεύχους στην Κύπρο ...............................€ 2.00

Συντακτική Επιτροπή:Λοΐζος Γιάσουμας, Νίκος Μουλαζίμης, Λευτέρης Αριστείδου,

Μιχάλης Τσιάρλιστος, Κυριάκος Σαμάρας, Στέφανος Πέτρου, Μάριος Ιγνατίου, Βάσω Μιχαήλ

ΣΕΛΙΔΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩΣΗ: H. LOIZIDES LTD

Τα χειρόγραφα δεν επιστρέφονται.Τα άρθρα εκφράζουν αποκλειστικά απόψειςτων συγγραφέων τους.Αναδημοσιεύσεις επιτρέπονται, φτάνεινα αναφέρεται η πηγή.

ISSN 0253 - 0910

Συντακτικό Σημείωμα ................................. 04

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ:Χημεία ......................................................... 05

Θρησκευτικά .............................................. 07

Πληροφορική και Επιστήμη Ηλεκτρονικών Υπολογιστών .............................................. 09

Φυσική Αγωγή ........................................... 13

Οικιακή Οικονομία – Αγωγή Υγείας ....... 15

Μουσική ..................................................... 17

Μαθηματικά ............................................... 20

Λογοτεχνία ................................................. 22

Ιστορία ........................................................ 26

Νέα Ελληνική Γλώσσα .............................. 30

Γεωγραφία .................................................. 32

Γαλλικά ....................................................... 34

Φυσική ........................................................ 36

Εικαστικές Τέχνες ...................................... 38

Σχεδιασμός και Τεχνολογία ..................... 40

Βιολογία ..................................................... 43

Αρχαία Ελληνικά ....................................... 46

Αγγλικά ....................................................... 49

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

4 5

Τα τελευταία χρόνια στο χώρο της εκπαίδευσης συντελείται μια μεγάλη αλλαγή που έχει να κάνει με όλη τη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος στην Κύπρο, από την προδημοτική μέχρι το λύ-κειο. Βασική παράμετρος της «εκπαιδευτικής με-ταρρύθμισης» είναι τα Νέα Αναλυτικά Προγράμ-ματα που θα εφαρμοστούν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Στο περιοδικό που έχετε «ανά χείρας» παρουσιάζονται τα Αναλυτικά Προγράμ-ματα της Μέσης Εκπαίδευσης.

Όπως αναφέρεται και στο εισαγωγικό σημεί-ωμα της Επιτροπής για τα Αναλυτικά Προγράμ-ματα, στόχος τους είναι να θεμελιώσουν ένα εκ-παιδευτικό σύστημα που να διασφαλίζει για τους νέους ανθρώπους:

Τη δραστήρια συμμετοχή τους στην εργασία, στην πολιτική, στην οικονομία και στον πολιτι-σμό,

τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της γνώσης,

τη διαβίωσή τους στη γη των προγόνων σε συνθήκες ελευθερίας, δημοκρατίας, ευημερί-ας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η εκπαίδευση συντελείται στα πλαίσια του ελ-

ληνικού πολιτισμού, όπως διαμορφώθηκε στο πέρασμα των χρόνων και ιδιαίτερα στην επαφή του με άλλους πολιτισμούς. Στο πλαίσιο αυτό τα παιδιά της ελληνοκυπριακής κοινότητας ενι-σχύονται για να διαμορφώσουν αυτόνομα και με αυτοπεποίθηση την ταυτότητά τους (εθνική, θρη-σκευτική, πολιτισμική), μαθαίνοντας ταυτόχρονα να σέβονται τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας των άλλων κοινοτήτων της Δημοκρα-τίας της Κύπρου, καθώς επίσης των συμμαθητών και συμμαθητριών τους που κατάγονται από άλ-λες χώρες. Για τα παιδιά με διαφορετική καταγω-γή υπάρχει πρόνοια ώστε να μπορούν επίσης να αναπτύσσουν ολόπλευρα τη δική τους ιδιαίτερη ταυτότητα.

Στόχος, λοιπόν, είναι η διαμόρφωση ενός δη-μοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου που να διασφαλίζει την παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους τους μαθητές, ανεξάρτητα από οικονομι-κή, κοινωνική ή πολιτισμική ιδιαιτερότητα.

Λευτέρης ΑριστείδουΕκπαιδευτικός

Μέλος Συντακτικής Επιτροπής

Συντακτικό Σημείωμα

Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών

Σύμφωνα με το σκεπτικό και τη φιλοσοφία των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (ΝΑΠ), ανα-πτύχθηκε διδακτικό υλικό για το μάθημα της Χη-μείας με σκοπό την ισότιμη προώθηση των τριών πυλώνων των ΝΑΠ (απόκτηση ενός συνεκτικού και επαρκούς σώματος γνώσεων, ανάπτυξη στά-σεων και συμπεριφορών που χαρακτηρίζουν τον υπεύθυνο και δημοκρατικό πολίτη, καλλιέργεια των κομβικών προσόντων, ιδιοτήτων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που απαιτούνται στην κοινωνία του 21ου αιώνα. Μέσα από την εκπαιδευτική προσέγγιση στο μάθημα της Χημείας επιδιώκεται οι μαθητές και μαθήτριες να διακρίνονται από:

δημιουργικότητα

κριτική σκέψη και αναστοχαστική διαχείριση της γνώσης

θεωρητική σκέψη και ικανότητα μετατροπής της θεωρίας σε πράξη

ικανότητες και δεξιότητες ανάλυσης και (ανα)σχεδιασμού

προθυμία και ικανότητα για συλλογική εργα-σία και ανταλλαγή πληροφοριών

ικανότητα λύσης προβλημάτων και παράλλη-λα, ετοιμότητα αναζήτησης εναλλακτικών λύ-σεων και ικανότητα ανάπτυξης εναλλακτικών θεωριών

άριστη, δόκιμη και συνετή χρήση των τεχνολο-γιών πληροφορίας και επικοινωνίας

ενσυναίσθηση και δεξιότητες διαπροσωπικής

επικοινωνίας.

Η προώθηση και των τριών αρχών των ΝΑΠ, στο διδακτικό υλικό που ετοιμάστηκε για το μά-θημα της Χημείας, επιτυγχάνεται μέσα από ποικι-λία σύγχρονων και αποτελεσματικών διδακτικών προσεγγίσεων κατά τις οποίες η όλη μαθησιακή διαδικασία επικεντρώνεται στους μαθητές και στις μαθήτριες, με τέτοιο τρόπο, που να τους επι-τρέπει να εμπλέκονται ενεργά στην όλη μαθησια-κή διαδικασία. Η εφαρμογή των μεθόδων αυτών στο μάθημα της Χημείας προσφέρει πολλά πλε-ονεκτήματα: αυξάνει τη συμμετοχή και την αγάπη των μαθητών/τριών προς τη μάθηση, αυξάνει τη σχολική τους επίδοση, βελτιώνει τις διαπροσω-πικές τους σχέσεις, καθώς και την αυτοεκτίμηση και γενικά την ψυχική τους υγεία. Επίσης βοηθά τους/τις μαθητές/τριες να αποκτήσουν κοινωνι-κές δεξιότητες όπως αποδοχή της διαφορετικό-τητας, έκφραση διαφωνίας, ομιλία με ήρεμο τόνο φωνής, κ.ά. Τους παρέχει τη δυνατότητα να μελε-τήσουν θέματα σχετικά με τους δείκτες επιτυχίας του προγράμματος σπουδών για το μάθημα της Χημείας, με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες

ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ

6 7

και γνώσεις και να αποκτήσουν δεξιότητες όπως διατύπωσης ερωτημάτων, δημιουργίας πρόβλε-ψης ή υπόθεσης, επιλογής μιας υπόθεσης για πε-ραιτέρω διερεύνηση, σχεδιασμού και πραγματο-ποίησης πειράματος, συλλογής αποτελεσμάτων, ανάλυσης και ερμηνείας αποτελεσμάτων/εξαγω-γής συμπερασμάτων και αναστοχασμού. Σε όλες τις μαθησιακές δραστηριότητες στο μάθημα της Χημείας δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών/τριών. Με τις ομαδικές εργασίες μέσα στην τάξη οι μα-θητές/τριες έχουν τη δυνατότητα να εκφράζονται με σαφήνεια, ακρίβεια και αποτελεσματικότη-τα, να χρησιμοποιούν επιστημονικές ορολογίες ορθά, να μεταδίδουν πληροφορίες και ιδέες, να ρωτούν, να ελέγχουν και να συμπεραίνουν.

Κατά τη διάρκεια του μαθήματος της Χημείας δίνεται έμφαση σε θέματα από την καθημερινό-τητα, σχετικά, πάντοτε, με τους δείκτες επιτυχίας του προγράμματος σπουδών της Χημείας, έτσι ώστε οι δραστηριότητες με τις οποίες ασχολού-νται οι μαθητές/τριες, για να μάθουν όσα πρέ-πει να μάθουν, να συνδέονται με τις εμπειρίες και τις ανάγκες τους. Με αυτόν τον τρόπο προ-καλείται αύξηση του ενδιαφέροντος και του εν-θουσιασμού των μαθητών/τριών, τους βοηθά να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν φαινόμενα και ζητήματα που απασχολούν ολόκληρο τον κόσμο, όπως για παράδειγμα η ρύπανση του περιβάλλο-ντος, η λειψυδρία, η ανακύκλωση, η διαχείριση φυσικών πόρων καθώς και να αναπτύξουν στά-σεις και συμπεριφορές όπως το σεβασμό προς το περιβάλλον, ευαισθητοποίηση στο πρόβλημα της λειψυδρίας, απόκτηση καταναλωτικής συνεί-δησης, ανάπτυξη στάσεων ώστε να χρησιμοποι-ούν προϊόντα λελογισμένα και με ασφάλεια.

Η αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών/τριων είναι μια σημαντική και συνεχής διαδικα-

σία συνυφασμένη με την κοινωνική λειτουργία του σχολείου. Σκοπός της αξιολόγησης των μα-θητών/τριών είναι να προσφέρει πληροφορίες στους μαθητές/τριες, στον/στην εκπαιδευτικό και στους γονείς για την πρόοδο που επιτυγχά-νεται, να προσφέρει ανατροφοδότηση με σκοπό τη βελτίωσή της μαθησιακής διαδικασίας, καθώς και να συμβάλει στην αυτοαξιολόγηση του/της μαθητή/τριας και του/της εκπαιδευτικού. Για την αξιολόγηση στο μάθημα της Χημείας εφαρμόζο-νται τα τρία είδη αξιολόγησης, η διαγνωστική, η διαμορφωτική και η τελική αξιολόγηση και αξιο-λογούνται όλες οι συνιστώσες της μάθησης στο μάθημα της Χημείας. Kατά τη διάρκεια του μαθή-ματος της Χημείας, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αξιολόγηση για μάθηση όπου ο μαθητής/τρια εμπλέκεται ενεργά στη διαδικασία για βελτίωση της μάθησής του.

Στο πλαίσιο των επιμορφώσεων, στο μάθημα της Χημείας για τα ΝΑΠ, πραγματοποιήθηκαν επι-μορφωτικά σεμινάρια. Αποτέλεσμα της επιμόρ-φωσης είναι το γεγονός ότι ο/η κάθε εκπαιδευτι-κός απέκτησε εμπειρία για:

το νέο ρόλο του/της εκπαιδευτικού στη μαθη-σιακή διαδικασία

τον ενεργό ρόλο του/της μαθητή/τριας στη διαδικασία της δικής του/της μάθησης, του δικού του/της ρυθμού και του δικού του/της μαθησιακού στυλ, με τη γνώση να προκύ-πτει από τον/την ίδιο/α τον/τη μαθητή/τρια, μέσα από ποικίλες και στοχευμένες δραστηρι-ότητες.

Η μαθησιακή διαδικασία στο μάθημα της Χη-μείας στοχεύει όχι μόνο στην απόκτηση γνώσεων αλλά και στην καλλιέργεια ικανοτήτων, δεξιοτή-των, στάσεων και συμπεριφορών ώστε, τα παιδιά να αποτελέσουν τους αυριανούς επιστημονικά εγγράμματους πολίτες.


Εισαγωγή

Το μάθημα των Θρησκευτικών, σύμφωνα με το παρόν Πρόγραμμα Σπουδών, διακρίνεται από την κατήχηση αλλά και από τη θρησκειολογία. Σκοπός του μαθήματος είναι να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες την ορθόδοξη πίστη, τα σύγχρονα θρησκεύματα και το διαχρονικό φαινόμενο της θρησκείας ως πανανθρώπινο φαινόμενο. Οι κύρι-οι στόχοι του μαθήματος των θρησκευτικών είναι η βίωση της αρμονικής κοινωνίας του ανθρώπου με το Θεό, τον εαυτό του, το συνάνθρωπο και τη φύση, οι οποίοι προάγουν την επίτευξη των στό-χων μιας δημοκρατικής και ανθρώπινης παιδείας.

Τα Θρησκευτικά, στο πλαίσιο της ορθόδοξης παράδοσης, προβάλλουν το ανθρώπινο πρόσω-πο ως μοναδικό όπως τονίζει και η βασική παιδα-γωγική αρχή των Ν.Α.Π., ότι η εκπαίδευση θα ορ-

γανώνεται με αφετηρία τον κάθε μαθητή και την κάθε μαθήτρια ως ξεχωριστά μοναδικά πρόσω-πα, μέλη της σχολικής κοινότητας, μέλη της οικο-γένειας και του ευρύτερου περιβάλλοντός τους.

Βασικοί άξονες του νέου αναλυτικού προ-γράμματος και πρόγραμμα σπουδών των Θρησκευτικών

Το Πρόγραμμα Σπουδών των Θρησκευτικών οργανώθηκε στη βάση των τριών αξόνων του Αναλυτικού Προγράμματος:

Α. Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα

γνώσεων.

Με τη διδασκαλία του μαθήματος των θρη-σκευτικών οι μαθητές/τριες θα γνωρίσουν την εικόνα της Εκκλησίας και των σύγχρονων θρησκευμάτων για το Θεό, τον άνθρωπο την κοινωνία και τη φύση όπως αυτή εκφράζεται στην πίστη, στην παράδοση, στα σύμβολα,


ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ

8 9

στα κείμενα, στα μνημεία κ.ά. Επίσης θα απο-κτήσουν γνώση για το θρησκευτικό φαινόμενο ως προσπάθεια του ανθρώπου να απαντήσει σε υπαρξιακά ερωτήματα και να νοηματοδο-τήσει τη ζωή του.

Β. Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών που απαρτί-ζουν τη σύγχρονη πολιτότητα.

Οι μαθητές/τριες θα αναπτύξουν αρμονική σχέση με Θεό, τον εαυτό τους το συνάνθρω-πο και το περιβάλλον. Πιο αναλυτικά, μεταξύ άλλων επιδιώκεται:

Καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι στην ισοτιμία των φύλων, των φυλών των εθνών και των γλωσσών.

Ενεργός συμμετοχή στις προσπάθειες για ει-ρηνική συνύπαρξη και έμπρακτη αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους.

Αναγνώριση ότι κάθε θρήσκευμα νοηματοδο-τεί διαφορετικά την ανθρώπινη ζωή.

Επικριτική και αγωνιστική στάση σε φαινόμενα μισαλλοδοξίας.

Κριτικός αναστοχασμός γύρω από θέματα που αφορούν τη θρησκεία, τη θρησκευτική συνείδηση και την αθρησκεία.

Γ. Κομβικές ιδιότητες, ικανότητες και δεξιό-τητες που θεωρούνται «κλειδιά» για την κοινωνία του 21ου αιώνα:

Με τη διδασκαλία του μαθήματος θα καλλι-εργηθούν:

Η ενσυναίσθηση, η διαπροσωπική επικοινω-νία, ο διάλογος με τον άλλο, η συνεργασία και η αλληλεγγύη.

Η αλληλεπίδραση και σύζευξη θεωρίας και πράξης.

Κριτική σκέψη έναντι οποιουδήποτε δεδομέ-

νου και αξιολόγηση για περαιτέρω πρόοδο σε κάθε επίπεδο.

Χρήση των ΤΠΕ για άντληση πληροφοριών, ανάλυση, έλεγχο και επικοινωνία μέσω ηλε-κτρονικού ταχυδρομείου με παιδιά από άλλες χώρες και θρησκείες.

Διδακτική Μεθοδολογία

Ο εκπαιδευτικός έχοντας υπόψη ότι οι τάξεις εί-ναι μικτής ικανότητας θα χρησιμοποιεί την κατάλ-ληλη διδακτική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τις υπαρξιακές ανησυχίες, τα ενδιαφέροντα, την ετοιμότητα και το στυλ μάθησης των παιδιών. Συ-νεπώς θα χρησιμοποιεί διαφορετικούς τρόπους διδασκαλίας, διαφορετική προσέγγιση και εργα-σία για κάθε μαθητή/τρια.

Ο εκπαιδευτικός καλείται να εμπλέξει όλα τα παιδιά στη διδακτική διαδικασία με τη χρήση ποι-κίλου υλικού (Πατερικά και λογοτεχνικά κείμενα, φωτογραφίες, μουσική και κινηματογράφο) και κατάλληλης τεχνολογίας. Εξατομικευμένα και συνεργατικά, αναδεικνύονται και καλλιεργούνται τα χαρίσματα όλων των μαθητών/τριών μέσα σε δημοκρατικό και ευχάριστο κλίμα.

Αξιολόγηση

Ο εκπαιδευτικός λαμβάνοντας υπόψη τη δια-φορετικότητα των μαθητών/τριών προάγει ισότι-μα γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και με ξεκάθα-ρα κριτήρια ελέγχει το αποτέλεσμα. Με συνεχή ανατροφοδότηση, διαγνωστική αξιολόγηση, δη-μιουργία ατομικών και συλλογικών φακέλων (portfolio), διαπιστώνεται η πρόοδος κάθε παι-διού. Η αξιολόγηση στο μάθημα των θρησκευ-τικών δεν αποβλέπει στον ανταγωνισμό και την αντιπαλότητα αλλά στη συναδέλφωση και τη συ-νύπαρξη έτερων εταίρων.


1. Εισαγωγή

Όταν τον Μάρτιο του 2009 ξεκίνησε η προ-σπάθεια για μεταρρύθμιση του αναλυτικού προ-γράμματος του μαθήματος της Πληροφορικής και Επιστήμης των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, τέ-θηκε ως προτεραιότητα η θεώρηση του μαθήμα-τος μέσα από το πρίσμα των τριών πυλώνων της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, δηλαδή της από-κτησης ενός επαρκούς σώματος γνώσεων από τους μαθητές και τις μαθήτριες, την καλλιέργεια αξιών και την εκδήλωση συμπεριφορών που να συνάδουν με τη σύγχρονη έννοια της δημοκρα-τικής πολιτότητας και την καλλιέργεια κομβικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων από τους μαθητές και τις μαθήτριες, ώστε να μπορούν να λειτουργούν στην διαμορφούμενη κοινωνία του 21ου αιώνα.

2. Σκοπός του Μαθήματος

Σκοπός του μαθήματος της Πληροφορικής και της Επιστήμης των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών εί-ναι να προετοιμάσει τους/τις μαθητές/τριες για την ένταξή τους στην Κοινωνία της Πληροφορί-ας, παρέχοντάς τους ικανοποιητικές γνώσεις και καλλιεργώντας τους τις απαραίτητες ικανότητες, δεξιότητες και στάσεις που θα τους επιτρέψουν την υπεύθυνη, ενσυνείδητη, ασφαλή, αποδοτική και δημιουργική χρήση σύγχρονων τεχνολογιών της Πληροφορικής και της Επιστήμης των Ηλε-κτρονικών Υπολογιστών. Παράλληλα, το μάθημα

καλλιεργεί συστηματικούς τρόπους προσέγγισης για την επίλυση προβλημάτων μέσα από την ανά-πτυξη προγραμμάτων και συστημάτων Πληροφο-ρικής στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

3. Δομή Προγράμματος Σπουδών

Οι μαθησιακοί στόχοι του προγράμματος σπουδών έχουν ενταχθεί στις ακόλουθες επτά θεματικές ενότητες οι οποίες καλύπτουν τους βα-σικούς άξονες της Πληροφορικής και της Επιστή-μης των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και αναπτύσ-σονται παράλληλα από τη Α’ Γυμνασίου μέχρι και την Α’ Λυκείου:

1. Βασικές έννοιες της Πληροφορικής και της Επιστήμης των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών: αρχές λειτουργίας του υπολογιστή, αναπαρά-σταση πληροφοριών κ.λπ.

2. Υλικό/Αρχιτεκτονική Ηλεκτρονικών Υπολογι-στών: τα μέρη του υπολογιστή, περιφερειακές συσκευές, τα χαρακτηριστικά τους, σύγκριση και επιλογή.


ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ

10 11

3. Λειτουργικά Συστήματα: ο ρόλος τους, οι βα-σικές υπηρεσίες που παρέχουν, δεξιότητες χρήσης τους, χαρακτηριστικά τους και σύγκρι-ση λειτουργικών συστημάτων.

