پارتی دیموكراتی كوردستان نزیكه ی 10 لێكۆڵه ره وه ی دادی له ئه نجومه نی دادوه ری وه كو گواس���تنه وه ی راژه بۆ ده س���ته ی ده ستپاكی ده نێرێت و چه ند به رێوه به رێكی گشتیش له سه ر داده مه زرێنێت، لیس���ته كه ی خۆی هاوكات تۆمه تبارێكیش كه به یاسای ریشه كێشكردنی به عس تۆمه تباره له ده س���ته ی راوێ���ژكار وه ك���و

ده ستپاكی داده مه زرێت.ئاوێنه ، هه ولێر: د.ئه حمه د ئه نوه ر سه رۆكی ده سته ی ده ستپاكی هه رێم سه باره ت گواستنه وه ی 10 لێكۆڵه ی دادی پارتی بۆ ده س���ته ی نه زاهه ، به ئاوێنه ی راگه یان���د كه "ئێمه بۆ ده ستپاكی ده سته ی وه كو خۆمان هه رێ���م داوای ئ���ه و لێكۆڵه وارانه ی

دادوه ری له ئه نجومه ن���ی دادم���ان كردووه و ئه وانیش له سه ر ئه ساسی كه فائه و س���ااڵنی خزمه ت و توانایی ئ���ه و كه س���انه یان ب���ۆ ناردووین و ئێمه ش به هیچ شێوه یه ك پرسیاری

الیه نی حزبی له كه س ناكه ین".به دۆس���یه ی س���ه باره ت ك���ه العگیلی���ش عه بدولره حی���م یاسای ریش���ه كێش كردنی به عس كراوه ت���ه س���ه پاوه و به س���ه ریدا ده سته كه ،س���ه رۆكی راوێ���ژكاری وتی هه رێم ده س���تپاكی ده سته ی "ئه و هه فته ی رابردوو چۆته به رده م دادگاو بێتاوان ده رچووه و ئێستاش

دۆسیه كه داخراوه ".

قوباد تاڵه بانی ئام����اژه به وه ده كات كه ب����ه له ب����ه ر چاوگرتن����ی به رزیی ئاستی چاوه ڕوانیی گه نجانی ئه مڕۆی كوردس����تان، ره نگ����ه هی����چ الیه نێك ل����ه كوردس����تاندا نه توانێ����ت هه موو هه ر دی، بهێنێت����ه ئامانجه كانی����ان بۆیه س����اڵ له دوای س����اڵ بۆشایی نێوان گه نجان و الیه نه سیاس����یه كان زۆرتر ده بێ����ت، ئه و ده ڵێت "باره گای حزب����ه كان )به هی یه كێتیش����ه وه (،

زیاتر له باره گای ئه منی ده چن".تایبه ت به ئاوێن����ه : قوباد تاڵه بانی له وتارێك����دا كه تایبه ت ب����ۆ ئاوێنه ی نوسیوه و له الپه ڕه 4ی ئه م ژماره یه دا باڵوكراوه ته وه ئاماژه به وه ده کات که

"پێویسته هه موو ئه ندامێكی یه كێتی گه نجان بۆچ����ی بپرس����ێت، له خۆی الیه نگ����ری ئێمه ب����ن؟ به تایبه تی كه ئه مڕۆ بژارده ی دیكه یان هه یه ؛ پارتی، گۆڕان، یه كگرت����وو، كۆمه ڵ و چه ند

حزبێكی تر".هه روه ها ده پرس����ێت "ئایا یه كێتی ده یه وێ����ت چ����ۆن خ����ۆی به خه ڵكی كوردس����تان بناسێنێت؟ وه ك حیزبی ئه ندام، كه ته نیا پشت به ئه ندامه كانی خۆی ده به ستێت و كار بۆ به هێزتركردنی یاخ����ود ده كات؟ رێكخس����تنه كانی وه ك حیزب����ی ده نگ����ده ر، كه كار بۆ كۆكردن����ه وه ی زۆرتری����ن جه م����اوه ر ده كات؟ ئه گه ر وه ك یه كێتی به نیازین

به هه مان ش����ێوازی جاران كاربكه ین، واته ته نیا پش����ت به رێكخستنه كانی ئێستای ببه ستین، دڵنیام كه گه نجمان

لێ دوورتر ده كه وێته وه ".قوباد ده ڵێت "گه نجی ئه مڕۆ چیتر به ش����ێوازی جاران حزبایه تی ناكات. ب����اره گا په ككه وتووه كان����ی حزبه كان )به هی یه كێتیشه وه (، كه زۆربه یان زیاتر له باره گای ئه منی ده چن، متمانه ن����اده ن به هاواڵتی كه له به رژه وه ندی گش����ت هاواڵت����ی كار ده ك����ه ن. بۆیه پێویسته ش����ێوازی كاركردنی حیزبی

و بیركردنه وه شمان بگۆڕین".

به فه رمانێكی پارێزگاری سلێمانی، ئه و كچه بیانییانه ی كه له باڕ و یانه شه وانه ییه كانی س���ه رچنار كارده ك���ه ن، دوورده خرێنه وه و داده خرێ���ن، یانان���ه ل���ه و ژماره كی���ش گه ش���تیاریی كاروب���اری به ڕێوه ب���ه ری س���لێمانیش ده ڵێت، "هه ندێك له و كچانه ب���ه ده ر له خزمه تك���ردن و گۆرانی وتن، بۆ

مه به ستی تریش كاریان ده كرد".ئاوێنه ، سلێمانی: به ڕێوه به ری كاروباری

گه شتیاری سلێمانی، مسته فا حه مه ره حیم ئ���ه وه ده خات���ه ڕو، ئافره ت���ی بیانی كه زۆرینه یان عه ره بن و كاری خزمه تگوزاریی و گۆرانیی���ان كردووه له نزیك���ه ی 30 یانه ی خ���واردن و خواردنه وه كان���ی س���ه رچنار و قلیاس���ان و چ���ه ق چ���ه ق، به فه رمانێكی پارێ���زگای س���لێمانی دوورخراونه ت���ه وه ، هۆكاره كه ش���ی ئ���ه وه بووه ك���ه هه ندێك له و كچانه "به ن���اوی خزمه تكردن و گۆرانی

وتنه وه به مه به ستی تریش كاریان كردووه و زۆرج���ار كێش���ه ی كۆمه اڵیه ت���ی گه وره ی

لێكه وتۆته وه ".به پێ���ی زانیاریی���ه كان، فه رمانه ك���ه ی پارێ���زگار هه موو س���لێمانی نه گرتۆته وه ، له بنه ڕه تدا بۆ داخس���تنی ئه و ش���وێنانه نییه به ڵكو ته نها بۆ دوورخستنه وه ی ئه و

كچانه یه كه له و شوێنانه دا كار ده كه ن.

ن���وری مالیك���ی س���ه رۆك وه زیرانی له گ���ه ڵ له كۆبون���ه وه ی عێ���راق په رله مانتاران���ی كورددا له په رله مانی عێ���راق، رایگه یاندووه ك���ه "له كاتی داوام به غ���دا ب���ۆ س���ه ردانه كه یدا له نێچیرڤان بارزانی كرد نه وتی هه رێم هه ڵگرن بۆ ئه و كاته ی س���ه ربه خۆیی هه رزانفرۆش���ی ئێس���تا وه رده گرن و مه ك���ه ن به توركیا، ب���ه اڵم ئه و هیچ

وه اڵمێكی نه بوو".س���ه رچاوه یه كی به غدا: ئاوێن���ه ، ئ���اگادار ك���ه له كۆبون���ه وه ی رۆژی یه كشه ممه ی رابردوی نێوان مالیكی و ئه نجومه نی كورده كانی په رله مانتاره نوێنه ران���ی عێ���راق به ش���دار بووه ، به ئاوێنه ی راگه یاند كه "نوری مالكی

له میان���ه ی قس���ه كانیدا وه ك نوكته بۆ خۆش���تان قس���ه یه كی وتویه تی بارزانی نێچیرڤان كاتێك بگێڕمه وه ، مانگ���ی راب���ردو س���ه ردانی به غدای ك���رد، پێموت: نه وت به م ش���ێوه یه مه ی���ده ن مه ك���ه ن و هه رزانف���رۆش به توركیا، ئێ���وه ده توانن هه ڵیبگرن بۆ ئ���ه و كات���ه ی كه س���ه ربه خۆیی وه رده گرن"، سه رچاوه كه وتی "مالیكی باسی له وه كرد كه مالیكی به نێچیرڤان هه رێمی بارزانی سه رۆكی حكومه تی كوردس���تانی وتووه ك ئێ���وه بۆ ئه و نه وته بی حس���اب و كتاب ده فرۆشن؟ رێژه ی 17%ی هه رێمی كوردستانتان ده وێ���ت مس���ۆگه ره و ده تانده ین���ێ ، ئه گه ر بۆ شتی ترو گیرفانی خۆشتان

ده یفرۆشن، ئه وا ئاماده ین ئه وه شتان بده ینێ ".

"مالیك���ی وت���ی س���ه رچاوه كه وتویه تی ئێمه فش���ارمان له سه ره بۆ ره وانه كردنی بودج���ه بۆ په رله مان، ب���ه اڵم له به رئه وه ی تائێس���تا له گه ڵ هه رێم رێكنه كه وتوین له سه ر مه سه له ی نه وت، ناچارین به بێ بودجه ی هه رێم

بینێرین".نێچیرڤ���ان بارزان���ی مانگی رابردو سه ردانی به غدای كردو له سه ر چه ند خاڵێك سه باره ت به پرسی نه وت له گه ڵ نوری مالیكی رێككه وتن، به اڵم دواتر به ب���ێ گه ڕانه وه بۆ به غدا، حكومه تی هه رێمی كوردستان له ڕێگه ی بۆریه وه

نه وتی ره وانه ی توركیا كرد.

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار تیراژ: 4500 ته له فۆن: 3201274 ناونیشان: سلێمانی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

2 »»

3 »»4 »»

2 »»

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )411( سێشەممە 2014/1/14

w w w . a w e n e . c o m

12 »» 17 »»

"ته قینه وه كانی سلێمانی ته نها گه یاندنی په یامێكه "

«« 17 «« 12 ««4كێ له پشت ته قینه وه كانی سلێمانییه وه یه ؟

حه مه ئه مین پێنجوێنی : له ناو په كه كه دا ته نها ئۆجه الن توانای بڕیاردانی هه یه

««5ئۆجه الن ئه فسانه یه کورد له به غداو تاران و دیمه شق تاك و ته را نه بێت به غدا كوردی تیانه ماوه ،

تاران باشترین هونه رمه ندانی كورد له خۆده گرێت

16 »»

ریکالم

مالیكی بۆ نێچیرڤان: نه وته كه تان هه ڵگرن بۆ دوای سه ربه خۆیی و هه رزانفرۆشی مه كه ن

ریکالم

پارتی ده سته ی نه زاهه كۆنترۆڵ ده كات

قوباد تاڵه بانی : باره گای حزبه كان )به هی یه كێتیشه وه (، له باره گای ئه منی ده چن

وه زاره ت���ی ته ندروس���تی به نی���ازی كۆمپانیایه كی له گه ڵ گرێبه س���تێكه ئه ڵمان���ی به بڕی 20 ملی���ۆن دۆالرو ب���ۆ ماوه ی یه ك س���اڵ، ب���ۆ ئه وه ی نه خۆشخانه ی كاركردنی سیس���تمی شار كه ناسراوه به نه خۆشخانه ی 400 قه ره وێڵه ییه ك���ه ، بگونجێنێت له گه ڵ

پێوه ره نێوده وڵه تییه كاندا. ئاوێن���ه ، س���لێمانی : د.فه ره یدون نه خۆشخانه كه به رێوه به ری ئیبراهیم گرێبه سته كه كه راگه یاند به ئاوێنه ی

له گه ڵ كۆمپانیای ش���اریتی ئه ڵمانی ك���راوه ، "ئ���ه م گرێبه س���ته گرنگه و ده توانرێت به باشی سودی لێوه ربگرن

بۆ خزمه تی هاواڵتیان". چاودێرێكی ته ندروس���تیش ئاماژه به وه ده كات "مادام ئه م نه خۆشخانه یه به ده رنیی���ه ل���ه رێنمایی���ه دارایی و ته ندروستی ، وه زاره تی ئیدارییه كانی بۆیه ناتوانرێت بكرێت به سیستمێكی

ئه وروپی ".

20 ملیۆن دۆالر بۆ نه خۆشخانه 400 قه ره وێڵه ییه كه خه رجده کرێت

فه رمانی دوورخستنه وه ی ئه و كچانه ده رده چێت كه له یانه شه وانه ییه كانی سه رچنار كارده كه ن

18لەبەریتانیا، کورد لەکوشتنی یەکتر بەردەوامن

نوری مالیکی و نێچیرڤان بارزانی له دوا کۆبونه وه یاندا

تایبه‌ت(411( سێشه ممه 22014/1/14

ریکالم

ئاوێنه‌ی‌رووداوه‌کان

حکومەتی هەرێم لەکام ڕیزبەندییەدایە

دانا ئەمین

هەرێم���ی ی���ان دەوڵ���ەت پێناس���ەی شکس���تخواردو، پەیمانگای کۆمەك بۆ ئاش���تی ب���ۆ ە ))Fund for Peaceس���ەر ش���وێنانەی ئەو واڵت و شکس���تیانهێناوە ک���ە زەوی له دابینکردن���ی خزمەتگوزارییە ناش���یرین گش���تییەکان، دەس���ەاڵت، بەکارهێنان���ی کۆنت���رۆڵ له دەس���تدانی له ڕێکخستنی ژیان و کارو باری بۆ سەر دەس���تدرێژیی واڵت و خەڵک. ماف���ی دیموکرات���ی و بەپێی داتاکانی ئەم پەیمانگایە کە بۆتە پێوەر الی UN، ئەو واڵتان���ەی له ڕیزبەندی���ی واڵتە شکس���تخواردوەکانن، ئەوانەن نزمیی هەژاری���ی و بەدەس���ت ئاس���تی بەرهەمەوە ئەناڵێنن،

لەوانە الیبیریا، یوگاندا... .

عێراق، کوردستانی هەرێمی 2٣ س���اڵە س���ەربەخۆیە ل���ه عێراق، ناوەندیی دەس���ەاڵتی له س���اڵی 200٣ وە بودجەیەکی زبەالح )بەب���ەراورد بە واڵتانی ناوچەک���ە( س���ااڵنە له بەغ���دا ناوخۆشی داهاتی وەردەگرێ، له بودجەک���ەی بەغ���دا کەمتر ن���ەوت و له فرۆش���تنی نیی���ە داهات���ی گومرگ���ەکان و ه���ی تر. بەمانایەک���ی تر هەرێمی کوردس���تانی عێ���راق، جگە لەواڵتانی عەره بیی سەر کەنداوی فارس و ژاپۆن و کۆریای باشور و له هەموو واڵتانی س���ەنگاپور، ئاسیا و ئەفریقا و زۆر لە واڵتانی ئەوروپاش دەوڵەمه ندترە. بەاڵم

لەم هەرێمی کوردستانەدا:

پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە شکستیهێناوە، سەرەتاییەکان ڕێگاوبانەکان ترسناکن، کەرتی پ���ەروەردە تەندروس���تیی و وێرانن، حکومەت کارەبا و ئاوی ناکرێت، سوتەمه نی دابین پێ یان نییە ی���ان ئۆتۆمبیلەکانی داڕزاندوە، بانک���ەکان خاڵین و حکومەت موچەی کارمەندانی دەوڵەت و خانەنشینی پێنادرێت، پارەی پرۆژەکانی بەس���ەوزیی چۆتە گەندەڵ���ی ئەخ���ورێ، دوا جومگ���ەی دامودەزگاکانی واڵتەوە، سەدان وەزیرو جێگر و هەزار دەی���ان پارلەمانت���ار و کادری حزبی ملئەستور لەسەر پ���اره ی خەڵک خانەنش���ینن، کەمئەندام ئەدرێتە بەرش���ەق، ک�����ۆنترۆڵ���ی حک��وم�����ەت پێناکرێ���ت و ئەمن���ی ب���اری پیاوان���ی دەزگا ئەمنیی���ەکان له تاوانەکانەوە گالون، دادگاکان بێالی���ەن نین، دەس���تدرێژیی بۆ س���ەر دیموکراسیی و مافی خەڵ���ک پێی ناوەت���ە قۆناغی مانگە چوار مەترس���یدارەوە، حکومەت کار بەڕێکەرە، حزبە ئەنجام���ی دەس���ەاڵتدارەکان ناکەن و ه���ەرس هەڵب���ژاردن هان���ا ب���ۆ واڵتانی دراوس���ێ

ئەبەن.....

کەواتە ناکرێت ئەم ئیدارەی کوردییە له لیس���تی واڵتان یان حکومەتە شکستخواردووەکانی پۆلێنەک���ەی )کۆم���ەك ب���ۆ بکرێ���ت، پێن���اس ئاش���تی( بەڵک���و ئەبێت له لیس���تی ئەو بکرێت پۆڵێن دەس���ەاڵتانەدا ک���ە لەشکس���ت و گەندەڵی���دا له هیچ شوێنێکی دنیادا، جارێ

بوونیان نییە.

ئا: ئاوێنه

س����لێمانی، پارێزگاری به فه رمانێكی ئه و كچه بیانییان����ه ی كه له باڕ و یانه كارده كه ن، سه رچنار شه وانه ییه كانی له و ژماره كی����ش دوورده خرێن����ه وه و به ڕێوه ب����ه ری داده خرێ����ن، یانان����ه س����لێمانیش گه ش����تیاریی كاروباری ده ڵێت، "هه ندێك ل����ه و كچانه به ده ر له خزمه تك����ردن و گۆران����ی وت����ن، بۆ

مه به ستی تریش كاریان ده كرد".

به ڕێوه به ری كاروباری گه ش����تیاریی س����لێمانی، مس����ته فا حه مه ره حی����م ئه وه ده خات����ه ڕوو، ئافره ت����ی بیانی كاری عه ره ب����ن و زۆرینه ی����ان ك����ه كردووه گورانی����ان خزمه تگ����وزاری و خ����واردن و یان����ه ی ٣0 له نزیك����ه ی قلیاسان و سه رچنار و خواردنه وه كانی پارێزگاری به فه رمانێكی چه ق چه ق، دوورخراونه ت����ه وه ، س����لێمانی هۆكاره كه شی ئه وه بووه كه هه ندێك له و كچان����ه "به ن����اوی خزمه تكردن و گۆران����ی وتنه وه به مه به س����تی تریش كێش����ه ی زۆرجار ك����ردووه و كاریان

كۆمه اڵیه تی گه وره ی لێكه وتۆته وه ".به رپرس����ه ی ئ����ه و به وت����ه ی گه ش����توگوزاری س����لێمانی ، ئ����ه وان

هه رگیز هی����چ مۆڵه تێكی����ان به ناوی یان����ه ی ش����ه وانه وه نه داوه ت����ه هیچ كه س����ێك، به ڵك����و وه ك ئه و ده ڵێت: "ئێمه مۆڵه تم����ان داوه به ناوی یانه ی خواردن و خواردنه وه یان خواردنه وه ی خێرا، به اڵم هه ندێك له خۆیانه وه ناوی ئه و ش����وێنانه به دیس����كۆ یان یانه ی

شه وانه ده به ن".مسته فا حه مه ره حیم باسی له وه ش كرد بوونی ئه و كچانه له و ش����وێنانه هه ندێجار بۆته هۆی راكێشانی كه سانی شه ڕه نگێز و درووس����تبونی پشێویی و ش����ه ڕ و ئاژاوه ، "بۆی����ه پارێزگار وتی له ال گرنگتره سه المه تی هاواڵتیانمان

له داخستنی چه ند یانه یه ك".به پێی زانیاریی����ه كان، فه رمانه كه ی پارێزگا هه موو سلێمانی نه گرتۆته وه ، به ڵكو ته نها ئه و شوێنانه ی گرتۆته وه ك����ه كه وتونه ت����ه ئ����ه و ناوچان����ه ی س����ه ره وه ، هه رچه ن����ده بڕیاره كه بۆ داخستنی ئه و ش����وێنانه نییه و ته نها بۆ دوورخس����تنه وه ی ئه و كچانه یه كه له و ش����وێنانه دا كار ده ك����ه ن، به اڵم وه ك حه مه ره حیم ده ڵێت: "به ش����ێك له و شوێنانه له س����ه ر ویستی خۆیان ش����وێنه كانیان داخس����تووه و وتویانه دوورخس����تنه وه ی ئه و ئافره تانه بۆته

هۆی بێبازاڕییان".

ئا: كورده عه بدولكه ریم

به پێی ئه و زانیارییانه ی ده ست ئاوێنه ته ندروس����تی وه زاره تی كه وت����وون، له گ����ه ڵ گرێبه س����تێكه به نی����ازی كۆمپانیایه كی ئه ڵمانی به بڕی 20 ملیۆن دۆالرو بۆ ماوه ی یه ك ساڵ، بۆ ئه وه ی سیس����تمی كاركردنی نه خۆش����خانه ی شار كه ناسراوه به نه خۆشخانه ی 400 له گه ڵ بگونجێنێت قه ره وێڵه ییه ك����ه ،

پێوه ره نێوده وڵه تییه كاندا.

ئیبراهیم فه ره یدون د. له وباره یه وه به ڕێوه به ری نه خۆشخانه كه بۆ ئاوێنه

باس����ی له وه ك����رد كه گرێبه س����ته كه ئه ڵمانی كۆمپانیای ش����اریتی له گه ڵ كراوه ، به اڵم "ئه م گرێبه سته گرنگه و ده توانرێت به باشی سودی لێوه ربگرن

بۆ خزمه تی هاواڵتیان".

هه ر له باره ی ئه و گرێبه سته 20 ملیۆن دۆالرییه وه ، چاودێرێكی ته ندروس����تی ك����ه پێی باش نه بوو ن����اوی بهێنرێت ئام����اژه ی ب����ه وه كرد، " سیس����تمی ته ندروس����تی خ����ۆی دواكه وتووبێت و بگۆڕێت، سیس����تمه كه ی نه توانێ����ت مادام ئه م نه خۆش����خانه یه به ده رنییه ئیدارییه كانی دارای����ی و له رێنمایی����ه

وه زاره تی ته ندروستی ، بۆیه ناتوانرێت بكرێت به سیستمێكی ئه وروپی ".

س����ه باره ت به وه ی بۆچ����ی تاوه كو كاری فریاكه وتنه كان به ش����ی ئێستا پێناكرێت، ناوبراو وتی ، "له به رئه وه ی له س����ه ره تادایه و نه خۆش����خانه كه یان ناتوانن ئێستا كار به و به شانه بكه ن و نایانه وێت له سه ره تای ئیشكردن هه موو كاره كان پێك����ه وه بك����ه ن، بۆ ئه وه ی تر له نه خۆشخانه كانی "هه اڵنه ی " ئه و رووده دات ئه مان دووباره ی نه كه نه وه . ب����ه اڵم چاودێره كه پێیوایه ، "به هه موو سنوری پارێزگای سلێمانی كه نزیكه ی

2 ملیۆن كه س����ه ، ته نها یه ك به ش����ی فریاكه وتنی هه یه ، ئیتر چۆن ده كرێت

به ئه ڵمانی ؟".

م����اوه ی ش����ار نه خۆش����خانه ی س����اڵی 10 نزیك����ه ی ته واوكردن����ی خایاندو زیاتر ل����ه 145 ملیۆن دۆالری بۆ خه رجك����را به چه ن����د قۆناغێك تا ت����ه واو بوو، م����اوه ی ش����ه ش مانگه نه خۆش����خانه كه كراوه ت����ه وه و به پێی زانیارییه كانی ئاوێنه تاوه كو ئێس����تا ده ستبه كار فریاكه وتنه كانی به ش����ی نه ب����ووه و ته نها حاڵه ته ئاس����اییه كان

وه رده گیرێن.

ئا: جوتیار شه ریف

له سه ر گیانله ده س���تدانی خوێندكارێك قوتابخانه دی���واری روخان���ی به هۆی بڕی���ارده دات دادگا به س���ه ریدا، مادی���ی و به قه ره بووكردن���ه وه ی الیه نی كه س���وكاره كه ی و مه عنه وی���ی به رامبه ریش كه وه زاره تی په روه رده یه به قه ره بووكردنه وه كه ڕازیی نییه و داوای

تێهه ڵچوونه وه ی بڕیاره كه یان كردووه .

دوای ئ���ه وه ی دانا جه مال، له رۆژی 2012/10/1٣ دی���واری قوتابخانه یه کی كۆن���ی له هه ڵه بج���ه ی تازه به س���ه ردا رووخا، باوك و دایكی سكااڵی یاساییان تۆماركرد ل���ه دژی وه زیری په روه رده و پ���ه روه رده ی گش���تی به ڕێوه ب���ه ری س���لێمانی و به ڕێوه به ری پ���ه روه رده ی قه زای شاره زور )سه ره ڕای كاره كانیان(. مه ده ن���ی دادگای ل���ه 12/2٣/201٣، به قه ره بووكردنه وه ی بڕیاریدا شاره زور مادی���ی و مه عنه ویی كه س���وكاری دانا

به بڕێك پاره .سۆران عومه ر حه مه پارێزه ری كه یسی دان���ا جه م���ال به ئاوێن���ه ی راگه یاند، "الیه نی به رامبه ر كه وه زیری په روه رده و به قه ره بووكردنه وه كه به ڕێوبه ره كان���ن ڕازی���ی نی���ن و داوای تێهه ڵچوونه وه ی

ل���ه دادگای ك���ردووه بڕیاره كه ی���ان تیهه ڵچوونه وه ی ناوچه ی سلێمانی ".

جه م���ال حه م���ه عه زی���ز باوك���ی دانا به ئاوێنه ی راگه یاند " من چاوم له پاره نیی���ه ، ئ���ه وه ی هه مه ته كس���ییه ك و خانووی���ه ك و زه وییه كی كش���توكاڵییه ئه یبه خش���م به وان ته نه���ا 1 ته له فونی ش���ه هید دانام بۆ بگه ڕێنن���ه وه ته نها 1 جاریت���ر ش���ه هید دانا بڵ���ێ "باوكه

گیان". وتیش���ی "به نیازبووم هه ن���دێ ئاڵتون بكڕم و دایبنێم به دیاری بۆ هاوسه رگیریی

كه مته رخه میی ب���ه اڵم دانا، ش���ه هید وه زاره ت���ی په روه رده چه ن���د مه ترێك

كفنی پێكردمه دیاریی بۆ كوڕه كه م".پارێ���زه ری راوێ���ژكار، محه مه د فه الح ك���ه پارێ���زه ری الیه ن���ی حكومیی���ه ، ئاماژه ی به وه كرد، "له هه ر كه یس���ێكدا حكومه ت خۆی ب���ه دۆڕاو بزانێ ، داوای ل���ه دادگای ده كات تێهه ڵچوون���ه وه داوای دواتری���ش تێهه ڵچوون���ه وه و ته میزكردن���ه وه ی بڕیاره ك���ه ئ���ه كات

له دادگای ته میز".

فه رمانی دوورخستنه وه ی ئه و كچانه ده رده چێت كه له یانه شه وانه ییه كانی سه رچنار كارده كه ن

وه زاره تی ته ندروستی 20 ملیۆن دۆالری دیكه بۆ نه خۆشخانه 400 قه ره وێڵه ییه كه خه رج ده كات

دادگا بڕیارده دات كه سوكاری "قوربانییه كه ی دیواری قوتابخانه " قه ره بوو بكرێته وه و وه زاره تی په روه رده ڕازیی نییه

په یکه ری دانا جه مال

دانا جه مال

یانه یه کی شه وانه له سلێمانی

نه خۆشخانه ی شار

3(411( سێشه ممه ‌2014/1/14هه‌نوکه

پارتی ده سته ی نه زاهه كۆنترۆڵ ده كات و تۆمه تبارێكیش وه كو راوێژكار له ده سته كه داده مه زرێت

ئا: هێمن مامه ند

به پێی ئه و زانیارییانه ی ده ست ئاوێنه كه وتوون، پارتی دیموكراتی

كوردستان نزیكه ی 10 لێكۆڵه ره وه ی دادی )المحقق عدلی ( له ئه نجومه نی دادوه ریی وه كو گواستنه وه ی راژه بۆ ده سته ی ده ستپاكی ده نێرێت و

هاوكات چه ند به رێوه به رێكی گشتیش له سه ر لیسته كه ی

خۆی داده مه زرێنێت، هاوكات تۆمه تبارێكیش، كه به یاسای

ریشه كێشكردنی به عس تۆمه تباره وه كو راوێژكار له ده سته ی ده ستپاكی

داده مه زرێت.

به پێی ئه و زانیارییانه ی كه له چه ند س���ه رچاوه یه كی باوه ڕپێكراو ده س���ت ئاوێنه كه ت���وون، له الیه ن ئه نجومه نی دادوه ریی 10 كه س وه كو گواستنه وه ی راژه ، نێردراون بۆ ده سته ی ده ستپاكی هه رێم، كه زۆربه یان س���ه ر به لیستی كوردس���تانن و دیموكرات���ی پارت���ی یه كێ���ك ل���ه و لێكۆڵه ره وانه ی دادیش ئه ندامی لقی دووی پارتی دیموكراتی

كوردستانه ".هاوكات كه س���ێك به ناوی )موشیر( كه كادیرێكی بااڵی پارتییه و پێشووتر له وه زاره تی كارو كاروباری كۆمه اڵیه تی هه رێمی كوردستان بووه ، ده گوازرێته وه

بۆ ده سته ی ده ستپاكی هه رێم و وه كو به رێوه به ری گشتی یاسایی له ده سته كه

ده ستبه كار ده بێت".له چوارچێ���وه ی ه���ه ر ه���اوكات راژه ، گواس���تنه وه ی دامه زران���دن و هه رێ���م ده س���تپاكی ده س���ته ی )عه بدولره حی���م العگیلی ( س���ه رۆكی نه زاه���ه ی ده س���ته ی پێش���ووتری عێ���راق ك���ه تۆمه تب���اره و یاس���ای به سه ردا به عس���ی ریشه كێش���كردنی جێبه جێكراوه ، وه كو راوێژ به ش���ێوه ی

گرێبه ست له ده سته كه دامه زراندووه .له كاتێكدایه )العگیلی ( دامه زراندنی كه رۆژی پێنجی ئه و مانگه رۆژنامه ی )الم���دی ( باڵویك���رده وه "ك���ه ئه مڕۆ ره حیم بانگهێش���تی به غ���دا دادگای عگێلی، س���ه رۆكی پێشووی ده سته ی نه زاه���ه ی عێراقی ك���رد، به هۆی ئه و لێدوانان���ه ی س���ه باره ت به فه رمان���ی دادگا ب���ه رده م بۆ بانگهێش���تكردنی

دابووی ".رۆژنامه ك���ه ئاماژه ی ب���ه وه كردووه كه "بانگهێش���تكردنی ئه و به رپرسه ی )229(ی م���اده ی به پێ���ی عێ���راق یاسای س���زاكانی عێراقه كه له الیه ن به راگه یان���دن و تایب���ه ت دادگای له س���ه ر باڵوكردنه وه بۆی ده رچووه ، س���كااڵی ده س���ته ی نه زاهه ی عێراقی ك���ه چه ند تۆمه تێكی داب���ووه پاڵیان سه باره ت به به دواداچوونی دۆسییه كانی

گه نده ڵی".ه���اوكات عه بدولره حی���م عگێلی كه له كۆتای���ی س���اڵی )2011( به ه���ۆی ده ستی له كاره كانییه وه ده ستوه ردان

له كاركێش���اوه ته وه ، هه فت���ه ی رابردو چه ند ئاراسته كردنی "دوای رایگه یاند تۆمه تێك، له الیه ن دادگای تاوانه كانی به غداوه فه رمانی بێتاوانی بۆ ده ركراوه و

ئازادكراوه و دۆسییه كه شی داخراوه ".به اڵم له گه ڵ ئه وه شدا عه بدولره حیم ده ستی پێشووی س���ه رۆكی العگیلی نه زاهه ، پێش ده ستله كاركێش���انه وه ی یاس���ای ریشه كێش���كردنی به عس���ی ب���ه اڵم جێبه جێك���راوه ، به س���ه ردا تۆمه ت���ه ئ���ه م نه یتوانی���وه ئ���ه و ره تبكاته وه و ته نیا ئه وه ی راگه یاندووه ك���ه "ئ���ه م مه س���ه له یه هۆكاره كه ی سیاس���ییه و په یوه ندی به به ڕێوه بردنی كاره كانی ده س���ته ی نه زاهه وه هه بووه كه به هۆیه وه چه ند الیه نێكی سیاسی هه ستیانكردووه زیانیان پێده گات و ئه و

دۆسییه یان بۆ دروستكردووه ".دكتۆر زانیارییانه دا ئه م له به رامبه ر ئه حمه د ئه نوه ر س���ه رۆكی ده س���ته ی ده س���تپاكی هه رێم بۆ ئاوێنه ده ڵێت "ئێم���ه بۆ خۆم���ان وه كو ده س���ته ی ئ���ه و داوای هه رێ���م ده س���تپاكی لێكۆڵه ران���ه ی دادم���ان له ئه نجومه نی دادوه ریی كردووه و ئه وانیش له س���ه ر خزمه ت و س���ااڵنی كه فائه و ئه ساسی توانا ئه و كه س���انه یان ب���ۆ ناردووین و پرسیاری به هیچ ش���ێوه یه ك ئێمه ش

الیه نی حزبی له كه س ناكه ین".به گواس���تنه وه ی س���ه باره ت راژه ی چه ند به رێوه به رێكی گش���تیش دیموكرات���ی به پارت���ی س���ه ر ك���ه كوردس���تانن بۆ ده سته ی ده ستپاكی و تر، به رێوه به رێكی چه ند دامه زراندنی

دكتۆر ئه حمه د وتی "ئێمه پێش���ووتر له پێن���ج رۆژنامه ی لۆكاڵ���ی له رۆژانی 9/15 تا 2013/9/25 رامانگه یاند كه "سێ به رێوه به ری گشتیمان پێویسته ، ب���ۆ ئ���ه و مه به س���ته ش 28 ك���ه س س���یڤی خۆیان پێشكه شكرد، ئێمه ش لیژنه یه كمان پێكهێنا به س���ه رۆكایه تی خ���ۆم و ئه ندامیه ت���ی عه بدولره حی���م العگیل���ی و دكت���ۆر حس���ێن راگ���ری كۆلیژی یاس���او دوات���ر چاوپێكه وتنی ك���ردو كه س���انه مان ئ���ه و هه م���وو له سه ر ئه ساسی ساڵی خزمه ت و بڕوانامه

ئه و كه سانه مان دامه زراندووه ".عه بدولره حیم به دۆسیه ی سه باره ت ده س���ته ی س���ه رۆكی العگیلی���ش ده ستپاكی هه رێم ئاماژه به وه ده كات كه "ئ���ه و هه فت���ه ی راب���ردوو چۆته ب���ه رده م دادگاو بێت���اوان ده رچووه و ئێستاش دۆسیه كه داخراوه "، سه باره ت ریشه كێش���كردنی یاس���ای ب���ه وه ی دكتۆر س���ه پاوه ، به س���ه ریدا به عس ئه حمه د وتی "له ئێستادا ئه و كاندیدی یه كێ���ك له الیه نه كانه ب���ۆ په رله مانی عێراق، ئه گ���ه ر بێ���ت و تاوانباربێت به عس ریشه كێش���كردنی به یاس���ای دادپه روه ریی لێپرسینه وه و ده سته ی دوات���ر نایه ڵێت خ���ۆی كاندید بكات، ئه گ���ه ر واش ده رنه چوو ئه و كاته بوو به ئه ندام���ی په رله مانی عێ���راق ئه وه

ئۆتۆماتیكییه ن الی ئێمه نامێنێت".

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ئا: رێنوار نه جم

هه فته یه ك به سه ر ڕاگرتنی مه حمود سه نگاویدا تێپه ڕ ده بێت، هه رچه نده ده نگۆ هه یه كه له سه نگاو له ماڵێكدا

بێت، به اڵم پارێزه ره كه ی ئه وه ره تده كاته وه .

دوای ئه وه ی هه فته ی پێش���و له سه ر دۆس���یه ی كوش���تنی رۆژنامه ن���ووس س���ه نگاوی مه حمود گه رمیانی، كاوه یه كێتی مه كته بی سیاس���یی ئه ندامی چووه به رده م دادگاو دوای لێكۆڵینه وه ش���اری دادگای دادوه ری به بڕی���اری ك���ه الر ده ستبه س���ه ر كرا، تا ئێس���تا پۆلیسی له بنكه ی به ده ستبه س���ه ریی ناحییه ی سه نگاو ماوه ته وه . سه باره ت به و شوێنه ی كه تێیدا ده ستبه سه ره ، پارێزه ری س���ه نگاوی هێرش ئه حمه د به ئاوێن���ه ی راگه یاند ك���ه هه رچه نده ئه و ش���وێنه تایبه ت نییه به مانه وه ی ڕاگی���راوه كان، به اڵم ل���ه وێ ژورێكیان

داوه تێ و تێیدا ماوه ته وه . پارێزه ری له تیف كاوه له به رامبه ردا بنه ماڵ���ه ی كاوه گه رمیان���ی له باره ی

بۆ مه حمود سه نگاوی گواس���تنه وه ی سه نگاو به ئاوێنه ی راگه یاند: "ته قدیری زروف���ی مه حمود س���ه نگاوی كرا بۆیه نێ���ردرا بۆ س���ه نگاو. ئه گین���ا هه موو تۆمه تبارێك���ی ئه م ناوچه ی���ه ده بێت له گرتوخان���ه ی كه الر به ن���د بكرێت". هه روه ه���ا ئام���اژه ی به جی���اوازی ئه و دوو ناوچه یه كرد له ڕووی ده س���ه اڵتی راس���ته س���ه نگاو دادوه ریی���ه وه "، له چوارچێوه ی به ڕێوه به رایه تی پۆلیسی گه رمیان���ه ، به اڵم له س���نوری دادگای كه الردا نییه . ناحییه ی س���ه نگاو سه ر النیكه م ده كرا چه مچه ماڵه . به دادگای كه الردا له به ڕێوه به رایه تییه كی سنوری

ده ستبه سه ر بووایه ".هه رچه نده هه ندێك سه رچاوه ئاماژه ب���ه وه ده كه ن كه مه حمود س���ه نگاوی له بنكه ی پۆلیس���دا ده ستبه سه ر نییه ، به ڵكو له ماڵێكدایه له ناحییه ی سه نگاو، به اڵم پارێزه ره كه ی ئه مه ره تده كاته وه . س���ه باره ت به وه ی بۆچی رێگا نادرێت رۆژنامه نووس���ان بچن���ه ئ���ه و بنكه ی پۆلیسه و چاویان به سه نگاوی بكه وێت، هێرش وتی: "به ڕێوه به رایه تی پۆلیسی گه رمیان و به رپرس���ی بنكه ی سه نگاو

ده توان���ن رێبده ن به رۆژنامه نووس���ان یاخود كه س���انی دیكه تا س���ه ردانی بك���ه ن. ئ���ه وه ته نه���ا له ده س���ه اڵتی ئه واندای���ه ". مه حمود س���ه نگاوی ئه و كه س���ه نییه له وێ ته حه ك���وم بكات و بڕیار بدات، به ڵكو ئه و وه ك ڕاگیراوێك

له وێیه ".رۆژی 19ی ئ���ه م مانگ���ه م���اوه ی ڕاگرتنه كه ی ئه و مه كته ب سیاس���ییه ی دادوه ر ده بێ���ت، ت���ه واو یه كێتی���ی ده توانێ���ت بڕی���اری درێژكردن���ه وه ی م���اوه ی ڕاگرتنه ك���ه ی ب���دات و دواتر ڕه وان���ه ی دادگای تاوانه كان���ی بكات، یاخ���ود كۆتایی پ���ێ بهێنێت و ئازادی بكات. پارێزه ره ك���ه ی بنه ماڵه ی كاوه گه رمیانی، پێیوایه كه به ڵگه ی پێویست هه یه بۆ ڕه وانه كردنی س���ه نگاویی بۆ

دادگای تاوانه كان. له س���ه ر ل���ه و چوارچێوه یه داو هه ر دۆس���یه ی كوش���تنی كاوه گه رمیانی، عه دنان���ی حه م���ه ی مین���ا ئه ندام���ی س���ه ركردایه تی یه كێتی، هاوش���ێوه ی مه حم���ود س���ه نگاوی چ���ووه به رده م دادگای كه الر، به اڵم ئه م به پێچه وانه وه ، ئازادك���را. له وباره ی���ه وه كاوه له تیف

پێیوایه ده بوایه رێ بدرایه به بنه ماڵه ی كاوه گه رمیانی تا به ڵگه كانیان بخه نه ڕوو بكرای���ه . وردتری���ش لێكۆڵین���ه وه ی هه روه ه���ا وتی: " ئازادكردنی عه دنانی ده ستبه س���ه ركردنی مین���او حه مه ی په یوه ن���دی س���ه نگاویی مه حم���ود به په یوه ندیی���ه ته له فۆنییه كه وه هه بوو كه ئه مه ی دووه می���ان چه ند مانگێك ب���ه ر له تیرۆركردن���ی كاوه گه رمیانی له په یوه ندییه ك���دا هه ڕه ش���ه ی له كاوه كردب���وو، دواتر تۆم���اری ده نگیی ئه و

په یوه ندییه باڵوكرایه وه ".به پێی یاس���ای عێراق���ی، تۆمه تبار به تاوانی كوش���تن بڕی���اری ئازادكردن ی���ا ئازاد به كه فال���ه ت نایگرێت���ه وه ، ده كرێت یان ڕه وانه ی دادگای تاوانه كان ده كرێت. به م پێیه ش عه دنانی حه مه ی مین���ا به ت���ه واوی ئازادك���راوه . به اڵم بنه ماڵ���ه ی پارێزه ره ك���ه ی به وت���ه ی كاوه ، ڕه نگ���ه ئه وان تان���ه له بڕیاری ئازادكردنه كه ی بده ن، ئاماژه ی به وه شدا كه ه���ه ر كاتێك به ڵگه یه ك���ی نوێیان ده ستبكه وێت له دژی ئه و تۆمه تبارانه ی ئازادكراون، ئه وا ده توانن بیانخه نه ڕوو

دادگا دووباره بانگهێشتیان بكاته وه .

ئا: هاوکار حسێن

دواخستنی پێكهێنانی كابینه ی نوێی هه رێمی كوردستان، خه ریكه هه رێم

نزیك ده خاته وه له و واڵتانه ی كه خاوه نی ریكۆردی درێژترین ماوه ن له دواكه تنی پێكهێنانی حكومه تی پاش هه ڵبژاردن، ئه وه ش به هۆی

ئه و ناكۆكیه ی له نێوان الیه نه سیاسیه كاندایه و ته نانه ت كار گه یشته ئه وه ی مێزی دانوستانه كان بگوازنه وه بۆ تاران و له وێ ته داره كی ئه و بابه ته

بكه ن.

ناوچه ك����ه دا، له مێ����ژوی جیه����ان و چه ندین واڵت هه ن كه به هۆی ملمالنێی الیه نه كان رێكنه كه وتن����ی سیاس����ی و حكومه تێك����ی پێكهێنان����ی له س����ه ر

دورودرێژ ماوه یه ك����ی ب����ۆ هاوبه ش، یاسایی و بۆش����ایی به ئاقاری واڵتیان

خزمه تگوزارییدا بردوه . له و چوارچێوه یه شدا عێراق ریكۆردی جیهانی شكاند له درێژترین ماوه ی دوای هه ڵب����ژاردن به بێ حكوم����ه ت، كاتێك له رۆژی 7ی مارسی 2010، هه ڵبژاردنی په رله مان����ی به ڕێوه چو، ب����ه اڵم دوای 286 رۆژو ل����ه 21ی كانونی یه كه می هه مان ساڵدا كۆتایی هات به مشتومڕو ناكۆكیه كانی الیه نه سیاس����یه كان بۆ

دروستكردنی كابینه یه كی نوێ .به گوێ����ره ی توێژینه وه یه كی زانكۆی كۆرنێڵ، هۆڵه ندا خاوه نی ئه و ریكۆرده بو كه عێراق س����اڵی 2010 شكاندی ، الیه ن����ه ،1977 له س����اڵی كاتێ����ك سیاسیه كانی واڵت توشی زنجیره یه ك بۆ بون����ه وه س����ه رنه كه وتو هه وڵ����ی

پێكهێنانی كابینه ی نوێ و س����ه ره نجام دوای تێپه ڕبون����ی 207 رۆژ توانرا ئه و

قه یرانه تێپه ڕێنرێت. واڵتێك����ی دیك����ه ك����ه ن����اوی له و

مه س����ه له یه دا ده هێنرێت، بولگاریایه ، كاتێ����ك هه ڵبژاردن����ه په رله مانیه كه ی له 10ی حوزه یرانی 2007 به ڕێوه چو، الیه ن����ه رێكنه كه وتن����ی به ه����ۆی

194 تێپه ڕبونی پاش سیاسیه كانه وه رۆژو له كۆتایی كانونی یه كه می هه مان

ساڵ كابینه ی نوێ پێكهات.ه����اوكات له لوبنان، س����ه الم ته مام زیاتر له 150 رۆژی به ڕێكرد، تا توانی حكومه ت����ی نوێ����ی پێكبهێنێت، دوای ئ����ه وه ی له رۆژی 6ی نیس����انی 2013 ئه و جێبه جێكردنی ب����ۆ راس����پێردرا

ئه ركه .له دوای هه رێم����ی كوردس����تانیش 21ی په رله مانیه ك����ه ی هه ڵبژاردن����ه 115 ئه م����ڕۆ ت����ا ،2013 ئه یلول����ی رۆژی به بێ چاره نوس����ێكی ئاش����كرا له بۆشایی بێ حكومه تیدا به ڕێكردوه و خه ریك����ه ده چێته ریزی ئه و واڵتانه وه ك����ه له س����ه ره وه ئاماژه ی����ان پێكرا، بارودۆخه ش، ئ����ه و نیگه رانیه كان����ی به جۆرێك كاری كردوه ته سه ر خودی

الیه نه سیاسیه سه ره كیه كان، كه په نا بۆ الیه نی ده ره كی ببه ن به مه به س����تی

گه یشتن به خاڵێكی هاوبه ش.له و چوارچێوه یه شدا دوێنێ ، وه فدێكی بااڵی یه كێتی و پارتی گه یشتنه تاران بۆ تاوتوێكردن����ی بارودۆخی ناوخۆی له ناویش����یاندا كوردس����تان و عێراق و

پێكهێنانی كابینه ی نوێ . ن����ازم ده باغ، نوێن����ه ری حكومه تی هه رێم له تاران له لێدوانێكدا به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئه م سه ردانانه له رابردوشدا له ش����ێوه ی وه فدی حزب����ی و حكومی هه بوه و له م سه ردانه ش����دا بارودۆخی ناوخۆی عێراق و كوردستان و ناوچه كه له ئێستادا به تایبه تی تاووتوێده كرێت، مه س����ه له ی تی����رۆر له عێراق����دا زیاتر ته شه نه ی كردوه و پێویستی به راوێژی

الیه نه كان هه یه ."

هه‌فته‌یه‌ك‌به‌سه‌ر‌ڕاگرتنی‌سه‌نگاویدا‌تێپه‌ڕ‌ده‌بێت

پارێزه ره كه ی ره تیده كاته وه له ماڵێكدا ده ستبه سه ربێت

راسته سه نگاو له چوارچێوه ی به ڕێوه به رایه تی

پۆلیسی گه رمیانه ، به اڵم له سنوری دادگای كه الردا نییه ناحییه ی سه نگاو سه ر به دادگای

چه مچه ماڵه ده كرا النیكه م له به ڕێوه به رایه تییه كی

سنوری كه الردا ده ستبه سه ر بووایه

كوردستان ده چێته لیستی ئه و واڵتانه وه كه هه ڵبژاردنی بێ حكومه تیان كردوه

ئێمه بۆ خۆمان وه كو ده سته ی ده ستپاكی

هه رێم داوای ئه و لێكۆڵه رانه ی دادمان

له ئه نجومه نی دادوه ریی كردووه و ئه وانیش له سه ر ئه ساسی كه فائه و سااڵنی

خزمه ت و توانا ئه و كه سانه یان بۆ ناردووین

قوباد تاڵەبانی

ماوەی���ەک لەمەوپێ���ش له کردنەوەی پیشانگای "کاری هەولێر" بەشداربووم. ل���ەوێ به بینینی ئ���ەو هەموو گەنجەی ک���ە ب���ەدوای کاردا دەگ���ەڕان، تەواو خۆش���حاڵبووم. له خۆمم پرسی، ئاخۆ ئەم گەنجانە، کە ئایندەی کوردستانن، بۆچوونی سیاسییان چۆن بێت؟ دەبێت له هەڵبژاردنەک���ەی 21����ی ئەیلوول دا دەنگیان دابێت؟ ئەی چەندیان دەنگیان به یەکێت���ی داوە؟ پاش���ان راپرس���ی و بەبیرهاتەوە، هەڵبژاردنەک���ەم ئاماری کە چ���ۆن دەنگێکی کەم���ی گەنجانی له س���لێمانی، به تایبەت کوردس���تان،

به یەکێتی درابوون.به لەبەرچاوگرتن���ی بەرزیی ئاس���تی ئەم���ڕۆی گەنجان���ی چاوەڕوانی���ی کوردس���تان، رەنگ���ە هی���چ الیەنێک هەم���وو نەتوانێ���ت له كوردس���تاندا ئامانجەکانی���ان بهێنێت���ەدی، هەربۆیە س���اڵ له دوای س���اڵ بۆش���ایی نێوان گەنج���ان و الیەنە سیاس���ییەکان زۆرتر

دەبێت.ب���ا له حزبەکەی خۆم���ەوە، یەکێتی دەستپێبکەم. کوردستان، نیشتیمانی بۆچی یەکێتی نەیتوانی���وە ببێتە ئەو هێزەی کە هیوا ببەخش���ێتە گەنجانی کوردستان؟ پێویستە هەموو ئەندامێکی یەکێتی له خۆی بپرسێت، بۆچی گەنجان الیەنگری ئێمە بن؟ به تایبەتی کە ئەمڕۆ بژاردەی دیکەیان هەیە؛ پارتی، گۆڕان، یەکگرتوو، کۆمەڵ و چەند حزبێکی تر.

ئای���ا یەکێتی دەیەوێ���ت چۆن خۆی به خەڵک���ی کوردس���تان بناس���ێنێت؟ وەک حیزبی ئەندام، کە تەنیا پش���ت به ئەندامەکانی خۆی دەبەستێت و کار بۆ بەهێزترکردنی رێکخستنەکانی دەکات؟ یاخ���ود وەک حیزبی دەنگدەر، کە کار بۆ کۆکردن���ەوەی زۆرتری���ن جەماوەر دەکات؟ ئەگەر وەک یەکێتی به نیازین به هەمان ش���ێوازی ج���اران کاربکەین، واتە تەنیا پش���ت به رێکخس���تنەکانی

ئێستای ببەستین، دڵنیام کە گەنجمان لێ دوورتر دەکەوێتەوە.

گەنجی ئەمڕۆ چیتر به شێوازی جاران بارەگایە هەروەها ن���اکات. حزبایەتی پەککەوتووەکان���ی حزب���ەکان )به هی یەکێتیش���ەوە(، کە زۆربەی���ان زیاتر له ب���ارەگای ئەمن���ی دەچ���ن، متمانە ن���ادەن به هاواڵتی ک���ە له بەرژەوەندی گش���ت هاواڵت���ی کار دەک���ەن. بۆیە پێویستە ش���ێوازی کارکردنی حیزبی و

بیرکردنەوەشمان بگۆڕین.له گەنجەکانی بەش���ێک بەداخ���ەوە باوکیان دای���ک و نازان���ن ئەمڕۆم���ان ناخۆشیەکیان چ 80�کاندا له س���ااڵنی بینی���ووە، ی���ان هەندێکی���ان رەنگ���ە کۆڕەوەک���ەی 91�ی���ان له بیرنەبێ���ت. گەنج���ی ئەم���ڕۆ، کوردس���تان لەگەڵ تورکیا یان واڵتێکی ئەوروپایی بەراورد دەکات، ن���ەک هەرێمێکی ناو واڵتێکی وێران ک���ە له ناوچەیەکی پڕ کێش���ە و ئاڵۆزی و نائارامیدایە گەنج ئەوەی له یاد نییە کە 24 ساڵ لەمەوپێش کوردستان وێران بوو بوو ئەوە سەردەم و زەمانێکی تر بوو، گەنجی ئەمڕۆ بەدوای ژیانێکی دەگەڕێت، خۆش���گوزەراندا ئاسوودە و ئەو ژیانەشی له ئەمڕۆ و ئێستادا دەوێت،

نەک سبەی. زۆرب���ەی داواکانی گەنج���ان رەوان. ب���ۆ بەدیهێنانی ئ���ەم داوایانەش���یان بیرکردنەوەی له ش���ێوازی پێویس���تە گەنج تێبگەین، بۆ ئەوەش یان دەبێت دەنگی ئەوان به بەرپرسە بڕیاردەرەکان ب���گات ی���ان دەبێت گەنج���ان خۆیان داخڵی بازنەی دروس���تکردنی بڕیاربن. دەبێت سیاسەتیشمان لەگەڵ خواست و هی���وای خەڵک بگونجێنین. بەش���ێکی زۆری خەڵکی کوردستان گەنجن، بۆیە پێویس���تە سیاس���ەتمان رەنگدانەوەی

ئەم راستییەی پێوە دیاربێت.بۆیە له کابینەی هەش���تی حکومەتی هەرێمی کوردس���تاندا دەبێت یەکێتی گرنگی به دۆزین���ەوەی دەرفەت و هەلی کار ب���ۆ گەنجانی کوردس���تان له بوارە

ب���دات. به داڕش���تن و جیاوازەکان���دا جێبەجێکردنی سیاس���ەتێکی دروست له کابین���ەی هەش���تەمدا، دەبێت ببین ب���ەو هێزەی ک���ە پش���تگیری له گەنج دەکات، هێزێ���ک ک���ە هەل���ی راهێنان بۆ گەنج���ان فەراهەم بکات تا بتوانن له ژیانی پیش���ەییاندا س���ەرکەوتووبن. کەرتی تایب���ەت هانبدەین کە گەنجان دابمەزرێن���ن. خول���ی راهێنانی���ان بۆ بکەین���ەوە ت���ا ش���ارەزایی زیاتر لەو بواران���ەی ک���ە کاری تێ���دا دەک���ەن

به یاس���اکاندا چاوێ���ک پەیدابک���ەن و بخش���ێنینەوە به ش���یوەیەک کە مافی ئەوانەی له کەرت���ی تایبەت کاردەکەن هاوشێوە و بگرە باشتر بێت لەوانەی کە

له کەرتی گشتی کاردەکەن.ب���ۆ س���ەرکەوتنی ئ���ەم ئامانجەش سیس���تمی پ���ەروەردە و خوێندنی بااڵ ریش���ەیی به گۆڕانکاریی پێویس���تیان هەیە، دەبێت ببنە ئاوێنەی بازاڕی کار. سیس���تەمی پەروەردەمان قوتابیان بۆ زانکۆ به باش���ی ئامادە ناکات هەروەک

خوێندکارانی���ش ش���ارەزاییەکی ئەوتۆ له زانکۆکان���ەوە بەدەس���ت ناهێنن بۆ تایبەتدا له کەرتی راس���تەوخۆ ئەوەی کاربکەن. له زۆر بواردا، ئەوەی له زانکۆ دەخوێنرێ���ت زۆر دوورە ل���ەوەی ک���ە له شوێنی کاردا تووشی دەبن. هۆکاری سەرەکی ئەوەیە کە زانکۆکانمان ئاگایان له بازاڕی کار نییە، نازانن بازاڕی کاری

کوردستان ئەمڕۆ چی پێویستە.دەبێ���ت پەیوەن���دی نێ���وان زانکۆ و حکومەت و کەرتی تایبەت بەهێزتربکەین

له ئێستادا هەماهەنگی نێوان ئەم سێ الیەن���ە زۆر الوازە. لەم بوارەدا ئەرکی حکوم���ەت ئەوەیە گەش���ە به ئابووری واڵت بدات تا دەرفەتی کار بۆ گەنجان بڕەخس���ێنێت، ئەرکی زانکۆش ئەوەیە خوێندکار رابهێنێ���ت و ئامادەیان بکات بۆ قۆناغی داهاتوو کە ژیانی پیشەییە، )به پێ���ی پێداویس���تی ب���ازاڕی کار(. مەرجە ئەم س���ێ الیەن���ە تەواوکەری

یەکتربن.پ���اش ئەوەی حکومەت هەلی کاری بۆ گەنجان رەخس���اند، پێویستە گەنج به هەموو هێز و توانایانەوە س���وود لەم دەرفەتە وەربگرن و خۆیان بەرپرس���بن ئەوکات، له بەدیهێنانی خەونەکانیان. گەنجانی���ش چیتر چاوەڕێی دەس���تی حکوم���ەت نابن تا بژێ���وی ژیانیان بۆ دابین بکات. سەرکەوتنی ئەم ئەرکەش بەندە به شێوازی بیروبۆچوون و به بڕیاری سیاسییەوە ئەو بڕیارە سیاسییەی کە حیزب دایدەڕێژێت، پەرلەمان دەیخاتە حکومەتیش یاس���اوە و چوارچێ���وەی

جێبەجێی دەکات.یەکێتی بۆ گەیاندنی کوردستان بەم ئاوەدانییەی کە ئارامی و سەقامگیری و هەیە خەباتێکی زۆری کردووە. ئێستا کات���ی هاتووە کە گەنجان���ی یەکێتی و به ه���اوکاری به گش���تی، کوردس���تان تێکۆش���ەر و خ���اوەن ئەزموون���ەکان، ئایندەیەک���ی ب���ەرەو کوردس���تان گەش���تر ببەین. دەبێت لەمەوال ئێمە له یەکێتی بەڕاس���تی پەرۆش���ی ژیان و گوزەران���ی گەنجانی کوردس���تان بین. دەبێت له داهاتووی نزیکدا سیاس���ەت و ستراتیژی خۆمان بۆ بەدیهێنانی داوا رەواکان���ی گەنجەکانمان دابڕێژین. ئەو کاتە نەک تەنیا دەتوانین بۆشاییەکەی نێوان گەنج و الیەنە سیاسییه کان نزیک بکەینەوە، بەڵکو گەنجان خۆیان هێزی کاریگەری گۆڕەپانی سیاسی کوردستان دەبن و یەکێتیش وەک داکۆکیکاری ئەو له کوردس���تانێکی سەقامگیر و ئامانجە

ئاوەداندا، بووژاوە و بااڵتر دەبێت.

هەنوکە)411( سێشه ممه 42014/1/14

بەرەو ئایندەیەکی گەشتر بۆ گەنجانی کوردستان

ئا: ئاسۆ سه راوی

له ماوه ی كه متر له دوو مانگدا سێ ته قینه وه ی هاوشێوه له سلێمانی

رووده ده ن و لێپرسراوی راگه یاندنی ئاسایشی سلێمانیش رایده گه یه نێ

"لێكۆڵینه وه له و ته قینه وانه به رده وامیی هه یه " و شاره زایه كی بواری ئه منیش ئاماژه به وه ده كات "شێوازی ته قینه وه كان، ئه وه مان پێده ڵێن، كه

ئه نجامده رانی ده یانه وێ ته نها مه سجێك بگه یه نن، نه ك زیانی گیانی ".

له سه ره تای مانگی 12ی ساڵی رابردو له گه ڕه كی س���ه رچنار، دوو ته قینه وه ی هاوشێوه ی یه ك له دوو شوێنی جیاوازی ئه و گه ڕه ك���ه دا روویدا و ته قینه وه كانیش چاندنی بۆمب ب���وون به دوو ئۆتۆمبیلی هێزی پێش���مه رگه دا، كه سه ره نجام دوو ئه فسه ری هێزی پێشمه رگه ی كوردستان ئاسایش���ی به رپرس���انی برینداربوون، سلێمانیش هه ر ئه و كاته رایانگه یاند كه كرده وه كه تیرۆریستییه ، به اڵم تا ئێستا هیچ روونكردنه وه یه ك له باره ی ئه نجامی

لێكۆڵینه وه كان ئاشكرا نه كراون. به كه متر له 20 رۆژ دوای ئه و رووداوه ، ش���ه وی خوله ك���ی 9:45 له كاتژمێ���ر 2013/12/20، له هه مان گه ڕه ك و له نزیك بازاڕه كه ی س���ه رچنار بۆمبێكی چێنراو له نزیك ئۆتۆمبێلێكی پۆلیس���ی ئاماده ته قییه وه و چ���وار پۆلیس و هاواڵتییه كی مه ده ن���ی برینداربوون، به هه مانش���ێوه ئه منییه كانی سلێمانی جه ختیان الیه نه له وه كردوه كه هه وڵه كانیان چڕكردۆته وه ئه و ئه نجامده رانی ئاش���كراكردنی ب���ۆ كردوه ی���ه و ئه و كاره ش���یان به هه وڵێكی تیرۆریستی ناوزه ند كرد، به اڵم هاوشێوه ی رووداوه كه ی پێش���ووتر تا ئاماده كردنی ئ���ه م راپۆرت���ه ، هی���چ زانیارییه كی���ان ته قینه وه یه ئه و ئه نجامده رانی له باره ی

ئاش���كرا نه ك���ردووه و ه���ه ر كاتێكیش په یوه ندی به ئاسایشه وه بكرێت، ده ڵێن:

"لێكۆڵینه وه به رده وامه ".س���ه رله به یانی ته قینه وه ش دوایی���ن رۆژی یه كش���ه ممه ی رابردو 1/12، بوو سلێمانی ، ش���اری كازیوه ی له گه ڕه كی كه بۆمبێك له ناو لمێكدا له به رده م ماڵی فه رمانده یه ك���ی وه زاره تی پێش���مه رگه به ناوی عه مید به ختیار فایه ق خواره حم، ته قییه وه ، به هه مانش���ێوه به رپرس���انی ئاسایش ئه و كرده وه یه شیان به هه وڵێكی به درێژكراوه ی ناوب���ردو تیرۆریس���تیی

كرده وه كانی تریان زانی .ئ���ه وه ی ئ���ه م رووداوه جیاده كاته وه ئه وه ی���ه ، پێش���خۆی له رووداوه كان���ی له ب���ه رده م ماڵی ئه و عه می���ده كامێرای چاودێری���ی هه یه ، ئ���ه وه ش هۆكارێكی باش ده بێت بۆ ده س���تكه وتنی زانیاری له س���ه ر ئه نجامده رانی ، عه مید به ختیار

دوای رووداوه ك���ه بۆ رۆژنامه نووس���ان جه ختی له س���ه ر ئه وه كرده وه كه وه ك خۆی گرفتی له گه ڵ هیچ كه سێكدا نییه و

24ساڵه له و بواره دا خزمه ت ده كات. ئاسایش���ی راگه یاندنی لێپرس���راوی ره حی���م حه م���ه رزگار س���لێمانی به هاوش���ێوه ی ته قینه وه ی���ه ئ���ه و ته قینه وه كان���ی پێش���ووتر ده زانێ���ت و دوو درێژكراوه ی "واتێده گه ی���ن ده ڵێت ك���رده وه تیرۆریس���تییه كه ی تر بێت". له باره ی ئه نجامی لێكۆڵینه وه كان له دوو ته قینه وه كه ی پێش���تر، ئه و به رپرسه ی ئاس���ایش ته نها ئه وه ن���ده ی دركاند كه "تائێس���تا لێكۆڵین���ه وه له و ك���رده وه

تیرۆریستییانه به رده وامه ".ش���اره زایه كی ب���واری ئه منی كه پێی باش نه بوو ناوی ئاشكرا بكرێت، ئه وه ی بۆ ئاوێنه روونك���رده وه كه "پێده چێت یه ك گروپ ك���رده وه كان ئه نجام بده ن،

له هه رس���ێ ته قینه وه كه دا راسته بریندار هه ب���ووه ، ب���ه اڵم خۆش���به ختانه كه س ئه وه ی كه واته له ده س���تنه داوه ، گیانی ئه و كارانه ده كات ته نها مه به س���تییه تی په یامێك بگه یه نێ ، نه ك زیانی گیانی ".

له ئاسایش���ی ره خن���ه ی ئ���ه و س���لێمانیش گرت به وه ی له س���ه ر دوو رووداوه كه ی پێش���تر هیچ ئه نجامێكیان رانه گه یان���دووه و وتی : "ئ���ه وان كاتێك ده ڵێن له لێكۆڵینه وه داین پێویسته دوای ماوه یه ك ئه نجامه ك���ه ی رابگه یه نن، جا ئه نجامه ك���ه ی هه رچییه ك بێت، چونكه ك���ه ب���اس له لێكۆڵین���ه وه ده كه ن خۆ

ده بێت ئه نجامێك رابگه یه نن". ئ���ه و ش���اره زایه ی ب���واری ئه من���ی به دوریش���ی نه زان���ی ئ���ه و ته قینه وانه به ملمالنێ سیاس���ییه كانی په یوه ن���دی ن���او هه رێم و حیزبه كان و به رپرس���انه وه

هه بێت.

