ขาวไทยมอานาจเหนอตลาดขาวโลกจรงหรอ0

1

สมพร อศวลานนท1

2

ขาวเปนสนคาเกษตรสงออกทสาคญของประเทศไทยอยางตอเนองยาวนานหลายทศวรรษทผานมา และไดรบ

การขนานนามวาเปนผสงออกรายใหญของโลกตดตอกนมากวาสองทศวรรษทผานมาจนถงป 2555 การสงออกของขาว

ไทยไดลดลงมาอยทลาดบ 3 รองจากอนเดยและเวยดนาม เหตผลทสาคญเปนเพราะรฐบาลในปจจบนไดรบจานา

ขาวเปลอกทกเมลดในระดบราคาทสงกวาราคาตลาดถงรอยละ 40 ทาใหตนทนขาวสารสงออกปรบตวสงขนตามไปดวย

มผคนจานวนไมนอยทเชอวาการทไทยเปนผสงออกรายสาคญในตลาดการคาขาวโลกและอกทงขาวไทยเปน

ทตองการของตลาดตางประเทศ ขาวไทยจงนาทจะมอานาจเหนอตลาดกวาคแขงรายอนๆ อยางไรกตามกมผคนอก

จานวนมากเชนกนทไมเหน แตกลบมองวาแมการสงออกขาวของไทยจะอยในกลมของผสงออกรายใหญ แตขาวไทย

จะไมมอานาจเหนอตลาดในการคาขาวของโลก

ในภมภาคเอเชย กลาวไดวาขาวเปนพชอาหารหลกทสาคญของภมภาค ประมาณวาผลผลตขาวโลกจานวน

465 ลานตนขาวสารนนเปนการผลตขาวของเอเชยถงรอยละ 90 อกทงขาวยงเปนสนคาอาหารทจาเปนใน

ชวตประจาวนและมการบรโภคในเอเชยกนมาก กระทรวงเกษตรของสหรฐอเมรกาไดรายงานวาจากปรมาณการบรโภค

ขาวของโลกจานวน455 ลานตนขาวสารนน ประมาณรอยละ 86 เปนการใชบรโภคภายในเอเชย ในปจจบน นอกจาก

เอเชยแลวภมภาคทมการบรโภคขาวรองลงมาจากภมภาคเอเชยไดแกแอฟรกา

แมปรมาณการผลตและการบรโภคขาวของโลกจะมมาก แตตลาดขาวโลกจงเปนตลาดทบาง (thin market)

ขาวทมซอขายกนในตลาดโลกมจานวนไมมากประมาณ 36 ลานตนขาวสาร หรอเพยงรอยละ 7.7ของปรมาณผลผลต

เทานน การทตลาดขาวโลกมปรมาณการคาไมมากเปนเพราะประเทศทมประชากรบรโภคขาวเปนพชอาหารหลก ตาง

กตระหนกถงประเดนดานความมนคงทางอาหารของประชากรของตนการปลอยใหเกดภาวะขาดแคลนยอมสงผล

กระทบตอความเดอดรอน และอาจลกลามเปนประเดนทางการเมองตามมา

ประเทศในเอเชยสวนใหญจงดาเนนนโยบายสนบสนนใหเกดการพงพาการผลตภายในประเทศของตนเอง

เพอใหมอปทานผลผลตมากพอทจะเปนกลไกในการสรางสมดลกบดานการใชประโยชน หรอทเรยกวามนโยบายแบบ

พงพาตนเอง (self-sufficiency) โดยพยายามสรางความสมดลของสนคาขาวระหวาง การผลต การบรโภคและปรมาณ

สตอกภายในประเทศหากประเทศนนมการผลตในประเทศไมเพยงพอ กอาจจะใชกลไกการนาเขามาบางเปนปจจย

เสรมตามความจาเปน เพอเสรมกบปรมาณทผลตไดภายในประเทศรวมขนเปนอปทานผลผลตขาวในปหนงๆตามมา

ดงกรณตวอยางของประเทศจนซงจะเหนความชดเจนของนโยบายพงพาตนเอง โดยประเทศจนแมจะม

ประชากรถง 1.5 พนลานคนและจนจดเปนประเทศทมการบรโภคขาวมากทสดในโลกหรอจานวน 144 ลานตนขาวสาร

จนจงมการสรางสมดลโดยอาศยทงการนาเขาและการสงออก ซงในแตละปจะมประมาณ1-2 ลานตน ซงกหมายความวา

1 บทความนไดรบการตอบรบทจะตพมพในนตยสารขาวไทยฉบบท 38 (กนยายน-ตลาคม 2556) 2นกวชาการอาวโสสถาบนคลงสมองของชาตและผประสานงานชดโครงการ ”งานวจยเชงนโยบายเกษตรและเสรมสรางเครอขายงานวจย

เชงนโยบาย”สานกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.)