4. Λογισμικό εφαρμογών: ο ρόλος τους, δεξι-ότητες χρήσης βασικών ειδών λογισμικού εφαρμογών, όπως ο κειμενογράφος, το υπο-λογιστικό φύλλο, πρόγραμμα παρουσιάσεων, κ.ά.

5. Δίκτυα και Διαδίκτυο: συσκευές δικτύου, πώς λειτουργεί ένα δίκτυο, χαρακτηριστικά και σύ-γκριση συσκευών και δικτύων, το Διαδίκτυο–Internet, βασικές υπηρεσίες του Διαδικτύου, όπως ο παγκόσμιος Ιστός, το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο, Κοινωνικά Δίκτυα, δεξιότητες χρήσης εφαρμογών πρόσβασης στις υπηρε-σίες αυτές, κίνδυνοι χρήσης του Διαδικτύου και η αντιμετώπιση τους.

6. Βάσεις Δεδομένων και Ανάπτυξη Πληροφο-ριακών Συστημάτων: ο ρόλος των βάσεων δεδομένων, τα βασικά δομικά χαρακτηριστι-κά τους και δεξιότητες στη δημιουργία μιας

βάσης δεδομένων, οι αρχές της διαδικασίας ανάπτυξης ενός συστήματος πληροφορικής και η εφαρμογή τους σε παραδείγματα.

7. Αλγοριθμική Σκέψη, Προγραμματισμός και Σύγχρονες Εφαρμογές Πληροφορικής: η δι-αδικασία δημιουργίας ενός προγράμματος στον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή, η έννοια του αλγόριθμου, δεξιότητες χρήσης γλώσσας προγραμματισμού και προγραμματιστικού πε-ριβάλλοντος, και η μετατροπή αλγόριθμου σε πρόγραμμα.

Η ανάπτυξή των ενοτήτων αυτών βασίζεται στη γενική αρχή της σταδιακής εμβάθυνσης, που παρέχει επιπρόσθετες ευκαιρίες στους μαθητές και στις μαθήτριες που δεν μπόρεσαν να κατα-κτήσουν τους μαθησιακούς στόχους σε μία τάξη, να το πράξουν σε επόμενη, παράλληλα με την εμ-βάθυνση. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι η κάθε ενότητα αναπτύσσεται σε διαφορετικό βαθμό στην κάθε τάξη, με γνώμονα το γενικό επίπεδο ετοιμότητας των μαθητών στη συγκεκριμένη ηλι-κιακή ομάδα.

4. Διδακτική Μεθοδολογία και Αξιολόγηση

Το μάθημα της Πληροφορικής και Επιστήμης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών υιοθετεί πολύμορ-φες και πολυδιάστατες διδακτικές μεθοδολογίες με στόχο την επιτυχημένη ολοκλήρωση των διδα-κτικών στόχων του μαθήματος. Η διαφοροποιη-μένη αυτή προσέγγιση πηγάζει από διάφορους παράγοντες όπως την τριπλή θεώρηση του μαθή-ματος, (θεωρητική, πειραματική και τεχνολογική), το γεγονός ότι το μάθημα έχει σαφή πρακτικό και εργαστηριακό προσανατολισμό και το γεγονός ότι οι μαθητές/τριες έχουν διαφορετικά επίπεδα ετοιμότητας λαμβάνοντας υπόψη την διαπολιτι-σμικότητα και την έμφυλη ισότητα στα πλαίσια της Κοινωνίας της Πληροφορίας.

Συγκεκριμένα, υιοθετούνται σύγχρονα διδακτι-κά μοντέλα που στηρίζονται στην προώθηση εξε-λιγμένων μεθόδων οικοδόμησης γνώσεων όπως είναι η ανακάλυψη, ο δομισμός και η βιωματική μάθηση. Βασικό στοιχείο της διδακτικής προ-σέγγισης είναι η σύνδεση του μαθήματος με την καθημερινότητα του/της μαθητή/τριας και η ανά-πτυξη ικανοτήτων πληροφορημένης λήψης απο-φάσεων όπως για παράδειγμα τη σύγκριση των προδιαγραφών υπολογιστών ή άλλων συσκευών με στόχο την αγορά ενός νέου υπολογιστή ή άλ-λης συσκευής. Όλα αυτά επιτυγχάνονται σε ένα περιβάλλον συνεργατικής εργασίας και με απώ-τερο στόχο την ανάπτυξη της δημιουργικής και κριτικής σκέψης των μαθητών/τριών. Μέσα σε αυτό το συνεργατικό περιβάλλον, οι μαθητές/τρι-ες, χρησιμοποιώντας υπολογιστικά εργαλεία και τεχνικές πειραματίζονται, δημιουργούν, οικοδο-μούν, ανακαλύπτουν, αξιολογούν και αξιοποιούν τη γνώση, και τέλος μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν (μεταγνώση), ώστε να είναι έτοιμοι/ες για να λει-τουργήσουν στο γρήγορα μεταβαλλόμενο περι-βάλλον των τεχνολογιών της πληροφορίας και

των επικοινωνιών.

Ο στόχος της αξιολόγησης, η οποία αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά μέρη της διδακτικής διαδικασίας, είναι πολύπλευρος: Προσδιορίζει το βαθμό ολοκλήρωσης των στόχων του αναλυτι-κού προγράμματος, πληροφορεί τόσο τους μα-θητές/τριες όσο και τους γονείς τους για το επί-πεδο γνώσεων και δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν, και τέλος δίνει την ευκαιρία στον/στην εκπαιδευ-τικό να αξιολογήσει, και εάν είναι αναγκαίο να αναδιαμορφώσει, τις εκπαιδευτικές του/της προ-σεγγίσεις για να γίνει πιο αποτελεσματικός/ή. Στοχεύοντας στην αξιόπιστη, αντικειμενική και αδιάβλητη αξιολόγηση των μαθητών/τριών, λαμ-βάνονται υπόψη η συμμετοχή τους στις καθημερι-νές δραστηριότητες στην τάξη, οι εργασίες που εκτελούν είτε στο σπίτι είτε στην τάξη στα πλαί-σια της καθημερινής διδακτικής διαδικασίας, τα αποτελέσματα της επίδοσής τους στις πρακτικές δοκιμασίες αξιολόγησης (χρησιμοποιώντας τον ηλεκτρονικό υπολογιστή), τα αποτελέσματα της επίδοσής τους στις γραπτές δοκιμασίες αξιολό-γησης (προειδοποιημένες /απροειδοποίητες), και οι ατομικές και ομαδικές εργασίες.

5. Εκπαιδευτικό υλικό και μάθηση

Ως μέρος της διαδικασίας εφαρμογής του νέου αναλυτικού προγράμματος, έχει αναπτυχθεί μια συλλογή εκπαιδευτικού υλικού, η οποία στα-διακά βελτιώνεται και εμπλουτίζεται. Στα χέρια τους οι μαθητές/τριες της κάθε τάξης έχουν δύο έντυπα «βιβλία», τις Σημειώσεις και το Τετράδιο.

Οι Σημειώσεις δεν αποτελούν διδακτικό εγχει-ρίδιο, αλλά υλικό αναφοράς, το οποίο περιέχει παραδείγματα, επεξήγηση και επιπρόσθετες πλη-ροφορίες και χρησιμοποιείται ως πηγή άντλησης πληροφοριών μαζί με άλλες πηγές που πιθανό να δοθούν από τον/την καθηγητή/τρια. Στην αρχή του κάθε κεφαλαίου διατυπώνονται οι διδακτικοί

12 13

στόχοι και στο τέλος υπάρχει σύνοψη των βασι-κών εννοιών για εύκολη αναφορά.

Το Τετράδιο, περιέχει ενδεικτικά φύλλα εργα-σίας, τα οποία αποτελούνται από δραστηριότη-τες με τις οποίες θα ασχοληθούν οι μαθητές/τριες είτε στην τάξη, είτε και στο σπίτι. Γενικά ένα φύλλο εργασίας περιλαμβάνει δραστηριότητες εμπέδωσης (για την ανάπτυξη νέων γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων), δραστηριότητες αξι-ολόγησης (για να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό έχουν αποκτηθεί οι γνώσεις, ικανότητες και δεξι-ότητες), επιπρόσθετες δραστηριότητες (οι οποίες στοχεύουν στην εμβάθυνση και διεύρυνση των γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων) και σε δρα-στηριότητες για το σπίτι. Τα φύλλα εργασίας και οι δραστηριότητες είναι ενδεικτικές, αφού ο/η καθηγητής/τρια ενθαρρύνεται να επιλέξει ποιές δραστηριότητες θα χρησιμοποιήσει, τη σειρά και τον ποιο τρόπο αξιοποίησής τους καθώς και την πρωτοβουλία για δημιουργία δικών τους φύλ-λων εργασίας που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των δικών τους μαθητών/τριών, με γνώμονα τους δείκτες επιτυχίας του αναλυτικού προγράμματος.

Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι σε μεγάλο βαθ-μό η μάθηση επιτελείται κατά τη διάρκεια του μαθήματος στην τάξη. Οι δραστηριότητες για το σπίτι δεν απαιτούν τη μάθηση νέων εννοιών, γνώσεων ή δεξιοτήτων αλλά στοχεύουν στην ενί-σχυση του έργου που άρχισε στην τάξη και στην εμβάθυνση. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να συμπλη-ρώνουν τις δραστηριότητες που του ανατίθενται για το σπίτι, ακόμη κι εάν υπάρχει αβεβαιότητα για την ορθότητα των απαντήσεών τους, ώστε να δημιουργούνται ευκαιρίες εντοπισμού των ελλεί-ψεων/παρανοήσεων και διόρθωσής τους στη συνέχεια.

Ο προγραμματισμός της σειράς με την οποία

θα αναπτυχθούν οι στόχοι του αναλυτικού προ-γράμματος καθώς και του χρόνου που θα αφιε-ρωθεί στην κάθε ενότητα αποφασίζεται από το κάθε σχολείο ξεχωριστά. Είναι πολύ πιθανό να μην ακολουθείται η σειρά παρουσίασης στις Ση-μειώσεις ή στο Τετράδιο, αλλά η σειρά που εξυπη-ρετεί καλύτερα τη μάθηση, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του σχολικού περιβάλλοντος.


Η Φυσική Αγωγή, με δεδομένη τη μαθησιακή και παιδαγωγική της σημασία, διαδραματίζει κα-θοριστικό ρόλο στην επιτυχία των εκπαιδευτικών στόχων της Μέσης Εκπαίδευσης, γιατί η αθλητική δραστηριότητα, ως φορέας θεμελιωδών κοινωνι-κών αξιών, υπηρετεί ολόκληρη την κοινωνία.

Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα Φυσικής Αγωγής περιέχει συγκεκριμένους στόχους, επιδιώξεις και δείκτες επιτυχίας ανά τάξη οι οποίοι καθορίζουν το επίπεδο στο οποίο αναμένεται να φτάσουν οι μαθητές/τριες στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η αποτελεσμα-τικότητα των ΝΑΠ ως προς την απόκτηση ενός συνεκτικού και επαρκούς σώματος γνώσεων, την καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και συμπεριφορών που απαρτίζουν τη σύγχρονη δη-μοκρατική πολιτότητα καθώς και την καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων- κλειδιά που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα.

Για την επιτυχία των σκοπών του προγράμματος Φυσικής Αγωγής, τα ΝΑΠ δίνουν έμφαση στην εφαρμογή σύγχρονης διδακτικής μεθοδολογί-ας η οποία στοχεύει στην ενεργοποίηση όλων των μαθητών, προωθεί τη δημιουργική δράση, προσφέρει τη μάθηση μέσω της ανακάλυψης, εν-θαρρύνει τη συνεργατική μάθηση, την ανάπτυξη δεξιοτήτων, τη συλλογική δράση, τη διερευνητική ικανότητα και την κριτική σκέψη.

Το Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Φυσικής Αγω-γής έχει συνταχθεί στηριζόμενο στις απαιτήσεις

της σημερινής εποχής. Είναι βασισμένο στις σύγ-χρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις και στοχεύει στη διαμόρφωση μιας νέας γενιάς με θετική στάση έναντι της άσκησης. Είναι κοινή παραδοχή ότι η θετική στάση έναντι σε ένα δραστήριο τρόπο ζωής διαμορφώνεται από την προσχολική ηλικία και εξελίσσεται σε τρόπο ζωής κάτι που σημαίνει πως η αθλητική στάση ζωής είναι θέμα εκπαίδευ-σης και κουλτούρας.

Για τη διαμόρφωση αυτής της θετικής στάσης το νέο αναλυτικό πρόγραμμα Φυσικής Αγωγής περιλαμβάνει έξι σκοπούς, με τον καθένα από αυ-τούς να έχει τη δική του σημασία. Επιγραμματικά αναφέρονται οι σκοποί :

Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και ικα-νοποιητική εκτέλεση ορισμένων από αυ-τές σε ομαδικά, ατομικά αθλήματα και χορούς. Η ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων ενισχύει τη συμμετοχή αλλά και δίνει τη δυνα-τότητα της αίσθησης της επιτυχίας και της ευ-χαρίστησης, γεγονός που αυξάνει την πιθανό-τητα της καθημερινής συμμετοχής σε φυσικές και αθλητικές δραστηριότητες.

Απόκτηση γνώσεων από την αθλητική


ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

14 15

επιστήμη (πώς και γιατί) και παράλληλη εφαρμογή τους για την αποτελεσματική συμμετοχή σε παρούσες και μελλοντικές συνθήκες φυσικής δραστηριότητας. Οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να γνωρί-ζουν γνωστικές και κινητικές έννοιες που συν-θέτουν την αθλητική επιστήμη ώστε να έχουν το γνωστικό υπόβαθρο για την αποτελεσματι-κή συμμετοχή τους σε αθλητικές δραστηριό-τητες στο παρόν και στο μέλλον.

Γνώση και ανάπτυξη ενός επιπέδου φυσι-κής κατάστασης για την υγεία. Οι μαθητές και οι μαθήτριες να γνωρίσουν πώς να πετύ-χουν και να διατηρήσουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο φυσικής κατάστασης που προάγει την υγεία σε παρούσες και μελλοντικές κατα-στάσεις. Η φυσική κατάσταση σχετίζεται με την υγεία και περιλαμβάνει την καρδιαγγειακή αντοχή, τη μυϊκή δύναμη και αντοχή και την ευ-λυγισία -ευκαμψία.

Απόκτηση θετικής εμπειρίας από τη φυ-σική δραστηριότητα και ανάπτυξη της αυτό-έκφρασης και της κοινωνικότητας. Η συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες, παράλληλα με τις εμπειρίες επιτυχίας από την ατομική και ομαδική συμμετοχή, δίνει την ευ-καιρία για αυτό-έκφραση, κοινωνική αλληλε-πίδραση, αναπτύσσει την αυτοπεποίθηση και ουσιαστικά ενθαρρύνει τη δια βίου τακτική συμμετοχή.

Κατανόηση και σεβασμός της διαφορετι-κότητας των ατόμων και συνεργασία με όλους. Το κλειδί στην επιτυχία αυτού του σκο-πού είναι η ανάπτυξη σεβασμού για τις ατο-μικές ομοιότητες και διαφορές καθώς και η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ συμμετεχόντων στις φυσικές δραστηριότητες. Ο χώρος του αθλητισμού προσφέρεται για κατανόηση και

σεβασμό στις όποιες διαφορές μεταξύ των ανθρώπων που επιθυμούν να συμμετέχουν με όλους σε κάθε είδος αθλητικής δραστηριότη-τας.

Επίδειξη υπεύθυνης αθλητικής και κοινω-νικής συμπεριφοράς ως αποτέλεσμα της συμμετοχής στη φυσική δραστηριότητα. Ένας μεγάλος αριθμός προβλημάτων και ανε-πιθύμητων καταστάσεων και συμπεριφορών που ταλανίζει τη σύγχρονη κοινωνία, αντιμε-τωπίζεται παραγωγικά με την ανάπτυξη κοινω-νικών δεξιοτήτων συμπεριφοράς μέσα από την ενασχόληση με φυσικές δραστηριότητες. Το «Ευ Αγωνίζεσθαι», ως διαχρονικός τρόπος ορθής συμπεριφοράς, αποτελεί τον κυρίαρχο παράγοντα του συγκεκριμένου σκοπού.

Ένα πολύ σημαντικό μέρος της διαχείρισης του προγράμματος Φυσικής Αγωγής υλοποιείται μέσα από τον Ετήσιο Προγραμματισμό Αθλητικών Δραστηριοτήτων Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης. Ο αγωνιστικός σχολικός αθλητισμός ενισχύει τους σκοπούς των ΝΑΠ προσφέροντας ευκαι-ρίες στους μαθητές/τριες να βιώσουν την αξία της άθλησης. Η συμμετοχή τους σε ένα μεγάλο φάσμα αθλοπαιδιών και ατομικών αγωνισμάτων, σε περιφερειακές, παγκύπριες, πανελλήνιες και παγκόσμιες σχολικές αθλητικές διοργανώσεις, αναπτύσσει εκείνες τις αξίες του αθλητισμού που διαμορφώνουν τον/τη σημερινό/ή έφηβο και εν-δυναμώνουν τους αυριανούς πολίτες.

Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα Φυσικής Αγωγής εφαρμόσθηκε με επιτυχία κατά τη σχολική χρο-νιά 2011-2012 στην Α΄ Γυμνασίου και μερικώς στη Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου. Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2012-13 η πλήρης εφαρμογή επεκτείνεται και στη Β΄ τάξη και σε μεγάλες ενό-τητες της Γ΄ τάξης.


Αγωγή Υγείας είναι «μια διαδικασία που στη-ρίζεται σε επιστημονικές αρχές και χρησιμοποι-εί προγραμματισμένες ευκαιρίες μάθησης που δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους, όταν λειτουργούν ως άτομα ή ως σύνολο, να αποφα-σίζουν και να ενεργούν συνειδητά (ενημερωμέ-να) για θέματα που επηρεάζουν την υγεία τους»

Draijer J., Williams T. (1991): School Health Education and Promotion in the Member States of the European

Community, The Commission of the European Communities.

Υγεία ορίζεται ως «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας»

Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, 1948

Στα πλαίσια της διαμόρφωσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων, το μάθημα της Οικιακής Οικονο-μίας - Αγωγής Υγείας, που διδάσκεται στην Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου, έχει διαφοροποιηθεί και έχει ενισχυθεί με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να συνάδει με την καινούργια εκπαιδευτική φιλοσοφία. Συγκεκρι-μένα, εδράζεται στους τρεις βασικούς άξονες των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων που αφορούν ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων, την καλλιέργεια αξιών, στάσεων και συμπεριφορών που πρέπει να διακρίνουν τον δημοκρατικό πολίτη και την ανάπτυξη κομβικών ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα. Σκοπός του μαθήματος είναι η

προαγωγή όλων των πτυχών της υγείας, σωματι-κής, ψυχικής, συναισθηματικής, πνευματικής και κοινωνικής, καθώς και η απόκτηση βασικών γνώ-σεων σε θέματα που αφορούν την Ανάπτυξη & Ενδυνάμωση Εαυτού, την Ανάπτυξη Ασφαλούς & Υγιούς Τρόπου Ζωής, τη Φυσική Δραστηριότητα, τη Χρήση & Κατάχρηση Ουσιών, τη Δημιουργία & Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού και την Αποδοχή & Διαχείριση της Διαφορετικότητας.

Παράλληλα, το μάθημα της Οικιακής Οικονομί-ας-Αγωγής Υγείας στοχεύει στην:

Ενίσχυση της δημιουργικότητας και των δεξι-οτήτων των μαθητών και των μαθητριών μέσω της καθοδήγησης που τους παρέχει στην ετοι-μασία υγιεινών παρασκευασμάτων, αλλά και στην κατασκευή χρηστικών αντικειμένων από ύφασμα με την αξιοποίηση παραδοσιακών μοτίβων λαϊκής τέχνης και άλλων μεθόδων δι-ακόσμησης

Ανάπτυξη της κριτικής σκέψης όσον αφορά τους διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν την υγιή συμπεριφορά

Ανάπτυξη δεξιοτήτων αντιμετώπισης των πα-ραγόντων που επηρεάζουν την ασφάλεια και υγιεινή του ατόμου, της οικογένειας και της κοι-νότητας

Ανάπτυξη δεξιοτήτων αναβάθμισης του φυσι-κού και κοινωνικού περιβάλλοντος των μαθη-τών και των μαθητριών

Ανάπτυξη συναισθηματικής και πνευματικής υγείας του ατόμου

Καλλιέργεια στην αποδοχή και στο σεβασμό της διαφορετικότητας


ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ

16 17

Ανάπτυξη της ευαισθητοποίησης, της ενερ-γοποίησης και της συμμετοχής του ατόμου σε θέματα υγείας που αφορούν το ίδιο, την κοινότητα και την ανθρωπότητα ολόκληρη. Συ-νειδητοποίηση των δικαιωμάτων και υποχρεώ-σεών του και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, ώστε να μπορεί να κάνει υγιείς επιλογές ως προς τα διάφορα καταναλωτικά αγαθά και τα επαγγέλ-ματα

Καλλιέργεια δεξιοτήτων που σχετίζονται με την έρευνα, την κριτική και δημιουργική σκέψη, την ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών και τη λήψη αποφάσεων

Καινοτομίες και ιδιαιτερότητες του μαθήμα-τος

Οι μαθητές/τριες στο μάθημα της Οικιακής Οικονομίας-Αγωγής Υγείας θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να προβληματιστούν για παράγοντες που επηρεάζουν γενικά τη συμπεριφορά των νέων και των ατόμων της ηλικίας τους. Μέσα από τέ-τοιους προβληματισμούς θα προβούν σε αξιολό-γηση και των δικών τους επιλογών.

Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να στοχεύ-ουν:

Στη συλλογική δράση για περιβαλλοντικές αλλαγές που προάγουν την υγεία. Να μην απο-σκοπούν στην αλλαγή συμπεριφοράς, αλλά σε δράσεις που συμβάλλουν στη δημιουργία περι-βαλλόντων που προάγουν την υγεία και τις υγιείς επιλογές.

Στο να περνούν καλά και να το διασκε-δάζουν. Θα πρέπει να μεταδώσουν, μέσα από ποικίλες δραστηριότητες της Αγωγής Υγείας, το μήνυμα ότι η υγεία είναι βασικό εχέγγυο απόλαυ-σης της ζωής μας και όχι διαδικασία αποφυγής ασθενειών.

Στο να αξιοποιούν ευκαιρίες που τους δίνει

η σχολική ζωή. Αν αυτό που διδάσκεται στην τάξη δεν το βιώσει έμπρακτα ο/η μαθητής/τρια τουλάχιστον στο σχολικό περιβάλλον, τότε το έργο του εκπαιδευτικού έχει αποτύχει. Το διάλειμ-μα, οι σχολικοί αγώνες, οι περίπατοι, οι εκδρο-μές, οι όμιλοι και άλλες εκδηλώσεις είναι δρά-σεις κατά τη διάρκεια των οποίων οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να βιώσουν ευχάριστες, απολαυστικές και συνάμα υγιείς επιλογές.

Στο να αξιοποιούν προβλήματα τα οποία προκύπτουν στο σχολικό γίγνεσθαι. Δε ζούμε σε έναν ιδεατό αλλά σε ένα πραγματικό κόσμο με συγκεκριμένα προβλήματα και αναδυόμενες προοπτικές. Οι μαθητές θα πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες για αυτό τον κόσμο και όχι για κάποιο άλλο. Ενδεικτικά προβλήματα που έχουν αναφέ-ρει συνάδελφοι και μαθητές/τριες κατά τη διάρ-κεια επιμορφώσεων ή εφαρμογής προγραμμάτων είναι:

η μη κατανάλωση φρούτων/λαχανικών από τα παιδιά στο διάλειμμα

οι καβγάδες στο διάλειμμα ή στις εκδρομές

η ηχορύπανση από αυτοκίνητα ή άλλα μηχανο-κίνητα μέσα

η μη κατανάλωση της σαλάτας στα γεύματα

οι συνεχείς απουσίες παιδιών από την εκδρο-μή

η χαμηλή αυτοεκτίμηση πολλών μαθητών/τρι-ών

η ανυπαρξία υγιών συνθηκών σε πολλούς χώ-ρους διασκέδασης για

νέους

η επιλογή από τα παιδιά και τους εφήβους χώ-ρων διασκέδασης που δεν προάγουν υγιείς επιλογές ζωής.


Εισαγωγικά, αναφέρεται ότι το μάθημα της Μουσικής διδάσκεται υποχρεωτικά σε όλες τις τάξεις του Γυμνάσιου. Στην Α΄ και Β΄ τάξη διδά-σκεται 2 περιόδους και στην Γ΄ διδάσκεται 1 περίοδο. Στο Λύκειο υπάρχει ως υποχρεωτικό μάθημα μόνο στην Α΄ τάξη και διδάσκεται 1 περίοδο.

Η σημασία του μαθήματος έγκειται στο ότι ως μάθημα συνεισφέρει στην ολιστική καλλι-έργεια των μαθητών/τριών, καθώς προσφέρει πολύπλευρη ανάπτυξη σε όλους τους τομείς: γνωσιολογικό, ψυχοκινητικό, συναισθηματικό, πνευματικό, πολιτισμικό, κοινωνικό, αισθητικό, κ.ά.

Η διδασκαλία του μαθήματος προσφέρει, κατά κύριο λόγο, απολαυστικές βιωματικές μουσικές εμπειρίες στους/στις μαθητές/τριες, έτσι ώστε, από την πράξη στη θεωρία, να απο-κτήσουν:

1. μουσικές γνώσεις

2. μουσικές δεξιότητες

(α) εκτέλεσης οργάνων και τραγουδιού

(β) ακρόασης

(γ) σύνθεσης, και

3. θετικές στάσεις και συμπεριφορές.

Απώτερος στόχος όλων των πιο πάνω είναι οι μαθητές/τριες να αποκτήσουν μια θετική


ΜΟΥΣΙΚΗ

18 19

διαβίου σχέση με τη μουσική, που να τους/τις καθιστά ενεργούς ακροατές, εκτελεστές/τραγουδιστές και συνθέτες κατά τη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους.

Καινοτομία του νέου Προγράμματος Σπουδών Μουσικής θεωρείται το γεγονός ότι πλέον θεσμοθετούνται και επίσημα σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία του μαθήματος της Μουσικής, σε συνθήκες ποιοτικές, οι οποί-ες συμβάλλουν στην κοινωνική ένταξη. Τέτοιες προσεγγίσεις είναι: οι συνέργιες με καλλιτέ-χνες εντός και εκτός σχολείου, το «άνοιγμα» του σχολείου και η συνεργασία του με την κοινότητα στο πλαίσιο του ανοικτού σχολείου, τα διαθεματικά σχέδια εργασίας (project), τα μουσικά φεστιβάλ και οι μουσικοί διαγωνισμοί, καθώς και άλλες δραστηριότητες στο πλαίσιο των οποίων οι μαθητές/τριες αυτενεργούν, συ-νεργάζονται, δημιουργούν και απολαμβάνουν στο έπακρο τη μαθητική τους ζωή.

Μέσα σε αυτό το πολυσχιδές πλαίσιο διδα-σκαλίας της Μουσικής, δίνεται ταυτόχρονα χώρος για την προαγωγή των αρχών που δι-έπουν τη φιλοσοφία των νέων αναλυτικών προγραμμάτων όπως είναι:

η πολιτότητα, δηλ. η ανάπτυξη του/της μα-θητή/τριας σε έναν/μια ενεργό/ή και υπεύ-θυνο/η δημοκρατικό πολίτη, ο/η οποίος/α έχει ευθύνες και δικαιώματα μέσα στην τοπι-κή και παγκόσμια κοινωνία που ζει

η αειφόρος ανάπτυξή του/της που αφορά στο σεβασμό, την προστασία και ανάπτυξη κάθε είδους περιβάλλοντος που τον/την πε-ριβάλλει

η διαπολιτισμική εκπαίδευση, έτσι ώστε ο/η μαθητής/τρια να μάθει να σέβεται και να επικοινωνεί με τις κοινωνικές και πολιτισμι-κές ομάδες των σημερινών πολυπολιτισμι-

κών κοινωνιών στις οποίες θα διαβιώνει

η τεχνολογία ως μια κομβική δεξιότητα του/της μαθητή/τριας για τον 21ο αι., συνδέο-ντας το σχολείο με την αληθινή ζωή του/της μαθητή/τριας στην οποία η τεχνολογία κατέχει μεγάλο ρόλο

η μουσική παράδοση του τόπου μας, έτσι ώστε να φέρει τον/την μαθητή/τρια σε επα-φή με τις ρίζες του.

Το περιεχόμενο του μαθήματος είναι ευρύ και καλύπτει μουσικές διαφόρων ειδών, πολιτι-σμών και εποχών.

Η μεθοδολογία της διδασκαλίας του μα-θήματος στηρίζεται στις νέες τάσεις της μου-σικής παιδαγωγικής, που τοποθετούν τους/τις μαθητές/τριες στο επίκεντρο της μαθησιακής διαδικασίας, υπό την έννοια ότι αυτοί/τές πλέ-ον κατέχουν τον κύριο ρόλο στη μαθησιακή δι-αδικασία, ενώ ο/η εκπαιδευτικός περισσότερο τη διευκολύνει και την υποστηρίζει, ακολουθώ-ντας φθίνουσα καθοδήγηση από μέρους του/της και αποφεύγοντας τη δασκαλοκεντρική διδασκαλία. Ταυτόχρονα, υιοθετούνται ενίο-τε και άτυπες διαδικασίες μάθησης κατά τις οποίες η διδασκαλία γίνεται με το αυτί και όχι μέσω ανάγνωσης ευρωπαϊκής παρτιτούρας, γί-νεται μίμηση του/της εκπαιδευτικού από τον/την μαθητή/τρια και δοκιμή - εντοπισμός του λάθους – διόρθωσή του από τον/την μαθητή/τρια. Σημαντική μέθοδος στη διδασκαλία του μαθήματος είναι αυτή του οικοδομισμού κατά την οποία ο/η εκπαιδευτικός στηρίζει τη διδα-σκαλία του/της στις προϋπάρχουσες γνώσεις και δεξιότητες των μαθητών/τριών και τους/τις βοηθά να εντοπίσουν στοιχεία για να οικο-δομήσει μόνος/νη του/της τη νέα γνώση. Επι-πρόσθετα, ο/η μαθητής/τρια αναμένεται αυτές τις νέες γνώσεις και δεξιότητες που κατέκτησε

να τις χρησιμοποιεί δημιουργικά (μεταγνωστικά και μετασχηματιστικά) σε δικές τους δημιουρ-γικές δραστηριότητες (όπως είναι η σύνθεση, ο αυτοσχεδιασμός, η διασκευή έργων, κ.ά.), σε ένα πλαίσιο που είναι κοντά στα βιώματα και την πραγματική ζωή του/της μαθητή/τριας και έχει νόημα για αυτόν/ήν. Αυτή η διαδικασία εί-ναι πολύ σημαντική, γιατί μέσω της προάγεται η δημιουργικότητα, η φαντασία, η κριτική σκέψη του/της μαθητή/τριας και τον/την εμπλέκει στη διαδικασία επίλυσης προβλήματος.

Περιγραφικά ένα ενδεικτικό μάθημα μουσι-κής θα είχε ως αφόρμηση μουσικά παιχνίδια, όπως χορό ή δραστηριότητες με χρήση του σώματος ως κρουστού οργάνου, για να εδραι-ωθούν οι προαπαιτούμενες γνώσεις και δεξιό-τητες που χρειάζεται να έχει ο/η μαθητής/τρια έτσι ώστε να κατακτήσει στη συνέχεια τη νέα γνώση και δεξιότητα. Στη συνέχεια, ο/η μαθη-τής/τρια θα βιώσει εμπειρικά τη νέα μουσική γνώση και θα κατακτήσει τις αντίστοιχες δεξι-ότητες μέσω εκτέλεσης οργάνων, τραγουδιού και επιπρόσθετα θα την εντοπίσει και θα την κατανοήσει μέσω ακρόασης. Αφού πλέον απο-κτηθεί η νέα γνώση και δεξιότητα από τους/τις μαθητές/τριες τότε θα κληθούν να τη χρησιμο-ποιήσουν δημιουργικά σε δικές τους δημιουρ-γικές δραστηριότητες, μέσα σε ένα αντίστοιχο πλαίσιο δράσης.

Η αξιολόγηση του/της μαθητή/τριας είναι σημαντική στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Μουσικής, καθώς καλούνται οι εκπαιδευτικοί να συλλέγουν ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα ως προς την πρόοδο του/της εκάστοτε μαθη-τή/τριας τα οποία αφορούν στις δεξιότητες, τις γνώσεις και τις στάσεις του. Προτιμούνται ιδιαί-τερα οι μέθοδοι της αυτοαξιολόγησης και ετε-ροαξιολόγησης, γιατί καλλιεργούν ικανότητες

αυτοβελτίωσης από μέρους του/της μαθητή/τριας. Επίσης, ο/η εκπαιδευτικός, για σκοπούς αξιολόγησης, καλείται να χρησιμοποιεί διάφο-ρες ερευνητικές μεθόδους όπως συνέντευξη, μελέτη περίπτωσης, κ.ά. Επιπλέον, συστήνεται ο/η εκπαιδευτικός να διατηρεί αρχείο με έντυ-πο και ακουστικό υλικό στο οποίο να περιγρά-φεται η πρόοδος του/της μαθητή/τριας από το οποίο θα μπορούν να ενημερωθούν και οι γονείς για την πρόοδο του παιδιού τους. Μια άλλη καινοτομία στον τομέα της Αξιολόγησης είναι η εισαγωγή των Δεικτών Επιτυχίας οι οποί-οι περιγράφουν τις δεξιότητες, τις γνώσεις και τις στάσεις που θα πρέπει να επιτύχει ο/η κάθε μαθητής/τρια ανάλογα με τη βαθμίδα στην οποία ανήκει.

Οι καθηγητές/τριες Μουσικής τυγχάνουν συστηματικής επιμόρφωσης πάνω σε θέματα που άπτονται της επιτυχούς εφαρμογής του νέου Προγράμματος Σπουδών για τη Μουσική με σκοπό να προσφέρουν την καλύτερη δυνατή μουσική εκπαίδευση στους/στις μαθητές/τριες του τόπου. Αυτό δίνει επιπρόσθετα τη δυνατότη-τα σε αυτούς/τές που επιθυμούν να συνεχίσουν σε ένα ακόμα πιο υψηλό και ποιοτικό επίπεδο τη μουσική τους εκπαίδευση να ενταχθούν σε ένα από τα Μουσικά Λύκεια που λειτουργούν σε όλες τις επαρχίες του τόπου.

Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το νέο Πρόγραμμα Σπουδών διαγράφει μια μουσική εκπαίδευση για τα παιδιά του τόπου μας που αφενός μεν είναι ποιοτική και υψηλού επιπέδου, αφετέρου είναι απολαυστική, ευχάριστη, φιλική και δημιουργική. Πάνω από όλα όμως προέχει τα παιδιά μας ως μελλοντικοί πολίτες να είναι ολοκληρωμένοι, ενεργοί και ευτυχισμένοι.

20 21


Τα μαθηματικά είναι ένα συστηματικό, συνε-κτικό, συνεπές και συνεχώς αναπτυσσόμενο σύ-νολο εννοιών και μεθόδων. Ως επιστήμη, τα μα-θηματικά, χρησιμοποιούν δική τους γλώσσα και σύμβολα με στόχο τη μοντελοποίηση, την ανάλυ-ση και την ερμηνεία του κόσμου. Τα μαθηματικά ως ανθρώπινη δραστηριότητα εμπεριέχουν δημι-ουργικότητα και φαντασία που είναι απαραίτητα στοιχεία για την ανακάλυψη μοτίβων σχημάτων και αριθμών, την κατανόηση και απόδειξη σχέσε-ων, την κατασκευή μοντέλων, την ερμηνεία δεδο-μένων και την επικοινωνία ιδεών και εννοιών.

Έχει τεκμηριωθεί ερευνητικά ότι η μάθηση των μαθηματικών συμβάλλει στην ανάπτυξη της αναλυ-τικής ικανότητας του ατόμου και στη βελτίωση της αυτοεικόνας του ώστε να οργανώνει και να ελέγ-χει με επάρκεια την κοινωνική του ζωή (National Council of Teachers of Mathematics, 2000). Η κατανόηση βασικών μαθηματικών εννοιών και μεθόδων είναι απαραίτητη προϋπόθεση, για να

μπορεί το άτομο να λειτουργήσει ικανοποιητικά σε μια δημοκρατική κοινωνία (National Council on Education and the Disciplines, 2001). Το ανα-λυτικό πρόγραμμα των μαθηματικών, σκοπό έχει να διασφαλίσει ότι κάθε άτομο θα αποκτήσει τις απαραίτητες μαθηματικές γνώσεις και ικανότητες που θα του επιτρέψουν να διαβιώσει ως αυτόνο-μο και παραγωγικό μέλος μιας σύγχρονης δημο-κρατικής κοινωνίας (Behm & Lloyd, 2009).

Οι μαθητές και οι μαθήτριες, μέσω της διδα-σκαλίας των μαθηματικών, εκτιμούν την αξία των μαθηματικών και τη χρησιμότητά τους σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, αναπτύσσοντας την αυτοπεποίθησή τους ότι εί-ναι ικανοί να «κάνουν» μαθηματικά και να αντι-λαμβάνονται τα μαθηματικά ως μια δημιουργική απασχόληση. Επιλύουν προβλήματα με πολλα-πλούς τρόπους αναπτύσσοντας την ικανότητα να σκέφτονται και να αποφασίζουν με δημιουργικό και λογικό τρόπο. Καλλιεργούν στάσεις, οικοδο-μούν γνώσεις και δεξιότητες και κατανοούν έν-νοιες που θα τους βοηθήσουν να χρησιμοποιούν τα μαθηματικά στην καθημερινή τους ζωή, στην ερμηνεία προβλημάτων από διάφορα γνωστικά αντικείμενα και οικοδομούν τις απαραίτητες γνώ-σεις που απαιτούνται στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας. Αναπτύσσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες, για να συνεχίσουν σπουδές σε αντι-κείμενα στα οποία η χρήση των μαθηματικών εί-ναι απαραίτητη.

Κύριος στόχος του εκπαιδευτικού υλικού που ετοιμάζεται για την υποστήριξη του νέου αναλυ-τικού προγράμματος των μαθηματικών, είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να

κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών και την επι-θυμία τους να ασχοληθούν συστηματικά με αυτά. Μέσω δραστηριοτήτων εξερεύνησης και διερεύ-νησης, οι μαθητές μέσω επαγωγικών και παραγω-γικών προσεγγίσεων, οικοδομούν τις έννοιες των μαθηματικών.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται επίσης και στον εκσυγχρονισμό του περιεχομένου των μαθηματι-κών ώστε να συνάδει με τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας και με τα αναλυτικά προγράμματα των πλείστων χωρών της Ευρώπης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2009). Για το σκοπό αυτό έχουν ενσω-ματωθεί στο εκπαιδευτικό υλικό νέες έννοιες και έχουν αφαιρεθεί διαδικασίες αποστήθισης. Ταυ-τόχρονα, δίνεται έμφαση στην ενσωμάτωση της σύγχρονης τεχνολογίας, η οποία αποτελεί ανα-πόσπαστο μέρος της μαθηματικής εκπαίδευσης, με τρόπο που να συμβάλλει αποτελεσματικά στην επίτευξη των στόχων του νέου αναλυτικού προ-γράμματος. Για το σκοπό αυτό ετοιμάζονται και προτείνονται εφαρμογίδια και χρήση δυναμικών εκπαιδευτικών λογισμικών για την υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας για την ανάπτυξη και κα-τανόηση των μαθηματικών εννοιών.

Το περιεχόμενο των μαθηματικών, όπως αναφέ-ρεται στο αναλυτικό πρόγραμμα, υποδιαιρείται σε ενότητες για σκοπούς οργάνωσης και δόμη-σης. Οι ενότητες αναφέρονται στους Αριθμούς, στη Μέτρηση, στη Γεωμετρία, στην Άλγεβρα και στη Στατιστική-Πιθανότητες, οι οποίες διαπλέκο-νται μεταξύ τους ή και συμπληρώνουν η μια την άλλη, ειδικότερα με την υποβολή και επίλυση προβλημάτων και την έμφαση σε ενιαίες αρχές που διέπουν τη μαθηματική σκέψη και το μαθημα-τικό συλλογισμό.

Στο εκπαιδευτικό υλικό έχουν σχεδιαστεί και αναπτυχθεί δραστηριότητες μέσω των οποίων οι μαθητές και οι μαθήτριες αναπτύσσουν ικα-

νότητες για λογική και συστηματική σκέψη που να τις χρησιμοποιούν όχι μόνο στα μαθηματικά αλλά και σε άλλα θέματα του αναλυτικού προ-γράμματος. Αναπτύσσουν τόσο δεξιότητες χρή-σης του προφορικού και γραπτού λόγου, για να εκφράζουν και να ορίζουν μαθηματικές έννοιες όσο και δεξιότητες παρουσίασης αλλά και κρι-τικής αξιολόγησης μαθηματικών προτάσεων και συμπερασμάτων. Επιλύουν με συνεργατικό τρόπο προβλήματα, εκφράζουν τις ιδέες τους με δημι-ουργικό τρόπο και ανταποκρίνονται στις ιδέες των συμμαθητών τους. Χρησιμοποιούν τα μαθη-ματικά στη διερεύνηση υποθέσεων και μαθαί-νουν τόσο από τις λανθασμένες όσο και από τις ορθές απαντήσεις των ιδίων ή των συμμαθητών τους. Ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους ότι είναι ικανοί χρήστες της τεχνολογίας στη διερεύνηση μαθηματικών εννοιών μέσω μελέτης και ερμηνεί-ας διαφορετικών μορφών αναπαραστάσεων των μαθηματικών εννοιών.