كێ له پشت ته قینه وه كانی سلێمانییه وه یه ؟"ته‌قینه‌وه‌كانی‌‌سلێمانی‌‌ته‌نها‌گه‌یاندنی‌‌په‌یامێكه‌"

ئۆتۆمبێڵێک که سه ره تای ئه م هه فته یه له سلێمانی ته قێنرایه وه فۆتۆ: زریان محه مه د

ڕێبوار حه سه ن*

پ���اری هه ڵبژاردنه كان���ی ئه نجام���ی كوردستان به تایبه تی سلێمانی ده ریخست كه خه ڵكی ڕه خنه یان له ده سه اڵت هه یه ، خه ڵكێك���ی زۆری كوردس���تان خۆی���ان واده بینن كه له ده ره وه ی سیس���تمه كه ن، به ش���ێوه یه ك هاونیش���تمانیان له گ���ه ڵ سیس���ته مه كه س���ۆلیدارێتیان نه ده بینی چونكه ده زگاكانی كوردستان س���امانێكی سیس���تمێك و نه بوونه ت���ه ته واو بۆ هاونیش���تمانیان. تاكو ئێس���تا سیس���تمی داموده زگاكانی كوردس���تان مۆدێرن���ه وه و قۆناغێك���ی نه چوونه ت���ه س���ه رده م نوێی له ته كنۆلۆجیای كه ڵك وه ربگ���رن و هاواڵتیان كاتێك���ی زۆریان ده وێت ت���ا كارێكی���ان له فه رمانگه یه كدا رای���ی ده بێ���ت، هه رچه ن���ده ژماره یه ك فه رمانگه ی وه ك پا س���پۆرت و ره گه زنامه نموونه ی ب���اش و كاران. به اڵم نموونه ی خراپیش زۆرن، وه ك دۆخی ته ندروستی گشتی و نه خۆش���خانه كان و په رده وه رده و

قوتابخانه كانی خوێندن.ب���ه وه درك كوردس���تان هاواڵت���ی ده كات له ماف و ئه ركدا یه كس���ان نییه و میكانیزمێكی���ش له كای���ه دا نیی���ه ب���ۆ به به رپرس���یارێتی بااڵ هه س���تكردنێكی به ده سه اڵتیش متمانه به خشین له الیه ك و

له الیه كی تره وه .له م ڕۆژان���ه دا گوێ���م له پیاوێك گرت كاتی خۆی كێڵگ���ه ی په له وه ری هه بوو، وت���ی: كات���ی به ع���س هاری���كاری زۆر كرای���ن و قه رزم���ان درایه ب���ۆ ڕاپه رینی ئیشوكاره كانمان، واته بۆ پشتگیریكردنی كارگ���ه ی بچ���وك ب���ێ ئ���ه وه ی هی���چ

به رپرسێكیان ببنه شه ریكمان!ده گوزه رێت، له كوردس���تان ئه م���ه ی ك���ه ده س���ه اڵت ده س���تی كراوه ی���ه بۆ له به رامبه ر ده ستیش���ی كه مینه ی���ه ك و رۆژگاری داخس���تووه ، زۆرینه یه ك���دا قه یس���ه ره كانی روسیامان بیرده خاته وه ، له كتێب���ی نوێ���ی "ت���زار و پۆتی���ن"دا، ئاروتونجان ئاماژه به وه ده كات كه كاتێك سیستمی فیوداڵی ڕوسیا له گه شه كردندا بوو، ئاغاكان زه وییه كی زۆریان له الیه ن قه یس���ه ره وه به سه ردا دابه ش���كرا، واته ئاغاو شازاده كان به مه ده بوونه دڵسۆزی داموده زگاكانی نه ك قه یسه ر، شه خسی واڵت، ب���ه م ش���ێوه یه ده بوون���ه پیاوی

قه یس���ه ر نه ك هاونیش���تمانی دڵسۆزی داموده زگاكانی ئه وكاته ی سه رده می تزار. هه ربۆی���ه به م ش���ێوه یه داموده زگاكانی ڕوس���یا زۆر دره نگ بوون���ه داموده زگای گش���تی هاونیش���تمانیانی واڵت و له چاو ئه وروپادا ت���ری واڵتانی دام���وده زگای

كاتێكی زۆرتریان ویست!ك���ه س ناتوانێت بڵێت ئه مڕۆ گه نده ڵی كۆمه ڵ���دا، له ن���او ڤای���رۆس نه بۆت���ه كوردستان سێ شاره ده كرێت زۆر كاری باشی تێدا بكرێت ئه گه ر ویستی سیاسی جی���دی بێت. ئه بێت ده س���ه اڵت بزانێت خواستی هاونیشتمانیان ته نها سه یاره ی نوێ و مۆبێالت و ته له فۆن و س���ه فه ركردن نییه ، به ڵكو ش���تی زیات���ر ده گرێته وه . خۆپیش���اندانی ش���اره كانی كوردستان، نه مان���ی پ���اره ی بانك���ه كان و بێكاری و جیاوازی چینایه تی و كه موكوڕی كاره باو فرۆشتنی ده رمانی خراپ و به سه رچوو... هاونیش���تمانیانی ب���ۆ گرنگن پرس���ی كوردس���تان و ب���ێ متمانه ی���ی به رامبه ر به ده س���ه اڵت دروس���تده كات. خه ڵك���ی گه نده ڵ���ی و باس���ی ئه م���ڕۆ ئاس���ایی نه خۆش���ی و نه بوونی متمانه به ده رمان و دكتۆره كانی كوردستان گرنگن ئه مڕۆ بۆ

هاونیشتمانیانی كوردستان.ده بێت ئێمه له وه ده ربچین دژی كێین و دژی چ كارو گرفتێكین؟ به ڵكو پێویسته بزانین چیمان ده وێت و به رنامه مان هه بێت بۆ داواكان و ڕه خنه كانمان، ئه گه ر وانه بێت هه نگاوێ���ك نانێین بۆ پێش���ه وه . گرنگه هه وڵبده ین و ویس���تی سیاس���ی هه بێت كه پرۆس���ه ی دیموكراتی نه وه س���تێت، هه وڵبدرێت كه س هه ستنه كات كه ده نگی به هه ڵبژاردن و متمانه ی خه ڵكی دزراوه و كاندیده كانیشی زیاد بكات، ئه مه ش به ر له هه ر كه س���ێك نوێنه رانی گه ل ده خاته به رده م به رپرسیارێتی و تاقیكردنه وه یه كی گه وره وه ، كه پێویس���ته س���ه ربه رزانه و له ڕێگ���ه ی لێیبێن���ه ده ر، راس���تگۆیانه خانه نشینییه موچه و ئه و ره تكردنه وه ی زۆره ی ك���ه پێیانده به خش���رێت، چونكه په رله مان وه ك هه س���تیاری ناوه ندێكی خ���ۆی ئه مه حاڵ���ی بێ���ت و پاره یه كی زۆر بخاته ته نك���ه ی باخه ڵییه وه ، چۆن ئاڕاسته یه كی به ره و كۆمه ڵگه ده توانێت

باشتر و یه كسان ببات؟!

*ئه ندامی جێگری په رله مانی سوید

مافی‌‌هاواڵتیبوون‌و‌متمانه‌

بارەگا پەککەوتووەکانی حزبەکان )به هی یەکێتیشەوە(، کە زۆربەیان

زیاتر له بارەگای ئەمنی دەچن، متمانە نادەن به هاواڵتی کە له بەرژەوەندی

گشت هاواڵتی کار دەکەن

5(411( سێشه ممه 2014/1/14کوردستانی

ئا: ئاوێنه

له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا، حه مه ئه مین پێنجوێنی كه سایه تی ناسراوی دۆستی په كه كه و ئه ندامی كۆنگره ی نه ته وه یی ،

ده ڵێت "ناكۆكی پارتی و په كه كه له سه ر رۆژئاوای كوردستان، وایكرد

كه كۆنگره ی نه ته وه یی دوابكه وێت و تا ئێستاش به هه ڵواسراوی بمێنێته وه ".

ئاوێنه : ماوه ی چه ند مانگێكه جه میل بایك بووه به كه س���ی یه كه می په كه كه ، به بڕوای تۆ ئه وه نده ی ك���ه له و هێزه وه نزیكیت، هاتنی ئه و كاریگه ری له س���ه ر په یوه ندییه كان���ی ئاش���تی و پرۆس���ه ی په كه ك���ه له گ���ه ڵ الیه ن���ه كوردییه كاندا

هه بووه ؟پێنجوێن���ی : جه می���ل بای���ك له نێ���و كاریزمایه كه و كه س���ێكی هێزی گه ریالدا زۆر به دیس���پلینه و كاریگه ری���ی له س���ه ر له م رێكخستنه سیاس���ییه كانیش هه یه ، ماوه ی���ه دا كه ئ���ه و بووه به به رپرس���ی كه جه ك���ه به ڕێوه بردن���ی كۆنس���ه ی له سیاس���ه ته كانی گۆڕانكارییه كی گه وره په كه كه دا به دیناكرێت، هه رئه وه نده كاتی خۆی هاتنی ئه و خوێندنه وه ی جیا جیای بۆ ك���را به تایبه تی له الیه ن توركه كانه وه و له الیه ن حكومه تی توركیا و هه ندێ هێزی ناوخۆشه وه ، كه گوایه جه میل كه سێكی س���ه یر گۆڕانكاریی مومكینه توندڕه وه ، بكات، به اڵم هیچ شتێكی وا رووینه داوه . چونكه تا ئێستا بڕیاره چاره نووسسازه كانی په كه ك���ه الی ئاپۆیه له زیندانه وه ، به پێی ئه و رێنماییانه ی ئ���ه و ده یدات به قه ندیل له ڕێگه ی وه فدی په ده په وه كه نامه كانی ئ���ه و ده گه یه ن���ن. دوای هاتن���ی جه میل به دیناكرێت و گۆڕانكاریی���ه ك هیچ بایك ئه ویش پێداگری له سه ر پرۆسه ی ئاشتی ده كات، له ڕاستیدا ئه وه ی هه ستپێده كرێت پرۆسه ی ئاش���تی له پێش هاتنی جه میل بای���ك و دوای ئه ویش چه قی به س���تووه ، حكومه تی توركیا هیچ كام له به ڵێنه كانی له ن���او په كه كه دا نه ك���ردووه . جێبه جێ به گشتی ئه و رایه زاڵه كه تا وه رزی به هار توركی���ا هیچ هه نگاوێكی نه نا، واته دوای هه ڵبژاردنی شاره وانییه كان و هه ڵبژاردنی گش���تی په رله مان كه وا بڕیاره له توركیا به ڕێوه بچێت، ئه وس���ا نیه ت���ی ئه ردۆغان باشتر ده رده كه وێت به رامبه ر به پرۆسه ی زۆرین���ه ی ئاكه پ���ه ئه گ���ه ر ئاش���تی ، به ده ستهێناو به ته نها حكومه تی پێكهێنا، ئه وا ئه م مه س���ه له ی نه ش���ه ڕ نه ئاشتییه نامێنێ ، ئه ردۆغان یان به ڵێنه كانی خۆی

جێبه جێ ده كات و ئه م پرۆسه ی ئاشتییه پرۆس���ه كه ئه وه تا ی���ان س���ه رده گرێت

تێكده چێت و شه ڕ هه ڵده گیرسێته وه .ئاوێنه : ب���ه اڵم له وه ته ی جه میل بایك بووه ته به رپرسی یه كه م چه ندین لێدوانی تون���دی داوه ، ئه م���ه ئ���ه وه ناگه یه نێت كه ناوب���راو به راورد به م���وراد قه ره یالن توندڕه وت���ره و چه پان���ه ش بیرده كاته وه

نه ك نه ته وه ییانه ؟پێنجوێنی : بایك له لێدوانه كانیدا شتی حه قیقی وتووه ، توركیا هه نگاو بۆ ئاشتی نانێ���ت و ئه ویش حه قیه ت���ی لێدوانی وا بدات كه ئێمه كشاوینه ته وه و توركیا هیچ

هه نگاوێكی كرده كی نه ناوه بۆ ئاشتی .ئاوێن���ه : جیاوازی نێ���وان قه ره یالن و

بایك به بڕوای تۆ له چیدایه ؟پێنجوێن���ی : هه ردوكی���ان له كۆن���ه وه ده ناس���م، هه ردوكیان دوو س���ه ركرده ی تێكۆشه ر و له خۆبردوی په كه كه ن، هاتنی بایك ته نها بۆ دوو خولی س���ه رۆكایه تی 2 س���اڵه ده بێ���ت، هه رچه ن���ده موراد

س���ێ خول بوو واته ش���ه ش س���اڵ له و پۆسته دا مایه وه و توانای به سه ركه وتویی س���ه ركردایه تی كه جه كه بكات، به بڕوای من جه میل بایكیش پیاوی ئه م قۆناغه یه و

پشتیوانیشی لێده كرێت.ئاوێنه : پێتوانییه كه موراد میانه ڕه وترو كوردانه ت���ر بوو، به اڵم بای���ك توندڕه وو

چه پانه تره ؟پێنجوێن���ی : م���ن ئ���ه و جیاوازیی���ه نابینم، هه ردوكیان كه س���ی تێكۆشه رن و پشتیوانییان لێده كرێت، ئه مه ش به مانای ئه وه نییه له حیزبێك���ی وا گه وره دا رای جیاواز نه بێت، به اڵم هه موو جیاوازییه ك له ناو كۆنس���ه ی به ڕێوه بردنی كه جه كه دا خۆیان داده نیش���ن و به دیال���ۆگ ده گه نه ئه نجام و ئه گه ر یه كێكی���ش ناڕازی بێت ده ڵێت من را و ده نگ به و پێشنیارو بڕیاره ناده م و له كۆنووسه كه ش���دا ده ینووسێت، ب���ه اڵم هه رگیز له ناو په كه كه دا باڵباڵێن و

ته كه توالت جێی نابێته وه .ئاوێنه : به اڵم لێدوانه كانی قه ره یالن بۆ

نموونه به رامبه ر به پارتی هێمنانه تر بوو تا لێدوانه كانی بایك؟

پێنجوێنی : گرفته كه له س���ه ر رۆژئاوای هه ندێك ئه وه یه گرفته كه كوردس���تانه ، پارتی كوردی له رۆژئاوا س���ه ر به پارتین و الیه نگ���ری پارتی���ن، ئ���ه و پارتانه داوا ده كه ن كه هێزێكی سه ربازییان هه بێت، په ی���ه ده ش ه���ه ر له س���ه ره تاوه ئه وه ی ره تكردووه ته وه ك���ه دوو هێزی چه كدار هه بن له رۆژئاوادا و پێداگری له سه ر ئه وه ده كات ك���ه ده بێت ی���ه ك هێزی چه كدار هه بێت و له سیاسه تیش���دا فره یی و ئازادی چاالكی سیاس���ی هه بێ���ت، هه وادارانی پارتی له رۆژئاوا داوایانكرد ئاسایش���یان ره تكرده وه ، ئه وه ش���ی په یه ده هه بێت، به هه ڵواس���راوی كێش���ه كه یه و ئه م���ه ماوه ته وه . هه ڵوێس���تی پارتی به رامبه ر به ئیداره ی س���ه ربه خۆو هه م���وو ئه مانه كاریگ���ه ری ب���ۆ س���ه ر په یوه ندییه كانی پارتی و په كه كه و لێدوانه كانی بایك هه یه ، به اڵم سه رباری ئه وه ش دیالۆگیش هه یه

بۆ چاره سه ركردنی ئه و كێشانه ، ته نانه ت مه س���ه له ی رۆژئاواو ئ���ه و ناكۆكیانه ش نه ته وه ی���ی كۆنگ���ره ی ك���ه وایك���رد دوابكه وێت و تا ئێس���تا به هه ڵواس���راوی

ماوه ته وه .چۆنیه ت���ی هه س���تناكه ن ئاوێن���ه : له الیه ن جه میل به ڕێوه بردنی كه جه ك���ه بایكه وه ، ببێته هۆی ناڕه زایی به ش���ێك جیابوونه وه یان، دیاره كان���ی و له كادێره

به و شێوه یه ی بڕیار گابار؟پێنجوێنی : جیابوونه وه ی بڕیار نه زیانی به په كه ك���ه و نه زیانی به پژاك گه یاندووه ، چونكه له ناو په كه كه و رێكخس���تنه كانی په كه ك���ه دا ئ���ه وه ی بڕوات ه���ه ر خۆی

ده ڕوات.ئاوێنه : ئایا بایك س���ه ركه وتوو ده بێت

له به ڕێوه بردنی په كه كه دا؟كه س په كه ك���ه دا له ناو پێنجوێن���ی : ناتوانێ���ت جگ���ه له ئاپ���ۆ كاریگ���ه ری له سیاسه ته چاره نووسسازه كانی په كه كه

بكات.

ئاوێن���ه : كه س���انی وه ك���و قه ره یالن و بایكیش؟

پێنجوێنی : ته نها كه سێك كه بتوانێت ه���ه ر ببینێ���ت رۆڵ تاكه ك���ه س وه ك

ئاپۆیه .ئاوێن���ه : واته رۆڵ���ی ئاپ���ۆ له رۆڵی

په كه كه ش گه وره تره ؟پێنجوێنی : نا، به اڵم رۆڵی ئاپۆ رۆڵێكی په كه كه یه ، دامه زرێنه ری ئاپۆ گه وره یه ، ئاپ���ۆ له الی كوردی باك���ور و الیه نگرانی په كه كه رابه رێك���ی كاریزمایی و روحیه و ته نها ئ���ه و ده توانێت بڕیاری سیاس���ی

گه وره بدات.ئاوێنه : واته ئاپۆ گه یش���توه ته ئه وه ی وه ك س���ه ركرده یه كی ئه فسانه یی سه یر

بكرێت؟حه قیقه تێك���ه ئ���ه وه پێنجوێن���ی : نكوڵی لێناكرێ���ت، ئاپۆیه ك كه له كاتی ده ستگیركردنیدا زیاتر له 100 كه س خۆی بۆ سوتاند، ئه گه ر چوار سه ده له مه وپێش بوایه خه ڵك به شتێكی تر ناویان ده برد.

ئا: هاوكار حسێن

له نێوان كاتژمێر 6 بۆ 7ی ئێواره ی 9ی كانوونی دووه می ساڵی 2013،

جه سته ی سێ ژن له سه نته ری زانیاری كوردستان له پاریس دۆزرانه وه ، كه رۆژ

بۆوه ، ده ركه وت هه رسێكیان كوردن، ناودارترینیان ساكینه جانسز بوو كه

سه ركرده یه كی بااڵی په كه كه بوو. ئه مه ده ستبه جێ تیرۆره كانی دیكه ی

كه سایه تییه كانی كورد له ئه وروپای هێنایه وه بیری خه ڵك.

س���اكینه ، 55 س���اڵ، كه كه س���ێكی نزیكی عه بدواڵ ئۆجه الن بووه ، له سااڵنی هه شتاكانی س���ه ده ی رابردودا له توركیا زیندانیكراوه و ئه شكه نجه ی زۆر دراوه . ئه و رۆڵی كاریگه ری هه ب���ووه له دامه زراندنی رێكخراوی پارتی كرێكارانی كوردس���تان له كۆتایی حه فتاكان���دا و به یه كه مین ژنی

ئه ندامی ئه و رێكخراوه داده نرێت. ته واوكردن���ی دوای 1979 س���اڵی خوێندن���ی ئاماده یی ، له الیه ن پۆلیس���ی له ن���او ده س���تگیرده كرێت و توركی���اوه ریزه كان���ی په كه كه دا نازناوی "س���ارا"ی

هه بووه . قه ره ی���ان، م���وراد داوای له س���ه ر له ناوه ڕاس���تی نه وه ده كان���دا رووده كاته ئه وروپاو به رپرس���یارێتی لقی ئه وروپای په كه كه ده گرێته ئه س���تۆ كه س���ه ره تا له ئه ڵمانیا بووه و دواتر ده چێته فه ره نسا. به هۆی ناكۆكی له گه ڵ هه ندێك له سه رانی بااڵی په كه كه ، فه ره نس���ا ساڵی 1998

مافی په نابه رێتی پێده به خشێت. س���اكینه دوو هاوڕێی دیكه ی له گه ڵدا ب���وو، كه یه كه میان فی���دان دۆگان، 32 ساڵ بوو، له ناوه ندی زانیاری كاریكردوه و نوێن���ه ری كۆنگ���ره ی نه ته وه ی���ی كورد )كه نه كه ( بووه له پاریس. دووه میشیان، له یال سۆلێمز بوو، كه چاالكوانێكی گه نج بوو له بواری دیپلۆماسی وه ك نوێنه رێكی

ژنانی په كه كه له ئه وروپا كاریده كرد.رووداوی تیرۆركردن���ی ئه و س���ێ ژنه ك���ورده ، رووداوه تراژیدیاكان���ی دیكه ی به بی���ر خه ڵكی هێنایه وه كه له س���ااڵنی كۆتای���ی س���ه ده ی راب���ردودا به س���ه ر كه سایه تییه ناوداره كانی كورددا هاتوون له ئه ورپا، كه ده كرێت به س���ێ كوچكه ی

پاریس و ڤیێننا و به رلین ناوببرێت.یه كێ���ك له چیرۆك���ه هاوش���ێوه كان،

تیرۆركردن���ی عه بدولره حمان قاس���ملوه )له دایكبووی س���اڵی 1930(، سكرتێری حزب���ی دیموكراتی كوردس���تانی ئێران، كه له ڤیێننای پایته ختی نه مسا له الیه ن داروده سته ی س���ه ر به كۆماری ئیسالمی

ئێرانه وه تیرۆركرا. دوای كۆتاییهاتن���ی جه نگی هه ش���ت س���اڵه ی نێوان ئێران-عێراق، حكومه تی تاران بڕیاریدا له گه ڵ سه ركرده كانی حزبی دیموكرات گفتوگۆی رێككه وتن بكات، بۆ كۆبوونه وه زنجیره یه ك مه به سته ش ئه م له گ���ه ڵ قاس���ملو له ڤیێنن���ا ئه نجامدراو دواترینی���ان رۆژی 13ی ته مموزی 1989

بوو. قاس���ملو به یاوه ریی دوان له هاوڕێكانی كه عه بدواڵ قادری ئه زه رو فازیل ره سوڵ پڕۆفیسۆرێكی دووه میان )ئه وه ی بوون زانكۆ بوو رۆڵی نێوه ن���دكاری ده گێڕا(، له یه كێك له و ژوورانه ی دانوس���تانه كه ی تێ���دا كرا، قاس���ملو به س���ێ فیش���ه ك له الیه ن وه فده ك���ه ی ئێرانه وه تیرۆركراو هه ردو هاوڕێكه شی به هه مان چاره نووس

رۆیشتن. قاس���ملو رۆیش���ت و كه س���ێكی دیكه له ناو حزبدا ش���وێنی گرت���ه وه ، ئه ویش

)له دایكبووی بوو، شه ره فكه ندی سادق 17ی رۆژی ئه وی���ش ك���ه ،)1938ئه یلول���ی 1992، له گ���ه ڵ دوو هاوڕێی و وه رگێڕه كه یدا له یه كێك له چێشتخانه كانی به رلین-ی پایته ختی ئه ڵمانیا تیرۆركران و له كۆتاییش���دا ده ركه وت كه سێك به ناوی كازم ده رابی كه به ره چه ڵه ك ئێرانی بوو وه ك به قاڵ له به رلین كاریده كرد، ده ستی هه بووه له تاوانه ك���ه داو له الیه ن دادگاوه

به زیندانی هه تاهه تایی سزادرا. له وانه ی چیرۆكێ���ك ه���ه ر له كۆتایی سه ره وه ، رۆڵی ئه و واڵتانه ی تیرۆره كانیان تێدا كراوه تا ئه ندازه یه كی زۆر الوازبووه و بكه رانی راسته قینه به نادیاری ماونه ته وه و

هه ندێك پێیانوایه خودی حكومه ته كان تا ئاستی "تێوه گالن" له كرده وه كان نزیكن. له وباره ی���ه وه و له یه كه مین س���اڵرۆژی چاالكوانه كه ی ژن���ه س���ێ تیرۆركردنی میدیا پاراس���تنی له هه رێمی په كه كه دا، مه راس���یمێكی تایبه ت بۆ یادكردنه وه یان قه ره ی���ان، م���وراد تێی���دا رێكخ���راو گه ل پاراس���تنی ناوه ندی فه رمان���ده ی (HPG( رایگه یاند، "ده وڵه تی فه ره نسا ده ستی له و كۆمه ڵكوژییه دا هه یه ، چونكه

كۆمه ڵكوژییه كه روونناكاته وه ".ئه وه ی جێگه ی س���ه رنجه له م تیرۆره سیاس���یانه دا، س���ه رزه مینی روودان���ی ره س���می هه ڵوێس���تی رووداوه كان و

ده وڵه ته كانیان���ه ، ك���ه له ن���او جه رگه ی پایته ختی سێكوچكه ی نه مساو ئه ڵمانیاو فه ره نس���ا رووده ده ن، له كاتێك���دا ئ���ه م واڵتان���ه له ری���زی پێش���ه وه ی رێزگرتن له مافی مرۆڤ و س���ه رهه ڵدانی پره نسیپه س���ه ره تاییه كانی ئازادی و شارستانییه ت

دێن.ده ش���ێت كورده كاندا له بی���ره وه ری ئه م تیرۆران���ه والێكبدرێنه وه كه ئه گه ر پایته ختی ئه و س���ێكوچكه یه ی ئه وروپا ب���ۆ زۆرێك بووبێته په ناگه و پاراس���تنی ژیانیان، به اڵم بۆ س���ه ركرده كانی كورد بوونه ت���ه مه یدانی پاكتاوی سیاس���یی و

جه سته یی و تیرۆر.

"ئۆجه‌الن‌ئه‌فسانه‌یه‌"حه‌مه‌ئه‌مین‌پێنجوێنی‌: له‌ناو‌په‌كه‌كه‌دا‌ته‌نها‌ئۆجه‌الن‌توانای‌‌بڕیاردانی‌‌هه‌یه‌

ساكینه‌و‌شه‌ره‌فكه‌ندی‌‌و‌قاسملو‌له‌سێكوچكه‌‌ی‌به‌رلین‌و‌ڤییه‌نا‌و‌پاریس

له ناو په كه كه دا باڵباڵێن و

ته كه توالت جێی نابێته وه

حه مه ئه مین پێنجوێنی

جه میل بایک

ساکینه قاسملو شه ره فکه ندی

‌به‌ختی����ار‌عه‌لی‌ل����ه‌م‌ژماره‌یه‌دا‌به‌ه����ۆی‌کاری‌تایبه‌ته‌وه‌‌گۆشه‌ی‌ژورێک‌له‌‌ئاوێنه‌‌نانوسێت‌له‌گه‌ڵ‌داوای‌لێبوردندا

ئا: هاوكار حسێن

به ڵگه نامه یه كی نهێنی ئاشكرایده كات، 9 ساڵ له مه وبه ر ئه مریكییه كان

دركیان به وه كردووه كه ئیداره دانی كه ركوك به وشێوه یه ی كه یه كێتی و

پارتی ده یانه وێت، شكست ده هێنێت و دواجار ده بێته قوربانی ناكۆكییه كانی

نێوانیان. هاوكات ئه گه ر خێزانه عه ره به كانی شاره كه به زوویی

قه ره بوو بكرایانه وه ، ئاماده بوون شاره كه چۆڵبكه ن، به اڵم به رپرسانی

بااڵی كورد په له یان نه بووه و پێیانباش بووه "له سه رخۆ بێت".

نهێن���ی به ڵگه نامه یه ك���ی به پێ���ی ویكیلیك���س ك���ه وێنه یه كی ده س���ت ئاوێنه كه وتووه ، كاتێك به رپرس���انی ك���ورد داوای���ان له ئه مری���كا ك���ردوه یارمه تیان بدات له گێڕانه وه ی كه ركوك بۆ س���ه ر هه رێم، به رپرسانی ئه مریكا ناكۆكییه كانی نێوان یه كێتی و پارتی و پێكهێنانی له س���ه ر رێكنه كه وتنی���ان حكومه تێكی ته وافوقی له ش���اره كه دا، داوه ته وه به چاوی به رپرسانی كوردداو گومانی���ان هه ب���وه ل���ه وه ی بتوان���ن

پێكهاته كانی دیكه دڵخۆش بكه ن. رۆژی 19ی ته مم���وز، به رپرس���انی ئه مری���كا له گ���ه ڵ نوێن���ه ری یه كێتی گه اڵڵ���ی به ه���رۆز له ئه نك���ه ره ، كۆبوونه ت���ه وه . له و دی���داره دا گه اڵڵی وتویه ت���ی ، " ئ���ه وه ی هه م���وو كورد به ده ستوردا تایبه ت له دانوستانه كانی له به رامب���ه ر كه ركوك���ه ، ده یه وێ���ت ده س���تكه وتنی ئ���ه و خه اڵت���ه دا، واز

له هه موو شتێكی دیكه دێنێت". زانیارییه كان���ی ئه و به ڵگه نامه یه كه له الیه ن به رپرسانی ئه مریكا له ئه نكه ره نووسراوه و مێژووه كه ی ده گه ڕێته وه بۆ ساڵی 2005، ئاشكرایده كات، "گه اڵڵی هه وڵیدا دڵنیامانبكات���ه وه له وه ی كه كورد ئاماده ی���ه له نزیكه وه كار له گه ڵ توركمان و عه ره به كانی كه ركوكدا بكات، به جۆرێك كه ئه و پێكهاتانه هه س���ت به به خته وه ری بك���ه ن كه له كه ركوكدا ئه مریكا به رپرسه كانی به اڵم ده ژین". گومانی���ان ل���ه و به ڵێن���ه هه ب���ووه و رایانگه یان���دوه ، "شكس���تی ئ���ه وه ی ك���ه نه توان���راوه حكومه تێك���ی كاتی له كه ركوك ته واف���وق به ش���ێوه یه كی دڵخۆشكه ر نیشانه یه كی پێكبهێنرێت،

نییه ".

له به رامب���ه ردا گه اڵڵ���ی ئۆباڵی ئه و شكسته ی خستۆته ئه ستۆی بارزانی و له به ڵگه نامه ك���ه دا هات���ووه ، "گه اڵڵی لۆمه ی بارزانی كرد كه رێگره له به رده م گه یش���تن به ته وافوق و وتی ، تاڵه بانی هه وڵ له گه ڵ بارزانی ده دات بۆ ئه وه ی

زیاتر هاریكار بێت".ن���او زانیارییه كان���ی ه���اوكات ك���ه ئاش���كرایده كه ن به ڵگه نامه ك���ه له س���اڵی 2005، كۆمه ڵێك له و خێزانه عه ره بان���ه ی كه له الیه ن س���ه ددامه وه له راب���ردودا هێنرابوون���ه كه رك���وك، باس���یان به تاڵه بانی و چاویانكه وتووه له وه ك���ردووه كه "ئه گ���ه ر به زوویی قه ره بوو بكرێن���ه وه ، ئه وا ده گه ڕێنه وه بۆ ناوچه كانی باشور." به اڵم تاڵه بانی پێش���تر ل���ه الی جێگ���ری وه زی���ری ده ره وه ی ئه مریكا ئه وه ی دركاندوه كه ئه و پێیباشه چاره سه ركردنی ئاینده ی

كه ركوك به خاوی بڕواته پێشه وه .

05ANKARA4205 : ئای دیبابه ت: نوێنه ری یه كێتی له ئه نكه ره ده ڵێت واز له هه موو ش���تێك ده هێنین

له پێناو كه ركوكدا.سه رچاوه : باڵیۆزخانه ی توركیا

به روار: 20ی ته مموزی 2005پۆلێن: زۆر نهێنی

پوخته :نوێنه ری یه كێتی نیشتمانی كوردستان له ئه نكه ره ، به هرۆز پێیراگه یاندین كه له دانوستانه كانی كورد هه موو ئه وه ی ده یه وێ���ت به ده س���توردا تایب���ه ت ده س���تكه وتنی له به رامبه ر كه ركوكه ، ئه و خه اڵته دا، واز له هه موو ش���تێكی دیكه دێنێ���ت. ئه و س���كااڵی هه بوو له هه نگاوه كانی م���اده ی 58 )ماده ی 140( كه زۆر به خاوی ده ڕوات به ڕێوه ، هه روه ها لۆمه ی بارزانی كرد كه رێگره له وه ی حكومه تێكی كاتی به ش���ێوه ی ته وافوق پێكبهێنرێت. ئه م تێڕوانینه ی گه اڵڵی له ب���اره ی كه ركوكه وه جیاوازه تاڵه بانی له مه وب���ه ر ماوه یه ك له وه ی

له به غدا وتی . رۆژی 19ی ته مم���وز، به رپرس���انی ئه مری���كا له گ���ه ڵ نوێن���ه ری یه كێتی له ئه نكه ره ، به هرۆز گه اڵڵی كۆبوونه وه . له و دیداره دا گه اڵڵی وتی ، به و زووانه هه رێم���ی به غ���دا و له س���ه ردانكردنی كوردس���تان گه ڕاوه ت���ه وه . ئام���اژه ی به وه ش ك���رد له الی تاڵه بان���ی بووه

كه كاتێك ج���ۆرج ب���وش ته له فۆنی ب���ۆ ك���ردوه و پیرۆزبایی لێك���ردووه نوێنه رایه تی به ش���داربوونی به بۆنه ی عه ره بی سوننه له لیژنه ی داڕشتنه وه ی ده س���توردا. گه اڵڵی ئه وه شی راگه یاند ك���ه ب���وش داوای له تاڵه بانی كردووه پیرۆزبایی بگه یه نێته مه سعود بارزانی به بۆنه ی هه ڵبژاردنی وه ك س���ه رۆكی

هه رێمی كوردستان. گه اڵڵی : كه ركوكمان بده نێ ، ئه وانه ی

تر ئاسانه گه اڵڵ���ی به وت���ه ی خۆی ئ���اگاداره له دواین ئ���ه و داواكارییانه ی كه كورد پێشكه شی لیژنه ی ده ستوریی كردوه . گه اڵڵ���ی ئاماژه ی ب���ه وه ش كردوه كه هه ڵوێستی كورد ئه وه یه كه ئاماده یه

بۆ گه یشتن به چاره سه ر. له باره ی ئ���ه وه ی كه چی وا له كورد نوێ له ده ستوری پش���تیوانی ده كات ب���كات، گه اڵڵی رایگه یان���د، ئه وه زۆر ئاسانه ، نوێنه رانی كورد له نووسینه وه ی

ده ستوردا پێویسته ئه مانه بكه ن:س���نوره كان دیاریكردن���ی -ش���ارو ئ���ه و ك���ه به ش���ێوه یه ك ش���ارۆچكانه ی س���ه ددام له كه ركوكی پارێزگای بگه ڕێنرێنه وه سه ر دابڕیون

كه ركوك.

- دانن����ان ب����ه وه ی ك����ه كه ركوك "ش����ارێكی كوردیی����ه " و بخرێت����ه ژێر

ده سه اڵتی هه رێمی كوردستان. به ه����رۆز گه اڵڵی ته ئكیدی كرده وه كه پێویسته ئه مریكا فشار بخاته سه ر هه ر یه ك له عه ره بی سوننه و شیعه بۆ ئ����ه وه ی رازیبن ب����ه و داواكارییه . ئه و هه وڵی����دا دڵنیامانبكات����ه وه له وه كه كورد ئاماده یه له نزیكه وه كار له گه ڵ كه ركوكدا عه ره به كان����ی توركم����ان و بكات، به جۆرێك ك����ه ئه و پێكهاتانه هه س����ت به به خت����ه وه ری بك����ه ن كه له كه ركوك����دا ده ژین وه ك ش����ارێكی س����ه ربازیی - راوێ����ژكاری ك����وردی . به مج����ۆره ئه مری����كا سیاس����یی ئ����ه وه ی شكس����تی وه اڵمیدای����ه وه : ك����ه نه توان����راوه حكومه تێكی كاتی به ش����ێوه یه كی ته واف����وق له كه ركوك پێكبهێنرێت، نیشانه یه كی دڵخۆشكه ر نیی����ه . له به رامب����ه ردا گه اڵڵی لۆمه ی بارزان����ی ك����رد كه رێگ����ره له به رده م گه یش����تن به ته وافوق و وتی ، تاڵه بانی هه وڵ له گه ڵ بارزانی ده دات بۆ ئه وه ی زیات����ر هاریكار بێت. جه ختی له وه ش كرده وه كه پێویس����ته قه ره بووی ئه و خێزانه عه ره بانه بكرێته وه كه له الیه ن سه ددامه وه هاورده ی شاره كه كراون و

ئاماژه ی چۆڵبكه ن. كه ركوك ده بێت به وه ش كرد ك����ه ماوه یه ك له مه وبه ر گروپێ����ك له و عه ره بان����ه ی كه ركوك چاویانكه وتووه به تاڵه بانی و باس����یان ل����ه وه كردوه ك����ه ئه گ����ه ر به زوویی ئه وا ده گه ڕێنه وه بكرێنه وه ، قه ره بوو بۆ ناوچه كانی باشور. گه اڵڵی سكااڵی هه نگاوه كان����ی خلیچك����ی له خ����اوو جێبه جێكردن����ی م����اده ی 58 )140(

هه بوو.

كۆمێنێت:گه اڵڵ���ی )به پێچه وانه ی هاوڕێكه ی كوردس���تان( دیموكراتی له پارت���ی به گش���تیی س���ه لماندی ك���ه ته واو په یوه سته به س���ه ركرده ی حزبه كه ی خ���ۆی و هه ڵوێس���تی كوردانی عێراق به گشتیی . ئێمه ئه وه بۆ هاوڕێیانمان له ب���اره ی له عێ���راق جێده هێڵی���ن بۆچونه كانی گه اڵڵی كه هه موو كورد ئه وه ی له ده ستوردا ده یانه وێت بریتیه له كه ركوك. به تایبه ت���ی لێدوانه كانی ئه مدوای���ه ی تاڵه بان���ی ب���ۆ جێگری وه زیری ده ره وه ی ئه مریكا كه وتبوی پێباش���ه له س���ه رخۆی هه نگاونانی چاره نووس���ی چاره س���ه ركردنی بۆ

كه ركوك.

ئا: ئاكۆ حه مه د رابی

ئه وه ی به زۆریی سۆران جیاده كاته وه له جێگه و ناوچه كانی دیكه ی

كوردستان، زاڵبوونی كلتوری جیاجیای ئێرانه به سه ر ناوچه كه دا كه

به ته واوی ره نگیداوه ته وه . قایمقامی قه زاكه ش ئاماژه به وه ده دات كه له هه موو كوردستان گۆڕانكاری

رویداوه و كلتوری بیانی هه یه و ئه مه ش مه ترسییه كی وای نییه بۆ سه ر سۆران.

مینا ته ه���ا كه كچێكی راگه یاندنكاره له س���ۆران و چه ن���د س���اڵێكه له ئێران گه ڕاوه ته وه ، له لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه باسی له وه كرد كه به هۆی مانه وه ی به ش���ێك له كوردانی باش���ور ب���ۆ ماوه یه كی زۆر له ئێران وایكردوه كه "دابونه ریتی ئێرانی ئێستاش له سه ریان، هه بێت كاریگه ری كه زۆربه ی ئاواره كان هاتونه ته وه سه ر زێدی خۆیان، له هه ندێك رووه وه هێشتا په یوه س���تن به كلتوری ف���ارس". مینا ئه وه ناش���ارێته وه كه زۆربه ی ئه وانه ی له ئێ���ران گه ڕاونه ت���ه وه تا ئێس���تاش له زۆرب���ه ی ش���ته كانه وه "سه رس���ام و

پابه ندن به كلتوری ئێرانی". ك���ه ق���ادر ئیس���ماعیل ه���اوكات خوێندكارێك���ی زانكۆیه و نیش���ته جێی ق���ه زای س���ۆرانه ، له لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه ئام���اژه ی به وه دا ك���ه زۆرجار "هه ستده كات له شارێكی ئێران ده ژیت،

كوردستانی هه رێمی له ش���ارێكی نه ك عێراق". ئه و وتی "به ش���ی هه ره زۆری ئه و ك���چ و كوڕه گه نج���ه كوردانه ی كه له ئێران گه ڕاونه ته وه ، ئه وه نده ی سه رنج داون زۆربه یان له روی ش���ێوازی پرچ و ئێرانیه كانن". هاوشێوه ی جلوبه رگه وه قادر ئه وه ش���ی رونكرده وه كه ئێس���تا

به ش���ێك له و گه نجانه ش ك���ه له ئێران نه ژیاون، له ژێ���ر كاریگه ری گه ڕاوه كانی ئێران���دان و ئه وانیش ت���ا راده یه كی زۆر

پابه ندی كلتوری ئێرانی بوون". هاوكات به درخان كه رۆژنامه نووسێكی نیشته جێی سۆرانه ، به ئاوێنه ی راگه یاند، "كولتوری جیاجیای فارس زۆر به زه قی

به شێوه یه كی سۆران و له سنوری دیاره به رچاو هه س���تی پێده كرێت، به تایبه ت گفتوگۆكردن به زمانی فارسی له فه رمانگه

ره سمییه كانی حكومه ت". ئه و رۆژنامه نووس���ه جه ختی له سه ر ئه وه ش كرده وه كه پێویس���ته یه كه ی ئیداری س���ۆران رێنمایی بدات به هه موو

فه رمانگ���ه و دامو ده زگاكانی حكومه ت، بۆ ئ���ه وه ی به ر له كاڵبوونه وه ی كلتوری ره س���ه نی كوردی بگیرێ���ت. به درخان ده ڵێت، "كاتی خ���ۆی به عس له هه موو روویه ك���ه وه هه وڵیئ���ه دا ك���ه كلتورو ره سه نایه تیمان بسڕێته وه ، كه چی ئێستا

به ده ستی خۆمان ئه مه ئه كه ین".خاڵێكی دیكه ك���ه كاریگه ری خۆی هه بوه له سه ر بره ودان به زمان و كلتورو میوزیكی فارس���ی، به ه���ۆی بازرگانی و نزیكیی سۆران بووه له ئێران. له وباره یه وه له كتێبخانه ی ك���ه خه ی���رواڵ ف���اروق ئه حمه دی خانی له س���ۆران كارده كات، ب���ۆ ئاوێنه ئاماژه ی بۆ ئ���ه وه كرد كه "گۆڤ���ارو كتێبی فارس���ی تاراده یه كی زۆر فرۆش���ی هه یه و خه ڵ���ك ئاره زووی خوێندنه وه یان ده كات، به تایبه ت بابه ته

كۆمه اڵیه تی و رۆشنبیرییه كان". هه ر له و باره یه وه قائیمقامی قه زای س���ۆران، كرمانج عزه ت، بۆ ئاوێنه ی رونك���رده وه ك���ه مه س���ه له ی بوونی كلتوری جیاواز شتێكی زۆر ئاساییه ، چونكه "ئه مه هه ر به ته نها له س���ۆراندا بوونی نیه ، به ڵكو له زۆربه ی شاره كانی دیك���ه دا ئه مه هه یه ". ناوب���راو نمونه بۆ وته كان���ی ده هێنێت���ه وه و ده ڵێت، ئه ڵمانی و گون���دی مۆڵ و "كردنه وه ی ئینگلی���زی و ف���ان و فیس���ار، ئه ی ئه وانی���ش هه موویان كلتوری ده ره وه و له هه موو بۆی���ه نی���ن؟ بیانیی���ه كان گۆڕانكاری هه یه و ئه وه كوردس���تاندا

له زۆر شتدا روویداوه ". فارس���یش زمانی زاڵبونی له باره ی له سۆراندا كه زۆرجار باس له وه ده كرێت فه رمانبه ره كان ده زگاكان���دا ل���ه دام و به فارسی قسه ده كه ن، عزه ت جه ختی كرده وه كه ئه و بابه ته "به و ش���ێوه یه نییه كه باس ده كرێت، پێشموانییه كه مه سه له ی زمان مه ترسییه كی وا گه وره بێ���ت. چونكه خه ڵك���ی ئێمه له ئێران هاتونه ت���ه وه و ده كرێت ت���ا راده یه كی زۆر به و زمانه په یوه س���تبن و ئه مه ش

به تێپه ڕبوونی كات كۆتایی دێت". به ه���ۆی ئه و بارودۆخ���ه ناله باره ی هه رێم���ی راب���ردودا له س���ااڵنی كوردس���تانی پێدا تێپه ڕی ، به ش���ێكی رویانك���رده دانیش���توانه كه ی زۆری واڵتانی ده وروب���ه رو به تایبه تی ئێران، به اڵم له كۆتایی س���ااڵنی ن���ه وه ده كان گه ڕانه وه ی ئه و كه س���انه له ئێرانه وه بۆ س���ه ر زێدی خۆیان ده س���تیپێكردو تا ئێستاش س���ه دان خێزان گه ڕاونه ته وه و گه ڕانه وه ی نیش���ته جێبوون. له سۆران ئاواره كانی ئێران بۆ س���ۆران، كارێكی وه های كردووه كه به ت���ه واوی كلتورو زمانی فارسی هه س���تی پێبكرێت له و ناوچه ی���ه دا. زاڵبونی كلت���وری ئێرانی فارسیه وه به زمانی له قس���ه كردن هه ر ده س���تپێده كات تا پۆشینی جلوبه رگ و ستایلی قژداهێنان و به كارهێنانی ناوی فارسی بۆ دوكان و شوێنه گشتییه كان و

میوزیك و هونه ریش ده گرێته وه .

تایبه‌ت)411( سێشه ممه 662014/1/14

له )2005(ه وه ، ئه مریكا دڵنیا بووه له وه ی كه ركوك ده بێته قوربانی ناكۆكییه كانی یه كێتی و پارتی

سۆران، شوێنێك بۆ پێكدادانی كلتوره جیاوازه كان

حیزب و گروپه سیاسییه كانی

كورد هه میشه كاریان له سه ر

چاالكی چه كداریی كردووه و له چاالكی سیاسیدا داهێنیان

نه بووه

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

قه زای سۆران

شاری که رکوک

ئا:‌بارام‌سوبحی‌

چاوه‌ڕوان‌ده‌كرێت‌دوای‌‌ده‌ركه‌وتنی‌‌ئه‌نجامی‌‌هه‌ڵبژاردنی‌‌پارله‌مانی‌‌عێراق،‌الیه‌نی‌‌كوردی‌‌پۆستی‌‌سه‌رۆكی‌‌پارله‌مان‌و‌سوننه‌كان‌

سه‌رۆكایه‌تی‌‌كۆمارو‌شیعه‌كانیش‌سه‌رۆكی‌‌حكومه‌ت‌وه‌ربگرن.‌به‌هۆی‌‌

شێوازی‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كانیشه‌وه‌‌ره‌نگه‌‌هیچ‌لیستێك‌نه‌توانێت‌

به‌ته‌نها‌شه‌ست‌كورسی‌‌پارله‌مان‌به‌ده‌ستبهێنێت.

به‌پێی‌‌راپۆرتێكی‌‌شیكاری‌‌رۆژنامه‌ی‌‌حه‌یاتی‌‌له‌نده‌نی‌،‌هه‌رچه‌نده‌‌سوننه‌كان‌به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‌فراوان‌پش���تیوانی‌‌له‌‌بارزان���ی‌‌ده‌ك���ه‌ن،‌ب���ه‌اڵم‌پێناچێت‌ئه‌مجاره‌‌كورد‌پۆستی‌‌سه‌رۆك‌كۆمار‌پۆس���تی‌‌ زۆره‌‌ ئه‌گه‌ری‌‌ وه‌ربگرێ���ت‌و‌

سه‌رۆكی‌‌پارله‌مان‌وه‌ربگرێت.

پێشبینی‌‌ئه‌نجامه‌كانل���ه‌رۆژی‌‌ عێ���راق‌ پارله‌مان���ی‌‌)2013/11/4(‌قانون���ی‌‌هه‌ڵبژاردن���ی‌‌رۆژی‌‌ بڕیاروای���ه‌‌ په‌س���ه‌ندكردو‌خول���ی‌‌ هه‌ڵبژاردن���ی‌‌ ‌)2014/4/30(نوێ���ی‌‌پارله‌مان‌به‌ش���ێوازی‌‌س���انت‌لیگ���ۆی‌‌هه‌مواركراوو‌لیس���تی‌‌نیمچه‌‌ك���راوه‌‌به‌ڕێوه‌بچێت،‌ئه‌م‌ش���ێوازه‌ش‌ده‌رفه‌ت���ی‌‌زیاتر‌ده‌داته‌‌الیه‌نه‌‌بچوك‌و‌

لیسته‌‌تاكه‌كه‌سیه‌كان.له‌پێناوی‌‌بردنه‌وه‌ی‌‌زۆرترین‌ژماره‌ی‌‌ده‌وڵه‌تی‌‌ لیس���تی‌‌ پارله‌مان،‌ كورسی‌‌قانون‌كه‌‌نوری‌‌مالیكی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌ده‌كات‌به‌چوار‌لیس���ت،‌ره‌وتی‌‌سه‌درو‌الیه‌نه‌كان���ی‌‌ن���او‌لیس���تی‌‌عێراقیه‌ش‌الیه‌نه‌‌ هه‌روه‌ه���ا‌ لیس���تێك،‌ به‌چه‌ند‌كوردستان‌و‌ له‌هه‌رێمی‌‌ كوردییه‌كانیش‌كه‌ركوك‌به‌لیستی‌‌سه‌ربه‌خۆ‌به‌شداری‌‌

هه‌ڵبژاردنه‌كه‌‌ده‌كه‌ن.له‌راپۆرته‌ك���ه‌دا‌ئام���اژه‌‌به‌وه‌كراوه‌،‌پێش���بینی‌‌ له‌ئێس���تاوه‌‌ هه‌رچه‌ن���ده‌‌ئه‌نجامه‌كان���ی‌‌هه‌ڵب���ژاردن‌كارێك���ی‌‌هیچ‌ پێده‌چێ���ت‌ ب���ه‌اڵم‌ زه‌حمه‌ت���ه‌،‌الیه‌نێك‌نه‌توانێت‌)60(‌كورسی‌‌زیاتر‌له‌كۆی‌‌)328(‌كورسیه‌كه‌ی‌‌پارله‌مان‌به‌ده‌ستبهێنن.‌ئه‌وه‌ش‌به‌هۆی‌‌شێوازی‌‌به‌ش���داری‌‌الیه‌نه‌كان‌و‌سیستمی‌‌سانت‌لیگۆ‌و‌بژاردنی‌‌ده‌نگه‌كان‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌الیه‌نی‌‌دۆڕاوی‌‌به‌هێ���ز‌نه‌وه‌كو‌براوه‌،‌ئه‌وه‌ش‌ده‌رفه‌ت‌ده‌داته‌‌هێزه‌‌بچوك‌و‌كه‌س���ایه‌تیه‌كان‌ب���ۆ‌به‌ده‌س���تهێنانی‌‌رێژه‌ی‌‌نزیكه‌ی‌‌)20%(‌كورس���یه‌كانی‌‌

پارله‌مان.

گرێی‌‌فتواكه‌ی‌‌دادگاله‌م‌خوله‌دا‌لیس���تی‌‌عێراقیه‌‌)91(‌كورس���ی‌‌و‌لیس���تی‌‌ده‌وڵه‌ت���ی‌‌قانون‌)89(‌كورس���ی‌‌به‌ده‌س���تهێنا،‌به‌اڵم‌دواتر‌دادگای‌‌ب���ااڵی‌‌عێراق‌رایگه‌یاند‌ده‌كه‌وێت���ه‌‌ حكوم���ه‌ت‌ پێكهێنان���ی‌‌ئه‌س���تۆی‌‌ئه‌و‌الیه‌ن���ه‌ی‌‌له‌پارله‌ماندا‌زۆرترین‌كورسی‌‌هه‌یه‌‌نه‌وه‌كو‌براوه‌ی‌‌چانس���ی‌‌ به‌م���ه‌ش‌ هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه‌،‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌حكومه‌ت‌كه‌وته‌‌ده‌ستی‌‌

شیعه‌كان‌نه‌وه‌كو‌سوننه‌كان.ئه‌و‌بڕیاره‌ی‌‌دادگا‌له‌الیه‌ن‌نه‌یارانی‌‌مالیكیه‌وه‌‌دوچ���اری‌‌ره‌خنه‌یه‌كی‌‌زۆر‌هات‌و‌تائێستاش‌ئه‌و‌ره‌خنانه‌‌هه‌ر‌ماون،‌به‌اڵم‌به‌وته‌ی‌‌چاودێران‌پێده‌چێت‌ئه‌م‌جاره‌‌ئه‌و‌بڕیاره‌‌بكه‌وێته‌‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌نه‌یارانی‌‌مالیكیه‌وه‌،‌له‌كاتێكدا‌"ئه‌گه‌ر‌بتوان���ن‌كوتله‌یه‌ك���ی‌‌گ���ه‌وره‌‌له‌ن���او‌

پارله‌ماندا‌دروست‌بكه‌ن".

قۆناغێك‌و‌پێنج‌سیناریۆدوای‌‌ قۆناغ���ی‌‌ چاودێ���ران،‌ به‌ڕای‌‌راگه‌یاندن���ی‌‌ئه‌نجام���ی‌‌هه‌ڵب���ژاردن،‌

قۆناغی‌‌گۆڕانكاری‌‌ده‌بێت‌له‌هاوكێشه‌ی‌‌سیاس���ی‌‌عێراق���دا،‌ئ���ه‌وه‌ش‌به‌هۆی‌‌ده‌ركه‌وتنی‌‌قه‌واره‌و‌كه‌سایه‌تی‌‌سیاسی‌‌نوێوه‌.‌هه‌روه‌ها‌پێیانوایه‌‌ئه‌و‌قۆناغه‌‌له‌ب���ه‌رده‌م‌پێنج‌س���یناریۆدا‌ده‌بێت،‌به‌جۆرێ���ك‌س���یناریۆی‌‌یه‌ك���ه‌م‌هه‌ر‌لیس���ته‌و‌كورسیه‌كانی‌‌خۆی‌‌ده‌كاته‌وه‌‌

كه‌‌به‌سه‌ر‌لیسته‌كاندا‌دابه‌شبوه‌.س���یناریۆی‌‌دوه‌م‌بریتیه‌‌له‌وه‌ی‌‌هه‌ر‌زۆری‌‌ ژماره‌یه‌كی‌‌ هه‌وڵده‌دات‌ الیه‌نێك‌هێزه‌‌بچوك‌و‌تاكه‌كه‌س���یه‌كان‌له‌خۆی‌‌كۆبكات���ه‌وه‌.‌له‌سێیه‌میش���دا‌الیه‌ن���ه‌‌سه‌ره‌كیه‌كانی‌‌شیعه‌:‌ده‌وڵه‌تی‌‌قانون،‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‌بااڵی‌‌ئیس���امی‌،‌ره‌وتی‌‌

س���ه‌در‌یه‌كده‌گ���رن‌تاوه‌كو‌س���ه‌رۆك‌وه‌زیران‌له‌خۆیان‌بێت،‌پاشان‌ده‌كه‌ونه‌‌دانوستانه‌وه‌‌له‌گه‌ڵ‌الیه‌نه‌‌سونییه‌كان‌و‌

كوردییه‌كان.ئه‌گ���ه‌ر‌هات���و‌الیه‌ن���ه‌‌ش���یعه‌كان‌یاخود‌ رێكه‌وت���ن‌ بگه‌نه‌‌ نه‌یانتوان���ی‌‌نه‌سازان‌له‌س���ه‌ر‌دیاریكردنی‌‌كه‌سێك‌بۆ‌س���ه‌رۆك‌وه‌زیران‌ك���ه‌‌ره‌زامه‌ندی‌‌كوردو‌سوننه‌شی‌‌له‌س���ه‌ر‌بێت،‌ئه‌وا‌س���یناریۆی‌‌چواره‌م‌دێته‌‌پێشه‌وه‌‌كه‌‌بریتیه‌‌له‌هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی‌‌هاوپه‌یمانی‌‌شیعی‌‌و‌دروس���تكردنی‌‌هاوپه‌یمانیه‌كی‌‌نوێ‌‌له‌چه‌ند‌الیه‌نێك‌كه‌‌نه‌ته‌نها‌مافی‌‌دیاریكردنی‌‌سه‌رۆك‌وه‌زیرانیان‌هه‌بێت،‌به‌ڵك���و‌توان���ای‌‌پااڵوتنی‌‌س���ه‌رۆكی‌‌پارله‌مان‌و‌سه‌رۆك‌كۆماریشیان‌هه‌بێت،‌ئه‌م‌دۆخه‌ش‌پێویس���تی‌‌به‌س���ێیه‌كی‌‌كورسیه‌كانی‌‌پارله‌مانه‌،‌ئه‌گه‌ر‌ئه‌مه‌ش‌روبدات‌ئه‌وا‌به‌شێك‌له‌هێزه‌‌شیعه‌كان‌

ده‌بێت‌ببنه‌‌ئۆپۆزسیۆن.س���یناریۆی‌‌پێنجه‌می‌‌قۆناغی‌‌دوای‌‌هه‌ڵبژاردن،‌بریتیه‌‌له‌‌رێكه‌وتنی‌‌كوردو‌پۆسته‌كانی‌‌ له‌سه‌ر‌ الیه‌نه‌كانی‌‌سوننه‌‌سه‌رۆك‌كۆمارو‌س���ه‌رۆكی‌‌پارله‌مان‌و‌حكومه‌ت‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌ هێشتنه‌وه‌ی‌‌بۆ‌ش���یعه‌كان‌تاوه‌كو‌له‌نێوان‌خۆیاندا‌

رێكده‌كه‌ون.

دابه‌شكردنی‌‌پۆسته‌كانراپۆرته‌ك���ه‌دا‌ ت���ری‌‌ له‌به‌ش���ێكی‌‌له‌هه‌ڵبژاردن���ی‌‌ له‌وه‌ده‌كرێ���ت‌ ب���اس‌پێشودا‌س���ه‌ركه‌وتنی‌‌لیستی‌‌عێراقیه‌‌به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌ئه‌یاد‌عه‌الوی‌،‌الیه‌نه‌‌له‌نێ���وان‌ ناچارك���ردوه‌‌ ش���یعه‌كانی‌‌خۆیاندا‌بكه‌ونه‌‌سازشكردن‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌پۆس���تی‌‌س���ه‌رۆك‌وه‌زیران‌نه‌كه‌وێته‌‌چنگی‌‌س���وننه‌كان،‌هه‌رچه‌نده‌‌بۆ‌ئه‌م‌شیعه‌كان‌ س���وننه‌كان‌و‌ هه‌ڵبژاردنه‌ش‌به‌چه‌ندین‌لیس���تی‌‌جیاواز‌به‌ش���داری‌‌

ده‌ك���ه‌ن،‌ب���ه‌اڵم‌ئاماژه‌كان‌ب���ۆ‌ئه‌وه‌‌ده‌چن‌سه‌رۆكی‌‌حكومه‌ت‌هه‌ر‌ببێته‌وه‌‌

نسیبی‌‌هێزه‌‌ئیسامیه‌كانی‌‌شیعه‌.له‌م‌خوله‌دا‌كورد‌پۆس���تی‌‌سه‌رۆك‌كۆم���اری‌‌وه‌رگ���رت،‌رۆژنامه‌كه‌‌باس‌له‌الی���ه‌ن‌ هه‌رچه‌ن���ده‌‌ ل���ه‌وه‌ده‌كات‌ره‌وته‌‌س���ونیه‌كانه‌وه‌‌پش���تیوانیه‌كی‌‌فراوان‌له‌مه‌س���عود‌بارزانی‌‌س���ه‌رۆكی‌‌هه‌رێم���ی‌‌كوردس���تان‌ده‌كرێ���ت‌ب���ۆ‌وه‌رگرتنی‌‌پۆس���تی‌‌س���ه‌رۆك‌كۆماری‌‌عێ���راق‌له‌داهات���ودا،‌ب���ه‌اڵم‌بۆچونی‌‌ئه‌مجاره‌‌ ئه‌وه‌یه‌‌ كوردیی���ه‌كان‌ الیه‌نه‌‌

سه‌رۆكایه‌تی‌‌پارله‌مان‌وه‌ربگرن.ئ���ه‌وه‌ی‌‌ دوای‌‌ پێش���و‌ ج���اری‌‌س���وننه‌كان‌نه‌یانتوانی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌حكومه‌ت‌وه‌ربگرن،‌هه‌وڵی‌‌وه‌رگرتنی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌كۆماری���ان‌داو‌به‌هۆی‌‌داواكاری‌‌كورده‌وه‌‌ئه‌و‌خواسته‌ش���یان‌به‌دینه‌هات،‌بۆی���ه‌‌پێده‌چێت‌ئه‌مجاره‌‌سوننه‌كان‌پۆستی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌كۆمار‌وه‌ربگ���رن،‌چونك���ه‌‌"بۆچون���ی‌‌زاڵی‌‌له‌پارله‌مان‌ واز‌ ئه‌وه‌ی���ه‌‌ س���وننه‌كان‌

بهێنن‌و‌سه‌رۆكی‌‌كۆمار‌وه‌ربگرن".

خه‌سڵه‌ته‌كانی‌‌سه‌رۆك‌وه‌زیرانله‌ب���اره‌ی‌‌ئ���ه‌و‌كه‌س���ه‌ی‌‌ده‌بێت���ه‌‌س���ه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌‌داهات���وی‌‌عێراق،‌راپۆرته‌ك���ه‌‌رونیكردۆته‌وه‌‌پێویس���ته‌‌ئه‌و‌كه‌س���ه‌‌دانوس���تانكارێكی‌‌به‌هێز‌بێت‌و‌بتوانێت‌ئه‌وانیت���ر‌رازی‌‌بكات،‌مه‌به‌س���ت‌له‌ئه‌وانیتریش‌له‌پرۆس���ه‌ی‌‌سیاس���یدا‌ته‌نها‌كوردو‌س���وننه‌‌نین،‌به‌ڵكو‌ئه‌و‌هێ���زه‌‌نوێیانه‌ن‌كه‌‌به‌هۆی‌‌هه‌ڵبژاردن���ه‌وه‌‌ده‌رده‌ك���ه‌ون،‌ئه‌م���ه‌‌جگه‌له‌‌هێزه‌‌هه‌رێمی‌‌و‌نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‌ك���ه‌‌كاریگ���ه‌ری‌و‌نفوزی���ان‌له‌عێراقدا‌هه‌یه‌،‌وه‌كو‌ئێران‌و‌ئه‌مریكاو‌توركیاو‌ده‌وڵه‌تانی‌‌كه‌نداو‌به‌جیاوازی‌‌ئاس���تی‌‌

كاریگه‌رییانه‌وه‌.

ئا:‌بارام

به‌مه‌به‌ستی‌‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌شه‌ڕو‌پێكدادانه‌كانی‌‌پارێزگای‌‌ئه‌نبار،‌ئه‌مریكا‌له‌ڕێگه‌ی‌‌جێگری‌‌سه‌رۆك‌

كۆمارو‌به‌رپرسێكی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌و‌روسیاش‌به‌ناردنی‌‌چه‌ك‌و‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستانیش‌به‌خستنه‌ڕوی‌‌ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك،‌

هه‌وڵی‌‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌ئاشتیانه‌ی‌‌ئه‌و‌قه‌یرانه‌‌ده‌ده‌ن.

گ���رژی‌‌و‌ هه‌فته‌ی���ه‌‌ دوو‌ م���اوه‌ی‌‌ئه‌نب���اری‌‌ پارێ���زگای‌‌ ئاڵۆزییه‌كان���ی‌‌رۆژئاوای‌‌عێراق‌به‌رده‌وامه‌،‌ئه‌و‌دۆخه‌ش‌ل���ه‌دوای‌‌ده‌س���تگیركردنی‌‌پارله‌مانت���ار‌ئه‌حمه‌د‌عه‌لوانی‌‌و‌په‌الماردانی‌‌گۆڕه‌پانی‌‌س���وننه‌كانه‌وه‌‌ عه‌ره‌به‌‌ خۆپیش���اندانی‌‌سه‌ریهه‌ڵدا.‌له‌ئێستاشدا‌دۆخه‌كه‌‌گۆڕاوه‌‌بۆ‌شه‌ڕی‌‌چه‌كداری‌‌نێوان‌سوپای‌‌عێراق‌و‌چه‌كداران���ی‌‌رێكخراوی‌‌قاعی���ده‌.‌الیه‌نه‌‌هه‌وڵی‌‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كانیش‌ ناوخۆی���ی‌‌و‌

چاره‌سه‌ركردنی‌‌ئه‌و‌گرفته‌‌ده‌ده‌ن.

روسیا‌كۆپته‌ر‌ده‌نێرێ‌دو‌س���اڵ‌له‌مه‌وبه‌رو‌له‌كاتی‌‌سه‌ردانی‌‌س���ه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌‌عێراق‌نوری‌‌مالیكی‌‌بۆ‌روسیا،‌گرێبه‌س���تێكی‌‌كڕینی‌‌چه‌ك‌له‌نێوان‌به‌غداو‌مۆس���كۆ‌به‌بڕی‌‌)4.3(‌ملیار‌دۆالر‌واژوكرا.‌یه‌كێك‌له‌بڕگه‌كانی‌‌ئه‌و‌گرێبه‌سته‌‌فرۆش���تنی‌‌هێلیكۆپته‌ره‌‌به‌س���وپای‌‌عێراق‌و‌تائێس���تا‌)28(‌له‌و‌

هێلیكۆپته‌رانه‌‌ره‌وانه‌ی‌‌عێراق‌كراوه‌.پارله‌مانت���اری‌‌نزیك‌له‌ن���وری‌‌مالیكی‌‌‌)13( رایگه‌یان���د‌ دورك���ی‌‌ فوئ���اد‌هێلیكۆپته‌ری‌‌ج���ۆری‌‌)می‌‌35(‌كه‌‌به‌‌"راوكه‌ری‌‌شه‌وان"‌ناسراوه‌،‌له‌سه‌ره‌تای‌‌ئه‌م‌هه‌فته‌یه‌دا‌له‌‌روس���یاوه‌‌گه‌یشتۆته‌‌به‌نده‌ری‌‌ئوم‌قه‌س���ری‌‌باشوری‌‌عێراق.‌له‌مانگ���ی‌‌یان���زه‌ی‌‌س���اڵی‌‌راب���ردوداو‌وه‌جبه‌ی‌‌یه‌كه‌می‌‌ئه‌و‌هێلیكۆپته‌رانه‌‌كه‌‌ژماره‌یان‌پانزه‌‌دانه‌‌بو‌گه‌یشته‌‌عێراق.‌دوركی‌‌ده‌ڵێ���ت‌"چاوه‌ڕوان‌ده‌كرێت‌ئه‌م‌ئه‌نباردا‌ له‌ش���ه‌ڕه‌كه‌ی‌‌ هێلیكۆپته‌ران���ه‌‌

به‌كاربهێنرێت".لیستی‌‌ پارله‌مانتاری‌‌ خۆیه‌وه‌‌ له‌الیه‌ن‌ده‌وڵه‌تی‌‌قانون‌محه‌مه‌د‌سه‌یهود،‌داوای‌‌له‌واڵتانی‌‌جیهان‌و‌له‌پێش���ی‌‌هه‌مویانه‌وه‌‌

روسیا‌كرد‌تاوه‌كو‌له‌شه‌ڕی‌‌دژی‌‌قاعیده‌‌له‌پارێزگای‌‌ئه‌نبار،‌پشتیوانی‌‌و‌هاوكاری‌‌

سوپای‌‌عێراق‌بكه‌ن.

ئه‌مریكا‌نوێنه‌ر‌ده‌نێرێ‌ره‌وش���ی‌‌ تاوتوێكردنی‌‌ به‌مه‌به‌س���تی‌‌یاری���ده‌ده‌ری‌‌ هه‌فته‌یه‌‌ ئ���ه‌م‌ ئه‌نب���ار،‌وه‌زی���ری‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مریكا‌بۆ‌كاروباری‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌نزم‌بریت‌ماكۆرگ‌س���ه‌ردانی‌‌به‌غ���دای‌‌ك���رد.‌له‌و‌س���ه‌ردانه‌دا‌له‌گه‌ڵ‌س���ه‌رۆك‌ مالیكی‌‌ له‌ن���وری‌‌ هه‌ریه‌ك���ه‌‌وه‌زیران،‌ئوس���امه‌‌نوجه‌یفی‌‌س���ه‌رۆكی‌‌پارله‌مان،‌وه‌زیری‌‌ده‌ست‌له‌كاركێشاوه‌ی‌‌دارایی‌‌عێراق‌رافیع‌عیساوی‌،‌پارێزگاری‌‌سه‌حوه‌ی‌‌ كۆنگره‌ی‌‌ س���ه‌رۆكی‌‌ ئه‌نبار‌و‌

عێراق‌ئه‌حمه‌د‌ئه‌بو‌ریشه‌‌كۆبویه‌وه‌.له‌لێدوانێكی‌‌رۆژنامه‌وانیدا‌ماكۆرگ‌وتی‌‌"ئامانج‌له‌سه‌ردانه‌كه‌م‌بۆ‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌قه‌یران���ی‌‌ئه‌نباره‌.‌هه‌موالیه‌كیش‌هاوڕان‌له‌سه‌ر‌دورخستنه‌وه‌ی‌‌توندڕه‌وه‌كان".

هه‌روه‌ه���ا‌جێگری‌‌س���ه‌رۆكی‌‌ئه‌مریكا‌جۆزیف‌بایدن‌به‌ته‌له‌فۆن‌له‌گه‌ڵ‌سه‌رۆكی‌‌

بارزانی‌‌و‌ مه‌س���عود‌ كوردستان‌ هه‌رێمی‌‌مالیكی‌‌و‌نوجه‌یفی‌‌قسه‌ی‌‌كرد.

