ΞΑΝΘΗ

«ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΠΟΛΗΣ»

Υπεύθυνοι Καθηγητές:

Γρηγοριάδου Ελένη, Aγγλικής Φιλολογίας

Χατζηµανώλης Τάσος, Μαθηµατικός

Μέλη της πολιτιστικής οµάδας

Αλσέχα Ειρήνη Λούζη Ζίκου Βαρβάρα

Γαβαλά Αθηνά Μούζα Άρτεµις Γαζί Νταρίν Nεοφωτίστου Άρτεµις Ζίου Μαρία Παπαδοπούλου Χριστίνα Καλούτση Ιωάννα Συνοίκη Φωτεινή Κιρχαντζόγλου Χριστίνα Τσίντζα Βικτωρία Κοκκαλιάρη Σοφία

Στόχοι του προγράµµατος

1) Η γνωριµία των µαθητών µε µία από τις πιο αντιπροσωπευτικές πόλεις της πατρίδας µας (επιτυχής εκδοχή της πολυπολιτισµικότητας, παραδοσιακή αρχιτεκτονική µε εντελώς ιδιάζον τοπικό χρώµα)

2) Η συνειδητοποίηση της σηµασίας διαφύλαξης της πολιτισµικής µας κληρονοµιάς

3) Η προβολή και ανάδειξη των κτισµάτων της παλιάς πόλης (ενίσχυση του οικισµού ο οποίος συνδέεται στενά µε την ιστορία και την οικονοµία του τόπου µας).

Πρόλογος

Η Ξάνθη θα µπορούσαµε να πούµε ότι είναι από τα λίγα δείγµατα συνύπαρξης παλιάς και νέας αρχιτεκτονικής που έχουν αποµείνει στον Ελλαδικό χώρο. Παράλληλα εξακολουθεί να είναι ένα δείγµα συνύπαρξης δύο διαφορετικών πολιτισµών- θρησκειών. Έτσι η προσέγγιση του χώρου αυτού (από πλευράς αρχιτεκτονικής αλλά και ανθρωπολογικής) αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολιτιστική µας οµάδα.

Στο ξεκίνηµα, στόχος µας ήταν η µελέτη των σπιτιών της παλιάς πόλης της Ξάνθης. Σιγά σιγά όµως διαπιστώσαµε ότι αυτή η µελέτη συνδέεται άρρηκτα µε τους ανθρώπους που τα έφτιαξαν ή έζησαν µέσα σ΄ αυτά, καθώς και µε τον πολιτισµό που αυτοί δηµιούργησαν. Γι αυτόν το λόγο η πολιτιστική οµάδα δεν περιορίστηκε µόνο στη περιγραφή και στον σχολιασµό της αρχιτεκτονικής της παλιάς πόλης. Μέσα από το χθες έφθασε στο σήµερα και άγγιξε τις καθηµερινές ασχολίες των κατοίκων, την παραδοσιακή µουσική, τα ήθη και τα έθιµα, την θαυµαστή συνύπαρξη ανθρώπων µε διαφορετική θρησκεία, γλώσσα κ.λ.π.

Τα όσα παρουσιάζονται εδώ είναι ένα µικρό δείγµα µιας µεγάλης προσπάθειας που έγινε από τα παιδιά και αντανακλά την επιθυµία τους να γνωρίσουν την πόλη µε τα «χίλια χρώµατα» για την οποία µε τόση αγάπη τους είχαµε µιλήσει ως υπεύθυνοι καθηγητές της πολιτιστικής οµάδας. ∆εν κατάφεραν να την επισκεφτούν και αυτό τους στενοχώρησε αρκετά. Συγκέντρωσαν παρ όλα αυτά µε ενθουσιασµό το υλικό αυτής της εργασίας και το παρουσιάζουν µε την ευχή να κεντρίσουν το ενδιαφέρον και άλλων ανθρώπων να γνωρίσουν από κοντά µια από τις πιο αντιπροσωπευτικές πόλεις της πατρίδας µας.