จนมนโยบายพงพาตนเองในสนคาขาวเพราะจนสามารถผลตขาวในแตละปถงประมาณ 143 ลานตนขาวสาร ดงนน

การนาเขาขาวของจนในราวปละ 1-2 ลานตนขาวสารจงเทยบไมไดกบจานวนผลผลตและจานวนการบรโภค

ภายในประเทศทมจานวนมาก อกทง จนยงเปนประเทศทเกบสตอกขาวรายใหญของโลกอกดวยหรอมจานวนประมาณ

47 ลานตนขาวสารหรอรอยละ 46 ของปรมาณสตอกขาวโลกทงหมด

นอกจากจน อนเดยกเปนอกประเทศหนงทมประชากรมากและจดเปนลาดบสองรองจากจน โดยมจานวน

ประชากรประมาณ1.1 พนลานคน คนอนเดยจานวนไมนอยทมการบรโภคขาวเปนพชอาหารหลก การบรโภคขาวของ

อนเดยมประมาณปละ 96 ลานตนขาวสาร แตการผลตขาวของอนเดยมสงกวาการบรโภคหรอมผลผลตประมาณปละ

104 ลานตนขาวสาร ทาใหอนเดยมผลผลตสวนเกนและมการสงออกบางในชวงสองปทผานมา แตในชวงป 2551 ถง

กลางป 2554 อนเดยไดหามการสงออกขาวไประยะหนงเพราะมความกลวจะเกดความไมมนคงดานอาหารในประเทศ

และจะทาใหระดบราคาขาวปรบตวสงจนสรางความเดอดรอนตอกลมคนจน

สาหรบในกลมของอาเซยน ประเทศผนาเขาขาวหลกอยางประเทศอนโดนเชยและฟลปปนส ตางกพยายาม

เรงใชนโยบายการพงพาการผลตในประเทศเปนเปาหมายสาคญ เพอจะลดปรมาณการนาเขา แมการบรโภคขาวของ

ประชากรในอนโดนเชยจะมถงปละ 39 ลานตนขาวสาร แตอนโดนเชยกสามารถผลตเพอการใชในประเทศไดถง 37

ลานตนขาวสาร เหลอสวนตางเพอการนาเขาประมาณปละ 2 ลานตน ในกรณของฟลปปนส มการบรโภคปละประมาณ

13 ลานตนขาวสาร แตกลบมการผลตในประเทศจานวน 11 ลานตนขาวสาร ทาใหตองนาเขาประมาณปละ 2 ลานตน

ขาวสาร เชนกน

ประเทศผนาเขาขาวในอาเซยน ตางกสนบสนนนโยบายใหเกดการพงพาตนเอง(selfsufficiency) โดยเฉพาะ

ในกรณของ อนโดนเชยและฟลปปนส สงผลตอแนวโนมความตองขาวในภมภาคอาเซยนลดลง ในอกดานหนงกลบ

พบวาการขยายตวของการผลตขาวในเวยดนาม เขมร และพมา รวมทงไทยซงเปนกลมผสงออกขาวของอาเซยน ไดม

ผลทาใหเกดการขยายตวดานอปทานและมอปทานขาวสวนเกนเพมสงขนในอาเซยน ปจจยดงกลาวกดดนใหตองมการ

สงออกไปยงในภมภาคอนๆนอกจากอาเซยนและเอเชยอกดวย อปทานขาวสวนเกนในอาเซยนและเอเชยทมมากยอม

กดดนตอราคาขาวภายในภมภาคดวยเชนกน

การทเวยดนามและอนเดยสามารถสงออกขาวสาร 5% และ 25% ในระดบราคาทตากวาราคาสงออกของไทย

เวยดนามและอนเดยจงเปนคแขงขนขาวสาร 5% และ 25% ของไทย โดยเฉพาะเวยดนามไดเปนผถอครองตลาดท

สาคญในอาเซยนและหากพจารณาในเอเชยกจะพบวาทงเวยดนามและอนเดยกเปนผถอครองตลาดเอเชยเปนสาคญ

ดวยเชนกน

จรงอยทขาวไทยมคาพรเมยมเหนอดกวาขาวเวยดนามและอนเดยเพราะมคณภาพดกวาแตตลาดกไมสามารถ

จะกาหนดสวนตางราคาขาวของไทยใหสงกวาขาวของเวยดนามและอนเดยไดมาก ขาวสารไทยโดยเฉพาะขาว 5%

และ 25% ขาวไทยจงไมมอานาจเหนอตลาดขาวในอาเซยนและในเอเชยอยางทคนบางกลมเขาใจกน

อยางไรกตามในกรณของขาวหอมมะลนน เนองจากแหลงผลตขาวหอมมะลทสาคญของโลกอยทภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ในแตละปปรมาณผลผลตขาวหอมมะลของไทยมประมาณ 8 ลานตนขาวเปลอก