بایدن‌و‌نوجه‌یفی‌‌باسی‌‌چیان‌كرد؟موته‌حیدون‌ لیس���تی‌‌ پارله‌مانت���اری‌‌خالید‌عه‌لوان���ی‌،‌رایده‌گه‌یه‌نێت‌جێگری‌‌س���ه‌رۆكی‌‌ئه‌مری���كا‌داوای‌‌له‌‌ئوس���امه‌‌نوجه‌یفی‌‌ك���ردوه‌‌بۆ‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌"به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‌ ئه‌نب���ار‌ كێش���ه‌ی‌‌ئاش���تیانه‌‌رۆڵی‌‌جدی‌‌بگێڕێت".‌ئاماژه‌‌به‌وه‌ش���ده‌كات‌له‌و‌په‌یوه‌ندییه‌دا‌باسیان‌له‌پڕچه‌ككردنی‌‌س���وپای‌‌عێراق‌كردوه‌،‌له‌پێناوی‌‌به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‌چه‌كداره‌كانی‌‌ده‌ڵێت‌ له‌ئه‌نب���ار‌و‌ قاعی���ده‌‌ رێكخراوی‌‌تائێس���تاش‌ده‌س���تێكی‌‌ "ئه‌مریكیه‌كان‌قه‌یران���ه‌‌ له‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌ بااڵی���ان‌

سیاسی‌‌و‌ئه‌منیه‌كاندا‌هه‌یه‌".له‌ئێس���تادا‌ پارله‌مانتاره‌‌ ئه‌و‌ به‌وته‌ی‌‌باڵێوزی‌‌ئه‌مریكا‌له‌عێراق‌ده‌س���تیكردوه‌‌به‌جموجۆڵێك���ی‌‌ف���راوان‌له‌نێوان‌كوتله‌‌دۆزینه‌وه‌ی‌‌ له‌پێن���اوی‌‌ سیاس���یه‌كاندا،‌چاره‌سه‌ری‌‌ئه‌و‌كێشانه‌ی‌‌به‌رۆكی‌‌عێراقی‌‌

گرتوه‌،‌چونكه‌‌"هه‌موان‌ده‌ترسن‌به‌هۆی‌‌قه‌یران���ی‌‌ئه‌نباره‌وه‌‌ش���ه‌ڕێكی‌‌ناوخۆیی‌‌له‌نێوان‌پێكهاته‌كانی‌‌عێراقدا‌روبدات".

بارزانی‌‌ده‌ستپێشخه‌ری‌‌ده‌كاتبه‌مه‌به‌س���تی‌‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌قه‌یرانی‌‌ئه‌نب���ار،‌له‌م���اوه‌ی‌‌هه‌فت���ه‌ی‌‌رابردودا‌ئه‌و‌ هۆزه‌كانی‌‌ له‌س���ه‌رۆك‌ ژماره‌ی���ه‌ك‌پارێزگایه‌‌س���ه‌ردانی‌‌بارزانی‌‌س���ه‌رۆكی‌‌هه‌رێمیان‌كرد.‌هه‌روه‌ها‌وه‌زیری‌‌به‌رگری‌‌عێراق‌به‌وه‌كاله‌ت‌بۆ‌هه‌مان‌مه‌به‌س���ت‌

له‌گه‌ڵ‌بارزانی‌‌كۆبویه‌وه‌.جێگری‌‌س���ه‌رۆكی‌‌لیستی‌‌هاوپه‌یمانی‌‌كوردستان‌له‌‌پارله‌مانی‌‌عێراق‌موحسین‌س���ه‌عدون،‌باس���ی‌‌له‌وه‌ك���رد‌له‌باره‌ی‌‌قه‌یران���ی‌‌ئه‌نب���اره‌وه‌‌بارزانی‌‌ژماره‌یه‌ك‌په‌یوه‌ندی‌‌له‌گه‌ڵ‌س���ه‌ركرده‌‌سه‌ركرده‌ی‌‌كوتل���ه‌‌سیاس���یه‌كانی‌‌عێ���راق‌و‌گه‌وره‌‌ئه‌نجام���داوه‌،‌ واش���نتۆن‌ به‌رپرس���انی‌‌وتیش���ی‌‌"بۆ‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌قه‌یرانی‌‌ئه‌نبار‌به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‌ئاشتیانه‌‌له‌الیه‌ن‌بارزانیه‌وه‌‌ده‌ستپێش���خه‌رییه‌ك‌هه‌یه‌‌كه‌‌ئێس���تا‌له‌ژێر‌لێكۆڵینه‌وه‌دایه‌و‌له‌رۆژانی‌‌

داهاتودا‌ده‌خرێته‌ڕو".نێ���وان‌ په‌یوه‌ندییه‌ك���ه‌ی‌‌ له‌ب���اره‌ی‌‌بایدن‌و‌بارزانیه‌وه‌،‌س���ه‌عدون‌ده‌ڵێ‌‌"بۆ‌ب���وه‌‌له‌پێناوی‌‌ دۆزینه‌وه‌ی‌‌چاره‌س���ه‌ر‌ده‌رچ���ون‌له‌قه‌یران���ی‌‌ئێس���تای‌‌ئه‌نبار‌

به‌شێوه‌یه‌كی‌‌خێراو‌ئاشتیانه‌".به‌وته‌ی‌‌ناوبراو‌رێكه‌وتنی‌‌س���تراتیژی‌‌نێوان‌عێراق‌و‌ئه‌مری���كا،‌چاودێریكردنی‌‌ب���ۆ‌ كارك���ردن‌ ئه‌من���ی‌‌و‌ پرۆس���ه‌ی‌‌پێش���هاتێكی‌‌ ه���ه‌ر‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌ئه‌منی‌‌له‌خۆده‌گرێ���ت.‌هه‌روه‌ها‌ده‌ڵێت‌دۆخی‌‌ ناتوانێ���ت‌ ئه‌مریك���ی‌‌ "الیه‌ن���ی‌‌سیاسی‌‌و‌ئه‌منی‌‌عێراق‌فه‌رامۆش‌بكات‌و‌له‌به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‌گروپه‌‌چه‌كداره‌كاندا‌پش���تیوانی‌‌له‌رۆڵه‌كان���ی‌‌گه‌ل���ی‌‌عێراق‌

نه‌كات".سه‌باره‌ت‌به‌لێدوانی‌‌ئه‌و‌پارله‌مانتارانه‌ی‌‌باس‌له‌وه‌ده‌كه‌ن‌ئه‌گه‌ری‌‌هه‌یه‌‌شه‌ڕه‌كه‌ی‌‌ئه‌نبار‌بگۆڕێت‌بۆ‌شه‌ڕی‌‌ناوخۆیی‌‌له‌نێوان‌پێكهاته‌كانی‌‌عێراقدا،‌موحسین‌سه‌عدون‌داواده‌كات‌كارت���ه‌كان‌تێك���ه‌اڵوی‌‌یه‌كتر‌نه‌كرێ���ن‌و‌ده‌ڵێت‌"بۆ‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌گرفت‌و‌كێش���ه‌كان،‌پێویسته‌‌په‌ناببرێته‌‌

به‌ر‌قانون‌و‌ده‌ستور".

هه‌رێمی‌‌نه‌ینه‌واداوای‌‌ الیه‌نێ���ك‌ ه���ه‌ر‌ له‌راب���ردودا‌بكردای���ه‌‌ پارێزگایه‌ك���ی‌‌ به‌هه‌رێمكردن���ی‌‌به‌خائین‌و‌جێبه‌جێكاری‌‌ئه‌جێنداری‌‌ده‌ره‌كی‌‌بۆ‌دابه‌ش���كردنی‌‌عێراق‌تۆمه‌تب���ار‌ده‌كرا،‌كه‌چی‌‌الیه‌نه‌‌س���ونییه‌كان‌ئێستا‌كه‌‌باریان‌كه‌وتۆته‌‌لێژی‌‌داوای‌‌دروستكردنی‌‌هه‌رێمی‌‌

نه‌ینه‌وا‌ده‌كه‌ن.ده‌س���توری‌‌عێ���راق‌كه‌‌س���اڵی‌‌)2005(‌په‌س���ه‌ندكرا،‌عێراقی‌‌به‌واڵتێك���ی‌‌فیدراڵی‌‌ناس���اندوه‌،‌به‌اڵم‌تائێس���تا‌جگه‌له‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌هی���چ‌هه‌رێمێكی‌‌دیك���ه‌‌بونی‌‌نییه‌.‌له‌س���اڵی‌‌)2008(‌پارله‌مانتار‌وائیل‌عه‌بدوله‌تی���ف‌هه‌وڵێكی‌‌زۆری���دا‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌شاری‌‌به‌سره‌‌بكرێته‌‌هه‌رێمێكی‌‌سه‌ربه‌خۆ،‌به‌اڵم‌جه‌ماوه‌ر‌پش���تگیری‌‌نه‌كرد.‌س���اڵی‌‌)2010(‌زۆرین���ه‌ی‌‌ئه‌ندامان���ی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌پارێزگای‌‌به‌س���ره‌‌هه‌مان‌داوایان‌ئاراسته‌ی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌وه‌زیران‌ك���رد،‌به‌اڵم‌حكومه‌ت‌

وه‌اڵمی‌‌نه‌دانه‌وه‌.س���اڵی‌‌رابردو‌له‌گه‌رمه‌ی‌‌خۆپیش���اندانی‌‌دروستكردنی‌‌ بیرۆكه‌ی‌‌ سوونه‌كاندا‌ عه‌ره‌به‌‌هه‌رێم���ی‌‌رۆژئ���اوای‌‌عێراق‌بۆ‌س���وننه‌كان‌هاته‌وه‌‌به‌رباس،‌كه‌چی‌‌به‌رله‌وه‌ی‌‌حكومه‌ت‌ره‌تیبكات���ه‌وه‌‌جه‌ماوه‌رو‌به‌ش���ێك‌له‌الیه‌نه‌‌سیاسیه‌كان‌له‌دژی‌‌وه‌ستانه‌وه‌.‌له‌سه‌ره‌تای‌‌ئه‌مساڵیش���ه‌وه‌‌كه‌‌ش���ه‌ڕو‌پێك���دادان‌له‌‌پارێزگای‌‌ئه‌نبار‌ده‌س���تیپێكردوه‌،‌هه‌ندێك‌الیه‌ن���ی‌‌عه‌ره‌ب���ی‌‌له‌نه‌ین���ه‌وا‌كه‌وتونه‌ت���ه‌‌كه‌ڵكه‌ڵه‌ی‌‌دروستكردنی‌‌هه‌رێمێكی‌‌سه‌ربه‌خۆ‌بۆ‌ئه‌و‌پارێزگایه‌‌كه‌‌دانیشتوانه‌كه‌ی‌‌بریتین‌ل���ه‌‌كوردو‌ش���یعه‌و‌توركمان‌و‌مه‌س���یحی‌‌و‌

ئێزیدی‌.پارێزگای‌‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‌ نه‌ه���زه‌‌ كوتله‌ی‌‌نه‌ین���ه‌وا‌مۆڵه‌ت���ی‌‌ی���ه‌ك‌مانگ���ی‌‌داوه‌ته‌‌ب���ۆ‌كاراكردنی‌‌قانونی‌‌ حكومه‌تی‌‌ناوه‌ندی‌‌به‌تایبه‌ت���ی‌‌ پارێ���زگاكان‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‌له‌دۆسیه‌ی‌‌ئه‌منی‌‌و‌راده‌ستكردنی‌‌به‌پارێزگا،‌بژارده‌ی‌‌ دو‌ جێبه‌جێنه‌كردنیشی‌‌ له‌به‌رانبه‌ر‌بۆ‌حكومه‌ت‌دان���اوه‌:‌به‌هه‌رێمبون‌و‌دانانی‌‌بنه‌م���ا‌كردارییه‌كان���ی‌‌به‌جێهێنانی‌،‌یاخود‌به‌نێوده‌وڵه‌تیكردنی‌‌دۆسیه‌ی‌‌چه‌وساندنه‌وه‌و‌

په‌راوێزخستنی‌‌سوننه‌كان‌له‌عێراقدا.رابردودا،‌الیه‌نه‌‌س���ونیه‌كان‌ له‌س���ااڵنی‌‌به‌تون���دی‌‌دژی‌‌بیرۆك���ه‌ی‌‌به‌هه‌رێمك���ردن‌ده‌وه‌س���تانه‌وه‌و‌به‌دابه‌شكردنی‌‌واڵت‌ناویان‌ده‌برد،‌به‌اڵم‌له‌ئێستادا‌الیه‌نه‌‌سیاسیه‌كان‌و‌جه‌ماوه‌ریش‌پشتیوانی‌‌دروستكردنی‌‌هه‌رێم‌ده‌كه‌ن.‌پارێزگاری‌‌نه‌ینه‌وا‌ئه‌سیل‌نوجه‌یفی‌‌بتوانن‌ ئه‌گ���ه‌ر‌ س���وننه‌كان‌ رایگه‌یان���دوه‌‌نێوماڵ���ی‌‌خۆیان‌له‌پاش���اگه‌ردانی‌‌و‌قاعیده‌‌پاك‌بكه‌ن���ه‌وه‌،‌ئه‌وا‌ده‌توان���ن‌هه‌رێمێكی‌‌

سه‌قامگیر‌دروست‌بكه‌ن.به‌بۆچون���ی‌‌چاودێرانی‌‌سیاس���ی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌وای‌‌له‌س���وننه‌كان‌كردوه‌‌داوای‌‌هه‌رێمێكی‌‌س���ه‌ربه‌خۆ‌بك���ه‌ن،‌ئه‌وه‌یه‌‌هه‌س���تده‌كه‌ن‌له‌م���اوه‌ی‌‌ده‌‌س���اڵی‌‌راب���ردودا‌حكومه‌تی‌‌فه‌رمان���ڕه‌وای‌‌عێراق‌كه‌‌به‌ده‌س���ت‌الیه‌نه‌‌ش���یعیه‌كانه‌وه‌‌بوه‌،‌نه‌یتوانی���وه‌‌دڵنیایی‌‌و‌پێویس���تی‌‌ژیانێكی‌‌هاوبه‌ش‌به‌سووننه‌كان‌

ببه‌خشێت.یونس‌ عه‌بدولناس���ر‌ توێژه‌ری‌‌سیاس���ی‌‌ئه‌حمه‌د،‌ده‌ڵێت‌"ته‌نها‌باس���كردن‌له‌هه‌رێم‌له‌س���ااڵنی‌‌راب���ردودا‌به‌س‌بو‌ب���ۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌به‌خائین‌و‌جێبه‌جێكاری‌‌ئه‌جێندای‌‌ده‌ره‌كی‌‌بۆ‌دابه‌ش���كردنی‌‌عێ���راق‌تۆمه‌تبار‌بكرێی‌.‌سیاس���یه‌كان‌ده‌ترسان‌باس���ی‌‌ئه‌م‌بابه‌ته‌‌بك���ه‌ن‌و‌به‌ناڕاس���ته‌وخۆ‌ئاماژه‌یان‌پێده‌دا،‌ئ���ه‌وه‌ش‌له‌ڕێگه‌ی‌‌داواكردن‌بۆ‌فراوانكردنی‌‌ده‌س���ه‌اڵتی‌‌پارێ���زگاكان‌و‌جێبه‌جێكردن���ی‌‌

سیستمی‌‌نه‌ناوه‌ندێتی‌".ئه‌وه‌ی‌‌سوننه‌كانی‌‌ده‌هری‌‌كردوه‌،‌هه‌ڵمه‌ته‌‌به‌رده‌وامه‌كانی‌‌س���وپاو‌هێ���زه‌‌ئه‌منیه‌كانی‌‌ده‌س���تگیركردنی‌‌سوننه‌كان،‌ بۆ‌ حكومه‌ته‌‌هه‌روه‌ه���ا‌په‌راوێزخس���تنی‌‌ناوچه‌كانیان���ه‌‌له‌ڕوی‌‌ئابوری‌و‌ئاوه‌دانكارییه‌وه‌.‌هه‌رچه‌نده‌‌له‌س���اڵی‌‌)2008(‌حكوم���ه‌ت‌فه‌رمانده‌یی‌‌ئۆپه‌راس���یۆنی‌‌نه‌ینه‌وای‌‌دروستكرد،‌به‌اڵم‌نه‌یتوانی‌‌ئارامی‌‌و‌ئاس���ایش‌بۆ‌ئه‌و‌ش���اره‌‌بگێڕێت���ه‌وه‌.‌هه‌روه‌ك‌به‌رپرس���انی‌‌حكومی‌‌رایده‌گه‌یه‌ن���ن‌له‌كاتێكدا‌پش���كی‌‌پارێزگای‌‌نه‌ین���ه‌وا‌له‌بودجه‌ی‌‌په‌ره‌پێدانی‌‌پارێزگاكان‌ده‌گات���ه‌‌)11%(‌كه‌چی‌‌حكومه‌ت‌)2%(یان‌

ده‌داتێ‌.به‌رپرسانی‌‌نه‌ینه‌وا‌ده‌ڵێن‌"ئه‌گه‌ر‌بكرێنه‌‌هه‌رێ���م‌وه‌كو‌كوردس���تان،‌ده‌بینه‌‌خاوه‌نی‌‌بودجه‌ی‌‌تایبه‌تی‌‌خۆمان‌و‌ده‌توانین‌پڕۆژه‌ی‌‌ستراتیژی‌‌و‌ژێرخانی‌‌گرنگ‌ئه‌نجام‌بده‌ین".به‌ڕای‌‌به‌ش���ێكی‌‌ت���ر‌له‌چاودێران‌به‌هۆی‌‌نه‌ینه‌واو‌ نێوان‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‌ باش���بونی‌‌هه‌رێم���ه‌،‌هه‌روه‌ه���ا‌دوای‌‌ئه‌وه‌ی‌‌س���ه‌دان‌هاواڵتی‌‌ئه‌و‌پارێزگایه‌‌سه‌ردانی‌‌كوردستانیان‌كردوه‌و‌به‌چاوی‌‌خۆی���ان‌ئارامی‌‌و‌ئاوه‌دانی‌‌كوردستانیان‌بیینیوه‌،‌له‌ئێستادا‌پشتیوانی‌‌الیه‌نه‌‌سیاسیه‌كان‌ده‌كه‌ن‌تاوه‌كو‌شاره‌كه‌یان‌

بكرێته‌‌هه‌رێمێكی‌‌سه‌ربه‌خۆ.

7 )411(‌سێشه‌ممه‌‌2014/1/14 عێراق

پرۆفایل عێراق‌دوای‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كانسوننه‌‌سه‌رۆك‌كۆمار،‌شیعه‌‌سه‌رۆك‌وه‌زیران،‌كورد‌سه‌رۆكی‌‌پارله‌مان

كوردو‌ئه‌مریكاو‌روسیا‌هه‌وڵی‌‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌گرژییه‌كانی‌‌ئه‌نبار‌ده‌ده‌ن

بۆ‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌قه‌یرانی‌‌ئه‌نبار‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‌

ئاشتیانه‌‌له‌الیه‌ن‌بارزانیه‌وه‌‌

ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك‌هه‌یه‌‌كه‌‌ئێستا‌له‌ژێر‌

لێكۆڵینه‌وه‌دایه‌و‌له‌رۆژانی‌‌داهاتودا‌

ده‌خرێته‌ڕو

قۆناغی‌‌دوای‌‌راگه‌یاندنی‌‌ئه‌نجامی‌‌هه‌ڵبژاردن،‌قۆناغی‌‌گۆڕانكاری‌‌ده‌بێت‌

له‌هاوكێشه‌ی‌‌سیاسی‌‌عێراقدا،‌ئه‌وه‌ش‌به‌هۆی‌‌

ده‌ركه‌وتنی‌‌قه‌واره‌و‌كه‌سایه‌تی‌‌سیاسی‌‌

نوێوه‌

‌‌‌چه‌ند‌چه‌کدارێکی‌سوننه‌‌له‌‌ئه‌نبار

ئا: شاهۆ ئه حمه د

ئێستا ده وترێت دواكه وتنی بودجه بۆته نه ریت و هه موو ساڵێك دووباره ده بێته وه ، ئابوریناسێكیش ده ڵێت "له دوای ساڵی 2003وه تا ئێستا

بودجه ی هه رێمی كوردستان له كاتی یاسایی خۆیدا په سه ند نه كراوه ".

داموده زگاكانی حكومه ت به دامه زراوه یی نه كراون

كوردس����تان په رله مانی ئه ندامێك����ی رایده گه یه نێت دواكه وتنی بودجه هه مووو س����اڵێك دووب����اره ده بێت����ه وه و هه موو جارێكیش قه یران دروست ده كات، "هیچ كاتێكیش ناتوانین بڵێین ئه و ده سه اڵته چاره سه ری ئه و دواكه وتنه ده كات، بۆیه ئه و ده سه اڵته پێویس����تی به گۆڕینه چ ده سه اڵت ده ستاوده ستكردنی له رێگای بێت چ به فشاری مه ده نی بێت". ئه ندامی په رله مانی كوردس����تان له فراكس����یۆنی گۆڕان حه سه ن ساڵح له باره ی دواكه وتنی بودجه وه بۆ ئاوێنه وتی "ئێمه له واڵتێكدا ده ژی����ن ل����ه دوای 23 س����اڵ حوكمڕانی داموده زگاكانی نه مانتوانیوه تائێس����تا بكه ی����ن به دامه زراوه ی����ی حكوم����ه ت بێگومان گرفتی گه وره هه یه له چۆنیه تی به ڕێوه بردنی هه رێمی كوردستان ئه ویش حزب". دوو به رژه وه ن����دی له پێن����اوی ناوبراو ئاماژه ی به وه ك����رد ئه گه ر هاتو دواكه وتن����ی بودج����ه له م����اوه ی رابردو حكومه تی هه رێم لێی به رپرس بووبێت، ئه وا له ئێستا ئه و الیه نه ی راسپێردراوه ب����ۆ پێكهێنانی كابینه ی نوێی حكومه ت لێی به رپرس����یاره . ئه و په رله مانتاره ی گۆڕان پێیوایه پێكنه هێنانی ده س����ته ی كوردس����تان په رله مانی س����ه رۆكایه تی

هۆكارێك����ی راس����ته وخۆی هه ی����ه ب����ۆ دواكه وتن����ی بودج����ه ، ده ڵێ����ت "ئێمه غه درێكی یاس����ایی گه وره مان كرد ئه و له به رئه وه ی هه ڵنه بژارد ده س����ته یه مان تایبه تی لیژن����ه ی چه ندین په رله م����ان تایبه تی بودجه ی هه یه و هه ریه كه ی����ان

خۆیی هه یه ".

دواكه وتنی بودجه هه میشه دووباره بۆته وه

پسپۆڕێكی ئابوری پێیوایه دواكه وتنی بودج����ه ی عێراق و هه رێمی كوردس����تان ته نیا ئه مس����اڵ نیی����ه ، به ڵك����و ئه وه ئه زمونی چه ند ساڵی رابردووه و هه میشه

دووباره بۆته وه .

له باره ی ئابوریناس د.خالید حه یده ر بودجه دواكه وتن����ی كاریگه رییه كان����ی بۆ ئاوێن����ه وتی "دواكه وتن����ی بودجه و په سه ندنه كردنی چه ندین كاریگه ری هه یه له س����ه ر ژیانی هاواڵتیانی كوردس����تان، ئ����ه وه جگ����ه ل����ه وه ی پێكنه هێنان����ی كابین����ه ی نوێ هۆكارێكی س����ه ره كییه بۆ دواكه وتنی بودجه له گه ڵ ئه وه ش����دا ئه و بودجه یه له به غ����داش دواده كه وێت تا ده گاته هه رێمی كوردستان". ناوبراو ئاماژه ی به وه ك����رد دواكه وتنی بودجه كاریگه ری له س����ه ر ژیانی خه ڵك هه یه ، به وه ی له ئێس����تادا هه موو پێشینه كانی راگیراوه ، هاوس����ه رگیری خانوب����ه ره و ك����ه ئێس����تا خه ڵكێك����ی زۆر چاوه ڕێی

ئه وه ی����ه خانووه كه ی ته واو بكات، به اڵم به هۆی دواكه وتنی بودجه وه ئه و هه له ی ناڕه خس����ێت به هه مانش����ێوه یه ش ب����ۆ ده كات چ����اوه ڕێ زۆر خه ڵكێك����ی پێشینه ی هاوس����ه رگیری وه ربگرێت كه ره نگبێت به ش����ێكی زۆری چووبنه ژێر

باری قه رزه وه .نه توانراوه جۆرێك له )ئیلزام( له سه ر

به غدا دروست بكرێتئه ندامێكی په رله مان له خولی پێشووی كوردستان ده ڵێت "تا ئێستا حكومه تی جۆرێك نه یتوانیوه كوردستان هه رێمی له )ئیل����زام( له س����ه ر حكومه تی ناوه ند دروست بكات بۆ ئه وه ی هه موو ساڵێك بودجه له كاتی خۆی����دا بنێرن، چونكه

ئه وان هۆكارێكن بۆ دواكه وتنی بودجه ". ئه ندام����ی خولی پێش����ووی په رله مانی كوردستان ئاش����تی عه زیز له لێدوانێكی بۆ ئاوێنه وتی "په س����ه ندكردنی بودجه له دوای په رله مان له ئه ركه كانی یه كێكه یاس����ادانان، به داخه وه له چه ند س����اڵی رابردو نه توانراوه ئه و ئه ركه به ته واوه تی به به رده وام����ی بكرێ����ت و جێبه ج����ێ دواكه وت����وه و له كات����ی یاس����ایی خۆی الی����داوه ". ناوب����راو هێمای ب����ه وه كرد له ماوه ی رابردوو ئێستاشدا په یوه ندییه دیبلۆماس����یه كانی نێ����وان حكومه ت����ی هه رێم و حكومه تی ناوه نده به شێوه یه كی نه توانراوه بۆی����ه نه بووه ته ندروس����ت به غدا له س����ه ر له )ئیل����زام( جۆرێ����ك

دروست بكات بۆ ئه وه ی بودجه له كاتی خۆیدا ره وانه بكه ن. ئه و په رله مانتاره ی خول����ی پێش����وو ئه وه ش����ی خس����ته ڕو له هه رێم����ی كوردس����تان هیچ ئێس����تا پرس����ێكی یاسایی نه ماوه و هه موو بوون به ڵگه ش "باش����ترین سیاسی به پرسی سه رۆكایه تی ده س����ته ی هه ڵنه بژاردنی په له مان����ی كوردس����تانه له كاتی خۆیدا بۆی����ه پێویس����ته په رله م����ان خۆی له و ملمالنێ سیاس����ییه رزگار بكات و ببێته

په رله مانێكی یاسایی نه ك سیاسی ".

به پێی یاسا ده بێت كه ی بودجه بچێته په رله مان؟

ب����ۆ كات به باش����ترین س����ه باره ت هه رێم����ی بودج����ه ی په س����ه ندكردنی په رله مانتاره ك����ه ی كوردس����تان، فراكس����یۆنی گۆڕان حه س����ه ن س����اڵح په رله مانی ناوخ����ۆی "له په یڕه وی وتی كوردستاندا هاتووه هه ر كاتێك بودجه هات ده بێت له سه ره تای مانگی 10 بگاته په رله مان و خوێندنه وه ی یه كه م و دووه می ب����ۆ بكرێت". هه ر س����ه باره ت به هه مان ئاماژه ی د.خالید ئابوریناس پرس����یار به وه كرد كه ده بێت س����ه ره تای مانگی 9ده ست بكرێ�ت به خه ماڵندنی بودجه ی س����اڵی داهات����وو، ب����ه اڵم به داخه وه تا ئێستا بودجه له وه زاره تی دارایی ته واو نه بووه . له ب����اره ی دواكه وتنی بودجه وه وته بێژی وه زاره ت����ی دارایی دلێر تاریق ئه وه ی بۆ ئاوێنه رونكرده وه كه به پێی یاس����ا وه زاره تی دارایی ده توانێت پاش ئه وه ی بودجه ی عێراق په سه ندكرا دوای 15 رۆژ ره وانه ی په رله مانی كوردستانی بكات، به اڵم تا ئێس����تا س����ه رۆكایه تی لیژنه ی به تایبه تی لیژنه كان په رله مان و

دارایی دروست نه بووه .

پێكنه هێنانی كابینه ی نوێی

حكومه ت هۆكارێكی سه ره كییه بۆ

دواكه وتنی بودجه

ئا: ئاسۆ سه راوی

"ئه گه ر داهاتی نه وت و شیرینی گرێبه سته نه وتییه كان بچێته بانكه كانه وه ، ئه وا

گرفتی بێ پاره یی له بانكه كاندا بوونی نابێت، به اڵم ئه و داهاته ده چێته

سندوقی حیزبه وه بۆیه بانكه كان بێ پاره ده بن". شاره زای بواری ژمێریاری

عه زیز عه لی جه وهه ر وه ها ده ڵێت.

باس ژمێریاری بواری ش����اره زایه كی ل����ه وه ده كات، كێش����ه ی كه می����ی پاره له بانكه كانی س����لێمانی ، هۆكاری زۆره و سه ره كیترینیشیان كورتهێنانی بودجه ی س����ااڵنه یه و به پێ����ی پێش����بینییه كانی دا 10 له مانگ����ی ئه مس����اڵیش ئ����ه و گرفته ك����ه دووباره ده بێت����ه وه ، چونكه "كورتهێنان����ی بودج����ه ی دوو س����اڵی ئێستا بۆیه چاره س����ه رنه كراوه پێشوو ئه مساڵیشی نه ماوه ، له بانكه كاندا پاره ده چێت����ه س����ه ر و گرفته ك����ه قورس����تر

ده بێت".

زیاتر له 3ترلیۆن دینار كورتهێنانی بودجه

ش����اره زای جێبه جێكار و به رێوه به ری بواری ژمێری����اری عه زیز عه لی جه وهه ر له دیدارێكی ئاوێنه دا ئه وه ده خاته ڕو كه بودجه ی هه رێم وه ك بودجه ی به ش����ێك له واڵتان، س����ااڵنه كورتهێنانی ده بێت، "زۆربه ی واڵتان سااڵنه كورتهێنانه كه ی ساڵی پێش����ووتریان چاره سه ر ده كه ن، ب����ه اڵم له هه رێم����دا ئ����ه وه ناكرێت بۆیه كێش����ه ی نه مانی پاره له كۆتایی ساڵدا به ده رده كه وێ����ت". ئ����ه و به نموونه باس له وه ده كات ك����ه كورتهێنانی بودجه ی س����اڵی 2012 ی هه رێ����م نزیك����ه ی 2 ترلیۆن دینار بووه ، نه ك هه ر چاره سه ر نه كراوه ، به ڵكو كورتهێنانی ساڵی 2013 ش����ی چۆته س����ه ر كه بڕه كه ی نزیكه ی 1ترلیۆن و 600 ملی����ار دینار بووه ، به م جۆره هه رێم له ئێستادا زیاتر له 3ترلیۆن

دین����ار كورتهێنانی هه ی����ه ، "ئه گه ر ئه و دۆخه چاره س����ه ر نه كرێت، كورتهێنانی بودج����ه ی 2014 ده چێت����ه س����ه ر، ئه و به شداری ئۆپۆزس����یۆنیش ئه گه ر كاته حكومه ت بكات، كێشه كه ی پێ چاره سه ر ناكرێت، به پێچه وانه وه ئه مساڵ زوتریش كێش����ه كه به ده رده كه وێ����ت پێش����بینی گرفته ك����ه 10وه له مانگ����ه ی ده ك����ه م هۆكارێكی س����ه رهه ڵبداته وه ". دووباره تری ئه وه ی ئه مس����اڵ زوتر كێش����ه كه به ده رده كه وێت به وت����ه ی ئه و، ئه وه یه ، كه حكومه ت����ی عێراقی 20ترلیۆن دینار كورتهێنانی ده بێت "به م ش����ێوه یه بێت ره نگه هه رێمی����ش 2ترلیۆن كورتهێنانی بوج����ه ی هه بێ����ت، چونك����ه موچ����ه ی فه رمانبه ران����ی پله كانی 4تا10 زیاد كات ك����ه ب����ڕی ترلیۆنێك دین����اری ده وێت، ئه مه جگه له خانه نشینكردنی له شكرێك به رپرس����ی تر ئ����ه م هه رێمه ش ئه وه ش

نزیكه ی ترلیۆنێك دیناری ده وێت".بۆچ����ی گرفته ك����ه له هه ولێ����ر كه متر

هه ستی پێده كرێت؟ له بانكه كان����دا پ����اره نه مان����ی سااڵنه ، كێشه یه ئه و دووباره بوونه وه ی وه ك ئه و ش����اره زایه ئاماژه ی پێده كات، به ته واوه ت����ی بۆته هۆی ئ����ه وه خه ڵكی متمانه ی به بانك����ه كان نه مێنێ و پاره ی تێدا دانه نێت، جگه له وه دۆخی سیاسی هه رێ����م و دووباره بوون����ه وه ی ناوبه ناوی نائارامیی����ه كان هۆكارێك����ی تر بووه كه خه ڵكی پاره له بانكه كاندا دانه نێ ، ئه مه به ده ر له وه ی ، كه رتی تایبه ت و كۆمپانیا گه وره كان له س����لێمانیدا زۆر كارا نین، به پێچه وان����ه ی ش����اری هه ولێ����ر "هه ر ئه م����ه ش بۆته هۆی ئ����ه وه ی گرفته كه كه مت����ر له بانكه كانی هه ولێر هه س����تی

پێبكرێت".

نه مانی پاره بۆته هۆی وه ستانی پرۆژه كان

ئ����ه و ش����اره زایه ی ب����واری ژمێریاری ئ����ه وه ش ئاش����كرا ده كات ك����ه نه مانی

پاره له بانكه كاندا بۆته هۆی وه س����تانی چه ندین پرۆژه ی گرنگی خزمه تگوزاری و سه ره كیترینیش����یان وه ك ئ����ه و ده ڵێت له به ر 100مه تری ش����ه قامی "كاره كانی نه مانی پاره له بانكه كاندا وه س����تاوه كه داده نرێت و به پڕۆژه یه ك����ی س����تراتیژی )469(ملیۆن دۆالری بۆ ته رخانكراوه ".

بارمت����ه ی 25%ی پ����اره له بانكه كاندا نییه

ئ����ه و ش����اره زایه ی ب����واری ژمێریاری ئ����ه وش روونده كاته وه ، كه پێویس����ته هه موو بانكێ����ك به رێژه ی 10% تا %25 بارمته ی پاره ی هه بێت و به هیچ جۆرێك ده س����تكاری نه كات مه گه ر له كاتی زۆر نه بێ����ت، ئه وی����ش ده بێت پێویس����تدا به رێژه ی 10% بێت ل����ه وه زیاتر نه بێت "ب����ه اڵم له بانكه كان����ی ئێم����ه ره چاوی ئه وه ش ناكرێت زۆرجار بارمته ی له %10 دانانرێت". ئه و جه خت له وه ش ده كاته وه كه داهاته كانی نه وتی شیرینی گرێبه سته نه وتییه كان به هیچ جۆرێك له بانكه كانی س����لێمانیدا بوونی����ان نیی����ه "ئه گ����ه ر بانكه كان هه یانبوای����ه هه رگیز حاڵ����ی ب����ه م ج����ۆره نه ده ب����وو، ئه وه نده ی من بزانم داهاتی نه وت و شیرینی گرێبه سته نه وتییه كان ده چێته س����ندوقی داهاتی زانیارییه كانی به پێ����ی هه ر حیزبه وه ". عه زی����ز عه ل����ی جه وه����ه ر له بانكه كاندا حس����ابێكی داخراو هه یه و هه رچی ئه و داهاتان����ه ی له بودج����ه دا به ده رناكه وێت

ده چێته ئه و حسابه داخراوه وه .

گرفته كه به ئۆپۆزسیۆنیش چاره سه ر ناكرێت

ژمێریاری ب����واری ش����اره زایه ی ئه م هیچ گه ش����بین نییه ، به وه ی به چوونی ئۆپۆزس����یۆن و بۆ ناو حكومه ت گرفته داراییه كان و نه مان����ی پاره له بانكه كاندا هۆكاران����ه ی "ب����ه و چاره س����ه ربێت، باسمانكرد، كورتهێنانی بودجه ئه مساڵ زیاتر ده بێت، ته نها چاره سه ری مامناوه ند به ش����داری بۆ ئۆپۆزس����یۆن ئه وه ی����ه ئه وه له مه رجه كانی یه كێك له حكومه ت بێت كه پاره ی نه وت شیرینی گرێبه سته نه وتییه كان بچێته بانكه كانه وه تا له كاتی دروستبوونی ئه و كێشانه دا چاره سه ری قه یرانه كان����ی پێبكرێت، پێویستیش����ه بودجه وه ك ئێستا به رێژه ی 43%به %57 دابه ش����نه كرێت به ڵكو به رێژه ی ژماره ی دانیش����توان داب����ه ش بكرێ����ت". ئ����ه و به پێویستیشی زانی له ئاینده دا سیستمی دابه شكردنی موچه ، به جۆرێكی لێبكرێت ك����ه له قۆناغی یه كه م����دا موچه خۆرانی ئاس����ایی موچ����ه وه ربگ����رن و پاش����ان له قۆناغی دووه م فه رمانبه ر و خانه نشینه

پله بااڵكان وه ریبگرن.

"فێڵ له سلێمانی كراوه "به ڕێوه به ری بانكی مه نسور له سلێمانی هه وار ش����ێخ ره ئوف، ئ����ه وه ده خاته ڕو ك����ه هۆكارێك����ی س����ه ره كی نه مان����ی پ����اره له بانكه كانی س����لێمانی بۆ ئه وه ده گه ڕێنێته وه كه تائیس����تاش بودجه ی هه رێم به رێژه ی 43% بۆ ئیداره ی پێشووی سلێمانی و به ڕێژه ی له 57% بۆ ئیداره ی ده كرێت، داب����ه ش هه ولێ����ر پێش����وی له وه ش سه یرتر وه ك ئه و وتی "خه رجی س����ه رۆكایه تییه كانی هه رێم و حكومه ت و په رله مان به ڕێژه ی 50% له الیه ن هه ردوو ئیداره كه وه خه رج ده كرێت، كه پێش����تر پارتی به ته نه����ا له بودجه ی 57% كه ی

خۆی خه رجی ده كرد".

ئابوری)411( سێشه ممه 2014/1/14 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

ئه مساڵ له مانگی 10 دا گرفته كه سه رهه ڵده داته وه

له‌2014دا‌هه‌رێم‌‌زیاتر‌له‌‌3ترلیۆن‌دینار‌كورتهێنانی‌‌بودجه‌ی‌‌ده‌بێت"نه مانی پاره له بانكه كاندا درێژه ی هه یه و به ئۆپۆزسیۆنیش چاره سه ر نابێت"

"له‌دوای‌‌ساڵی‌‌2003وه‌‌تا‌ئێستا‌بودجه‌‌له‌كاتی‌‌خۆیدا‌په‌سه‌ند‌نه‌كراوه‌"دواكه وتنی بودجه ئه و نه ریته ی هه موو ساڵێك دووباره ده بێته وه

سه رجه م پێشینه کان به هۆی دواکه وتنی بودجه وه وه ستاون

Bank

9 (411( سێشه ممه 2014/1/14 لۆکاڵ

ئا: ئاسۆ سه راوی

شه ش مانگێك بوو ژیانی هاوسه رییان پێكهێنابوو، به وته ی خۆیان )نه داریی ( بڕستی لێبڕیبوون، ئه وه ش وای كردوه

په نا بۆ دزییكردن به رن، كاتێك ئاشكرا ده بن، ده رده كه وێت كه ئه و دوو تازه

هاوسه ره ، دزییان له 25ماڵ كردوه و نزیكه ی 1كلیۆ ئاڵتون و 12ملیۆن دیناریان دزیوه ، ئه وه یه كێكه له و دزییه سه یرانه ی

كه 2013 روویداوه و هه میشه له خه یاڵی به ڕێوه به ری پۆلیسی نه هێشتنی تاوانی

سلێمانی رائید ئه كره مدا ده مێنێ "كه چوین پشكنینی ماڵه كه یانمان كرد هه موو ماڵه كه یان له ته نها ژورێكدا بوو، دیاره زۆر

نه دار بوون، به اڵم دیاره هیچ پاساوێك نییه بۆ دزییكردن".

به پێ���ی ئاماره كان���ی به ڕێوه به رایه ت���ی پۆلیس���ی نه هێش���تنی تاوانی س���لێمانی ، دزییك���ردن له س���اڵی 2013 به ب���ه راوورد به س���اڵێك پێش خۆی ، به رێژه یه ك كه می ك���ردووه ، ب���ه اڵم ده س���تگیركردنی ئ���ه و كه س���انه ی كه دزیی���ان ك���ردووه ، زیادی

كردووه .

ئاماره كانی دزییكردن به ڕێوه به ری پۆلیس���ی نه هێشتنی تاوان له س���لێمانی رائی���د ئه كره م قادر حس���ێن له دیدارێكی ئاوێنه دا ئاماژه به وه ده كات، كه له ساڵی 2012دا 1318 حاڵه تی دزییكردن له به ڕێوه به رایه تییه كه یان تۆماركراوه ، به اڵم له س���اڵی 2013دا 1150 حاڵه تی دزییكردن تۆمارك���راوه ، واته "به به راوورد به س���اڵی له س���اڵی 2013دا 168 حاڵه ت���ی ،2012دزییكردن كه می كردووه ". ئه و رونیشكرده وه ك���ه له س���اڵی 2012دا له س���ه ر دزییكردن فه رمانی ده س���تگیركردن ب���ۆ 771 كه س ده ستگیركراون، هه مووش���یان ده رچووه و به اڵم له س���اڵی 2013دا 821 كه س له سه ر دزییكردن ده ستگیركراوه "ئاماری ئه و دوو س���اڵه ئه وه مان پێده ڵێت ك���ه دزییكردن كه می كردووه ، به اڵم ده س���تگیركردنی ئه و كه س���انه ی دزییان كردووه زیادی كردووه " به اڵم ئه وه ی جێی داخه بۆ رائید ئه كره م،

نزیكه ی 50 كه س له وانه ی له 2013دا له سه ر دزییكردن ده ستگیركراون، پێشتر به هه مان

شێوه له سه ر دزییكردن ده ستگیركراون.

زۆرترین دزیی له چ بوارێكدا كراوه ؟به وت���ه ی رائید ئه كره م زۆرترین حاڵه تی دزیی كه له 2013 تۆماركراوه ، دزیی مااڵن بووه ، ژن و مێردێكیش له گه ڕه كی به كره جۆ كه له هه مان ساڵدا پێكه وه ده ستگیركراون، زۆرترین دزییان كردووه ، كه بڕینی 25ماڵ ب���ووه و س���ه رجه می ئ���ه و ش���تانه ش كه دزیویانه نزیكه ی 1كیلۆ ئاڵتون و 12ملیۆن دینار بووه ، پاشان دزینی پاره به قاسه وه یه كێك���ی تر بووه له دزیی���ه باوه كانی ئه و ساڵه "ئه وه ی زۆر دیاربوو ماڵێك له گه ڕه كی مه جیدب���ه گ، چوو بوون بۆ س���ه یران كه هاتبوونه وه قاس���ه كه یان دزرابوو، به وته ی خۆی���ان نزیكه ی 10 ده فت���ه ر دۆالری تێدا بووه ، خۆشبه ختانه له ماوه ی چه ند رۆژێكدا ئه نجامده رانی ئه و كاره مان ده ستگیركرد كه له 6 كه س پێكهاتبوون". بردن و سوتاندنی

ئۆتۆمبیلی هاواڵتی���ان له مانگی نۆ و كاتی بانگه شه ی هه ڵبژاردندا یه كێكی تر بوو له و كارانه ی كه ماوه یه كی زۆر به ڕێوه به رایه تی پۆلیسی نه هێشتنی تاوانی سه رقاڵكردبوو، له وباره ی���ه وه رائید ئه كره م وتی "له س���ه ر س���وتاندنی 6ئۆتۆمبیل و 2ماركێت له كاتی بانگه ش���ه ی هه ڵبژاردن كۆمه ڵێك كه سمان ده س���تگیركرد ك���ه به راس���تی له وكاته دا دروس���تكردبوو". زۆری���ان پش���ێوییه كی هاوكات هه ر له س���اڵی 2013دا دوو باندی كه ده س���تگیركردوه عاره بیان به ره گ���ه ز جامی ئۆتۆمبیلی هاواڵتیانیان ش���كاندوه و پاره ی���ان تێدا بردووه ، جگه له وه ش س���ێ ئافره تی ناوچه ی بادینانیان له سه ر دزینی

ئاڵتون ده ستگیركردوه .

دزیی نه وت سه یرترین جۆری دزیی بووه س���ه یرترین ج���ۆری دزی���ی به ب���ڕوای به ڕێوه به ری پۆلیس���ی نه هێش���تنی تاوان

له س���لێمانی ، دزیی نه وت بووه له مااڵن، ب���ه اڵم به ش���ێوازێكی س���ه یر و ده گمه ن، زۆرێك له هاواڵتیان كاتێك به رمیلێك نه وت وه رده گرن، به )موزه خه ( بۆ ته نكییه كی گه وره تری ماڵه كه یانی ده گوازنه وه ، چه ند ئه و به ناوی له گه ڕه كه كاندا كه س���ێكیش كاره وه ، دزیی���ان له هاواڵتی���ان كردووه ، به جۆرێك له كاتی گواستنه وه ی نه وته كه دا سۆنده یه كیش���یان ب���ۆ به رمیلێك���ی ژێر رێگایه به و گواستۆته وه ئۆتۆمبیله كه یان به ش���ێك له نه وته كه ی���ان دزی���وه ، وه ك رائید ئه ك���ره م ده ڵێت "چه ند نه وتیان بۆ ته نكییه ك���ه ی ماڵه كه ن���اردووه نزیكه ی له هه مووی سه یرتر ئه وه نده شیان دزیوه ، نه وته كه ش���یان گواس���تنه وه ی پ���اره ی له ماڵه كان سه ندووه ، خۆشبه ختانه دوای وردبینییه ك���ی زۆر توانیم���ان ئه و دزییه ئاشكرا بكه ین و 4ئۆتۆمبیل و 6 كه سیشمان

له سه ر ئه وه ده ستگیركرد".

كامێرای چاودێریی زۆر هاوكاریانه دانان���ی كامێ���ره ی چاودێریی له زۆرێك ب���ازاڕ و دوكانه كانی س���لێمانی له مااڵن و وه ك رائی���د ئه ك���ره م جه ختی له س���ه ر كرده وه ، زۆر ه���اوكاری ئه وانی كردووه و چه ندین تاوان���ی دزییان ل���ه و رێگایه وه ئاشكرا كردووه ، بۆ ئه مه ش باسی له چه ند حاڵه تێك كرد یه كێك له وانه "ش���ه وێكی دره ن���گ له نزیك دووكانێكی مه ش���روبات 5 كه س���مان ده ستگیركرد، دواتر خاوه نی دووكانه ك���ه وت���ی دووكانه ك���ه م بڕڕاوه ، پاش لێكۆڵین���ه وه و بینینی كامێره یه كی چاودێری���ی دووكانه ك���ه ده رك���ه وت ئه و كردوون، ده س���تگیرمان ئێمه كه سانه ی هه مان ئه و كه س���انه ن ك���ه دزییه كه یان كردووه ، ه���ه ر له رێ���گای كامێره یه كه وه بۆمان ده ركه وت كه دزیی تریان كردووه ، بۆیه داوا له هاواڵتیان ده كه ین چه ند بۆیان ده كرێ���ت كامێره ی چاودێری���ی دابنێن".

ناوبراو هێمای به وه شدا كه تۆمه تبارێكی تری دزییان له رێگای كامێره ی جه ڕه سی مااڵن���ه وه دۆزیوه ت���ه وه و ده س���تگیریان

كردووه .

شه ش نووسینگه یان هه یه و پێویستیان به پێنجی تره

له ئێس���تادا به ڕێوه به رایه تی پۆلیس���ی نه هێش���تنی ت���اوان جگه له نووس���ینگه سه ره كییه كه یان 5 نووسینگه ی تریشیان سلێمانیدا ش���اری جیاجیاكانی له ناوچه هه یه ، ب���ه اڵم به ته نها به و نووس���ینگانه كاره كانیان به باشی بۆ ناكرێت، هه ربۆیه له س���اڵی 2014 ك���ردووه پێش���نیاریان وه زاره تی ناوخۆ ره زامه ندی بنوێنن له سه ر كردنه وه ی 5 نووس���ینگه ی ت���ر "ئه گه ر ره زامه ندی وه زاره تی ناوخۆ به ده ستبێنین و 5نووس���ینگه ی تر بكه ینه وه ، كاره كانمان

زۆر له ئێستا باشتر به ڕێوه ده چێت".

دزییه سه یره كانی ساڵی 2013 له سلێمانی چی بوون؟1150 كاری دزیی تۆماركراوه و 821 كه سیشیان له سه ر گیراوه

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

ناحیه ی سلێمان به گ هێنده ی پارێزگایه ك كێشه ی تیرۆرو ئه منی هه یه ، به وته ی چاودێران له ساڵی

2003وه نه توانراوه هێڵی ته ماسی ئه و ناوچه ی دوزخورماتو و سلێمان به گ تا ده گاته سنوری قه زای خانه قین و

دیاله چاره سه ر بكرێت و كرده وه تیرۆریستییه كان كه م بكرێته وه ،

ئه ندامێكی ئه نجومه نی قه زای دوزخورماتوش ئاماژه ده كات به هۆی

كێشه كانی نێوان كوردو به غداوه بۆشاییه كی ئه منی و سه ربازی زۆر له و

ناوچانه دروست بوه و چاره سه ر ناكرێت.

ئه ندامی ئه نجومه نی قه زای دوزخورماتو كه مال گلی بۆ ئاوێنه رایگه یاند له ئێستادا دۆخه كه زۆر مه ترسیدارو خراپه ، شه وی چوارشه ممه رێكخراوی قاعیده به ئاشكرا به هێزێكی زۆره وه ئۆتۆمبیلی مێكزه مینی پ���ڕ چه كدارو ئااڵی ره ش���ه وه كه ئارمی اكب���ر(ی پێوه یه س���وڕاونه ته وه ، )الله ئ���ه وه ش دوره له راس���تییه وه كه ده ڵێن هه ڵگرتوه و عه ش���ایه ر چه كیان خه ڵكی

شه ڕ ده كه ن.ئ���ه و ئه ندام���ه ی ئه نجومه ن���ی قه زای دوزخورمات���و ب���اس له وه ش���ده كات كه له سنوری گوندی لوقم و حه فرییه ی سه ر به دوزخورماتوی س���ه ر ب���ه پارێزگای س���ه اڵحه دینه وه تاوه كو گوندی قوش���ی ناوچه یه كی دیاله پارێزگای له س���نوری چۆڵه و هیچ هێزێكی س���ه ربازی و ئه منی تێ���دا نییه ، بۆ به و هۆی���ه وه رێكخراوی قاعیده هه ر كاتێك ویستبێتیان كرده وه و چاالك���ی خۆی���ان ك���ردوه و رێگاكانیان

داخستوه .

له چه ن���د رۆژ راب���وردودا له پارێزگای رومادییه وه ش���ه ری سوپای عیراق دژی ب���ه ره ی داع���ش و رێكخ���راوی ده وڵه تی ئیس���امی س���ه ر به قاعی���ده و كردنه ئامانجیان ده س���تی پێكردو له س���لێمان به گه وه وه اڵم درایه وه و ده س���ت به س���ه ر ناحیه ی س���لێمان به گی سه ر به قه زای

دوزخورماتودا گیرا.له 2013/7/27 پێشویدا له راپۆرتێكی ئاوێنه رونیكرده وه كه هێش���تا دو مانگ

حه ویجه و گه وره ك���ه ی روداوه به س���ه ر س���لێمان به گدا تێپه ڕ نه بوه ، دیسانه وه س���لێمان ناحیه ی پێش���ودا له هه فته ی به ئاگرو ب���وه وه ب���ه گ و دوزخورمات���و ش���ه ڕو كوش���تارێكی تون���دی به خۆوه بین���ی، قایمقام���ی دوزخورماتوش هه ر ئه وكات وتی رۆژ به رۆژ گروپه چه كداره كان

له به هێزبون و حكومه تیش له الوازیدایه .ق���ه زای ئه نجومه ن���ی ئه ندامه ك���ه ی دوزخورماتو راش���یگه یاند سلێمان به گ و

ده وروب���ه ری ناوچه یه ك���ی زۆر له باره بۆ قاعی���ده و گروپ���ه چه ك���داره كان، بۆیه به هۆی كێشه كانی نێوان كوردو به غداوه بۆش���اییه كی ئه من���ی و س���ه ربازی زۆر له و ناوچانه دروس���ت بوه ، نه س���وپای عیراق ئه و ناوچان���ه ی كۆنترۆڵ كردوه ، نه هێزی كوردی، ن���ه هێزێكی هاوبه ش دروس���ت ده كرێ���ت بۆ ناوچه ك���ه ، بۆیه گروپه چه ك���داره كان و رێكخراوی قاعیده

كۆنترۆڵیان كردوه .

به حوكمی ئه وه ی دانیشتوانی سلێمان به گ س���ونه مه زهه بن و په یوه ندییان هه یه به ناوچ���ه سونه نش���ینه كانی خ���واروی عیراقه وه ، هاوكات ناوچه یه كی له باریشه بۆ گروپه چه كداره كان و دزه یان كردوه ته سنوری حه مرینه وه كه پێشترو ئێستاش هی���چ هێزێكی س���ه ربازی تێ���دا نه بوه و

نییه .له دوزخورمات���و مه ده ن���ی چاالك���ی هێم���ن ن���وری پێیوای���ه تێكچونی ئه و ناوچه ی���ه جگه له كاریگه ری سیاس���ی و ئه من���ی، كاریگ���ه ری خراپ���ی ده بێ���ت له س���ه ر جموجوڵی بازرگان���ی ، چونكه دوزخورمات���و ده كه وێت���ه نێ���وان هێڵی كه ركوك به غدا بۆیه كاتێك ئه و گروپانه له ناوچ���ه ی حه مرین جێگیر ده بن، دواتر دێنه دوزخورماتو و قه زاكانه وه كرده وه ی

چه كداری و ته قینه وه ئه نجامده ده ن.ئ���ه و چاالكوان���ه ی دوزخورمات���و بۆ زۆره و "ماوه یه ك���ی ئاوێنه وتیش���ی به ئێستاشه وه سلێمان به گ و ئه و ناوچانه قاعیده و به ده س���تی به فه رمی ش���ه وان یاخی گروپه چه ك���داره كان و كه س���انی

بوه وه یه له حكومه ته ".ق���ه واره ی به تێكچون���ی س���ه باره ت عیراقییه و حكومه ته كه ی مالیكی ئه ندامی ئه نجومه نی نوێنه ران���ی عیراق له لیژنه ی ئه منی حه س���ه ن جیهاد له لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه وتی "له ئێس���تادا نێوانی قه واره ی عیراقیه و حكومه ت له خراپیدایه و له مڕۆوه ئه نجومه نی دانیش���تنه كانی به ت���ه واوی هه ڵپه ساردو وه زیره كانیشیان نوێنه رانیان تادێ���ت دۆخی ده كش���ێنه وه ، رۆژان���ه روم���ادی و فه لوجه ش خراپت���ر ده بێت و

ره نگه روداوی دیكه به دوایدا بێت". سه باره ت به و باسه ی كه گوایه ره نگه به ه���ۆی نزیكبون���ه وه ی هه ڵبژاردن���ه وه

ب���ۆ ریكامی هه ڵب���ژاردن ئه م ش���ه ڕه هه ڵگیرس���ابێت، به اڵم حه س���ه ن جیهاد ئه و باس���ه ره تده كات���ه وه و ده ڵێت "هیچ الیه نێك سود له م دۆخه نابینێت و الیه نی س���ونه ئه م دۆخه یان پێباش نییه ، بۆیه حه قوایه كورد ده ستپێشخه رییه ك بكات بۆ چاككردنه وه ی ئه م دۆخه و الیه نه كان كۆبكات���ه وه بۆ ئ���ه وه ی نه وترێت كورد به رژه وه ندییه كانی بابه ت و هه ر خه ریكی

خۆیه تی".كاتێك له سنوری پارێزگا سونییه كانی خواروی عیراق هه ر كرده وه یه كی چه كداری روده دات، راسته وخۆ له ناوچه ی سلێمان به گ و دوزخورماتو سه رهه ڵده داته وه ، ئه و ئه ندامه ی ئه نجومه نی قه زای دوزخورماتو هۆكاره كه ی بۆ ئه وه گه ڕانده وه كه گروپه چه كداره كانی سه ر به قاعیده له سلێمان به گ و ده وروبه ری س���ه ر ب���ه رێكخراوی قاعیده ن و به ئیعازی ئه وان كار ده كه ن.

گلی رای وایه ئه م شه ڕو كرده وانه وه كو ئاگرێك وای���ه و ئه گ���ه ری زۆره كوردیش تێوه بگلێ���ت، ئه م���ه بۆ چه ندی���ن جاره هێرش ده كه نه س���ه ر باره گای فه وجێكی س���ه ربازی له س���لێمان ب���ه گ، گره نتی نییه هێ���رش نه كه نه س���ه ر باره گاكانی پێشمه رگه و شه ڕ رونادات، هاوكات الیه نی كوردی له و ناوچانه ته نها ته ماشاكه ره و

زۆر سسته .رومادی ش���ه ڕوپێكدادانه كانی پ���اش به گ س���لێمان له ناحی���ه ی ل���ه 12/29 گروپ���ه چه ك���داره كان هێرش���یان كرده س���ه ربازییه كان، ئه منی و الیه نه س���ه ر له شه وی چوارش���ه ممه ی 1/1 دیسانه وه ش���ه ڕوپێكدادان له نێوان سوپای عیراق و گروپ���ه چه ك���داره كان ئ���ه و ناوچه ی���ه قوربان���ی ژماره ی���ه ك رویدای���ه وه و

لێكه وته وه .

دیسانه وه سلێمان به گرێكخراوی قاعیده سنوری نێوان پارێزگای سه اڵحه دین و دیاله ی كۆنترۆڵ كردوه

سه یرترین جۆری دزیکردن دزی نه وتبوه له مااڵن، به جۆرێک که له کاتی گواستنه وه ی

نه وته که دا سۆنده یه کیان بۆ به رمیله که ی ژێر

ئۆتۆمبێله که یان گواستۆته وه به و ڕێگایه به شێک له نه وته که یان

دزیوه زۆرترین دزی له 2013 دزیکردنبوه له مااڵن

ناحییه ی سلێمان به گ فۆتۆ: ئیحسان

C M Y K

سپۆنس���ه رن و بڕێ���ک پ���اره به ماڵپه ڕه که ده به خش���ن تا په یجه کانیان و بابه ته کانیان بخن���ه پێش چاوی زۆرترین به کارهێنه رانی

فه یسبوک.هه روه ها ئه دهه م بارزانی، ئه ندامی مه کته بی سیاس���یی پارتی دیموکرات، زۆرینه ی راو بۆچونه کان���ی له رێی په یج���ه تایبه ته که ی خۆیه وه ده نووسێت. ماوه یه کی زۆر نییه که به هۆی چه ند دێڕیکی ناو فه یسبوکه که یه وه ئه ده���ه م بارزانی���ی له الیه ن س���ه اڵحه دین به هائه دین ئه مینداری پێشووی یه کگرتووی ئیس���امیی؛ درایه دادگا، به اڵم تا ئێس���تا ئه و که یسه یه کایی نه کراوه ته وه و ئه دهه م

بارزانی نه ڕۆیشتۆته به رده م دادگا.نه وش���یروان مس���ته فا هه رچه نده په یجی

ب���ه اڵم له فه یس���بوک، هه ی���ه فه رمی���ی چاالک���ی که مه و ته نها لینک���ی ئه و گوتارو چاوپێکه وتنان���ه داده نێ���ت ک���ه ناوبه ناو له میدیاکان���ه وه په خش ده کرێت. هه روه ها هه ندێج���ار وێن���ه ی مێژوویی س���ه رده می ش���اخ باڵوده کاته وه . په یجه که ی رێکخه ری گش���تیی بزوتنه وه ی گۆڕان. نزیکه ی سه د

هه زار الیکی هه یه .هه روه ه���ا هه ردوو کوڕه که ی نه وش���یروان مس���ته فا، نما و چیا، چاالکییان زۆره له و سپۆنسه رن و ئه وانیش جیهانییه و ماڵپه ڕه له به رامب���ه ر به خش���ینی ب���ڕه پاره یه کی په یجه کانیان و به فه یس���بوک، دیاریک���راو بابه ته کانیان ده چێت���ه به رچاوی زۆرترین

به کارهێنه رانی فه یسبوک.

نیش���تمانی یه کێتی���ی س���ه رکرده کانی به رفراوان به ش���ێوه یه کی کوردس���تانیش فه یس���بوک به کارده هێنن و چاالکییه کانیان

ده خه نه ڕوو.به رهه م ساڵه ح جێگری سکرتێری یه کێتیی، له ناو س���ه رکرده کانی یه کێتی���دا زۆرترین چاالکیی له تۆڕی کۆمه اڵیه تیی فه یس���بوک هه یه و سه ره ڕای ئه وه ی ماڵپه ڕێکی تایبه ت به خ���ۆی هه ی���ه ، کارو چاالکییه کانیش���ی

له په یجه که ی خۆی باڵوده کاته وه .هه روه ه���ا کۆس���ره ت ڕه س���وڵیش په یجی تایب���ه ت به خ���ۆی هه ی���ه ، ب���ه اڵم له چاو که سایه تییه سیاسییه کانی دیکه دا، که متر

چاالکه .مه ال به ختیاریش په یجێکی چاالکی هه یه و

جگ���ه له دانانی وت���ارو چاوپێکه وتنه کانی خ���ۆی، به رده وام وێنه ی ئه رش���یفی خۆی

باڵوده کاته وه .هه روه ه���ا محه م���ه د ف���ه ره ج ئه مینداری تایبه ت په یج���ی ئیس���امیش یه کگرتوی به خۆیان هه یه و بۆ ده ربڕینی ڕاو سه رنجی خۆی، وه ک زۆرێک له سه رکرده کانی دیکه پێش میدیاکان���ی حیزبه که یان، ئه و تۆڕه له ڕێیه وه به کارده هێن���ن و کۆمه اڵیه تیی���ه خۆی���ان بۆچون���ی ڕووداوه کان له س���ه ر

ده رده بڕن.عه لی باپیری ئه میری کۆمه ڵی ئیسامیش به هه مانش���ێوه په یج���ی تایب���ه ت به خۆی هه یه و کارو چاالکییه کانی، هه روه ها په یام و

ڕوونکردنه وه کانی باڵوده کاته وه .

هه رچه ن���ده له س���ه ره تاوه دوودڵب���ون له به کارهێنان���ی، به اڵم له ئێس���تادا که م سه رکرده و سیاسیی کورد هه یه په یجی فه رم���ی نه بێ���ت له ت���ۆڕی کۆمه اڵتیی فه یسبوک و له وێوه په یامه فه رمییه کانیان پاره یه که ی هه ندێکیش���یان نه نێرێ���ت. زۆر خ���ه رج ده که ن ت���ا زۆرترین که س بابه ته کانیان په یجه کانیان���ه وه و بێت���ه ببینن. لێره دا ئاماژه به چاالکی هه ندێک له س���ه رکرده و سیاس���ییه کانی هه رێمی

کوردستان ده که ین له فه یسبوکدا.بنه ماڵ���ه ی بارزانییه کان که به ش���ێکی زۆری���ان پۆس���تێکی حکومی���ی ی���ان ی���ان هه ردووکی���ان پێکه وه ؛ حیزبیی، هه یه ، به ش���ێوه یه کی به رچاو فه یسبوک

ماڵه پ���ه ڕه وه ل���ه و به کارده هێن���ن و چاالکییه کانیان ده خه نه ڕوو.

مه س���عود بارزان���ی س���ه رۆکی هه رێم و سه رۆکی پارتیی دیموکراتی کوردستان، به رده وام به زمانی کوردی )س���ۆرانیی و کرمانجیی(و زمانی عه ره بی چاالکییه کانی له په یجه که ی خۆی که ژماره ی الیکه کانی نزی���ک ده بێت���ه وه له نۆس���ه د ه���ه زار؛ په خش���ده کات. بارزانیی له گه ڵ رووداوه ده کات و سه ره خۆش���یی دڵته زێنه کاندا له بۆن���ه نه ته وه ی���ی و ئاینییه کانیش���دا

پیرۆزباییه کانی ده نێرێت.جگه له بارزانیی ب���اوک، زۆرینه ی کوڕ و کوڕه زاکانیش���ی، گرنگییه ک���ی زۆر به م پێگه کۆمه اڵیه تییه ده ده ن و به شێکیشیان

‌ره‌نگاڵه)411( سێشه ممه 2014/1/14 rangalayawene@gmail.comrangalayawene@gmail.com )411( سێشه ممه ‌2014/1/14ره‌نگاڵه

گاکاوڕ

ئه م ماوه یه ی رابردو پانی سه فه رێكت رێكخستبوو، گه شبینبه له وانه یه ئه وه ی چاوه ڕێت ده كرد بێته دی ، به اڵم پانی

داهاتوت پته وبكه و پێیدا بچۆره وه .

ئه م ماوه یه هه ست به نائارامی ئه كه یت ب���ه اڵم له گ���ه ڵ ئه وان���ه ش ده گه یت���ه ئامانجه كانی خۆت، له هه موو ئه و كارانه

خۆت به دوربگره كه الوازت ده كه ن.

هه ن���دێ كێش���ه له ن���او ماڵه كه ت���ان ب���ۆ ئاماده بك���ه خ���ۆت رووده دات، چاككردنیان، هه رچه نده كێشه ت هه یه

به اڵم تۆ هه ر دڵخۆش ده رده كه ویت.

مه هێڵه توڕه بوون���ت كاریگه ری خراپ له س���ه ر كه سایه تیت دروس���ت بكات. ئارامبگره و به خ���ۆدا بچۆره وه با زیاتر

هه ست به ناڕه حه تی نه كه یت.

پ���اش ئ���ه و ئاڵ���ۆزی و ناڕه حه تییه ی به هۆی كێشه سۆزدارییه كانته وه توشت بوو بوو خه ریك���ه ده گه ڕێته وه دۆخی

جارانت، شه ممه رۆژی به ختته .

تۆ كه س���ێكی كه س���ود له خوێندنه وه ی كتێب وه رده گریت، بۆی���ه هه وڵبده ئه م ماوه یه خۆت به خوێندنه وه سه رقاڵبكه یت.

ته ندروستیت به ره و باشتر ده ڕوات.

خۆ س���ه رقاڵكردنت به كاری قورسه وه هه موو هۆشێكی بردویت، ره نگه به دوای ش���تی زۆر ورد بگه ڕێیت كه په یوه ندی

به خۆته وه هه یه .

ژی���ری و لێهاتویت دۆخێكی ئارامت بۆ دروس���ت ده كات، تۆ كه سێكی لێهاتو و تایبه تمه ندیی���ه ت ئ���ه م خۆڕاگ���ری ،

خۆشه ویستی كردوی الی خه ڵكی .

ئیره ی���ی بردن به خۆشه ویس���ته كه ت زیات���ر قه یرانت بۆ دروس���ت ده كات، هێنده پرس���یاری لێمه ك���ه هه وڵبده

زیاتر گوێی لێبگریت.

ئه ته وێت هه موو كاره كان به په له بكه یت، به ئیش���ه كانته وه هه لپڕوكاندن بۆی���ه دیاره . م���ه رج نییه ئه وه ی تۆ ده یكه ت

راستبێت، هه ڵه كانت زۆرترن.

به خت یاوه رت ده بێ���ت ئه و ده رفه ته باش���انه ی دێته پێشت به كاریانبهێنه ، بڕیارێك���ی ن���وێ ژیان���ت ده گۆڕێت و

گرفته كان تێپه ڕ ده كه یت.