Οι δραστηριότητες ταξινομούνται σε δραστηρι-ότητες εφαρμογής των εννοιών, δραστηριότητες ενότητας και δραστηριότητες εμπλουτισμού. Οι δραστηριότητες αυτές συνδυάζουν διαφορετικού τύπου έργα αξιολόγησης όπως αντικειμενικού τύ-που και ανοικτού τύπου και προτείνονται επίσης μικρές εργασίες (project). Περιλαμβάνουν ένα εύρος έργων που ανταποκρίνονται στα διαφο-ρετικά γνωστικά υπόβαθρα των μαθητών, στο διαφορετικό μαθησιακό τους στυλ με στόχο να γίνεται διαφοροποίηση ανάλογα με τις γνωστικές και συναισθηματικές ιδιαιτερότητες των μαθητών και των μαθητριών.

Η εφαρμογή του νέου αναλυτικού προγράμμα-τος ξεκίνησε την σχολική χρονιά 2010-11 στην Α΄ Γυμνασίου σε όλα τα σχολεία και σταδιακά προχωρήσαμε στην εφαρμογή και στις τρεις τά-ξεις του Γυμνασιακού κύκλου.


ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

22 23


Εισαγωγή

Στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής παιδείας, η λογοτεχνία αναδεικνύεται ως ο κατ’ εξοχήν φο-ρέας οικουμενικών αξιών, ενώ ταυτόχρονα προ-βάλλει την ιδιαίτερη γλωσσική και πολιτισμική φυσιογνωμία ενός λαού.

Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, παρά να κατέχει σημαντική θέση στο ανθρώπινο και δημοκρατι-κό σχολείο της Κύπρου, αφού η ενασχόληση με τα λογοτεχνικά κείμενα διευρύνει τις εμπειρίες των παιδιών μας, βαθαίνει την ευαισθησία τους, οξύνει το γλωσσικό αισθητήριο και το αισθητικό τους κριτήριο, αναπτύσσει τη φαντασία και την κριτική-ερμηνευτική τους ικανότητα. Επομένως, η λογοτεχνία καθιστά τα παιδιά ικανά να αντιλαμ-βάνονται την πραγματικότητα στις ποικίλες όψεις και εκδοχές της, καθώς επίσης να παίρνουν κρι-τική θέση απέναντι σε ζητήματα της ατομικής και κοινωνικής ζωής.

Με βάση το πιο πάνω σκεπτικό, έχει εκπονηθεί και το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Λογοτεχνίας στο πλαίσιο των Νέων Αναλυτικών Προγραμμά-των.

Τι νέο εισάγεται στο νέο Πρόγραμμα Σπου-δών για το μάθημα της Λογοτεχνίας;

1. Ως προς το περιεχόμενο

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Λογοτεχνίας δεν ανατρέπει ριζικά όσα γνωρίζουμε για τη διδα-σκαλία του μαθήματος, αλλά εξορθολογίζει και

συστηματοποιεί τη διδακτική του από την Προδη-μοτική Εκπαίδευση μέχρι και την Α΄ Λυκείου, δι-ασφαλίζοντας έτσι τη συνοχή μεταξύ τάξεων και βαθμίδων. Αναδιαρθρώνεται με βάση τους θεμα-τικούς άξονες: Λογοτεχνία και φύση, Λογοτεχνία και κοινωνία /ανθρώπινες σχέσεις, Λογοτεχνία και Ιστορία /πολιτισμική παράδοση, Λογοτεχνία και φαντασία /το λογοτεχνικό παιχνίδι, και συ-γκροτείται σε τρεις θεματικές ενότητες ανά τάξη, ως εξής:

Α΄ Γυμνασίου: «Παιδικά - Σχολικά χρόνια», «Λαϊκή παράδοση και λογοτεχνία», «Χιού-μορ και Λογοτεχνία»

Β΄ Γυμνασίου: «Λογοτεχνία και Οικολογία», «Το ταξίδι στη Λογοτεχνία», «Ανθρώπινες σχέσεις - Ανθρώπινοι χαρακτήρες»

Γ΄ Γυμνασίου: «Οικουμενικές αξίες και Λο-γοτεχνία», «Ο τόπος μου και οι άνθρωποι», «Λογοτεχνία και Εφηβεία»

Α΄ Λυκείου: «Η αγάπη - Ο έρωτας», «Εγώ, ο Άλλος», «Σάτιρα και σατιρικά κείμενα».

Για κάθε θεματική ενότητα καθορίζονται ειδικοί διδακτικοί στόχοι ώστε να ξέρουμε πια τι επιδιώ-κουμε με τη διδασκαλία –δηλαδή τι γνώσεις πρέ-πει να αποκτήσουν οι μαθητές και οι μαθήτριές μας, τι αξίες, στάσεις και συμπεριφορές πρέπει να καλλιεργήσουν γύρω από ένα θέμα (π.χ. τη λαϊκή παράδοση, την οικολογία, τις οικουμενικές αξίες), αλλά και να συνειδητοποιήσουν τι διαφο-ροποιεί ένα κείμενο από ένα άλλο ως τέχνη του λόγου.

2. Ποιες είναι οι εμφάσεις

Στόχος της διδασκαλίας μας πια δεν είναι να μάθουν τα παιδιά απ’ έξω την ανάλυση συγκεκρι-μένων λογοτεχνικών κειμένων, αλλά μέσα από παραδειγματικά κείμενα να γνωρίσουν, να κατα-νοήσουν και να αγαπήσουν το λογοτεχνικό φαι-νόμενο γενικά.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συνανάγνωση /σύγκριση/αντιπαραβολή των λογοτεχνικών κειμέ-νων. Αντί δηλαδή να διδάσκεται αυτόνομα κάθε λογοτεχνικό κείμενο και μετά να εγκαταλείπεται

οριστικά για χάρη του επόμενου, τώρα δημι-ουργούνται ιστοί κειμένων γύρω από ένα κοινό θέμα-σύνδεσμο. Τα λογοτεχνικά κείμενα αντιπα-ραβάλλονται και συγκρίνονται με στόχο να ανα-δειχθούν οι ποικίλες όψεις και οπτικές γωνίες ενός θέματος υπό το πρίσμα της λογοτεχνίας, ο συνεχής «διάλογος» των κειμένων μεταξύ τους, ειδικότερα στοιχεία του φαινομένου της λογοτε-χνίας, καθώς επίσης και ο διάλογος μεταξύ κει-μένων και μαθητών/τριών. Αντιπαραβάλλονται επίσης και με άλλες μορφές τέχνης (εικαστικές


ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

24 25

τέχνες, κινηματογράφος, μουσική κ.ά.) ώστε να καταλάβουν τα παιδιά τις σχέσεις που συνδέουν τη λογοτεχνία με τις συγκεκριμένες αυτές μορφές τέχνης αλλά και τη διαφορά της απ’ αυτές.

Το περιεχόμενο παρουσιάζεται ισόρροπα με τους τρόπους/τις τεχνικές των κειμένων, ενώ η σκοπιά που επιλέγουμε, για την εκκίνηση και την κατάληξη του προβληματισμού, είναι αυτή της σύγχρονης εποχής, (επικαιροποίηση των θε-μάτων), της σύνδεσης των κειμένων με τη ζώσα πραγματικότητα, ακριβώς γιατί είναι πιο οικεία και ενδιαφέρει άμεσα τα παιδιά.

Επιπλέον, προωθούμε την ανάπτυξη της δημι-ουργικότητας των μαθητών και μαθητριών μας μέσω της συγγραφικής πρακτικής της δημιουργι-κής γραφής (τα παιδιά μας παράγουν μεθοδευμέ-να δικά τους κείμενα, ώστε να κατανοήσουν και βιωματικά το λογοτεχνικό φαινόμενο, αλλά και για να γίνουν κριτικότεροι και επαρκέστεροι ως αναγνώστες).

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι με το νέο Πρό-γραμμα Σπουδών Λογοτεχνίας, επιδιώκεται η καλλιέργεια μιας πιο συστηματικής και μόνιμης σχέσης των παιδιών με το βιβλίο (φιλαναγνωσία), αλλά και μια πιο εγρήγορη και κριτική στάση απέ-ναντι σε κάθε κείμενο, ακόμα και στα λογοτεχνι-κά.

3. Πώς εφαρμόζεται στην τάξη

Για την εφαρμογή του νέου Π.Σ.Λ. υιοθετούμε ένα μαθητοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας και σύγχρονες μεθοδολογικές προσεγγίσεις, όπως λ.χ. συνεργατικές και βιωματικές μορφές μάθη-σης. Η διδασκαλία μας προσανατολίζεται στο επίπεδο ετοιμότητας κάθε παιδιού, με βάση την αρχή της παιδαγωγικής διαφοροποίησης. Πα-ράλληλα, την εμπλουτίζουμε με τη στοχευμένη

χρήση των νέων τεχνολογιών. Φροντίζουμε, επί-σης, να υπάρχει ισορροπία στα είδη μάθησης που καλλιεργεί (απόκτηση γνώσεων, αλλά και καλλιέργεια στάσεων και ανάπτυξη δεξιοτήτων) συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μορφωμένων ανθρώπων με τέτοιες ικανότητες /δεξιότητες-κλειδιά που θα τους επιτρέπουν να χειρίζονται αποτελεσματικά όλα τα σενάρια της ενήλικης ζωής τους ως δημιουργικοί και δημοκρατικοί πο-λίτες. Η νέα γνώση εξακτινώνεται διαθεματικά και συσχετίζεται με άλλα γνωστικά αντικείμενα (ολι-στική γνώση).

4. Τι εκπαιδευτικό υλικό χρησιμοποιούμε

Οι φιλόλογοι και οι μαθητές μας έχουν στη διά-θεσή τους καινούργια διδακτικά βιβλία (τη σειρά διδακτικών εγχειριδίων Ο λόγος ανάγκη της ψυ-χής, ένα τεύχος για τον μαθητή και τη μαθήτρια και ένα για τον/την εκπαιδευτικό). Το νέα αυτά βι-βλία είναι εναρμονισμένα με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος και τους στόχους των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων.

Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του νέου Προγράμ-ματος Σπουδών Λογοτεχνίας, ωστόσο, ο σκοπός του μαθήματος δεν είναι να διδάξουμε συγκε-κριμένα, πάγια και αναντικατάστατα λογοτεχνι-κά κείμενα -όπως συνηθίζαμε μέχρι τώρα- αλλά μέσω «παραδειγματικών» λογοτεχνικών κειμένων, να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τα παιδιά τη λο-γοτεχνία και να επιτευχθούν οι στόχοι των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων για την προσωπική τους ανάπτυξη στην πορεία προς την ενηλικίω-ση. Έτσι, εκτός από τα κείμενα των νέων βιβλίων που στο σύνολό τους ανταποκρίνονται απόλυτα στις προδιαγραφές του νέου Προγράμματος Σπουδών Λογοτεχνίας, οι φιλόλογοι παροτρύ-νονται να επιλέγουν και να διδάσκουν και άλλα λογοτεχνικά κείμενα, πέρα από αυτά που συμπε-

ριλαμβάνονται στα εν λόγω βιβλία. Τα κείμενα αυτά επιλέγονται με κριτήριο τη λογοτεχνικότητα, τη δυνατότητα να υπηρετηθούν σωστά οι στόχοι των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων μέσα απ’ αυτά, αλλά και την ιδιαίτερη συγκρότηση του/της φιλολόγου και προπαντός το προφίλ των παι-διών. Έτσι, κανένα βιβλίο στην πραγματικότητα δεν απαξιώνεται και δεν καταργείται και κανένα λογοτεχνικό κείμενο δεν αποκλείεται από τη δι-δασκαλία.

5. Τι αλλάζει στην αξιολόγηση των μαθητών και μαθητριών μας

Η αξιολόγηση συναρτάται με συγκεκριμένους δείκτες επιτυχίας που δείχνουν τι πρέπει να έχει κατακτήσει κάθε μαθητής και μαθήτρια μέσω της διδασκαλίας. Προβλέπονται διάφορες μορφές αξιολόγησης (κυρίως στην τάξη, με την ολοκλή-ρωση μιας ενότητας κειμένων, στο τετράμηνο, στο τέλος της χρονιάς) με στόχο όχι την απλή βαθμο-λογική αποτίμηση των παιδιών αλλά, κυρίως, την ανατροφοδότηση της ίδιας της διδασκαλίας.

Τα εξεταστικά δοκίμια (δηλαδή τα διαγωνίσμα-τα και το γραπτό των τελικών εξετάσεων) περιλαμ-βάνουν ασκήσεις που αφορούν όχι μόνο γνωστά και διδαγμένα κείμενα αλλά γνωστά και διδαγ-μένα σε συνδυασμό με άγνωστα δηλαδή αδίδα-κτα. Έτσι, τα παιδιά μας δεν εξετάζονται τόσο σε πληροφορίες γύρω από συγκεκριμένα κείμε-να που διδάχτηκαν, όσο σε δεξιότητες που έχουν στο μεταξύ αναπτύξει και που τους επιτρέπουν να μπορούν να τοποθετηθούν και σε πολλά άλλα λογοτεχνικά κείμενα πέρα από τα διδαγμένα, μέσα από ερωτήσεις ανάλυσης και συνδυασμού μεταξύ των κειμένων και ερωτήσεις διαβαθμιζόμε-νης δυσκολίας (=εμβάθυνσης).

Πέρα από τα εξεταστικά δοκίμια, προωθού-με την ανάληψη πιο σύνθετων εργασιών τύπου

project, ατομικών και ομαδικών που προάγουν δεξιότητες έρευνας, σύνθεσης, συνεργασίας κ.ά..

Ως κατακλείδα

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Λογοτεχνίας συνδέεται με τις αρχές των νέων αναλυτικών προ-γραμμάτων και συμβάλλει στην κατάκτηση κομβι-κών δεξιοτήτων, οι οποίες προετοιμάζουν επαρ-κώς τα παιδιά μας για την ομαλή ένταξή τους στη σύγχρονη, ανθρώπινη και δημοκρατική κοινωνία του 21ου αιώνα, καθιστώντας τα, την ίδια στιγ-μή, συμμέτοχα στη διαμόρφωσή της. Ταυτόχρονα προάγει την καλλιέργεια αξιών, στάσεων και συ-μπεριφορών που διακρίνουν έναν δημοκρατικό πολίτη.

Σημ.:

Περισσότερες πληροφορίες για το νέο Π.Σ.Λ. οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητήσουν στην ιστοσελίδα για τη Λογοτεχνία στη Μέση Εκ-παίδευση: http://www.moec.gov.cy > Εκπαιδευ-τικό σύστημα > Μέση Εκπαίδευση > Εκπαιδευτικό υλικό > Νέα Ελληνικά > Λογοτεχνία ή απευθείας στο:

http://www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/themata/logotechnia/index.html

26 27


1. Εισαγωγή

Βασικός σκοπός του μαθήματος της Ιστορίας είναι η καλλιέργεια ιστορικής σκέψης και η δι-αμόρφωση ιστορικής συνείδησης. Με τη διδα-σκαλία του μαθήματος της Ιστορίας, σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, επιδιώκεται η συνε-χής ανανέωση του ενδιαφέροντος των μαθητών/τριών για το ιστορικό παρελθόν και για τη διάσω-ση της ιστορικής μνήμης, με στόχο τη διάπλαση ενεργών δημοκρατικών πολιτών. Μέσα από την παροχή ενός συνεκτικού και επαρκούς σώματος γνώσεων προωθείται η κριτική προσέγγιση των ιστορικών δεδομένων χωρίς στερεότυπα και προ-καταλήψεις. Αναπτύσσεται η ιστορική ύλη στο χρόνο και στο χώρο (με τη βοήθεια της γεωγρα-φίας), με έμφαση στο ουσιώδες μέσω σφαιρικών επισκοπή¬σεων, χωρίς λεπτολογίες και πληθωρι-κή χρήση χρονολογιών και κυρίων ονομάτων.

Επιδιώκεται ακόμα η επεξεργασία, η ιστοριο-γραφική πλαισίωση ή και η υπέρβαση (εφόσον επιβάλλεται) της ύλης των διδακτικών εγχειριδί-ων, μέσα από μια πολυεπίπεδη παρουσίαση της διδακτέας ύλης, με ευρεία χρήση ενδεικτικών ιστορικών πηγών και με την, κατά το δυνατόν, παραγωγικότερη αξιο¬ποίηση της σύγχρονης τε-χνολογίας.

Αδιαπραγμάτευτος στόχος είναι η λειτουργική εμπλοκή των μαθητών/τριών στη διαδικασία της διδασκαλίας του μαθήματος με σύντομες αφη-

γηματικές παρεμβάσεις και εργασίες τους, τόσο στην τάξη όσο και σε οργανωμένες επισκέψεις σε αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους, βι-βλιοθήκες, αρχεία, πνευματικά και πολιτι¬στικά ιδρύματα κ.λπ.

Τέλος, με τη διδασκαλία του μαθήματος στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση επιδιώκεται η οργάνωση των σχολικών εκδηλώ-σεων για τις εθνικές και ιστορικές επετείους με τρόπο, ώστε αυτές να συνιστούν προέκταση, έστω και ετεροχρο¬νισμένη, του μαθήματος της Ιστορίας και ευκαιρία για βιωματικότερη προσέγ-γισή τους.

2. Βασικοί άξονες του Αναλυτικού Προγράμ-ματος Σπουδών Ιστορίας

Το Πρόγραμμα Σπουδών της Ιστορίας είναι οργανωμένο και δομημένο σύμφωνα με τις βα-σικές αρχές του «Αναλυτικού Προγράμματος για τα Δημόσια Σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατί-ας» και εδράζεται σε τρεις βασικούς άξονες που αφορούν:

α. Ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσε-ων.

Με τη διδασκαλία του μαθήματος επιδιώ-κεται οι μαθητές/τριες να αποκτήσουν ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα ιστορικών γνώ-σεων που αφορούν τις σημαντικότερες περιό-δους της Ιστορίας της Κύπρου, της Ελλάδας, καθώς και της ευρύτερης Ευρωπαϊκής και της Παγκόσμιας Ιστορίας.

β. Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφορών, που απαρτί-

ζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότη-τα.

Με τη διδασκαλία του μαθήματος επιδιώκε-ται οι μαθητές/τριες να καταστούν υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες ικανοί να συμβάλουν στη συμφιλίωση και την καλλιέργεια αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των λαών και να προά-γουν θεμελιώδεις αξίες, όπως η δημοκρατία και η ελευθερία.

γ. Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιο-τήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αι. – ικανότητες κλειδιά.

Με τη διδασκαλία του μαθήματος επιδιώ-κεται οι μαθητές/τριες να καλλιεργήσουν δεξιότητες που σχετίζονται με την ιστορική γνώση σε συνδυασμό με την κριτική και δη-μιουργική σκέψη. Επιδιώκεται, ακόμα, να ανα-πτύξουν δεξιότητες που να τους επιτρέπουν την ενεργό εμπλοκή, μέσα από αφηγηματικές παρεμβάσεις και εργασίες, στη διεξαγωγή του μαθήματος, καθώς και δεξιότητες που σχετίζονται με την αναστοχαστική διαχείριση της ιστορικής γνώσης.

3. Δομή Προγράμματος Σπουδών Ιστορίας


ΙΣΤΟΡΙΑ

28 29

στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Ειδικοί σκοποί

Η διδασκαλία της Ιστορίας στη δημόσια Εκπαί-δευση αποβλέπει, όπως προαναφέρθηκε, στην καλλιέργεια ιστο¬ρι¬κής σκέψης και στη διαμόρ-φωση ιστορικής συνείδησης. Μέσα από επαρκή και πολυεπίπεδη γνώση του παρελθόντος οι μα-θητές/τριες θα πρέπει να αποκτήσουν σταδιακά τη σύνθετη εκείνη διανοητική δεξιότητα, που θα τους επιτρέπει όχι μόνο να ερμηνεύουν γεγονότα και ιστορικά φαινόμενα παρωχημένων εποχών, αλλά και να κατανοούν τους ποικίλους παρά-γοντες (ιστορικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτιστικούς, πολιτικούς κ.λπ.) που επηρεάζουν σύγχρονες καταστάσεις, ιδιαίτερα στο δικό τους ευρύ κοινωνικό και εθνικό περιβάλλον. Με την ανάπτυξη της κριτικής ιστορικής τους σκέψης οι μαθητές/τριες θα προσεγγίζουν απροκατά-ληπτα την ιστορική πορεία – την απώτερη, αλλά και τη χρονικά εγγύτερη, τοπική και γενική – της Κύπρου και του ευρύτερου ελληνικού κόσμου, των συνοίκων κοινωνικών, θρησκευτικών, εθνο¬τι-κών και εθνικών ομάδων της νήσου, των λαών της ευρωπαϊκής οικογένειας και της ανατολικής Μεσογείου και άλλων περιοχών του κό¬σμου• θα εκτιμούν επίσης ανάλογα και θα σέβονται τις θρησκευτικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες και νοοτροπίες διαφορετικών ανθρώπι¬νων κοινω-νιών, απαλλαγμένοι από αντιπαραγωγικά στερε-ότυπα και γενικά από εξωτερικούς παράγοντες ιδεολογικής χειραγώγησης. Τέλος, διαθέτοντας ένα στέρεο πνευματικό υπόβαθρο της ιστορικής, πολιτιστικής και εθνικής τους ταυτότητας, θα μπο-ρέσουν, ως συνειδητοποιη¬μένα μέλη της ελληνι-κής κυπρια¬κής κοινότητας, να αναδειχθούν σε υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η επίτευξη των στόχων αυτών προϋποθέτει ότι

οι μαθητές/τριες, μέχρι την αποφοίτησή τους, θα έχουν αποκτήσει επαρκή γνώση:

Των κυριότερων φάσεων της ιστορίας της Κύ-πρου και του ελληνικού κόσμου, από τα απώ-τερα χρόνια ως τις μέρες μας, ώστε, στηριζό-μενοι σε αδιαμφισβήτητα ιστορικά δεδομένα, να εκτιμήσουν συνειδητά τη συμβολή του Ελ-ληνισμού στον παγκόσμιο πολιτισμό.