Όσο οι άνθρωποι µελετούν και γνωρίζουν το δικό τους ιστορικό πολιτισµό µπορούν και ανοίγονται σε µια δηµιουργική συνάντηση µε άλλες κοινωνίες, µακριά από ανταγωνισµούς και οποιεσδήποτε σκοπιµότητες που εµποδίζουν την ειρήνη, τη συµβίωση και την ανάπτυξη.

Ιστορική εισαγωγή

Η Θράκη κατά την προοµηρική και οµηρική εποχή απλωνόταν από τον Πηνειό ως τον ∆ούναβη, και από την Αδριατική θάλασσα ως τον Εύξεινο Πόντο. Το όνοµά της, η χώρα το πήρε από τους Θράκες που κατοικούσαν σε όλη την παραπάνω έκταση.

Σήµερα η Θράκη απλώνεται ανατολικά του ποταµού Νέστου ως την Κωνσταντινούπολη. Ο ποταµός Έβρος την χωρίζει σε δύο τµήµατα, στην Ανατολική η οποία ανήκει στην Τουρκία, και την ∆υτική η οποία ανήκει στην Ελλάδα.

Ο δυτικότερος από τους τρεις νοµούς της Ελληνικής Θράκης είναι ο νοµός Ξάνθης. Τόπος ευλογηµένος, πλούσιος σε καρπούς, όµορφος και φιλόξενος απλώνεται από εκεί που σκάει το κύµα του Θρακιώτικού πελάγους στα νότια, µέχρι πάνω ψηλά στις κορφές της πανάρχαιας γεωλογικά οροσειράς της Ροδόπης.

Πρωτεύουσα του νοµού είναι η Ξάνθη. Αναφέρεται µε αυτό το όνοµα από το 879 µ.Χ. Για πολλά χρόνια ήταν ένα µικρό χωριό. Το 1714 φαίνεται ότι ενισχύθηκε ο Ελληνισµός της Ξάνθης από πρόσφυγες που Σαµµακοβίου της Ανατολικής Θράκης. Το 1715 περίπου µνηµονεύεται ως µεγάλη πόλη µε κάστρο και ως έδρα µητροπολίτη. Οι κάτοικοι είναι Χριστιανοί και Μουσουλµάνοι. Φηµίζεται για τα καπνά της, την αµπελουργία και τα κηπευτικά της. Έτσι εξελίχθηκε η Ξάνθη σε αστικό κέντρο που µέσα του αναπτύχθηκε αστική τάξη µε προεξάρχοντες τους καπνέµπορους.

Τα ταραγµένα χρόνια των Βαλκανικών πολέµων ακολουθεί η εγκατάσταση του δυναµικού προσφυγικού στοιχείου της Μικρασιατικής καταστροφής που διπλασίασε την έκταση της πόλης και έφθασε τον πληθυσµό στους 36.000 κατοίκους. Η Ξάνθη ξαναγίνεται ακµαίο καπνικό κέντρο που όµως θα µπει σε φθίνουσα πορεία από τον 2ο παγκόσµιο πόλεµο και µετά. Το 1974 σηµατοδοτείται η ανάκαµψη της αυτή τη φορά σε εντελώς διαφορετικές βάσεις και συνθήκες, αλλά µε τίµηµα την αλλοίωση της παραδοσιακής εικόνας της πόλης.

Γνωριµία µε τη σηµερινή Ξάνθη και τη παλιά πόλη.

Η Ξάνθη είναι ένα από τα σηµαντικότερα καπνοπαραγωγικά κέντρα της Ελλάδας και διαθέτει µεγάλα εργοστάσια επεξεργασίας καπνού, βιοµηχανία ζάχαρης κ.α

Είναι µια σύγχρονη πόλη µε ζωηρή πνευµατική κίνηση και έντονο φοιτητικό χρώµα (Πολυτεχνική Σχολή ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστήµιου Θράκης). Φηµίζεται για τις πολιτιστικές της εκδηλώσεις που καλύπτουν τις ανησυχίες και τις αναζητήσεις των φιλοπρόοδων ανθρώπων. Τον Ιούνιο οι γιορτές της νεολαίας, τον Σεπτέµβριο οι γιορτές της παλιάς πόλης , τον Φεβρουάριο οι λαογραφικές γιορτές µε επίκεντρο το καρναβάλι. Την ίδια εποχή λαµβάνει χώρα και το Χατζιδάκειο χορωδιακό Φεστιβάλ. ( Η Ξάνθη είναι γενέτειρα του µεγάλου µας συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι).