قرژاڵدوانه‌‌

به خت ی���اوه رت ده بێ���ت و له كاره كانت س���ه ركه وتوو ده بی���ت به ه���ۆی ئ���ه و پاڵپشتییه ی كه كه سه نزیكه كانت بۆت

ده كه ن، رۆژه خۆشه كان چاوه ڕێتن.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازووفه‌‌ریکشێر

1011

لیسته که ی شه ندله ر

رۆمان شێرکۆ

کاره س���اتی له ناوب���ردن و قڕکردن���ی جوله که کان که ناس���راوه به "هۆلۆکۆست" له سه ر ده ستی نازییه کان له رۆژه کانی جه نگی جیهانی دووه م���دا روویدا، یه کێکه له تراژیدیتری���ن و به ناوبانگترین رووداوی کوش���تنی به کۆمه ڵ له مێژووی مرۆڤایه تی���دا. هه رچه نده له مێژوودا چه ندی���ن کاره س���ات و کوش���تنی به کۆمه ڵ هه یه ، ب���ه اڵم هیچیان هاوش���ێوه ی هۆلۆکۆس���ت ده نگی نه داوه ته وه . جگ���ه له گه وره یی کاره س���اته که خۆی، یه کێک له و هۆکارانه ی وایکردوه ئه و رووداوه به و ش���ێوه به رباڵوه له دونیادا ده نگبداته وه ، س���ینه مایه . سااڵنه و به به رده وامی و له گۆش���ه نیگای جیاواز ه وه فیلم له سه ر هۆلۆکۆست

دروست ده کرێت."لیسته که ی ش���ه ندله ر" یه کێکه له و فیلمانه ی رووداوێکی حه قیقی کاره س���اتی هۆلۆکۆس���ت ده گێڕێت���ه وه . ئه م فیلم���ه له رۆمانێکی نووس���ه ری ئوس���تورالی "تۆماس کینیلی" وه رگیراوه و ده رهێنه ری ئه مه ریکی "س���تیڤن سبیلبێرگ" له س���اڵی 1993به رهه می هێناوه . ئه کته ری ئیرله ندی لیام نیس���ۆن رۆڵی س���ه ره کی له م فیلمه 197

خوله کییه دا ده گێڕێت.ل���ه دوای باڵوبونه وه ی فیلمه ک���ه ، جگه له داهاتێک���ی مادیی زۆر، توانی حه وت خه اڵتی ئۆس���کار به ده س���تبهێنێت. هه روه ها له الیه ن په یمانگای س���ینه مای ئه مه ریکاوه له ریزبه ندی باشترین 100 فیلمی

مێژووی سینه مادا، پله ی نۆیه می به ده ستهێناوه . چیرۆکی فیلمه که باس له بازرگانێکی ئه ڵمانی ده کات که له هه مانکاتدا ئه ندامی حیزبی نازییه ، به ناوی "ئۆس���کار شه ندله ر" که له رێگه ی دروستکردنی کارگه یه که وه و بردنی جوله که کان وه ک کرێکار بۆی، ده توانێت زیاد له هه زار جوله که له کۆمه ڵکوژی هۆلۆکۆس���ت ڕزگار

بکات.فیلمه ک���ه به ش���ێوازی ڕه ش و س���پیی وێنه گیراوه )جگ���ه له دوو دیمه ن، که پیشاندانی پۆشاکێکی سوره ، هه روه ها دیمه نه که ی تر پیشاندانی گڕی مۆمێکه ( ، فیلمه باس له سه ره تای چه وساندنه وه ی جوله که پۆڵه ندییه کان ده کات له س���ه ر ده ستی رژێمه که ی هیتله ر له ساڵی 1939، تێیدا به ڕوونی دیمه نه تراژیدییه کان ده گوازێته وه . به اڵم له ناو ئه و هه موو س���ه رکرده نازیی���ه دا، بازرگانێک ده توانێت به مه به ستی ڕزگارکردنی به شێک له و جوله کانه ی حوکمی مردنیان به سه ردا س���ه پێنراوه ، په یوه ندیی له گه ڵ نازییه کاندا خۆش بکات. دواجار ده توانێت له و شه ش ملیۆنه جوله که یه ی به ده ستی نازییه کان

کۆمه ڵکوژی کران، 1100 که س ڕزگار بکات. دوای ئه وه ی له ساڵی 1974 شه ندله ری راستیی ده ره وه ی فیلمه که ده مرێت، له بری نیش���تیمانی خۆی، له واڵتی ئیسرائیل ده نێژرێت و رێزێکی زۆری لێده نێن. له کۆتایی ئه م فیلمه شدا له دیمه نێکدا هه مو ئه و که س���انه ی ش���ه ندله ر ڕزگاری کردبوون و تا ئه و کاته له ژیاندا مابوون، ده چنه سه ر گۆڕه که ی و به شێوازی خۆیان ڕێزی لێده نێن.

له س���ه ره تادا پێش���نیارکراوه بۆ ده رهێنه ری پۆڵه ن���دی- جوله که ڕۆمان پۆاڵنس���کی بۆ ئه وه ی ئه م فیلمه به رهه مبهێنێت، به اڵم ئه و ڕه تیکردووه ته و رایگه یاندوه که خۆی ڕزگاربوویه کی هۆلۆکۆس���ته و ئ���ه و فیلمه ی���ادگاری ناخۆش���ی بیرده خات���ه وه . ب���ه اڵم دواترو له ساڵی 2002 پۆاڵنس���کی فیلمی "پیانۆژه نه که "ی به رهه مهێنا که به هه مانش���ێوه ڕووداوی هۆلۆکۆس���ت تێمای سه ره کی فیلمه که یه و

خه اڵتی ئۆسکاریشی به ده ستهێنا.

گۆشه یه كی تایبه ته به جل و به رگ

بۆ ئه وانه ی بااڵیان كورته

گۆشه یه كی تایبه ته به سینه ما هه ر جاره و که سێک ده ینوسێت

گه ر ب���ااڵت كورته دڵگران مه به ، چونك���ه زۆر رێگه هه ن یارمه تیت ده ده ن بۆ ئه وه ی ب���ه ژن و بااڵت هه رچی زیاتره

سه رنجڕاكێش و جوانتر ده ربكه وێت.یه كه م، پێویس���ته ره چ���اوی ره نگی جله كان���ت بكه یت و هه وڵبده ی���ت ره نگی پۆش���اكت س���ه رتاپا یه كانگیربێت،

له به رئه وه ی یه كپۆشیی بااڵت به رزتر ده رده خات.دووه م، ره فته ی���ه ك به ره نگێك���ی جی���اواز له ره نگ���ی ئه و

پۆشاكه ی كه پۆشیوته له ملت بئاڵێنه .سێهه م، گه ر پۆش���اكه كه ت یه كپۆش نه بوو، هه وڵبده ئه و پۆش���اكانه زیاتر بپۆشیت كه خه ت خه تن به شێوه ی هێڵی س���تونی و خۆت له پۆشینی ئه و پۆشاكانه به دوور بگره كه

هێڵی ئاسۆییان تێدایه .چواره م، هه وڵبده ملوانكه ی درێژ له مل بكه یت.

پێنج���ه م، خۆت له پۆش���ینی ته نوره ی پ���ان و پۆڕ به دوور بگ���ره چونكه كورتیی بااڵت زیاتر ده رده خات، له بری ئه وه

رووبكه ره پۆشینی ته نوره ی ته سك و درێژ.شه ش���ه م، هه وڵبده ره نگی پێاڵوه كان���ت له هه مان ره نگی

ته نوره كه ت بێت.حه وته م، قایش و پشتێنی پان مه به سته .

هه شته م، ئاگات له قه ڵه ویی بێت، چونكه كێش زۆریی كار له به رزیی بااڵت ده كات.

پیی س

ستانکوێ

پیی س

ستانکوێ

سه رکرده کانی کورد و فه یسبوک

ژماره ی الیکه کانی په یجی سه رکرده کان:مه سعود بارزانی: نۆ سه د هه زار

مه سرور بارزانی: سێ سه دو چل هه زاربه رهه م ساڵح: دوسه دو په نجا هه زار

نه وشیروان مسته فا: سه د هه زار عه لی باپیر: سه دو سی هه زارمحه مه د فه ره ج: شه ست هه زار

به ش���ێکی زۆر له هاواڵتیانی ئێمه کاتێک ده چن���ه ب���ازاڕو له چێش���تخانه کان نان ده خۆن، راسته وخۆ که باب، یاخود برنج و شله و خواردنێکی له و جۆره هه ڵده بژێرن ب���ۆ خ���واردن. به اڵم به ش���ێکی که میش له خه ڵک هه یه که ئه و خواردنانه ناخۆن و

شتێکی دیکه هه ڵده بژێرن.کوردییه کان" خواردن���ه "چێش���تخانه ی نهۆمییه و دوو بچوکی چێش���تخانه یه کی ده که وێته یه کێک له ب���ازاڕه میللییه کانی جیاواز ل���ه وێ س���لێمانییه وه . ش���اری له چێش���تخانه کانی دیکه ی شار خواردن پێش���که ش به کڕیاره کان���ی ده کات. له و چێشتخانه یه له بری که باب و تککه و قۆزی و پیتزاو شاورمه ، په ڵپینه و ترخێنه و گه نمه

کوتاوو ساوه ر-یان هه یه . هه رچه ن���ده ئه و خواردنان���ه به خواردنی کوردیی ناس���راون و زیاتر له ماڵدا ئاماده ده کرێن. به اڵم خاوه نی ئه و چێشتخانه یه به ئاوێنه ی راگه یاند که خۆی هه موو ئه و

جۆره خواردنانه ئاماده ده کات.وه س���تا کام���ه ران پێش چه ند س���اڵێک پیش���ه ی دواتر هه ب���ووه و چایخان���ه ی ئاماده کردن و فرۆش���تنی ئ���ه م خواردنه کورده وارییان���ه ی هه ڵب���ژاردووه و ماوه ی

چوار ساڵه سه رقاڵه پێوه ی. وه س���تا کامه ران به ئاوێنه ی راگه یاند که له ئێس���تادا خه ڵکانێکی زۆر حه زیان به م جۆره خواردنانه هه یه و له شوێنی دووره وه

به ره و دوکانه که ی ئه م دێن.له ئێستاشدا له شاری سلێمانی دوو دوکانی ل���ه م جۆره هه یه ک���ه خواردنه کوردییه به فرۆشیاره کانیان پێشکه ش دێرینه کان

ده که ن.

خواردنه کوردییه کان.. له مااڵنه وه بۆ دوکانه کان

بۆ یه که مجار له کوردستاندا رێکخراوی جه س���ته به خش���ان کرای���ه وه . کاری به کارهێنانی رێکخراوه ، ئه م سه ره کی جه س���ته ی له ئه ندامه کانی هه ندێ���ک مرۆڤێک���ه دوای مردنی ب���ۆ مرۆڤێکی زیندوو که پێویستی پێیه تی. فه رهاد جه س���ته رێکخراوی س���ه رۆکی قادر به خش���انی کوردس���تان، س���ه باره ت کردن���ه وه ی مه به س���تی به ئامان���ج و رێکخراوه ک���ه به ئاوێن���ه ی راگه یان���د: "دوای زۆربوونی رووداوه کانی هاتوچۆ، که به هۆی���ه وه به ش���ێک له هاواڵتیان له ده س���ت ئه ندامێک���ی جه س���ته یان

ده ده ن، بیرم���ان له وه ک���رده وه وه ک زۆر له واڵتانی تری جیهان، رێکخراوێک هه بێت که بتوانێ���ت ئه ندامه کانی ئه و به کاربهێنێته وه ده مرێت، که که سه ی بۆ که س���انی دیک���ه. ئامانج���ی ئێمه ئه وه یه که که سانێک بتوانن دوای گیان که سانی یارمه تی له ده ستدانیش���یان، دیکه بده ن و ژیانیان بۆ بگه ڕێننه وه ".

نموون���ه ی ئ���ه م ج���ۆره رێکخ���راوه له واڵتانی دونی���ادا زۆره و مێژوویه کی تاڕاده ی���ه ک درێژی هه یه . ژماره ی ئه و مردنیان له دوای ئاماده ن که س���انه ی له ئه ندامان���ی جه س���ته یان به ش���ێک ببه خش���ن، له واڵتێکه وه ب���ۆ یه کێکی دیکه ده گۆڕێ���ت، به پێی زانیارییه کان www.organdonor. که له ماڵپ���ه ڕیgov-دا هه یه ، هه موو رۆژێک له جیهاندا 79 حاڵه ت���ی گواس���تنه وه ی ئه ندامی جه سته هه یه . له ساڵی 2012، 28051 که س س���ودیان له ئه ندامی که س���انی

دیکه وه رگرتووه .رێکخراوی جه سته به خشانی کوردستان له سه ره تای ناحکومییه و رێکخراوێکی مانگ���ی کانوون���ی یه که م���ی س���اڵی ڕابردودا مۆڵه تی وه رگرتووه . "له دوای ته ندروس���تی وه زاره تی مۆڵه ته که ش پرۆژه ی دروستکردنی نه خۆشخانه یه کی 100 قه ره وێڵه ی���ی بۆ نه ش���ته رگه ریی جه سته ، ئه ندامه کانی گواس���تنه وه ی خسته بواری جێبه جێکردنه وه و بڕیاره له ماوه ی دوو ساڵدا ته واوببێت ". ئه مه

به وته ی سه رۆکی رێخکراوه که .فه ره���اد قادر ئه وه ش���ی راگه یاند که توانیویانه له گه ڵ رێکخراوی جه س���ته به م رێکبک���ه ون و ئێراندا به خش���انی وه فدێکی ئێرانییه که رێکخراوه زوانه،

بۆ کوردس���تان دێن���ه پزیش���کییان زیاتر زانیاریی و ش���اره زایی پێدان���ی به و پزیشکانه ی به کاری گواستنه وه ی هه ڵده س���تن. جه س���ته ئه ندامه کانی رێکخراوه ک���ه س���ه رۆکی هه روه ه���ا ئاش���کرایکرد که له هه وڵدان بۆ بوون به ئه ندامی رێکخراوی جه سته به خشانی نێوده وڵه ت���ی "له رێگه ی ئه و رێکخراوه ئاگاداری ده توانین نێوده وڵه تیی���ه وه زانس���تی پێش���که وتنه کانی دوای���ن گواس���تنه وه ی ئه ندامه کانی جه س���ته

ببین".له جیهان���دا ئه ندامه کانی ئ���ه م جۆره پێوه یه که رێکخراوانه ، هێمایه کی���ان قایشێکیان هه ندێکیان ده ناسرێنه وه . له ده س���تدایه و هه ندێکی دیکه ، کارتی هێمای له گیرفاندایه . رێخراوه که ی���ان لۆگ���ۆی کوردییه ک���ه ش رێکخ���راوه گوڵێک له ش���ێوه ی رێکخراوه که ی���ه و

ده درێت له سینگی ئه ندامه کان.بیه وێت له کوردس���تاندا که سێک هه ر ل���ه دوای مردنی س���ود له ئه ندامه کانی چ���او، گلێن���ه ی وه ک جه س���ته ی دیکه ش هه ندێک���ی گورچیل���ه و دڵ، وه ربگیرێت، س���ه ره تا ده بێ���ت ببێته ئه ندام له م رێکخ���راوه دا. ئه ندامبوون ته نه���ا به ڕه زامه ندی که س���ه که خۆی چه ن���د ده بێ���ت به ڵک���و ناکرێ���ت، ئه ندامێک���ی خێزانه ک���ه ی ڕازی بب���ن "ئێمه فۆڕمێکم���ان هه یه ده بێت پێنج ک���ه س له ئه ندامانی خێزانی ئه ندامه که واژۆی بک���ه ن و ڕازی بب���ن دوای گیان له ده ستدانی ئه و که سه ، هه ماهه نگیمان بکه ن و بیبه خشینه الیه نی پزیشکی بۆ ئه وه ی س���ود له ئه ندامانی جه س���ته ی به ش���ێوه یه کی دواتریش وه ربگیرێت و

به خ���اک له مه راس���یمێکدا ج���وان و بس���پێردرێت". له به ر ئ���ه وه به وته ی فه ره���اد ق���ادر کاری ئ���ه وان له گه ڵ ئه ندامه کان���ی رێکخراوه ک���ه دا له دوای ده س���تپێده کات و ئه ندامه که مردن���ی ئ���ه وان ده بێت له گ���ه ڵ خێزانه کانیان

مامه ڵه بکه ن.دوای ماوه یه ک���ی ک���ه م له کردنه وه ی س���ه رۆکی به وت���ه ی رێکخراوه ک���ه ، رێکخراوه که خه ڵکێکی زۆر په یوه ندییان پێوه ده کات و تا ئێس���تاش 50 که س

بوونه ته ئه ندام له رێکخراوه که دا.له ئێس���تادا رێکخراوه ک���ه س���ه رقاڵی دانانی پرۆژه یاسایه کن بۆ ریکخستنی کاره کانی���ان ، ب���ۆ ئه و مه به س���ته ش ئه ندامان���ی له گ���ه ڵ گفتوگۆی���ان خولی نوێ���ی په رله مانی کوردس���تان ک���ردوه ک���ه هه ندێکیش���ان ئه ندامن له ریکخراوه که دا "به ڵێنیان پێداوین که په رله مان و ده س���تبه کاربوونی له گه ڵ دروس���تکردنی لیژنه کان���دا، کار ب���ۆ دانانی یاس���ایه ک بکه ن بۆ رێکخستنی

کاره کانمان".

دوای مردنت ئه ندامه کانی جه سته ت ببخه شه گروپی ش���انۆیی "ناته واو"ی ئێرانی له هه ریه ک له که الرو هه ڵه بجه و سلێمانی، ش���انۆگه ریی "به من مه ڵێ له یدی گاگا"یان به زمانی فارس���ی نمایش���کرد. ده قی شانۆکه له چیرۆکێکی نووس���ه ری مه کس���یکی گابرێل گارس���یا مارکی���زه وه و وه رگی���راوه و موحس���ین عه زیم���ی کاری ده رهێنانی بۆ کردووه . به ڕێوه به رایه تی شانۆی سلێمانی ئه م گروپه ی بانگهێشتکردووه له رێگه ی وه رگێڕ مه ریوان هه ڵه بجه یی���ه وه . له و باره ی���ه وه مه ری���وان به ئاوێنه ی راگه یان���د که ئه م گروپ���ه بۆ یه که مجاره نمایش���ێکی ش���انۆیی له کافتریایه کدا پێش���که ش بک���ه ن. هاوکات مانگی داهاتووش هه مان نمایش له کافتریایه کی تاراندا پێشکه ش ده که ن. هه روه ها ئاماژه ی به وه شدا که ئه مه له درێژه ی چه ند کارێکه که له داهاتوودا به شێکی دیکه ی

له کوردستاندا ده کرێت.

له کافتریایه کدا شانۆیان نمایشکرد

C M Y K

سپۆنس���ه رن و بڕێ���ک پ���اره به ماڵپه ڕه که ده به خش���ن تا په یجه کانیان و بابه ته کانیان بخن���ه پێش چاوی زۆرترین به کارهێنه رانی

فه یسبوک.هه روه ها ئه دهه م بارزانی، ئه ندامی مه کته بی سیاس���یی پارتی دیموکرات، زۆرینه ی راو بۆچونه کان���ی له رێی په یج���ه تایبه ته که ی خۆیه وه ده نووسێت. ماوه یه کی زۆر نییه که به هۆی چه ند دێڕیکی ناو فه یسبوکه که یه وه ئه ده���ه م بارزانی���ی له الیه ن س���ه اڵحه دین به هائه دین ئه مینداری پێشووی یه کگرتووی ئیس���امیی؛ درایه دادگا، به اڵم تا ئێس���تا ئه و که یسه یه کایی نه کراوه ته وه و ئه دهه م

بارزانی نه ڕۆیشتۆته به رده م دادگا.نه وش���یروان مس���ته فا هه رچه نده په یجی

ب���ه اڵم له فه یس���بوک، هه ی���ه فه رمی���ی چاالک���ی که مه و ته نها لینک���ی ئه و گوتارو چاوپێکه وتنان���ه داده نێ���ت ک���ه ناوبه ناو له میدیاکان���ه وه په خش ده کرێت. هه روه ها هه ندێج���ار وێن���ه ی مێژوویی س���ه رده می ش���اخ باڵوده کاته وه . په یجه که ی رێکخه ری گش���تیی بزوتنه وه ی گۆڕان. نزیکه ی سه د

هه زار الیکی هه یه .هه روه ه���ا هه ردوو کوڕه که ی نه وش���یروان مس���ته فا، نما و چیا، چاالکییان زۆره له و سپۆنسه رن و ئه وانیش جیهانییه و ماڵپه ڕه له به رامب���ه ر به خش���ینی ب���ڕه پاره یه کی په یجه کانیان و به فه یس���بوک، دیاریک���راو بابه ته کانیان ده چێت���ه به رچاوی زۆرترین

به کارهێنه رانی فه یسبوک.

نیش���تمانی یه کێتی���ی س���ه رکرده کانی به رفراوان به ش���ێوه یه کی کوردس���تانیش فه یس���بوک به کارده هێنن و چاالکییه کانیان

ده خه نه ڕوو.به رهه م ساڵه ح جێگری سکرتێری یه کێتیی، له ناو س���ه رکرده کانی یه کێتی���دا زۆرترین چاالکیی له تۆڕی کۆمه اڵیه تیی فه یس���بوک هه یه و سه ره ڕای ئه وه ی ماڵپه ڕێکی تایبه ت به خ���ۆی هه ی���ه ، کارو چاالکییه کانیش���ی

له په یجه که ی خۆی باڵوده کاته وه .هه روه ه���ا کۆس���ره ت ڕه س���وڵیش په یجی تایب���ه ت به خ���ۆی هه ی���ه ، ب���ه اڵم له چاو که سایه تییه سیاسییه کانی دیکه دا، که متر

چاالکه .مه ال به ختیاریش په یجێکی چاالکی هه یه و

جگ���ه له دانانی وت���ارو چاوپێکه وتنه کانی خ���ۆی، به رده وام وێنه ی ئه رش���یفی خۆی

باڵوده کاته وه .هه روه ه���ا محه م���ه د ف���ه ره ج ئه مینداری تایبه ت په یج���ی ئیس���امیش یه کگرتوی به خۆیان هه یه و بۆ ده ربڕینی ڕاو سه رنجی خۆی، وه ک زۆرێک له سه رکرده کانی دیکه پێش میدیاکان���ی حیزبه که یان، ئه و تۆڕه له ڕێیه وه به کارده هێن���ن و کۆمه اڵیه تیی���ه خۆی���ان بۆچون���ی ڕووداوه کان له س���ه ر

ده رده بڕن.عه لی باپیری ئه میری کۆمه ڵی ئیسامیش به هه مانش���ێوه په یج���ی تایب���ه ت به خۆی هه یه و کارو چاالکییه کانی، هه روه ها په یام و

ڕوونکردنه وه کانی باڵوده کاته وه .

هه رچه ن���ده له س���ه ره تاوه دوودڵب���ون له به کارهێنان���ی، به اڵم له ئێس���تادا که م سه رکرده و سیاسیی کورد هه یه په یجی فه رم���ی نه بێ���ت له ت���ۆڕی کۆمه اڵتیی فه یسبوک و له وێوه په یامه فه رمییه کانیان پاره یه که ی هه ندێکیش���یان نه نێرێ���ت. زۆر خ���ه رج ده که ن ت���ا زۆرترین که س بابه ته کانیان په یجه کانیان���ه وه و بێت���ه ببینن. لێره دا ئاماژه به چاالکی هه ندێک له س���ه رکرده و سیاس���ییه کانی هه رێمی

کوردستان ده که ین له فه یسبوکدا.بنه ماڵ���ه ی بارزانییه کان که به ش���ێکی زۆری���ان پۆس���تێکی حکومی���ی ی���ان ی���ان هه ردووکی���ان پێکه وه ؛ حیزبیی، هه یه ، به ش���ێوه یه کی به رچاو فه یسبوک

ماڵه پ���ه ڕه وه ل���ه و به کارده هێن���ن و چاالکییه کانیان ده خه نه ڕوو.

مه س���عود بارزان���ی س���ه رۆکی هه رێم و سه رۆکی پارتیی دیموکراتی کوردستان، به رده وام به زمانی کوردی )س���ۆرانیی و کرمانجیی(و زمانی عه ره بی چاالکییه کانی له په یجه که ی خۆی که ژماره ی الیکه کانی نزی���ک ده بێت���ه وه له نۆس���ه د ه���ه زار؛ په خش���ده کات. بارزانیی له گه ڵ رووداوه ده کات و سه ره خۆش���یی دڵته زێنه کاندا له بۆن���ه نه ته وه ی���ی و ئاینییه کانیش���دا

پیرۆزباییه کانی ده نێرێت.جگه له بارزانیی ب���اوک، زۆرینه ی کوڕ و کوڕه زاکانیش���ی، گرنگییه ک���ی زۆر به م پێگه کۆمه اڵیه تییه ده ده ن و به شێکیشیان

‌ره‌نگاڵه)411( سێشه ممه 2014/1/14 rangalayawene@gmail.comrangalayawene@gmail.com )411( سێشه ممه ‌2014/1/14ره‌نگاڵه

گاکاوڕ

ئه م ماوه یه ی رابردو پانی سه فه رێكت رێكخستبوو، گه شبینبه له وانه یه ئه وه ی چاوه ڕێت ده كرد بێته دی ، به اڵم پانی

داهاتوت پته وبكه و پێیدا بچۆره وه .

ئه م ماوه یه هه ست به نائارامی ئه كه یت ب���ه اڵم له گ���ه ڵ ئه وان���ه ش ده گه یت���ه ئامانجه كانی خۆت، له هه موو ئه و كارانه

خۆت به دوربگره كه الوازت ده كه ن.

هه ن���دێ كێش���ه له ن���او ماڵه كه ت���ان ب���ۆ ئاماده بك���ه خ���ۆت رووده دات، چاككردنیان، هه رچه نده كێشه ت هه یه

به اڵم تۆ هه ر دڵخۆش ده رده كه ویت.

مه هێڵه توڕه بوون���ت كاریگه ری خراپ له س���ه ر كه سایه تیت دروس���ت بكات. ئارامبگره و به خ���ۆدا بچۆره وه با زیاتر

هه ست به ناڕه حه تی نه كه یت.

پ���اش ئ���ه و ئاڵ���ۆزی و ناڕه حه تییه ی به هۆی كێشه سۆزدارییه كانته وه توشت بوو بوو خه ریك���ه ده گه ڕێته وه دۆخی

جارانت، شه ممه رۆژی به ختته .

تۆ كه س���ێكی كه س���ود له خوێندنه وه ی كتێب وه رده گریت، بۆی���ه هه وڵبده ئه م ماوه یه خۆت به خوێندنه وه سه رقاڵبكه یت.

ته ندروستیت به ره و باشتر ده ڕوات.

خۆ س���ه رقاڵكردنت به كاری قورسه وه هه موو هۆشێكی بردویت، ره نگه به دوای ش���تی زۆر ورد بگه ڕێیت كه په یوه ندی

به خۆته وه هه یه .

ژی���ری و لێهاتویت دۆخێكی ئارامت بۆ دروس���ت ده كات، تۆ كه سێكی لێهاتو و تایبه تمه ندیی���ه ت ئ���ه م خۆڕاگ���ری ،

خۆشه ویستی كردوی الی خه ڵكی .

ئیره ی���ی بردن به خۆشه ویس���ته كه ت زیات���ر قه یرانت بۆ دروس���ت ده كات، هێنده پرس���یاری لێمه ك���ه هه وڵبده

زیاتر گوێی لێبگریت.

ئه ته وێت هه موو كاره كان به په له بكه یت، به ئیش���ه كانته وه هه لپڕوكاندن بۆی���ه دیاره . م���ه رج نییه ئه وه ی تۆ ده یكه ت

راستبێت، هه ڵه كانت زۆرترن.

به خت یاوه رت ده بێ���ت ئه و ده رفه ته باش���انه ی دێته پێشت به كاریانبهێنه ، بڕیارێك���ی ن���وێ ژیان���ت ده گۆڕێت و

گرفته كان تێپه ڕ ده كه یت.

قرژاڵدوانه‌‌

به خت ی���اوه رت ده بێ���ت و له كاره كانت س���ه ركه وتوو ده بی���ت به ه���ۆی ئ���ه و پاڵپشتییه ی كه كه سه نزیكه كانت بۆت

ده كه ن، رۆژه خۆشه كان چاوه ڕێتن.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازووفه‌‌ریکشێر

1011

لیسته که ی شه ندله ر

رۆمان شێرکۆ

کاره س���اتی له ناوب���ردن و قڕکردن���ی جوله که کان که ناس���راوه به "هۆلۆکۆست" له سه ر ده ستی نازییه کان له رۆژه کانی جه نگی جیهانی دووه م���دا روویدا، یه کێکه له تراژیدیتری���ن و به ناوبانگترین رووداوی کوش���تنی به کۆمه ڵ له مێژووی مرۆڤایه تی���دا. هه رچه نده له مێژوودا چه ندی���ن کاره س���ات و کوش���تنی به کۆمه ڵ هه یه ، ب���ه اڵم هیچیان هاوش���ێوه ی هۆلۆکۆس���ت ده نگی نه داوه ته وه . جگ���ه له گه وره یی کاره س���اته که خۆی، یه کێک له و هۆکارانه ی وایکردوه ئه و رووداوه به و ش���ێوه به رباڵوه له دونیادا ده نگبداته وه ، س���ینه مایه . سااڵنه و به به رده وامی و له گۆش���ه نیگای جیاواز ه وه فیلم له سه ر هۆلۆکۆست

دروست ده کرێت."لیسته که ی ش���ه ندله ر" یه کێکه له و فیلمانه ی رووداوێکی حه قیقی کاره س���اتی هۆلۆکۆس���ت ده گێڕێت���ه وه . ئه م فیلم���ه له رۆمانێکی نووس���ه ری ئوس���تورالی "تۆماس کینیلی" وه رگیراوه و ده رهێنه ری ئه مه ریکی "س���تیڤن سبیلبێرگ" له س���اڵی 1993به رهه می هێناوه . ئه کته ری ئیرله ندی لیام نیس���ۆن رۆڵی س���ه ره کی له م فیلمه 197

خوله کییه دا ده گێڕێت.ل���ه دوای باڵوبونه وه ی فیلمه ک���ه ، جگه له داهاتێک���ی مادیی زۆر، توانی حه وت خه اڵتی ئۆس���کار به ده س���تبهێنێت. هه روه ها له الیه ن په یمانگای س���ینه مای ئه مه ریکاوه له ریزبه ندی باشترین 100 فیلمی

مێژووی سینه مادا، پله ی نۆیه می به ده ستهێناوه . چیرۆکی فیلمه که باس له بازرگانێکی ئه ڵمانی ده کات که له هه مانکاتدا ئه ندامی حیزبی نازییه ، به ناوی "ئۆس���کار شه ندله ر" که له رێگه ی دروستکردنی کارگه یه که وه و بردنی جوله که کان وه ک کرێکار بۆی، ده توانێت زیاد له هه زار جوله که له کۆمه ڵکوژی هۆلۆکۆس���ت ڕزگار

بکات.فیلمه ک���ه به ش���ێوازی ڕه ش و س���پیی وێنه گیراوه )جگ���ه له دوو دیمه ن، که پیشاندانی پۆشاکێکی سوره ، هه روه ها دیمه نه که ی تر پیشاندانی گڕی مۆمێکه ( ، فیلمه باس له سه ره تای چه وساندنه وه ی جوله که پۆڵه ندییه کان ده کات له س���ه ر ده ستی رژێمه که ی هیتله ر له ساڵی 1939، تێیدا به ڕوونی دیمه نه تراژیدییه کان ده گوازێته وه . به اڵم له ناو ئه و هه موو س���ه رکرده نازیی���ه دا، بازرگانێک ده توانێت به مه به ستی ڕزگارکردنی به شێک له و جوله کانه ی حوکمی مردنیان به سه ردا س���ه پێنراوه ، په یوه ندیی له گه ڵ نازییه کاندا خۆش بکات. دواجار ده توانێت له و شه ش ملیۆنه جوله که یه ی به ده ستی نازییه کان

کۆمه ڵکوژی کران، 1100 که س ڕزگار بکات. دوای ئه وه ی له ساڵی 1974 شه ندله ری راستیی ده ره وه ی فیلمه که ده مرێت، له بری نیش���تیمانی خۆی، له واڵتی ئیسرائیل ده نێژرێت و رێزێکی زۆری لێده نێن. له کۆتایی ئه م فیلمه شدا له دیمه نێکدا هه مو ئه و که س���انه ی ش���ه ندله ر ڕزگاری کردبوون و تا ئه و کاته له ژیاندا مابوون، ده چنه سه ر گۆڕه که ی و به شێوازی خۆیان ڕێزی لێده نێن.

له س���ه ره تادا پێش���نیارکراوه بۆ ده رهێنه ری پۆڵه ن���دی- جوله که ڕۆمان پۆاڵنس���کی بۆ ئه وه ی ئه م فیلمه به رهه مبهێنێت، به اڵم ئه و ڕه تیکردووه ته و رایگه یاندوه که خۆی ڕزگاربوویه کی هۆلۆکۆس���ته و ئ���ه و فیلمه ی���ادگاری ناخۆش���ی بیرده خات���ه وه . ب���ه اڵم دواترو له ساڵی 2002 پۆاڵنس���کی فیلمی "پیانۆژه نه که "ی به رهه مهێنا که به هه مانش���ێوه ڕووداوی هۆلۆکۆس���ت تێمای سه ره کی فیلمه که یه و

خه اڵتی ئۆسکاریشی به ده ستهێنا.

گۆشه یه كی تایبه ته به جل و به رگ

بۆ ئه وانه ی بااڵیان كورته

گۆشه یه كی تایبه ته به سینه ما هه ر جاره و که سێک ده ینوسێت

گه ر ب���ااڵت كورته دڵگران مه به ، چونك���ه زۆر رێگه هه ن یارمه تیت ده ده ن بۆ ئه وه ی ب���ه ژن و بااڵت هه رچی زیاتره

سه رنجڕاكێش و جوانتر ده ربكه وێت.یه كه م، پێویس���ته ره چ���اوی ره نگی جله كان���ت بكه یت و هه وڵبده ی���ت ره نگی پۆش���اكت س���ه رتاپا یه كانگیربێت،

له به رئه وه ی یه كپۆشیی بااڵت به رزتر ده رده خات.دووه م، ره فته ی���ه ك به ره نگێك���ی جی���اواز له ره نگ���ی ئه و

پۆشاكه ی كه پۆشیوته له ملت بئاڵێنه .سێهه م، گه ر پۆش���اكه كه ت یه كپۆش نه بوو، هه وڵبده ئه و پۆش���اكانه زیاتر بپۆشیت كه خه ت خه تن به شێوه ی هێڵی س���تونی و خۆت له پۆشینی ئه و پۆشاكانه به دوور بگره كه

هێڵی ئاسۆییان تێدایه .چواره م، هه وڵبده ملوانكه ی درێژ له مل بكه یت.

پێنج���ه م، خۆت له پۆش���ینی ته نوره ی پ���ان و پۆڕ به دوور بگ���ره چونكه كورتیی بااڵت زیاتر ده رده خات، له بری ئه وه

رووبكه ره پۆشینی ته نوره ی ته سك و درێژ.شه ش���ه م، هه وڵبده ره نگی پێاڵوه كان���ت له هه مان ره نگی

ته نوره كه ت بێت.حه وته م، قایش و پشتێنی پان مه به سته .

هه شته م، ئاگات له قه ڵه ویی بێت، چونكه كێش زۆریی كار له به رزیی بااڵت ده كات.

پیی س

ستانکوێ

پیی س

ستانکوێ

سه رکرده کانی کورد و فه یسبوک

ژماره ی الیکه کانی په یجی سه رکرده کان:مه سعود بارزانی: نۆ سه د هه زار

مه سرور بارزانی: سێ سه دو چل هه زاربه رهه م ساڵح: دوسه دو په نجا هه زار

نه وشیروان مسته فا: سه د هه زار عه لی باپیر: سه دو سی هه زارمحه مه د فه ره ج: شه ست هه زار

به ش���ێکی زۆر له هاواڵتیانی ئێمه کاتێک ده چن���ه ب���ازاڕو له چێش���تخانه کان نان ده خۆن، راسته وخۆ که باب، یاخود برنج و شله و خواردنێکی له و جۆره هه ڵده بژێرن ب���ۆ خ���واردن. به اڵم به ش���ێکی که میش له خه ڵک هه یه که ئه و خواردنانه ناخۆن و

شتێکی دیکه هه ڵده بژێرن.کوردییه کان" خواردن���ه "چێش���تخانه ی نهۆمییه و دوو بچوکی چێش���تخانه یه کی ده که وێته یه کێک له ب���ازاڕه میللییه کانی جیاواز ل���ه وێ س���لێمانییه وه . ش���اری له چێش���تخانه کانی دیکه ی شار خواردن پێش���که ش به کڕیاره کان���ی ده کات. له و چێشتخانه یه له بری که باب و تککه و قۆزی و پیتزاو شاورمه ، په ڵپینه و ترخێنه و گه نمه

کوتاوو ساوه ر-یان هه یه . هه رچه ن���ده ئه و خواردنان���ه به خواردنی کوردیی ناس���راون و زیاتر له ماڵدا ئاماده ده کرێن. به اڵم خاوه نی ئه و چێشتخانه یه به ئاوێنه ی راگه یاند که خۆی هه موو ئه و

جۆره خواردنانه ئاماده ده کات.وه س���تا کام���ه ران پێش چه ند س���اڵێک پیش���ه ی دواتر هه ب���ووه و چایخان���ه ی ئاماده کردن و فرۆش���تنی ئ���ه م خواردنه کورده وارییان���ه ی هه ڵب���ژاردووه و ماوه ی

چوار ساڵه سه رقاڵه پێوه ی. وه س���تا کامه ران به ئاوێنه ی راگه یاند که له ئێس���تادا خه ڵکانێکی زۆر حه زیان به م جۆره خواردنانه هه یه و له شوێنی دووره وه

به ره و دوکانه که ی ئه م دێن.له ئێستاشدا له شاری سلێمانی دوو دوکانی ل���ه م جۆره هه یه ک���ه خواردنه کوردییه به فرۆشیاره کانیان پێشکه ش دێرینه کان

ده که ن.

خواردنه کوردییه کان.. له مااڵنه وه بۆ دوکانه کان

بۆ یه که مجار له کوردستاندا رێکخراوی جه س���ته به خش���ان کرای���ه وه . کاری به کارهێنانی رێکخراوه ، ئه م سه ره کی جه س���ته ی له ئه ندامه کانی هه ندێ���ک مرۆڤێک���ه دوای مردنی ب���ۆ مرۆڤێکی زیندوو که پێویستی پێیه تی. فه رهاد جه س���ته رێکخراوی س���ه رۆکی قادر به خش���انی کوردس���تان، س���ه باره ت کردن���ه وه ی مه به س���تی به ئامان���ج و رێکخراوه ک���ه به ئاوێن���ه ی راگه یان���د: "دوای زۆربوونی رووداوه کانی هاتوچۆ، که به هۆی���ه وه به ش���ێک له هاواڵتیان له ده س���ت ئه ندامێک���ی جه س���ته یان

ده ده ن، بیرم���ان له وه ک���رده وه وه ک زۆر له واڵتانی تری جیهان، رێکخراوێک هه بێت که بتوانێ���ت ئه ندامه کانی ئه و به کاربهێنێته وه ده مرێت، که که سه ی بۆ که س���انی دیک���ه. ئامانج���ی ئێمه ئه وه یه که که سانێک بتوانن دوای گیان که سانی یارمه تی له ده ستدانیش���یان، دیکه بده ن و ژیانیان بۆ بگه ڕێننه وه ".

نموون���ه ی ئ���ه م ج���ۆره رێکخ���راوه له واڵتانی دونی���ادا زۆره و مێژوویه کی تاڕاده ی���ه ک درێژی هه یه . ژماره ی ئه و مردنیان له دوای ئاماده ن که س���انه ی له ئه ندامان���ی جه س���ته یان به ش���ێک ببه خش���ن، له واڵتێکه وه ب���ۆ یه کێکی دیکه ده گۆڕێ���ت، به پێی زانیارییه کان www.organdonor. که له ماڵپ���ه ڕیgov-دا هه یه ، هه موو رۆژێک له جیهاندا 79 حاڵه ت���ی گواس���تنه وه ی ئه ندامی جه سته هه یه . له ساڵی 2012، 28051 که س س���ودیان له ئه ندامی که س���انی

دیکه وه رگرتووه .رێکخراوی جه سته به خشانی کوردستان له سه ره تای ناحکومییه و رێکخراوێکی مانگ���ی کانوون���ی یه که م���ی س���اڵی ڕابردودا مۆڵه تی وه رگرتووه . "له دوای ته ندروس���تی وه زاره تی مۆڵه ته که ش پرۆژه ی دروستکردنی نه خۆشخانه یه کی 100 قه ره وێڵه ی���ی بۆ نه ش���ته رگه ریی جه سته ، ئه ندامه کانی گواس���تنه وه ی خسته بواری جێبه جێکردنه وه و بڕیاره له ماوه ی دوو ساڵدا ته واوببێت ". ئه مه

به وته ی سه رۆکی رێخکراوه که .فه ره���اد قادر ئه وه ش���ی راگه یاند که توانیویانه له گه ڵ رێکخراوی جه س���ته به م رێکبک���ه ون و ئێراندا به خش���انی وه فدێکی ئێرانییه که رێکخراوه زوانه،

بۆ کوردس���تان دێن���ه پزیش���کییان زیاتر زانیاریی و ش���اره زایی پێدان���ی به و پزیشکانه ی به کاری گواستنه وه ی هه ڵده س���تن. جه س���ته ئه ندامه کانی رێکخراوه ک���ه س���ه رۆکی هه روه ه���ا ئاش���کرایکرد که له هه وڵدان بۆ بوون به ئه ندامی رێکخراوی جه سته به خشانی نێوده وڵه ت���ی "له رێگه ی ئه و رێکخراوه ئاگاداری ده توانین نێوده وڵه تیی���ه وه زانس���تی پێش���که وتنه کانی دوای���ن گواس���تنه وه ی ئه ندامه کانی جه س���ته

ببین".له جیهان���دا ئه ندامه کانی ئ���ه م جۆره پێوه یه که رێکخراوانه ، هێمایه کی���ان قایشێکیان هه ندێکیان ده ناسرێنه وه . له ده س���تدایه و هه ندێکی دیکه ، کارتی هێمای له گیرفاندایه . رێخراوه که ی���ان لۆگ���ۆی کوردییه ک���ه ش رێکخ���راوه گوڵێک له ش���ێوه ی رێکخراوه که ی���ه و

ده درێت له سینگی ئه ندامه کان.بیه وێت له کوردس���تاندا که سێک هه ر ل���ه دوای مردنی س���ود له ئه ندامه کانی چ���او، گلێن���ه ی وه ک جه س���ته ی دیکه ش هه ندێک���ی گورچیل���ه و دڵ، وه ربگیرێت، س���ه ره تا ده بێ���ت ببێته ئه ندام له م رێکخ���راوه دا. ئه ندامبوون ته نه���ا به ڕه زامه ندی که س���ه که خۆی چه ن���د ده بێ���ت به ڵک���و ناکرێ���ت، ئه ندامێک���ی خێزانه ک���ه ی ڕازی بب���ن "ئێمه فۆڕمێکم���ان هه یه ده بێت پێنج ک���ه س له ئه ندامانی خێزانی ئه ندامه که واژۆی بک���ه ن و ڕازی بب���ن دوای گیان له ده ستدانی ئه و که سه ، هه ماهه نگیمان بکه ن و بیبه خشینه الیه نی پزیشکی بۆ ئه وه ی س���ود له ئه ندامانی جه س���ته ی به ش���ێوه یه کی دواتریش وه ربگیرێت و

به خ���اک له مه راس���یمێکدا ج���وان و بس���پێردرێت". له به ر ئ���ه وه به وته ی فه ره���اد ق���ادر کاری ئ���ه وان له گه ڵ ئه ندامه کان���ی رێکخراوه ک���ه دا له دوای ده س���تپێده کات و ئه ندامه که مردن���ی ئ���ه وان ده بێت له گ���ه ڵ خێزانه کانیان

مامه ڵه بکه ن.دوای ماوه یه ک���ی ک���ه م له کردنه وه ی س���ه رۆکی به وت���ه ی رێکخراوه ک���ه ، رێکخراوه که خه ڵکێکی زۆر په یوه ندییان پێوه ده کات و تا ئێس���تاش 50 که س

بوونه ته ئه ندام له رێکخراوه که دا.له ئێس���تادا رێکخراوه ک���ه س���ه رقاڵی دانانی پرۆژه یاسایه کن بۆ ریکخستنی کاره کانی���ان ، ب���ۆ ئه و مه به س���ته ش ئه ندامان���ی له گ���ه ڵ گفتوگۆی���ان خولی نوێ���ی په رله مانی کوردس���تان ک���ردوه ک���ه هه ندێکیش���ان ئه ندامن له ریکخراوه که دا "به ڵێنیان پێداوین که په رله مان و ده س���تبه کاربوونی له گه ڵ دروس���تکردنی لیژنه کان���دا، کار ب���ۆ دانانی یاس���ایه ک بکه ن بۆ رێکخستنی

کاره کانمان".

دوای مردنت ئه ندامه کانی جه سته ت ببخه شه گروپی ش���انۆیی "ناته واو"ی ئێرانی له هه ریه ک له که الرو هه ڵه بجه و سلێمانی، ش���انۆگه ریی "به من مه ڵێ له یدی گاگا"یان به زمانی فارس���ی نمایش���کرد. ده قی شانۆکه له چیرۆکێکی نووس���ه ری مه کس���یکی گابرێل گارس���یا مارکی���زه وه و وه رگی���راوه و موحس���ین عه زیم���ی کاری ده رهێنانی بۆ کردووه . به ڕێوه به رایه تی شانۆی سلێمانی ئه م گروپه ی بانگهێشتکردووه له رێگه ی وه رگێڕ مه ریوان هه ڵه بجه یی���ه وه . له و باره ی���ه وه مه ری���وان به ئاوێنه ی راگه یان���د که ئه م گروپ���ه بۆ یه که مجاره نمایش���ێکی ش���انۆیی له کافتریایه کدا پێش���که ش بک���ه ن. هاوکات مانگی داهاتووش هه مان نمایش له کافتریایه کی تاراندا پێشکه ش ده که ن. هه روه ها ئاماژه ی به وه شدا که ئه مه له درێژه ی چه ند کارێکه که له داهاتوودا به شێکی دیکه ی

له کوردستاندا ده کرێت.

له کافتریایه کدا شانۆیان نمایشکرد

C M Y K

ئەمان���ەن ھەموو سیس���تمەکە ئاراس���تە دەکەن. ھەموو ئینتیمای ئەو گروپ و توێژە کۆمەاڵیەتییان���ەش کە بەش���ێکن له بازنە نزیکەکە له دەس���ەاڵتەوە، واتە بەش���ێکن له نوخبەی دەس���ەاڵتدار، لەبەر ئەوە نییە کە کەسانی سەر بەم یان بەو چین و توێژی کۆمەاڵیەت���ی دیاریک���راون، لەبەر ئەوەش نییە خاوەنی جۆرێک شارەزایی و لێزانین و ڕێزگرت���ن لەم ش���ارەزایی و لێزانییە لەپاڵ ھەندێک بەھا و یاس���ای بیرۆکراس���ییانەدا بردوونیەتیه ئەو ش���وێنانە. ھەروەھا لەبەر پەیڕەویکردن���ی ئ���ەم ی���ان ئایدیۆلۆژیای سیاس���یش نیی���ە. ئ���ەوەی ڕۆڵ���ی ھەرە س���ەرەکی لەدروس���تبوونی ئ���ەو نوخبه گوێڕایەڵی و گێڕاوە دەگێڕێت و سوڵتانیەدا وەفاداری���ی و دڵس���ۆزیی و س���ەرلەقاندنی تەواوەوەت���ی ئ���ەو نوخبەیەیە بۆ کەس���ە سەرەکییەکانی ناو سیستمە سوڵتانیەکە، دووریی و نزیکییانە له بکەرە سەرەکییەکانی ناو سیستمەکەکەوە، کە زۆرجار ھەموویان سەر به خێزانێکی سیاس���ی دیاریکراو یان چەند خێزانێکی کەمن. بەکورتی ش���وێن و پێگ���ەی کۆمەاڵیەت���ی بەھێ���زی نوخب���ه بەھێزەکەی ناو دەس���ەاڵتدارێتی سوڵتانی له کۆمەڵگادا لەو پەیوەندییەوە دروستدەبێت کە ئەم نوخبەیە بەکەسی دەسەاڵتدارەوە،

به سوڵتان و خێزانەکەیەوە، ھەیانە.

بەراورد لەنێوان فاشیزم و سوڵتانیزمداله ڕاس���تیدا زەحمەت���ە خاڵ���ی ھاوبەش لەنێوان فاشیزم و سیس���تمێکی سوڵتانیدا بدۆزین���ەوە، جگە لەھەندێ���ک لێکچوونی ڕووک���ەش نەبێ���ت کە ئەوەن���دەی ڕێگرن له نەبینینی چییەتی سیستمەکاندا، ئەوەندە ئامرازێک نین بۆ ناسینی ڕاستەقینەی ئەو سیستمانە. بۆ نموونە لێکچوونی ڕووکەشی سیس���تمەکە، ھەردوو توندوتیژبوون���ی ی���ان بینینی توندوتیژی���ی وەک ئامرازی سەرەکی حوکمڕانیی له ھەردووکیاندا، بەبێ زانینی مان���ا و ئەرکی جیاوازی توندوتیژیی لێکچوونێکی ڕووکەشی لەھەر یەکێکیاندا. تر ئەوەیە له ھەردوو سیس���تەمەکەدا ڕۆڵی سەرۆکی تاقانە ڕۆڵێکی گەورە و فرەالیەنە و سیس���تمە س���ەرجەمی لەھەردووکیان���دا س���ەرۆکەکاندا ب���ەدەوری سیاس���ییەکە دروستکراوە. لێکچوونێکی تری لەو بابەتە نادیموکراسن و ئەوەیە ھەردوو سیستمەکە بەتایبەتی دژ به پلورالیزمی سیاسین. ئەم لێکچوونانە لێکچوونی ڕووکەش���ن، چونکە ھەریەکێک لەو ڕەگەزانە کە وانیشانئەدرێن ھاوشێوەن، سیستمەکەدا لەھەردوو گوایە لەھەر یەکێکیاندا مانا و ئەرک و دەرەنجامی جیاوازیان ھەیە. ئەمە وادەکات س���ەرەڕای ئ���ەو لێکچوونە ڕووکەش���ییەی دەش���ێت لەنێوان فاشیزم و سوڵتانیزمدا ھەبن، بەاڵم له ڕاستیدا ئەم دوو سیستمە دوو سیستمی ت���ەواو جیاوازن. با س���ەرنجێک لەم چەند

فاکتەرە گرنگ و سەرەکییانە بدەین:١- ئایدیۆلۆژیا:

وەک پێش���تر وت���م ئایدیۆلۆژی���ا ھی���چ ڕۆڵێک���ی قابیلی باس���کردن له سیس���تمی سوڵتانیدا نابینێت، سوڵتانیزم سیستمێکی بێئایدیۆلۆژیای���ە، ئەوەی س���وڵتان ئەمڕۆ دەیڵێ���ت و به خاڵی س���ەرەکی بیکردنەوە و به ئیلتیزامی بنەڕەتیی خۆی و سیستەمەکەی دەزانێت، سبەینێ دەتوانێت پشتی تێبکات و وازیلێبھێنێ���ت. لەکاتێک���دا ئایدیۆلۆژی���ا بڕبڕەپشتی فاشیزمە و ناکرێت بیر له فاشیزم بکەین���ەوە بەبێ ئایدیۆلۆژیای فاش���یزم. لەفاش���یزمدا ئایدیۆلۆژی���ا ئایدیۆلۆژی���ای دەوڵەتە، ھەم ھێڵە سەرەکی و گشتییەکانی چییەتی دەوڵەت و ھەم شێوازی کارکردن و سیاس���ەتەکانی دەزگا و بەگەڕخس���تنی ھەروەھا دەستنیش���اندەکات. دەوڵ���ەت ئایدیۆلۆژیا له فاشیزمدا دەستنیشانی ئەوە دەکات کۆمەڵگا بەرەو کوێ بڕوات، کێشە پێناسدەکات، الوەکییەکانی س���ەرەکیی و دوژمن���ە س���ەرەکیی و ناس���ەرەکییەکانی دەستنیشاندەکات. وەک ھانا ئارێنت دەڵێت لەفاش���یزمدا ئایدیۆلۆژیا وەک "بازنەیەکی داخ���راو " وایە، ھەموو سیس���تمەکە لەناو ئەو بازنەیەدا دەژی. ئامادەگی ئایدیۆلۆژیا لەفاش���یزمدا تا ئەو ش���وێنە دەڕوات کە زۆرجار خۆی دەبێت به ئەلتەرناتیڤی واقیع، بەدی���ل، واقیعێکی بە واقیعێکی دەبێت���ە خەیاڵیی تەریب بە واقیعی مێژوویی ئامادە و زۆرجاریش پاراس���تنی ئ���ەم ئایدۆلۆژیایە دەکەوێت���ە پێ���ش پاراس���تنی واقیعەوە، چارەسەری ئایدیۆلۆژییانە دەچێتە شوێنی چارەس���ەری پراگماتیانەوە. ھیچ ش���تێک لەمانە له سیستمی س���وڵتانیدا ئامادەنین. له ئاستی ئایدۆیۆلۆژیای فاشس���تی تەنھا سیاسیش���دا ئامادەنییە، تەنھا دۆس���ت و دوژمن و کێش���ە س���ەرەکی و الوەکییەکان دەستنیش���ان ناکات و ڕوانینەکان لەس���ەر وێنەیەکی تایبەت���ی ئایندە جێگیر ناکات، بەڵک���و ریت���واڵ و س���روت و ئیس���تاتیکا و ئەدەبیات���ی تایبەتی���ش بەرھەمدەھێنێت.

بەکورتی ئەوەی س���وڵتانیزم نییەتی ئەم ش���وێنە گرنگ و ناوەندییەی ئایدیۆلۆژیایە، لەبات���ی ئایدیۆلۆژیا س���وڵتانیزم ھەندێک بیرۆک���ە و ڕوانین���ن و گوت���ار و چاوەڕوانی گش���تیی ھەیە کە ھەمیش���ە کاتین و تەواو له خزمەتی کردە پراگماتییەکانی سیستمە س���وڵتانیەکە خ���ۆدان، زۆر بەئاس���انیش به گوت���ار و دەکرێ���ت وازیانلێبھێنرێ���ت و بیرۆک���ە و ڕوانین���ی کات���ی تر ش���وێنیان

بگیرێتەوە. لەبات���ی ٢-له س���وڵتانیزمی سیاس���یدا ئایدیۆلۆژیا ت���رس و تۆقاندن و کڕینی وەال ڕۆڵی سەرەکی دەبینن، ترساندنی کۆمەڵگا و ھێزە ناڕازییەکان و کڕینی وەالی کەسایەتییە گرنگ و خ���اوەن نفوز و خاوەن س���ەرمایە له فاش���یزمدا له کۆمەڵگادا. ڕەمزیی���ەکان گەندەڵی���ی ئاکاری س���ەرەکی سیس���تمە دەسەاڵتدارێتییەکە نییە، گەندەڵیی ھەیە، بەاڵم گەندەڵیی شوناسی سیستمەکە نییە، ب���ەاڵم گەندەڵیی ئاکاری ھەرە س���ەرەکی سیستمی س���وڵتانییە، سەرچاوەکانی ئەم گەندەڵیی���ەش بەکارھێنان���ی س���ەروەت و س���امانی گش���تییە ب���ۆ س���ود و قازانجی س���وڵتان و خێزان و دۆست و دەستەودایەرە نزیکەکەی و خس���تنەگەڕی ئەو سەروەت و سامانە گشتییە بۆ بێدەنگکردنی بەشێکی

زۆری کۆمەڵگا لەڕێگای کڕینیانەوە.دەوڵ���ەت دەزگاکان���ی ٣-دەوڵ���ەت: له ئەزموونی فاشیزمدا دەزگای بیرۆکراسی س���ەربەخۆن و موڵکی خێزانێکی سیاسی، ی���ان س���ەرۆکی واڵت، یان ئ���ەم یان ئەو کەس���ی ناو بازنەکەی دەوروبەری سوڵتان پۆس���ت و دابەش���کردنی ش���ێوازی نین. پێگ���ە ئیداریی���ەکان ھەم بەپێ���ی توانای بیرۆکراس���ی و ھەم بەپێ���ی دوور و نزیکی کەسەکانەوەیە له ئایدیۆلۆژیای فاشیزمەوە. لەکاتێکدا دەوڵەت له ئەزموونی سوڵتانیزمی سیاسیدا وەک موڵکی شەخسی سوڵتان و دارودەستەکەی دەبینرێت و مامەڵە دەکرێت. دابەش���کردنی پێگ���ە و پۆس���تە ئیداریی و بیرۆکراسییەکانیش له سوڵتانیزمی سیاسیدا بەپێی دووری نزیکی کەسەکانە له سوڵتان و بازنە دخراوەکەیەوە. جگە لەمە فاش���یزم ئەوەن���دەی بزوتنەوەیەکی جەماوەرییە کە بەردەوام کۆمەڵگا مۆبیلیزە دەکات و جۆش و تیادا باڵودەکات���ەوە، کۆمەڵگا خرۆش���ی ب���ەردەوام دەجوڵێنرێ���ت و چاالکدەکرێت، نییە. حیزبی���ی سیس���تمێکی ئەوەن���دە ڕاس���تە حی���زب ئامرازێک���ی س���ەرەکی و گرنگ���ی ن���او ئەزموونی فاش���یزمە، بەاڵم له حیزب گرنگتر بوونی بزوتنەوەیە، بوونی جەماوەرێکی چاالکە کە چ لەناو حیزب و چ لەدەرەوەی حیزبدا جۆش و خرۆش درابن و بەردەوامەوە. جوڵەیەک���ی دۆخی خرابنە ئەزموونێکی له ھی���چ خاڵێک���ە ئەم���ەش س���وڵتانیدا ئامادە نییە، ن���ەک ھەر ئەمە بەڵکو سیس���تمە س���وڵتانییەکان لەباتی چاالکک���ردن و مۆبیلیزەکردن���ی بەردەوام، خەریک���ی ناچاالکک���ردن و ئیفلیجک���ردن و خەواندن���ی کۆمەڵ���گان. بێگوم���ان ئەمە مانای ئەوە نییە کە س���وڵتانیزمی سیاسی ھەندێکجار، بەتایبەت���ی له دۆخی قەیران و سیاس���یدا، نەیارێکی دوژمنایەتیکردن���ی ھەوڵی مۆبیلیزەک���ردن نادات. ئێمە چەند بینیمان ساڵێک لەمەوبەر له کوردس���تاندا چۆن بەناوی ناسیۆنالیزمەوە دەسەاڵتدارانی کوردس���تان کەوتنە جۆش و خرۆش���دان و مۆبیلیزەکردن���ی خەڵکی کوردس���تان دژ به مالیکی لەبەغدا و کەوتنە جواڵندنی ھێزە سەربازییەکان و لێدانی تەپڵی شەڕ، بەاڵم ھەرزوو سەرۆکی ھەرێم باوەشی به مالیکیدا کردەوە و نیشاندیدا کە مالیکی برامانە و کاک بەختیار عەلی ئەودەم بەھەڵە تێگەیشتبوو کە دەیگ���وت مالیکی دێت بۆئەوەی ڕۆحی نال���ی و مەح���وی داگیرب���کات. بەکورتی جیاوازی مۆبیلیزەکردنی سوڵتانیزم لەگەڵ مۆبیلیزەکردنی فاشیستیانەدا لەوەدایە کە بەشێکی دووھەمیان موسمییە و یەكەمیان ئۆرگانی ژیانی سیاس���ییە. س���تراتیژیەتی سەرەکی سوڵتانیزم خەواندنی کۆمەڵگایە، ب���ەاڵم لەھەندێ���ک دۆخی تایبەت���دا و بۆ دیاریکراو، سیاس���ی دەسکەوتی ھەندێک

جەماوەر چاالک دەکات.

٤-سەرۆکی فاشیستی و سوڵتانی سیاسی.ھێجگار بەش���ێکی سەرۆک له فاشیزمدا سیس���تمەکەیە، ناوەندی���ی س���ەرەکی و س���ەرۆکی فاشیس���تی س���ەرۆکی حیزب و س���ەرۆکی دەوڵەت���ە. لەمان���ەش گرنگتر ئایدیۆلۆژیا و یەکی ژمارە بەرجەستەکەری خەونە فاشیستییە یۆتۆپییکەیە. سەرۆکی ب���ێ خێزانێکی فاشیس���تی س���ەرۆکێکە سیاسیی و بێ لەشکرێک له ئەمیر و ئەمیرەی بچ���ووک، ک���ە بەڕێوەبن ش���وێنی باوکە فاش���ییەکەیان بگرنەوە، گەر ھەش���یبێت تەماحی س���ەرەکی س���ەرۆکی فاشیستی تەماحێک���ی ئایدیۆلۆژیی���ە، نەک تەماحی ئ���ەوەی خێزان و کوڕ و کەس���ە نزیکەکانی

دەوڵەمەند بکات. ھاوکات ڕۆڵێکی دەرونی گرنگ دەبینێت و لەھەندێک دۆخدا دەگۆڕێت بۆ پێداویس���تییەکی دەرونی سەرەکیی بۆ بەشێکی زۆری کۆمەڵگا. وەکچۆن لەڕووی سیاسییەوە قابیلی دەس���تلێبەردان نییە، قابیلی لەڕووی دەرونیشەوە بەھەمانشێوە ئەوەنیی���ە نەمێنێت. بەپێچەوانەی ئەمەوە نەک له س���وڵتانیزمی سیاس���یدا سەرۆک خاوەنی ھی���چ ئایدیۆلۆژیایەک نییە، نەک وەک پێداویس���تییەکی ده رونیی کارناکات، بەشێکی ئەندامانی خێزانەکەش���ی بەڵکو ھێج���گار گرنگە له سیس���تمە سیاس���ییە براکان���ی، کوڕەکان���ی، س���وڵتانیەکە. کوڕەزاکانی، مام و خاڵ و کەسە نزیکەکانی له کەس���ە س���ەرەکییەکانی ناو سیس���تمە پۆس���تە زۆرجار ئەمانە سیاس���ییەکەن. سیاس���یی و دەوڵەتیی و حیزبیی و ئەمنیی و سەربازیی و ئابورییە گرنگەکان وەردەگرن. س���وڵتانییەکەش سیستمە س���ەرکەوتنی لەوەدایە کە ھەڵقە گرنگ و سەرەکییەکانی دەس���ەاڵت لەدەس���تی بازنە داخراوەکەی سوڵتان خۆیدا بمێنێتەوە، تا ڕادەی ئەوەی دوای خ���ۆی کوڕەکەی یان کەس���ێکی ناو

خێزانەکە جێیبگرێتەوە. بەکورتی دەشێت ئەم ئاکارە س���وڵتانیانە بەش���ێوە و ڕادەی جی���اواز له ئەزموونی فاشیزمیش���دا ھەبن، بەاڵم ئەمانە تەماحی س���ەرەکیی سەرۆکە

فاشییەکان نییە.له ئەزموونی فاشیزمدا شتێک ھەیە ناوی بینینی سەرکردەیە سەرکردەپەرس���تییە، وەک جۆرێ���ک له "مەھدی���ی مونت���ەزەر" و دواھەمی���ن ڕزگارکەر، له سوڵتانیزمیش���دا ھەوڵدانی لەو بابەتە ھەیە، بەاڵم تەنانەت لەم خاڵەشدا سەرۆکی فاشیستی جیاوازیی زۆری له سەرۆکی سوڵتانی ھەیە. سەرۆکی س���وڵتانی به پلەی یەکەم سەرقاڵی گەڕانە بەدوای س���ود و قازانجی شەخس���ی خۆی و خێ���زان و دۆس���ت و بازن���ە تەس���کەکەی لەپێن���اوی دەس���ەاڵتی دەوروبەری���دا، دەس���ەاڵت خۆیدا دەوێت، دەیەوێت دوای خ���ۆی مناڵەکانی حوکمڕانب���ن، لەکاتێکدا کەس���انێک فاشیس���تییەکان س���ەرۆکی خۆدەوڵەمەندک���ردن و تەماح���ی ب���وون دەوڵەمەندکردن���ی خێزان و برا و کەس���ە نەبووە، تەماحی سەرەکییان نزیکەکانیان یان ئەو تەماحەیان ھەر نەبووە. س���ەرۆکە ئایدیۆلۆژیا و نوێن���ەری فاشیس���تییەکان مەسەلەیەکی سیاس���ین، ھەڵگری خەونی یۆتۆپین، زۆرجار ژیانی خۆیان ژیانێکی پڕ تەقەشوف و س���ادە و سوفییانەیە، ئەمەش شتێکە له سەرۆکە س���وڵتانییەکاندا نییە،

یان گەر ھەشبێت زۆر الواز و پەراوێزییە.

٥- تودنوتیژی���ی: ڕۆڵ���ی توندوتیژیی له فاش���یزمدا ڕۆڵێکی ت���ەواو جیاوازە لەو سوڵتانیدا له سیستمی توندوتیژیی ڕۆڵەی فاشیس���تی توندوتیژی���ی دەیگێڕێ���ت. گۆڕانخوازە ئایدیۆلۆژیی" "توندوتیژییەکی ک���ە بەش���ێکە له ک���ردەی دروس���تکردنی نەخش���ە بەپێ���ی ن���وێ دونیایەک���ی ئایدیۆلۆژیی و خەونە یۆتۆپیەکانی فاشیزم خۆی، لەکاتێکدا توندوتیژیی له سیس���تمی س���وڵتانیدا "توندوتیژییەکی پراگماتییە"، مەبەست لەبەکارھێنانی ترساندن و تۆقاندنی نەی���ارە سیاس���یی و کۆمەاڵیەتییەکان���ە، بەھیچ مانایەکیش بەش���ێک نییە له خەونی دروستکردنی دونیایەکی نوێ کە چوارچێوە ئایدیۆلۆژیایەکی لەن���او س���ەرەکییەکانی توندوتیژی���ی نەخش���ێنرابێت. تایبه ت���دا سوڵتانی ئامرازێکە بۆ ھێشتنەوەی سیستمە س���وڵتانییەکە بۆ ھەتاھەتای���ە. بەکورتی توندوتیژیی فاشییانە بەشێکە له پرۆسەیەکی دەس���کاریکردن و گۆڕی���ن و گ���ەورەی سەرلەنوێ داڕشتنەوەی کۆمەڵگا، پابەندە به ئایدیۆلۆژی���ا و دۆخی مانیکی س���ەرۆک و بزوتنەوە فاشیس���تییەکەوە، بەم مانایەش س���ەرەکیی مەبەس���تی توندوتیژییەک���ە دروستکردنی ترس و تۆقاندن نییە، بەڵکو گۆڕان و داڕشتنەوەی کۆمەڵگایە. لەکاتێکدا ترس و تۆقان���دن ئەو ڕۆڵە س���ەرەکییەیە ک���ە توندوتیژی له سیس���تمی س���وڵتانیدا دەیبینێت. له ئاستێکی دیکەدا توندوتیژیی سوڵتانی بەشێکی ئۆرگانییە له سیستمێکی بەرفراوانی مەحس���وبیەت و کڕینی ویژدان و کۆمەاڵیەتی���ی و سیاس���یی و گەندەڵ���ی بەتوندیش گرێدراوە به ترس���ی س���وڵتان و دەوروبەرەکەیەوە لەیاخیبوونی کۆمەاڵیەتی و دەس���ەاڵتەوە. لەدەس���تدانی سیاس���ی و ترس���ێک کە زۆرجار تا ئاس���تی پارانۆیا بەرزدەبێتەوە و ئەم پارانۆیایەش دەگۆڕێت بۆ پێکھاتێکی گرنگی کولتوریی سیاسیی ئەمە وادەکات س���وڵتانیەکە. سیس���تمە له س���وڵتانیزمی توندوتیژیی بەکارھێنانی سیاسیدا بەتوندوی گرێدرابێت به میکانیزمە سیاسی و دەرونییەکانی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو ترس���ە پارانۆییەوە کە سیس���تمەکە

تووشی دەبێت.