Της διαχρονικής εξέλιξης καταρχήν των κατά περιόδους συνοίκων θρησκευτικών, εθνοτι-κών και εθνικών ομάδων της Κύπρου και, στη συνέχεια και σε γενικές γραμμές, των λαών της ανατολικής Μεσογείου και, κατά το δυνα-τόν, και άλλων περιοχών του κόσμου.

Των σημαντικότερων κεφαλαίων της ιστορί-ας των λαών της Ευρώπης, ιδιαίτερα εκείνων που συντέλεσαν στη δημιουργία μιας κοινής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και εκείνων που, με τις έντονες ιδεολογικές διαμάχες και αποκλίσεις, τις πολιτικές και πο-λιτειακές ανατροπές ή ακόμα και τους κατά περιόδους αιματηρούς ανταγωνισμούς, συ-ντέλεσαν στη δημιουργία της πολυμορφίας της.

Των μεγάλων ιστορικών αλλαγών που σημει-ώθηκαν (και σημειώνονται) στη συλλογική ζωή των ανθρώπων στο χρόνο και στο χώρο, των ευεργετικών αλληλεπιδράσεων ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς, αλλά και των παραγόντων που συντέλεσαν (και συντελούν), με αλληλουχία αιτίων και αποτελεσμάτων, άλ-λοτε στην επιτάχυνση και άλλοτε στην επιβρά-δυνση (ακόμα και με «ρήξεις» της «συνέχει-ας») των ιστορικών εξελίξεων σε γεωγραφικά τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.

Του ιστορικού παρελθόντος των διαφορετι-κών ανθρώπινων κοινωνιών με απόλυτο σεβα-σμό και κατανόηση της ιδιαιτερότητας τους,

ώστε η μελέτη της Ιστορίας να συντελεί στην ανοχή, τη συμφιλίωση και την αμοιβαία εμπι-στοσύνη μεταξύ των ανθρώπινων κοινωνιών σε παγκόσμια κλίμακα.

Δεξιότητες – αξίες – στάσεις – συμπεριφορές

Μέσα από τη διδασκαλία της Ιστορίας οι μα-θητές/τριες, εκτός από τον καθαυτό ιστορικό γνωσιολογικό πλούτο που θα αποκτήσουν, θα πρέπει σταδι¬ακά να αναπτύξουν και τις εξής δε-ξιότητες:

Να αναζητούν και να χρησιμοποιούν ποικίλες ιστορικές πηγές (άμεσες, πρωτογενείς και έμμεσες, δευτερογενείς, γραπτές και προφο-ρι¬κές, παραστατικές κ.λπ.) και να είναι σε θέση να τις αξιολογούν και να τις σχολιάζουν και ανάλογα να αποδέχονται ενδεχόμενες πολ¬λα¬πλές ερμηνείες του ιστορικού γεγο-νότος ή φαινομένου, στο οποίο αυτές αναφέ-ρονται.

Να αξιοποιούν και, όταν είναι εφικτό, να κα-τασκευάζουν ιστορικούς χάρτες, πίνακες και διαγράμματα είτε με συμβατικές μεθόδους είτε και με τη βοήθεια και τις δυνατότητες της σύγχρο¬νης (π.χ. ηλεκτρονικής) τεχνολογίας.

Να λαμβάνουν υπόψη τους, παράλληλα με τα δεδομένα της καθαυτό ιστοριογραφίας, και τα πορίσματα διαφορετικών επιστημονικών κλά¬δων (της γεωγραφίας, της φιλολογίας, της κοινωνιολογίας, της ιστορίας της τέχνης, του δικαίου και των πολιτι¬κών θεσμών κ.λπ.), εφόσον αυτά αναφέρονται στα ιστορικά ζητή-ματα που τους απασχολούν.

Να επιδιώκουν την κατανόηση των παραγό-ντων της ιστορικής εξέλιξης, με αναφορές σε όσο το δυνατόν περισσότερους τομείς της ανθρώπι¬νης δραστηριότητας (πολιτικός,

ιδεολογικός, οικονομικός κοινωνικός, πολιτι-στικός, θρησκευτικός, περιβαλλοντολογικός, οικολογικός κ.λπ.).

Να καλλιεργήσουν τον σαφή και όσο είναι δυνατό γλαφυρό ιστορικό λόγο, τόσο με την προφορική αφήγηση όσο και με τη γραπτή έκ¬θεση (συμ¬βατική και ηλεκτρονική), χρη-σιμοποιώντας το ειδικό λεξιλόγιο και την κα-θιερωμένη ορολογία της ιστορικής επιστήμης.

Να είναι σε θέση να αξιοποιούν και να αξι-ολογούν κριτικά τις πολλαπλές ευκαιρίες της μη συμβατικής ιστορικής εκπαίδευσης, που προσφέ¬ρουν τα σύγχρονα μουσεία, τα ποι-κίλα ΜΜΕ και οι εκλαϊκευτικές εκδόσεις, χω-ρίς να υιοθετούν άκριτα ενδεχόμενα λάθη και ανιστόρητες ή ατεκμηρίωτες ερμηνείες.

Από τον Ιούνιο του 2008 τα μέλη της Ομάδας του Νέου Προγράμματος Σπουδών Ιστορίας (στελέχη Γραφείου Αναλυτικών Προγραμμάτων, Επιθεωρητές Φιλολογικών, Σύμβουλοι Ιστορίας, στελέχη Παιδαγωγικού Ινστιτούτου) συμμετείχαν στη διαμόρφωση και συγγραφή των Νέων Ανα-λυτικών Προγραμμάτων και από το Σεπτέμβριο του 2010 έχουν αναλάβει ως Ομάδα Υποστή-ριξης την προώθηση της εφαρμογής των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων στα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης, την επιμόρφωση των εκπαιδευτι-κών και τη δημιουργία τράπεζας εκπαιδευτικού υλικού. Περισσότερες πληροφορίες για το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Ιστορίας οι ενδιαφερόμε-νοι/ες μπορούν να αναζητήσουν στην ιστοσε-λίδα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού: http://www.moec.gov.cy > Εκπαιδευτικό Σύστη-μα > Μέση Εκπαίδευση > Εκπαιδευτικό Υλικό > Ιστορία.

30 31


Τις τελευταίες δεκαετίες έχει δημιουργηθεί μια νέα οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική πραγ-ματικότητα μέσα στην οποία τα άτομα, αλληλεπι-δρώντας με ποικίλους τρόπους (γλώσσα, εικόνα, ήχο), καλούνται να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα κείμενα δομούν κοινωνικές σχέσεις, αναπαράγουν ρατσιστικές και σεξιστικές θέσεις, προβάλλουν ορισμένους τρόπους θέασης της πραγματικότητας ως «φυσικούς» ή αποδομούν στερεότυπα και κυρίαρχες ιδεολογίες. Το γεγο-νός αυτό έχει ανάλογες επιδράσεις στα παιδιά μας, τα οποία καλούνται να εξοικειωθούν με τις νέες κειμενικές πρακτικές.

Μέσα από αυτό το μεταβαλλόμενο κοινωνικό τοπίο δημιουργούνται νέες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού, τις οποίες η εκπαίδευσή μας κα-λείται να αντιμετωπίσει. To ανθρώπινο και δημο-κρατικό σχολείο της Κύπρου, και κατ’ επέκταση η σύγχρονη, ανθρώπινη και δημοκρατική κυπριακή κοινωνία του 21ου αιώνα, απαιτούν τη διαμόρφω-ση ενεργών πολιτών που να μπορούν να διαχειρί-ζονται και να μεταδίδουν τη γνώση σε πολλές και διαφορετικές μορφές (έντυπη, ψηφιακή, προφορι-κή). Οι πολίτες αυτοί δύνανται να συνυπάρχουν, αποδεχόμενοι το γεγονός πως διαφέρουν μεταξύ τους, ως προς τις απόψεις, τα πολιτισμικά και τα άλλα τους χαρακτηριστικά.

Οι παραπάνω στόχοι επέβαλαν την εκπόνηση ενός νέου Προγράμματος Σπουδών για το γλωσ-σικό μάθημα, αυτού της Παιδαγωγικής του Κριτικού Γραμματισμού. Το νέο Πρόγραμμα

Σπουδών εστιάζει στην καλλιέργεια στάσεων, συ-μπεριφορών και στην ανάπτυξη κομβικών δεξιοτή-των, οι οποίες προετοιμάζουν επαρκώς τα παιδιά μας για την ομαλή ένταξή τους στη σύγχρονη, αν-θρώπινη και δημοκρατική κοινωνία του 21ου αι-ώνα, καθιστώντας τα, την ίδια στιγμή, συμμέτοχα στη διαμόρφωσή της.

1. Τι νέο εισάγεται στο νέο Πρόγραμμα Σπου-δών για το γλωσσικό μάθημα;

Στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών για το γλωσσικό μάθημα εισάγεται η Παιδαγωγική του Κριτικού Γραμματισμού. Στο πλαίσιό της οι μαθητές/τριες διερευνούν διάφορα κείμενα αντιπαραβάλλοντας τις διαφορετικές οπτικές που προβάλλουν και πα-ράγουν με τη σειρά τους ποικίλα κείμενα, μέσω των οποίων συμβάλλουν στη βελτίωση της κοινω-νίας. Έτσι τα παιδιά, ερχόμενα σε επαφή με διά-φορα είδη προφορικών και γραπτών κειμένων της καθημερινής ζωής, επιχειρούν να κατανοήσουν τις πρακτικές γραμματισμού που υποδηλώνουν, διαμορφώνουν τις δικές τους απόψεις και παρά-γουν κείμενα εντάσσοντάς τα μέσα σε πραγματι-κές συνθήκες, με πραγματικούς αποδέκτες.

2. Πώς εφαρμόζεται η Παιδαγωγική του Κριτι-κού Γραμματισμού;

Η Παιδαγωγική του Κριτικού Γραμματισμού εφαρμόζεται μέσω της ανάπτυξης θεματικών ενο-τήτων. Αφού, δηλαδή, ο/η εκπαιδευτικός και οι μαθητές/τριες συναποφασίσουν ένα θέμα προς διερεύνηση και αναδείξουν τις πτυχές που τους ενδιαφέρουν, φέρνουν στην τάξη σχετικά κείμενα,

τα οποία εντοπίζουν σε διάφορες πηγές έντυπου, ηλεκτρονικού και προφορικού λόγου, εντός και εκτός του σχολείου, με στόχο να τις φωτίσουν. Τα κείμενα αυτά γίνονται αντικείμενο διερεύνησης από την τάξη, με στόχο την επιλογή αυτών που θα αναλυθούν, με κριτήρια που η τάξη επιλέγει (οπτι-κές που εκφράζουν, κειμενικοί τύποι, κ.ά.). Μέσα από το συσχετισμό των κειμένων που εξετάζονται και με μια διαδικασία διαλόγου στην οποία συμ-μετέχουν όλα τα μέλη της τάξης αναδύονται τα νοήματα. Τα παιδιά προβληματίζονται και τοποθε-τούνται κριτικά απέναντι στις απόψεις που τα κεί-μενα αυτά υποστηρίζουν, άμεσα ή έμμεσα, ρητά ή υπόρρητα. Οι στρατηγικές κριτικής κατανόησης των κειμένων που αποκτούν τα παιδιά αξιοποιού-νται και στη διαμόρφωση στρατηγικών παραγω-γής κειμένων καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασί-ας καθώς και στην παραγωγή γραπτού λόγου στο τέλος κάθε θεματικής ενότητας, με αποδέκτη που επιλέγουν τα ίδια. Για τη συγγραφή των κειμένων τα παιδιά οργανώνουν όχι μόνο δραστηριότητες παραγωγής τους στο πλαίσιο ομάδων ή στην ολομέλεια της τάξης, αλλά και επαναδιατύπωσής τους. Η μέθοδος αυτή συμβάλλει στη βελτίωση του τελικού προϊόντος των παιδιών και τα εμπλέκει σε μια διαδικασία κατά την οποία καλλιεργούνται οι γλωσσικές τους δεξιότητες.

3. Τι αλλάζει στην τάξη;

Η κουλτούρα της τάξης αλλάζει δραστικά. Η δι-δασκαλία μετατρέπεται σε μια δυναμική διαδικα-σία, η οποία λαμβάνει υπόψη της όλα τα παιδιά. Συνδιαμορφώνεται από τον/την εκπαιδευτικό και τους/τις μαθητές/τριες, προσαρμόζεται στο επί-πεδο του γλωσσικού γραμματισμού κάθε παιδιού και στηρίζεται στην πολλαπλότητα του υλικού που αξιοποιείται στην τάξη για τις ανάγκες του γλωσσικού μαθήματος. Τα ενδιαφέροντα, οι προ-

τιμήσεις, οι ερωτήσεις και οι ανησυχίες των παι-διών είναι κυρίαρχα, δίνουν δυναμική στο μάθημα και καθορίζουν όλη την πορεία του. Η δέσμευσή τους στη διαδικασία με την ανάπτυξη αυτών των εσωτερικών κινήτρων μετατρέπει τη διδασκαλία σε μαθητοκεντρική και επιτείνει τη συμμετοχή και τον ενθουσιασμό των παιδιών για το μάθημα.

4.Πώς προσεγγίζεται η γραμματική;

Καταργείται η στείρα αποστήθιση κανόνων και καλλιεργείται ο προβληματισμός για τον τρόπο που τα κείμενα λειτουργούν στην κοινωνία, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος της κοινωνικής χειρα-γώγησης των παιδιών. Επιδίωξη της προσέγγισης αυτής είναι ο/η μαθητής/τρια να καταστεί ικα-νός/ή να κρίνει τα νοήματα ενός κειμένου, με βάση τις γλωσσικές επιλογές του/της συγγραφέα και, παράλληλα, να επιλέγει τις κατάλληλες γραμ-ματικές δομές, για να κάνει το κείμενό του/της πιο αποτελεσματικό, σε σχέση με την περίσταση για την οποία το παράγει.

5.Πώς αξιοποιείται η κυπριακή διάλεκτος;

Η καινούργια γνώση βασίζεται στο τι γνωρίζουν ήδη οι μαθητές/τριες, δηλαδή στην προϋπάρχου-σα γνώση τους. Οι περισσότεροι μαθητές/τριες της Κύπρου είναι φυσικοί ομιλητές/τριες της κυπριακής διαλέκτου. Οι μαθητές/τριες συμμε-τέχουν σε δραστηριότητες αντιπαραβολής και σύ-γκρισης της κυπριακής διαλέκτου και της Κοινής Νέας Ελληνικής Γλώσσας, με στόχο την ανακά-λυψη και την ανάδειξη των μεταξύ τους διαφορών και ομοιοτήτων. Μέσα από αυτό το ταξίδι επιτυγ-χάνεται ο κύριος στόχος του προγράμματος, που είναι η μετάβαση από την κυπριακή διάλεκτο στην Κοινή Νέα Ελληνική Γλώσσα και η αποτελεσματι-κότερη κατάκτηση της τελευταίας.


ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

32 33


Γεωγραφία:

Η επιστήμη που ασχολείται με την περιγραφή, κατανομή και αλληλεπίδραση των φυσικών, βι-ολογικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών της επιφάνειας της Γης και με τον τρόπο που οι κοι-νωνίες χρησιμοποιούν το χώρο για να οργανώ-νονται και να δομούνται.

Τι επιδιώκουν τα Ν.Α.Π. της Γεωγραφίας να δι-δάξουν/αναπτύξουν στα παιδιά μας:

α) Την κριτική σκέψη ώστε να αντιλαμβάνονται και να απλοποιούν το χώρο, να ερμηνεύουν τα στοιχεία του χώρου και να επιλύουν χωρι-κά προβλήματα.

Τα παιδιά μας θα πρέπει να μάθουν να αναζη-τούν λύσεις για τα τοπικά, περιφερει-ακά και διεθνή προβλήματα με σκοπό τη συνεχή βελτίωση και αναβάθμιση της ποι-ότητας ζωής, τόσο για τους ίδιους, όσο και για άλλους λαούς.

β) Καλλιέργεια αξιών, υι-οθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπεριφο-ρών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρα-τική πολιτότητα.

Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά μας να ασκηθούν στη διαμόρφωση αξιών και συμπερι-

φορών που να σέβονται τους άλλους ανθρώ-πους και τα δικαιώματα τους. Να αντιλαμβά-νονται την ισότητα των φύλων, τη σημασία των άλλων πολιτισμών και της διαφορετικής κουλτούρας.

Στο σημερινό κόσμο που ζούμε της αλληλε-ξάρτησης και της αλληλοεπίδρασης, κάθε μας ενέργεια και απόφαση, παρόλο που δεν το αντιλαμβανόμαστε άμεσα, έχουν αντί-κτυπο πολύ μακριά από τον τόπο που κατοι-κούμε. Αυτές οι αποφάσεις, οι καθημερινές, μπορεί να είναι προσωπικές, επαγγελματικές και πολιτικές. Γι αυτό τα παιδιά μας πρέπει να εξασκηθούν στο να αναπτύσσουν συμπε-ριφορές αλληλοκατανόησης και να έχουν διάθεση αλληλεγγύης και υποστήριξης σε λαούς που το έχουν ανάγκη.

Είναι επίσης πολύ επίκαιρο και σημαντικό να καλλιεργηθεί το ενδιαφέρον των παιδιών

μας για το φυσικό περιβάλλον και την προστασία του.

Γ) Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αι. – ικανότητες κλειδιά.

Τα νέα αναλυτικά προ-γράμματα της γεωγρα-

φίας παρέχουν τις δυνα-τότητες να αποκτήσουν

τα παιδιά μας δεξιότητες που θα χρειαστούν ως νέοι

πολίτες για να είναι ικανοί να προβλέπουν και να συνειδητοποιούν

τις συνέπειες των καθημερινών αποφάσεων στη διατήρηση και σωστή διαχείριση του περιβάλλο-ντος, την αειφόρα ανάπτυξη του τόπου μας και την ευημερία των κατοίκων της γης.

Βασικός στόχος του μαθήματος θα πρέπει να είναι η διαμόρφωση υπεύθυνων και ενημερωμέ-νων πολιτών , με διάθεση για ανάληψη δράσεων για την επίλυση προβλημάτων που θα αφορούν την τοπική κοινωνία, καθώς επίσης και περιφε-ρειακών προβλημάτων.

Τα μέσα που συστήνονται για την απόκτηση αυ-τών των γνώσεων είναι μαθητοκεντρικά:

Γίνεται αναπροσαρμογή των απόψεων για τον τρόπο που μαθαίνουν οι μαθητές και οι μαθή-

τριες στο σχολείο. Η μάθηση γίνεται με το νου, το χέρι και όλες τις αισθήσεις. Δίδεται προσοχή στη σημασία που έχουν η χειρωνακτική εργασία και η χρήση όλων των αισθήσεων.

Η αξιολόγηση των παιδιών μας έχει διαφορο-ποιηθεί, όπως έχει διαφοροποιηθεί και ο τρόπος διδασκαλίας. Λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι ιδιαιτερότητες, οι δυνατότητες και η ψυχοσύν-θεση κάθε παιδιού. Μέσω της διαφοροποίησης δίνεται η ευκαιρία στο κάθε παιδί να επιτύχει στο μέτρο των δυνατοτήτων του, να νοιώσει καλά για όσα πέτυχε και να είναι ενεργό μέλος της τάξης/τμήματος του.


ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

34 35


Eισαγωγή

Γενικός σκοπός της διδασκαλίας των Γαλλι-κών, μέσα από το Πρόγραμμα Σπουδών, είναι να αποκτήσουν οι μαθητές και μαθήτριες τις αναγκαίες γλωσσικές και άλλες δεξιότητες και ικανότητες, στάσεις και συμπεριφορές που θα τους επιτρέψουν να επικοινωνούν αποτελεσμα-τικά στη γαλλική γλώσσα. Μέσω της διδασκα-λίας και της μάθησης της γλώσσας διευρύνουν ταυτόχρονα τις πολιτιστικές τους εμπειρίες και αναπτύσσουν θετική στάση και συμπεριφορά απέναντι στη νέα αυτή ξένη γλώσσα και στη σημασία της στο ευρωπαϊκό και γενικότερα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Το Πρόγραμμα Σπουδών για τα Γαλλικά αναπτύχθηκε με βάση το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς (ΚΕΠΑ) για τις Γλώσσες του Συμβουλίου της Ευρώπης και ιδιαίτερα με βάση τα επίπεδα γλωσσικής επάρκειας που προτείνονται στο ΚΕΠΑ, αντί με βάση το έτος φοίτησης ή το χρόνο που διατίθεται για τη δι-δασκαλία. Αυτή η επιλογή έγινε για να ενδυ-ναμωθεί η πρόθεση για μια ενιαία και κοινή προσέγγιση διδασκαλίας και εκμάθησης όλων των γλωσσών σε παγκόσμιο και ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού υιοθέτησε το ΚΕΠΑ ως βάση και για τα δικά του Προγράμματα Σπουδών για τις Γλώσσες.

Δείκτες επιτυχίας

Η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας περιλαμβά-νει τέσσερις τουλάχιστον αλληλένδετες γλωσσι-κές δεξιότητες: δύο δεξιότητες κατανόησης (σε προφορική και γραπτή μορφή) και άλλες δύο δεξιότητες παραγωγής (σε γραπτή και προφο-ρική μορφή). Η απόκτηση των δεξιοτήτων αυτών ενδυναμώνεται και εμπλουτίζεται σταδιακά, ανά τάξη, μέσα από προδιαγεγραμμένες θεματικές ενότητες, ενδεικτικές δραστηριότητες και γλωσ-σικές γνώσεις.

Ένας μαθητής της Β΄ τάξης Γυμνασίου για πα-ράδειγμα, με την ολοκλήρωση της φοίτησής του, θα πρέπει να είναι σε θέση:

Να κατανοεί φράσεις και εκφράσεις που σχετίζονται με ζητήματα άμεσης ανάγκης και να χειρίζεται απλές συναλλαγές π.χ. σε κατα-στήματα, ταχυδρομεία, κ.α. (δεξιότητες κατα-νόησης και παραγωγής προφορικού λόγου).

Να γράφει απλές φράσεις και προτάσεις για καθημερινές πτυχές του περιβάλλοντός του, π.χ. ανθρώπους, τόπους, γεγονότα, δραστη-ριότητες και προσωπικές εμπειρίες σε συν-δεδεμένες προτάσεις (δεξιότητα παραγωγής γραπτού λόγου, σε συμβατική και/ή ηλεκτρο-νική μορφή).

Να θέτει και να απαντά απλές ερωτήσεις και να ανταλλάσσει ιδέες και πληροφορίες σχε-τικά με οικεία θέματα σε προβλέψιμες καθη-μερινές καταστάσεις (δεξιότητα παραγωγής προφορικού λόγου).

Οι γλωσσικές αυτές γνώσεις/δεξιότητες απο-κτούνται μέσα από τις θεματικές ενότητες που

προσφέρονται στο Πρόγραμμα Σπουδών, ανά τάξη, (π.χ. το σχολείο μου, η οικογένειά μου, ο ελεύθερος χρόνος μου, ταξιδεύοντας στην Ευ-ρώπη κ.α.) και μέσα από ενδεικτικές δραστη-ριότητες (π.χ. θεατρικά παιχνίδια και παιχνίδια επικοινωνίας και διαπολιτισμικής κατανόησης, δημιουργία αφίσας/πόστερ, ανάπτυξη μικρών εργασιών τύπου project, συγκέντρωση πληροφο-ριών για τον τόπο, τη διαμονή, τα αξιοθέατα, τα μουσεία κ.ά.).

Η διδακτική μεθοδολογία που υιοθετείται καθορίζεται από τις αρχές που διέπουν την προσέγγιση προσανατολισμένη στη δράση (apprentissage sur tâches), πάνω στην οποία στηρίζεται το ΚΕΠΑ όπως και την επικοινωνιακή προσέγγιση. Σε γενικές γραμμές οι δύο προσεγ-γίσεις αναφέρονται στη γνωστική προσέγγιση, η οποία υιοθετεί την ολιστική προσέγγιση στην απόκτηση γνώσεων: οι άνθρωποι χρησιμοποιούν όλες τους τις αισθήσεις για να επεξεργαστούν τη γλώσσα που λαμβάνουν ή που δίνουν στο περιβάλλον τους, μέσα από προκαθορισμένες δράσεις ως ενεργοί και δημοκρατικοί πολίτες της κοινωνίας (acteurs sociaux).

Ιδιαίτερη σημασία στη διδακτική μεθοδολογία δίνεται στην ανάπτυξη και καλλιέργεια ιδιοτή-των και δεξιοτήτων, οι οποίες είναι απαραίτητες στην κοινωνία μας. Η δημιουργικότητα, η κριτική σκέψη, η συνεργασία και η συμμετοχικότητα, η ανάλυση και η μετατροπή της θεωρίας σε πράξη καλλιεργούνται και αναπτύσσονται μέσα από τη διδασκαλία και τη μάθηση και σε τούτο βοηθούν και τα νέα εγχειρίδια των Γαλλικών που είναι δια-θέσιμα και σε διαδραστική ψηφιακή μορφή. Επί-σης μέσα από τις επιμορφώσεις των καθηγητών και των καθηγητριών κατά τα τελευταία τρία χρό-νια, παράχθηκε μεγάλος αριθμός επικουρικού υλικού το οποίο είναι αναρτημένο στην ιστοσε-

λίδα των γαλλικών (http://www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/Themata/gallika/index.html). Ως εκ τούτου, η διδασκαλία επικεντρώνεται στον μαθητή και στη μαθήτρια, ενθαρρύνεται η αυτο-νομία, η πρωτοβουλία, η συνεργασία μεταξύ των μαθητών και των μαθητριών.

Σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση, αυτή αντανακλά και αποτελεί μια φυσική προέκταση του τρόπου διδασκαλίας και τούτο δύναται να μετρηθεί μέσα από τις γνώσεις και τις ικανότητες των μαθητών.

Αξιολογείται κατ’ αρχάς η ικανότητα επικοινω-νίας και διάδρασης μέσα από αυθεντικές επικοι-νωνιακές καταστάσεις και όχι μόνο η επιμέρους και απομονωμένη ικανότητα στα διάφορα δομι-κά στοιχεία της γλώσσας, όπως η γραμματική, το λεξιλόγιο, το συντακτικό, κ.α. Η αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών και των μαθητριών επιτυγχάνεται μέσω της συνεχούς αξιολόγησης όπως και των παραδοσιακών εξεταστικών δοκιμί-ων. Επιπλέον, επιτυγχάνεται από την οργανωμένη και συστηματική παρατήρηση της ενεργούς συμ-μετοχής στην καθημερινή εργασία στην τάξη, της προσπάθειάς τους, του ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν, των πρωτοβουλιών που αναπτύσ-σουν, της προόδου που σημειώνουν, του βαθμού συνεργασίας και επικοινωνίας, πληροφορίες οι οποίες συλλέγονται συστηματικά και όχι ευκαιρι-ακά.

Το πρόγραμμα σπουδών για τα Γαλλικά δεν περιορίζεται στη εκμάθηση της γλώσσας ως απόκτηση μόνο ενός συνεκτικού και επαρκούς σώματος γλωσσικών και άλλων γνώσεων αλλά στοχεύει επίσης στην καλλιέργεια ικανοτήτων και δεξιοτήτων των μαθητών και των μαθητριών και στην υιοθέτηση στάσεων και επίδειξη συμπερι-φορών που χαρακτηρίζουν το δημοκρατικό πο-λίτη.


ΓΑΛΛΙΚΑ

36 37


Η διδασκαλία της Φυσικής στην υποχρεωτική εκπαίδευση στοχεύει στη διερεύνηση του υλικού κόσμου και στη μελέτη σχετικών φαινομένων και γεγονότων. Προετοιμάζει τους μαθητές και τις μαθήτριες να δρουν ελεύθερα και δημιουργικά μέσα στην κοινωνία, στην οποία τόσο οι επιστη-μονικές έννοιες και οι εφαρμογές τους όσο και ο τρόπος σκέψης που καλλιεργούνται στο μάθημα της Φυσικής, παίζουν σημαντικό ρόλο.

Την φετινή χρονιά 2012-2013, έχει εισαχθεί στο ωρολόγιο πρόγραμμα των τεσσάρων σχο-λείων που εφαρμόζουν το Νέο Ωρολόγιο, το μάθημα της Φυσικής στην Α΄ Γυμνασίου. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την εισαγωγή του μαθήματος, η ομάδα των νέων αναλυτικών προγραμμάτων (Ν.Α.Π) της Φυσικής προχώρη-σε στη συγγραφή τριών νέων βιβλίων. Τα δύο βι-βλία απευθύνονται στον/ στην μαθητή/τρια και το τρίτο βιβλίο στον/ στην εκπαιδευτικό. Η συγ-γραφή των βιβλίων έγινε με βάση τη φιλοσοφία των Ν.Α.Π. και με σκοπό την προώθηση τριών βασικών πυλώνων:

Την απόκτηση ενός επαρκούς και συνεκτικού σώματος γνώσεων,

Την καλλιέργεια θετικών στάσεων και συμπε-ριφορών έναντι της επιστήμης, και

Την καλλιέργεια ικανοτήτων και ανάπτυξη επι-στημονικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων συλ-λογισμού που απαιτούνται στον 21ο αιώνα.

Για την προώθηση των δύο πρώτων πυλώνων, η

ομάδα των Ν.Α.Π της Φυσικής στηρίχτηκε στις απόψεις ενός μεγάλου αριθμού ερευνητών και εκπαιδευτικών οι οποίοι υποστηρίζουν την άποψη της διδασκαλίας της Φυσικής ως διερεύνηση. Σε αυτό το πλαίσιο οι μαθητές/τριες έχουν την δυ-νατότητα να αποκτήσουν εμπειρίες όσον αφορά στην επιστημονική πρακτική. Οι μαθητές/τριες συμμετέχουν ενεργά σε δραστηριότητες μέσα από τις οποίες έχουν την ευκαιρία να αποκτή-σουν αυθεντικές εμπειρίες στις οποίες θα στηρι-χτούν για να οικοδομήσουν γνώσεις, έννοιες και μοντέλα τα οποία χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να αναπαραστήσουν τον φυσικό κόσμο.

Σύμφωνα με τον τρίτο πυλώνα, η διδασκαλία και μάθηση της Φυσικής αφορά και στη βαθμι-αία εξοικείωση των παιδιών με διαδικασίες που τους επιτρέπουν να διεξάγουν πειραματικές έρευ-νες και να εφαρμόζουν την επιστημονική γνώση στην περιγραφή και την ερμηνεία των φυσικών φαινομένων. Επιπλέον, η διδασκαλία και μάθηση της Φυσικής αποσκοπεί στην καλλιέργεια ικανο-τήτων και δεξιοτήτων για την καθημερινή ζωή, στη νοητική ανάπτυξη και στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών/τριών. Ευρήματα ερευνών υποστηρίζουν τη διερευνητική διδακτική προσέγ-γιση και δείχνουν ότι τα παιδιά, τουλάχιστον στην υποχρεωτική εκπαίδευση, πρέπει να έχουν την ευ-καιρία να βιώσουν και να αναπτύξουν την ικανό-τητα να σκέφτονται και να ενεργούν με τρόπους που συνδέονται με την επιστημονική έρευνα. Αυτή η ικανότητα περιλαμβάνει δεξιότητες όπως η οργάνωση και διεξαγωγή ερευνών, η χρήση κα-τάλληλων μέσων και τεχνικών για τη συγκέντρω-ση δεδομένων, η επεξεργασία των δεδομένων,

η αναζήτηση κατάλληλων εννοιολογικών μοντέ-λων, ο προβληματισμός για τις σχέσεις μεταξύ των ευρημάτων και των ερμηνειών και η παρουσί-αση της επιστημονικής επιχειρηματολογίας.

Εκτός από τα πειράματα που γίνονται με εργα-στηριακό εξοπλισμό, η προώθηση των βασικών πυλώνων των Ν.Α.Π. υποστηρίζεται από ένα εμπλουτισμένο μαθησιακό περιβάλλον που περι-λαμβάνει την ένταξη και αξιοποίηση των Τεχνο-λογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Για παράδειγμα, η ένταξη προσομοιώσεων συνεισφέρει προσθετικά στη διδασκαλία της Φυ-σικής για τους εξής λόγους: οι προσομοιώσεις ξεπερνούν την αργή εξέλιξη κάποιων φαινομέ-νων, επιτρέπουν τον πειραματισμό σε «ακραίες» συνθήκες και τον εύκολο χειρισμό των μεταβλη-

τών. Συνεπώς, ο συνδυασμός πραγματικών και ει-κονικών πειραμάτων (προσομοιώσεις) μπορεί να δώσει μια ολοκληρωμένη εμπειρική βάση, κατάλ-ληλη για διερευνητική μάθηση, αφού περιλαμβά-νει τη διατύπωση ερωτημάτων, την παρατήρηση, τον σχεδιασμό διερεύνησης, τη συλλογή πληρο-φοριών, την ανάλυση και ερμηνεία δεδομένων και την κατασκευή και ανακοίνωση εξηγήσεων.

Είναι εκπαιδευτικά και κοινωνικά σημαντικό να παρέχονται ευκαιρίες στους/στις μαθητές/τριες να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο του Νέου Αναλυτικού Προγράμματος της Φυσικής. Μέσα από την προώθηση του Νέου Αναλυτικού Προ-γράμματος, η ποιότητα ζωής των μαθητών/τριών και των αυριανών ενεργών πολιτών αναμένεται ότι θα βελτιωθεί.


ΦΥΣΙΚΗ

38 39


Μια ομάδα μαθητών κάθεται γύρω από μια νεκρή φύση και προσπαθεί απεγνωσμένα να την σχεδιάσει, ενώ πάρα δίπλα δύο άλλες μα-θητές κοιτάζοντας και χασκογελώντας ο ένας τον άλλο μάταια προσπαθούν να σχεδιάσουν το πορτρέτο τους….

Κάπως έτσι ήταν το μάθημα της Τέχνης στα Γυμνάσια και στα Λύκεια πριν από αρκετά χρό-νια. Ο καθηγητής Τέχνης, καλλιτέχνης ο ίδιος προσπαθούσε μάταια να μάθει στα δεκαπε-ντάχρονα παιδιά στοιχεία ανατομίας, κανόνες σύνθεσης, εικαστική γλώσσα, με τον τρόπο που αυτός είχε κάποτε διδαχτεί στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο εξωτερικό όπου είχε σπου-δάσει και με τον τρόπο που είχε εκπαιδευτεί στην προϋπηρεσιακή του κατάρτιση. Οι περισ-σότεροι από μας δεν μπορούσαμε να τραβή-ξουμε μια ευθεία γραμμή χωρίς το χάρακα και μόνο ένα δυο συμμαθητές μας είχαν “ταλέντο” άρα και τους πιο ψηλούς βαθμούς. Το μάθημα ήταν ανιαρό αφού βασιζόταν καθαρά σε από-κτηση δεξιοτήτων και γνώσεων χωρίς να έχει σχέση με το άμεσο μας περιβάλλον.

Η μεγάλη αλλαγή ήρθε με την εφαρμογή των ΝΑΠ στο μάθημα της Τέχνης, το οποίο αλλάζει και ονομασία σε μάθημα Εικαστικών Τεχνών. Στην ουσία πραγματοποιείται μια με-γάλη αλλαγή. Το μάθημα πλέον βασίζεται πάνω στις εμπειρίες και στα ενδιαφέροντα των μαθητών και μέσα από αυτά εισάγεται η εικαστική γλώσσα, στοιχεία, μορφές Τέχνης,

Ιστορία της Τέχνης κλπ. Με αυτό τον τρόπο το μάθημα γίνεται ενδιαφέρον για τους μαθητές και τις μαθήτριες, οι οποίοι αποκτούν γνώσεις, εμπειρίες, δεξιότητες, καλλιεργούνται στάσεις και συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν το Δη-μοκρατικό πολίτη του 21ου αιώνα.

Το μάθημα καταπιάνεται με σύγχρονα θέμα-τα. Προβλήματα όπως ο ρατσισμός, η ξενο-φοβία, η βία στο ποδόσφαιρο, τα ναρκωτικά, η σχολική παραβατικότητα, η οικονομική κρί-ση, οι αγαπημένοι ηθοποιοί-τραγουδιστές, τα ΜΜΕ, η μόλυνση του περιβάλλοντος, φεμι-νισμός, θέματα τα οποία οι μαθητές βιώνουν και έχουν προσωπικές εμπειρίες. Μέσα από αυτά τα θέματα οι μαθητές ερευνούν, παρου-σιάζουν, κριτικάρουν, συνεργάζονται, ψάχνουν για λύσεις, πολλαπλές επιλογές, εισάγουν την τεχνολογία (ίντερνετ, video) και προπάντων δη-μιουργούν.

Για παράδειγμα μια Ενότητα με θέμα «Ο Αγαπημένος μου σταρ» δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να παρουσιάσουν τους αγαπη-μένους τους τραγουδιστές, ποδοσφαιριστές, ηθοποιούς κλπ αλλά ταυτόχρονα μέσα από την Ενότητα αυτή «ξεσκεπάζονται» κοινωνικά προ-βλήματα όπως η χρήση ναρκωτικών ουσιών, αναβολικών, αλκοολισμού, δωροδοκιών, βίας στα γήπεδα κλπ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες σε συνεργασία με τον/την εκπαιδευτικό τους συναποφασίζουν τι μπορεί να δημιουργήσουν σε σχέση με το θέμα τους και αυτό μπορεί να είναι για παράδειγμα ένα Graffiti, σκηνικά για κάποια μαθητική συναυλία, εκτύπωση σε μπλούζες κάποιου γραφιστικού μηνύματος,

δημιουργία αφίσας με αντιναρκωτικό περιεχό-μενο κλπ. Η Ενότητα δίνει την ευκαιρία στον Εκπαιδευτικό να εισαγάγει στο μάθημα Έργα Τέχνης σε σχέση με το θέμα, υλικά, εικαστικούς όρους-γλώσσα, τεχνικές. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές και οι μαθήτριες δημιουργούν σε ένα ευχάριστο περιβάλλον αποκτώντας ταυ-τόχρονα τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και συμπεριφορές.

Τα τελευταία δύο χρόνια σχεδόν οι περισσό-τεροι εκπαιδευτικοί Εικαστικών Τεχνών Γυμνασί-ων (η εφαρμογή των ΝΑΠ Εικαστικών Τεχνών ισχύει για το Γυμνάσιο και την Α’ Λυκείου) έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια για τη σω-στή εφαρμογή των ΝΑΠ στο μάθημα των Ει-καστικών Τεχνών, έχουν δημιουργήσει τις δικές τους ενότητες βασισμένες στη φιλοσοφία των ΝΑΠ και έχουν τύχει υποστήριξης από ειδικά αποσπασμένο για το σκοπό αυτό προσωπικό.

Το μάθημα όμως των Εικαστικών Τεχνών δε μένει κλειστό σε μια αίθουσα, σε ένα εργα-στήρι. Ενθαρρύνεται το άνοιγμα του σχολείου προς τα έξω, προς την κοινωνία με επισκέψεις σε μουσεία, καλλιτέχνες, εκθεσιακούς χώρους. Δημιουργούνται Εικαστικές παρεμβάσεις, έργα τέχνης σε δημόσιους χώρους πλατείες, πάρκα, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, τα μου-σεία, τους διάφορους εκθεσιακούς χώρους κλπ.