Πρέπει να επισηµανθεί το γεγονός ότι ένα σηµαντικό τµήµα του πληθυσµού είναι µουσουλµάνοι, οι οποίοι δίνουν ένα ανατολίτικο χρώµα στη πόλη, εφόσον µπορεί κάποιος να τους δει να φορούν τις παραδοσιακές ενδυµασίες τους αλλά και να περιφέρονται κυρίως στις παλιές συνοικίες και στην αγορά.

Ακροκέραµο στην κεφαλή της Ξάνθης, ακουµπά η Παλιά Πόλη, κοσµηµένη µε την αρχιτεκτονική της παράδοσης. Είναι κτισµένη αµφιθεατρικά στους πρόποδες του ορεινού όγκου της Ροδόπης, λίγο πιο χαµηλά από το σηµείο που βρίσκονται τα λείψανα του τείχους της Ακρόπολης της Βυζαντινής Ξάνθειας. Ηλιόλουστη και πολύ ζωντανή η πόλη µοιράζεται σε δύο κοµµάτια από τον ποταµό Κόσσυνθο που την διασχίζει. ∆ιατηρεί το δικό της ύφος- εδώ µπορεί κανείς να δει τους µιναρέδες και την ιδιόµορφη χαρακτηριστική ρυµοτοµία και αρχιτεκτονική των σπιτιών όπου ζουν Μουσουλµάνοι- και επηρεάζει τους επισκέπτες µε µοναδικό τρόπο. Εδώ επίσης µπορεί κανείς να περπατήσει σε πλακόστρωτα δροµάκια, να αισθανθεί τη ζεστασιά της γειτονιάς, της µικρής αυλής, να νοιώσει την µυρωδιά των λουλουδιών και των δέντρων.

Ιστορία των οικισµών της Παλιάς Ξάνθης

Α) Επηρεασµός αρχιτεκτονικού ρυθµού

Η αστική τάξη της Ξάνθης είχε ισχυρούς δεσµούς µε µητροπόλεις της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (Βιέννη, Τεργέστη, Βουδαπέστη, Οδησσό, Κων/πολη), στηριγµένους ακριβώς πάνω στις εµπορικές δραστηριότητες που τις συνέδεαν. Μέσα από αυτούς τους δεσµούς αντλούσε συχνά τα αισθητικά της πρότυπα και αυτό όπως ήταν φυσικό αποτυπωνόταν και στα κτίρια. Η επίδραση του ιστορισµού της µεσευρώπης του τέλους του 19 ου αιώνα είναι χαρακτηριστική. Όλα τα δηµόσια κτίρια και τα περισσότερα σπίτια των αστών ανήκουν σ αυτή τη κατηγορία. Σε πολλά από αυτά είναι έντονη η µίµηση µορφολογικών λύσεων που χρησιµοποιήθηκαν στη κατασκευή των καπναποθηκών και που αποδίδεται σε Ιταλούς αρχιτέκτονες µε έντονη την επίδραση του ιταλικού ιστορισµού.

Τα παραδοσιακά σπίτια που συναντάµε στην περιοχή είναι κτισµένα στις αρχές της οικονοµικής άνθησης της πόλης. Το 1829 το µεγαλύτερο µέρος της Ξάνθης καταστράφηκε από δύο µεγάλους σεισµούς. Τα περισσότερα κτίρια είναι µεταγενέστερα του 1830. Στα 1870-1910 όταν άκµαζε το καπνεµπόριο, µεγάλο µέρος ανοικοδοµήθηκε από ∆υτικοµακεδόνες και Ηπειρώτες µαστόρους. Η παρουσία των

Ηπειρωτών ειδικά είναι έντονη. Μεταναστεύουν για να επωφεληθούν από την οικονοµική ανάπτυξη της περιοχής και σίγουρα αυτή η παρουσία συνδέεται µε την επαφή που είχαν τα «µπουλούκια» των οικοδόµων και µε τις κατασκευές που πραγµατοποίησαν. Τότε χτίστηκαν τα αρχοντόσπιτα των καπνεµπόρων, σχολικά κτίρια και πολλά χάνια στο εµπορικό κέντρο.