کوردستان و سوڵتانیزمی سیاسیلەس���ایەی ئەو جیاکاریی���ە تیورییانەی سەرەوەدا ھیوادارم بۆ خوێنەر ئاشکرابێت بۆ پێویس���تە ئ���ەو ئەنجامگیرییە بکەین و بڵێین نە سیس���تمی سیاس���ی ھەرێم و نە فاشی ناوچەکە سیستمی سیس���تمەکانی نین، چونکە ئەو "النیکەمی فاش���یزم"ەیان تێ���دا نییە کە لەبەش���ی پێش���ووی ئەم نووسینەدا باسمکرد. ناونانی ئەم سیستمانە به فاش���یزم ناونانێک���ی ھەڵە و ناڕاس���تە و ئ���ەم ناونانە ناھێڵێت ئاکارە س���ەرەکیی و گرنگەکانی سیس���تمە دەسەاڵتدارێتییەکی ھەرێ���م و ھەندێ���ک له سیس���تمەکانی تری ناوچەک���ە ببینین. وەک پێش���تریش وتم الی کاک بەختیار فاشیزم ئەوەندەی وەک جنێوێک���ی سیاس���ی ئامادەی���ە، ئەوەندە وەک چەمکێک���ی ش���یکاریی ئامادە نییە. ناونانی سیستمە سیاسییەکەی کوردستان نزیکمان زیاتر به س���وڵتانیزمی سیاس���ی ڕاس���تەقینەی له پێکھات���ی دەکات���ەوە سیستمەکە و زیاتر نیش���انمانئەدات کێشە س���ەرەکییەکانی ئەو سیس���تمە کامانەن. له ھەرێم س���وڵتانییە سیستمی سیاس���ی بەمان���ای ئ���ەوەی دەس���ەاڵتدارانی ھەرێم جیاکارییەک ناکەن لەنێوان ڕۆڵی گشتی و ڕۆڵ���ی شەخس���یدا، لەنێ���وان ئۆفی���س و ماڵی گش���تیی و ئۆفیس و ماڵ���ی تایبەتی دەسەاڵتداراندا. ھەم دەوڵەت و ھەم حیزب و س���ەربازیی و بیرۆکراس���ی و دەزگا ھەم مەدەنیی���ەکان وەک موڵک���ی شەخس���ی و دەس���ەاڵتداران وێنادەکرێ���ن و تایبەت���ی بەھەمانش���ێوەش بەکاردەھێنرێ���ن. ئ���ەم ئەم بەشەخس���یکردنە وادەکات پرۆسەی سیس���تمە نەک تەنھا لەڕووی دەزگاییەوە الوازبێت، ب���ۆ نموون���ە الوازی دەزگاکان قازانج���ی ح���ەز و لەب���ەردەم ویس���ت و بەڵک���و واش���دەکات دەس���ەاڵتداراندا، سیس���تمەکە ببێت به یەکێک له سیس���تمە ھەرە گەندەڵەکان���ی دونی���ا و به یەکێ���ک مەحس���وبییەکانی ھەرە له سیس���تەم ناوچەکەش. گەندەڵی���ی لێرەدا جنێوێکی سیاس���ی نییە، بەڵکو پێداگرتنە لەس���ەر شێوازی ھەڵسوکەوت و پراکتیکی دەسەاڵت. مەحس���وبیەتیش بەھەمانشێوە پێ لەسەر بوونی سیس���تمی ناڕەس���می و نایاس���ایی بونیادی ک���ە دادەگرێت پەیوەندیک���ردن س���ەرەکی پڕکردنەوەی پێگە جیاوازەکان و بەڕێوەبردنی دەزگاکان دەستنیشاندەکات. خودی ده س���تەواژەی "سوڵتانیزم" خۆشی پێ لەس���ەر ئاکاری شەخسیی سەرەکیی

سیستمە سیاسییەکە دادەگرێت.

)دوابەش(

سەرەتالەبەشی پێش���وودا باس���م لەوەکرد کە فاش���یزم ھەم دیاردەیەکی مێژووییە و ھەم دیاردەیەکی تیوریی���ە، وەک چەمکێک���ی کۆمەڵگا به مێ���ژووی به تون���دی مێژوویی جیھانییەوە جەنگی دوای ئەوروپییەکانی گرێم���دا و وەک چەمکیش باس���م لەوەکرد بۆ ئەوەی به سیس���تمێکی سیاس���ی بڵێین بەبوونی "النیکەمی پێویس���تمان فاش���ی فاش���یزم" بوون لەو سیستمەدا ھەیە. ئەم النیکەم���ەش مانای ئامادەگ���ی بەرفراوانی دی���اردەی توندوتیژیی نیی���ە، چونکە زۆر سیستمی سیاسی تریش کە فاشیستی نین، سیستمی ھێجگار توندوتیژن و بەکارھێنانی توندوتیژیی بەش���ێکی بنەڕەتی و سەرەکی پێکھاتەی سیس���تمەکەیە. وەک نیشانمدا ئەو النیکەم���ە بریتییە له باوەڕبوون بەوەی ک���ە دۆخێک���ی سیاس���یی و کۆمەاڵیەتیی و فەرھەنگی���ی لەئارادایە نەتەوەی تووش���ی داڕمان و "ئینحیتات"ێک���ی تەواوی کردوە، تا ڕادەی نزیکبوونەوە له مردن و فەنابوون، ئیشی فاش���یزم ڕزگارکردنی نەتەوەیە لەم مردن و داڕمانە تەواوەتییە. ئەم وێنەیە بۆ دۆخی نەتەوە وێنەیەکی رەھا و ئابسولوتە، ئایدیالی دروس���تکردنه وەی "نەتەوەیەکی پاکژ" و "بەھێز" و "چاالک"، یان "پاراستنی شارس���تانەیت له داڕم���ان" ئایدیای ڕەھان و لەھەموو ش���وێنێکی ئەزموونی فاش���یزمدا ئامادەن. فاش���یزم ئایدیۆلۆژیا و پراکتیکی

زیندووکردنەوەی نەتەوەیەکی وێرانکراوە.ئەم وێنە و ڕوانینە سەرەکییە بۆ مردن و زیندووکردنەوەی نەتەوە، ئەم پەیامە، ئەم ڕوانین���ە ئایدیۆلۆژییە، ئەم پێش���خانە بۆ کردەی سیاسی و کۆمەاڵیەتی و فەرھەنگیی ئەو شتەیە کە فاشیزم له سیستمەکانی تر جیادەکات���ەوە. بۆ ئەنجامدانی ئەم ئەرکە، ک���ە فاش���یزم به تاقە ئەرکێک���ی مێژوویی ڕاستەقینەی دەزانێت، ئایدیۆلۆژیای فاشیزم بوونی سەرۆکێکی ڕزگارکەر و دروستکردنی کۆمەڵگایەک���ی چ���االک و بەکارھێنانێک���ی دوژمنتاش���ییەکی توندوتیژیی و تایبەت���ی تایبەتیش به پێویست دەزانێت. لەپاڵ ھانا ئارێنتدا لەوە دوام ک���ە بوونی ئایدیۆلۆژیا بەش���ێکی ھێجگار س���ەرەکیی و بنەڕەتیی ئایدیۆلۆژیا ئامادەگی ئەزموونی فاشیزمە، ل���ەم ئەزموونەدا له خ���ودی توندوتیژییش گرنگت���ر و بنەڕەتیت���رە، ن���ەک ھەر ئەمە بەڵکو ئ���ەوە ئایدیۆلۆژیایەیە کە ماناکان و ئاراس���تەکانی بەکارھێنان���ی توندوتیژیش دەستنیش���اندەکات. ئ���ەم ئایدیۆلۆژیای���ە "شۆڕش���گێڕە"، ئایدیۆلۆژیایەک���ی خواس���تی گۆڕینێکی ڕادیکاڵ و سەرلەنوێ داڕش���تنەوەی دونیای ھەیە، فاشیزم خۆی ھێزێک���ی گۆڕانخوازە، پڕ جوڵ���ە و کردار و وزەیە، بزوتنەوەیەکە بێئۆقرە و بێوەستان، تا ڕادەی ئەوەی ھانا ئارێنێت وەک ھێزێکی کردەی فاش���یزم باس���یدەکات. "مانیک" دوژمنتاش���ییەکی بەردەوامیش���ە، چەندان دوژمنی ڕاستەقینە و دروستکراو وێنادەکات، ب���ەاڵم دوژمنایەت���ی ب���ۆ پەرلەمانتاریزم و دیموکراس���یەت و پلورالیزم���ی سیاس���ی و کۆمەاڵیەت���ی و فەرھەنگی���ی دوژمنایەتییە س���ەرەکییەکەیەتی. ئەم���ەش پابەس���تە به خواس���تە ئایدیۆلۆژییە س���ەرەکییەکەی دروس���تکردنی وت���م فاش���یزمەوە وەک و نەتەوەیەکی پاک���ژ و بێگەردە، نەتەوەیەک بتوانێت ئی���رادەی پاکژیی خۆی به ڕەھایی بژی و ھەموو دوژمن و ناحەزەکانی بێدەنگ و وێرانبکات و خۆشی له فۆرمی کۆمەڵگایەکی پێش���کەوتوودا ئامێ���زان و ھارمۆنی���ی و فاشیس���تی توندوتیژی���ی دەربکەوێ���ت. بەش���ێکە لەم پرۆس���ە و پالنە گەورەیەی ڕادیکااڵن���ەی دەس���کاریکردنی گۆڕی���ن و ئایدیۆلۆژی���ای توندوتیژییەک���ە دونی���ا، فاش���یزم ناوەرۆک���ی پێدەبەخش���ێت و تا ئایدیۆلۆژیایە ئ���ەو زۆری���ش ڕادەیەک���ی ئاراس���تەی دەکات. ئەم دۆخ���ە وادەکات ھەڵەبێت ھەموو ش���ێوازەکانی بەکارھێنانی توندوتیژی���ی و لەوێش���ەوە ئ���ەو تاوان���ە ش���ێوازە له بەکارھێنان���ی سیاس���ییانەی جیاوازەکانی توندوتیژییەوە دروس���تدەبن، وەک توندوتیژیی و تاوانی فاشییانە ببینین. توندوتیژی���ی مەبەس���تەکانی مان���اکان و فاشیستی توندوتیژییەکی تایبەتە و جیاوازە تر. سیاسییەکانی له توندوتیژیی سیستمە لەم خاڵەش گرگتر ئەوەیە فاش���یزم تەنھا وەک دیاردەیەک���ی توندوتی���ژ نەبینی���ن، وات���ە کورتینەکەین���ەوە بۆ "ج���ەوھەر"ە توندوتیژەکەی. فاشیزم لەپاڵ ئایدیۆلۆژیا و لەپ���اڵ بوون���ی س���ەرۆکێکی ڕزگارکەردا کە ئاکارێک���ی پێغەمبەران���ەی ھەیە و ئەو ڕاستییانە ئاشکرادەکات کە ئایندە لەگەڵ خۆی���دا دەیانھێنێ���ت، ھاوکات ھەڵگ���ری مژدەی سیاس���ی و کۆمەاڵیەت���ی و ئابوریی تایبەتە و حیکایەتی گەڕاندنەوەی ھێمنیی و ئارامیی و ئاسایش���یی کۆمەاڵیەتی و نەمانی

تاوانە لەناو نەتەوەیەک���ی پاکژ و بێگەرد و ئامێزان���دا. جارێک���ی دیک���ە دەیڵێم���ەوە فاشیزم تەنھا دیاردەیەکی توندوتیژ نییە، بەڵک���و بەر لەھەموو ش���تێک دیاردەیەکی ئوس���لوبێکی س���تایەڵ و ئایدیۆلۆژیای���ە، کولتوری���ی و فەرھەنگیی تایبەتە، جۆرێکی تایبەت له ئیس���تاتیکا و سیستمی ئاماژەیە، مۆبیلیزەکردن و دیاریک���راوی ش���ێوازێکی

خرۆشاندنی جەماوەر و کۆمەڵگایە. کێشەکە لەوەدایە زۆرترین و بەرباڵوترین بەکارھێنانەکانی چەمکی فاش���یزم له ژیانی سیاس���یدا بەکارھێنانیەتی وەک جنێوێکی سیاسی، وەک تەعبیر له توڕەبوون له سیستم یان دۆخ یان سەرکردە یان بزوتنەوەیەکی سیاسی. له جەنگی یۆگۆسالڤیادا واڵتەکانی سربیایان سەرۆکی به "میلۆسۆڤیج"ی ناتۆ دەگوت فاش���ی، لەبەرامبەردا سربەکانیش به بیل کلینتۆنیان دەگوت فاشی. ئەحمەدی ن���ەژاد و موب���ارەک، ب���ن عەل���ی و عەلی عەبدواڵ س���اڵحیش وەک فاشی ناودەبرێن. لەکاتێکدا ئەمانە نەک تەنھا کەس���ایەتی سیاس���یی جیاوازن بەڵکو لەناو سیستمی سیاس���ی جیاواز و لەپاڵ ب���وون و نەبوونی ئایدیۆلۆژیا و دونیابینی و خەونی سیاس���ی جی���اوازدا ئام���ادەن. بەکارھێنان���ی کاک بەختیار عەلی بۆ دەس���تەواژەی فاش���یزم ھیچی لەو بەکارھێنانە س���ادە و ناڕاس���تانە زیات���ر نیی���ە ک���ە زاراوەک���ە به جنێوێکی ئەو س���ەرەڕای یەکس���اندەکەن، سیاسی ھەموو سەفس���ەتە تیوری���ی و زەخرەفەی زاراوە به زمان و پەتپەتێنکردنە داڕش���تن و الی بەکارھێنان���ە ئ���ەم زانس���تییەکان، ئەم بەڕێ���زە ل���ەوە زیاتر نیی���ە ھێما بۆ سیستمێکی سیاسی بکات کە توندوتیژیی "جەوھەر"ەکەیەت���ی. کاک بەختی���ار بەوە زانس���تیی میتۆدیی و کاری له س���ادەترین ڕزگاری نابێت کە بڵێت من فاشیزم به مانا ڕس���تەیەک بەکارناھێنم، تەقلیدییەک���ەی پەرەگرافێک له الکان و چەمکێک له ژیژێک و له فۆکۆ قەرزب���کات و ئیتر پێیوابێت ئازادە به ک���ێ و به چ���ی و ب���ه کام سیس���تم بڵێت فاش���یزم و چۆن���ی بوێ���ت ب���ەو بەوجۆرە تۆمەتی فاشیستبوون دابەشبکات و سڵیش لەوە نەکاتەوە کۆمەڵێ���ک گەنجی توڕەی کەالر وەک بەرجەس���تەکەری ئەم فاشیزمە له نووس���ین و ش���ێوازە ئەم بناس���ێنێت. بیرکردنەوە نەک تەنھا ناڕاست و ترسناکە، بەڵک���و ڕێگرێک���ی مەعریفیی گەورەش���ە لەبەردەم ھەوڵدانی فیکر بۆ ناس���ینی ئەو دونیایەی دەیەوێت قس���ەی لەس���ەربکات. گۆترەییەی نامەنھەجی و بەکارھێنانە ئەم چەمک���ەکان سەفس���ەتەیەکی فیکریی بێ فیکر و سەفس���ەتەیەکی میتۆدیی بێمیتۆد و سەفس���ەتەیەکی سیاس���یی بێسیاس���ەت ئەمان���ە وادەکەن دروس���تدەکات. ھەموو ئەوەی کاک بەختیار لەسەر فاشیزم و بکەرە سیاس���ییەکان دەیڵێت و دەینووسێت نەک تەنھا "ڕەخنەی ڕادیکاڵ" نییە، وەک خۆی دەیەوێت به خوێنەرانی بناس���ێنێت، بەڵکو "سەرلێش���ێوانێکی ڕادیکاڵ���ە". ئەوەندەی ساس���یکۆلۆژی له دۆخێک���ی تەعبی���رە نائارام و توڕە، س���ەد یەکی ئەوە بەش���ێک نیی���ە له پرۆس���ەی بیکردنەوەیەکی ھێمن و لەس���ەرخۆ و میتۆدیی، کە کاری سەرەکی دەوروبەرەکەی تاوانبارکردنی پەالماردان و

نەبێت.

فاشیزم یان سوڵتانیزمبەبۆچوونی من بەکارھێنانی دەستەواژەی فاش���یزم ب���ۆ دەس���ەاڵتدارێتی ھەرێم و بۆ ناوچەکە ھەڵەیە و له دەسەاڵتدارانی زۆرێک ھەڵەیەک���ی تیوری���ی گەورەش���ە، چونکە ئەم دەس���ەاڵتدارێتییانە نە دەسەاڵتدارێتی ئایدیۆلۆژین، نەخەونی گۆڕین و داڕشتنەوەی ڕادیکاڵی دونیایان ھەی���ە، واتە گۆڕانخواز نین، ن���ە خۆیان "مانیک"ن و نە دەیانەوێت دروس���تبکەن، "مانیک"یش کۆمەڵگایەکی توانایەک���ی ب���ۆ وەزە و "مانیک"ھێمای���ە زۆرچ���االک ت���ا ئاس���تی خۆپڕوکاندن، نە دەیانەوێت "مرۆڤی نوێ" و نە نەتەوەیەکیش زیندووبکەن���ەوە کە له ڕۆخی مردندایە. ئەم دەس���ەاڵتدارێتییانە بۆی���ان بکرێ���ت نەک "مانیک"، به کۆمەڵگایەکی ناگۆڕن کۆمەگا بەڵکو تەواوی دانیش���توانەکانیان دەخەنە دەسەاڵتدارێتییانە ئەم قووڵەوە. خەوێکی تۆقێن���ەرن، توندوتی���ژ و دەس���ەاڵتداری ب���ەاڵم توندوتیژییەکەی���ان ب���ۆ گۆڕین���ی دونیا دروس���تکردنی نەتەوەیەکی چاالک و پاکژ نییە، بەڵکو به مەبەس���تی تۆقاندن و خەواندن���ی ئەو میللەتانەی���ە کە حوکمیان دەکەن. ھەروەھا سەرۆکەکانی ئەم ناوچەیە ھەڵگری ھیچ یەکێک لەو ئاکارە تایبەتانەش نین کە ئاکاری س���ەرۆکە فاش���ییەکانە) دواتر دێمەوە س���ەر ڕوونکردنەوەی زیاتری ئەم باس���انە.( بەکورتی ئ���ەو زاراوەیەی کە بکرێت بۆ ناس���اندن و ش���یتەڵکردنێکی زانستییانە و ماقوڵی دەسەاڵتدارێتی ھەرێم بەکاریبھێنی���ن، زاراوەی فاش���یزم نییە،

بەڵک���و زاراوەی س���وڵتانیزم، بەتایبەتەی زاراوەیەی ئ���ەم نوێ"یە، "س���وڵتانیزمی له س���ااڵنی ڕابردوودا وەک یەکێک له زاراوە گرنگەکان بۆ ناس���اندنی ڕژێم و سیستەمە سیاس���ییەکانی ئەم ناوچەیە، لەالیەن زۆر کۆمەڵناس و زانای سیاسییەوە بەکاردێن.

ماک���س ڤێب���ەر یەکەمین کۆمەڵناس���ە چەمکی سوڵتانیزم وەک ھێما بۆ مۆدێلێکی تایبەت���ی دەس���ەاڵت، بەکاربھێنێت. الی ڤێبەر ئەم مۆدێله له دەس���ەاڵت مۆدێلێکی شەخسییە، دەسەاڵت ئاکارێکی شەخسیی ھەی���ە و لەدەس���تی کەس���ێک ی���ان چەند کەس���ێکی زۆر کەم���دا کۆبۆتەوە. ئەمەش "دەس���ەاڵتی له مۆدێل���ی له دەس���ەاڵت بیرۆکراسی مۆدێرن"دا جیایدەکاتەوە. ئەگەر دەسەاڵتی بیرۆکراسی مۆدێرن دەسەاڵتێکی عەقاڵنی بێت، ئەوا س���وڵتانیزمی سیاسیی دەسەاڵتێکی تەواو ناعەقاڵنی و ناڕێکخراوی س���ته مگەرانەیە، کە یاسایەک بوونی نییە و ناشھێڵێرێت دروس���تببێت، ک���ە بتوانێت س���وڵتان و دەس���ەاڵتی ب���ۆ س���نوورێک دەس���ەاڵتی بازن���ە بچووکەک���ەی دەوری س���وڵتان دابنێت. س���وڵتان لەم مۆدێلەدا ھەم حوکمڕانییەکە خۆی و ھەم حکومەت و ھەم ھەم���وو دەزگاکانی ئ���ەو حکومەتە، وەک موڵکی تایبەتی یان شەخسی خۆی و بازنەکەی دەوروب���ەری وێنادەکات. ڤێبەر بنەمای ڕەوایەتی دەسەاڵتدارێتی سوڵتانی لەدوو ش���تدا دەبینێت: یەکەمیان تێرۆر و توندوتیژی���ی. دووھەمی���ان کڕینی وەالی دەوروب���ەر لەڕێگای خەاڵت و بەخش���یش و پۆستەوە. الی ڤێبەر ئەم دەسەاڵتدارێتییە دەتوانێت مۆدێرن بێت له ئامراز و دەزگاکانی چەوساندنەوە و ترس���اندن و بێدەنگکردندا، ب���ەاڵم ناتوانێ���ت عەقاڵنیبێ���ت له فۆرمی

خۆڕێکخستن و مانەوەیدا. س���وڵتانیزم دەس���تەواژەی ڤێب���ەر ب���ۆ باس���کردنی مۆدێلی دس���ەاڵت له ناو بەکاردەھێنێت، عوسمانیدا ئیمپراتۆریەتی ب���ەاڵم ڕوانین���ی ڤێب���ەر ب���ۆ چۆنیەت���ی ئیمپراتۆریەتی لەناو دەسەاڵت ڕێکخستنی کورتبینە و ناڕاست و ڕوانینێکی عوسمانیدا دووبارەکردن���ەوەی ڕووەوە ل���ەزۆر ئ���ەو دی���دە ئۆریانتالیس���تییەیە ک���ە کە له مۆنتس���یکۆوە دێ���ت و له ڕێ���گای ھێجڵ و مارکس���ەوە ب���ۆ ڤێبەر دەگواس���ترێتەوە. دەس���ەاڵتدارێتی ب���واری ش���ارەزایانی له ئیمپراتۆریەتی عوس���مانیدا نیشانیانداوە ک���ە دەس���ەاڵت له ئیمپراتۆریەتەکەدا زۆر ئاڵۆزتر و ناشەخس���یترە لەوەی کە ڤێبەر وێنایک���ردوە. لەن���او ئیمپراتۆرەکەدا ھەم کۆشکی س���وڵتان و ھەم کۆشکی سەدری ھەریەکێکیش���یان لەیەکجیابوون و ئەعزەم دەس���ەاڵتی تایبەتی خ���ۆی ھەبووە. دوای ئەوانیش دەس���ەاڵتی ش���ێخی ئیسالم یان موفت���ی ھەبووە، ئینجا دەس���ەاڵتی والییە دەس���ەاڵتی ئەوانیش دوای لۆکاڵییەکان و لەناو "سیستمی میللەت" کە مەودای ئەوەی به ژمارەیەک له گروپە دینییە ناموسڵمانەکان ژیان���ی کۆمەاڵیەتیی و بەخش���یوە خۆیان فەرھەنگی���ی و ئاینیی خۆی���ان ڕێکبخەن و خۆی���ان لەناو خۆیاندا ھیرارکیەتی تایبەتی دەس���ەاڵت و داوەریکردن و شتی دیکەی لەم

بابەتە بەڕێوەببەن. له س���ااڵنی نەوەدەکان���دا ئ���ەم ڕوانییە ڤێبەرییە بۆ دەس���ەاڵتی سوڵتانی لەالیەن چەن���د کۆمەڵن���اس و سیاسەتناس���ێکەوە ژیانێک���ی نوێی���ی بەب���ەردا دەکرێت���ەوە و دەوڵەمەندت���ر دەکرێ���ت و بەش���ێوەیەکی بەرفراوان بەکاردەھێنرێت بۆ شیکردنەوەی سیستمی حوکمڕانی دوای ھەڵوەشاندنەوەی بەرەی سۆسیالیس���تی له دونی���ادا. لەبەر نەبوونی شوێن نووسینی ناوی ئەو کەس و کتێب���ه گرنگانەی لەم بوارەدا نووس���راون

ھەڵدەگرم بۆ دەرفەتێکی تر.

سوڵتانیزمی نوێس���وڵتانیزمی نوێ ش���ێوازێکی تایبەتی دەسەاڵتێکی ئەوتۆریتێرە، دەسەاڵتدارێتی سوڵتانێکی کە توندوتیژە دەس���ەاڵتگەر و سیاس���ی له لوتکەی ھەرەمی سیستمەکەدا لەخوارەوە و ئەوانیتر نیشتەجێییە و ھەموو لەژێرەوەی ئەو س���وڵتانەدا ئامادەن. لەم مۆدێلەدا دەس���ەاڵت لەدەس���تی سوڵتان و گروپێک���ی بچووک���دا کۆدەبێت���ەوە، بەبێ ئامادەگی���ی ھیچ چاودێرییەکی یاس���ایی و ئەخالقیی و ئایدیۆلۆژیی. پێگە سیاس���ی و ئیداریی و ئابورییە گرنگەکان به کەس���وکار و شەخس���ە نزیکەکان له دەس���ەاڵتدار و بازنە پڕدەکرێنەوە. دەس���ەاڵت، داخراوەک���ەی سیاس���ەت لەناویدا بێدەزگایە، پابەس���تە بە ویس���ت و قازانج و ڕوانین و تێگەیش���تنی نزیكه کانی کەس���ە دەس���ەاڵتدار و کەسی دەوروبەرییەوە. بێدەزگاییبوونی سیاس���ی مانای ئ���ەوە نییە جیھازێک���ی بیرۆکراتی گەورە و پارتی سیاس���ی و دەزگای جیاوازی لەئارادا بەڕێوەب���ردن و چاودێریکردن تری

نین، بەپێچەوانەوە ئەمانە ھەموویان ھەن، بەاڵم ئەمانە نەک ت���ەنھا لەژێر کۆنترۆڵی داخراوەکەدان، بازنە دەسەاڵتدار و تەواوی بەڵک���و ل���ەدەرەوەی ئەوانەش���دا چەندان دەزگای نھێنی و نارەسمی و تایبەتی تریش ھەن کە یاس���ا و بەھای نارەس���میان ھەیە و کەس���انی تایبەت و نزیک له دەسەاڵتدارەوە دەیانبەن بەڕێوە. لەزۆربەی کاتیش���دا ئەم دەزگا تایبەتانە بەس���ەر بەشی ھەرەزۆری دەزگا و دامەزراوە بیرۆکرسییە رەسمییەکاندا

زاڵن )تێزەی دەوڵەت لەناو دەوڵەتدا(.ئەگەرچ���ی دەش���ێت پارتی سیاس���ی و جیھازێکی بیرۆکراس���ی گ���ەورەش بوونی ھەبێت، بەاڵم ھەم پارتە سیاسییەکە و ھەم ج���یھازە بیرۆکراس���ییە گەورەکەش، دوو ئامرازن بۆ بەیەکەوە گرێدانی ھەڵسوکەوتە کۆکردنەوەیان جی���اوازەکان و سیاس���ییە لەژێر کۆنترۆڵ و ئاراس���تەکردنی شەخسی دەوروبەریدا. وەکچۆن بازنەکەی سوڵتان و درێژبوون���ەوەی گواس���تنەوە و ئام���رازی ئ���ەو دەس���ەاڵتە سوڵتانییەش���ن ب���ۆ ناو ژمارەیەکی زۆر له خانە و تۆڕە کۆمەاڵیەتییە جیاوازەکان. له زانس���تە سیاسییەکاندا کە باس له س���وڵتانیزم دەکرێ���ت ھێما بۆ بڕ و

ڕادە و س���نوورەکانی دەس���ەاڵتی سوڵتان ناکرێت، یانی باس ل���ەوە ناکرێت چەندی دەسەاڵت له دەس���تی ئەم یان ئەو کەسدا کۆکراوەت���ەوە، بەڵکو ھێما ب���ۆ مۆتیڤ و پاڵنەرەکانی دەس���ەاڵت دەکرێت، ھێما بۆ میتۆد و شێوازی ئیدارەدانی دەسەاڵت و ئەو لۆژیکە دەکرێت کە لەپش���تی ڕێکخس���تن و ئامادەی���ە. دەس���ەاڵتەوە پیادەکردن���ی خاڵ���ی س���ەرەکیش لەم���ەدا مەس���ەلەی گش���تیی" و "دەس���ەاڵتی جیانەکردنەوەی "دەس���ەاڵتی شەخس���یی"،" موڵک و ماڵی گش���تی" و "موڵ���ک و ماڵی شەخس���یی"، "ژیان���ی دەوڵ���ەت" و "ژیان���ی خێزانی���ی" سوڵتانە لەیەکتری، نەک ھەر ئەمە بەڵکو لەھەندێک دۆخی پەڕگیریشدا سوڵتانیزمی سیاس���ی خ���ودی کۆمەڵگا خۆش���ی وەک موڵکی شەخسیی و خێزانیی دەسەاڵتداران

وێنادەکات.

ئاکارەکانی سوڵتانیزمی سیاسییس���وڵتانیزمی سیاسی کۆمەڵێک ئاکاری جیاک���ەرەوەی ھەی���ە کە دەش���ێت ھەرە گرنگەکانی���ان ل���ەم خااڵنەی خ���وارەوەدا

کۆبکەینەوە:١- ب���ەر لەھەموو ش���تێک دەس���ەاڵتی سوڵتانی دەسەاڵتێکە بەبێ ئایدیۆلۆژیایەکی دیاریکراو، شتێک بەناوی ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسیی بااڵدەستەوە له ئارادا نییە کە وەک بەشێک له تەکنۆلۆژیا و تەکنیکی حوکمڕانیی

لەئارادابێ���ت. نەبوون���ی ئایدیۆلۆژی���ا دوو مەبەس���تی سەرەکی لەپش���تە، یەکەمیان بەھێزکردنی وەالی س���ەرەکی و بنەڕەتی بۆ سوڵتان خۆی لەباتی بۆ ئایدیۆلۆژیایەک کە س���وڵتان نوێنەر یان بەرجەستەکەریەتی. پرنس���یپ و ھی���چ نەبوون���ی دووھەم بەھایەکی ئایدیۆلۆژیی س���وڵتان ناچارکات ڕێزیانبگرێ���ت و ئیلتیزامی���ان پێوەب���کات، یان���ی بب���ن به ئامرازێک بۆ لێپرس���ینەوە له کاروکردەوە و ھەڵسوکەوتەکانی سوڵتان. س���وڵتانیزمی ن���وێ لەبات���ی ئایدیۆلۆژیا بەرفراوان���ی تێکەڵکردنێک���ی لەڕێ���گای بەکارھێنانی توندوتیژیی بەمەبەستی ترس و تۆقاندن به کڕینی ویژدان و کڕینی وەالئەوە

کاردەکات. ٢- دەس���ەاڵتی س���وڵتانی دەسەاڵتێکی خێزانی���ی ویراس���ییە تیای���دا دەوڵ���ەت و دەسەاڵتدارێتی بەتوندی به کەسی سەرۆک و سیاسەت گرێدراوە. سیاسییەوە سوڵتانی س���وڵتان و ڕووبەریی شەخس���یی موڵک و دەوروبەرەکەیەت���ی. ئ���ەم دەوروب���ەرەش تێکەڵێک���ە له کەس���انی س���ەر به خێزانی سەرۆک و دۆست و کەس���ە گوێڕایەڵەکانی. ئەم بازنە تایبەتە ئەو بکەرە ئابورییانەش دەگرێت���ەوە کە بەش���ێکی گرنگی ئابوریی واڵتیان لەبەردەستدایە و ھەڵقەیەکی گرنگی ئابورییەک���ی مافیای���ی پێکدەھێن���ن. ئەم دەسەاڵتە شەخس���ییەی سوڵتان لەڕێگای پرۆسەیەکی بەرفراوانی سوڵتانپەرستییەوە گەشەی پێئەدرێت و کەسایەتی سوڵتان وەک کەس���ایەتییەکی مێژوویی و دانا و ڕزگارکەر ئیمپراتۆریەتێک���ی پێشکەش���دەکرێت. میدیای���ی دروس���تدەکرێت و رەس���مەکانی سوڵتان لەھەموو شوێنێکدا باڵودەکرێتەوە و الپ���ەڕەی یەکەمی ڕۆژنام���ەکان و ھەواڵی یەکەمی ڕادیۆ و تەلەفیزۆنەکان بۆ باسکردنی

چاالکییەکانی ئەو تەرخاندەکرێت.٣- له سیس���تمی س���وڵتانیدا سنووری نێ���وان "ڕووب���ەری گش���تیی" و "ڕووبەری تایبەت" و "دەسەاڵتی گشتیی" و "دەسەاڵتی شێوازی بەچەندان ھەڵدەگیرێت و تایبەت" جی���اواز ئ���ەو دوو ڕووب���ەرە بەیەکت���ری تێکەڵدەکرێن. ئەم تەکنیکەش س���نورێک ناھێڵێتەوە بتوانێت "س���ەروەت و س���امانی گشتیی" دەوڵەت له "س���ەروەت و سامانی تایبەتی" س���وڵتان و بازنەکەی دەوروبەری جیابکاتەوە. ئابوری���ی دەوڵەت و کۆمەڵگا دەبێتە ئابووریی شەخس���ی دەسەاڵتداران و س���نوورە س���ەرەکییەکانی نێ���وان کایەی ئابوری���ی الدەبرێن. کای���ەی سیاس���یی و ئەم���ەش وادەکات گەندەڵی ببێتە یەکێک له ئاکارە ھەرە س���ەرەکییەکانی سیستمی سوڵتانی. کۆنتراکت و سەفەقە ئابورییەکان به ڕێگای ناس���ینی شەخس���یی و دووریی و نزیکی له بازنە سوڵتانییەکەدا تێدەپەڕێت و ئ���ەو بازنەیە خۆش���یان دەبنە بەش���ێکی گرنگی دەسەاڵتیی ئابووریی لە واڵتدا. ئەم جۆرە ڕژێمە بازاڕێکی ئازاد و کراوەی ناوێت کە سەفەقە ئابورییەکان لەناویدا ئاشکرا و ڕوونبێت و یاسا ھەبێت بۆ چاودێریکردنیان، بەڵکو ئابورییەکی تاریک و ناڕوونی دەوێت کە ک���ەس نەزانێ���ت جوڵەی س���ەرمایە و

شێوازی کەڵەکەبوونی سەرمایە چۆنە. ٤- ل���ەم دەس���ەاڵتدارێتییەدا ش���تێک بەن���اوی "حوکمی یاس���ا" ی���ان النیکەمی کاری دەس���ەاڵت و "بەدەزگاییب���وون"ی سیاسیی لەئارادا نییە، ئەمەش ئازادییەکی دەبەخش���ێت به دەس���ەاڵتداران گ���ەورە بەڕێوەبردن���ی بڕی���اردان و له چۆنیەت���ی کۆمەڵگادا. کەس���ایەتی س���وڵتان خۆشی لەس���ەرووی ھەم���وو ش���تێکەوەیە، ن���ە یاس���ایەک، نە ئیلتیزامێکی ئایدیۆلۆژیی، و نە بەھایەک���ی ئەخالقیی تایبەت لەئارادایە بەرپرس���یاربێت. لەبەردەمیاندا س���وڵتان بەھا بیرۆکراس���ییەکانیش لەژێر ڕەحمەتی ڕژێمە س���وڵتانییەکەدایە و بڕیارە تایبەت و گۆترەکانی سوڵتان لەسەروو ھەموو بەھا و نرخ و یاسایەکی بیرۆکراسییەوەیە. بەکورتی بڕیاردان و پراکتیکی دەس���ەاڵت لەم جۆرە ڕژێمەدا پێویس���تی بەوە نیی���ە رەوایەتی ئایدیۆلۆژیی یان یاس���ایی یان بیرۆکراسیی

یان ئەخالقیی بۆخۆی بدۆزێتەوە.٥- له سوڵتانیزمی سیاسیدا شتێک بەناوی پلورالیزمی سیاس���یی ڕاس���تەقینەوە نەک لەئارادا نییە، بەڵکو ئەم پلورالیزمە جێگای تەماشاکردنیشە. به سووک گاڵتەپێکردن و دەش���ێت حیزبی سیاس���ی ھەبێت، بەاڵم ی���ان دیکۆری���ن ی���ان بەدەعەجاندەکرێن و وەک دوژمن نیش���انئەدرێن. دروستکردنی دەزگای تایبەتی ئاس���ایش و س���ەربازیش له کۆڵەکە س���ەرەکییەکانی مانەوەی ڕژێمە سیاس���ییەکەیە، ئ���ەم دەزگایانەش لەژێر کۆنترۆڵ���ی س���وڵتان خۆی، یان کەس���ە جۆرە لەم باوەڕپێکراوەکانیدایە. نزی���ک و سیس���تمانەدا بڕێک لەوانەی کە پێش���تر س���وڵتانییەکە و له بازن���ە بەش���ێکبوون لەب���ەر ھەر ھۆی���ەک وازیانھێن���اوە ی���ان دەرک���راون و دوورخراونەتەوە، دەتوانن ببن

به ئۆپۆزیس���یۆنێکی ھێمن و بێزەرەر، کەی کەسایەتی ئۆپۆزیسیۆنی بەھێز دروستبوو، یان ھەوڵی کوشتن و لەناوبردنی دەدرێت، یان ھەوڵی کڕین، یان ھەوڵی ڕاونان و دەرکردنی ل���ە واڵت، ی���ان ھەوڵ���ی بەدەعەجانکردنی دەدرێت. خۆ ئەگەر ئۆپۆزیس���یۆن بەسەر ئەو ھەموو زەحمەتیەدا سەرکەوتوو توانی خۆی ڕێکبخات، دوای ئەوەی ئیتر کردەی پەراوێزخس���تن و بێبەھاکردن���ی پەرلەمان و

پەرلەمانتاریزم دەستپێدەکەت.٦- ڕژێمی سوڵتانی لەو جۆرە ڕژێمانەیە ک���ە ناکرێ���ت پێش���بینی کار و ک���ردەوە و بڕیار و بیرکردنەوە سیاس���ییەکانی بکرێت، چونکە وەک ووتم نە یاس���ایەک ھەیە ئەو بڕیارانە نەتوانن سنوورەکانی ببەزێنن، نە ئایدیۆلۆژیای���ەک کە ئیلتیزامکردن پێییەوە ڕووبەرە گشتییەکانی بڕیاردان نیشانبدات، نە بەھایەک���ی ئەخالقیش کە نەھێڵێت ئەو سیس���تمە ھەندێ���ک کار و ھەندێ���ک تاوان ئەنجامبدات. ھەموو ئەوانەشی وەک بەشێک پۆستە ئامادەن و له نوخبەی دەس���ەاڵتدار س���ەرەکی و گرنگەکانی���ان لەژێ���ر ڕەحمی نزیکەکانی سوڵتاندایە. کەس���ە سوڵتان و لەم سیس���تمەدا بەش���ێکی گرنگی نوخبه سیاسی و سەربازییە بااڵدەستەکە بەردەوام له ش���وێن و پێگەی تایبەت���ی خۆیان لەناو سیستمەکەدا دڵنیانین و دەکرێت بەئاسانی

بگۆڕدرێن. ٧- زۆربەی جار کۆتایی سسیس���تەمه س���وڵتانییەکان بەندە به کۆتایی سوڵتانی ژم���ارە یەکی ن���او سیس���تمەکە خۆیەوە، ل���ەوەدا بەتایبەت���ی گ���ەر سیس���تمەکە س���ەرنەکەوت کوڕێ���ک یان برای���ەک یان ش���وێنی بخات���ە س���وڵتان برازایەک���ی س���وڵتانە کۆچکردوەکە. یەکێک له ئاکارە س���ەرەکییەکانی ئەم سیس���تمانە ئەوەیە ک���ە ناھێڵن ده س���تگۆڕکێکی دەس���ەاڵت ئاش���تیخوازانە ھێم���ن و بەش���ێوەیەکی ڕووبدات، بەکارھێنانی توندوتیژییش یەکێک له ئامرازە ھەرە سەرەکییەکانی ھێشتنەوەی

سیستەمەکەیه .

سیستمی ئەبستراکت یان بکەری کۆنکریت؟

یەکێک له خاڵ���ە پۆزەتیڤەکانی چەمکی س���وڵتانیزمی سیاس���ی پێداگرتنە لەسەر ڕەھەندە شەخسییەکانی دەسەاڵت، گرێدانی سیستمە سیاسییەکەیە بەو کۆمەڵە بکەرە سیاس���ییەوە کە سیستمە س���وڵتانییەکە ئاراس���تە بەڕێوەدەبەن و دروس���تدەکەن و دەک���ەن و دەپارێ���زن. پێداگرتنە لەس���ەر کردە و توانا شەخس���یی و تاکەکەسییەکان سیس���تمە پاراس���تنی له ھێش���تنەوە و سیاسییەکەدا، یان له ھەوڵدان بۆ گۆڕینیدا. کە پێ لەس���ەر ڕەھەندە شەخس���ییەکانی سیس���تمی س���وڵتانی دادەگرم، مەبەستم نییە ئ���ەو دی���دە س���ادە و دۆگماییە الی خوێنەر دروستبکەم کە ئەگەر ئەم یان ئەو بەرپرسی سیاس���یمان البرد، ئیتر کۆتایی سیستمەکە دەبینین، بەپێچەوانەوە، البردنی کەس���ەکان کۆتایی سیستمە سوڵتانییەکە ناگەیەنێت، گۆڕینی ڕیش���ەیی سیس���تمە دەس���تپێکردنی پابەستی سیاس���ییەکان کۆمەڵێک پرۆسەی کۆمەاڵیەتی و سیاسی و ئابوریی و فەرھەنگییە. ھاوکات قس���ەکردن لەسەر پرۆس���ە و بونیاد و سیس���تم مانای ئەوە نییە ڕۆڵی کەس���ەکان لەناو سیستمە گرنگ و گ���ەورە و ڕۆڵێکی س���وڵتانیەکەدا ھەندێکجاریش دەستنیشانکەریش نییە. بۆ نموونە پەککەوتنی تاڵەبانی نیش���انیداین ھێزێکی گەورەی وەک یەکێتی نیش���تیمانی تووشی چ قەیرانێکی خنکێنەر بووە، مردنی مەس���عود بارزانی دەرگا لەس���ەر چەندان ملمالنێی و توند و س���ەختگیر لەناو پارتیدا دەکاتەوە، نەمانی نەوش���یروان مس���تەفا ئایندەی بزوتەوەی گۆڕان و پەیوەندییەکانی به ھێزە سیاس���ییەکانی بزوتنەوەیە ئ���ەم ت���رەوە ت���ەواو لێڵ���دەکات. لەھەموو ئەو ڕەھەندێکی دەس���ەاڵت ک���ە ش���وێنانەدا س���وڵتانیی و شەخس���ی بەھێزی���ی ھەیە، گەورەیان دەرەنجامی کەس���ەکان نەمانی بۆ سیس���تمە سیاس���ییەکە ھەیە. سیستم شتێک نییە خودا یان سروشت یان قەدەر دروس���تیکردبێت، بەڵک���و چوارچێوەیەکی گش���تییە بکەرە سیاس���ی و کۆمەاڵیەتییە مێژوویی���ە جیاوازەکان دروس���تیانکردوە و ھەر ئەوانیش دەتوانن بیگۆڕن. کێش���ەکە لەوەدایە بیرکردنەوە به سیس���تم نەھێڵێت گرنگەکانی پەراوێ���زە کەس���ەکان و ڕۆڵی

گۆڕانکاریی ببینین. زۆرجار سوڵتانیزمی سیاسیی، بەتایبەتی ئ���ەو مۆدێلەی کە خەریکە له کوردس���تاندا چینێکی ھیچ نوێنەری س���ەروەردەکرێت، مارکس���ییەکەی به مانا نییە، کۆمەاڵیەتی نوێنەرایەت���ی چینایەتی، ھەروەھا نوێنەری ھیچ مەسڵەحەت و قازانجێکی دەستەجەمعی و کۆنتراکتی���ی نییە، بەڵکو نوێنەری قازانج و دەس���کەوتی کۆمەڵێک خێزانی سیاسییە و

له ده سه اڵتدارێتی سوڵتانیزمدا شتێک

بەناوی "حوکمی یاسا" یان النیکەمی "بەدەزگاییبوون"ی دەسەاڵت و کاری

سیاسیی لەئارادا نییە ئەمەش ئازادییەکی

گەورە به دەسەاڵتداران دەبەخشێت له چۆنیەتی بڕیاردان و بەڕێوەبردنی کۆمەڵگادا. کەسایەتی

سوڵتان خۆشی لەسەرووی ھەموو شتێکەوەیە،

نەیاسایەک، نەئیلتیزامێکی ئایدیۆلۆژیی و

نە بەھایەکی ئەخالقیی تایبەت لەئارادایە

سوڵتان لەبەردەمیاندا بەرپرسیاربێت

توندوتیژیی فاشییانە بەشێکە

له پرۆسەیەکی گەورەی گۆڕین و دەسکاریکردن و

سەرلەنوێ داڕشتنەوەی

کۆمەڵگا، پابەندە به ئایدیۆلۆژیا و دۆخی مانیکی

سەرۆک و بزوتنەوە فاشیستییەکەوە،

بەم مانایەش توندوتیژییەکە

مەبەستی سەرەکیی دروستکردنی ترس و

تۆقاندن نییە، بەڵکو گۆڕان و داڕشتنەوەی

کۆمەڵگایە

١9 »»

13 )٤09( سێشه ممه ٢0١٣/١٢/٣١ birura.awene@gmail.comبیروڕا بیروڕا)٤09( سێشه ممه 12٢0١٣/١٢/٣١ birura.awene@gmail.com

ڕێبین ھه ردی

"به بڕوای من وێناکردنی سیستەمێکی تر، پەرەپێدانی

بەشداریکردنمانە له سیستەمی ھەنوکەدا"میشێل فۆکۆ

قسەکردن له سیستەم و گۆڕانی بەشێکی فکری و بیریارانی له بیرکردن����ەوەی گرنگ فەلس����ەفی داگیرکردووە. سیستەم چیە و چ زەبرێکی بەس����ەر ژیان����ی مرۆڤەکانەوە ھەیە؟ ب����ۆ ئەگۆڕێت و بەچ����ی ئەگوڕێت و چ کەس ی����ان ھێزێک ئەیگۆڕێ����ت؟. ئایا ئ����ەوە سیس����تەمە حوکم����ی مرۆڤ����ەکان چوارچێوەی ئ����ەدات و له قاڵبیان ئەکات و بیرکردن����ەوە و رەفتاری����ان دیاری ئەکات؟ دەس����ەاڵتیان مرۆڤەکان����ن ئ����ەوە ی����ان بەسەر سیس����تەمدا ھەیە و توانای گۆڕین و جی����اوازی ھەی����ە؟. ئاراس����تەکردنیان وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارانە، جیاوازیەکی گەورە له روانیندا بۆ سسیستەم و شێوازی کارک����ردن و میکانیزمەکانی، س����نورەکانی کاریگ����ەری و کارلێکكردنی دیاری ئەکات. بەاڵم وەاڵمەکان ھەرچیەک بن، یەک شت به نەگۆڕیی ئەمێنێتەوە. ھیچ سیستەمێک

نەمر نیە و ناتوانێت تا سەر بژی. ھی����چ سیس����تەمێک ئەب����ەدی نی����ە و ناتوانێت تا سەر بمێنێتەوە. سیستەمه کان گۆڕان و لەب����ەردەم ھەمیش����ە بەردەوام و درز تێکەوت����ن و نابەردەوامی����دان. رەنگە ھەندێکیان درێ����ژ و ھەندێکیان تەمەن����ی کورت����ر بێت، رەنگ����ە لەدیتنی یەکەمدا وا دەربک����ەون کە بۆ ھەتای����ە ئەژین و کەس ناتوانێت دەس����تکارییان بکات. زەبر و ئەو ناچارییانەی سیستەم دروستی ئەکەن وا له تاکەکان بکات ھەس����تبکەن لەبەردەمیدا زۆر الوازن و ھیچیان پ����ێ ناکرێت. رەنگە ترسناکی سیس����تەمیش ھەر لێرەوە بێت. لەس����ەرو کاریگەری بەھێزە و سیس����تەم دەسەاڵتی ئەو کەس����انەوەیە کە به دڵیان نی����ە. ھەس����تکردن ب����ەم بەھێزیی����ەش ھێزەوه مادیەکانی به ئام����رازە پەیوەندی نیە، پەیوەندی به ئام����رازە تەقلیدیەکانی سەپاندن و کۆنتڕۆڵ و تۆقاندنەوە نیە، بەڵکو پتر پەیوەندی بەو کارتله مرۆییەوە ھەیە کە پشتگیری و بەرگری لێئەکەن. بەھێزی سیس����تەم ناگەڕێتەوە بۆ ئەو توانایانەی س����ەرکوتکردن و ب����ۆ لەبەردەس����تیدایە لێدانی ھەر کەس����ێک کە ب����ڕوای پێ نیە یان رەخنەی ئ����ەکات، بەڵکو ئەگەڕێتەوە ب����ۆ ئەو ژم����ارە بەرفراوان����ەی خەڵک کە ھ����ەر ھەموی����ان بونەتە ھەم پاس����ەوانی رێساکانی و ھەم سەپێنەری ئاراستەکانی و ھ����ەم داکۆکی����کاری رێ و رەس����مەکانی. سسیتەم تا ئەوکاتە سیستەمە کە توانای تەیارکردن����ی بۆ ژمارەیەک����ی بەرفراوانی خەڵک ھەبێت، تا ئەو کاتە سیستەمە کە بەردەوام و بەشێوەیەکی دینامیکی لەالیەن ھەموو ئەوان����ەوە پیادە بکرێت و بپارێزێت کە له دەوری کۆبونەتەوە. ئەوە خەڵکە کە نرخ به سیس����تەم ئەدات و بەھێزی ئەکات و وەک س����یمایەک دەریئەخات کە ئەزەلی و ھەمیش����ەییە. ھیچ سیس����تەمێکی بەھێز نیە کە ش����انی دانه دابێتە سەر پشتگیری سەرجەم ئەو ھێزانەی خەڵک کە الیەنگرین و پێویستیشدا له کاتی لێئەکەن و پشتیگری ئەبنە پاس����ه وانێکی زۆرج����ار توندڕەویی سیس����تەمەکە. کاتێ����ک س����ەدان گەروو پێکەوە ھاوار ئەکەن "له سێدارەدان" بۆ ئەو تۆمەتبارانەی به کارێک ھەڵساون کە تەواو تەنها به بەھاکانی سیس����تەمەکە، ناکۆکە بۆ دژایەتی ئ����ەو تۆمەتبارانە نەھاتون کە له رێساکانی سیستەمەکەیان الدان تاوانی ئەنجام����داوە )تۆمەتباران گی����راون و ئەو بڕگە یاسایانەش کە روبەرویان کراوەتەوە سزاکەیان قورس ئەکات(، بەڵکو ئەم ھاوارە بۆ دوپاتکردنەوەی رێزگرتنە له رێس����اکانی سیستەم و پیشاندانی پتەویی و بەھێزیەتی. سیستەم بۆیە بەھێزو کاریگەر و ھەندێکجار نائومێدکەر بۆ ئەو کەس����انە دەرئەکەوێت ک����ە ئەیانەوێت دەس����تکاری بک����ەن یان بیگۆڕن یان الیبدەن، چونکە پاسەوانەکانی گ����ەورەی خەڵکیە. لەش����کرێکی یەکجار لەشکرێک کە نەک له رێگەکانی ناچارکردن به رازیب����ون، بەڵک����و له رێگ����ەی قەناعەت پێکردن����ەوە تەیار کراون. سیس����تەمەکان سەرباز و لەشکرێکیان ھەیە کە بەھێزییان پەیوەندی به چەک و گولەی دەس����تیانەوە نیە، بەڵکو بەو سوربون و توندڕەوییانەوە ھەیە کە له پێناوی پاراستنی سیستمەکەدا ئەنجامی ئەدەن. ئەمەش خۆی نەک خاڵی بەھێ����زی سیس����تەمە، بەڵک����و )ئەمەش س����ەیرە( خاڵی الوازییه تی. مادام کارتلی بەرگریکار له پێناوی سیستەمدا پەیوەندی به رازیک����ردن و قەبوڵکردن����ەوە ھەیە، ئەوا

قەبوڵکردنە رازیب����ون و ئ����ەم ھەمیش����ە لەبەردەم مەترس����یدان و لەم رێگەیەشەوە ئەکەوێتە مەترسیەوە. خودی سیس����تەم سیستەم تا ئەوکاتە بەھێز و پتەو و له شکان نەھات����وو دەرئەکەوێ����ت ک����ە توانیبێتی س����ەرجەم خەڵکی ل����ه دەوری کۆبکاتەوە )ک����ە مەحاڵ����ە(، ھەر ئ����ەو کاتەش لەق ئەبێت کە ئەم سەرجەمە درزی تێبکەوێت. چونک����ە ھیچ سیس����تەمێک لەگەڵ خۆیدا ھ����ەر رەگەزەکانی بەردەوامی����دان به ژیان پ����ەروەردە ن����اکات. ھ����ەر بەتەنها کاری دروس����تکردن و گەورەکردن����ی روبەرەکانی مان����ەوەی نی����ە. ھ����ەر وەک کارخانەیەک نی����ە کە بەردەوام الیەنگر لەس����ەر ھەمان ش����ێوە بەرھەمبهێنێ����ت، بەڵک����و ھەموو سیس����تەمێک لەگەڵ خۆیدا چەند رەگەزی مان����ەوە و بەردەوامیدان بەخۆی دروس����ت ئەکات، ھێندەش رەگەزەکانی لەناوچون و بەردەوامی نەدان بەخ����ۆی ئەخوڵقێنێت. ھەمیشە و سیس����تەم دەرھاویش����تەکانی بەردەوام ئەوە نی����ە پێگەی خۆی بەھێز و بناغەکانی پتەو بکات و سەرجەم کۆمەڵگا بخات����ە ناو ئەو چوارچێ����وە دیاریکراوەوە کە مەبەس����تێتی. بەڵکو لەپاڵ ئەمەش����دا دەرھاویش����تانە ئ����ەو ھەموو ب����ەردەوام بەرھەمدێنی����ت ک����ە تۆی����ی گ����ۆڕان یان لەناوچونی خودی سیستەمەکە ئەچێنێت. ھیچ سیستەمێک تۆیی نەمری لەگەڵ خۆیدا ھەڵناگرێت، بەڵکو لەگەڵیدا تۆیی نەمان و کەسانێک ھەمیشە ئەچێنێت. الچونیشی ھەن )چ کەم چ زۆر( کە سیس����تەم نەک بیانکاتە پێبکات و قەناعەتیان نەیتوانیوە پارێزەری رێساکانی، بەڵکو قەبوڵیان نیە و نەک ھەر نایسەلمێنن، بەڵکو دژیشی کار ئەکەن. ھەر لەو کاتەش����دا کە سیستەم توانای ئەوەی لەدەس����تدا ھەموان بکاتە سەرباز و پارێزەر و بەرھەمهێنانەوەی خۆی )کە ھیچ سیستەمێک ئەم توانایەی نیە(، ھەر لەوێدا ئەو سیستەمە لەرزۆکە و توانای بەردەامبونی الواز. الوازی سیس����تەم لەو درزانەدا دەرئەکەوێ����ت کە تیایدا رەفتار و کرداری بکەرەکانی، چیدی نەک قەناعەت پێک����ەر نی����ن، بەلکو نارازیبون دروس����ت نارازیبون����ەش به دەنگی ئ����ەم ئەک����ەن و ب����ەرز رائەگەیه ن����ن. له کوێ قس����ەکردن به دەنگ����ی ب����ەرز و نارازیبون به ش����ێوەی ئاش����کرا و بەرپەچدانەوە بەرێگەی جیاواز ھەبێت، ھەر لەوێش سیس����تەم لەبەردەم قەیرانێک����ی راس����تەقینەدایە کە ئەگەری گۆڕان و تازەبونەوە و پیاچونەوە ئەکاتەوە. رێگەکانی گۆڕانی سیستەم تەنها ئەوکاتە راس����تەقینەو جدیە، کە ھەموان بەشداری له ش����انۆی روداوەکان����دا بکەن و قس����ەی خۆیان ب����ۆ ھیچ ئیعتبارێک نەش����ارنەوە و نەخۆنەوە. میش����ێل فۆکۆ راس����تی ئەکرد رێگەی دروس����تکردنی سیس����تەمێکی تر به بەش����داریکردنی زیات����ر له سیس����تەمی

ھەنوکەدا ئەکرێت.

سیستەم و ئەگەری گۆڕان

ھیچ سیستەمێک لەگەڵ خۆیدا ھەر رەگەزەکانی

بەردەوامیدان به ژیان پەروەردە

ناکات. ھەر بەتەنها کاری دروستکردن و

گەورەکردنی روبەرەکانی مانه وه ی

نیه ، ھەموو سیستەمێک لەگەڵ

خۆیدا چەند رەگەزی مانەوە و بەردەوامیدان

بەخۆی دروست ئەکات، ھێندەش

رەگەزەکانی لەناوچون و بەردەوامی نەدان

بەخۆی ئەخوڵقێنێت

فاشیزم یان سوڵتانیزم؟

C M Y K

ئەمان���ەن ھەموو سیس���تمەکە ئاراس���تە دەکەن. ھەموو ئینتیمای ئەو گروپ و توێژە کۆمەاڵیەتییان���ەش کە بەش���ێکن له بازنە نزیکەکە له دەس���ەاڵتەوە، واتە بەش���ێکن له نوخبەی دەس���ەاڵتدار، لەبەر ئەوە نییە کە کەسانی سەر بەم یان بەو چین و توێژی کۆمەاڵیەت���ی دیاریک���راون، لەبەر ئەوەش نییە خاوەنی جۆرێک شارەزایی و لێزانین و ڕێزگرت���ن لەم ش���ارەزایی و لێزانییە لەپاڵ ھەندێک بەھا و یاس���ای بیرۆکراس���ییانەدا بردوونیەتیه ئەو ش���وێنانە. ھەروەھا لەبەر پەیڕەویکردن���ی ئ���ەم ی���ان ئایدیۆلۆژیای سیاس���یش نیی���ە. ئ���ەوەی ڕۆڵ���ی ھەرە س���ەرەکی لەدروس���تبوونی ئ���ەو نوخبه گوێڕایەڵی و گێڕاوە دەگێڕێت و سوڵتانیەدا وەفاداری���ی و دڵس���ۆزیی و س���ەرلەقاندنی تەواوەوەت���ی ئ���ەو نوخبەیەیە بۆ کەس���ە سەرەکییەکانی ناو سیستمە سوڵتانیەکە، دووریی و نزیکییانە له بکەرە سەرەکییەکانی ناو سیستمەکەکەوە، کە زۆرجار ھەموویان سەر به خێزانێکی سیاس���ی دیاریکراو یان چەند خێزانێکی کەمن. بەکورتی ش���وێن و پێگ���ەی کۆمەاڵیەت���ی بەھێ���زی نوخب���ه بەھێزەکەی ناو دەس���ەاڵتدارێتی سوڵتانی له کۆمەڵگادا لەو پەیوەندییەوە دروستدەبێت کە ئەم نوخبەیە بەکەسی دەسەاڵتدارەوە،

به سوڵتان و خێزانەکەیەوە، ھەیانە.

بەراورد لەنێوان فاشیزم و سوڵتانیزمداله ڕاس���تیدا زەحمەت���ە خاڵ���ی ھاوبەش لەنێوان فاشیزم و سیس���تمێکی سوڵتانیدا بدۆزین���ەوە، جگە لەھەندێ���ک لێکچوونی ڕووک���ەش نەبێ���ت کە ئەوەن���دەی ڕێگرن له نەبینینی چییەتی سیستمەکاندا، ئەوەندە ئامرازێک نین بۆ ناسینی ڕاستەقینەی ئەو سیستمانە. بۆ نموونە لێکچوونی ڕووکەشی سیس���تمەکە، ھەردوو توندوتیژبوون���ی ی���ان بینینی توندوتیژی���ی وەک ئامرازی سەرەکی حوکمڕانیی له ھەردووکیاندا، بەبێ زانینی مان���ا و ئەرکی جیاوازی توندوتیژیی لێکچوونێکی ڕووکەشی لەھەر یەکێکیاندا. تر ئەوەیە له ھەردوو سیس���تەمەکەدا ڕۆڵی سەرۆکی تاقانە ڕۆڵێکی گەورە و فرەالیەنە و سیس���تمە س���ەرجەمی لەھەردووکیان���دا س���ەرۆکەکاندا ب���ەدەوری سیاس���ییەکە دروستکراوە. لێکچوونێکی تری لەو بابەتە نادیموکراسن و ئەوەیە ھەردوو سیستمەکە بەتایبەتی دژ به پلورالیزمی سیاسین. ئەم لێکچوونانە لێکچوونی ڕووکەش���ن، چونکە ھەریەکێک لەو ڕەگەزانە کە وانیشانئەدرێن ھاوشێوەن، سیستمەکەدا لەھەردوو گوایە لەھەر یەکێکیاندا مانا و ئەرک و دەرەنجامی جیاوازیان ھەیە. ئەمە وادەکات س���ەرەڕای ئ���ەو لێکچوونە ڕووکەش���ییەی دەش���ێت لەنێوان فاشیزم و سوڵتانیزمدا ھەبن، بەاڵم له ڕاستیدا ئەم دوو سیستمە دوو سیستمی ت���ەواو جیاوازن. با س���ەرنجێک لەم چەند

فاکتەرە گرنگ و سەرەکییانە بدەین:١- ئایدیۆلۆژیا:

وەک پێش���تر وت���م ئایدیۆلۆژی���ا ھی���چ ڕۆڵێک���ی قابیلی باس���کردن له سیس���تمی سوڵتانیدا نابینێت، سوڵتانیزم سیستمێکی بێئایدیۆلۆژیای���ە، ئەوەی س���وڵتان ئەمڕۆ دەیڵێ���ت و به خاڵی س���ەرەکی بیکردنەوە و به ئیلتیزامی بنەڕەتیی خۆی و سیستەمەکەی دەزانێت، سبەینێ دەتوانێت پشتی تێبکات و وازیلێبھێنێ���ت. لەکاتێک���دا ئایدیۆلۆژی���ا بڕبڕەپشتی فاشیزمە و ناکرێت بیر له فاشیزم بکەین���ەوە بەبێ ئایدیۆلۆژیای فاش���یزم. لەفاش���یزمدا ئایدیۆلۆژی���ا ئایدیۆلۆژی���ای دەوڵەتە، ھەم ھێڵە سەرەکی و گشتییەکانی چییەتی دەوڵەت و ھەم شێوازی کارکردن و سیاس���ەتەکانی دەزگا و بەگەڕخس���تنی ھەروەھا دەستنیش���اندەکات. دەوڵ���ەت ئایدیۆلۆژیا له فاشیزمدا دەستنیشانی ئەوە دەکات کۆمەڵگا بەرەو کوێ بڕوات، کێشە پێناسدەکات، الوەکییەکانی س���ەرەکیی و دوژمن���ە س���ەرەکیی و ناس���ەرەکییەکانی دەستنیشاندەکات. وەک ھانا ئارێنت دەڵێت لەفاش���یزمدا ئایدیۆلۆژیا وەک "بازنەیەکی داخ���راو " وایە، ھەموو سیس���تمەکە لەناو ئەو بازنەیەدا دەژی. ئامادەگی ئایدیۆلۆژیا لەفاش���یزمدا تا ئەو ش���وێنە دەڕوات کە زۆرجار خۆی دەبێت به ئەلتەرناتیڤی واقیع، بەدی���ل، واقیعێکی بە واقیعێکی دەبێت���ە خەیاڵیی تەریب بە واقیعی مێژوویی ئامادە و زۆرجاریش پاراس���تنی ئ���ەم ئایدۆلۆژیایە دەکەوێت���ە پێ���ش پاراس���تنی واقیعەوە، چارەسەری ئایدیۆلۆژییانە دەچێتە شوێنی چارەس���ەری پراگماتیانەوە. ھیچ ش���تێک لەمانە له سیستمی س���وڵتانیدا ئامادەنین. له ئاستی ئایدۆیۆلۆژیای فاشس���تی تەنھا سیاسیش���دا ئامادەنییە، تەنھا دۆس���ت و دوژمن و کێش���ە س���ەرەکی و الوەکییەکان دەستنیش���ان ناکات و ڕوانینەکان لەس���ەر وێنەیەکی تایبەت���ی ئایندە جێگیر ناکات، بەڵک���و ریت���واڵ و س���روت و ئیس���تاتیکا و ئەدەبیات���ی تایبەتی���ش بەرھەمدەھێنێت.

بەکورتی ئەوەی س���وڵتانیزم نییەتی ئەم ش���وێنە گرنگ و ناوەندییەی ئایدیۆلۆژیایە، لەبات���ی ئایدیۆلۆژیا س���وڵتانیزم ھەندێک بیرۆک���ە و ڕوانین���ن و گوت���ار و چاوەڕوانی گش���تیی ھەیە کە ھەمیش���ە کاتین و تەواو له خزمەتی کردە پراگماتییەکانی سیستمە س���وڵتانیەکە خ���ۆدان، زۆر بەئاس���انیش به گوت���ار و دەکرێ���ت وازیانلێبھێنرێ���ت و بیرۆک���ە و ڕوانین���ی کات���ی تر ش���وێنیان

بگیرێتەوە. لەبات���ی ٢-له س���وڵتانیزمی سیاس���یدا ئایدیۆلۆژیا ت���رس و تۆقاندن و کڕینی وەال ڕۆڵی سەرەکی دەبینن، ترساندنی کۆمەڵگا و ھێزە ناڕازییەکان و کڕینی وەالی کەسایەتییە گرنگ و خ���اوەن نفوز و خاوەن س���ەرمایە له فاش���یزمدا له کۆمەڵگادا. ڕەمزیی���ەکان گەندەڵی���ی ئاکاری س���ەرەکی سیس���تمە دەسەاڵتدارێتییەکە نییە، گەندەڵیی ھەیە، بەاڵم گەندەڵیی شوناسی سیستمەکە نییە، ب���ەاڵم گەندەڵیی ئاکاری ھەرە س���ەرەکی سیستمی س���وڵتانییە، سەرچاوەکانی ئەم گەندەڵیی���ەش بەکارھێنان���ی س���ەروەت و س���امانی گش���تییە ب���ۆ س���ود و قازانجی س���وڵتان و خێزان و دۆست و دەستەودایەرە نزیکەکەی و خس���تنەگەڕی ئەو سەروەت و سامانە گشتییە بۆ بێدەنگکردنی بەشێکی

زۆری کۆمەڵگا لەڕێگای کڕینیانەوە.دەوڵ���ەت دەزگاکان���ی ٣-دەوڵ���ەت: له ئەزموونی فاشیزمدا دەزگای بیرۆکراسی س���ەربەخۆن و موڵکی خێزانێکی سیاسی، ی���ان س���ەرۆکی واڵت، یان ئ���ەم یان ئەو کەس���ی ناو بازنەکەی دەوروبەری سوڵتان پۆس���ت و دابەش���کردنی ش���ێوازی نین. پێگ���ە ئیداریی���ەکان ھەم بەپێ���ی توانای بیرۆکراس���ی و ھەم بەپێ���ی دوور و نزیکی کەسەکانەوەیە له ئایدیۆلۆژیای فاشیزمەوە. لەکاتێکدا دەوڵەت له ئەزموونی سوڵتانیزمی سیاسیدا وەک موڵکی شەخسی سوڵتان و دارودەستەکەی دەبینرێت و مامەڵە دەکرێت. دابەش���کردنی پێگ���ە و پۆس���تە ئیداریی و بیرۆکراسییەکانیش له سوڵتانیزمی سیاسیدا بەپێی دووری نزیکی کەسەکانە له سوڵتان و بازنە دخراوەکەیەوە. جگە لەمە فاش���یزم ئەوەن���دەی بزوتنەوەیەکی جەماوەرییە کە بەردەوام کۆمەڵگا مۆبیلیزە دەکات و جۆش و تیادا باڵودەکات���ەوە، کۆمەڵگا خرۆش���ی ب���ەردەوام دەجوڵێنرێ���ت و چاالکدەکرێت، نییە. حیزبی���ی سیس���تمێکی ئەوەن���دە ڕاس���تە حی���زب ئامرازێک���ی س���ەرەکی و گرنگ���ی ن���او ئەزموونی فاش���یزمە، بەاڵم له حیزب گرنگتر بوونی بزوتنەوەیە، بوونی جەماوەرێکی چاالکە کە چ لەناو حیزب و چ لەدەرەوەی حیزبدا جۆش و خرۆش درابن و بەردەوامەوە. جوڵەیەک���ی دۆخی خرابنە ئەزموونێکی له ھی���چ خاڵێک���ە ئەم���ەش س���وڵتانیدا ئامادە نییە، ن���ەک ھەر ئەمە بەڵکو سیس���تمە س���وڵتانییەکان لەباتی چاالکک���ردن و مۆبیلیزەکردن���ی بەردەوام، خەریک���ی ناچاالکک���ردن و ئیفلیجک���ردن و خەواندن���ی کۆمەڵ���گان. بێگوم���ان ئەمە مانای ئەوە نییە کە س���وڵتانیزمی سیاسی ھەندێکجار، بەتایبەت���ی له دۆخی قەیران و سیاس���یدا، نەیارێکی دوژمنایەتیکردن���ی ھەوڵی مۆبیلیزەک���ردن نادات. ئێمە چەند بینیمان ساڵێک لەمەوبەر له کوردس���تاندا چۆن بەناوی ناسیۆنالیزمەوە دەسەاڵتدارانی کوردس���تان کەوتنە جۆش و خرۆش���دان و مۆبیلیزەکردن���ی خەڵکی کوردس���تان دژ به مالیکی لەبەغدا و کەوتنە جواڵندنی ھێزە سەربازییەکان و لێدانی تەپڵی شەڕ، بەاڵم ھەرزوو سەرۆکی ھەرێم باوەشی به مالیکیدا کردەوە و نیشاندیدا کە مالیکی برامانە و کاک بەختیار عەلی ئەودەم بەھەڵە تێگەیشتبوو کە دەیگ���وت مالیکی دێت بۆئەوەی ڕۆحی نال���ی و مەح���وی داگیرب���کات. بەکورتی جیاوازی مۆبیلیزەکردنی سوڵتانیزم لەگەڵ مۆبیلیزەکردنی فاشیستیانەدا لەوەدایە کە بەشێکی دووھەمیان موسمییە و یەكەمیان ئۆرگانی ژیانی سیاس���ییە. س���تراتیژیەتی سەرەکی سوڵتانیزم خەواندنی کۆمەڵگایە، ب���ەاڵم لەھەندێ���ک دۆخی تایبەت���دا و بۆ دیاریکراو، سیاس���ی دەسکەوتی ھەندێک

جەماوەر چاالک دەکات.