Πρόσφατα για παράδειγμα, σε όλες τις πό-λεις της Κύπρου παρουσιάστηκε η έκθεση «ΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ», στην οποία οι μαθητές και οι μαθή-τριές μας με εικαστικές παρεμβάσεις σε ξύλινο ομοίωμα του καραβιού της Κερύνειας μεγέ-θους 150 εκ. δημιούργησαν πέρα των 100 διαφορετικών καραβιών με θέμα την Ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου. Την ίδια θεματο-λογία είχε και η εικαστική δράσης ΑΦΡΟΔΙΤΗ

όπου δημιουργήθηκαν πέραν των 3000 διαφο-ρετικών εικαστικών παρεμβάσεων σε μεταλλική φιγούρα της Αφροδίτης και η οποία παρουσιά-στηκε σε Λάρνακα, Λευκωσία και Μπρατισλά-βα. Αρκετές από τις ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ δωρίθηκαν σε Ευρωπαίους αξιωματούχους στο πλαίσιο της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. Το καλοκαίρι του 2012 παρουσιάστηκε στην Τάφρο της Πύλης Αμμόχωστου επίδειξη μόδας με ανακυκλώσιμα υλικά – δημιουργί-ες των μαθητών - με περισσότερες από 250 δημιουργίες και με μοντέλα τους ίδιους τους μαθητές. Την ίδια περίοδο στην Πύλη Αμμο-χώστου έγιναν τα εγκαίνια και η έκθεσης προς το κοινό των βραβευθέντων έργων του Παγκύ-πριου Διαγωνισμού Εικαστικών Τεχνών Μέσης Εκπαίδευσης, ενώ οι πρωτεύσαντες μαθητές και οι πρωτεύσασες μαθήτριες συμμετείχαν για τέσσερις ημέρες σε ART CAMP στη Λεμύθου. Πρόσφατο παράδειγμα ανοίγματος προς την κοινωνία ήταν και η διήμερη εικαστική δράση στο προαύλιο της Αρχιεπισκοπής, όπου 150 μαθητές και μαθήτριες με τη συνοδεία των Κα-θηγητών και Καθηγητριών Εικαστικών Τεχνών δημιούργησαν σε μεγάλους καμβάδες τα έργα τους σε σχέση με τις Εκκλησιαστικές Τέχνες.

Φέτος συνεχίζεται η επιμόρφωση των εκπαι-δευτικών και η εφαρμογή μέχρι την Α΄Λυκείου των ΝΑΠ και είμαστε σίγουροι ότι και οι ίδιοι οι γονείς αντικρίζουν στα δικά τους παιδιά την αλλαγή που γίνεται στο μάθημα των Εικαστικών Τεχνών.

Όλες οι Τέχνες υπηρετούν τη μεγαλύτερη από τις τέχνες: Tην Τέχνη να ζεις

Μπέρτολ Μπρεχτ


ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

40 41


Σκοπός του μαθήματος

Γενικός σκοπός του μαθήματος είναι η κατά-κτηση του Τεχνολογικού αλφαβητισμού. Πιο συ-γκεκριμένα, η παροχή δυνατότητας εμπλοκής των μαθητών/τριών σε μια δημιουργική και καινοτόμο διαδικασία, μέσα από την οποία θα αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις, για να σχεδιάσουν και να αναπτύξουν διάφορα προϊόντα και συστήματα, για να ικανοποιήσουν διάφορες ανάγκες και να επιλύσουν διάφορα προβλήματα του ανθρώπινου περιβάλλοντος. Το μάθημα Σχεδιασμός και Τεχνολογία παρέχει ακόμα στους/στις μαθητές/τριες δυνατότητες ανάπτυξης ικανοτήτων και δεξιοτήτων για αυτοδύ-ναμη δημιουργική δράση, σύμφωνα με τις απαιτή-σεις της σύγχρονης κοινωνίας του 21ου αιώνα.

Η ικανότητα να «μαθαίνω πώς να μαθαίνω» εί-ναι ίσως η πιο φιλόδοξη επιδίωξη της σύγχρονης παιδαγωγικής. Οι μαθητές/τριες γίνονται αυτο-δύναμοι στον τρόπο προσέγγισης της γνώσης, διερευνούν νέα προβλήματα, στηριζόμενοι στις γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις που έχουν ανα-πτύξει και μαθαίνουν ότι μπορούν να είναι δημι-ουργικοί και καινοτόμοι.

Η φύση του μαθήματος Σχεδιασμός και Τε-χνολογία

Σκοπός της Τεχνολογίας είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση διαφόρων κατασκευών/ προϊό-ντων, μέσα από τα οποία θα βελτιωθεί η χρηστι-

κότητα και διαχείριση του φυσικού, τεχνικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος. Μέσα από το μά-θημα του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας οι μαθη-τές/τριες καλούνται να αξιολογήσουν διάφορα τεχνολογικά προϊόντα και να κάνουν εισηγήσεις για βελτιώσεις.

Η επίλυση προβλημάτων ή/και η βελτίωση δια-φόρων συνθηκών στο ανθρώπινο περιβάλλον αποτελούν βασικό πυλώνα του Προγράμματος Σπουδών των ΝΑΠ. Οι μαθητές/τριες θα γνωρί-

σουν ότι τα διάφορα τεχνολογικά προϊόντα και άλλες κατασκευές και έργα αποσκοπούν στην επίλυση διαφόρων προβλημάτων και στη βελ-τίωση της ποιότητας ζωής. Οι μαθητές/τριες, παράλληλα, θα εξοικειωθούν με τη Διαδικασία Σχεδιασμού, ως τη διαδικασία εφαρμογής αρ-χών των φυσικών επιστημών και μαθηματικών για τη βελτιστοποιημένη κατασκευή των διαφόρων προϊόντων και κατασκευών της Τεχνολογίας.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ των Φυσικών Επι-στημών και Σχεδιασμού και Τεχνολογίας αποτε-λεί βασικό χαρακτηριστικό του Προγράμματος Σπουδών (του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας) και αναμένεται να συμβάλει σε βελτιωμένη και δια-θεματική προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου.

Διερεύνηση, Πειραματισμός και Σχεδιασμός μέσα από το μάθημα του Σχεδιασμού και Τε-χνολογίας

Η διερευνητική διδασκαλία και μάθηση μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναπτύξουν εννοιολογική κατανόηση, λειτουργι-κή γνώση του γνωσιολογικού περιεχομένου και των απαραιτήτων επιστημονικών δεξιοτήτων της Τεχνολογίας. Το Πρόγραμμα Σπουδών του Σχε-διασμού και Τεχνολογίας παρέχει πολλαπλές δυνατότητες στους/στις μαθητές/τριες, μέσα από ομαδικές εργασίες, διενέργεια πειραμάτων, εργαστηριακές ασκήσεις και εφαρμογή του σχε-διασμού σε σειρά κατασκευών και εφαρμογών.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αξιοποίηση της Διαδικασίας του Σχεδιασμού, στη διερεύνηση και στον πειραματισμό. Η μάθηση γνωσιολογικού πε-ριεχομένου και διαδικασιών ενισχύεται μέσα από τις διάφορες κατασκευές που θα υλοποιήσουν οι μαθητές/τριες και οι οποίες προτείνονται μέσα στο συγκεκριμένο Πρόγραμμα Σπουδών. Εφαρ-μόζοντας τα στάδια του σχεδιασμού οι μαθητές/

τριες σχεδιάζουν, μοντελοποιούν και εφαρμό-ζουν διαφορετικές λύσεις για την επίλυση ενός σύνθετου, ρεαλιστικού προβλήματος, εφαρμόζο-ντας, παράλληλα, έννοιες και διαδικασίες από τις Φυσικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά.

Η Τεχνολογική Ικανότητα μέσα από τους 3 πυλώνες των νέων Αναλυτικών Προγραμμά-των

Το μάθημα του Σχεδιασμού και Τεχνολογί-ας διαπερνάται από τρεις συνιστώσες (Black & Harrison, 1994) που και οι τρεις αλληλεπιδρούν. Η ισορροπημένη αξιοποίησή τους οδηγεί στην κατάκτηση της τεχνολογικής ικανότητας. Οι συ-νιστώσες αυτές είναι:

Οι πηγές θεωρητικών γνώσεων, δεξιοτήτων και εμπειριών, από τις οποίες οι μαθητές/τρι-ες αντλούν, συνειδητά ή υποσυνείδητα, όταν εμπλέκονται ενεργά στην υλοποίηση κάποιων στόχων.

Η ικανότητα να παίρνουν αποφάσεις και ακο-λούθως να εκτελούν, να δημιουργούν, να υλο-ποιούν και να κατασκευάζουν προϊόντα.

Η ικανότητα, να αντιλαμβάνονται και να κα-τανοούν τις καταστάσεις όταν απαιτείται να παίρνουν ισορροπημένες και αποτελεσματι-κές αποφάσεις.

Το Πρόγραμμα Σπουδών του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας θα βοηθήσει τους/τις μαθητές/τρι-ες να έχουν πολλαπλές ευκαιρίες όπου θα αξι-οποιούνται ισόρροπα οι τρεις αυτές συνιστώσες μέσα από τους τρεις πυλώνες των ΝΑΠ.

1ος Πυλώνας

Οι μαθητές/τριες να κατέχουν ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων και δεξιοτήτων .


ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

42 43

Συμμετέχουν ισότιμα σε αλληλεπιδραστικές, διερευνητικές δραστηριότητες, μελετούν, σχε-διάζουν και κατασκευάζουν προϊόντα, επιλύουν πρακτικά προβλήματα σε προσωπικό, κοινοτικό και εθνικό επίπεδο (π.χ. παγκύπριους διαγωνι-σμούς, συνεργασία εκπαίδευσης και βιομηχανί-ας). Μέσα από την επίλυση προβλήματος γίνεται σύνδεση της θεωρίας με την πράξη και η σχολική πρακτική αντιμετωπίζεται στο γενικότερο πλαίσιο της κοινωνίας και της οικονομίας. Συμμετέχουν σε ομάδες εργασίας και προσεγγίζοντας την κάθε δραστηριότητα μέσα στο δικό τους πλαίσιο ικανοτήτων, δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων.


Οι μαθητές/τριες να αναπτύσσουν στάσεις και συμπεριφορές που διακρίνουν το δημοκρατικό πολίτη.

Μέσα από τις δραστηριότητες του μαθήματος αντιλαμβάνονται και αποδέχονται τη διαφορετι-κότητα. Κατανοούν τη διαφορετική επίδραση της τεχνολογίας στους ανθρώπους (σπουδές, επαγ-γέλματα, ποιότητα ζωής) και προωθούν την ιδέα των κοινών δυνατοτήτων μεταξύ γυναικών και ανδρών σε θέματα πρόσβασης και αξιοποίησης της τεχνολογίας. Αναπτύσσουν, επίσης, αξίες, πε-ποιθήσεις και στάσεις απέναντι στην τεχνολογία και την επίδρασή της στο ανθρώπινο περιβάλλον. Αποκτούν αυτοπεποίθηση ότι μπορούν να δια-δραματίσουν σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφά-σεων για την τεχνολογική ανάπτυξη.


Οι μαθητές/τριες να διαθέτουν στο υψηλότε-ρο δυνατό επίπεδο τις κομβικές ιδιότητες, ικανό-τητες και δεξιότητες που απαιτούνται στην κοινω-νία του 21ου αιώνα .

Κατανοούν το ρόλο της τεχνολογίας στην κοινωνία και την οικονομία. Μαθαίνουν να είναι δημιουργικοί και καινοτόμοι με τρόπο που οι ιδέ-ες να μετατρέπονται, μέσα από συνεργασία, σε προϊόντα και διαδικασίες. Οι μαθητές/τριες συμ-μετέχουν σε δραστηριότητες λήψης απόφασης, κατανόησης των διαφόρων παραμέτρων των ρε-αλιστικών προβλημάτων, σχεδιασμού προϊόντων, κατασκευών και διαδικασιών για την επίλυση ενός προβλήματος.

Θεματικές Περιοχές

Το Πρόγραμμα Σπουδών του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας είναι οργανωμένο σε επτά (7) περι-οχές περιεχομένου, οι οποίες καλύπτουν όλο το φάσμα των γνώσεων, δεξιοτήτων, αξιών, στάσεων και συμπεριφορών, που θα αναπτύξουν οι μαθη-τές/τριες στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθή-ματος. Οι θεματικές περιοχές είναι:

Κατασκευαστικά Συστήματα

Μηχανισμοί

Ενέργεια

Τεχνολογία Υλικών

Ηλεκτρονικά και Τεχνολογία Ελέγχου

Ηλεκτρισμός

Σχεδιασμός (Design)

Η κάθε θεματική περιοχή αναλύεται σε πέντε (5) κλίμακες. Η κλίμακα 1 καλύπτει τις τάξεις Ε’ και Στ’ Δημοτικού, η κλίμακα 2 τις τάξεις Στ’ Δη-μοτικού μέχρι και Γ’ Γυμνασίου, η κλίμακα 3 τις τάξεις Γ’ Γυμνασίου και Α’ Λυκείου, η κλίμακα 4 τις τάξεις Α΄ και Β΄ Λυκείου και η κλίμακα 5 τις τάξεις Β΄ και Γ΄ Λυκείου. Η θεματική περιοχή για κάθε κλίμακα αναλύεται σε στόχους και σε δεί-κτες επιτυχίας.


Η αλματώδης πρόοδος της Βιολογίας, όπως τη βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο δι-εύρυνε το οπτικό μας πεδίο, όσον αφορά στη μελέτη του φαινομένου της ζωής, αλλά έχει οδηγήσει και στη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, στην αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, στον πόλεμο κατά του υποσιτισμού και

σε πολλά άλλα σημαντικά επί μέρους επιστημο-νικά επιτεύγματα. Παράλληλα, όμως, η δυνατό-τητά μας να επεμβαίνουμε και να τροποποιού-με κατά βούληση το ανθρώπινο και όχι μόνο γονιδίωμα έχει φέρει τον άνθρωπο μπροστά σε καινούργια, πρωτόγνωρα διλήμματα.

Όλα αυτά καταδεικνύουν τους λόγους για τους οποίους η Βιολογία θα πρέπει να αποτε-λεί, σήμερα, την αιχμή του δόρατος, στην προ-σπάθεια για τη δημιουργία του επιστημονικά εγγράμματου, αλλά και ευαισθητοποιημένου


ΒΙΟΛΟΓΙΑ

44 45

στα σύγχρονα προβλήματα, δημοκρατικού ευ-ρωπαίου πολίτη της Κύπρου του 21ου αιώνα.

Με βάση τα πιο πάνω, καθώς και με βάση το σκεπτικό και τη φιλοσοφία των Νέων Αναλυτι-κών Προγραμμάτων (ΝΑΠ), τα ΝΑΠ της Βιο-λογίας, αναπτύχθηκαν με σκοπό την προώθηση τριών βασικών πυλώνων.

α) Την απόκτηση ενός επαρκούς και συνεκτι-κού σώματος γνώσεων,

β) Την καλλιέργεια όλων των ιδιοτήτων, ικανο-τήτων και δεξιοτήτων που απαιτούνται για τον πολίτη του 21ου αιώνα («ικανότητες κλειδιά»), καθώς και

γ) Την ανάπτυξη αξιών, στάσεων και συμπερι-φορών που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημο-κρατική πολιτότητα.

Οι μαθησιακές επιδιώξεις των ΝΑΠ της Βιο-λογίας καθορίζονται με βάση τις Συνιστώσες της Μάθησης για τις Φυσικές Επιστήμες οι οποίες, σύμφωνα με τους Papadouris & Constantinou (2007) είναι:

1) η Εννοιολογική κατανόηση,

2) η Επιστημολογική επάρκεια,

3) οι Στάσεις,

4) οι Δεξιότητες συλλογισμού,

5) οι Πρακτικές και Επιστημονικές δεξιότητες, και

6) οι Εμπειρίες.

Για την προώθηση του συνόλου των μαθησι-ακών επιδιώξεων της Βιολογίας εφαρμόζεται ποικιλία διδακτικών προσεγγίσεων όπως:

1) η διερευνητική μάθηση,

2) η προβληματοκεντρική μάθηση,

2) η προκαθορισμένη πορεία δραστηριοτήτων για οικοδόμηση της γνώσης,

3) η συνεργατική οικοδομιστική μάθηση,

4) η διερώτηση και

5) η έρευνα πεδίου.

Οι διάφορες διδακτικές προσεγγίσεις στη Βι-ολογία προωθούνται με ένα σύνολο διδακτικών πρακτικών όπως είναι:

1) η Διερεύνηση επίδρασης μεταβλητών,

2) ο Προβληματισμός,

3) η Συλλογή δεδομένων,

4) η Επεξεργασία και έκφραση ιδεών,

5) η Παρατήρηση – Ερμηνεία – Πρόβλεψη,

6) η Επινόηση του μηχανισμού λειτουργίας ενός φαινομένου/συστήματος,

7) η Επεξεργασία εννοιολογικού μοντέλου και

8) η Επισκόπηση.

Το μαθησιακό υλικό το οποίο αναπτύσσεται και εφαρμόζεται σύμφωνα με τις πιο πάνω δι-δακτικές προσεγγίσεις και πρακτικές, στοχεύει και επιτυγχάνει όχι μόνο την αλληλεπίδραση όλων των μαθητών/τριών με το υλικό αλλά κύ-ρια στην ενεργό εμπλοκή και συνεργασία των παιδιών. Ενώ από τη μια περιορίζεται σημαντικά η έκταση του γραπτού πληροφοριακού υλικού και οι λεπτομερείς επεξηγήσεις περιεχομένου, από την άλλη αυξάνονται και προωθούνται οι οργανωμένες συνεργατικές δραστηριότητες δι-ερεύνησης. Με τον τρόπο αυτό, οικοδομείται η γνώση από τους ίδιους τους μαθητές και εμπε-δώνεται η αντίληψη ότι η κατάκτηση της πραγ-ματικής επιστημονικής γνώσης δεν είναι θέμα εξατομικευμένης πρόσληψής της από κάποια πηγή «αυθεντίας» αλλά θέμα καλλιέργειας και εφαρμογής τόσο ατομικών όσο και ομαδικών δεξιοτήτων διερεύνησης και κριτικής σκέψης.

Στην αρχή κάθε ενότητας παρουσιάζεται ως αφόρμηση ένα πρόβλημα – αποστολή, και τίθε-

νται τα ερευνητικά ερωτήματα που καθορίζουν και το πλαίσιο της διερεύνησης. Επιδιώκεται μέσα από την προβληματοκεντρική θεώρηση η σύνδεση της σχολικής γνώσης με την καθημε-ρινή ζωή των μαθητών/τριών και η δημιουργία κινήτρων για μάθηση. Στη συνέχεια, παρατίθε-ται μια ακολουθία εργαστηριακών δραστηριο-τήτων που επιτρέπει την ανάδειξη και αναδόμη-ση των ιδεών και παρανοήσεων των παιδιών και τελικά την εφαρμογή και ανασκόπηση των νέων ιδεών ώστε να επιτευχθεί ο τελικός στόχος, δηλ. να απαντηθούν τα αρχικά ερωτήματα της αποστολής. Παράλληλα μέσα από τη ομαδο-συνεργατική μάθηση που προτείνεται, οι μαθη-τές/τριες, δυνητικά, αναπτύσσουν δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας και προωθείται η καλλιέργεια των ιδιοτήτων του δημοκρατικού πολίτη. Προβλέπεται χρόνος τόσο για εξατομι-κευμένη εργασία όσο και για ομαδική εργασία. Προβλέπεται ακόμη η διαφοροποίηση στη μα-θησιακή διαδικασία με βάση τόσο το επίπεδο γνωστικής ετοιμότητας του κάθε παιδιού όσο και το ιδιαίτερο μαθησιακό του στυλ. Οι παρεμ-βάσεις του/της εκπαιδευτικού, σύμφωνα με το μαθησιακό υλικό της Βιολογίας, περιορίζονται σε εισαγωγικές οδηγίες, σε υποβολή αναστο-χαστικών ερωτήσεων για προβληματισμό, σε εντοπισμό πιθανών εναλλακτικών ιδεών και καθοδήγηση για εννοιολογική αλλαγή και κα-τανόηση, σε παροτρύνσεις για παραγωγικό διάλογο εντός των ομάδων και σε εξαιρετικά σύντομη ανατροφοδότηση. Με το τέλος κάθε συνόλου δραστηριοτήτων οι μαθητές/τριες ανακοινώνουν τα αποτελέσματά τους στην ολο-μέλεια της τάξης ώστε να τους δοθεί η δυνα-τότητα να καλλιεργήσουν τον προφορικό τους λόγο επιχειρηματολογώντας για τις εκάστοτε εισηγήσεις τους. Προτείνονται ακόμη εργασίες για το σπίτι, οι οποίες συμβάλλουν στην κατα-

νόηση των πυρηνικών εννοιών της κάθε διδα-κτικής ενότητας, στην εμπέδωση και περαιτέρω ανάπτυξη δεξιοτήτων, στη σύνδεση της νέας γνώσης με την προϋπάρχουσα, στην παροχή ευκαιριών εφαρμογής της νέας γνώσης σε ζη-τήματα ή προβλήματα της καθημερινής ζωής, και στην προώθηση της διαθεματικότητας και διεπιστημονικότητας.

Η αξιολόγηση των παιδιών, από τον εκπαιδευ-τικό, προτείνεται να γίνεται στη Βιολογία με μια ποικιλία από μέσα και εργαλεία αξιολόγησης όπως:

1) Παρατήρηση,

2) Παιδαγωγικό ημερολόγιο με αφηγηματικές καταγραφές,

3) Συνέντευξη – προφορική εξέταση,

4) Πρακτική αξιολόγηση εργαστηριακών δεξι-οτήτων,

5) Συμπλήρωση Ατομικών και Ομαδικών φύλ-λων εργασίας,

6) Δημιουργικές διερευνητικές εργασίες (τύ-που project, posters κ.ά.),

7) Φύλλα αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολό-γησης,

8) Φάκελος εργασιών - επιτευγμάτων (portfolio) και

9) Γραπτά διαγνωστικά δοκίμια. Στόχος είναι η μετάβαση σε μια σύγχρονη και αποτελεσμα-τική μαθησιακή διαδικασία και αξιολόγηση.