Κοντά σ΄ αυτά, εξαιρετικής οµορφιάς αρχοντικά αστών µουσουλµάνων, εκκλησίες παρεκκλήσια και τζαµιά, επιβλητικά οικοδοµήµατα καπναποθηκών, πλούτισαν την Ξάνθη µε µοναδική ποικιλία αρχιτεκτονηµάτων και ρυθµών. Οι λαϊκοί µάστορες και αρχιτέκτονες από διαφορετικά µέρη της Ελλάδας και της Ευρώπης, κατάφεραν το ταίριασµα των όµορφων νεοκλασικών αρχοντικών µε τις παραδοσιακές κατοικίες

Στην πόλη της Ξάνθης µε την εξωστρεφή διάθεση των καπνεµπόρων, οι οποίοι δίνουν και τον τόνο στην κοινωνική ζωή, υιοθετούνται αµέσως οι δυτικοί τρόποι. Οι έµποροι που ταξιδεύουν στην κεντρική Ευρώπη, φροντίζουν να φέρουν την τελευταία απαίτηση του συρµού στην µακρινή επαρχιακή πόλη. Οι κατοικίες έχουν πολλά και µεγάλα παράθυρα ακόµη και στο ισόγειο, ενώ γεµίζουν έπιπλα και τοιχογραφίες σύµφωνα µε τις συνήθειες των µεγαλοαστικών κατοικιών, όπως προβάλλονται στις µεγάλες πόλεις που επισκέπτονται οι πλούσιοι αστοί.. ∆ίπλα στα περίφηµα νεοκλασικά κτίρια στέκουν εξίσου όµορφα τα παραδοσιακά σπίτια, καθένα από τα οποία είναι µοναδικό µα συνάµα αρµονικά δεµένο µε το περιβάλλον του, αφού όλα χτίζονταν µε ντόπια υλικά -ξύλο και πέτρα- σύµφωνα µε τις ξεχασµένες αξίες της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, φτιαγµένα µε γνώµονα τη λειτουργικότητα, τίποτα δε σχεδιάζονταν για να εντυπωσιάσει. Με τον καιρό δηµιουργείται ένα ποικιλόµορφο δοµηµένο περιβάλλον όπου συνυπάρχουν στοιχεία λαϊκής Μακεδονικής Αρχιτεκτονικής, Βορειοθρακιώτικα πρότυπα, οθωµανικές µορφές και στυλ και διακοσµήσεις παρµένες κατευθείαν από τη δυτική Ευρώπη. Η ιδιόµορφη αυτή πραγµατικότητα περιβάλλεται από τις µουσουλµανικές συνοικίες και τους ανατολίτικους µιναρέδες και στεφανώνεται από τα τρία µοναστήρια της πόλης.

Λεπτοµέρειες για τις παραδοσιακές οικίες

Τα παραδοσιακά σπίτια ήταν κτισµένα µε τέτοιο τρόπο ώστε το ισόγειο να ακολουθεί πιστά τη φορά του δρόµου. Έτσι τα πέτρινα ψηλά ισόγεια είχαν ακανόνιστο σχήµα σε αντίθεση µε τον όροφο, ο οποίος τετραγωνιζόταν, µε ξύλινες προεξοχές (σαχνισιά). Τα σαχνισιά είχαν πολλά παράθυρα και εξασφάλιζαν τη θέα προς το δρόµο,

ενώ λόγω της προεξοχής τους εµπόδιζαν τα περαστικά βλέµµατα.