٤-سەرۆکی فاشیستی و سوڵتانی سیاسی.ھێجگار بەش���ێکی سەرۆک له فاشیزمدا سیس���تمەکەیە، ناوەندی���ی س���ەرەکی و س���ەرۆکی فاشیس���تی س���ەرۆکی حیزب و س���ەرۆکی دەوڵەت���ە. لەمان���ەش گرنگتر ئایدیۆلۆژیا و یەکی ژمارە بەرجەستەکەری خەونە فاشیستییە یۆتۆپییکەیە. سەرۆکی ب���ێ خێزانێکی فاشیس���تی س���ەرۆکێکە سیاسیی و بێ لەشکرێک له ئەمیر و ئەمیرەی بچ���ووک، ک���ە بەڕێوەبن ش���وێنی باوکە فاش���ییەکەیان بگرنەوە، گەر ھەش���یبێت تەماحی س���ەرەکی س���ەرۆکی فاشیستی تەماحێک���ی ئایدیۆلۆژیی���ە، نەک تەماحی ئ���ەوەی خێزان و کوڕ و کەس���ە نزیکەکانی

دەوڵەمەند بکات. ھاوکات ڕۆڵێکی دەرونی گرنگ دەبینێت و لەھەندێک دۆخدا دەگۆڕێت بۆ پێداویس���تییەکی دەرونی سەرەکیی بۆ بەشێکی زۆری کۆمەڵگا. وەکچۆن لەڕووی سیاسییەوە قابیلی دەس���تلێبەردان نییە، قابیلی لەڕووی دەرونیشەوە بەھەمانشێوە ئەوەنیی���ە نەمێنێت. بەپێچەوانەی ئەمەوە نەک له س���وڵتانیزمی سیاس���یدا سەرۆک خاوەنی ھی���چ ئایدیۆلۆژیایەک نییە، نەک وەک پێداویس���تییەکی ده رونیی کارناکات، بەشێکی ئەندامانی خێزانەکەش���ی بەڵکو ھێج���گار گرنگە له سیس���تمە سیاس���ییە براکان���ی، کوڕەکان���ی، س���وڵتانیەکە. کوڕەزاکانی، مام و خاڵ و کەسە نزیکەکانی له کەس���ە س���ەرەکییەکانی ناو سیس���تمە پۆس���تە زۆرجار ئەمانە سیاس���ییەکەن. سیاس���یی و دەوڵەتیی و حیزبیی و ئەمنیی و سەربازیی و ئابورییە گرنگەکان وەردەگرن. س���وڵتانییەکەش سیستمە س���ەرکەوتنی لەوەدایە کە ھەڵقە گرنگ و سەرەکییەکانی دەس���ەاڵت لەدەس���تی بازنە داخراوەکەی سوڵتان خۆیدا بمێنێتەوە، تا ڕادەی ئەوەی دوای خ���ۆی کوڕەکەی یان کەس���ێکی ناو

خێزانەکە جێیبگرێتەوە. بەکورتی دەشێت ئەم ئاکارە س���وڵتانیانە بەش���ێوە و ڕادەی جی���اواز له ئەزموونی فاشیزمیش���دا ھەبن، بەاڵم ئەمانە تەماحی س���ەرەکیی سەرۆکە

فاشییەکان نییە.له ئەزموونی فاشیزمدا شتێک ھەیە ناوی بینینی سەرکردەیە سەرکردەپەرس���تییە، وەک جۆرێ���ک له "مەھدی���ی مونت���ەزەر" و دواھەمی���ن ڕزگارکەر، له سوڵتانیزمیش���دا ھەوڵدانی لەو بابەتە ھەیە، بەاڵم تەنانەت لەم خاڵەشدا سەرۆکی فاشیستی جیاوازیی زۆری له سەرۆکی سوڵتانی ھەیە. سەرۆکی س���وڵتانی به پلەی یەکەم سەرقاڵی گەڕانە بەدوای س���ود و قازانجی شەخس���ی خۆی و خێ���زان و دۆس���ت و بازن���ە تەس���کەکەی لەپێن���اوی دەس���ەاڵتی دەوروبەری���دا، دەس���ەاڵت خۆیدا دەوێت، دەیەوێت دوای خ���ۆی مناڵەکانی حوکمڕانب���ن، لەکاتێکدا کەس���انێک فاشیس���تییەکان س���ەرۆکی خۆدەوڵەمەندک���ردن و تەماح���ی ب���وون دەوڵەمەندکردن���ی خێزان و برا و کەس���ە نەبووە، تەماحی سەرەکییان نزیکەکانیان یان ئەو تەماحەیان ھەر نەبووە. س���ەرۆکە ئایدیۆلۆژیا و نوێن���ەری فاشیس���تییەکان مەسەلەیەکی سیاس���ین، ھەڵگری خەونی یۆتۆپین، زۆرجار ژیانی خۆیان ژیانێکی پڕ تەقەشوف و س���ادە و سوفییانەیە، ئەمەش شتێکە له سەرۆکە س���وڵتانییەکاندا نییە،

یان گەر ھەشبێت زۆر الواز و پەراوێزییە.

٥- تودنوتیژی���ی: ڕۆڵ���ی توندوتیژیی له فاش���یزمدا ڕۆڵێکی ت���ەواو جیاوازە لەو سوڵتانیدا له سیستمی توندوتیژیی ڕۆڵەی فاشیس���تی توندوتیژی���ی دەیگێڕێ���ت. گۆڕانخوازە ئایدیۆلۆژیی" "توندوتیژییەکی ک���ە بەش���ێکە له ک���ردەی دروس���تکردنی نەخش���ە بەپێ���ی ن���وێ دونیایەک���ی ئایدیۆلۆژیی و خەونە یۆتۆپیەکانی فاشیزم خۆی، لەکاتێکدا توندوتیژیی له سیس���تمی س���وڵتانیدا "توندوتیژییەکی پراگماتییە"، مەبەست لەبەکارھێنانی ترساندن و تۆقاندنی نەی���ارە سیاس���یی و کۆمەاڵیەتییەکان���ە، بەھیچ مانایەکیش بەش���ێک نییە له خەونی دروستکردنی دونیایەکی نوێ کە چوارچێوە ئایدیۆلۆژیایەکی لەن���او س���ەرەکییەکانی توندوتیژی���ی نەخش���ێنرابێت. تایبه ت���دا سوڵتانی ئامرازێکە بۆ ھێشتنەوەی سیستمە س���وڵتانییەکە بۆ ھەتاھەتای���ە. بەکورتی توندوتیژیی فاشییانە بەشێکە له پرۆسەیەکی دەس���کاریکردن و گۆڕی���ن و گ���ەورەی سەرلەنوێ داڕشتنەوەی کۆمەڵگا، پابەندە به ئایدیۆلۆژی���ا و دۆخی مانیکی س���ەرۆک و بزوتنەوە فاشیس���تییەکەوە، بەم مانایەش س���ەرەکیی مەبەس���تی توندوتیژییەک���ە دروستکردنی ترس و تۆقاندن نییە، بەڵکو گۆڕان و داڕشتنەوەی کۆمەڵگایە. لەکاتێکدا ترس و تۆقان���دن ئەو ڕۆڵە س���ەرەکییەیە ک���ە توندوتیژی له سیس���تمی س���وڵتانیدا دەیبینێت. له ئاستێکی دیکەدا توندوتیژیی سوڵتانی بەشێکی ئۆرگانییە له سیستمێکی بەرفراوانی مەحس���وبیەت و کڕینی ویژدان و کۆمەاڵیەتی���ی و سیاس���یی و گەندەڵ���ی بەتوندیش گرێدراوە به ترس���ی س���وڵتان و دەوروبەرەکەیەوە لەیاخیبوونی کۆمەاڵیەتی و دەس���ەاڵتەوە. لەدەس���تدانی سیاس���ی و ترس���ێک کە زۆرجار تا ئاس���تی پارانۆیا بەرزدەبێتەوە و ئەم پارانۆیایەش دەگۆڕێت بۆ پێکھاتێکی گرنگی کولتوریی سیاسیی ئەمە وادەکات س���وڵتانیەکە. سیس���تمە له س���وڵتانیزمی توندوتیژیی بەکارھێنانی سیاسیدا بەتوندوی گرێدرابێت به میکانیزمە سیاسی و دەرونییەکانی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو ترس���ە پارانۆییەوە کە سیس���تمەکە

تووشی دەبێت.

کوردستان و سوڵتانیزمی سیاسیلەس���ایەی ئەو جیاکاریی���ە تیورییانەی سەرەوەدا ھیوادارم بۆ خوێنەر ئاشکرابێت بۆ پێویس���تە ئ���ەو ئەنجامگیرییە بکەین و بڵێین نە سیس���تمی سیاس���ی ھەرێم و نە فاشی ناوچەکە سیستمی سیس���تمەکانی نین، چونکە ئەو "النیکەمی فاش���یزم"ەیان تێ���دا نییە کە لەبەش���ی پێش���ووی ئەم نووسینەدا باسمکرد. ناونانی ئەم سیستمانە به فاش���یزم ناونانێک���ی ھەڵە و ناڕاس���تە و ئ���ەم ناونانە ناھێڵێت ئاکارە س���ەرەکیی و گرنگەکانی سیس���تمە دەسەاڵتدارێتییەکی ھەرێ���م و ھەندێ���ک له سیس���تمەکانی تری ناوچەک���ە ببینین. وەک پێش���تریش وتم الی کاک بەختیار فاشیزم ئەوەندەی وەک جنێوێک���ی سیاس���ی ئامادەی���ە، ئەوەندە وەک چەمکێک���ی ش���یکاریی ئامادە نییە. ناونانی سیستمە سیاسییەکەی کوردستان نزیکمان زیاتر به س���وڵتانیزمی سیاس���ی ڕاس���تەقینەی له پێکھات���ی دەکات���ەوە سیستمەکە و زیاتر نیش���انمانئەدات کێشە س���ەرەکییەکانی ئەو سیس���تمە کامانەن. له ھەرێم س���وڵتانییە سیستمی سیاس���ی بەمان���ای ئ���ەوەی دەس���ەاڵتدارانی ھەرێم جیاکارییەک ناکەن لەنێوان ڕۆڵی گشتی و ڕۆڵ���ی شەخس���یدا، لەنێ���وان ئۆفی���س و ماڵی گش���تیی و ئۆفیس و ماڵ���ی تایبەتی دەسەاڵتداراندا. ھەم دەوڵەت و ھەم حیزب و س���ەربازیی و بیرۆکراس���ی و دەزگا ھەم مەدەنیی���ەکان وەک موڵک���ی شەخس���ی و دەس���ەاڵتداران وێنادەکرێ���ن و تایبەت���ی بەھەمانش���ێوەش بەکاردەھێنرێ���ن. ئ���ەم ئەم بەشەخس���یکردنە وادەکات پرۆسەی سیس���تمە نەک تەنھا لەڕووی دەزگاییەوە الوازبێت، ب���ۆ نموون���ە الوازی دەزگاکان قازانج���ی ح���ەز و لەب���ەردەم ویس���ت و بەڵک���و واش���دەکات دەس���ەاڵتداراندا، سیس���تمەکە ببێت به یەکێک له سیس���تمە ھەرە گەندەڵەکان���ی دونی���ا و به یەکێ���ک مەحس���وبییەکانی ھەرە له سیس���تەم ناوچەکەش. گەندەڵی���ی لێرەدا جنێوێکی سیاس���ی نییە، بەڵکو پێداگرتنە لەس���ەر شێوازی ھەڵسوکەوت و پراکتیکی دەسەاڵت. مەحس���وبیەتیش بەھەمانشێوە پێ لەسەر بوونی سیس���تمی ناڕەس���می و نایاس���ایی بونیادی ک���ە دادەگرێت پەیوەندیک���ردن س���ەرەکی پڕکردنەوەی پێگە جیاوازەکان و بەڕێوەبردنی دەزگاکان دەستنیشاندەکات. خودی ده س���تەواژەی "سوڵتانیزم" خۆشی پێ لەس���ەر ئاکاری شەخسیی سەرەکیی

سیستمە سیاسییەکە دادەگرێت.

)دوابەش(

سەرەتالەبەشی پێش���وودا باس���م لەوەکرد کە فاش���یزم ھەم دیاردەیەکی مێژووییە و ھەم دیاردەیەکی تیوریی���ە، وەک چەمکێک���ی کۆمەڵگا به مێ���ژووی به تون���دی مێژوویی جیھانییەوە جەنگی دوای ئەوروپییەکانی گرێم���دا و وەک چەمکیش باس���م لەوەکرد بۆ ئەوەی به سیس���تمێکی سیاس���ی بڵێین بەبوونی "النیکەمی پێویس���تمان فاش���ی فاش���یزم" بوون لەو سیستمەدا ھەیە. ئەم النیکەم���ەش مانای ئامادەگ���ی بەرفراوانی دی���اردەی توندوتیژیی نیی���ە، چونکە زۆر سیستمی سیاسی تریش کە فاشیستی نین، سیستمی ھێجگار توندوتیژن و بەکارھێنانی توندوتیژیی بەش���ێکی بنەڕەتی و سەرەکی پێکھاتەی سیس���تمەکەیە. وەک نیشانمدا ئەو النیکەم���ە بریتییە له باوەڕبوون بەوەی ک���ە دۆخێک���ی سیاس���یی و کۆمەاڵیەتیی و فەرھەنگی���ی لەئارادایە نەتەوەی تووش���ی داڕمان و "ئینحیتات"ێک���ی تەواوی کردوە، تا ڕادەی نزیکبوونەوە له مردن و فەنابوون، ئیشی فاش���یزم ڕزگارکردنی نەتەوەیە لەم مردن و داڕمانە تەواوەتییە. ئەم وێنەیە بۆ دۆخی نەتەوە وێنەیەکی رەھا و ئابسولوتە، ئایدیالی دروس���تکردنه وەی "نەتەوەیەکی پاکژ" و "بەھێز" و "چاالک"، یان "پاراستنی شارس���تانەیت له داڕم���ان" ئایدیای ڕەھان و لەھەموو ش���وێنێکی ئەزموونی فاش���یزمدا ئامادەن. فاش���یزم ئایدیۆلۆژیا و پراکتیکی

زیندووکردنەوەی نەتەوەیەکی وێرانکراوە.ئەم وێنە و ڕوانینە سەرەکییە بۆ مردن و زیندووکردنەوەی نەتەوە، ئەم پەیامە، ئەم ڕوانین���ە ئایدیۆلۆژییە، ئەم پێش���خانە بۆ کردەی سیاسی و کۆمەاڵیەتی و فەرھەنگیی ئەو شتەیە کە فاشیزم له سیستمەکانی تر جیادەکات���ەوە. بۆ ئەنجامدانی ئەم ئەرکە، ک���ە فاش���یزم به تاقە ئەرکێک���ی مێژوویی ڕاستەقینەی دەزانێت، ئایدیۆلۆژیای فاشیزم بوونی سەرۆکێکی ڕزگارکەر و دروستکردنی کۆمەڵگایەک���ی چ���االک و بەکارھێنانێک���ی دوژمنتاش���ییەکی توندوتیژیی و تایبەت���ی تایبەتیش به پێویست دەزانێت. لەپاڵ ھانا ئارێنتدا لەوە دوام ک���ە بوونی ئایدیۆلۆژیا بەش���ێکی ھێجگار س���ەرەکیی و بنەڕەتیی ئایدیۆلۆژیا ئامادەگی ئەزموونی فاشیزمە، ل���ەم ئەزموونەدا له خ���ودی توندوتیژییش گرنگت���ر و بنەڕەتیت���رە، ن���ەک ھەر ئەمە بەڵکو ئ���ەوە ئایدیۆلۆژیایەیە کە ماناکان و ئاراس���تەکانی بەکارھێنان���ی توندوتیژیش دەستنیش���اندەکات. ئ���ەم ئایدیۆلۆژیای���ە "شۆڕش���گێڕە"، ئایدیۆلۆژیایەک���ی خواس���تی گۆڕینێکی ڕادیکاڵ و سەرلەنوێ داڕش���تنەوەی دونیای ھەیە، فاشیزم خۆی ھێزێک���ی گۆڕانخوازە، پڕ جوڵ���ە و کردار و وزەیە، بزوتنەوەیەکە بێئۆقرە و بێوەستان، تا ڕادەی ئەوەی ھانا ئارێنێت وەک ھێزێکی کردەی فاش���یزم باس���یدەکات. "مانیک" دوژمنتاش���ییەکی بەردەوامیش���ە، چەندان دوژمنی ڕاستەقینە و دروستکراو وێنادەکات، ب���ەاڵم دوژمنایەت���ی ب���ۆ پەرلەمانتاریزم و دیموکراس���یەت و پلورالیزم���ی سیاس���ی و کۆمەاڵیەت���ی و فەرھەنگی���ی دوژمنایەتییە س���ەرەکییەکەیەتی. ئەم���ەش پابەس���تە به خواس���تە ئایدیۆلۆژییە س���ەرەکییەکەی دروس���تکردنی وت���م فاش���یزمەوە وەک و نەتەوەیەکی پاک���ژ و بێگەردە، نەتەوەیەک بتوانێت ئی���رادەی پاکژیی خۆی به ڕەھایی بژی و ھەموو دوژمن و ناحەزەکانی بێدەنگ و وێرانبکات و خۆشی له فۆرمی کۆمەڵگایەکی پێش���کەوتوودا ئامێ���زان و ھارمۆنی���ی و فاشیس���تی توندوتیژی���ی دەربکەوێ���ت. بەش���ێکە لەم پرۆس���ە و پالنە گەورەیەی ڕادیکااڵن���ەی دەس���کاریکردنی گۆڕی���ن و ئایدیۆلۆژی���ای توندوتیژییەک���ە دونی���ا، فاش���یزم ناوەرۆک���ی پێدەبەخش���ێت و تا ئایدیۆلۆژیایە ئ���ەو زۆری���ش ڕادەیەک���ی ئاراس���تەی دەکات. ئەم دۆخ���ە وادەکات ھەڵەبێت ھەموو ش���ێوازەکانی بەکارھێنانی توندوتیژی���ی و لەوێش���ەوە ئ���ەو تاوان���ە ش���ێوازە له بەکارھێنان���ی سیاس���ییانەی جیاوازەکانی توندوتیژییەوە دروس���تدەبن، وەک توندوتیژیی و تاوانی فاشییانە ببینین. توندوتیژی���ی مەبەس���تەکانی مان���اکان و فاشیستی توندوتیژییەکی تایبەتە و جیاوازە تر. سیاسییەکانی له توندوتیژیی سیستمە لەم خاڵەش گرگتر ئەوەیە فاش���یزم تەنھا وەک دیاردەیەک���ی توندوتی���ژ نەبینی���ن، وات���ە کورتینەکەین���ەوە بۆ "ج���ەوھەر"ە توندوتیژەکەی. فاشیزم لەپاڵ ئایدیۆلۆژیا و لەپ���اڵ بوون���ی س���ەرۆکێکی ڕزگارکەردا کە ئاکارێک���ی پێغەمبەران���ەی ھەیە و ئەو ڕاستییانە ئاشکرادەکات کە ئایندە لەگەڵ خۆی���دا دەیانھێنێ���ت، ھاوکات ھەڵگ���ری مژدەی سیاس���ی و کۆمەاڵیەت���ی و ئابوریی تایبەتە و حیکایەتی گەڕاندنەوەی ھێمنیی و ئارامیی و ئاسایش���یی کۆمەاڵیەتی و نەمانی

تاوانە لەناو نەتەوەیەک���ی پاکژ و بێگەرد و ئامێزان���دا. جارێک���ی دیک���ە دەیڵێم���ەوە فاشیزم تەنھا دیاردەیەکی توندوتیژ نییە، بەڵک���و بەر لەھەموو ش���تێک دیاردەیەکی ئوس���لوبێکی س���تایەڵ و ئایدیۆلۆژیای���ە، کولتوری���ی و فەرھەنگیی تایبەتە، جۆرێکی تایبەت له ئیس���تاتیکا و سیستمی ئاماژەیە، مۆبیلیزەکردن و دیاریک���راوی ش���ێوازێکی

خرۆشاندنی جەماوەر و کۆمەڵگایە. کێشەکە لەوەدایە زۆرترین و بەرباڵوترین بەکارھێنانەکانی چەمکی فاش���یزم له ژیانی سیاس���یدا بەکارھێنانیەتی وەک جنێوێکی سیاسی، وەک تەعبیر له توڕەبوون له سیستم یان دۆخ یان سەرکردە یان بزوتنەوەیەکی سیاسی. له جەنگی یۆگۆسالڤیادا واڵتەکانی سربیایان سەرۆکی به "میلۆسۆڤیج"ی ناتۆ دەگوت فاش���ی، لەبەرامبەردا سربەکانیش به بیل کلینتۆنیان دەگوت فاشی. ئەحمەدی ن���ەژاد و موب���ارەک، ب���ن عەل���ی و عەلی عەبدواڵ س���اڵحیش وەک فاشی ناودەبرێن. لەکاتێکدا ئەمانە نەک تەنھا کەس���ایەتی سیاس���یی جیاوازن بەڵکو لەناو سیستمی سیاس���ی جیاواز و لەپاڵ ب���وون و نەبوونی ئایدیۆلۆژیا و دونیابینی و خەونی سیاس���ی جی���اوازدا ئام���ادەن. بەکارھێنان���ی کاک بەختیار عەلی بۆ دەس���تەواژەی فاش���یزم ھیچی لەو بەکارھێنانە س���ادە و ناڕاس���تانە زیات���ر نیی���ە ک���ە زاراوەک���ە به جنێوێکی ئەو س���ەرەڕای یەکس���اندەکەن، سیاسی ھەموو سەفس���ەتە تیوری���ی و زەخرەفەی زاراوە به زمان و پەتپەتێنکردنە داڕش���تن و الی بەکارھێنان���ە ئ���ەم زانس���تییەکان، ئەم بەڕێ���زە ل���ەوە زیاتر نیی���ە ھێما بۆ سیستمێکی سیاسی بکات کە توندوتیژیی "جەوھەر"ەکەیەت���ی. کاک بەختی���ار بەوە زانس���تیی میتۆدیی و کاری له س���ادەترین ڕزگاری نابێت کە بڵێت من فاشیزم به مانا ڕس���تەیەک بەکارناھێنم، تەقلیدییەک���ەی پەرەگرافێک له الکان و چەمکێک له ژیژێک و له فۆکۆ قەرزب���کات و ئیتر پێیوابێت ئازادە به ک���ێ و به چ���ی و ب���ه کام سیس���تم بڵێت فاش���یزم و چۆن���ی بوێ���ت ب���ەو بەوجۆرە تۆمەتی فاشیستبوون دابەشبکات و سڵیش لەوە نەکاتەوە کۆمەڵێ���ک گەنجی توڕەی کەالر وەک بەرجەس���تەکەری ئەم فاشیزمە له نووس���ین و ش���ێوازە ئەم بناس���ێنێت. بیرکردنەوە نەک تەنھا ناڕاست و ترسناکە، بەڵک���و ڕێگرێک���ی مەعریفیی گەورەش���ە لەبەردەم ھەوڵدانی فیکر بۆ ناس���ینی ئەو دونیایەی دەیەوێت قس���ەی لەس���ەربکات. گۆترەییەی نامەنھەجی و بەکارھێنانە ئەم چەمک���ەکان سەفس���ەتەیەکی فیکریی بێ فیکر و سەفس���ەتەیەکی میتۆدیی بێمیتۆد و سەفس���ەتەیەکی سیاس���یی بێسیاس���ەت ئەمان���ە وادەکەن دروس���تدەکات. ھەموو ئەوەی کاک بەختیار لەسەر فاشیزم و بکەرە سیاس���ییەکان دەیڵێت و دەینووسێت نەک تەنھا "ڕەخنەی ڕادیکاڵ" نییە، وەک خۆی دەیەوێت به خوێنەرانی بناس���ێنێت، بەڵکو "سەرلێش���ێوانێکی ڕادیکاڵ���ە". ئەوەندەی ساس���یکۆلۆژی له دۆخێک���ی تەعبی���رە نائارام و توڕە، س���ەد یەکی ئەوە بەش���ێک نیی���ە له پرۆس���ەی بیکردنەوەیەکی ھێمن و لەس���ەرخۆ و میتۆدیی، کە کاری سەرەکی دەوروبەرەکەی تاوانبارکردنی پەالماردان و

نەبێت.

فاشیزم یان سوڵتانیزمبەبۆچوونی من بەکارھێنانی دەستەواژەی فاش���یزم ب���ۆ دەس���ەاڵتدارێتی ھەرێم و بۆ ناوچەکە ھەڵەیە و له دەسەاڵتدارانی زۆرێک ھەڵەیەک���ی تیوری���ی گەورەش���ە، چونکە ئەم دەس���ەاڵتدارێتییانە نە دەسەاڵتدارێتی ئایدیۆلۆژین، نەخەونی گۆڕین و داڕشتنەوەی ڕادیکاڵی دونیایان ھەی���ە، واتە گۆڕانخواز نین، ن���ە خۆیان "مانیک"ن و نە دەیانەوێت دروس���تبکەن، "مانیک"یش کۆمەڵگایەکی توانایەک���ی ب���ۆ وەزە و "مانیک"ھێمای���ە زۆرچ���االک ت���ا ئاس���تی خۆپڕوکاندن، نە دەیانەوێت "مرۆڤی نوێ" و نە نەتەوەیەکیش زیندووبکەن���ەوە کە له ڕۆخی مردندایە. ئەم دەس���ەاڵتدارێتییانە بۆی���ان بکرێ���ت نەک "مانیک"، به کۆمەڵگایەکی ناگۆڕن کۆمەگا بەڵکو تەواوی دانیش���توانەکانیان دەخەنە دەسەاڵتدارێتییانە ئەم قووڵەوە. خەوێکی تۆقێن���ەرن، توندوتی���ژ و دەس���ەاڵتداری ب���ەاڵم توندوتیژییەکەی���ان ب���ۆ گۆڕین���ی دونیا دروس���تکردنی نەتەوەیەکی چاالک و پاکژ نییە، بەڵکو به مەبەس���تی تۆقاندن و خەواندن���ی ئەو میللەتانەی���ە کە حوکمیان دەکەن. ھەروەھا سەرۆکەکانی ئەم ناوچەیە ھەڵگری ھیچ یەکێک لەو ئاکارە تایبەتانەش نین کە ئاکاری س���ەرۆکە فاش���ییەکانە) دواتر دێمەوە س���ەر ڕوونکردنەوەی زیاتری ئەم باس���انە.( بەکورتی ئ���ەو زاراوەیەی کە بکرێت بۆ ناس���اندن و ش���یتەڵکردنێکی زانستییانە و ماقوڵی دەسەاڵتدارێتی ھەرێم بەکاریبھێنی���ن، زاراوەی فاش���یزم نییە،

بەڵک���و زاراوەی س���وڵتانیزم، بەتایبەتەی زاراوەیەی ئ���ەم نوێ"یە، "س���وڵتانیزمی له س���ااڵنی ڕابردوودا وەک یەکێک له زاراوە گرنگەکان بۆ ناس���اندنی ڕژێم و سیستەمە سیاس���ییەکانی ئەم ناوچەیە، لەالیەن زۆر کۆمەڵناس و زانای سیاسییەوە بەکاردێن.

ماک���س ڤێب���ەر یەکەمین کۆمەڵناس���ە چەمکی سوڵتانیزم وەک ھێما بۆ مۆدێلێکی تایبەت���ی دەس���ەاڵت، بەکاربھێنێت. الی ڤێبەر ئەم مۆدێله له دەس���ەاڵت مۆدێلێکی شەخسییە، دەسەاڵت ئاکارێکی شەخسیی ھەی���ە و لەدەس���تی کەس���ێک ی���ان چەند کەس���ێکی زۆر کەم���دا کۆبۆتەوە. ئەمەش "دەس���ەاڵتی له مۆدێل���ی له دەس���ەاڵت بیرۆکراسی مۆدێرن"دا جیایدەکاتەوە. ئەگەر دەسەاڵتی بیرۆکراسی مۆدێرن دەسەاڵتێکی عەقاڵنی بێت، ئەوا س���وڵتانیزمی سیاسیی دەسەاڵتێکی تەواو ناعەقاڵنی و ناڕێکخراوی س���ته مگەرانەیە، کە یاسایەک بوونی نییە و ناشھێڵێرێت دروس���تببێت، ک���ە بتوانێت س���وڵتان و دەس���ەاڵتی ب���ۆ س���نوورێک دەس���ەاڵتی بازن���ە بچووکەک���ەی دەوری س���وڵتان دابنێت. س���وڵتان لەم مۆدێلەدا ھەم حوکمڕانییەکە خۆی و ھەم حکومەت و ھەم ھەم���وو دەزگاکانی ئ���ەو حکومەتە، وەک موڵکی تایبەتی یان شەخسی خۆی و بازنەکەی دەوروب���ەری وێنادەکات. ڤێبەر بنەمای ڕەوایەتی دەسەاڵتدارێتی سوڵتانی لەدوو ش���تدا دەبینێت: یەکەمیان تێرۆر و توندوتیژی���ی. دووھەمی���ان کڕینی وەالی دەوروب���ەر لەڕێگای خەاڵت و بەخش���یش و پۆستەوە. الی ڤێبەر ئەم دەسەاڵتدارێتییە دەتوانێت مۆدێرن بێت له ئامراز و دەزگاکانی چەوساندنەوە و ترس���اندن و بێدەنگکردندا، ب���ەاڵم ناتوانێ���ت عەقاڵنیبێ���ت له فۆرمی

خۆڕێکخستن و مانەوەیدا. س���وڵتانیزم دەس���تەواژەی ڤێب���ەر ب���ۆ باس���کردنی مۆدێلی دس���ەاڵت له ناو بەکاردەھێنێت، عوسمانیدا ئیمپراتۆریەتی ب���ەاڵم ڕوانین���ی ڤێب���ەر ب���ۆ چۆنیەت���ی ئیمپراتۆریەتی لەناو دەسەاڵت ڕێکخستنی کورتبینە و ناڕاست و ڕوانینێکی عوسمانیدا دووبارەکردن���ەوەی ڕووەوە ل���ەزۆر ئ���ەو دی���دە ئۆریانتالیس���تییەیە ک���ە کە له مۆنتس���یکۆوە دێ���ت و له ڕێ���گای ھێجڵ و مارکس���ەوە ب���ۆ ڤێبەر دەگواس���ترێتەوە. دەس���ەاڵتدارێتی ب���واری ش���ارەزایانی له ئیمپراتۆریەتی عوس���مانیدا نیشانیانداوە ک���ە دەس���ەاڵت له ئیمپراتۆریەتەکەدا زۆر ئاڵۆزتر و ناشەخس���یترە لەوەی کە ڤێبەر وێنایک���ردوە. لەن���او ئیمپراتۆرەکەدا ھەم کۆشکی س���وڵتان و ھەم کۆشکی سەدری ھەریەکێکیش���یان لەیەکجیابوون و ئەعزەم دەس���ەاڵتی تایبەتی خ���ۆی ھەبووە. دوای ئەوانیش دەس���ەاڵتی ش���ێخی ئیسالم یان موفت���ی ھەبووە، ئینجا دەس���ەاڵتی والییە دەس���ەاڵتی ئەوانیش دوای لۆکاڵییەکان و لەناو "سیستمی میللەت" کە مەودای ئەوەی به ژمارەیەک له گروپە دینییە ناموسڵمانەکان ژیان���ی کۆمەاڵیەتیی و بەخش���یوە خۆیان فەرھەنگی���ی و ئاینیی خۆی���ان ڕێکبخەن و خۆی���ان لەناو خۆیاندا ھیرارکیەتی تایبەتی دەس���ەاڵت و داوەریکردن و شتی دیکەی لەم

بابەتە بەڕێوەببەن. له س���ااڵنی نەوەدەکان���دا ئ���ەم ڕوانییە ڤێبەرییە بۆ دەس���ەاڵتی سوڵتانی لەالیەن چەن���د کۆمەڵن���اس و سیاسەتناس���ێکەوە ژیانێک���ی نوێی���ی بەب���ەردا دەکرێت���ەوە و دەوڵەمەندت���ر دەکرێ���ت و بەش���ێوەیەکی بەرفراوان بەکاردەھێنرێت بۆ شیکردنەوەی سیستمی حوکمڕانی دوای ھەڵوەشاندنەوەی بەرەی سۆسیالیس���تی له دونی���ادا. لەبەر نەبوونی شوێن نووسینی ناوی ئەو کەس و کتێب���ه گرنگانەی لەم بوارەدا نووس���راون

ھەڵدەگرم بۆ دەرفەتێکی تر.

سوڵتانیزمی نوێس���وڵتانیزمی نوێ ش���ێوازێکی تایبەتی دەسەاڵتێکی ئەوتۆریتێرە، دەسەاڵتدارێتی سوڵتانێکی کە توندوتیژە دەس���ەاڵتگەر و سیاس���ی له لوتکەی ھەرەمی سیستمەکەدا لەخوارەوە و ئەوانیتر نیشتەجێییە و ھەموو لەژێرەوەی ئەو س���وڵتانەدا ئامادەن. لەم مۆدێلەدا دەس���ەاڵت لەدەس���تی سوڵتان و گروپێک���ی بچووک���دا کۆدەبێت���ەوە، بەبێ ئامادەگی���ی ھیچ چاودێرییەکی یاس���ایی و ئەخالقیی و ئایدیۆلۆژیی. پێگە سیاس���ی و ئیداریی و ئابورییە گرنگەکان به کەس���وکار و شەخس���ە نزیکەکان له دەس���ەاڵتدار و بازنە پڕدەکرێنەوە. دەس���ەاڵت، داخراوەک���ەی سیاس���ەت لەناویدا بێدەزگایە، پابەس���تە بە ویس���ت و قازانج و ڕوانین و تێگەیش���تنی نزیكه کانی کەس���ە دەس���ەاڵتدار و کەسی دەوروبەرییەوە. بێدەزگاییبوونی سیاس���ی مانای ئ���ەوە نییە جیھازێک���ی بیرۆکراتی گەورە و پارتی سیاس���ی و دەزگای جیاوازی لەئارادا بەڕێوەب���ردن و چاودێریکردن تری

نین، بەپێچەوانەوە ئەمانە ھەموویان ھەن، بەاڵم ئەمانە نەک ت���ەنھا لەژێر کۆنترۆڵی داخراوەکەدان، بازنە دەسەاڵتدار و تەواوی بەڵک���و ل���ەدەرەوەی ئەوانەش���دا چەندان دەزگای نھێنی و نارەسمی و تایبەتی تریش ھەن کە یاس���ا و بەھای نارەس���میان ھەیە و کەس���انی تایبەت و نزیک له دەسەاڵتدارەوە دەیانبەن بەڕێوە. لەزۆربەی کاتیش���دا ئەم دەزگا تایبەتانە بەس���ەر بەشی ھەرەزۆری دەزگا و دامەزراوە بیرۆکرسییە رەسمییەکاندا

زاڵن )تێزەی دەوڵەت لەناو دەوڵەتدا(.ئەگەرچ���ی دەش���ێت پارتی سیاس���ی و جیھازێکی بیرۆکراس���ی گ���ەورەش بوونی ھەبێت، بەاڵم ھەم پارتە سیاسییەکە و ھەم ج���یھازە بیرۆکراس���ییە گەورەکەش، دوو ئامرازن بۆ بەیەکەوە گرێدانی ھەڵسوکەوتە کۆکردنەوەیان جی���اوازەکان و سیاس���ییە لەژێر کۆنترۆڵ و ئاراس���تەکردنی شەخسی دەوروبەریدا. وەکچۆن بازنەکەی سوڵتان و درێژبوون���ەوەی گواس���تنەوە و ئام���رازی ئ���ەو دەس���ەاڵتە سوڵتانییەش���ن ب���ۆ ناو ژمارەیەکی زۆر له خانە و تۆڕە کۆمەاڵیەتییە جیاوازەکان. له زانس���تە سیاسییەکاندا کە باس له س���وڵتانیزم دەکرێ���ت ھێما بۆ بڕ و

ڕادە و س���نوورەکانی دەس���ەاڵتی سوڵتان ناکرێت، یانی باس ل���ەوە ناکرێت چەندی دەسەاڵت له دەس���تی ئەم یان ئەو کەسدا کۆکراوەت���ەوە، بەڵکو ھێما ب���ۆ مۆتیڤ و پاڵنەرەکانی دەس���ەاڵت دەکرێت، ھێما بۆ میتۆد و شێوازی ئیدارەدانی دەسەاڵت و ئەو لۆژیکە دەکرێت کە لەپش���تی ڕێکخس���تن و ئامادەی���ە. دەس���ەاڵتەوە پیادەکردن���ی خاڵ���ی س���ەرەکیش لەم���ەدا مەس���ەلەی گش���تیی" و "دەس���ەاڵتی جیانەکردنەوەی "دەس���ەاڵتی شەخس���یی"،" موڵک و ماڵی گش���تی" و "موڵ���ک و ماڵی شەخس���یی"، "ژیان���ی دەوڵ���ەت" و "ژیان���ی خێزانی���ی" سوڵتانە لەیەکتری، نەک ھەر ئەمە بەڵکو لەھەندێک دۆخی پەڕگیریشدا سوڵتانیزمی سیاس���ی خ���ودی کۆمەڵگا خۆش���ی وەک موڵکی شەخسیی و خێزانیی دەسەاڵتداران

وێنادەکات.

ئاکارەکانی سوڵتانیزمی سیاسییس���وڵتانیزمی سیاسی کۆمەڵێک ئاکاری جیاک���ەرەوەی ھەی���ە کە دەش���ێت ھەرە گرنگەکانی���ان ل���ەم خااڵنەی خ���وارەوەدا

کۆبکەینەوە:١- ب���ەر لەھەموو ش���تێک دەس���ەاڵتی سوڵتانی دەسەاڵتێکە بەبێ ئایدیۆلۆژیایەکی دیاریکراو، شتێک بەناوی ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسیی بااڵدەستەوە له ئارادا نییە کە وەک بەشێک له تەکنۆلۆژیا و تەکنیکی حوکمڕانیی

لەئارادابێ���ت. نەبوون���ی ئایدیۆلۆژی���ا دوو مەبەس���تی سەرەکی لەپش���تە، یەکەمیان بەھێزکردنی وەالی س���ەرەکی و بنەڕەتی بۆ سوڵتان خۆی لەباتی بۆ ئایدیۆلۆژیایەک کە س���وڵتان نوێنەر یان بەرجەستەکەریەتی. پرنس���یپ و ھی���چ نەبوون���ی دووھەم بەھایەکی ئایدیۆلۆژیی س���وڵتان ناچارکات ڕێزیانبگرێ���ت و ئیلتیزامی���ان پێوەب���کات، یان���ی بب���ن به ئامرازێک بۆ لێپرس���ینەوە له کاروکردەوە و ھەڵسوکەوتەکانی سوڵتان. س���وڵتانیزمی ن���وێ لەبات���ی ئایدیۆلۆژیا بەرفراوان���ی تێکەڵکردنێک���ی لەڕێ���گای بەکارھێنانی توندوتیژیی بەمەبەستی ترس و تۆقاندن به کڕینی ویژدان و کڕینی وەالئەوە

کاردەکات. ٢- دەس���ەاڵتی س���وڵتانی دەسەاڵتێکی خێزانی���ی ویراس���ییە تیای���دا دەوڵ���ەت و دەسەاڵتدارێتی بەتوندی به کەسی سەرۆک و سیاسەت گرێدراوە. سیاسییەوە سوڵتانی س���وڵتان و ڕووبەریی شەخس���یی موڵک و دەوروبەرەکەیەت���ی. ئ���ەم دەوروب���ەرەش تێکەڵێک���ە له کەس���انی س���ەر به خێزانی سەرۆک و دۆست و کەس���ە گوێڕایەڵەکانی. ئەم بازنە تایبەتە ئەو بکەرە ئابورییانەش دەگرێت���ەوە کە بەش���ێکی گرنگی ئابوریی واڵتیان لەبەردەستدایە و ھەڵقەیەکی گرنگی ئابورییەک���ی مافیای���ی پێکدەھێن���ن. ئەم دەسەاڵتە شەخس���ییەی سوڵتان لەڕێگای پرۆسەیەکی بەرفراوانی سوڵتانپەرستییەوە گەشەی پێئەدرێت و کەسایەتی سوڵتان وەک کەس���ایەتییەکی مێژوویی و دانا و ڕزگارکەر ئیمپراتۆریەتێک���ی پێشکەش���دەکرێت. میدیای���ی دروس���تدەکرێت و رەس���مەکانی سوڵتان لەھەموو شوێنێکدا باڵودەکرێتەوە و الپ���ەڕەی یەکەمی ڕۆژنام���ەکان و ھەواڵی یەکەمی ڕادیۆ و تەلەفیزۆنەکان بۆ باسکردنی

چاالکییەکانی ئەو تەرخاندەکرێت.٣- له سیس���تمی س���وڵتانیدا سنووری نێ���وان "ڕووب���ەری گش���تیی" و "ڕووبەری تایبەت" و "دەسەاڵتی گشتیی" و "دەسەاڵتی شێوازی بەچەندان ھەڵدەگیرێت و تایبەت" جی���اواز ئ���ەو دوو ڕووب���ەرە بەیەکت���ری تێکەڵدەکرێن. ئەم تەکنیکەش س���نورێک ناھێڵێتەوە بتوانێت "س���ەروەت و س���امانی گشتیی" دەوڵەت له "س���ەروەت و سامانی تایبەتی" س���وڵتان و بازنەکەی دەوروبەری جیابکاتەوە. ئابوری���ی دەوڵەت و کۆمەڵگا دەبێتە ئابووریی شەخس���ی دەسەاڵتداران و س���نوورە س���ەرەکییەکانی نێ���وان کایەی ئابوری���ی الدەبرێن. کای���ەی سیاس���یی و ئەم���ەش وادەکات گەندەڵی ببێتە یەکێک له ئاکارە ھەرە س���ەرەکییەکانی سیستمی سوڵتانی. کۆنتراکت و سەفەقە ئابورییەکان به ڕێگای ناس���ینی شەخس���یی و دووریی و نزیکی له بازنە سوڵتانییەکەدا تێدەپەڕێت و ئ���ەو بازنەیە خۆش���یان دەبنە بەش���ێکی گرنگی دەسەاڵتیی ئابووریی لە واڵتدا. ئەم جۆرە ڕژێمە بازاڕێکی ئازاد و کراوەی ناوێت کە سەفەقە ئابورییەکان لەناویدا ئاشکرا و ڕوونبێت و یاسا ھەبێت بۆ چاودێریکردنیان، بەڵکو ئابورییەکی تاریک و ناڕوونی دەوێت کە ک���ەس نەزانێ���ت جوڵەی س���ەرمایە و

شێوازی کەڵەکەبوونی سەرمایە چۆنە. ٤- ل���ەم دەس���ەاڵتدارێتییەدا ش���تێک بەن���اوی "حوکمی یاس���ا" ی���ان النیکەمی کاری دەس���ەاڵت و "بەدەزگاییب���وون"ی سیاسیی لەئارادا نییە، ئەمەش ئازادییەکی دەبەخش���ێت به دەس���ەاڵتداران گ���ەورە بەڕێوەبردن���ی بڕی���اردان و له چۆنیەت���ی کۆمەڵگادا. کەس���ایەتی س���وڵتان خۆشی لەس���ەرووی ھەم���وو ش���تێکەوەیە، ن���ە یاس���ایەک، نە ئیلتیزامێکی ئایدیۆلۆژیی، و نە بەھایەک���ی ئەخالقیی تایبەت لەئارادایە بەرپرس���یاربێت. لەبەردەمیاندا س���وڵتان بەھا بیرۆکراس���ییەکانیش لەژێر ڕەحمەتی ڕژێمە س���وڵتانییەکەدایە و بڕیارە تایبەت و گۆترەکانی سوڵتان لەسەروو ھەموو بەھا و نرخ و یاسایەکی بیرۆکراسییەوەیە. بەکورتی بڕیاردان و پراکتیکی دەس���ەاڵت لەم جۆرە ڕژێمەدا پێویس���تی بەوە نیی���ە رەوایەتی ئایدیۆلۆژیی یان یاس���ایی یان بیرۆکراسیی

یان ئەخالقیی بۆخۆی بدۆزێتەوە.٥- له سوڵتانیزمی سیاسیدا شتێک بەناوی پلورالیزمی سیاس���یی ڕاس���تەقینەوە نەک لەئارادا نییە، بەڵکو ئەم پلورالیزمە جێگای تەماشاکردنیشە. به سووک گاڵتەپێکردن و دەش���ێت حیزبی سیاس���ی ھەبێت، بەاڵم ی���ان دیکۆری���ن ی���ان بەدەعەجاندەکرێن و وەک دوژمن نیش���انئەدرێن. دروستکردنی دەزگای تایبەتی ئاس���ایش و س���ەربازیش له کۆڵەکە س���ەرەکییەکانی مانەوەی ڕژێمە سیاس���ییەکەیە، ئ���ەم دەزگایانەش لەژێر کۆنترۆڵ���ی س���وڵتان خۆی، یان کەس���ە جۆرە لەم باوەڕپێکراوەکانیدایە. نزی���ک و سیس���تمانەدا بڕێک لەوانەی کە پێش���تر س���وڵتانییەکە و له بازن���ە بەش���ێکبوون لەب���ەر ھەر ھۆی���ەک وازیانھێن���اوە ی���ان دەرک���راون و دوورخراونەتەوە، دەتوانن ببن

به ئۆپۆزیس���یۆنێکی ھێمن و بێزەرەر، کەی کەسایەتی ئۆپۆزیسیۆنی بەھێز دروستبوو، یان ھەوڵی کوشتن و لەناوبردنی دەدرێت، یان ھەوڵی کڕین، یان ھەوڵی ڕاونان و دەرکردنی ل���ە واڵت، ی���ان ھەوڵ���ی بەدەعەجانکردنی دەدرێت. خۆ ئەگەر ئۆپۆزیس���یۆن بەسەر ئەو ھەموو زەحمەتیەدا سەرکەوتوو توانی خۆی ڕێکبخات، دوای ئەوەی ئیتر کردەی پەراوێزخس���تن و بێبەھاکردن���ی پەرلەمان و

پەرلەمانتاریزم دەستپێدەکەت.٦- ڕژێمی سوڵتانی لەو جۆرە ڕژێمانەیە ک���ە ناکرێ���ت پێش���بینی کار و ک���ردەوە و بڕیار و بیرکردنەوە سیاس���ییەکانی بکرێت، چونکە وەک ووتم نە یاس���ایەک ھەیە ئەو بڕیارانە نەتوانن سنوورەکانی ببەزێنن، نە ئایدیۆلۆژیای���ەک کە ئیلتیزامکردن پێییەوە ڕووبەرە گشتییەکانی بڕیاردان نیشانبدات، نە بەھایەک���ی ئەخالقیش کە نەھێڵێت ئەو سیس���تمە ھەندێ���ک کار و ھەندێ���ک تاوان ئەنجامبدات. ھەموو ئەوانەشی وەک بەشێک پۆستە ئامادەن و له نوخبەی دەس���ەاڵتدار س���ەرەکی و گرنگەکانی���ان لەژێ���ر ڕەحمی نزیکەکانی سوڵتاندایە. کەس���ە سوڵتان و لەم سیس���تمەدا بەش���ێکی گرنگی نوخبه سیاسی و سەربازییە بااڵدەستەکە بەردەوام له ش���وێن و پێگەی تایبەت���ی خۆیان لەناو سیستمەکەدا دڵنیانین و دەکرێت بەئاسانی

بگۆڕدرێن. ٧- زۆربەی جار کۆتایی سسیس���تەمه س���وڵتانییەکان بەندە به کۆتایی سوڵتانی ژم���ارە یەکی ن���او سیس���تمەکە خۆیەوە، ل���ەوەدا بەتایبەت���ی گ���ەر سیس���تمەکە س���ەرنەکەوت کوڕێ���ک یان برای���ەک یان ش���وێنی بخات���ە س���وڵتان برازایەک���ی س���وڵتانە کۆچکردوەکە. یەکێک له ئاکارە س���ەرەکییەکانی ئەم سیس���تمانە ئەوەیە ک���ە ناھێڵن ده س���تگۆڕکێکی دەس���ەاڵت ئاش���تیخوازانە ھێم���ن و بەش���ێوەیەکی ڕووبدات، بەکارھێنانی توندوتیژییش یەکێک له ئامرازە ھەرە سەرەکییەکانی ھێشتنەوەی

سیستەمەکەیه .

سیستمی ئەبستراکت یان بکەری کۆنکریت؟

یەکێک له خاڵ���ە پۆزەتیڤەکانی چەمکی س���وڵتانیزمی سیاس���ی پێداگرتنە لەسەر ڕەھەندە شەخسییەکانی دەسەاڵت، گرێدانی سیستمە سیاسییەکەیە بەو کۆمەڵە بکەرە سیاس���ییەوە کە سیستمە س���وڵتانییەکە ئاراس���تە بەڕێوەدەبەن و دروس���تدەکەن و دەک���ەن و دەپارێ���زن. پێداگرتنە لەس���ەر کردە و توانا شەخس���یی و تاکەکەسییەکان سیس���تمە پاراس���تنی له ھێش���تنەوە و سیاسییەکەدا، یان له ھەوڵدان بۆ گۆڕینیدا. کە پێ لەس���ەر ڕەھەندە شەخس���ییەکانی سیس���تمی س���وڵتانی دادەگرم، مەبەستم نییە ئ���ەو دی���دە س���ادە و دۆگماییە الی خوێنەر دروستبکەم کە ئەگەر ئەم یان ئەو بەرپرسی سیاس���یمان البرد، ئیتر کۆتایی سیستمەکە دەبینین، بەپێچەوانەوە، البردنی کەس���ەکان کۆتایی سیستمە سوڵتانییەکە ناگەیەنێت، گۆڕینی ڕیش���ەیی سیس���تمە دەس���تپێکردنی پابەستی سیاس���ییەکان کۆمەڵێک پرۆسەی کۆمەاڵیەتی و سیاسی و ئابوریی و فەرھەنگییە. ھاوکات قس���ەکردن لەسەر پرۆس���ە و بونیاد و سیس���تم مانای ئەوە نییە ڕۆڵی کەس���ەکان لەناو سیستمە گرنگ و گ���ەورە و ڕۆڵێکی س���وڵتانیەکەدا ھەندێکجاریش دەستنیشانکەریش نییە. بۆ نموونە پەککەوتنی تاڵەبانی نیش���انیداین ھێزێکی گەورەی وەک یەکێتی نیش���تیمانی تووشی چ قەیرانێکی خنکێنەر بووە، مردنی مەس���عود بارزانی دەرگا لەس���ەر چەندان ملمالنێی و توند و س���ەختگیر لەناو پارتیدا دەکاتەوە، نەمانی نەوش���یروان مس���تەفا ئایندەی بزوتەوەی گۆڕان و پەیوەندییەکانی به ھێزە سیاس���ییەکانی بزوتنەوەیە ئ���ەم ت���رەوە ت���ەواو لێڵ���دەکات. لەھەموو ئەو ڕەھەندێکی دەس���ەاڵت ک���ە ش���وێنانەدا س���وڵتانیی و شەخس���ی بەھێزی���ی ھەیە، گەورەیان دەرەنجامی کەس���ەکان نەمانی بۆ سیس���تمە سیاس���ییەکە ھەیە. سیستم شتێک نییە خودا یان سروشت یان قەدەر دروس���تیکردبێت، بەڵک���و چوارچێوەیەکی گش���تییە بکەرە سیاس���ی و کۆمەاڵیەتییە مێژوویی���ە جیاوازەکان دروس���تیانکردوە و ھەر ئەوانیش دەتوانن بیگۆڕن. کێش���ەکە لەوەدایە بیرکردنەوە به سیس���تم نەھێڵێت گرنگەکانی پەراوێ���زە کەس���ەکان و ڕۆڵی

گۆڕانکاریی ببینین. زۆرجار سوڵتانیزمی سیاسیی، بەتایبەتی ئ���ەو مۆدێلەی کە خەریکە له کوردس���تاندا چینێکی ھیچ نوێنەری س���ەروەردەکرێت، مارکس���ییەکەی به مانا نییە، کۆمەاڵیەتی نوێنەرایەت���ی چینایەتی، ھەروەھا نوێنەری ھیچ مەسڵەحەت و قازانجێکی دەستەجەمعی و کۆنتراکتی���ی نییە، بەڵکو نوێنەری قازانج و دەس���کەوتی کۆمەڵێک خێزانی سیاسییە و

له ده سه اڵتدارێتی سوڵتانیزمدا شتێک

بەناوی "حوکمی یاسا" یان النیکەمی "بەدەزگاییبوون"ی دەسەاڵت و کاری

سیاسیی لەئارادا نییە ئەمەش ئازادییەکی

گەورە به دەسەاڵتداران دەبەخشێت له چۆنیەتی بڕیاردان و بەڕێوەبردنی کۆمەڵگادا. کەسایەتی

سوڵتان خۆشی لەسەرووی ھەموو شتێکەوەیە،

نەیاسایەک، نەئیلتیزامێکی ئایدیۆلۆژیی و

نە بەھایەکی ئەخالقیی تایبەت لەئارادایە

سوڵتان لەبەردەمیاندا بەرپرسیاربێت

توندوتیژیی فاشییانە بەشێکە

له پرۆسەیەکی گەورەی گۆڕین و دەسکاریکردن و

سەرلەنوێ داڕشتنەوەی

کۆمەڵگا، پابەندە به ئایدیۆلۆژیا و دۆخی مانیکی

سەرۆک و بزوتنەوە فاشیستییەکەوە،

بەم مانایەش توندوتیژییەکە

مەبەستی سەرەکیی دروستکردنی ترس و

تۆقاندن نییە، بەڵکو گۆڕان و داڕشتنەوەی

کۆمەڵگایە

١9 »»

13 )٤09( سێشه ممه ٢0١٣/١٢/٣١ birura.awene@gmail.comبیروڕا بیروڕا)٤09( سێشه ممه 12٢0١٣/١٢/٣١ birura.awene@gmail.com

ڕێبین ھه ردی

"به بڕوای من وێناکردنی سیستەمێکی تر، پەرەپێدانی

بەشداریکردنمانە له سیستەمی ھەنوکەدا"میشێل فۆکۆ

قسەکردن له سیستەم و گۆڕانی بەشێکی فکری و بیریارانی له بیرکردن����ەوەی گرنگ فەلس����ەفی داگیرکردووە. سیستەم چیە و چ زەبرێکی بەس����ەر ژیان����ی مرۆڤەکانەوە ھەیە؟ ب����ۆ ئەگۆڕێت و بەچ����ی ئەگوڕێت و چ کەس ی����ان ھێزێک ئەیگۆڕێ����ت؟. ئایا ئ����ەوە سیس����تەمە حوکم����ی مرۆڤ����ەکان چوارچێوەی ئ����ەدات و له قاڵبیان ئەکات و بیرکردن����ەوە و رەفتاری����ان دیاری ئەکات؟ دەس����ەاڵتیان مرۆڤەکان����ن ئ����ەوە ی����ان بەسەر سیس����تەمدا ھەیە و توانای گۆڕین و جی����اوازی ھەی����ە؟. ئاراس����تەکردنیان وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارانە، جیاوازیەکی گەورە له روانیندا بۆ سسیستەم و شێوازی کارک����ردن و میکانیزمەکانی، س����نورەکانی کاریگ����ەری و کارلێکكردنی دیاری ئەکات. بەاڵم وەاڵمەکان ھەرچیەک بن، یەک شت به نەگۆڕیی ئەمێنێتەوە. ھیچ سیستەمێک

نەمر نیە و ناتوانێت تا سەر بژی. ھی����چ سیس����تەمێک ئەب����ەدی نی����ە و ناتوانێت تا سەر بمێنێتەوە. سیستەمه کان گۆڕان و لەب����ەردەم ھەمیش����ە بەردەوام و درز تێکەوت����ن و نابەردەوامی����دان. رەنگە ھەندێکیان درێ����ژ و ھەندێکیان تەمەن����ی کورت����ر بێت، رەنگ����ە لەدیتنی یەکەمدا وا دەربک����ەون کە بۆ ھەتای����ە ئەژین و کەس ناتوانێت دەس����تکارییان بکات. زەبر و ئەو ناچارییانەی سیستەم دروستی ئەکەن وا له تاکەکان بکات ھەس����تبکەن لەبەردەمیدا زۆر الوازن و ھیچیان پ����ێ ناکرێت. رەنگە ترسناکی سیس����تەمیش ھەر لێرەوە بێت. لەس����ەرو کاریگەری بەھێزە و سیس����تەم دەسەاڵتی ئەو کەس����انەوەیە کە به دڵیان نی����ە. ھەس����تکردن ب����ەم بەھێزیی����ەش ھێزەوه مادیەکانی به ئام����رازە پەیوەندی نیە، پەیوەندی به ئام����رازە تەقلیدیەکانی سەپاندن و کۆنتڕۆڵ و تۆقاندنەوە نیە، بەڵکو پتر پەیوەندی بەو کارتله مرۆییەوە ھەیە کە پشتگیری و بەرگری لێئەکەن. بەھێزی سیس����تەم ناگەڕێتەوە بۆ ئەو توانایانەی س����ەرکوتکردن و ب����ۆ لەبەردەس����تیدایە لێدانی ھەر کەس����ێک کە ب����ڕوای پێ نیە یان رەخنەی ئ����ەکات، بەڵکو ئەگەڕێتەوە ب����ۆ ئەو ژم����ارە بەرفراوان����ەی خەڵک کە ھ����ەر ھەموی����ان بونەتە ھەم پاس����ەوانی رێساکانی و ھەم سەپێنەری ئاراستەکانی و ھ����ەم داکۆکی����کاری رێ و رەس����مەکانی. سسیتەم تا ئەوکاتە سیستەمە کە توانای تەیارکردن����ی بۆ ژمارەیەک����ی بەرفراوانی خەڵک ھەبێت، تا ئەو کاتە سیستەمە کە بەردەوام و بەشێوەیەکی دینامیکی لەالیەن ھەموو ئەوان����ەوە پیادە بکرێت و بپارێزێت کە له دەوری کۆبونەتەوە. ئەوە خەڵکە کە نرخ به سیس����تەم ئەدات و بەھێزی ئەکات و وەک س����یمایەک دەریئەخات کە ئەزەلی و ھەمیش����ەییە. ھیچ سیس����تەمێکی بەھێز نیە کە ش����انی دانه دابێتە سەر پشتگیری سەرجەم ئەو ھێزانەی خەڵک کە الیەنگرین و پێویستیشدا له کاتی لێئەکەن و پشتیگری ئەبنە پاس����ه وانێکی زۆرج����ار توندڕەویی سیس����تەمەکە. کاتێ����ک س����ەدان گەروو پێکەوە ھاوار ئەکەن "له سێدارەدان" بۆ ئەو تۆمەتبارانەی به کارێک ھەڵساون کە تەواو تەنها به بەھاکانی سیس����تەمەکە، ناکۆکە بۆ دژایەتی ئ����ەو تۆمەتبارانە نەھاتون کە له رێساکانی سیستەمەکەیان الدان تاوانی ئەنجام����داوە )تۆمەتباران گی����راون و ئەو بڕگە یاسایانەش کە روبەرویان کراوەتەوە سزاکەیان قورس ئەکات(، بەڵکو ئەم ھاوارە بۆ دوپاتکردنەوەی رێزگرتنە له رێس����اکانی سیستەم و پیشاندانی پتەویی و بەھێزیەتی. سیستەم بۆیە بەھێزو کاریگەر و ھەندێکجار نائومێدکەر بۆ ئەو کەس����انە دەرئەکەوێت ک����ە ئەیانەوێت دەس����تکاری بک����ەن یان بیگۆڕن یان الیبدەن، چونکە پاسەوانەکانی گ����ەورەی خەڵکیە. لەش����کرێکی یەکجار لەشکرێک کە نەک له رێگەکانی ناچارکردن به رازیب����ون، بەڵک����و له رێگ����ەی قەناعەت پێکردن����ەوە تەیار کراون. سیس����تەمەکان سەرباز و لەشکرێکیان ھەیە کە بەھێزییان پەیوەندی به چەک و گولەی دەس����تیانەوە نیە، بەڵکو بەو سوربون و توندڕەوییانەوە ھەیە کە له پێناوی پاراستنی سیستمەکەدا ئەنجامی ئەدەن. ئەمەش خۆی نەک خاڵی بەھێ����زی سیس����تەمە، بەڵک����و )ئەمەش س����ەیرە( خاڵی الوازییه تی. مادام کارتلی بەرگریکار له پێناوی سیستەمدا پەیوەندی به رازیک����ردن و قەبوڵکردن����ەوە ھەیە، ئەوا

قەبوڵکردنە رازیب����ون و ئ����ەم ھەمیش����ە لەبەردەم مەترس����یدان و لەم رێگەیەشەوە ئەکەوێتە مەترسیەوە. خودی سیس����تەم سیستەم تا ئەوکاتە بەھێز و پتەو و له شکان نەھات����وو دەرئەکەوێ����ت ک����ە توانیبێتی س����ەرجەم خەڵکی ل����ه دەوری کۆبکاتەوە )ک����ە مەحاڵ����ە(، ھەر ئ����ەو کاتەش لەق ئەبێت کە ئەم سەرجەمە درزی تێبکەوێت. چونک����ە ھیچ سیس����تەمێک لەگەڵ خۆیدا ھ����ەر رەگەزەکانی بەردەوامی����دان به ژیان پ����ەروەردە ن����اکات. ھ����ەر بەتەنها کاری دروس����تکردن و گەورەکردن����ی روبەرەکانی مان����ەوەی نی����ە. ھ����ەر وەک کارخانەیەک نی����ە کە بەردەوام الیەنگر لەس����ەر ھەمان ش����ێوە بەرھەمبهێنێ����ت، بەڵک����و ھەموو سیس����تەمێک لەگەڵ خۆیدا چەند رەگەزی مان����ەوە و بەردەوامیدان بەخۆی دروس����ت ئەکات، ھێندەش رەگەزەکانی لەناوچون و بەردەوامی نەدان بەخ����ۆی ئەخوڵقێنێت. ھەمیشە و سیس����تەم دەرھاویش����تەکانی بەردەوام ئەوە نی����ە پێگەی خۆی بەھێز و بناغەکانی پتەو بکات و سەرجەم کۆمەڵگا بخات����ە ناو ئەو چوارچێ����وە دیاریکراوەوە کە مەبەس����تێتی. بەڵکو لەپاڵ ئەمەش����دا دەرھاویش����تانە ئ����ەو ھەموو ب����ەردەوام بەرھەمدێنی����ت ک����ە تۆی����ی گ����ۆڕان یان لەناوچونی خودی سیستەمەکە ئەچێنێت. ھیچ سیستەمێک تۆیی نەمری لەگەڵ خۆیدا ھەڵناگرێت، بەڵکو لەگەڵیدا تۆیی نەمان و کەسانێک ھەمیشە ئەچێنێت. الچونیشی ھەن )چ کەم چ زۆر( کە سیس����تەم نەک بیانکاتە پێبکات و قەناعەتیان نەیتوانیوە پارێزەری رێساکانی، بەڵکو قەبوڵیان نیە و نەک ھەر نایسەلمێنن، بەڵکو دژیشی کار ئەکەن. ھەر لەو کاتەش����دا کە سیستەم توانای ئەوەی لەدەس����تدا ھەموان بکاتە سەرباز و پارێزەر و بەرھەمهێنانەوەی خۆی )کە ھیچ سیستەمێک ئەم توانایەی نیە(، ھەر لەوێدا ئەو سیستەمە لەرزۆکە و توانای بەردەامبونی الواز. الوازی سیس����تەم لەو درزانەدا دەرئەکەوێ����ت کە تیایدا رەفتار و کرداری بکەرەکانی، چیدی نەک قەناعەت پێک����ەر نی����ن، بەلکو نارازیبون دروس����ت نارازیبون����ەش به دەنگی ئ����ەم ئەک����ەن و ب����ەرز رائەگەیه ن����ن. له کوێ قس����ەکردن به دەنگ����ی ب����ەرز و نارازیبون به ش����ێوەی ئاش����کرا و بەرپەچدانەوە بەرێگەی جیاواز ھەبێت، ھەر لەوێش سیس����تەم لەبەردەم قەیرانێک����ی راس����تەقینەدایە کە ئەگەری گۆڕان و تازەبونەوە و پیاچونەوە ئەکاتەوە. رێگەکانی گۆڕانی سیستەم تەنها ئەوکاتە راس����تەقینەو جدیە، کە ھەموان بەشداری له ش����انۆی روداوەکان����دا بکەن و قس����ەی خۆیان ب����ۆ ھیچ ئیعتبارێک نەش����ارنەوە و نەخۆنەوە. میش����ێل فۆکۆ راس����تی ئەکرد رێگەی دروس����تکردنی سیس����تەمێکی تر به بەش����داریکردنی زیات����ر له سیس����تەمی

ھەنوکەدا ئەکرێت.