หรอประมาณ 4.5 ลานตนขาวสาร ในจานวนน ครงหนงใชสาหรบการบรโภคในประเทศและอกครงหนงเปนการ

สงออก การสงออกขาวหอมมะลไทยหากเทยบกบขาวสารเจาโดยทวไปแลว จะสนองความตองการของตลาดบนหรอ

ตลาดผบรโภคขาวทมรายไดสง ซงตางจากตลาดขาวสาร 5% ทวไป

ขาวหอมมะลไทยจงจดเปนสนคาพรเมยมทตลาดใหคาความจาเพาะสงกวาขาวสารเจาทวไป แตขาวหอมมะล

ไทยกไมมอานาจเหนอตลาดไดอยางเดดขาดทงนเพราะปจจบน เวยดนามกเปนผสงออกขาวหอมมะลและสามารถ

สงออกไดในระดบราคาทตากวาราคาขาวหอมมะลของไทยอยางมาก นอกจากนในตลาดขาวหอมนอกจากจะมขาวหอม

มะลแลว ยงมขาวหอมประทม ขาวหอมจงหวด รวมถงขาวหอมทเกดจากการปรบปรงพนธและมการผลตกนในแหลง

ผลตขาวสาคญๆ เชนในอเมรกา และในจนกมการผลตขาวหอมพนธของตนเองเชนกน อานาจเหนอตลาดของขาวหอม

มะลไทยจงไมปรากฏชดเจนและกาลงจะถกบนทอนคาความจาเพาะของขาวชนดนลงดวยเชนกน โดยเฉพาะการใช

นโยบายรบจานาขาวเปลอกหอมมะลในรปขาวหอมมะลคละ ไมแยกแยะพนทและคณภาพในทางตรงขามหากจะ

ยกระดบราคากควรใหความสนใจถงคณภาพ เชนการพฒนาไปสการเปนขาวหอมมะลอนทรยเปนตน กจะทาใหตลาด

สงออกขาวหอมมะลไทยมคาความจาเพาะทผบรโภคใหคณคาและจะทาใหไดราคาสงขนกวาขาวหอมมะลทวไปได

ขาวนงเปนขาวอกประเภทหนงทไทยสงออกไดมากและสวนมากสงไปในตลาดแอฟรกาและตลาดตะวนออก

กลาง คแขงทเปนผสงออกขาวนงของไทยไมใชเวยดนามแตเปนอนเดย เดมทกอนวกฤตขาวแพงในป 2551 อนเดย

เปนผถอครองตลาดขาวนงในแอฟรกา แตการจากดการสงออกของอนเดยนบจากป 2551 จนถงป 2554 ทาใหขาวนง

จากไทยไปแทนขาวนงจากอนเดยในตลาดแอฟรกา การสงออกขาวไทยไปในตลาดแอฟรกาไดเพมสงสดถง 4.65 ลาน

ตน(ในจานวนนเปนขาวนงเปนสวนใหญ) และไดลดลงมาเหลอ 3.4 ลานตนในปทผานมา เมออนเดยไดยกเลกขอหาม

การสงออกขาว

อยางไรกตามตลาดแอฟรกาเปนตลาดขาวเกดใหมหากเทยบกบตลาดขาวในทวปอนๆ การทไทยสงออกขาว

นงไปแอฟรกาไดมากในชวง 3 ปทผานมานน เปนเพราะขอจากดของอปทานขาวสงออกของอนเดย และเวยดนามกยง

ไมสามารถพฒนาขนเปนผสงออกขาวนงได การขยายตวของตลาดขาวนงไทยในแอฟรกาจงเปนสถานการณทอาจไม

ยงยนได

การคดวาไทยเปนผสงออกขาวรายใหญรวมถงขาวไทยจดวามคณภาพดกวาคแขงขน อยางเชนเวยดนาม

และอนเดย หากยกระดบราคาขาวไทยใหสงขนกยงจะมผซอขาวไทยอยด จงเปนความเชอทขาดการใชขอมลทาง

วชาการและขาดความเขาใจในกลไกการตลาดเพราะตลาดขาวโลกไดเปลยนจากตลาดของผขายไปเปนตลาดของผซอ

นานมาแลว

ตลาดขาวโลกทบางและมอปทานของประเทศผผลตรายใหมๆ เชน พมาและเขมร รวมถงผผลตจากลาตน

อเมรกาทเขามาแขงขน ยอมเปนไปไดยากทจะทาใหขาวไทยมอานาจเหนอตลาดขาวโลก การสรางอานาจเหนอตลาด

ในกรณของประเทศไทย จงทาไดกบตลาดขาวเปลอกในประเทศและตลาดขาวสารสงออก เพราะตลาดขาวไดถกทาให

เปลยนมอจากตลาดขาวเอกชนไปสตลาดขาวทมรฐเปนเจาของสนคาแตเปนไปไมไดเลยทไทยจะสรางอานาจเหนอ

ตลาดขาวโลกใหเกดขนไดจรง