Το σαχνισί συναντάται πολύ συχνά στην Βυζαντινή Αρχιτεκτονική. Ωστόσο, στην Οθωµανική Αυτοκρατορία έλαβε τεράστια διάδοση για λόγους που µάλλον είναι κοινωνικοί. Ο αποκλεισµός της γυναίκας από την ανοιχτή κοινωνική ζωή και τα ήθη των Τούρκων, υποχρέωσαν την νοικοκυρά να αναζητά κάποια ψυχαγωγία, µε την επαφή µε τα τεκταινόµενα στο δρόµο και στην άµεση γειτονιά. Προσφέρει ένα είδος στεγασµένου και καλυµµένου µπαλκονιού όπου το φως και ο ήλιος εισέρχονται χωρίς εµπόδια. ∆ίνει δυνατότητα ευρύτερης θέας και επιτρέπει στη νοικοκυρά και τα άλλα µέλη της οικογένειας να περνούν τις ελεύθερες ώρες τους ευχάριστα.

Τα λιγοστά παράθυρα του ισογείου µε θέα στο δρόµο ήταν σαφώς µικρότερα από αυτά του ορόφου και είχαν καφασωτά καλύµµατα µε σκοπό για άλλη µια φορά τη διαφύλαξη του ιδιωτικού βίου. Στους Χριστιανικούς µαχαλάδες είναι χαρακτηριστική η έλλειψη των καφασωτών στα παράθυρα. Οι στενά δεµένοι µεταξύ τους νεοκλασικοί και παραδοσιακοί οικισµοί δίνουν ακόµη και σήµερα την αίσθηση του πλούτου και της όµορφης ζωής που πέρασαν οι κάτοικοι που έζησαν εκεί.

Β) πολεοδοµική ταξινόµηση περιοχής

Σχεδόν όλα τα δηµόσια κτίρια µαζί µε τα περισσότερα µεγάλα αστικά σπίτια ήταν κτισµένα γύρω από τον άξονα που όριζε την µητρόπολη και την πλατεία που γινόταν το παζάρι (σηµερινή κεντρική πλατεία).

Στον άξονα αυτό ήταν το εµπορικό και διοικητικό κέντρο της πόλης. Ο πολεοδοµικός ιστός της περιοχής αυτής χαρακτηριζόταν από µικρά οικοδοµικά τετράγωνα µε δρόµους µε σηµαντικό πλάτος για την εποχή. Αντίθετα οι γύρω περιοχές κατοικίας των χαµηλών εισοδηµάτων (καπνεργατών) είχαν συχνά µεγάλα τετράγωνα µε αδιέξοδους δρόµους στο εσωτερικό τους και συνήθως µικρά σοκάκια σε αντίθεση µε την κεντρική πλατεία. Στα νότια της πόλης βρισκόταν η βιοτεχνική περιοχή σαφώς διαχωρισµένη από την υπόλοιπη πόλη. Εδώ βρισκόντουσαν όλα τα καπνοµάγαζα και όλες οι καπναποθήκες.

Γ) εθνολογικός διαχωρισµός της πόλης

Η πόλη εκτός από τον ταξικό διαχωρισµό που παρουσίαζε στη δοµή της είχε και εθνολογικό διαχωρισµό. Υπήρχαν οι Μουσουλµανικές συνοικίες, οι Ελληνικές συνοικίες και η Βουλγαρική συνοικία. Οι καπνεργάτες ήταν συνήθως ντόπιοι Ξανθιώτες, Έλληνες ή Μουσουλµάνοι, που έµεναν κυρίως γύρω από την κεντρική περιοχή κατοικίας των αστών, στις συνοικίες Ακάθιστου Ύµνου, Αχρινάν Μαλέσι, Καβακίου, Σαµακοβίου.

Τα µουσουλµανικά σπίτια είναι µικρά και απλά, συνήθως µονόχωρα και η αυλή είναι αποµονωµένη από το δηµόσιο χώρο µε ψηλό τοίχο, έτσι ώστε να µην υπάρχει οπτική επαφή, γεγονός που δείχνει την εσωστρέφεια της µουσουλµανικής κοινωνίας.