سیستەم و ئەگەری گۆڕان

ھیچ سیستەمێک لەگەڵ خۆیدا ھەر رەگەزەکانی

بەردەوامیدان به ژیان پەروەردە

ناکات. ھەر بەتەنها کاری دروستکردن و

گەورەکردنی روبەرەکانی مانه وه ی

نیه ، ھەموو سیستەمێک لەگەڵ

خۆیدا چەند رەگەزی مانەوە و بەردەوامیدان

بەخۆی دروست ئەکات، ھێندەش

رەگەزەکانی لەناوچون و بەردەوامی نەدان

بەخۆی ئەخوڵقێنێت

فاشیزم یان سوڵتانیزم؟

‌نیاز‌نه‌جمه‌دین‌

گه‌وره‌و‌ بیس���ت‌وه‌رچه‌رخانی‌ س���ه‌ده‌ی‌به‌نرخی‌به‌خۆوه‌‌بین���ی،‌له‌هه‌ناویدا‌ده‌یان‌نه‌ت���ه‌وه‌‌ده‌وڵه‌تی‌خۆی���ان‌پێكهێنا.‌به‌اڵم‌له‌زۆر‌ش���وێندا‌ فه‌رمانڕه‌وای���ی‌ قه‌یران���ی‌قوڵت���ر‌بووه‌ت���ه‌وه‌و‌كاره‌س���اتی‌گه‌وره‌ی‌لێكه‌وتۆته‌وه‌،‌ته‌نانه‌ت‌له‌و‌واڵتانه‌ش���دا‌كه‌‌

سه‌ربه‌خۆیی‌سیاسیان‌وه‌رگرت.به‌ش���ی‌زۆری‌ئه‌و‌نه‌ته‌وانه‌ی‌سیكۆتینی‌ئیمپراتۆریه‌ته‌كان‌به‌یه‌كه‌وه‌‌به‌ستبوونیه‌وه‌،‌له‌ی���ه‌ك‌ت���رازان.‌به‌پێی‌كتێبێك���ی‌نیاڵ‌فیرگه‌س���ن‌)2000(،‌ل���ه‌1946دا‌ته‌نیا‌‌74ده‌وڵ���ه‌ت‌هه‌ب���وون.‌له‌كاتێكدا‌ش���ه‌پۆلی‌ژماره‌ی‌ ده‌ب���وو،‌ به‌هێزت���ر‌ جیهانیگ���ری‌ده‌وڵه‌تان‌گه‌یش���تنه‌‌‌192واڵت‌له‌1995دا.‌به‌شی‌گه‌وره‌ی‌ئه‌م‌وه‌رچه‌رخانه‌‌له‌ناوه‌ڕاستی‌1960ه‌كان‌له‌ئه‌فه‌ریق���ا‌روویدا‌كاتێك‌‌25ده‌وڵه‌ت‌دروستبوون،‌پاشان‌له‌1990ه‌كاندا‌

له‌ئه‌وروپای‌رۆژهه‌اڵته‌وه‌.‌له‌هه‌ری���ه‌ك‌له‌م‌ئه‌زمون���ه‌‌مێژووییانه‌دا‌رۆحێك���ی‌نه‌ته‌وه‌یی‌ده‌بینرێت‌كه‌‌نایه‌وێت‌بچێته‌‌جه‌س���ته‌ی‌هیچ‌نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌تره‌وه‌.‌تا‌ئێره‌‌ئه‌مه‌‌مافی‌مرۆڤه‌،‌نه‌ك‌ئایدۆلۆژیا.‌خاك‌خاوه‌ندارێتی‌تایبه‌تیه‌و‌تا‌ئێستا‌یه‌ك‌نه‌ته‌وه‌ش‌نییه‌‌به‌ویس���ت‌ل���ه‌م‌مافه‌‌خۆی‌بێبه‌ری‌كردبێت.‌گه‌وره‌ترین‌درۆی‌سیاسی‌هه‌ر‌نه‌ته‌وه‌یه‌ك‌بیكات‌ئه‌وه‌یه‌‌بڵێت‌"گرنگ‌نییه‌‌خۆم‌ده‌وڵه‌تم‌نییه‌،‌ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی‌تۆم‌به‌سه‌".‌شتێكی‌به‌نرخ‌كه‌‌ده‌وڵه‌ت-نه‌ته‌وه‌‌پێشكه‌ش���ی‌مرۆڤایه‌تی‌ك���رد‌به‌ختی‌ژیان‌ب���وو‌له‌ناو‌ماڵی‌خۆیدا،‌هاتنه‌‌ده‌ره‌وه‌‌بوو‌له‌ژێ���ر‌پێی‌راس���ته‌وخۆی‌ئیمپراتۆره‌كان،‌گێڕانه‌وه‌ی‌متمان���ه‌‌بوو‌بۆ‌نه‌ته‌وه‌‌كه‌‌"تۆ‌هه‌رچه‌ن���د‌به‌ژماره‌‌كه‌م‌بی���ت،‌ده‌توانیت‌هه‌بیت‌و‌باش���تر‌خۆت‌پێشبخه‌یت".‌بڕوانه‌‌ئابوری‌نه‌ت���ه‌وه‌ی‌بێده‌وڵه‌ت،‌به‌‌وه‌رگرتنی‌ته‌نی���ا‌دوو‌نمون���ه‌‌له‌ئه‌زمون���ی‌هه‌رێمی‌كوردس���تانه‌وه‌،‌زی���اد‌له‌خاوه‌نێكی‌هه‌یه‌و‌هه‌رالیه‌نێ���ك‌پالنێ���ك‌به‌ڵك���و‌پیالنێكی‌هه‌یه‌‌بۆ‌ئاراس���ته‌كردنی‌سامانی‌‌واڵت‌بێ‌ڕه‌چاوكردن���ی‌پێداویس���تی‌خه‌ڵكه‌ك���ه‌ی،‌رێكخستنی‌خس���تنه‌ڕوی‌دراو‌ئاسان‌نییه‌‌كه‌‌‌واده‌كات‌ن���رخ‌كۆنتڕۆڵ‌نه‌كرێت.‌له‌ژێر‌هه‌ندێ‌هه‌لومه‌رجدا،‌ده‌وڵه‌ت‌‌وه‌ك‌باوكێكه‌‌كه‌‌ناهێڵێت‌منداڵه‌‌سه‌ركه‌شه‌كانی‌ئارامی‌خێزان‌تێكب���ده‌ن‌و‌منداڵه‌‌الوازه‌كانیش���ی‌

فه‌رامۆش‌بكرێن.‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌مانه‌شدا،‌پرسی‌سه‌ربه‌خۆبوونی‌كوردس���تان‌ له‌هه‌رێم���ی‌ سیاس���ی‌فه‌رامۆش���كراوه‌،‌ته‌نانه‌ت‌له‌س���ه‌ر‌ئاستی‌توێژین���ه‌وه‌ش.‌خه‌ریكه‌‌خه‌ڵكیش‌نه‌وێرێت‌قسه‌ی‌له‌س���ه‌ر‌بكات.‌هۆی‌سه‌ره‌كی‌ئه‌مه‌‌بریتییه‌‌له‌وه‌ی‌هێشتا‌سیاسییه‌كان‌هه‌ست‌ناكه‌ن‌بۆ‌كۆكردنه‌وه‌ی‌ده‌نگی‌خه‌ڵك‌سود‌له‌مه‌سه‌له‌ی‌نه‌ته‌وه‌یی‌له‌ناو‌هه‌رێمدا‌ده‌بینن.‌له‌م‌هه‌رێمه‌شدا‌سیاسی‌تا‌ئه‌و‌شوێنه‌‌بااڵ‌ده‌س���ته‌‌ك���ه‌‌هه‌تا‌خۆی‌خ���ه‌ون‌نه‌بینێت‌به‌كوردستانێكی‌خاوه‌ن‌ده‌وڵه‌ته‌وه‌،‌خه‌ڵك‌هه‌نگاو‌نانێت‌بۆ‌هێنانه‌دی.‌دوو‌هۆكاریتر‌بریتی���ن‌له‌ماندوبوونی‌خه‌ڵك‌له‌شۆڕش���ی‌چه‌كداری‌و‌بێئومێدی‌له‌وه‌ی‌گۆڕینی‌زمانی‌ده‌س���ته‌اڵت‌نادادپه‌روه‌ری‌كه‌م‌ده‌كاته‌وه‌و‌

به‌خته‌وه‌ری‌بۆ‌مسۆگه‌ر‌ده‌كات.ئه‌زمونی‌هیند-پاكس���تان‌پشتیوانی‌ئه‌م‌بۆچونه‌ی‌دوایی‌ده‌كات.‌پاكس���تان‌پێشتر‌به‌شێك‌بوو‌له‌واڵتی‌هیندو‌هه‌ردوكیشیان‌تا‌سه‌ره‌تای‌1940ه‌كانی‌سه‌ده‌ی‌بیست‌له‌ژێر‌پێی‌به‌ریتانیا‌ده‌یاننااڵند.‌س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌سیاسی‌چاونه‌ترس���ی‌تا‌ئه‌و‌ده‌مه‌‌لیبراڵ‌به‌ناوی‌"محمد‌عه‌لی‌‌جناح"،‌له‌ریزی‌پارتی‌كۆنگرێسی‌نیشتیمانی‌هیندیدا‌بۆ‌پێكه‌وه‌‌له‌گه‌ڵ‌هیندۆسه‌كان‌و‌ ئیس���المه‌كان‌ ژیانی‌پاككردن���ه‌وه‌ی‌هین���د‌له‌به‌ریتان���ی‌كاری‌ده‌ك���رد.‌زۆری‌نه‌برد،‌جن���اح‌باوه‌ڕی‌به‌م‌پارته‌‌سیاسییه‌‌نه‌ماو‌گه‌یشته‌‌ئه‌و‌بڕوایه‌ی‌دواجار‌نه‌ته‌وه‌ی‌بااڵده‌س���ت‌پرۆژه‌ی‌خۆی‌ده‌سه‌پێنێت.‌ئه‌و‌بانگه‌شه‌ی‌ئه‌وه‌ی‌ده‌كرد‌هیندس���تانی‌دوای‌به‌ریتانیا‌با‌موڵكی‌دوو‌نه‌ت���ه‌وه‌ش‌بێت،‌به‌اڵم‌ئیس���الم‌كه‌مینه‌ن‌له‌والشه‌وه‌‌هه‌ڵبژاردن‌ به‌هیندۆس.‌ به‌راورد‌له‌قازانجی‌زۆرینه‌‌ده‌ش���كێته‌وه‌و‌ناتوانێت‌بكات،‌ ده‌س���ته‌به‌ر‌ یه‌كس���ان‌ ده‌رفه‌ت���ی‌ئه‌گه‌رچ���ی‌له‌كۆتای���ی‌س���ه‌ده‌كه‌دا،‌‌وه‌ك‌به‌ره‌چه‌ڵه‌ك‌ ئابوریناسی‌ دیس���ای‌ مێگناد‌)Rethinking‌Islamism(هیندی‌له‌كتێبی‌دا‌ده‌ڵێ���ت،‌ئه‌وه‌م���ان‌بینی‌ك���ه‌‌كه‌مینه‌‌كاتۆلیكه‌كان���ی‌ئیرله‌ندای‌باش���ور‌توانیان‌به‌پێی‌گرێبه‌س���تی‌ئیس���ته‌ری‌به‌لفاس���ت‌)1998(‌مافی‌به‌كارهێنانی‌ڤیتۆ‌مسۆگه‌ر‌پرۆتستانته‌كان‌ به‌زۆرینه‌ی‌ به‌رامبه‌ر‌ بكه‌ن‌له‌كاتێك���دا‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی���ان‌بخه‌ن���ه‌‌

مه‌ترسییه‌وه‌.به‌كۆكردنه‌وه‌و‌ئاراسته‌كردنی‌رای‌گشتی،‌دواجار‌جناح‌ده‌وڵه‌تی‌كۆماری‌ئیس���المی‌راگه‌یاند.‌به‌اڵم‌به‌كوێ‌گه‌یشت؟‌سه‌رباری‌

به‌رزی‌رێژه‌ی‌هه‌ژاری‌و‌باڵوبونه‌وه‌ی‌گه‌رای‌تیرۆری���زم‌و‌توندوتی���ژی،‌له‌1970كان���دا،‌راگه‌یاندن���ی‌ دوای‌ س���اڵ‌ س���ی‌ ‌وات���ه‌‌ده‌وڵ���ه‌ت،‌زیائولهه‌قی‌فه‌رمانده‌ی‌گش���تی‌س���ه‌ربازی‌پاكس���تان‌زولفه‌ق���ار‌عه‌ل���ی‌بوتۆی‌هه‌ڵبژێ���ردراوی‌البرد‌و،‌خۆی‌چووه‌‌ش���وێنی،‌‌واڵته‌ك���ه‌ی‌خس���ته‌‌جه‌نگ���ه‌وه‌‌زۆر‌ به‌نگالدی���ش.‌ هیندس���تان‌و‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ئه‌زمونی‌دیكه‌ش‌هه‌مان‌شتمان‌پێده‌ڵێت.‌هه‌ردوو‌كۆریای‌باش���ورو‌كۆری���ای‌باكور‌ی���ه‌ك‌خاك‌و‌ ده‌سته‌خوش���كێكن‌خاوه‌نی‌كه‌لت���ورو‌زمان‌و‌مێ���ژوون،‌كه‌چی‌له‌په‌نجا‌ساڵی‌رابردودا‌ئه‌وه‌ی‌یه‌كه‌م‌گه‌یشته‌‌ریزی‌ده‌‌ده‌وڵه‌ته‌‌ده‌وڵه‌مه‌ندو‌پێش���كه‌وتوه‌كه‌ی‌جیه���ان‌و‌ئ���ه‌وه‌ی‌دووه‌م‌دۆزه‌خ���ی‌ب���ۆ‌هه‌ردووكیان‌ به‌رپاك���ردووه‌.‌ خه‌ڵكه‌ك���ه‌ی‌خاوه‌ن���ی‌ده‌وڵه‌تن،‌به‌اڵم‌ئ���ه‌وه‌ی‌یه‌كه‌م‌باش���تر‌توانی‌جڵه‌وی‌ده‌س���ته‌اڵت‌بكات.‌ئه‌زمونی‌عه‌ره‌ب‌و‌فارس���یش‌ئه‌زمونی‌دوو‌نه‌ته‌وه‌ی‌بێده‌وڵه‌ت‌نییه‌،‌هێنده‌ی‌قه‌یرانی‌كه‌‌ هه‌یه‌‌ سیاس���ی-ئابورییان‌ سیستمێكی‌مرۆڤ‌ده‌كاته‌‌ئامرازو‌ژیانی‌به‌فیڕۆ‌ده‌بات.‌ئێران‌‌واڵتێك���ه‌‌به‌هۆی‌پیتاندنی‌ئه‌تۆمه‌وه‌‌

هه‌ڕه‌شه‌‌له‌زیندوێتی‌باڵنده‌ش‌ده‌كات.ل���ه‌م‌ئه‌زمون���ه‌‌مێژوییانه‌وه‌‌ له‌هه‌ریه‌ك‌ئه‌وه‌ش‌تێده‌گه‌ین‌كه‌‌ده‌وڵه‌ت‌له‌هه‌رشتێك‌رزگارمان‌ب���كات‌له‌ئایدۆلۆجی���ا‌رزگارمان‌ن���اكات،‌ئایدۆلۆجیاكانی���ش،‌ب���ۆ‌نموونه‌‌ئایدۆلۆژی���ای‌تیرۆری���زم‌یان‌ماركس���یزم،‌كه‌مت���ر‌له‌نه‌بوون���ی‌ده‌وڵه‌ت‌ب���ۆ‌ژیانمان‌مه‌ترسیدارتر‌نین.‌خودی‌پرۆژه‌ی‌ده‌وڵه‌ت‌له‌وێدا‌ده‌بێت���ه‌‌ئایدۆلۆجیا‌كه‌‌خۆی‌بكاته‌‌

ته‌نیا‌چاره‌سه‌ر.له‌مه‌‌گرنگتر،‌س���ه‌ربه‌خۆبوونی‌سیاسی‌گره‌نت���ی‌گه‌ش���ه‌ی‌ئاب���وری‌و‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌له‌ئه‌رده‌ن‌ ژینگ���ه‌ی‌‌وه‌به‌رهێن���ان‌ ناكات.‌باش���تر‌ببێت‌‌وه‌به‌رهێن���ه‌ران‌روو‌ناكه‌نه‌‌ده‌چن���ه‌‌ كوردس���تان!"و‌ "ده‌وڵه‌ت���ی‌ئ���ه‌وێ.‌هاندانی‌‌وه‌به‌رهێن���ان‌و‌خوێندن‌و‌كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌بێ���كاری‌په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌به‌هێزی‌به‌سیس���تمی‌حوكمڕانییه‌وه‌‌هه‌یه‌.‌ئه‌گه‌ر‌پاساوه‌كه‌ش‌به‌رژه‌وه‌ندی‌نه‌ته‌وه‌یی‌و‌پرۆژه‌ی‌ ئ���ه‌وا‌ ئابوریی���ه‌،‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌ده‌وڵه‌ت‌م���ه‌رج‌نییه‌‌ئه‌مه‌ش‌چاره‌س���ه‌ر‌بكات.‌مرۆڤایه‌ت���ی‌به‌تاڵوبه‌ندی‌به‌هێزه‌وه‌‌تاڵوبه‌نده‌‌ ئه‌م‌ به‌س���تراوه‌ته‌وه‌،‌ به‌یه‌كه‌وه‌‌گرێدراوانه‌‌رێگای‌ئه‌وه‌‌نادات‌چیتر‌نه‌ته‌وه‌‌به‌كه‌یفی‌خۆی‌پالن‌دابنێت،‌بێ‌حسابكردن‌بۆ‌نه‌ته‌وه‌یه‌كیتر،‌مه‌گه‌ر‌بیه‌وێت‌موجازه‌فه‌‌به‌ژیانی‌مرۆڤایه‌تی���ه‌وه‌‌بكات.‌له‌ئه‌مه‌ریكا‌پیشه‌سازی‌زه‌وی‌پیس‌ده‌كات‌له‌كوردستان‌مرۆڤ‌توشی‌مه‌ترس���ی‌ده‌بێت.‌به‌هه‌مان‌ش���ێوه‌ش‌بۆ‌هه‌ر‌سیاس���ه‌تێكی‌ئابوری.‌هه‌ر‌ئه‌مه‌یه‌‌‌وایكردوه‌‌زۆر‌له‌ئابوریناس���ان،‌له‌وانه‌‌جۆزیف‌س���تیگڵیتز،‌قس���ه‌‌له‌سه‌ر‌دامه‌زراندنی‌ده‌وڵه‌تی‌جیهانی‌بكه‌ن‌له‌بری‌

لۆكاڵی.گرێی‌سیاس���ی‌نێوان‌نه‌ته‌وه‌كان‌هه‌روا‌به‌ئاس���انی‌ناكرێته‌وه‌و‌لێبورده‌یی‌به‌رامبه‌ر‌به‌غه‌در‌ئه‌س���ته‌مه‌،‌ب���ه‌م‌مانایه‌ش‌رۆژێك‌له‌رۆژان‌س���ه‌ره‌ی‌هه‌ڵدان���ه‌وه‌ی‌په‌ڕه‌كانی‌په‌یمانی‌س���ایكس-پیكۆ‌دێت.‌به‌اڵم‌پرسی‌حوكمڕان���ی‌دواناخرێ���ت‌ب���ۆ‌س���ه‌رده‌می‌بوونی‌ده‌وڵ���ه‌ت.‌به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌،‌هه‌مان‌ئه‌و‌كاره‌س���اته‌‌به‌س���ه‌رماندا‌دێت���ه‌وه‌‌كه‌‌سۆش���یالیزمی‌سۆڤێتی‌به‌س���ه‌ری‌هێناین‌كاتێ���ك‌داوای‌ك���رد‌ك���ۆی‌‌وزه‌كه‌مان‌بۆ‌

هێنانه‌دی‌سۆشیالیزم‌ته‌رخان‌بكه‌ین.‌

‌‌سه‌ردار‌عه‌زیز

له‌پاش‌راپه‌رینه‌وه‌وه‌همێک‌راوه‌دووی‌رۆشنبیرو‌خوێنه‌ر‌و‌بیرکه‌ره‌وه‌ی‌کورد‌ده‌نێ���ت‌ئه‌ویش‌‌وه‌همی‌فه‌لس���ه‌فه‌یه.‌حه‌زده‌ك���ه‌م‌پێش‌ئ���ه‌وه‌ی‌بڕۆمه‌ناو‌راڤه‌كردن���ی‌ئ���ه‌م‌تێ���زه‌وه،‌ئام���اژه‌بده‌م.‌ بچ���وک‌ به‌روونکردنه‌وه‌یه‌ك���ی‌ئ���ه‌م‌نوس���ینه‌به‌هی���چ‌ش���ێوه‌یه‌ك‌دژه‌فه‌لس���ه‌فه‌نی���ه،‌ی���ان‌دژایه‌تی‌نی���ه‌بۆ‌گرنگی���دان‌به‌فه‌لس���ه‌فه‌یان‌فه‌لس���ه‌فه‌ی‌رۆژئاوای���ی.‌ئه‌مه‌به‌هیچ‌ش���ێوه‌یه‌ك‌هه‌وڵێک���ی‌غه‌زالیانه‌نیه،‌هه‌رچه‌ن���ده‌به‌ڕای‌من‌غه‌زالی‌ناحه‌قی‌له‌تاوانبارکردنی‌ ده‌كرێ���ت‌ به‌رامب���ه‌ر‌به‌دژایه‌تی‌فه‌لسه‌فه،‌به‌ڵکو‌تاوانباری‌راس���ته‌قینه‌‌له‌و‌ب���واره‌دا‌قوتابخانه‌ی‌نیزامیه‌یه‌.‌ئه‌مه‌ش‌جارێکی‌تر‌بۆمان‌ده‌س���ه‌لمێنێت‌که‌ئ���ه‌وه‌ی‌کاریگه‌ره‌ده‌زگا‌و‌ناوه‌نده‌کان���ن‌ن���ه‌ك‌بیری���ارو‌که‌س���ه‌كان.‌یان‌به‌مانایه‌كی‌تر‌ئه‌گه‌ر‌بیر‌ته‌رجه‌مه‌نه‌كرێته‌سه‌ر‌رێکخراویی‌ده‌زگایی‌ئه‌وا‌کاریگه‌ری‌نابێت‌له‌سه‌ر‌‌واقیع.‌ئێستا‌بابێینه‌سه‌ر‌تێزه‌که‌مان.‌بۆچی‌ئێمه‌بڕوامان‌‌وایه‌که‌فه‌لسه‌فه‌له‌ناوه‌ندی‌رۆش���نبیری‌کوردیدا‌کراوه‌به‌تاکه‌رێ���گا،‌تاکه‌میتۆد‌بۆ‌ڕوانین‌و‌شارستانی‌ له‌وه‌رچه‌رخانی‌ تێگه‌یشتن‌رۆژئاوا‌له‌پێنج‌س���ه‌ده‌ی‌رابووردوودا.‌به‌ڵگه‌ش���مان‌بۆئه‌مه‌ئه‌وه‌یه‌که‌له‌ناو‌ناوی‌ کوردی���دا‌ رۆش���نبیریی‌ دونیای‌فه‌یله‌سوفان‌له‌هه‌موان‌زیاتر‌ده‌وترێت،‌ده‌قی‌فه‌لسه‌فی‌یان‌ده‌رباره‌ی‌فه‌لسه‌فه‌)زۆرب���ه‌ی‌کات‌پچڕ‌پچر‌و‌کرچ‌و‌کاڵ(‌ئه‌مه‌ دی���اره‌ زیات���ر‌‌وه‌رده‌گێڕدرێت.‌بووه‌ت���ه‌مۆده.‌ک���ورد‌‌وه‌ك‌مرۆڤێک‌له‌په‌راوێزی‌‌مۆدێرنه‌دا‌مۆده‌الی‌‌وه‌ك‌‌ئاین‌‌وایه.‌هه‌رشتێک‌بوو‌به‌مۆد،‌ئه‌وا‌ئیتر‌ده‌گاته‌ئاستی‌پیرۆزیی‌و‌السایی‌و‌په‌رس���تن‌و‌‌پیاهه‌ڵدان‌و‌ب���اوه‌ش‌بۆ‌کردن���ه‌وه‌و‌ب���اس‌و‌خ���واس‌و‌هه‌ڵپه‌و‌

په‌المار‌و‌باوه‌ڕی‌بێ‌له‌ق.‌له‌ئارادایه:‌ پرس���یاره‌ دوو‌ لێ���ره‌دا‌یه‌كه‌م‌ئایا‌به‌ڕاس���تی‌فه‌لس���ه‌فه‌ئه‌و‌کاریگه‌رییه‌ی‌هه‌یه‌له‌سه‌ر‌‌وه‌رچه‌رخانی‌شارس���تانی‌ئه‌وروپ���ا؟‌دووه‌م،‌ئای���ا‌فه‌لس���ه‌فه،‌ی���ان‌روانی���ن‌له‌ده‌القه‌ی‌فه‌لسه‌فه‌و‌فه‌یله‌س���وفانه‌وه‌رێگایه‌كی‌گونجاوه‌بۆ‌تێگه‌یشتن‌له‌وه‌رچه‌رخانی‌شارس���تانی‌له‌ئه‌وروپا.‌‌وه‌اڵمی‌من‌بۆ‌هه‌ردوو‌پرسیاره‌كه‌به‌نه‌خێره.‌به‌کورتی‌من‌بڕوام‌‌وه‌هایه‌که‌هۆکاری‌گۆڕانکاری‌یان‌‌وه‌رچه‌رخانی‌شارستانی‌له‌ئه‌وروپا‌فه‌لس���ه‌فه‌نیه،‌به‌ڵکو‌ملمالنێی‌نێوان‌بنه‌ماڵه‌کان���ی‌ده‌س���ه‌اڵته‌له‌ئه‌وروپا.‌)ئه‌م���ه‌له‌روانگ���ه‌ی‌ئ���ه‌و‌میتۆده‌وه‌سه‌رچاوه‌ده‌گرێت‌که‌کرۆکی‌ده‌سه‌اڵت‌نوخبه‌دایه(.‌ له‌ناو‌خێزان‌و‌ هه‌میش���ه‌ئه‌م‌هۆکاره‌س���ه‌ره‌كیه‌له‌گه‌ڵ‌خۆیدا‌چه‌ندی���ن‌ده‌رئه‌نجامی‌ت���ر‌ده‌هێنێته‌ئاراوه‌که‌ده‌بنه‌هۆکاری‌‌وه‌رچه‌رخانه‌شارستانیه‌كه‌ی‌ئه‌وروپا.‌دیاره‌کاتێک‌ملمالن���ێ‌هه‌یه‌له‌نێ���وان‌خێزانه‌کانی‌ده‌سه‌اڵت‌ئه‌وا‌شه‌ڕ‌و‌ملمالنێ‌و‌هه‌وڵدان‌بۆ‌زاڵبوون‌به‌سه‌ر‌یه‌كدا‌و‌له‌به‌رامبه‌ردا‌ئاسایش‌هه‌یه.‌ بونیادنانی‌سیسته‌می‌ش���ه‌ڕ‌گه‌وره‌تری���ن‌ه���ۆکار‌و‌ئامرازی‌هاتنه‌ئارای‌ده‌وڵه‌ته‌له‌ئه‌وروپا.‌ش���ه‌ڕ‌شا‌هۆکاری‌هه‌موو‌گۆڕانکاریه‌كانه.

ئاماژه‌یه‌ك‌ زۆر‌ به‌خێراییه‌كی‌ ره‌نگه‌به‌گرنگترین‌‌ویستگه‌کانی‌‌وه‌رچه‌رخانی‌شارس���تانی‌بده‌ی���ن‌له‌ئه‌‌وروپا‌تۆزێک‌‌وێنه‌ك���ه‌روونتر‌بکاته‌وه.‌س���ه‌ره‌تای‌‌وه‌رچه‌رخان‌له‌سه‌ده‌ی‌شانزه‌دا‌ده‌ست‌پێده‌كات‌به‌گه‌نده‌ڵی‌کلێسا‌و‌ناره‌زایی‌له‌مانگی‌ به‌رامب���ه‌ری.‌‌ ئه‌ڵمان���ه‌كان‌شه‌شی‌س���اڵی‌‌1546چارلسی‌پێنج‌ئیمپراتۆری‌رۆمانی‌پیرۆز‌له‌نامه‌یه‌كدا‌ب���ۆ‌می���ری‌ش���ازاده‌ی‌هه‌نگاری���ای‌خوشکی‌باس‌له‌جاڕدانی‌شه‌ڕ‌ده‌كات‌دژ‌به‌ئه‌ڵمان���ه‌كان‌ی���ان‌به‌زمانی‌ئه‌و‌زه‌مانه‌هێس���ه‌و‌ساکس���ۆن.‌ش���ه‌ڕ‌و‌گه‌نده‌ڵی‌کلێس���ا‌ده‌بنه‌ه���ۆی‌زیاتر‌بوونی‌ده‌س���ه‌اڵتی‌چاکس���ازه‌کان‌یان‌چاکسازی‌ پرۆس���ه‌ی‌ پرۆتستانه‌كان.‌ئ���ه‌و‌‌وه‌رچه‌رخانه‌ بنه‌م���ای‌ ئاین���ی‌شارس���تانیه‌یه‌‌ک���ه‌ئه‌وروپ���ا‌پیایدا‌تێپه‌ڕی.‌به‌اڵم‌چاکس���ازی‌ئاینی‌بۆیه‌ئه‌وه‌نده‌کاریگه‌ربوو‌چونکه‌سیسته‌می‌ناسه‌قامگیربوو.‌ له‌ئه‌وروپا‌ حوکمڕانی‌ش���ه‌ڕ‌و‌داواکاری‌چاکس���ازی‌پێکه‌وه‌ئه‌وروپا‌ده‌هه‌ڕه‌تێنن.‌س���اته‌وه‌ختێکی‌گه‌وره‌ش���ه‌ڕی‌سی‌س���اڵه‌ی‌ئاینیه،‌که‌پاشان‌رێککه‌وتنامه‌ی‌‌وێستڤیلیای‌رێکه‌وتنامه‌یه‌ ئ���ه‌م‌ لێده‌که‌وێت���ه‌وه.‌گرنگترین‌رووداوه‌له‌مێژووی‌سیاس���ی‌ئه‌وروپ���ا،‌چونکه‌دوو‌دیارده‌ی‌گه‌وره‌

ده‌هێنێته‌ئ���اراوه:‌یه‌ك���ه‌م‌ده‌وڵه‌تی‌س���نوردار،‌یان‌ده‌وڵه‌تی‌نیش���تمان،‌دووه‌م،‌عه‌لمانی���ه‌ت.‌له‌پ���اش‌ئ���ه‌م‌میره‌كان‌ پادش���ا‌و‌ رێککه‌وتننامه‌ی���ه‌ده‌بنه‌ده‌س���ه‌اڵتداری‌یه‌كه‌م،‌به‌س���ه‌ر‌خاک‌و‌ئاین���دا.‌به‌اڵم‌نابێ���ت‌گرنگی‌هاتنه‌ئارای‌س���نور‌پشتگوێ‌بخه‌ین.‌ن���او‌ دی���ارده‌ی‌ گرنگرتی���ن‌ س���نور‌دونی���ای‌سیس���ته‌می‌نیوده‌وڵه‌ت���ی‌و‌بونیادی‌ده‌وڵه‌ته.‌س���نور‌)که‌پاشان‌دووپ���ات‌ ناوه‌ڕاس���ت‌ له‌رۆژهه‌اڵت���ی‌ده‌كرێت���ه‌وه‌بۆ‌هێنانه‌ئ���ارای‌هه‌مان‌سیس���ته‌می‌ئه‌وروپی(‌سیس���ته‌مێکه‌یه‌که‌ی‌ داده‌رێژێ���ت،‌ ک���ه‌ده‌وڵ���ه‌ت‌هۆمۆجینۆس)ت���اک‌پێکهاته(‌به‌رهه‌م‌ده‌هێنێت‌)دی���اره‌هیچ‌یه‌كه‌یه‌ك‌یان‌‌واڵتێک‌هۆمۆجین���ۆس‌نیه‌به‌ڵکو‌پڕه‌به‌اڵم‌س���نور‌زه‌مینه‌ی‌ له‌جی���اوازی،‌ئه‌وه‌ده‌ره‌خسێنێت‌که‌ده‌وڵه‌تی‌مافی‌ئ���ه‌وه‌ی‌هه‌بێت‌که‌هه‌موو‌جیاوازه‌کان‌بس���ڕێته‌وه.‌له‌راستیدا‌ئه‌مه‌له‌پانتایی‌ره‌نگده‌دات���ه‌وه‌ به‌زه‌ق���ی‌ بیریش���دا‌لیڤیناس‌ده‌ڵێت‌کرۆکی‌بیری‌ئه‌وروپی‌گشتگری‌یان‌تۆتالیتی‌و‌هه‌میشه‌ییه(‌و‌هه‌روه‌ه���ا‌له‌خۆگرێک‌)کۆنته‌ێنه‌رێک(‌ده‌وڵه‌تی‌ کاتێ���ک‌ ده‌كات.‌ دروس���ت‌سنوری‌دێته‌ئاراوه،‌جۆری‌ملمالنێکان‌ده‌گۆڕێ���ن،‌ئیتر‌هه‌ر‌پادش���ا‌و‌میرێک‌له‌هه‌وڵ���ی‌ئه‌وه‌دای���ه‌ک���ه‌له‌هه‌ناوی‌س���نوری‌خۆیدا‌خ���ۆی‌به‌هێزبکات‌بۆ‌ئه‌وانیتر.‌ رکابه‌رایه‌تی‌ خۆپاراس���تن‌و‌هه‌تا‌ئێس���تا‌ئه‌مه‌بنه‌مای‌س���ه‌ره‌كی‌په‌یوه‌ن���دی‌نێو‌ده‌وڵه‌تی���ه‌له‌دونیادا.‌له‌ئه‌نجامی‌ئه‌مه‌دا‌بایه‌خدان‌به‌زانست‌و‌توێژینه‌وه‌و‌زانایان‌هاته‌ئاراوه،‌زانکۆ‌کرای���ه‌وه،‌هه‌وڵ���ی‌خوێندنی‌عه‌لمانی‌گه‌شه‌ی‌کرد.‌ئه‌م‌گۆڕانکاریانه‌بوونه‌سه‌رهه‌ڵدانی‌نه‌ته‌وه.‌له‌گه‌ڵیدا‌هه‌‌روه‌ها‌ده‌زگا‌و‌مه‌عریف���ه‌‌بایه‌‌خ���ی‌زیاتریان‌په‌یداکرد.‌به‌رهه‌م���ی‌ئه‌مانه‌هه‌مووی‌گه‌شه‌ی‌ش���اربوو،‌چونکه‌پێشکه‌وتن‌بووه‌هۆکاری‌گه‌وره‌بوونی‌ش���اره‌كان.‌ش���ار‌له‌گه‌ڵ‌خۆیدا‌چینی‌تری‌خاوه‌ن‌داه���ات‌و‌پل���ه‌و‌پایه‌دروس���تکرد‌که‌جوداب���وو‌له‌چینی‌نوخبه‌ی‌بنه‌ماڵه‌یی‌ئ���ه‌م‌چین���ه‌به‌گش���تی‌ ته‌قلی���دی.‌به‌چینی‌ب���ۆرژوا‌ده‌ناس���رێت.‌بۆرژوا‌که‌یانی‌شارنش���ین‌خه‌ڵکانێک‌بوون‌که‌زیات���ر‌‌وه‌ك‌چینی‌ناوه‌ندی‌ئه‌‌مڕۆ‌ده‌رده‌ك���ه‌ون،‌ن���ه‌وه‌ك‌چین���ی‌بااڵن‌خۆش���گوزه‌رانیدا،‌ له‌ده‌وڵه‌مه‌ن���دی‌و‌نه‌وه‌ك‌چینی‌هه‌ژارانن‌له‌ژیان‌خراپیدا.‌باش���بوونی‌ش���ار،‌به‌مانای‌باشبونی‌ژی���ان‌و‌گوزه‌رانی‌چینی‌ب���ۆرژوا‌دێت‌هه‌تا‌له‌س���ه‌ده‌ی‌هه‌ژده‌و‌نۆزه‌ده‌بێته‌چینی‌زاڵ،‌له‌م‌روه‌وه‌لێکدانه‌وه‌كانی‌پله‌یه‌كی‌ له‌هه‌مانکاتدا‌ ببینه.‌ مارکس‌جێگای‌شانازی،‌ماکس‌ڤیبه‌ر،‌ببینه.گه‌وره‌بون���ی‌ش���ار‌و‌پیشه‌س���ازی‌و‌زانس���ت‌ده‌بێت���ه‌هۆی‌هه‌وڵ���دان‌بۆ‌ئه‌وروپا‌ س���نوری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ چوون���ه‌بوژان���ه‌وه‌ی‌زیاتری‌ئه‌وروپا.‌ له‌پێناو‌لێ���ره‌وه‌کۆڵۆنیالی���زم‌)ئیس���تعمار(‌س���ه‌رهه‌ڵئه‌دات.‌وه‌ك‌ده‌بینین‌بنه‌مای‌کۆڵۆنیالیزم‌ئابوریه‌نه‌ك‌سیاسی.‌ئه‌وه‌ئینگلیزی‌و‌ ئیس���پانی‌و‌ کۆمپانیاکانی‌هۆڵه‌ندی���ه‌ده‌چنه‌ه���ه‌ردوو‌ئه‌مریکا‌و‌ئه‌فریق���ا‌و‌هیند‌و‌چین‌بۆ‌هێنانی‌کااڵ‌و‌به‌کۆیله‌کردنی‌خه‌ڵکانی‌ به‌رووب���ووم‌و‌ئه‌وێ‌له‌پێناو‌به‌رهه‌مهێناندا.‌پاش���ان‌مرۆڤ‌ده‌بێته‌کااڵ،‌هۆڵه‌ندیه‌كان‌یه‌كه‌م‌گه‌لن‌که‌مرۆڤ‌‌وه‌ك‌کااڵ‌له‌ئه‌فریقاوه‌ده‌به‌ن‌بۆ‌ئه‌مریکا.‌ئیتر‌مێژوی‌ئه‌وروپا‌پڕ‌ده‌بێت‌له‌کوشتوکوشتاری‌ده‌ره‌كی‌)هه‌نا‌ئارنت‌بڕوای‌‌وه‌هایه‌که‌ئاسانی‌کوشتوکوش���تاری‌غه‌ی���ره‌ئه‌وروپ���ی‌بووه‌هۆی‌ئاس���انی‌مرۆڤ‌کوش���تن‌له‌هه‌موو‌ ئه‌مرۆش‌ له‌ئه‌وروپا(.‌هه‌ت���ا‌روویه‌كه‌وه‌ژیانی‌مرۆڤی‌س���پی‌پێست‌بااڵتره‌له‌هه‌م���وو‌مرۆڤێکی‌تر.‌تیوره‌زۆرن‌له‌هه‌ن���اوی‌بی���ری‌ئه‌وروپیدا‌بۆ‌ره‌وایی‌به‌خشین‌به‌مه‌رگی‌ئه‌وانی‌تر،‌هه‌ر‌له‌ماڵتۆسه‌وه‌هه‌تا‌فاشیسته‌كانی‌ئ���ه‌م‌رۆژگاره‌بێ‌بڕان���ه‌‌وه‌درێژه‌یان‌هه‌یه.‌‌بۆئه‌وه‌ی‌ئه‌مه‌مه‌یس���ه‌ر‌بێت‌پێویس���ت‌به‌ئه‌وه‌ده‌كات‌که‌ره‌وایه‌تی‌پێببه‌خشرێت‌و‌به‌هانه‌ی‌بۆ‌بهێنرێته‌وه.‌ئه‌مه‌‌وه‌ه���ا‌ده‌کات‌زۆرب���ه‌ری‌زۆری‌بیریارانی‌ئه‌وروپا‌ره‌گه‌زپه‌رست‌و‌‌دژه‌غه‌ی���ره‌ئه‌وروپی‌بن،‌یان‌به‌النی‌که‌مه‌به‌که‌م‌و‌بێ‌عه‌قڵ‌ته‌ماشایان‌بکه‌ن.

وه‌ك‌ئاماژه‌م���ان‌پێدا‌‌وه‌رچه‌رخانی‌ئه‌نجام���ی‌ له‌ئه‌وروپ���ا‌ شارس���تانی‌فه‌لسه‌فه‌و‌کاریگه‌ری‌فه‌لسه‌فه‌نه‌بوو،‌به‌ڵکو‌شه‌ڕو‌ئابوری‌رۆڵی‌سه‌ره‌كیان‌هه‌بوو‌له‌هێنانه‌ئارای‌ئه‌و‌‌وه‌رچه‌رخانه.‌له‌م‌به‌شه‌دا‌قسه‌له‌سه‌ر‌قه‌یرانی‌بااڵیی‌

ئه‌و‌دیده‌ئه‌که‌ین‌له‌ناو‌دونیا‌کوردیدا‌که‌له‌کونه‌واجه‌ی‌فه‌لسه‌فه‌وه‌ده‌ڕوانێته‌قه‌یران‌ یه‌كه‌م،‌ مێژووه‌که‌ی.‌ ئه‌وروپا‌و‌که‌له‌ئه‌نجامی‌به‌کاربردنی‌ئه‌م‌رێبازه‌ئه‌وه‌یه‌که‌گرنگی‌و‌بایه‌خی‌الیه‌نه‌كانی‌ت���ر‌که‌م‌ده‌كاته‌وه،‌بۆی���ه‌له‌ئه‌نجامدا‌دژی‌راس���تی‌ی���ان‌‌واقیع���ه.‌ئه‌‌مه‌ش‌له‌خۆی���دا‌ده‌بێته‌هۆی‌دروس���تبوونی‌‌وه‌همێ���ک‌ک���ه‌دژ‌به‌واقیع���ه.‌ئ���ه‌م‌‌وه‌همه‌که‌چه‌مکی‌فه‌لس���ه‌فه‌و‌دۆخی‌فه‌لس���ه‌فی‌بوون‌و‌عه‌شقی‌حیکمه‌ت‌و‌مه‌عریفه‌له‌خۆی‌ده‌گرێت‌له‌هه‌مانکاتدا‌‌وێنایه‌ك‌دروس���ت‌ده‌كات‌ک���ه‌زیاتر‌بێت.‌ ریالیستێكی‌ له‌وه‌ی‌ رۆمانس���یه‌ده‌رئه‌نجام���ی‌ئ���ه‌م‌‌وێنه‌رۆمانس���یه‌ئه‌وه‌یه‌که‌مرۆڤی‌رۆژئاوایی‌مرۆڤێکی‌مرۆڤی‌ عاش���قه‌حیکمه‌ته‌و‌ فه‌لسه‌فی‌ئه‌فس���انه‌گه‌را‌و‌ مرۆڤێکی‌ نارۆژئاوایی‌لێره‌دا‌ )ده‌کرێ���ت‌ به‌مه‌عریفه‌ی���ه‌ دژ‌بیر‌له‌ئۆگس���ت‌کۆمت‌بکرێته‌وه،‌‌وه‌ك‌پله‌‌گه‌رایی‌گه‌شه‌،‌الی‌پۆز‌‌ڤیسته‌كان(.‌ئه‌گه‌ر‌ئه‌مه‌ل���ه‌رووی‌‌وێناو‌خه‌یاڵه‌وه‌دروس���ت‌ده‌بێ���ت.‌ئه‌وه‌ی‌ل���ه‌رووی‌‌واقیع���ه‌وه‌ده‌بێت���ه‌مای���ه‌ی‌نه‌گبه‌تی‌ئه‌وه‌ی���ه‌که‌بڕوایه‌ك‌دێت���ه‌ئاراوه‌که‌

گوایه‌به‌باڵوبوونه‌‌وه‌ی‌زیاتری‌فه‌لسه‌فه‌یان‌بوونی‌فه‌لسه‌فه‌به‌به‌شێک‌له‌ژیانی‌مرۆڤی‌کوردی،‌مه‌رجه‌بۆ‌هاتنه‌ئارای‌نه‌گبه‌تی‌ کۆمه‌اڵیه‌تی.‌ ‌وه‌رچه‌رخان���ی‌ئ���ه‌م‌میتۆده‌له‌وه‌دای���ه،‌که‌مه‌حاڵه.‌مه‌حاڵ���ه‌‌کۆمه‌ڵگایه‌ك‌بێته‌ئاراوه‌که‌فه‌لس���ه‌فه‌ له‌ئه‌ندامه‌کانی‌ زۆر‌ بڕێکی‌دۆست‌بن‌و‌فه‌لس���ه‌فه‌ببێته‌هۆکاری‌ژیانێک���ی‌باش‌بۆیان،‌یان‌فه‌لس���ه‌فه‌ببێته‌ش���ێوازی‌ژیان،)لێره‌دا‌ده‌كرێت‌باس‌له‌دوو‌شێواز‌بکه‌ین‌فه‌لسه‌فه‌‌وه‌ک‌شێوازی‌ژیان‌الی‌یۆنانه‌کان،‌فه‌لسه‌فه‌‌وهك‌چاالکی‌الی‌ڤیتگنیشتاین(،‌‌وه‌ك‌هه‌ندێک‌بانگه‌شه‌ی‌بۆ‌ده‌كات.‌که‌واته‌ئه‌كته‌ره‌كانی‌‌وه‌رچه‌رخانی‌کۆمه‌اڵیه‌تی‌راوه‌دووی‌ کوردی���دا‌ له‌کۆمه‌ڵ���گای‌ئامرازی‌ که‌وت���وون‌‌وه‌ك‌ مه‌حاڵێ���ک‌

‌وه‌رچه‌رخانی‌شارستانی.کاتێک‌مه‌حاڵ‌میتۆده‌ئه‌وا‌هه‌میشه‌شکس���ت‌ده‌رئه‌نجامه.‌یان‌له‌راستیدا‌هه‌ڵگرانی‌ ب���ه‌اڵم‌ روون���ادات.‌ هی���چ‌ئ���ه‌م‌میت���ۆده‌درک‌ب���ه‌وه‌‌ناکه‌ن‌که‌میتۆده‌كه‌یان‌هه‌ڵه‌یه‌به‌ڵکو‌کۆمه‌ڵگا‌و‌تاوانبار‌ نه‌رێتی‌خه‌ڵک���ه‌كان‌ که‌لتور‌و‌ده‌كه‌ن.‌ده‌رئه‌نجام���ی‌ئه‌مه‌ئه‌و‌گرێ‌ئاڵۆزه‌ی���ه‌ک���ه‌پێیده‌ڵێ���ن‌گرێی‌خۆ‌به‌که‌مزانین،‌له‌به‌رامبه‌ر‌رۆژئاوادا‌)یان‌مه‌به‌‌س���ت‌ ئۆریه‌نته‌اڵیزکردن،‌ خ���ود‌لێ���ی‌‌ئه‌و‌دیده‌ی‌ک���ه‌رۆژئاوا‌هه‌‌یه‌تی‌ب���ۆ‌رۆژه���ه‌اڵت‌رۆژهه‌اڵتی���ه‌ك‌خۆی‌بونیادی‌ده‌نێت‌بۆخۆی،‌به‌بێ‌ئه‌وه‌ێ‌رۆژئاوایی‌بوبێت(.‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌ی‌ئه‌مه‌ئاڵۆزده‌كات‌ئه‌وه‌یه‌که‌ئه‌و‌که‌سانه‌ی‌که‌هۆگ���ری‌بااڵیی‌فه‌لس���ه‌فه‌ن‌‌وه‌ك‌‌ئامرازی‌س���ه‌ره‌كی‌گۆڕان���کاری‌ئه‌مه‌بۆی���ان‌ده‌بێت���ه‌ئایده‌لۆژیای���ه‌ك‌که‌پیاده‌كردن���ی‌ده‌بێت���ه‌جۆرێک‌له‌چێژ‌ئه‌م‌چێز‌وه‌رگرتنه‌دۆخێکی‌ به‌خشین.‌زۆر‌ئاڵ���ۆزه.‌هه‌وادارانی‌ئایده‌لۆژیای‌فه‌لسه‌فه‌له‌هه‌ست‌به‌كه‌مکردندا‌ده‌ژین‌به‌رامبه‌ر‌شارس���تانی‌رۆژئ���اوا،‌به‌اڵم‌له‌هه‌س���ت‌به‌بااڵییدا‌ده‌ژین‌له‌به‌رامبه‌ر‌

که‌وات���ه‌ خۆیان���دا.‌ که‌لتوره‌ک���ه‌ی‌که‌لتورێک‌ هیچ‌ به‌رامب���ه‌ر‌ له‌ئه‌نجامدا‌هه‌ڵوێستێکی‌سه‌قامگیریان‌نیه.‌بۆیه‌له‌ئه‌نجام���دا‌نه‌له‌رۆژئ���اوا‌ده‌گه‌ن‌نه‌

له‌رۆژهه‌اڵت.فه‌لسه‌فه‌‌وه‌ك‌به‌ش���ێک‌له‌مه‌عریفه‌له‌گه‌ڵ‌سه‌رهه‌ڵدانی‌مۆدێرنه‌دا‌ده‌بێته‌به‌ش���ێک‌له‌ئامرازی‌ده‌س���ه‌اڵت.‌ئه‌مه‌تێزی‌س���ه‌ره‌كی‌فۆکۆیه.‌گه‌ر‌ئه‌وانی‌تر‌بڕوایان‌‌وه‌هایه‌که‌چه‌ك‌و‌شمه‌ك‌و‌به‌رژه‌وه‌ندی‌و‌شتی‌تر‌بنه‌مای‌و‌دارێژه‌ڕی‌ده‌س���ه‌اڵتن،‌ئ���ه‌وا‌الی‌فۆکۆ‌مه‌عریفه‌له‌گ���ه‌ڵ‌مۆدێرنه‌دا‌ده‌بێته‌به‌ش���ێکی‌لێره‌وه‌فه‌یله‌سوفێکی‌‌وه‌ك‌‌ سه‌ره‌كی.‌جێرمی‌بێتنام‌دێت‌ب���اس‌له‌چۆنێتی‌بونیادنان���ی‌به‌ندیخانه‌ئ���ه‌کات.‌بۆیه‌گرنگه‌فه‌لس���ه‌فه‌یان‌بیری‌فه‌لسه‌فی‌له‌س���اته‌وه‌ختی‌ له‌چوارچێوه‌ی‌خۆیدا‌خۆی���دا‌ببێنرێت.‌ب���ۆ‌نموونه‌یه‌كێک‌به‌ناوبانگه‌كان���ی‌ نوس���ینه‌ له‌ه���ه‌‌ره‌مێ���ژووی‌بیری‌ناس���یونالیزم‌ده‌قێکه‌به‌ناوی‌>نه‌ته‌وه‌‌چیه<،‌که‌بیرمه‌ندی‌فه‌ره‌نسی‌ئێرنست‌رێنان‌نوسیویه‌تی.‌ئه‌م‌ده‌قه‌پاش‌جه‌نگی‌نێوان‌ئه‌ڵمانیا‌و‌فه‌ره‌نس���ا‌نوسراوه‌له‌س���ه‌ر‌ناوچه‌ی‌ش���اری‌ پایته‌خته‌كه‌ی‌ که‌ ئێلس���اس‌ستراسبۆرگه.‌الی‌ئه‌ڵمانه‌كان‌ئێلساس‌له‌ئه‌ڵمانیا،‌ به‌ش���ێکه‌ یان‌ ئه‌ڵمانیایه‌ئه‌ڵمانی‌ زۆری���ان‌ چونکه‌خه‌ڵکه‌که‌ی‌زمان���ن.‌به‌پێی‌بیری‌ناس���یونالیزمی‌به‌ئه‌ڵمانی‌ خه‌ڵک‌ له‌هه‌رکوێ‌ ئه‌ڵمانی‌دوان‌ئه‌‌وا‌ئه‌‌و‌خاکه‌ئه‌ڵمانیایه.‌بیری‌ناس���یونالیزمی‌خ���اک‌و‌‌خوێن.‌به‌اڵم‌رێنان‌‌وه‌ك‌فه‌ره‌نسیه‌ك‌دژ‌به‌م‌دیده‌ی‌ناس���یونالیزمی‌ئه‌ڵمانیه،‌چونکه‌‌وه‌ك‌هه‌م���وو‌فه‌ره‌نس���یه‌ك‌د‌‌ه‌خوازێت‌که‌ئێلساس‌به‌شێک‌بێت‌له‌فه‌ره‌نسا،‌بۆیه‌تیوره‌كه‌‌ی‌زیاتر‌له‌سه‌ر‌خواست‌بونیاد‌ده‌نێ���ت‌بۆ‌بوونی‌نه‌ته‌وه‌نه‌ك‌کرۆک.‌ئه‌گ���ه‌‌ر‌بێتوو‌ئێمه‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌م‌ده‌قه‌دا‌‌وه‌ه���ا‌مامه‌ڵ���ه‌بکه‌ین‌ک���ه‌به‌رهه‌می‌عه‌قڵه،‌ن���ه‌ک‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌نه‌ته‌وه‌و‌نیش���تمان‌ئه‌وا‌ده‌که‌‌وین���ه‌هه‌ڵه‌یه‌كی‌نموونه‌یه‌وه‌ ئ���ه‌م‌ له‌رێگای‌ گه‌وره‌وه.‌ده‌مه‌وێ���ت‌جارێکی‌تر‌ئه‌و‌خاڵه‌روون‌بکه‌مه‌وه‌که‌بیر‌به‌رهه‌‌می‌به‌رژه‌وه‌ندی‌و‌خواس���تی‌ده‌س���ه‌اڵتی‌گه‌النه.‌ده‌بێت‌له‌میانه‌ی‌ئ���ه‌و‌قاڵبه‌دا‌لێی‌تێبگه‌ین‌و‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ له‌چوارچێ���وه‌ی‌ ئینج���ا‌خۆمان���دا‌به‌رهه‌م���ی‌بهێنینه‌وه.‌نه‌ك‌

‌وه‌ك‌ده‌رئه‌نجامێکی‌عه‌قڵی‌په‌تی.ئه‌گ���ه‌ر‌ بکه‌ی���ن؟‌ چ���ی‌ که‌‌وات���ه‌ئامانجامان‌ئه‌وه‌یه‌له‌فه‌لسه‌فه‌تێبگه‌ین‌بۆ‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌وه‌ك‌میتۆدێک‌له‌رێگایه‌وه‌له‌ئه‌‌وروپ���ا‌تێبگه‌ین‌ئ���ه‌وا‌رێگایه‌کی‌ئاڵۆز‌ده‌گرینه‌به‌ر.‌له‌هه‌مانکاتدا‌ده‌بێت‌بۆ‌تێگه‌یش���تن‌له‌فه‌لس���ه‌فه‌له‌مێژوو‌و‌دۆخی‌کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‌ئابوری‌و‌سیاسی‌و‌ده‌سه‌اڵتی‌ئه‌و‌کۆمه‌ڵگایه‌تێبگه‌ین‌که‌ئه‌و‌ده‌قه‌ی‌لێوه‌به‌رهه‌م‌هاتوه.‌له‌رێگای‌له‌فاکته‌ره‌كان���ی‌گۆڕانکاری‌ ئه‌م���ه‌وه‌بگه‌ین‌له‌بوارێکی‌تایبه‌تدا‌له‌س���اتێکی‌ئامانجێک���ی‌تایبه‌ت.‌ ب���ۆ‌ تایبه‌ت���دا‌س���ه‌رباری‌ئه‌مانه‌زۆر‌گرنگه‌له‌که‌سی‌فه‌یله‌س���وف‌بگه‌ین.‌فۆکۆ‌خۆی‌دانی‌پیاداده‌نێت‌که‌زۆربه‌ی‌کاره‌كانی‌‌وه‌ك‌ئه‌زموونکردن‌ئه‌نجامداوه.‌له‌سه‌ره‌تادا‌نه‌یزانی���وه‌چ���ی‌ده‌كات،‌ب���ه‌اڵم‌هیچ‌کارێک‌نیه‌که‌په‌یوه‌ندی‌راسته‌وخۆی‌

به‌ژیانی‌تایبه‌تی‌خۆیه‌وه‌نه‌بێت.بۆ‌ئه‌وه‌ی‌له‌م‌‌وه‌همه‌رزگارمان‌بێت‌ده‌بێت‌فه‌لسه‌فه‌‌وه‌ك‌‌به‌شێکی‌بچوکی‌پرۆژه‌ی‌‌وه‌رچه‌رخانی‌شارستانی‌ببینین‌به‌هه‌رشێوه‌یه‌ك‌‌ هاتوو‌ گه‌ر‌ له‌رۆژئاوا.‌له‌شێوه‌كان‌ئه‌م‌به‌شه‌بچوکه‌مان‌لێبوو‌به‌گش���ت‌ئه‌وا‌نه‌له‌به‌ش���ه‌بچوکه‌که‌تێده‌گه‌ی���ن‌و‌ن���ه‌له‌گش���ت.‌یه‌كێ���ک‌له‌تراژیدیاکانی‌تری‌ئه‌م‌‌وه‌‌همه‌ئه‌وه‌یه‌که‌ن���او‌کایه‌ی‌عه‌قاڵنی‌دینی‌کوردیدا‌دیس���انه‌وه‌به‌رهه‌م‌دێته‌وه.‌فه‌لسه‌فه‌یان‌فه‌یله‌سوف‌یان‌رێبازی‌فه‌لسه‌فی‌ده‌بێ���ت‌پیرۆزکراوێک‌و‌په‌رس���تراوێک‌بیرکردن���ه‌وه‌ی‌ میتۆدێک���ی‌ ن���ه‌ك‌تایبه‌ت‌له‌گۆش���ه‌نیگایه‌كی‌تایبه‌ته‌وه.‌له‌هه‌مانکاتدا‌له‌گه‌ڵ‌گه‌شه‌ی‌کۆمه‌ڵگای‌کوردیدا‌بیر‌و‌فه‌لس���ه‌فه‌بوونه‌ته‌کااڵ.‌په‌یوه‌ندی‌مرۆڤ���ی‌کورد‌له‌گه‌ڵ‌کااڵدا‌په‌یوه‌ندیه‌كی‌به‌رخ���ۆری‌نائه‌خالقیه.‌به‌په‌له‌‌هه‌وڵی‌ده‌س���تکه‌‌وتنی‌ده‌دات‌و‌به‌په‌له‌‌هه‌وڵ���ی‌فڕێدانی‌ده‌دات.‌بیری‌فه‌لسه‌فی‌و‌ناوی‌فه‌یله‌سوف‌‌وه‌ك‌کااڵ‌و‌مۆدێل‌دێ���ن‌و‌ده‌ڕۆن.‌هه‌ندێک‌گله‌یی‌ئه‌وه‌‌ده‌کات‌که‌خێرایی‌رۆش���تنه‌کان‌فه‌لس���ه‌فه‌ی‌ نی���ه.‌ پێویس���ت‌ ‌وه‌ك‌ئه‌وروپایی‌به‌س���وده‌بۆ‌تیژکردنه‌وه‌‌ی‌له‌هه‌مانکاتدا‌بۆ‌تێگه‌یش���تن‌ بیرمان،‌

له‌دونیای‌خۆمان.‌

بیرورا)411(‌سێشه‌ممه‌‌2014/1/14 14

دورنزیک گۆشه‌یه‌که

‌‌سه‌ردار‌عه‌زیزو‌نیاز‌نه‌جمه‌دین‌‌ده‌ینوسن

ده وڵه ت به رامبه ر حوكمڕانی

ده‌وڵه‌ت‌له‌هه‌رشتێك‌رزگارمان‌بكات‌له‌ئایدۆلۆجیا‌

رزگارمان‌ناكات‌ئایدۆلۆجیاكانیش،‌بۆ‌نموونه‌‌ئایدۆلۆژیای‌

تیرۆریزم‌یان‌ماركسیزم،‌كه‌متر‌

له‌نه‌بوونی‌ده‌وڵه‌ت‌بۆ‌ژیانمان‌مه‌ترسیدارتر‌

نین

وه همی فه لسه فه

ده‌بێت‌فه‌لسه‌فه‌‌وه‌ك‌‌به‌شێکی‌بچوکی‌پرۆژه‌ی‌‌وه‌رچه‌رخانی‌شارستانی‌ببینین‌

له‌رۆژئاوا.‌گه‌ر‌هاتوو‌به‌هه‌رشێوه‌یه‌ك‌‌له‌شێوه‌كان‌ئه‌م‌به‌شه‌بچوکه‌مان‌

لێبوو‌به‌گشت‌ئه‌وا‌نه‌له‌به‌شه‌بچوکه‌که‌

تێده‌گه‌ین‌و‌نه‌له‌گشت

15 (411( سێشه ممه 2014/1/14 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

د.سەروەر عارف

سیس���تەمی تەندروستی کوردستان ئێس���تاش لەسەر هەمان یاساو ڕێساکانی سیستەمی تەندروس���تی عێراقی کاردەکات کە له کاتی خۆیدا سەرکەووتوو بووە و لەسەر بنەماکانی یەکسانی و مافی هاواڵتی له دەس���تکەوتنی خزمەتی تەندروس���تی بێبەرامب���ەردا بنیاتنراوە. ئەگەرچ���ی ئەم ئامانجانە زۆرجار تەنها تێوری بوون و له واقیعدا هەر جیاوازی کراوەو له جیاتی ئەوەی گرنگی زیاتر بەچینی هەژار بدرێت کە ئەوان مەبەستی سیس���تەمەکەن. بەاڵم بەهۆی سااڵنێکی زۆری جەنگە یەك لەدوای یەکەکان و سااڵنێکی زۆری ئابڵووقەی ئابووری و دابڕان له دونیای دەرەوە، کاتە زێڕینەکانی ئەم سیس���تەمە دەمێکە بەسەرچووە. یەکێك له هۆکارە گرنگەکانی داڕمانی ئەم سیستەمەش درووس���تبوونی کەرت���ی تایبەت ب���ووە کە له مێ���ژوو دەوروبەرێکی تەندروس���تدا گەش���ەی نەکردووە، بەڵکوو له نێوان کەرتی گشتی و بەبەکارهێنانی کەرەستەو ئیمکانیانیاتی کەرتی گشتیدا درووستبووەو قازانجە مادیەکانی بۆ چینە جیاوازەکانی لەس���ەر حیسابی کەرتی گشتی بۆ خۆی مس���ۆگەرکردووە، له جیاتی ئەوەی ببێتە ڕکابەرێك بۆ کەرتی گش���تی و هیچ نەبێت هەندی له ئەرکە الوەکیەکانی لەکۆڵ

ئەم کەرتە بکاتەوە. جیاوازیەکانی تەندروستی کوردستان بەراورد بەعێراق تەنها چەند کارێکی ڕووکەشەو له سەر هەمان بنەما سیاسی و ئیداری و داراییەکان دامەزراون. ئێستاش���ی له گەڵدا بێت زۆر ک���ەس پێیانوایە کە هەر گۆڕانکاریەك له سیستەمی تەندروستیدا بکرێت پێویستە له بەغداوە دەس���تپێبکرێت. له هەر واڵتێکدا کە گۆڕانکاری بەس���ەر سیستەمی سیاس���یدا هاتبێت، ئەوا ب���ەدوای خۆیدا ڕیفۆرم ی���ان گۆڕانکاری له سیستەمی تەندروس���تیدا هێناوە وەك له واڵتانی بلۆکی ڕۆژهەاڵت ڕووی���دا. بەاڵم له عێراقدا تەنان���ەت دوای ڕووخانی ڕژێم له 200٣ وە نەك هەر ئەمە ڕووینەدا بەڵکو هەندێكجار بەرەودواچوونێکی سەیر بەدیئەکرێت س���ەرەڕای زیادبوونی بوودجەی تەندروستی بەسەدان

ئەوەندە بەراورد بەسااڵنی پێشوو.بەردەوامبوونی کێش���ەکانی تەندروس���تی لەعێراق دا گەیشتووەتە ڕادەی ئ���ەوەی ک���ە له بەرزترین ئاس���تی سیاس���ی و ئیداریدا باس بکرێت و تەنانەت پێشنیاری هەڵوەشاندنەوەی وەزارەتی تەندروستی عێراق بکرێت له دانیش���تنەکانداو له جیاتی ئەوە باس له بەستنەوەی بەڕێوەبەرایەتیە گش���تیەکان بەپارێزگاکان ک���راوە بۆ ئەوەی هیچ نەبێت له هەندێ ل���ەو کۆت و ڕۆتیناتە ڕزگاری���ان بێت کە وەزارەت بەسەر بەڕێوەبەرایەتیەکاندا سەپاندویەتی. ئەم جۆرە دەنگ و باسە ئەوە دەرئەخەن کە کێش���ەکانی تەندروستی، سەرەڕای ناجێگیری ڕەوش���ی سیاس���ی، ناوەندەکانی بڕیاری گەیاندۆتە ئەو بڕوایەی تە

ندروستی پێویستی بەچاکسازی یان گۆڕانکاری هەیە.ه���ۆکاری درووس���تبوونی ئ���ەم بۆ چوون���ە ئەوەیە ک���ە وەزارەتی تەندروس���تی له چەن���د دەیەیەکی ڕابووردووەو هی���چ گۆڕانکاریەکی ئەوتۆی بەخۆوە نەدیوە چ له سیاس���ەتی کارگێڕی تەندروستی و چ له الیەنی دارایی وە له هیچ کۆڵەکەیەکی تری تەندروستیدا بۆ نموونە چۆنیەت���ی دابینکردنی هێزی مرۆیی گۆڕانکاری ئەوتۆی بەس���ەردا

نەهاتووە و بگرە خراپتریش بووە. ناڕەزایی و گلەییەکان س���نووری هاواڵتیان���ی تێپەڕاندوەو زۆرێك له پزیش���کان و کارمەندان و تەنانەت هەندێجار له الیەن بەرپرس���انی بااڵی حکومەت و وەزیرەکانی تەندروس���تیەوە داوای ڕیفۆرم کراوە، هەرچەندە نەیانتوانیوە هەنگاوی زانس���تی و پراکتیکی بۆ ئەو کارە

دەستپێبکەن. ناجێگی���ری سیاس���ی و خراپی ب���اری ئەمنی لەعێراق���دا ڕەنگە هۆکاری ئەوەبێت کە بابەتی تەندروستی نەبێت بەپێشەنگی کاری حکومەت و بەربەس���ت له بەردەم کارەکانی وەزارەتدا دروست بکات. بەاڵم بەرده وامبوونی ئەو کارەساتە جەرگبڕو سەیرانەی کە له مێژووی عێراقدا ڕووینەداوە، ئەدای وەزارەتی تەندروستی چەندینجار ئەخاتە ژێ���ر پرس���یارەوە. نموونەکانی���ش زۆرن وەك س���ووتانی چەندین نەخۆشخانە و کۆگاکان بەهۆی نەبوونی مەرجەکانی سەاڵمەتییەوە. بێجگە له بەردەوامبوونی دەستدرێژیکردنە سەر پزیشکان و کارمەندانی

تەندروستی و چەندین کارەساتی خراپی خزمەتی تەندروستی.سەرەڕای جۆرێک له جێگیری سیاسی و باشی ڕەوشی ئەمنی هەرێمی کوردستان، بەاڵم ڕەنگدانەوەی ئەوتۆی نەبووە له پێشکەوتنی خودی وەزارەتی تەندروس���تی له الیەنەکانی وەك کارگێڕی تەندروس���تی، سیاس���ەتی تەندروستی، پالن و ستراتیژی تەندروستی، شێوازەکانی دابینکردنی دارایی. بگرە زۆر کات لەبوارە ئیداریەکاندا بەمەودایەکی زۆر له دوای وەزارەتی تەندروس���تی عیراقەوەیە. کە ئەمەش ڕەنگە ه���ۆکاری بابەتیان���ەی خۆی هەبێ���ت و پێویس���تی بەلێکۆڵینەوەو بەدواداچوونی زیاتر هەیە. مەبەس���ت ئەوەیە ک���ە کاری وەزارەتی تەندروستی سەرپەرشتیکردنی خزمەتگوزاریە تەندروستیەکانە نەك ڕاس���تەوخۆ وەزارەت ببێت بەدەزگایەکی پێشکەش���کردنی خزمەتی تەندروس���تی. بنەماکانی تواناکانی وەزارەت له دانانی سیاس���ەتی تەندروس���تی بەپێ���ی پرۆگرام���ی حکوم���ەت و پالندانان و ئاس���تی سەرپەرش���تیکردنی دەرمان و س���اخڵەمی خۆراك و دانانی ڕێنمایی گونجاو ئەبێت پێوەری هەڵسەنگاندنی هەر وەزارەتێکی تەندروستی

بێت.