Απώτερη επιδίωξη είναι η καλλιέργεια της βιολογικής επιστημονικής σκέψης, η ανάπτυξη της κοινωνικο-επιστημονικής εγγραμματοσύνης και η βιοηθική ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών μας με παράλληλη προώθηση της αγω-γής σε θέματα υγείας και αειφορίας του περι-βάλλοντος.

46 47


Το Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα των Αρχαίων Ελληνικών (της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας από Μετά-φραση) εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τη σχολική χρονιά 2011-2012 στην Α΄ τάξη Γυμνασίου και την τρέχουσα σχολική χρονιά επεκτάθηκε η εφαρ-μογή του στη Β΄ Γυμνασίου. Απαραίτητη προϋπό-θεση για την εφαρμογή του είναι η δημιουργία νέων διδακτικών βιβλίων βασισμένων στo Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Στο πλαίσιο αυτό έχουν εκδοθεί, έντυπα και ηλεκτρονικά, τα ακόλουθα βιβλία:

- Τσακμάκης Α., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα για την

Α΄ τάξη του Γυμνασίου ,Oύ φέρω τύχην εμήν - θεών ανθρώπων, ηρώων, πάθη, Μέρος Α΄, ΥΑΠ 2012

- Τσακμάκης Α., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα για την Α΄ τάξη του Γυμνασίου, Oύ φέρω τύχην εμήν-θεών, ανθρώπων, ηρώων, πάθη, Μέρος Β΄, ΥΑΠ 2012

- Τσακμάκης Α. κ.ά., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα για την Α΄ τάξη του Γυμνασίου, Ού φέρω τύχην εμήν-θεών, άνθρώπων, ηρώων, πάθη, Βιβλίο του Καθηγητή, Λευκωσία 2011 (προκαταρκτική ηλεκτρονική έκδοση)

- Τσακμάκης Α., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα για την Α΄ τάξη του Γυμνασίου, Μύθων καί λόγων στέ-φανος, Μέρος Α΄, ΥΑΠ 2012


ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ- Τσακμάκης Α., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα για την

Β΄ τάξη του Γυμνασίου, Μύθων καί λόγων στέ-φανος, Ειδική Έκδοση, ΥΑΠ 2012

- Τσακμάκης Α. κ.ά., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα για την Α΄ Γυμνασίου, Μύθων καί λόγων στέ-φανος, Βιβλίο του Καθηγητή, Λευκωσία 2012 (προκαταρκτική ηλεκτρονική έκδοση)

- Ομήρου Οδύσσεια, A΄ Γυμνασίου, Βιβλίο μα-θητή, ΥΑΠ 2012

- Ομήρου Οδύσσεια, Α΄ Γυμνασίου, Υποστηρικτι-κό Υλικό για τον/την Εκπαιδευτικό, ΥΑΠ 2011

(ηλεκτρονική έκδοση ).

- Ομήρου Ιλιάδα ,Β΄ Γυμνασίου, (Βιβλίο για τον μαθητή), ΥΑΠ 2012

- Ομήρου Ιλιάδα, Β΄ Γυμνασίου, Υποστηρικτικό Υλικό για τον/την Εκπαιδευτικό (ηλεκτρονική έκδοση)

- Τσακμάκης Α., Αρχαία Ελληνικά Κείμενα για τη Β΄ Γυμνασίου – Περίπλους, Μέρος Α΄, ΥΑΠ 2012

Σύμφωνα με το Νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου θα διδάσκεται δύο διδακτικές περιόδους. Το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας από μετάφραση θα διδάσκεται μία διδακτική περίοδο στην Α΄ και Β΄ Γυμνασίου και δύο διδακτικές περιόδους στην Γ΄ Γυμνασίου1.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ και Β΄ Γυμνασί-ου

Στην Α΄ Γυμνασίου οι μαθητές διδάσκονται δια-λογικά κείμενα (φυσικός, προφορικός, επικοινω-νιακός λόγος) με εικονογράφηση, κωμικογραφή-ματα, με θέματα εμπνευσμένα από τη μυθολογία,

τη λογοτεχνία, τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο και κείμενα αυτοτελή, ευσύνοπτα, πεζά, γνήσια ή δι-ασκευασμένα, κυρίως αφηγηματικού χαρακτήρα με πλούσια εικονογράφηση. Στη Β΄ Γυμνασίου οι μαθητές μελετούν κείμενα ποικίλων γραμματεια-κών ειδών σε ενότητες που καλύπτουν το χρονικό εύρος ανάπτυξης κάθε είδους από την εμφάνισή του ως την υστεροβυζαντινή περίοδο.

Η διδασκαλία του μαθήματος της Αρχαίας Ελ-ληνικής Γλώσσας βασίζεται στην κειμενοκεντρι-κή προσέγγιση. Δίνεται έμφαση στην ακουστική πρόσληψη και προφορική απαγγελία του κειμέ-νου. Αποφεύγεται οποιαδήποτε μεταφραστική προσπάθεια. Οι μαθητές μαθαίνουν μέσα από τη συνεχή επανάληψη των λέξεων και των μορφοσυ-ντακτικών φαινομένων.

Για τη διδασκαλία του μαθήματος ο εκπαιδευτι-κός στηρίζεται στο αντίστοιχο βιβλίο για τον εκ-παιδευτικό. Αρχικά γίνεται εκφραστική ανάγνωση όλου του κειμένου από τον διδάσκοντα. Ακολου-θεί δεύτερη ανάγνωση του κειμένου ανά ενότητα από τον εκπαιδευτικό και γλωσσική εξομάλυνση της κάθε ενότητας με αξιοποίηση της διαλογικής μαιευτικής μεθόδου. Στο στάδιο αυτό δίνεται έμ-φαση στα εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά στοι-χεία (εικονογράφηση του βιβλίου, επιτονισμός, τόνος φωνής), στο κείμενο ως νοηματική ενότητα, στην πρότερη γνώση της Νέας Ελληνικής Γλώσ-σας και στους πίνακες λεξιλογικών στοιχείων που υπάρχουν στο βιβλίο. Ακολουθεί τρίτη ανάγνωση κάθε ενότητας του κειμένου από τους μαθητές. Για την επίλυση των ασκήσεων του βιβλίου οι μα-θητές ανατρέχουν στο κείμενο της ενότητας ή σε κείμενα προηγούμενων ενοτήτων. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως όλες οι λέξεις που υπάρχουν στις

1Το Νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα εφαρμόζεται φέτος πιλοτικά σε τέσσερα Γυμνάσια της Κύπρου, ένα σε κάθε επαρχία.

48 49

ασκήσεις είναι γνωστές στους μαθητές, αφού εί-ναι αυτές που υπάρχουν στα κείμενα του βιβλίου.

Κατ’οίκον εργασία.

Η κατ’ οίκον εργασία των μαθητών επικεντρώ-νεται στη σωστή ανάγνωση του κειμένου, στην επίλυση των ασκήσεων που υπάρχουν στο βιβλίο του μαθητή, στην ορθογραφία και σε προαιρετική μικρή ερευνητική εργασία. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να εξασκηθούν στο σπίτι στην ορθή και εκφραστική ανάγνωση του κειμένου. Μπορούν, επίσης, να τους υπαγορεύ-ουν και να ελέγχουν στη συνέχεια το κείμενο που ενδεχομένως θα έχουν για ορθογραφία. Θα ήταν βοηθητικό να προτρέπουν τα παιδιά να αξιοποι-ούν το Λεξιλόγιο που υπάρχει στο τέλος του βι-βλίου. Επιπλέον, θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι για την επίλυση των ασκήσεων οι μαθητές θα πρέπει να ανατρέχουν στο κείμενο της ενότητας ή σε κείμενα προηγούμενων ενοτήτων.

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία από Μετάφρα-ση

Στο μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματεί-ας ως αντικείμενο διδασκαλίας παραμένουν τα Ομηρικά Έπη (Α΄ Γυμνασίου: Οδύσσεια-Β΄ Γυ-μνασίου: Ιλιάδα) με χρήση παράλληλων κειμένων. Ωστόσο, έχει αλλάξει η φιλοσοφία προσέγγισής τους, αφού τα αρχαία κείμενα εξετάζονται ως «λογοτεχνία» και όχι ως αφορμή για «αρχαιο-γνωσία» και επιπλέον οι μαθητές ασκούνται στον κριτικό λογοτεχνικό και πολιτισμικό γραμματισμό. Κατά τη διδασκαλία του μαθήματος επιδιώκεται ποικιλία μεθόδων, στρατηγικών διδασκαλίας και δραστηριοτήτων.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση του μαθητή στο μάθημα των Αρ-χαίων Ελληνικών (Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Αρχαία Ελληνική Γραμματεία από μετάφραση),

βασίζεται στη συνεχή προσπάθεια του μαθητή μέσα στην τάξη, στη συνέπεια ως προς την διεκ-περαίωση της κατ’ οίκον εργασίας του, στο δια-γώνισμα και στις δημιουργικές εργασίες (project). Οι ασκήσεις που υπάρχουν στο διαγώνισμα επι-κεντρώνονται στην κατανόηση του κειμένου και των μορφοσυντακτικών φαινομένων των ενοτήτων προς εξέταση και είναι ανάλογες με αυτές που υπάρχουν στο βιβλίο του μαθητή. Αξίζει να σημει-ωθεί ότι στις πρώτες δύο τάξεις του Γυμνασίου οι μαθητές δεν εξετάζονται μετάφραση.

Επιμορφώσεις Εκπαιδευτικών

Το ΥΠΠ προσφέρει στους εκπαιδευτικούς πολ-λές ευκαιρίες επιμόρφωσης στο Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα των Αρχαίων Ελληνικών: 2-3 κεντρι-κά σεμινάρια σε εργάσιμο χρόνο που καλούνται να παρακολουθήσουν οι διδάσκοντες το μάθημα και οι φιλόλογοι συντονιστές, εντατική επιμόρφω-ση που πραγματοποιείται κάθε Δευτέρα στη Λευ-κωσία και κάθε Τρίτη στη Λάρνακα (συγκεκριμέ-νοι εκπαιδευτικοί επιμορφώνονται στα ΝΑΠ των φιλολογικών μαθημάτων και λειτουργούν ως πυ-ρήνες μεταφοράς της γνώσης στα σχολεία τους), προαιρετικά σεμινάρια επιμόρφωσης σε απογευ-ματινό χρόνο, επιμορφώσεις κατά την ημέρα του εκπαιδευτικού, δειγματικές διδασκαλίες που γίνο-νται από τους υποστηρικτές του ΝΑΠ στα σχο-λεία και περιφερειακά σεμινάρια επιμόρφωσης.

Όσοι γονείς ενδιαφέρονται μπορούν να βρουν στον ιστοχώρο του ΥΠΠ, http://www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/Themata/archaia_ellinika/index.html,περισσότερες πληροφορίες για το ΝΑΠ των Αρχαίων Ελληνικών, όλα τα διδακτικά εγχειρίδια, τα βιβλία για τον εκπαιδευτικό, διδακτι-κές προτάσεις, φιλολογικές αναλύσεις των ραψω-διών προς διδασκαλία και δειγματικά εξεταστικά δοκίμια.


Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και η ανάπτυξη του διαδικτύου έχουν επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές στον τρό-πο που επικοινωνούμε σήμερα. Στην εποχή του facebook, των mobile phones, των ipads, tablets και wikis τα παιδιά μας μαθαίνουν να σκέφτονται, να επικοινωνούν και να βλέπουν τον κόσμο γύρω τους διαφορετικά. Οι μαθητές και οι μαθήτριές μας σήμερα αναπτύσσουν διαφορετικές γνωστικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, διαφορετικές συνήθειες και τρόπους μάθησης. Το Νέο Πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία και εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας σχεδιάστηκε με στόχο να βοηθήσει τα παιδιά μας να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες που είναι απαραί-τητες για τον πολίτη του 21ου αιώνα.

Στόχος του Προγράμματος Σπουδών

Μαζί με τα υπόλοιπα μαθήματα του σχολικού αναλυ-τικού προγράμματος, το Πρόγραμμα Σπουδών συντείνει στην ατομική, γνωστική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών και των μαθητριών. Η διδασκαλία των Αγγλικών έχει ως στόχο να βοηθήσει τους μαθητές και τις μαθήτριές μας να αναπτύξουν επικοινωνιακές δεξι-ότητες, που θα τους επιτρέψουν να επικοινωνούν αποτελε-σματικά και σε άλλες γλώσσες εκτός από τη μητρική τους, διευρύνοντας έτσι τις πολιτιστικές εμπειρίες τους και ανα-πτύσσοντας θετικές στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στη διαφορετικότητα. Επιπλέον, η εκμάθηση ξένων γλωσ-σών αποτελεί ένα βασικό προσόν στη σύγχρονη κοινωνία, το οποίο εξασφαλίζει περισσότερες ευκαιρίες για επαγ-γελματική αποκατάσταση. Ως γνωστό όλοι οι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως Ευρωπαίοι πολίτες, οφείλουν να μαθαίνουν πλέον, εκτός από την μητρική τους, τουλάχι-στον δύο ακόμη ευρωπαϊκές γλώσσες.

Για να υλοποιηθεί ο στόχος αυτός, λαμβάνονται υπόψη οι σύγχρονες θεωρίες, μέθοδοι και πρακτικές στο χώρο της διδασκαλίας και εκμάθησης ξένων γλωσσών, κα-θώς και το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες (ΚΕΠΑ). Το Πρόγραμμα Σπουδών αναπτύχθηκε σε γενικές γραμμές με βάση τα επίπεδα γλωσσικής επάρ-κειας που προτείνονται στο ΚΕΠΑ, αντί με βάση το έτος φοίτησης ή το χρόνο που διατίθεται για τη διδασκαλία. Λήφθηκε επίσης πρόνοια για μια ενιαία και κοινή προσέγ-γιση διδασκαλίας και εκμάθησης της αγγλικής γλώσσας έτσι ώστε να υπάρχει μια ομαλή συνέχιση από το δημοτικό στο γυμνάσιο και από το γυμνάσιο στο λύκειο.

ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (ΚΕΠΑ)

Α1 Βασικός Χρήστης

Δημοτική εκπαίδευση

Α2 Βασικός Χρήστης

Α - Β Γυμνασίου

Β1 Ανεξάρτητος Χρήστης

Γ Γυμασίου – Α Λυκείου

Β2 Ανεξάρτητος Χρήστης

Β - Γ Λυκείου

Το ΠΣ για τη διδασκαλία της αγγλικής ως ξένης γλώσ-σας προτείνει μια σειρά μεθοδολογικών επιλογών, οι οποί-ες συνάδουν με τις σύγχρονες απόψεις που σχετίζονται με τη διδασκαλία και την εκμάθηση των γλωσσών. Υιο-θετείται μια «εκλεκτική» προσέγγιση, με ιδιαίτερη έμφαση στην επικοινωνιακή μέθοδο και η διδασκαλία επικεντρώνε-ται στο παιδί. Ενθαρρύνεται η αυτονομία, η πρωτοβουλία και η συνεργασία μεταξύ των παιδιών. Οι μαθητές και οι μαθήτριες εργάζονται σε ένα ευχάριστο περιβάλλον όλοι μαζί, ατομικά, σε ζεύγη ή ομάδες και ο χρόνος ομιλίας


ΑΓΓΛΙΚΑ

50

τους στην τάξη αυξάνεται. O εκπαιδευτικός δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα στην τάξη, χωρίς ένταση και ανησυχία, είναι δημοκρατικός, συμβουλεύει, δίνει κίνη-τρα, καθοδηγεί, διευκολύνει, παρακο¬λουθεί και ελέγχει. Δίνεται επίσης έμφαση στην ορθή χρήση της τεχνολογίας για την ανάπτυξη ποικίλων δραστηριοτήτων .

Το ΠΣ ενθαρρύνει τους εκπαιδευτικούς να προσφέ-ρουν ένα πλούσιο μαθησιακό περιβάλλον στους μαθητές τους και να χρησιμοποιούν ποικίλο οπτικό, ακουστικό, γραπτό ή ψηφιακό υλικό, κείμενα προσαρμοσμένα για το γλωσσικό μάθημα, καθώς και αυθεντικά κείμενα. Επειδή όλες οι τάξεις είναι τάξεις μικτής ικανότητας, η διδασκα-λία διαφοροποι¬είται για να παρέχει μάθηση σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες, τις ικανότητες, τα μαθησι-ακά στυλ και τα είδη πολλαπλής ευφυΐας που διαθέτουν οι μαθητές μας.

Εκτός από το βασικό εγχειρίδιο χρησιμοποιείται συ-μπληρωματικό διδακτικό και αυθεντικό υλικό (μέσα από διαδίκτυο, εφημερίδες, περιοδικά, DVD, αφίσες, τρα-γούδια, κλπ) σε συνδυασμό με κατάλληλες ασκήσεις που ετοιμάζονται από τους εκπαιδευτικούς, παρέχοντας την ευκαιρία στους μαθητές να εργαστούν σύμφωνα με τα διαφορετικά στυλ μάθησης και τις προσωπικές προτιμήσεις τους. Η γλώσσα εμπεδώνεται μέσα από εστιασμένες δραστηριότητες, παιγνίδια, παρουσιάσεις, δραματοποίηση, σενά¬ρια και δραστηριότητες που πη-γάζουν από αυθεντικές επικοινωνιακές καταστάσεις και εμπλέ¬κουν όλες τις γλωσσικές δεξιότητες.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε ανάπτυξη εργασιών τύπου project. Χρησιμοποιώντας την αγγλική γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας, αξιόπιστες πηγές μέσα από το διαδίκτυο, τις μεθόδους έρευνας, μελέτης, παρατήρησης και συ-νέντευξης, οι μαθητές μας ενημερώνονται, ερευνούν και προβληματίζονται. Αναπτύσσουν δεξιότητες μελέτης και αξιολόγησης υλικού, διερεύνησης, ανάλυσης και σύνθε-σης πληροφοριών και δεδομένων. Μέσα από το διαδί-κτυο τούς προσφέρεται επίσης η δυνατότητα να έρθουν σε επικοινωνία με μαθητές απο άλλες χώρες, να αναταλ-

λάξουν απόψεις και εκπαιδευτικό υλικό, να ενημερωθούν και να ενημερώσουν για τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους. Μέσα από πραγματικές καταστάσεις οδηγούνται στην αυτόνομη μάθηση και στην ανακάλυψη της γνώσης, αναπτύσσουν κριτική και αναλυτική σκέψη και μαθαίνουν να κατανοούν και να σέβονται το διαφορετικό τρόπο σκέ-ψης των άλλων λαών.

Η συμβολή των γονιών είναι απαραίτητη και επιβεβλη-μένη στη διαδικασία διαμόρφωσης θετικών στάσεων και αντιλήψεων σε σχέση με την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά με τους πα-ρακάτω τρόπους:

Να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εξασκούνται στη συ-γκεκριμένη γλώσσα.

Να ζητούν από τα παιδιά τους να τους διδάσκουν (ή να μοιράζονται με αυτούς) κάτι νέο από την ξένη γλώσσα κάθε μέρα. Αναλαμβάνοντας τον ρόλο του δασκάλου, τα παιδιά εμπεδώνουν καλύτερα αυτά που μαθαίνουν και τα ίδια.

Να παρέχουν στα παιδιά τους ευκαιρίες για επαφή με τη γλώσσα εκτός σχολείου, για παράδειγμα μέσα από τη συμμετοχή τους σε πολιτιστικά δρώμενα που σχετίζονται με τη γλώσσα που μαθαίνει το παιδί, ή όπου είναι δυνατόν, μέσω ταξιδιών με σκοπό την τριβή με τη γλώσσα και τον ξένο πολιτισμό.

Σε συνεργασία με τον διδάσκοντα της ξένης γλώσσας να προσφέρουν πρόσβαση σε επιπρόσθετο υλικό που ενθαρρύνει την εμπλοκή των μαθητών με τη ξένη γλώσσα και πολιτισμό. Για παράδειγμα, το διαδίκτυο προσφέρει πληθώρα πηγών για εκμάθηση της αγγλι-κής γλώσσας και ευκαιρίες για επικοινωνία με παιδιά από άλλες χώρες. Παρόμοιες πηγές είναι: βιβλία, μουσική, κινηματογραφικές ταινίες, DVDs ανάλογα με το επίπεδο και την ηλικία του μαθητή.

Γενικά, οι αντιλήψεις, οι προσδοκίες και πρακτικές των γονιών είναι πολύ σημαντικές κυρίως γιατί αυτοί μπορούν να επηρεάσουν άμεσα τα παιδιά τους.

52

Documents

Οικογένεια και Σχολείο (Τεύχος 214)