Τα ελληνικά είναι συνήθως µικρά σπίτια, µε ιδιωτικές αυλές, µονόρωφα ή διώροφα, συχνά σε συνεχές σύστηµα δόµησης κυρίως στην πυκνοκατοικηµένη περιοχή της πόλης. Επίσης υπάρχει η µαρτυρία ότι σε µεγάλα σπίτια αλλά φτωχά στην κατασκευή τους, ζούσαν συχνά περισσότερες από µια οικογένειες καπνεργατών. Βλέπουµε λοιπόν, την πόλη της Ξάνθης στα τέλη του 19ου αιώνα να είναι οργανωµένη µε εθνολογικούς αλλά και ταξικούς διαχωρισµούς και να παρουσιάζει διαφοροποιήσεις στον πολεοδοµικό ιστό της ανάλογα µε τις εθνολογικές και ταξικές διαφορές. Παρατηρούµε τις οικονοµικές και κοινωνικές ανισότητες να εκφράζονται στο χώρο και να αποτυπώνονται πάνω στα κτίρια και στην οργάνωση του ιστού των συνοικιών.

ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ «ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ» ΞΑΝΘΗΣ

A) Η έννοια της γειτονιάς

Βασικό συνθετικό στοιχείο στην οργάνωση κάθε παραδοσιακού οικισµού αποτελεί η «γειτονιά», που µπορεί να ορισθεί ως η οργανωµένη χωρική ενότητα µέσα στην οποία πραγµατοποιούνται οι σχέσεις της καθηµερινής ανθρώπινης επαφής. Οι γειτονιές σε κάθε ιστορική φάση εκφράζουν µια συγκεκριµένη στατική -κοινωνικοοικονοµική δοµή στον πληθυσµό τους και σε αντιστοιχία µε την κοινωνική και οικονοµική οργάνωση εκφράζουν ένα ορισµένο πολεοδοµικό- αρχιτεκτονικό χαρακτήρα.. Στην παλιά Ξάνθη το µικροπεριβάλλον προκαλεί διάχυτα την αίσθηση της έννοιας της «γειτονιάς». Όλα γενικά τα στοιχεία που συνθέτουν το δοµηµένο περιβάλλον αποπνέουν την ανθρώπινη κλίµακα, υποθάλπουν την κοινωνική επαφή, διευκολύνουν τις καθηµερινές ανθρώπινες σχέσεις. Υπήρχαν γειτονιές (µαχαλάδες) όπως συνηθιζόταν κατά παράδοση στις πόλεις της Τουρκοκρατίας, όπου Χριστιανοί- Εβραίοι- Ποµάκοι κατοικούσαν όλοι στις συνοικίες τους, οι οποίες ήταν οργανωµένες γύρω από κάποιο αντίστοιχο θρησκευτικό κέντρο (εκκλησία, τζαµί, συναγωγή). Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η εκκλησία συσπειρώνει το υπόδουλο έθνος και εµποδίζει την αφοµοίωσή του. Με την χρήση των προνοµίων που της παραχωρεί η οθωµανική διοίκηση αποκτά και διοικητική εξουσία. Εποµένως η εκκλησία αποτέλεσε ένα θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο εξουσίας, γεγονός που αποτυπώνεται στην οργάνωση του χώρου.

Β) Η οργάνωση του δικτύου κυκλοφορίας

Το δίκτυο των δρόµων και διαδροµών αποτελεί µαζί µε τον δοµηµένο χώρο, το κύριο συνθετικό στοιχείο του οικισµού. Το πλέγµα των δρόµων πολύµορφο, ελικοειδές, δαιδαλώδες, µε ποικιλία στα µεγέθη και τους άξονες λειτουργεί στον παραδοσιακό οικισµό ως κυρίαρχο ενοποιητικό στοιχείο που αντικατοπτρίζει τη σχέση του ανθρώπου µε το περιβάλλον. Ο δρόµος αποτελεί πολλές φορές προέκταση του ιδιωτικού χώρου µε τις διάφορες µικροχρήσεις που αναπτύσσονται στα κατώφλια των κατοικιών, Έτσι ενώνει και δεν διασπά τον οικισµό και αποτελεί χώρο για συχνές συναντήσεις των κατοίκων του.

Αυτό είναι εµφανές κυρίως στις περιοχές κατοικίας των Μουσουλµάνων. Εκεί, όπου η κοινωνική οργάνωση απαιτεί την πλήρη προστασία της ιδιωτικότητας της οικογενειακής ζωής, µοναδικό χώρο κοινωνικής επαφής αποτελεί η δηµοσιά, όπου για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα της ηµέρας πραγµατοποιείται η κουβέντα, η παρέα, το παιχνίδι των παιδιών. Τα στοιχεία που συνθέτουν την οργάνωση του πολεοδοµικού ιστού, όπως η στενότητα και το ακανόνιστο σχήµα των δρόµων, η στρεβλότητά τους, η πυκνή δόµηση και οι αδιέξοδοι δρόµοι είναι χαρακτηριστικά των κλασικών βυζαντινών και µεσαιωνικών πόλεων,

Γ) Οι θετικές και αρνητικές αντιδράσεις για τη διατήρηση της Παλιάς Πόλης από τους κατοίκους της Ξάνθης

Το 1976 η περιοχή της παλιάς Ξάνθης κηρύσσεται διατηρητέα. Αυτό προκαλεί θετικές και αρνητικές αντιδράσεις. Η αξία της γης ήταν χαµηλή λόγω της έλλειψης οικοδοµικής δραστηριότητας, και η καλή κατάσταση αρκετών κτιρίων δηµιουργούσε ευνοϊκές συνθήκες για τη διατήρησή τους. Ελάχιστοι ιδιοκτήτες ζητούν άδεια για ανέγερση πολυκατοικιών. Όσοι όµως προσπαθούν να εκδώσουν οικοδοµικές άδειες αντιµετωπίζουν πολλές δυσκολίες και αυτό έχει ως συνέπεια να αντιδράσουν αρνητικά οι κάτοικοι και να ζητήσουν την άρση του χαρακτηρισµού της περιοχής ως διατηρητέας.

Το Υπουργείο Πολιτισµού το 1977 δεν αίρει την κήρυξη του παραδοσιακού οικισµού αλλά µειώνει την έκτασή του κατά το νότιο τµήµα του. Από το 1984 µέχρι τώρα έχουν χαρακτηριστεί περίπου 79 κτίρια ως διατηρητέα. Του υψηλό κόστος συντήρησης, η προβληµατική ρυµοτοµία του οικισµού και η τάση για την εξασφάλιση της άνεσης που παρέχουν τα σύγχρονα διαµερίσµατα, είχαν ως αποτέλεσµα πολλοί κάτοικοι να µετακοµίσουν στην νέα πόλη. Τα παλιά σπίτια λόγω της µέτριας ως κακής κατάστασης, εξαιτίας των µεγάλων εξόδων συντήρησης τους νοικιάζονται κυρίως σε Ποµάκους που έρχονται από την ενδοχώρα για δουλειά και µόνιµη εγκατάσταση.

Σήµερα, η παλιά πόλη της Ξάνθης, αντιπροσωπεύει µοναδικό δείγµα πολιτιστικής κληρονοµιάς, αφού είναι ένας από τους µεγαλύτερους καλοδιατηρηµένους παραδοσιακούς οικισµούς της χώρας µας. Αποτελεί ένα δυνατό πόλο έλξης για επισκέπτες και λάτρεις της ελληνικής παράδοσης και λόγω της σπανιότητας της είναι κέντρο φιλοξενίας πολλών πολιτιστικών δρώµενων. Είναι επίσης πηγή οικονοµικών και κοινωνικών ωφεληµάτων για το λαό της.

Ευτυχώς, οι Ξανθιώτες, έχουν συνειδητοποιήσει τη σηµασία διαφύλαξης της πολιτιστικής τους κληρονοµιάς. Αγαπούν και χαίρονται τη γεµάτη ζωντάνια πόλη τους. Πιστεύουν σε αξίες αιώνιες και πανανθρώπινες, όπως η καλλιέργεια του πνεύµατος και ο σεβασµός στον άνθρωπο.

Αυτή την πίστη προσπαθούν να την µεταδώσουν και στους υπόλοιπους Έλληνες και όχι µόνο, καλώντας τους να επισκεφτούν το λαογραφικό µουσείο της φιλοπρόοδης ένωσης Ξάνθης, το Σαββατιάτικό παζάρι της που είναι ζωγραφιά λαϊκή, αληθινό πανηγύρι και η αξία του δεν είναι µόνο εµπορική, παρουσιάζει και λαογραφικό ενδιαφέρον, τις ιερές µονές της, τις εικαστικές εκθέσεις της. Καλώντας τους να ακούσουν από κλασική µαντολινάτα και χορωδία ως το συγκρότηµα της ροκ, και από τα παραδοσιακά Θρακιώτικα τραγούδια ως τους σύγχρονους ηλεκτρονικούς ρυθµούς.

Εµάς, την πολιτιστική οµάδα του 3ου Ενιαίου Λυκείου Καλλιθέας, µας έχουν συµµάχους σε αυτή την προσπάθεια, γιατί πιστεύουµε ότι ο καθένας, στο µέτρο που του αναλογεί µπορεί να επηρεάζει µε τις πράξεις του και τις ιδέες του την ιστορία και

την καθηµερινότητα του τόπου που θεωρεί δικό του έστω και αν ζει χιλιόµετρα µακριά.

Επίλογος

∆ιαλέξαµε την παλιά πόλη και γενικότερα την πόλη της Ξάνθης γιατί, σαν εξωτερικοί παρατηρητές, οι οποίοι δεν συµµερίζονται τα στερεότυπα που επικρατούν ως προς τη µειονότητα, αντιλαµβανόµαστε ότι στην πόλη υπάρχει µια πραγµατικότητα που θα µπορούσε να θεωρηθεί ως επιτυχής εκδοχή της πολυπολιτισµικότητας.

Η συµβίωση εδώ, είναι ακόµη δυνατή-σε αντίθεση µε όσα συµβαίνουν σε άλλες χώρες του ∆υτικού κόσµου- και η συνύπαρξη διαφορετικών οµάδων προσδίδει στο δηµόσιο χώρο ποιότητες όπως είναι η ελευθερία της πρόσβασης, η ζωντάνια, η ποικιλία και τελικά η ασφάλεια.

Το γεγονός ότι διαφορετικές εθνοθρησκευτικές οµάδες συµβιώνουν στο πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας, χωρίς έντονα σηµεία κρίσης, διατηρώντας σε µεγάλο βαθµό τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, δε πρέπει να υποτιµηθεί, γιατί αποτελεί εξίσου πολύτιµη κληρονοµιά µε το ειδυλλιακά δοµηµένο περιβάλλον της παλιάς πόλης, που τόσο θαυµάζεται.

Είµαστε σίγουροι ότι όταν µας δοθεί η ευκαιρία να επισκεφτούµε την Ξάνθη, δεν θα είµαστε απλοί τουρίστες. Θα δούµε ειδικά το κοµµάτι της Παλιάς Πόλης µε διαφορετικό µάτι, γιατί µελετώντας το καταλάβαµε τι είναι αληθινά όµορφο, καλό ανθρώπινο, δηµιουργικό.

Βιβλιογραφία

Πορεία αντίθετα, Κωνσταντίνος Θανόπουλος, Ξάνθη 2005

Μαστοριά και Μεράκι στην Παλιά Ξάνθη, ∆ηµήτρης Α. Μαυρίδης Ξάνθη 2005

Ορεινά Μονοπάτια στα Ποµακοχώρια της Ξάνθης. Περιβαλλοντική Οµάδα Ενιαίου Λυκείου Γλαύκης, Ξάνθη 2001

∆ιπλωµατική Εργασία των Πολ. Μηχανικών: Ελ. Οικονοµίδου, Ελ. Παπανίκα, Κυρ. Τσοµπάνη, Ξάνθη 1991

Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόµος VIII, Μακεδονία - Θράκη, Εκδόσεις Μέλισσα 1991

Μεθοδολογία:

Χρήση νέων τεχνολογιών

Άντληση πληροφοριών από εγκυκλοπαίδειες

Συνεργασία µε φορείς και άτοµα:

Νοµαρχία Ξάνθης

∆ηµοτική επιχείρηση ανάπτυξης Ξάνθης

Κάτοικοι Ξάνθης

Τους ευχαριστούµε πολύ για τη βοήθεια τους.