ئا: هاوڕاز سه لیم

دكتۆر مه ریه م به كر پسپۆری ژنان و منداڵبوون و مامۆستای

زانكۆ

خ���ۆم چ���ۆن نه خ���ۆش: ئاماده بكه م بۆ دووگیانی ؟

دكت���ۆر مه ریه م: پێویس���ته له س���ه ر بڕی���اردان پێ���ش س���كپڕبوون ژن و مێ���رد هه ردو ده رونیه وه له روی هه م پێكه وه ته ندروس���تیه وه ل���ه روی هه م ئه و بۆ ئاماده بك���ه ن خۆی���ان رێنماییه كی چه ند پرۆس���ه یه و پزیش���كی وه ربگرن ب���ۆ زیاتر ئاش���نابوون له دۆخی سكپڕیی و دابه زاندنی كێش و دوركه وتنه وه

له ته مبه ڵی و دانیشتنی زۆر.نه خۆش: ئایا هیچ ده رمانێك هه ی���ه ك���ه پێ���ش س���كپڕیی به كاریبهێنم و سودی هه بێت بۆ

دووگیانی ؟دكتۆر مه ریه م: به ڵێ حه بێك هه یه به ناوی )فۆلیك ئه س���ید( كه پێویسته هه موو كه سێك سێ بیخوات و مانگ پێش دووگیانی تاوه كو له سه ری بێت به رده وام

سكی ده بێت به سێ مانگ.نه خۆش: س���ودی ئه و حه به

چیه ؟دكتۆر مه ریه م: لێكۆڵینه وه كان حه ب���ه ئ���ه و س���ه لماندویانه تێدایه كه فیتامینێك���ی جۆره كه مكردنه وه ی ه���ۆی ئه بێت���ه ناته واو منداڵی دروس���تبوونی پش���ت و كونبوون���ی وه ك دڕكه په ت���ك و هاتن���ه ده ره وه ی

چه ندین شێواویی تر.پێویسته ئه وترێت نه خۆش: دوو هێن���ده ی دووگیان ژن���ی

كه س نان بخوات؟ئه م���ه مه ری���ه م: دكت���ۆر راس���ته هه ڵه یه ، بۆچونێك���ی كه س���ی دووگی���ان پێویس���تی به خواردنی زیات���ر هه یه ، به اڵم هێنده جۆری خواردنه كه گرنگه كه پ���ڕ ڤیتامین بێ���ت هێنده

رێژه كه ی گرنگ نیه .خواردنان���ه كام نه خ���ۆش:

گرنگن بۆ ژنانی دووگیان؟به گش���تی مه ریه م: دكت���ۆر خواردن���ه كان پێویس���ته می���وه و جۆراوجۆرب���ن وه ك دانه وێڵ���ه كان و نیس���ك و نۆك و برنج و هه روه ها ش���له مه نی زۆرو

گۆش���ت. واتا پێویسته هه موو ش���تێك بخوات، به اڵم چه وری و شیرینی به رێژه یه كی زۆر كه متر. هه روه ها پێویسته دوربكه وێته وه له خواردنی خۆراكی ئاماده كراوو خواردن���ی ده ره وه به تایبه ت���ی له ب���ه ڕاد خواردنان���ه ی ئ���ه و هه ڵده گیرێ���ت ك���ه له وانه ی���ه هه ڵبگرێت به كتریای���ه ك جۆره ك���ه ئه بێته ه���ۆی له بارچون و ناته واو منداڵی دروس���تبوونی بایه خ زیات���ر پیویس���ته بۆیه

به خواردنی ماڵه وه بدرێت.نه خۆش: وه رزش پێویسته بۆ

دووگیانی ؟دكتۆر مه ریه م: هه موو كاتێك پێویس���ته به تایبه ت���ی هه ندێ وه رزش وه ك رێك���ردن به پێی و مه له كردن و لێخوڕینی پاسكیل.

نه خۆش: كێن ئه و كه سانه ی ناتوان���ن له كات���ی دووگیان���ی

وه رزش بكه ن؟دكتۆر مه ریه م: ئه و كه سانه ی منداڵیان جارێ���ك چه ن���د كه ئه گ���ه ری یاخ���ود له بارچ���وه له بارچونیان هه یه . بۆیه دكتۆر زیات���ر ئام���ۆژگاری ده كات كه

پشو و وه ربگرن.

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

شه یگۆ

کانشیه

ه خۆبه ن

ته ندروستی ژنانی دووگیان

ئا: ئاوێنه

سه باره ت به چاره سه ركردنی نه خۆشییه ده رونییه كان له الیه ن خه ڵكانی دور

له زانست پزیشكی پسپۆری نه خۆشییه ده رونییه كان دكتۆر ئه فرام محه مه د حه سه ن به م شێوه یه بۆ ئاوێنه دوا:

ئاوێنه : وه ك ده زانین نه خۆشی ده رونی گه لێك رێ���گا هه یه بۆ چاره س���ه ركردنی ، ب���ه اڵم له كۆنه وه و ئه مرۆش���ی له گه ڵدابێت دور له م رێگایانه هه ندێك كه س بانگه شه ی ده ركردنی جن ده ك���ه ن، رای به رێزت له م

باره یه وه ؟دكتۆر ئه فرام: له كۆنه وه كه سانێك هه بون كه سانی س���اده و كاڵفامیان به م بۆ چونه دور له زانست و دینه فریوداوه و لێره و له وێ الیه نگری���ان هه بوه و هێن���ده بابه ته كانیان به جوانی هۆنیوه ته وه كه زۆرجار خۆشیان باوه ری���ان به بۆچون���ه هه ڵه كانیان هه بوه له ئاینیان وه رگرتوه ، له راستی و به به شێك گه شتونه ته ئاستێك هه ر كه سێك باوه ری ب���ه وه نه بێت كه جنۆكه ده چێته له ش���ی تاك���ه وه تاوانی گوناهب���اری یان كوفریان داوه ته پاڵی، به ئ���اره زوی خۆیان كۆمه ڵه نیش���انه و ره فتارێكی تاكی���ان داوه ته پاڵ جنۆكه )له هه مانكاتدا نه خۆشێك سه ردانی چه ند كه س���ێكی له مانه بكات هه ر یه كه و به ئاره زوی خۆی ژماره و جۆری جنۆكه كه ی بۆ دیاری ده كات و هه ندێكیان ده لێن ئه مه

جنۆكه نیه و جادوتان لێكراوه !(.ئاوێنه : به اڵم ئه م كه سانه به ناوی )گب النب���وی( كار ده ك���ه ن؟ به رێزتان الریتان

له وه هه یه كه ئه وه )الگب النبوی( ه؟له س���ه ره تادا وه ك ئه ف���رام: دكت���ۆر موسڵمانێك نه ك الریم هه یه به ڵكو به هیچ جۆرێ���ك پێم خ���ۆش نیه ن���اوی به رزی پێغه مبه ر له گه ڵ ره فتاری ئه م كه س���انه دا تێكه ڵبكرێ���ت و پاكو بێگ���ه ردی پێغه مبه ر له گه ڵ ره فتاری فری���وده رو و دور له ئاینی ئه مانه دا هاوتا بكرێت یان به شوێنكه وتوانی پێغه مبه ر وه سفبكرێن، با هه ندێك نمونه ت بۆ بهێنم���ه وه ، ئه وكات ده زانی���ت ئه مانه

چه ند فریوده ر و بێویژدانن.یه كیك له م كه س���انه ی ئه م بانگه شه یه

ده كات له ماڵه كه ی خۆی به ڕیز ده به ی ئاوی داناوه و ده ب���ه ی )20( لیتری به )20,000( دینار ده فرۆش���ێ. یه كێك���ی تریان كیلۆی هه نگوینی به )600,000( )شه شسه د هه زار( دینار داوه به نه خۆش���ێك و یه كێكی تریان وه ك له ژماره یه كی پێشوی رۆژنامه كه تاندا ئاماژه ی پێدرابو )15( كه س له ژێر ده ستیدا مردون؟! یه كێكی تریان له گه ل جنۆكه كاندا ده كه وێته ش���ه ر و معامه له ده كات به چه ند ده رده چن و بانگه ش���ه ی هاتن���ی هه زاره ها جنۆك���ه ده كات بۆ كوردس���تان... ئه م قس���ه و ره فتاره ب���ێ بنه مایان���ه له كۆی و

)الگب النبوی ( له كوێ؟!ئاوێن���ه : له م رۆژانه ی پێش���ودا یه كێك له و كه س���انه كه نه خۆش���خانه ی تایبه تی

ته ندروس���تییه وه له الیه ن وه زاره تی هه یه بانگه ش���ه ی داخ���را نه خۆش���خانه كه ی چاره سه ری زۆر نه خۆش���ی قورس و گران

ده كات؟ دكتۆر ئه فرام: لێره دا ره نگه حه زنه كه ی ناوبه ریت به اڵم ئه مه بابه تێكی ئاشكرایه و س���ه رجه م راگه یاندن���ه كان باس���یان له و بابه ت���ه ك���ردوه كه مه به س���ت پێی به ناو نه خۆش���خانه كه ی مه ال عه ل���ی كه له كه كه ماوه یه كه هه ندێك س���ایتی راگه یاندن بۆ زۆربونی ژماره ی خوێنه رانی بابه خ به هه واڵی ئه م پیاوه ده دات ئیتر به اڵیه وه گرنگ نیه ئه و زیانانه ی له ئه نجامی ئه و بانگه شه یه وه ده كه وێته وه ، من ب���ۆ دلنیابونی به رێزت و خوێن���ه ران هه ندێ���ك وته ی ئ���ه م به رێزه به بیردینمه وه با بزانین خۆی چی ده لێت:

ئه م پیاوه باس له چاره س���ه ری )2,5( ملی���ۆن نه خۆش ده كات له م���اوه ی )15( س���اڵدا، ئه گه ر ئه م ژماره یه دابه ش بكه ین هه ر نه خۆشه ی )٣( خوله كی به رده كه وێت، ئه گه ر ئه م بون���ه وه ره نه خه وتتبێت و نانی نه خواردبێت و نوێژی نه كردبێت كه س هه یه له )15( ساڵدا ئه م پێویستیه سه ره تاییانه ی نه بێت!، ئه گه ر به پێی خش���ته كه ی خۆی دابه ش���ی بكه ی���ن هه ر نه خۆش���ه ی ته نها (45( چرك���ه ی به رده كه وێ���ت، پێ���م بلێ چ نه خۆش���ییه ك له و ماوه یه دا چاره س���ه ر ده كرێت؟! باس له پیس���ایی مانگا و میزی براكه ی ده كات كه ش���یفای تێدایه ئه مه یه )گب النبوی( كه به رێزت باس���ی ده كه یت پێغه مب���ه ری خ���ودا ئه م قس���ه بێبنه ماو گاڵته جارییه ی وتوه ؟ ئه م كابرایه له پسوله ی نه خۆش���خانه كه ی نوسیوه )االستاژ( ئه مه له دو ئه گ���ه ر زیاتر نیه : یان ئه م كه س���ه ته واو بێئاگایه و نازانێت نازناوی )اس���تاژ( به ك���ێ ده وترێت، یان ئه م نازناوه ی دزیوه بۆ كاری فری���ودان، به كورتی ئه م كابرایه له ره فتاریدا ده كات( و )درۆ له وته كانی���دا یان له نازناوه كه یدا)بێئ���اگا )نامۆی���ه ( و فری���وده ره ( به پێ���ی یاس���ا به كارهێنانی نازناوێكی زانس���تی به بێ ئه وه ی هه لگری ئه و نازن���اوه بیت به فری���ودان داده نرێت و سزای یاسایی هه یه ) كه ئه مه یان ئه ركی وه زاره تی خوێندنی بااڵیه (. بیرمان نه چێت ئه م كه س���ه ب���اس له زانین���ی خوێندنه وه

وێنه كانی تیش���كی ئێكس و سی تی سكان ده كات ئه مه شیان هه ر درۆیه كی شاخداره یان نیشانه ی نه خۆشی ده رونیه !. ته نانه ت گه شتۆته ئاس���تێك باس له بااڵ و شێوه ی ش���ه یتان ده كات و هه ندێك راگه یاندن بۆی

باڵوده كه نه وه . ئاوێنه : مه به س���تت ئه وه ی���ه بلێی مه ال

عه لی نه خۆشی ده رونیی هه یه ؟دكتۆر ئه فرام: ره نگه ئه مه یه كێك بێت ل���ه و ئه گه رانه ی ئه م كه س���ه له تاوانه كانی )درۆك���ردن و فری���ودان و دزین���ی نازناوی زانس���تی ( رزگار بكات، ئێم���ه حاڵه تێكی پێیده وترێ���ت ك���ه هه ی���ه ده رونیم���ان كه م���ه ش���ادی )Hypomania( ره فتار و گوفتاره كانی ئاماژه به خش���ن بۆ بونی ئه م حاڵه ته گرنگترین نیشانه كانی ) خۆبه گرنگ زانین، بانگه ش���ه ی بێبنه ما، قس���ه كردنی زۆر و به ده نگی به رز، چاالكی زۆر، هه ندێك نیش���انه ی تر... بۆیه به دوری نازانم ئه و حاڵه ته ی هه بێت، به اڵم تا سه ردانم نه كات ناتوانم به ته واوی بڵێم ئه و حاڵه ته ی هه یه یان نا. ) دیاره هه ر كاتێكیش س���ه ردانی ك���رد ده بێته پاراس���تنی نهێنی نه خۆش و ناتوانین باسی حاڵه ته كه ی بكه ین، لێره دا ته نها ب���ۆ به ئاگابونی هاواڵتیان ئه و چه ند

راستیه مان باسكرد(.ئاوێنه : هۆكاری باڵوبونه وه ی ئه م جۆره چاره س���ه رانه ب���ۆ الوازیی پزیش���كه كان و ته ندروس���تی كه مته رخه م���ی وه زاره ت���ی

ناگێریته وه ؟زۆرن، ه���ۆكاره كان ئه ف���رام: دكت���ۆر گرنگترینی���ان كه می ئاس���تی هۆش���یاری په یوه ندیداره كان ده زگا الوازیی تاكه كان و له هۆش���یاركردنه وه و رێگرتن له م كه سانه ) وه زاره ته كانی ناوخۆ و ئه وقاف و كاروباری داد و ب���ااڵ و خوێندن���ی كۆ ومه اڵیه ت���ی و ته ندروس���تی و رێكخراوه كانی گه شه پێدانی مه ده نیه ت كه بۆ زۆر بابه ت كه مپین س���از ده كه ن به اڵم ئه م بابه ت���ه گرنگه ی ژیانی هاواڵتیانیان له بیركردوه كه رۆژانه سه ده ها كه س س���وكایه تی پێده كرێت و توندوتیژی به رامب���ه ر ده كرێت و هه ندێكی���ان ده گاته ئاس���تی مردن( و هه ندێ���ك راگه یاندن كه ریكالم بۆ ئه م كه س���انه ده ك���ه ن و كه می

ژماره ی پزیشكه ده رونیه كان .

تەندروستی هەرێم تا کەی چاوەڕوانی بەغدایە؟

ئا: كورده عه بدولكه ریم

به پێی ئاماری هه ردوو سه نته ری نه خۆشی شه كره و كوێره رژێنه كان له هه ردوو شاری

هه ولێرو سلێمانی زیاتر له ٣5400 توشبووی شه كره یان هه یه كه به پێی ئاماره كه

رێژه كه له هه ردوو شاره كه ساڵ به ساڵ له زیادبووندایه و له هه ردوو شاره كه ش

رێژه ی ژنان زیاتره له پیاوان.

نه خۆشییه كانی س���ه نته ری به رێوه به ری له س���لێمانی رژێن���ه كان ش���ه كره و كوێره دكت���ۆر ته ها مه حوی به ئاوێن���ه ی راگه یاند به پێ���ی ئاماری س���ه نته ره كه یان له س���اڵی 2011 دووه���ه زارو یانزه نه خۆش هاتونه ته ژماره ك���ه 201٣ له س���اڵی س���ه نته ره كه ، )٣228) 201٣ له س���اڵی بۆت���ه )2700(، كه س هاتۆته س���ه نته ره كه یان كۆی گشتی نه خۆشه كانیان 16617كه سه كه له و رێژه یه

نزیكه ی 10 هه زاریان ژنانن. مه ح���وی باس���ی له وه كرد نه خۆش���ی ش���ه كره له هه موو جیه���ان له زیادبووندایه به هه مانش���ێوه له كوردس���تانیش زیادبوونه كه ش���ی هۆكاری له زیادبووندایه و له ژنان گه ڕانده وه بۆ ئه وه ی كه ژنان كه متر ده جوڵێن و كاتێكی زیاتر به الی سه یركردنی ته له فیزیۆن به س���ه رده به ن، ناوبراو باس���ی له وه ش كرد توشبووانی شه كره له و رێژه یه زۆر زیاترن كه له سه نته ره كه یان داخڵكراون

چونك���ه خه ڵكانێكی زۆر ه���ه ن له ماڵه وه چاره سه ر وه رده گرن و نایه نه سه نته ر.

نه خۆش���ی به توش���بووانی س���ه باره ت ش���ه كره له هه ولێر دكتۆر ئاری عه بدولقادر رایگه یان���د ئه وان تاوه كو ئێس���تا 1878٣ ته نها داخڵكراون له س���ه نته ره كه یان كه س له س���اڵی 201٣ (٣٣79( ك���ه س هاتونه ته سه نته ری نه خۆشییه كانی شه كره له هه ولێر. به پێی ئاماره كانی س���اڵی رابردوش س���اڵ به ساڵ توشبووانی ش���ه كره زیاتر ده بێت و

به هه مانشێوه ژنان له پیاوان زیاترن.تێبین���ی : نه خۆش���ی ش���ه كره بریتی���ه له به رزبوونه وه ی ئاس���تی شه كره له خوێندا. له ئه نجام���ی ئ���ه و گۆڕانكاریانه ی به س���ه ر په نكریاس���دا دێت. به گش���تی شه كره سێ جۆره ، جۆری یه كه م ئه وانه ن كه ته مه نیان له خوار 15 ساڵیه وه یه و په نكریاسیان له ئیش كه وتوه . جۆری دووه م توشی كه سانی سه رو 15 س���اڵ ده بێت و ئه و كه سانه ئه نسۆلینی په نكریاس���یان كاری خۆی ن���اكات. جۆری س���ێیه م ش���ه كره ی دوو گیانی���ه و له كاتی دووگیانی و به ته واوبوونی ماوه كه ی توش���ی كه س���ه كان ده بێت. شه كره ی دووگیانییه كه نه خۆش���ییه كه نامێنێت. ب���ۆ دوركه وتنه وه دوربكه ویته وه پێویس���ته نه خۆش���یه له م له خواردنی ش���یرینی زۆرو چه ور و خۆراكه خێ���راكان، وه رزش���كردن و رێك���ردن به پێ یه كێكه له هه ره رێگه باشه كانی خۆپاراستن

له نه خۆشییه كه .

له هه ردو سه نته ری شه كره ی سلێمانی و هه ولێر 35 هه زار

توشبوو هه ن

نه خۆشییه ده رونییه كان له نێوان پزیشك و مه العه لی كه ڵه ك

تایبه‌ت(411( سێشه ممه 162014/1/14 xwindnyawene@gmail.com

ئا: ئاوێنه

سه رده مانێك زیاتر له نیو ملیۆن كورد له به غدا نیشته جێ بوون، به اڵم

له ماوه ی ئه م ده ساڵه ی رابردودا به بۆچوونی "خه سره و جاف" تاك و

ته را نه بێت، به غدا كوردی تێدا نه ماوه .

"خه س���ره و ج���اف" كه نووس���ه رو كه س���ایه تیه كی دی���اری جافه كان���ه و س���ااڵنێكی زۆری ژیان���ی له به غ���دای پایته خت���ی عێراق نیش���ته جێ بووه ، چوون���ی ك���ورد ب���ۆ به غدا به س���ه ر چه ن���د قۆناغێك���دا داب���ه ش ده كات ك���ه گرنگترینی���ان دوای دامه زراندنی ده وڵه ت���ی عێراقه له ده ی���ه ی 1920دا، عێ���راق و ك���ه حكومه ت���ی كاتێ���ك ئه نجومه نی نوێن���ه ران پێكده هێنرێت و ك���ورده كان په رله مانت���اره وه زی���رو به خێزانه وه ده گوازنه وه بۆ پایته خت، ئه و به ئاوێنه ی راگه یاند كه "بۆ نموونه باپیره گه وره من ئه ندامی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق بووه و ماڵی له به غدا

هه بووه ".له به غدا "فه یلییه كانی���ش وتیش���ی هه بوون، هاوكات قوتابیان و بازرگانانی

كورد رویانكردووه ته به غداو پاشانكه ئیزگه ی رادی���ۆی به غداو یانه ی س���ه ركه وتن و حیزبی هیوا دامه زراوه و به شێك له رۆشنبیر و نووسه رانی دیاری ك���ورد رویانكردوه ت���ه به غ���دا و له وێ

نیشته جێ بوون".به پێ���ی گێڕان���ه وه ی ئ���ه و حیزبی ش���یوعی عێراق ه���ه ر له س���ه ره تای دامه زراندنییه وه به ش���ێكی پێكهاته ی ئه ندامان���ی س���ه ركردایه تییه كه ی و كورد ب���وون و له به غداش كار و چاالكی سیاس���ی خۆیان كردووه ، ئ���ه و وتی كوردستان دیموكراتی پارتی "پاشان كه دام���ه زراوه به ش���ێك له كاراكته ره

سه ره كییه كانی له به غدا بوون". پاشایه تیشدا، "له سه رده می وتیشی ته نانه ت به شێك له ئه فسه ره دیاره كانی س���وپاو وه زی���رو په رله مانتاره كان���ی حكوم���ه ت كورد ب���وون، وه ك فوئاد عارف و به كر سدقی و قه زاز و چه ندانی

تر".خه س���ره و جاف باس له وه ده كات

كه له سه رده می پاشایه تیدا ژماره یه كی زۆری ك���ورد له به غ���دا كۆبوونه ته وه و زۆرب���ه ی بنه ماڵ���ه به ناوبانگه كان���ی كورد له به غدا ب���وون وه كو بابانه كان دزه یی���ه كان، ق���ه زازه كان و ج���اف و بازرگانه كان���ی له هه مانكاتیش���دا س���لێمانی و هه ولێریش په یوه ندییه كی بازرگانی���ی تۆكمه یان له گ���ه ڵ به غدا

هه بووه .به اڵم دوای روخانی رژێمی پاشایه تی و دامه زراندنی سیسته می كۆماری ، ئیتر

هه موو شتێك ده گۆڕێت،زیات���ر له به غ���دا ك���ورد بوون���ی ل���ه م دووه م ش���ه پۆلی ده بێ���ت و كات���ه وه ده س���تپێده كات، كه زۆرێك له رۆشنبیران و سیاسییه كان و قوتابیان گوته ی به پێ���ی به غدا، رووده كه ن���ه خه سره ف جاف "فه یلییه كانیش زیاتر

تێ���دا به هێزتر نه ته وه ییان هه س���تی له چه پ���ه كان و ره وتی دینی و ده بێت و تائیف���ی دوور ده كه نه وه ، ئ���ه و وتی ئه یلولیش شۆڕش���ی "هه ڵگیرس���انی هه س���تی كوردایه ت���ی له ن���او كوردی به غ���دا هه رچی زیات���ر به هێز ده كات و له ش���ۆڕش و كارا به ش���دارییه كی س���ه ركردایه تی پارت���ی دیموكرات���ی

كوردستاندا ده كه ن".وتیشی "بوونی كورد له شه سته كاندا له به غدا ف���راوان و گه وره ت���ر ده بێت و ژماره یان به نزیك���ه ی 500 هه زار كورد به هاتنی ب���ه اڵم ده كرێت، مه زه ن���ده به عسییه كان بۆ سه ر كورسی ده سه اڵت له ده یه ی 1970داو به تایبه تی له 1974 ب���ه دواوه ك���ورد له به غدا پاشه كش���ه ده كات و الواز ده بێ���ت، به ه���ۆی ئه و توندوتیژیی���ه ی به رامبه ری���ان كراوه ،

ئیت���ر ل���ه م كات���ه وه زیاتر س���ه رۆك به حكومه ت كه سانی سه ر جاشه كان و به عس���یش به غ���داو حكومه تی دێنه الوازبوونی دیاره پێده دات، بایه خیان كور له به غدا، ره نگدانه وه ی الوازبوونی ك���ورد ده بێت له هه م���وو عێراقدا، كه

ده كه ونه وه په راوێزه وه ".به بۆچونی خه س���ره و ج���اف دوای روخانی رژێمی به عس���یش له 2003ه وه ئیت���ر ك���ورد به ش���ێوه یه كی رێژه یی له به غدا به ته واوی پاشه كش���ه ده كات، ئه و وتی "من له بیرمه كه له په رله مانی عێ���راق ب���ووم دوای 2003 الیه نه كان ده یانویست ره وتێكی ئایینی و مه زهه بی زاڵ بێت به س���ه ر الیه نی نه ته وه ییدا، بیرمه له په رله مان په رله مانتاری عه ره ب هه س���تاوه س���وكایه تی به قه ومییه تی پێداوه ، جنێ���وی ك���ردووه و عه ره ب

ئه مه ش مان���ای زاڵبوونی بیروباوه ڕی تائیفی و مه زهه بی بووه به س���ه رالیه نی نه ته وه یی���دا، بۆ نموون���ه فه یلییه كان مه س���ه له ی نه ته وه یی بایی فلس���ێكه الی���ان، زۆربه یان ك���ه ژماره یان زۆره له به غدا ئێس���تا زیاتر خۆیان به شیعه

ده زانن تا كورد".وتیش���ی "جگه له وه ش مه س���ه له ی تێكچوونی باری ئه منییش كاریگه ریه كی گه وره ی هه ب���ووه ، ژم���اره ی قوتابی ك���ورد زۆر زۆر كه م بۆت���ه وه ، مه گه ر زۆر پێویس���ت بێت ئه گین���ا قوتابی ك���ورد ناچێ���ت له به غ���دا بخوێنێت، بازرگانه كانیش كاس���پی له گه ڵ ئه وان ناكه ن، خێزان���ه به ناوبانگه كانی كورد له وێ نه م���اون، ئه وان���ه ی ماونه ته وه تواونه ته وه ، ئێس���تا بابانه كانی به غدا كه س���یان كوردی نازانن، ئێستا به غدا

له لیس���تی كورددا نه م���اوه ، ئه وانه ی له به غدا، هه بووبێت كاسپیشیان كارو خۆیان وازیانلێهێن���اوه ، هه بووه چوار پێن���ج خانوویان هه ب���ووه ، من خۆم یه كێك بووم له وان���ه خوا خوام بووه رۆژێك زوتر بیفرۆش���م و نه جاتم بێت و هی���چ په یوه ندییه ك���م له گ���ه ڵ به غدا

نه مێنێت".

کورد‌‌له‌به‌غدا..

تاك‌و‌ته‌را‌نه‌بێت‌به‌غدا‌كوردی‌‌تیانه‌ماوه‌

ئا: ئاوێنه

دیمه شق یه كێكه له و پایته ختانه ی كه له سه دان ساڵ له مه وبه ره وه كوردی تێدا نیشته جێ بووه ، عه بدولباقی

یوسف ده ڵێت "له سه رده می ئه یوبییه كانه وه كورد شامیان كردووه به مه ڵبه ند و جێ مه سكه نی خۆیان، تا ئێستاش چه ندین بنه ماڵه ی ناوداری

كورد له دیمه شقدا ئاكنجی بوون".

ك���ه یوس���ف، عه بدولباق���ی رۆژئاوای سیاس���ی كه س���ایه تییه كی ژیان���ی س���ااڵنێكی كوردس���تانه و له وه باس به سه ربردووه ، له دیمه شقدا ده كات ك���ه كورد به چه ند ش���ه پۆلێك روویانكردووه ته دیمه شق و له پایته ختی ئێس���تای س���وریادا كۆبوونه ته وه ، كه ش���ه پۆلی یه كه م ده گه ڕێته وه بۆ 800 س���اڵ له مه وب���ه ر واته ب���ۆ رۆژگاری ش���ه پۆلی ئه یوب���ی ، س���ه الحه دینی دووه میش بۆ س���ه رده می بااڵده س���تی عوس���مانی و شه پۆلی ئیمپراتۆرییه تی سێهه میشیان بۆ رۆژگاری دوای جه نگی یه كه می جیهان���ی و رووخانی ده وڵه تی عوس���مانی و ش���ه پۆلی چواره میشیان ده س���تپێده كات 1950ه وه له ده ی���ه ی تا ده ی���ه ی 1980 ب���ه رده وام ده بێت، كه ئه وان���ه ی له گه ڵ ئه م ش���ه پۆله دا هات���وون هه موویان به كوردی ده دوێن، به اڵم ئه وانه ی پێشووتر زۆربه ی هه ره

زۆریان كوردی نازان���ن و ته نها ده زانن به ڕه چه ڵه ك كوردن و هه ندێكیشیان تا ئێستا شانازی به كوردبوونی خۆیانه وه

ده كه ن.راگه یاند گه ڕه كی به ئاوێنه ی یوسف گه وره ی گه ڕه كێك���ی ك���ه روكنه دین

دیمه شقه زۆرترین ژماره ی كورده كانی دیمه ش���قی تێ���دا كۆبووه ت���ه وه ، ئه م گه ڕه كه تا ده یه ی 1960 كه س���وریا و میسر یه كیگرت هه ر به "حاره االكراد" له وه به دوا ب���ه اڵم ب���وو، به ناوبان���گ

ناوه كه ی گۆڕا به "روكنه دین".

یوس���ف وتی "چه ندی���ن بنه ماڵه ی گه وره و ناوداری س���ه ده ی بیس���ته می كورد له دیمه شقدا نیشته جێبوون، وه ك ماڵ���ی به درخان و جگه رخوێ���ن و زازا و وانلی و به گداش و شه مدید ئاغا كه رۆڵی دیاری���ان له بزوتن���ه وه ی رزگاریخوازی

كوردو مێژووی كورد و چه پی سوریادا بینی���وه ، ئه م���ه جگه ل���ه وه ی گۆڕی سه الحه دینی ئه یوبی و مه والنا خالیدی

نه قشبه ندیش له دیمه شقن".وتیش���ی "جگه له وه ی ك���ه یه كێتی نیش���تمانی كوردس���تان له دیمه ش���ق دام���ه زراوه و په كه ك���ه ش كردویه تییه مه ڵبه ندی س���ه ركردایه تی خۆی ، مام جه الل و ئاپۆش ماڵی تایبه ت به خۆیان

له دیمه شق هه یه ".ناوبراو ئاماژه به وه ده كات كه جگه له س���ه ره تای روكنه دین، له گه ڕه ك���ی ت���ر گه ڕه كێك���ی ده ی���ه ی 1980ه وه "زۆرئاڤ���ا"وه به ن���اوی له دیمه ش���ق دروس���تكراوه ، كه ده كه وێته رۆژئاوای دیمه شقه وه ، یوسف وتی "ئه م گه ڕه كه ئ���ه و كوردانه وه به زیاده ڕۆیی له الیه ن دروس���تكرا كه له تاو هه ژاریی و به دوای رویانده ك���رده كاردا په یداكردن���ی دیمه شق، زۆرجار به ڕۆژ خه ریكی خانوو دروس���تكردن بوون و ش���ه وان پۆلیس هه ڵیده كوتایه سه ریان و تێكیده دایه وه ، كوردیش كۆڵی نه داو سه ره نجام ناوی

زۆرئاڤای به سه ردا دابڕا". وتیشی "كورده كانی گه ڕه كی زۆرئاڤا زیات���ر هه س���تی كوردایه تیی���ان تێدا به هێزه و ل���ه 2004ه وه كه رووداوه كانی قامش���لی روویانداوه تا ئێستا به هۆی به عس���ه وه رژێم���ی دژایه تیكردن���ی چه ندین كه س���یان له الیه ن پۆلیسه وه

لێده ستگیركراوه ".

کورد‌له‌دیمه‌شق..‌800ساڵه‌‌دیمه‌شق‌كوردی‌‌تێدا‌نیشته‌جێیه‌

فه یلییه كان مه سه له ی

نه ته وه یی بایی فلسێكه الیان

زۆربه یان كه ژماره یان زۆره له به غدا ئێستا زیاتر خۆیان

به شیعه ده زانن تا كورد

چه ندین بنه ماڵه ی گه وره و ناوداری سه ده ی بیسته می كورد

له دیمه شقدا نیشته جێبوون

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

مزگه وتی ئه مه وی له دیمه شق

په یکه ری ئازادی له به غدا

(411( سێشه ممه 2014/1/14 komalayatyawene@gmail.com17کۆمه‌اڵیه‌تی

ئا: ئاوێنه

"ساڵحی نیك به خت" پێیوایه كه 500 هه زار تا 700 هه زار كورد ئێستا

له تاراندا نیشته جێن، ئه و ده ڵێت "ئێستا باشترین موزیكار و باشترین هونه رمه ندانی كوردی له خۆگرتووه ".

ساڵحی نیك به خت، ناوێكی دیاری دنی���ای روناكبیریی كوردی و مافناس و پارێزه رێك���ی ن���اوداری ئێران���ه ، ئه و ماوه ی 44 ساڵه له تاران ده ژی و ئاماژه ب���ه وه ده كات كه له و س���ه رده مه وه ی له تاران نیش���ته جێیه ژم���اره ی كورد رۆژ به رۆژ زۆرتر ب���ووه ، هۆكاری ئه م فاكته رێك چه ن���د بۆ زیادبوونه ش���ی زۆری���ی له پێش���یانه وه گه ڕان���ده وه ، ژماره ی دانیش���توانی ك���ورد و كه میی ده رفه تی ئابوری له كوردس���تان، نیك به خ���ت به ئاوێنه ی راگه یان���د "به هۆی ك���ورد ئابوریی���ه وه ، هه لومه رج���ی له كرمانش���ان و عی���ام و ئازه ربایجانی كوردس���تانه وه ئوس���تانی رۆژئ���اواو ت���اران و كاری كرێكاریی هاتوونه ت���ه بیناس���ازییان كردووه ، ب���ه اڵم له م ده س���اڵه ی دواییدا به ه���ۆی هه لومه رجی باشی هه رێمی كوردستانه وه ، به شێكی كرێكارین ئه وان���ه ی خه ریك���ی زۆری روویان له هه رێمی كوردستان كردووه و

له وێ كارده كه ن".ئه و وتی "ئێس���تا هه ندێك پێیانوایه نزیك���ه ی ملیۆنێ���ك ك���ورد له ت���اران نیش���ته جێن و هه ندێكیش ده ڵێن زیاتر له وه یه ، به اڵم به بڕوای من 500 هه زار تا 700 هه زار كورد له تاراندا نیشته جێن، ئه م 700 ه���ه زار كه س���ه ش له هه موو له عیام و كوردنشینه كانه وه یه ، شوێنه رۆژئاواو كوردس���تان و ئازه ربایجان���ی كرمانش���ان و هه روه ها كوردی باكوری

خۆراسانیش".ك���رد ل���ه وه باس���ی ناوب���راو ك���ه س���ه ره ڕای ئ���ه وه ی ل���ه ڕووی ئاب���وری و پیشه س���ازییه وه ناوچ���ه كوردنش���ینه كان ت���ا ئه ندازه ی���ه ك ب���ه ره و پێش چووه ، به اڵم هێش���تا كورد خوێندكاری زۆری ژماره یه كی بۆ خوێن���دن دێنه زانكۆكانی تاران و ژماره یه ك بازرگانی كوردیش���ی تێدا نیشته جێن، ئه و وتی "له م سااڵنه ی دوایی���دا زۆرێ���ك له خوێندكاره كانی زانكۆ ك���وردن به تایبه تی له كۆلیجه ته كنیكی و زانستی و ئه ندازیارییه كان، هه روه ها كۆلیژه پزیش���كییه كانیش، ئێس���تا چه ندین ئه ندازیار و دكتۆری كوردن، به ڕه چه ڵه ك ئێران ناوداری ئابوریناسیش���دا له كۆمه ڵناس���ی و

كه سی ناوداریان هه یه ".فه رهه نگ���ی و "ل���ه ڕووی وتیش���ی ئه وه ی س���ه رباری كۆمه اڵیه تیش���ه وه

ئ���ه م توانا زۆرو ژم���اره زۆره ی كورد له تاراندا هه ن، به اڵم به داخه وه له ڕووی پرژ و كلتورییه وه كۆمه ڵه ی سیاسیی و

باڵوو ناڕێكخراون".نیك به خت ئام���اژه ی بۆ ئه وه كرد كه بۆ یه كه مجار دوای شۆڕشی ئێران، رێكخراوێكی���ان به ن���اوی "كورده كانی نیش���ته جێی تاران" پێكهێناوه ، به اڵم دواتر رێكخراوه ك���ه نه یتوانیوه به هۆی جه نگ���ی عێ���راق و ئێران���ه وه درێ���ژه به چاالكییه كانی بداو به رده وام بێت، تا له سه رده می خاته میدا كه كرانه وه یه ك له ئێران���دا رووی���داوه و كورده كانی���ش ره خس���اوه بۆ ئه وه ی���ان ده رفه ت���ی كۆمه ڵه و رێكخ���راوی تایبه ت به خۆیان دابمه زرێنن، به اڵم زۆری نه خایاندووه و له سه رده می ئه حمه دی نه ژاددا دیسان

ته نگیان پێهه ڵچنراوه .

نیك به خت پێیوایه كه له ئێس���تادا تاران باش���ترین هونه رمه ندانی كوردی له خۆگرت���ووه ، ئ���ه و وتی "ل���ه ڕووی هونه رییه وه ، له به رئه وه ی كوردس���تان هون���ه ری ، چاالك���ی ب���ۆ بچوك���ه زۆرب���ه ی موزیك���ژه ن و هونه رمه ن���ده تاران، ئێس���تا باش���ه كان هاتوونه ته چه ندی���ن هونه رمه ندو تیپ���ی هونه ری به ناوبانگ���ی كورد له تاران���دا چاالكن، وه ك كامكاره كان و ش���ه هرامی نازری و ئه وانیتر، له سینه ماشدا كه سانێك هه ن جێپه نجه ی���ان دیاره و رۆژنامه نووس���ی به توان���اش هه ن كه كوردن و له رۆژنامه به ناوبانگه كانی ئێران كارده كه ن، ئه مه جگه ل���ه وه ی كه به رده وام كه ڵه پیاوی ب���واری ئه ده بی وه ك محه مه دی قازی و ئیبراهیمی یونس���ی تێدا نیش���ته جێ

بووه ".وتیش���ی "زۆر بازرگان���ی گ���ه وره ی كوردی���ش له تاراندا هه ن ك���ه له گه ڵ هه رێمی كوردستان و واڵتانی ده ره وه دا،

خه ریكی بازرگانی كردنن".نی���ك به خ���ت ئام���اژه ی ب���ه وه ش

ك���رد كه ك���ورد نه یتوانیوه به باش���ی له ڕووی سیاس���ییه وه خۆی رێكبخات، له ئێران���دا یه كه می���ان له به رئ���ه وه ی چاالكی سیاس���ی بۆ غه یره كوردیش ئ���ازاد نییه تا بۆ كورد ئازاد بێت، كه ماوه یه كی كورت نه بێت له س���ه رده می خاته می���دا ك���ه كورد توان���ی چاالكی سیاسی بكات هه م له كوردستان و هه م له به رئه وه ی دووه میشیان له تارانیش، حیزب و گروپه سیاسییه كانی كوردیش چاالكی له س���ه ر كاری���ان هه میش���ه چه كداریی كردووه و له چاالكی سیاسیدا

داهێنیان نه بووه .ب����ه دابه ش����بوونی س����ه باره ت كورده كان����ی نیش����ته جێی تارانیش س����وننه و ئاینزای هه ردو به س����ه ر ش����یعه دا، نیك به خت وتی "له دوای مه سه له یه ئه م ئێرانه وه شۆڕش����ی زیاتر ورژێن����راو ره نگیدایه وه ، به اڵم كرمانش����انیش ئه هلی له به رئه وه ی له تاران وه كو كورد مامه ڵه یان له گه ڵ پێنادرێت، گرنگیی����ان ده كرێ����ت و ئه وانیش هه س����تی كوردبوونه كه یان

له شیعه بوونه كه یان تێدا به هێزتره ".ناوبراو پێشیوایه كه كورد له تاراندا هه س���تی به جیایی نه ك���ردووه له گه ڵ "ئێرانیی���ه كان"ی ت���ر، ه���ه ر ئه مه ش وایك���ردووه ك���ه به پێچه وانه ی به غداو دیمه ش���ق و ئه س���ته نبوڵه وه كه كورد ش���وێنی گ���ه ڕه ك و ش���وێنانه دا له و نیش���ته جێبوونی تایب���ه ت به خۆی���ان تایبه ت گه ڕه كێك���ی له ت���اران هه یه ، به ك���ورده كان به دیناكرێ���ت، ئه و وتی "له به غدا و دیمه ش���ق ك���ورد له عه ره ب له تورك له ئه س���ته نبوڵ خۆی جیایه ، به جیا ده زانێت، بۆیه بۆ خۆپاراستنی خۆیان شوێنی نیشته جێبوونی تایبه ت به خۆیان هه یه ، به اڵم من وه ك كوردێك خۆم له هه ر كوێیه كی ئێراندا به غه ریب

نازانم".وتیش���ی "بوونی كورد له تاراندا له و رووه وه گرنگ���ه كه س���ه ره ڕای ئه وه ی نایه ڵ���ن چاالك���ی سیاس���یش بكه ن، له پێناو داكۆكیكردن به اڵم چه ندینجار ده ن���گ و هاتوونه ت���ه له ك���ورددا

گردبوونه وه یان سازكردووه ".

کورد‌له‌‌تاران..

تاران‌باشترین‌هونه‌رمه‌ندانی‌‌كورد‌‌له‌خۆده‌گرێت

ئا: ئاوێنه

ئه سته نبول له یاده وه ری كورددا، ئه و شوێنه بووه كه رۆشنبیره سه ره تایه كانی كورد روویانتێكردووه ، هه ر له م شاره شدا یه كه م رێكخراوی سیاسی كورد دامه زراوه

كه ئێستا به گه وره ترین شاری كورد ناوده برێت له به رئه وه ی سێ ملیۆن

كوردی له خۆگرتوه .

نه وه یه ك���دا له ی���اده وه ری ئه س���تا نبول ك���ه دوای راپه ڕی���ن به ه���ۆی هه لومه رجی ئابوری و ش���ه ڕی ناوخۆی كوردس���تانه وه به قاچاغ ب���ه ره و ئه وروپا س���ه ری خۆیان هه ڵگرت، یه كه م وێستگه و راڕه و و ده روازی پێخس���تنه ئه وروپ���اوه بوو، له م ش���اره دا گه وره تری���ن ژماره ی ك���ورد كۆبووه ته وه ، هه ربۆیه هه ندێكجار به "كوردستانی بچوك"

ناوده برێت.گه ڕه كی "كارایوال"ی كه یه كێكه له گه ڕه كه گه وره كانی ئه ستانبول زۆربه ی هه ره زۆری دانیشتوانه كه ی كوردن، ئه و كوردانه ی كه

به هۆی سیاس���ه تی به سوتماككردنی خاكی توركه وه ، س���وپای له الیه ن كوردستانه وه ب���ه دوای په یداكردنی پ���ارووه نانێكدا بۆ له وێ ئه س���تانبول و روویانكرده ئیشكردن نیش���ته جێبوون، ئه م گه ڕه كه یه كێكه له و گه ڕه كانه ی كه هه ژاریی پێوه دیاره ، زۆربه ی ئ���ه م كوردان���ه خه ریكی ده ستفرۆش���یی و

كرێكاریی و شۆفێرین.به پێی ئاژانسی "جه یهان"ی توركی ، كورد له ئه ستانبول 18% دانیشتوان پێكده هێنن و ناوده بات، ك���وردی به گه وره ترین ش���اری جه یهان له زاری توێژه رێكی توركه وه ده ڵێت نه ده وڵه تی كوردو "نه ناسیۆنالیس���ته كانی ملیۆنه ها توانیویان���ه هه رگی���ز توركیاش رازی ئه س���تانبول نیش���ته جێی ك���وردی به جێهێش���تنی ئه م ش���اره بكه ن، دڵنیابن ئه گه ر له سیاس���ه تمه دارانی كورد ده رباره ی بكه یت، پرس���یار كوردس���تان پایته ختی وه اڵم���ی جیاواز ده بیس���تیت، به اڵم ئه گه ر بگه ڕێیته وه ب���ۆ رای خه ڵكی كوچه و بازاڕ هه موان پێتده ڵێن كه پایته ختی كورده كانی

باكور � ئه ستانبوله ".

کورد‌له‌ئه‌ستانبول..ئه‌ستانبول‌گه‌وره‌ترین‌شاری‌‌كورده‌

سه رباری ئه وه ی ئه م توانا زۆرو

ژماره زۆره ی كورد له تاراندا هه ن، به اڵم

به داخه وه له ڕووی سیاسیی و كۆمه ڵه ی

كلتورییه وه پرژ و باڵوو ناڕێكخراون

حیزب و گروپه سیاسییه كانی

كورد هه میشه كاریان له سه ر

چاالكی چه كداریی كردووه و له چاالكی سیاسیدا داهێنیان

نه بووه

كورد له ئه ستانبول

18% دانیشتوان پێكده هێنن

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

مه یدانی ئازادی له تاران

شاری ئه ستانبول

ئا: بەریتانیا، کاوە ڕەش

،Leedsلەشار بەریتانیاو لەواڵتی بەناوی تەمەن 28س���اڵ، کوردێکی بەختیار موحسین عومەر، کوردێکی دیک���ەی هاوڕێ���ی کوش���ت، بەناوی س���ەرهەنگ حەمەد، تەمەن 24ساڵ. west Yorkshire ناوچەی پۆلیسی ڕایگەیاندووە، بەرەبەیانی2014/1/11 دوای پەیوەندییەکی بەهاناوە هاتن، لەکاتژمێر 02،05am بەکاتی لەندەن، پۆلیس گەیشتۆتە شوێنی ڕووداوەکەو گەنجێک کە تەمەنی لەبیس���تەکاندا بووە بەزامداری، لەناوەڕاستی جادە لەشەقامی Lincoln Green ڕاکشاوە، بەنەخۆش���خانەی گەیاندن���ی دوای گشتی ش���اری Leeds، بەماوەیەکی ک���ەم گیان���ی لەدەس���تداوە بەهۆی سەختی زامدارییەکەیەوە. ئەفسەری ک���ە ،Mark Ridley پلەب���ەرز لێکۆڵینەوەکە تیمی سەرپەرش���تی دەکات دەڵێ، دوای پشکنین لەسەر دەرکەوتووە، قوربانییەکە جەستەی کە گیانلەدەس���تدانی بەهۆی زامێکی س���ەختەوە بووه کە لەسەر سینگی دراوە. پۆلیس دوای گەڕان و زانیاری کۆکردنەوە، کاتژمێر 11،25am پێش سەرەکی تۆمەتباری توانی نیوەڕۆ، Paddock لەناوچ���ەی تاوانەک���ە لەش���اری Huddersfield دەستگیر بکات. بەپێی دوایین لیکۆڵینەوکانی لەشاری west Yorkshire پۆلیسیLeeds، تۆمەتبار بەختیار موحسین، بەرپرسیارییەتی کوشتنی ئەو کوردەی

بەسەردا ساغبۆتەوە. پۆلیس دەڵێ، ئەوان پێشتر یەکتریان ناسیوەو دوو هاوڕێی یەکتر بوون. پۆلیس ئەوەشی ڕاگەیاندوە، کە ئەوان بەدوای کەسی دیکەدا ناگەڕێن ک���ە پەیوەندی بەو تاوانەوە هەبێ���ت، بەاڵم داوا دەکەن هەر کەس���ێکی دیک���ە لەڕووداوەکە ئاگادارە، زانی���اری زیاتریان بداتێ.

س���ەرەتاییەکانیش زانیارییە بەپێی ئەو تاوان���ە لەکاتێکدا ڕوویداوە، کە کۆمەڵێ���ک هاوڕێ لەماڵ���ی یەکێک ،Leedsلەش���اری لەهاوڕێیەکانیان ب���ۆ بەس���ەربردنی کاتێک���ی خۆش گفتوگۆی دواتر بەاڵم کۆبوونەتەوە.

توند لەنێ���وان ئ���ەو دوو هاوڕێیەدا دروس���ت دەبێت، یەکێک لەو دووانە دێت���ە دەرەوە پاش���ان لەش���ه قامی Lincoln Green، ڕووب���ەروی یەکتر کاتژمێر لەدەوروب���ەری بوونەته وە، کارەس���اتەکە بەرەبەیان���دا 2:00ی

تا پۆلیس هەرچەن���دە ڕووی���داوە. ئێستا ئەو جۆرە کەرەستەی ئاشکرا حەمەدی س���ەرهەنگ کە نەکردووە ڕایانگەیاندووە بۆی���ە پێک���وژراوە، کە لەماوەیه کی کەمدا لەپرێس���ێکی ڕۆژنامەوانی���دا، وردەکاری زیات���ری

تاوانەکە ئاشکرا دەکەن.بەن���اوی ئینگلی���ز ئافرەتێک���ی Lucy Niles ک���ە ماڵی لەنزیک ئەو ناوچەیەیە کە تاوانەکەی لێ روویداوە Yorkshire postی بەڕۆژنام���ەی ڕاگەیان���دووە، من خ���ۆم و کوڕەکەم بۆماوەی 12 س���اڵه لێرە دەژین، تا دێت ئەم ناوچەیە بەرەو خراپی زیاتر دەڕوات، بەهۆی زۆربوونی خەڵکانی کەڵچەرە جیاوازەکان و بوونی گروپە ش���ەڕانییەکانەوە. ئ���ەو کاتەی ئەو کوڕەمان بینی وەک ئەوە وابوو هەموو داپۆشرابێت، پێ بەخوێن جەستەی دەچوو س���ینگی بەس���ەختی زامدار بووبێ���ت بەاڵم من لەب���ەر کوڕەکەم دوورکه وتینەوە لەو جێگایە. یەکێک لەئەندامانی شارەوانیLeeds، بەناوی Lincoln دەڵ���ێ، Asghar KhanGreen یەکێکە له ناوچە هەرە پڕ زەحمەتەکانی شار، کە چەند کارێکی نەخوازراوی لێ ڕوویداوە، بەاڵم ئێمە لەگەڵ هاوکاریدای���ن لەپەیوەن���دی پۆلیس و خێزانەکان. بۆ باش���کردنی

ڕەوشی ئەم ناوچەیە.

بەگەڕان���ەوە بۆ س���ااڵنی ڕابردوو، لەدوای سااڵنی نەوه دەکانەوە، دوای کۆچی بەرباڵوی کوردەکان بۆ واڵتانی خۆرئاوا، دەیان کورد بەدەستی یەکتر لەدەرەوە بوونەتە قوربانی. هۆکاری کوش���تن و زیانگەیاندنیش لەنێوخۆی کوردەکاندا، زیاتر بەهۆکاری کێشەی

الوەکی و کۆمەاڵیەتی بووە.

تایبه‌ت(411( سێشه ممه 2014/1/14 18

لەبەریتانیا، کوردان لەکوشتنی یەکتر بەردەوامن

دوای پشکنین

لەسەر جەستەی قوربانییەکە

دەرکەوتووە، کە گیانلەدەستدانی بەهۆی زامێکی سەختەوە بووه

کە لەسەر سینگی دراوە

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

ئه و رۆژنامه نوسه ی له خه بات ماڵه كه ی به ردباران كرا:تائێستا كه س لێپیچینه وه ی له روداوه كه نه كردوه

ئا: نزار گزالی

رۆمالكردن���ی دوای هه فت���ه ی خۆپیش���اندانه كه ی ق���ه زای خه بات، دوو ماڵ���ی س���ه ر هێرش���كرایه راگه یان���دكاری قه زاك���ه و ئ���ه و دوو راگه یانكاره ش ده ڵێن "تائێستا كه س

لێپیچینه وه ی له روداوه كه نه كردوه "

پێنجش���ه ممه ی راب���ردوو به ه���ۆی كاره با نه بوونی كه می خزمه تگوزاری له قه زای خه ب���ات، كۆمه ڵێك هاواڵتی خۆپیش���اندانێكیان ش���ارۆچكه كه رۆمالكردن���ی دوای ئه نجام���دا، خۆپیشاندانه كه هێرشكرایه سه ر ماڵی ش���اكر مه ال په یامنێری س���ه ته الیتی گه لی كوردس���تان و ئیبراهیم ش���اكر په یامنێری كه ناڵی نالیا، س���ه باره ت به ئاوێنه ی مه ال به رووداوه كه ش���اكر راگه یان���د كه "كاتژمێر )9(ی ش���ه و ئ���اگادار كرام���ه وه ك���ه هاواڵتی���ان ب���ۆ خۆپیش���اندانێكیان نارازی���ن و به رده م فه رمانگ���ه ی كاره بای قه زاكه ئه نجام���داوه ، ئیدی ب���ۆ روماڵكردنی بابه ته ك���ه یه كه م راگه یان���دكار بووم

روومكرده شوێنه كه ".وتیشی "دوای ئه وه ی كه ده ستمدایه روماڵكردنی خۆپیشاندانه كه و وه رگرتنی لێدوانی هاواڵتی���ان، قایمقامی قه زای خه بات ته له فۆنی بۆكردم و گوتی ئێوه دوژمنایه تیتان له گه ڵ من هه یه ؟ ئه وه چیه بۆ واده كه ن؟ كه س داوای ده ست له كاركێشانه وه ی منی نه كردوه ؟ ئێوه بۆ ئه و پرسه ده وروژێنن، منیش وتم ئێم���ه ته نه���ا رای هاواڵتیانمان وه ك خۆی گواس���تۆته وه و كاتژمێر )10(ی شه و له كاتی په خشكردنی هه واڵه كان رووداوه كان و قسه ی خه ڵكی ببینیت، راس���ته وخۆ ئ���ه وه ی دوای ئی���دی و په خش���كرا ئیم���ه راپۆرته ك���ه ی راسته وخۆ دوای راپۆرته كه له ماڵه وه ئاگاداریان له وه پێوه كراو په یوه ندیم كردمه وه ، كه له الیه ن چه ند كه سێكی نه ناس���راو ب���ه به ردو پارچ���ه بلۆك

هێرشكراوه ته سه ر ماڵه كه مان".ئه و راگه یاندكاره وه ك خۆی باسی لێوه ده كات كاتێك گه راوه ته وه ماڵه وه زیانه مادیه كان نیگه رانیان نه كردوه و هێنده ی دیمه نی گریان و برینداربونی ك���وڕه بچوكه ك���ه ی ئازاری���ان داوه و

ده ڵێت " رێك ئه و دیمه نه ی هێنامه وه یاد كه )2( س���اڵ و نیو به ر له ئێستا كه له شاری موسڵ نیشته جێبووم دوو ج���ار له الیه ن بانده تیرۆرس���تیه كان هێرش���كردنه ئ���ازاردان و هه وڵ���ی سه رماڵه كه م دراو، بۆمبیێكی چێنراو ته قێنرایه وه ، ماڵه ك���ه م له ب���ه رده م به هه مان ش���ێوه ی ئه مج���اره جامی ماڵه كه م شكێنراو یه كێك له مناڵه كانم بریندار بوو، بۆیه هاتمه ئه و ناوچانه ی كه ئاس���ایش تێیدا به رقه راره ، به اڵم ئه و روداوه ی ش���ه وی 10/9 یادگاریه تاڵه كان���ی هێنام���ه وه ی���اد، چونكه له كاتی گه رانه وه م بۆ ماڵ ئاس���ایش و الیه ن���ه په یوه ندیداره كان���م ئ���اگادار كرده وه ، به اڵم كه س نه هاته ش���وێنی رووداوه كه و تائیس���تاش لێكۆڵینه وه

له رووداوه كه نه كراوه "له الی���ه ن خۆیه وه رزگار مس���ته فا قایمقامی قه زای خه ب���ات به ئاوێنه ی راگه یان���د "ئ���ه م رووداوه ده چێت���ه خانه ی تاوان و ده بێت له پۆلیس داوا تۆمار بكات ئه گه ر تۆماری نه كردبێت، ئه گه ر تۆماریش���ی كردبێت ئه وه من به دواداچون ده كه م تابزانم چی كراوه ، هه روه ه���ا روداوه ك���ه ش ب���ه و جۆره گه وره نه بووه ، ته نه���ا یه ك جامیان شكاوه ، ناش���زانرێت كێ ئه و به رده ی لێداوه ، ئایا به خۆیان لێیان داوه ؟ یان خۆپاراستن، له شێوه كانی شێوه یه كه به راس���تی روون نی���ه و ئه گه ر داواش پێش���كه ش بكات ئه كید به دواداچونی

توند ده كرێت بۆ بابه ته كه ".له وه اڵم���ی ئ���ه وه ی ئای���ا خ���ۆت

سه ردانی شوێنی روداوه كه ت كردوه ، ی���ان ته نها له رێگه ی قس���ه و باس���ی خه ڵكی ده گوترێت رووداوه كه بچوكه و قایمقامی وانه بووه ، شتی ده گوترێت ق���ه زای خه ب���ات وتی "ن���ا وه اڵ، من

له شاشه ی تیڤی بینیم"

شاری له نده ن

ئیبراهیم شاكر

ئه و ماڵه ی به ردباران

کراوه

ئا: ئاكۆ حه مه د رابی

س����ۆران یه كێكه ل����ه و ناوچان����ه ی كه ژماره ی����ه ك له گه نجه كانی به مه به س����تی جیهادكردن روویانكردووه ته سوریا، ئه م ده ڤه ره له رابردوش����دا شوێنێك بووه بۆ به رهه مهێنانی ئیس����امیی توندڕه و، كه هێزی دووی س����ۆران له كوردستاندا به و

توندڕه وییه به ناوبانگ بوو.

هه فت����ه ی رابردو، هه واڵ����ی كوژرانی گه نجێك����ی دیكه ی كوردس����تان له ریفی قامیشلی له رۆژئاوای كوردستان باڵوبۆوه ، ب����ه م پێیه تا ئێس����تا ه����ه ژده گه نجی هه رێمی كوردس����تان كه بۆ جیهادكردن چوونه ته ئه و واڵته وه كوژراون، به شێكی به رچاو له و گه نجانه ی كه به مه به س����تی جیهادكردن چوونه ته س����وریا، خه ڵكی

هه ڵه بجه و سۆرانن.

گه ڕانه وه یه ك بۆ هێزی دووی سۆرانله دوای راپه ڕینی 1991ه وه ، ده ڤه ری س����ۆران یه كێك بوو له و شوێنانه ی كه هێزه ئیس����امییه كان توانییان گه شه ی خێرای تێدا بكه ن، ئه م گه ش����ه كردنه ش جیهادی����ی گروپ����ی به رهه مهێنان����ی لێكه وته وه . له سااڵنی ناوه ڕاستی ده یه ی 1990ه وه ، ی����ان روونت����ر بڵێین له دوای دروس����تبوونی هێزێكی وه ك هێزی دوی س����ۆران و به درێژای دوای راپه ڕین، ئه م ناوچه یه به رهه مهێنانی كه سی جیهادیی

لێنه بڕاوه .س����ه رچاوه یه ك ك����ه پێش����تر له نێو ئیس����امییدا یه كبوون����ی بزوتن����ه وه ی ئاوێن����ه ب����ۆ ئ����ه وه ی كاریك����ردوه ، روونكرده وه كه كۆمه ڵێك هۆكار هێزی دووی س����ۆرانی به و ش����ێوه و قه باره یه "ته فره قه ی وت����ی ئ����ه و دروس����تكرد. ن����او بزوتن����ه وه و بیرۆكه كان����ی گروپه جیهادییه كانی ئه فغان و ش����ه ڕی ناوخۆ، كاریگه ری زۆریان له س����ه ر دروستبوونی

ئه م هێزه هه بووه ".وتیشی "جگه له مه ش بوون و مانه وه ی مه ال كرێ����كار بۆ ماوه یه ك له س����ۆران و پێكه وه نان����ی جه ماعه تێك و ئه نجامدانی مه ش����ق و راهێنان����ی س����ه ربازی و وتاره حه ماسییه كانیش����ی، كاریگه ری خۆیان هه بوو له سه ر گه ش����ه كردن و بیناكردنی

هێزی دووی سۆران، چونكه دواجار ئه و جه ماعه ته ی مه ال كرێكار بوونه به شێك

له هێزی دووی سۆران".له ب����اره ی ئ����ه وه ی بۆچی به ش����ێكی هێزه ئ����ه م له ئه ندامه كان����ی به رچ����او ئ����ه و ب����وون، خه لیف����ان له خه ڵك����ی سه رچاوه یه وتی "بوونی چه ند كه سێك و وت����اره تونده كانیان له هاندانی گه نجانی ناوچه كه و كێشه ی ئابوری و كۆمه اڵیه تیش به یه كه وه كاریگه ری زۆر هه بووه ، ئه مه جگه له وه ی كه ئ����ه م ناوچه یه ئه وكات تاراده یه كی زۆر ناوچه یه كی عه ش����ائیرو

داخراو بوو".ئه و س����ه رچاوه یه ئاماژه ی به وه ش����دا كه هه رچه نده ئه م هێزه له الیه ن خودی بزوتنه وه و چه ند كه س����ێكی كاریگه ری ناو بزوتن����ه وه یارمه تی ده دران له رووی مادی����ی و چه ك و ته قه مه نیی����ه وه ، به اڵم دواجار دروستبوونیان به زیان شكایه وه

بۆ سه ر بزوتنه وه ی ئیسامی".

هێزی دووی سۆران و ئه نساروئیسام هێزی دووی س����ۆران كه له س����نوری ده ڤه ری سۆران دروستبوو، له كۆمه ڵێك گه نج و كه سی س����ه ربازیی نێو بزوتنه وه پێكهاتب����وو. ژماره ی ئ����ه م هێزه خۆی له ده وربه ری 300 كه س����ێك ده دا، دوای ئه وه ی له ساڵی 2000ه وه پارتی زۆری بۆ هێنان به ره و ناوچه كانی ژێر ده سه اڵتی هه ورام����ان و له هه ڵه بج����ه و بزوتن����ه وه خورماڵ چوون و دواتریش كه بزوتنه وه

ته قه ی تێكه وت، ئه مان بوون به به شێكی گرنگی ئه نساروئیس����ام، سه رچاوه كه ی ئاوێنه وتی "چه ند كه س����ێكی ئه م هێزه بوونه ئه نس����اردا و له ناو بااڵده ستبوون ئه ندامی شورای ئه نسار و دوای لێدانیشیان چوون����ه ئێران����ه وه و پاش����ان جارێكیتر گه ڕان����ه وه عێ����راق و ل����ه دژی هێزه كانی ئه مه ریكا جه نگان، ئێستا یه كێكیان كه له شاری موسڵ ده ستگیركراوه تا ئێستا له كوردس����تان. هه روه ها له زینداندای����ه چه ن����د گه نجێكیش����یان ك����ه خه ڵك����ی خه لیفان بوون، له ش����ه ڕه كانیان له گه ڵ یه كێتی و هێ����زه ئه مریكییه كان كوژران. كه یه كێكیان به رپرس����ێكی س����ه ربازیی ئه نس����ار بوو به ناوی ئه ب����و عه بدواڵی شافیعی. پێشتریش )م.ئ(و كۆمه ڵێك كاریگه ری ئه ویش كه له جه ماعه ته كه ی زۆری له خه لیفان هه بوو له گه ش����ه كردنی بیری جیهادیی، له كاتی نوێژداو له الیه ن چه ند چه كدارێكی نه ناسراوه وه كوژران.

رووه و سوریا بۆ جیهاد

یه كێت����ی هێرش����ی ل����ه دوای به ه����اوكاری ئه مری����كا بۆ س����ه ر بنكه و ئیس����ام و پش����تیوانانی باره گاكان����ی هێ����زی له به ریه كهه ڵوه ش����اندنه وه یان، دووی سۆران كه پێكهێنه رێكی سه ره كی ئه م ره وته جیهادییه بوو به ئه میرایه تی م����ه ال كرێكار، ئه ندامان����ی هێزی دووی سۆران هه ندێكیان كوژران و هه ندێكیشان خرانه به شێكیش����یان ئێ����ران و چوونه زیندانه كان����ه وه و هه ندێكیش����یان ی����ان ژماره یه ك����ی ه����ه روه ك دانیش����توون، كه میشیان له گه ڵ چوونه وه ناو كۆمه ڵ و بزوتنه وه ی ئیسامی. به پێی گوته ی ئه و سه رچاوه یه له دوای دروستبوونی هێزی دووی سۆرانه وه تا ئێستا ئه و ناوچه یه به گش����تی له خه ڵكێك بێب����ه ش نه بووه كه س����ه ودای جیهادكردنیان له س����ه ردا بووه ، ئه و وتی "له ماوه ی ئه م یه ك دوو س����اڵه دا ژماره یه ك له گه نجانی ده ڤه ری سۆران چوونه ته سوریا بۆ جیهادكردن. ته نانه ت س����ێ له و گه نجان����ه ی چۆمان به خێزانه وه چوونه ته سوریا بۆ مه به ستی جیهادك����ردن، هه روه ه����ا دوو گه نج����ی س����ۆرانیش كه هه ڵگ����ری ره گه زنامه ی ئه وروپین و پێشتر له ئه وروپا ژیاون، بۆ

هه مان مه به ست چوونه ته سوریا".

گروپه جیهادییه كان..له هێزی دووی سۆرانه وه

تا ئه و گه نجانه ی بۆ جیهادكردن چوونه ته سوریا

دروستبوونی هێزی دوی

سۆران به زیان شكایه وه بۆ

سه ر بزوتنه وه ی ئیسامی

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

(411( سێشه ممه 2014/1/14 19تایبه‌ت

ب���ەاڵم ئ���ەم سیس���تمە س���وڵتانییە "ناجێگیر"ە، سیستمێكی له کوردستاندا ئەم���ەش ئاکارێکی گرنگ���ە چونکە ئەم ناجێگیریی���ە ھێم���ا بۆ نەچەس���پاندنی س���وڵتانییەكه سیس���تمە تەواوەت���ی ئەم���ەش دەکات. له کوردس���تاندا پەیوەندی ب���ەوەوە ھەیە تا ئەمڕۆکەش بەرگریکردن ھێ���زی ئێم���ەدا له دونیای ھەی���ە بەرامبەر بەو پرۆژە و سیس���تمە پەراوێزێکی بەڕێوەی���ە. س���وڵتانییەی گەورەی بەرگریکردن و کردەی سیاسیی و کۆمەاڵیەتی���ی دژ ھەیە ک���ە ناجێگیریی سیس���تمەکە ناجێگیرتر دەکات. قسەی گش���تی لەبابەتی ئەوەی بڵێین پارتی و یەکێت���ی دوو ھێ���زی "دژە م���رۆڤ"ی خ���اوەن "تەماح���ی تاریکن" و ئیش���یان ھاریکارمان ە، ئینسان" "کۆنترۆڵکردنی نابن ب���ۆ ناس���ینێکی زانس���تییانە ئەو

دۆخەی له کوردستاندا بااڵدەستە.

من و ئۆپۆزیسۆنله بەرامبەر ئەو کاردانەوەدا کە بەرامبەر به ھەندێک له نووسینەکانی من و له بەرامبەر لەم له تەلەفیزۆنەکاندا به دەرکەوتنەکانم ماوەیەدا نیش���اندران، یەکێکیان شوێنی

س���ەرنجدان و لێوردبوونەوەیە. مەبەستم لەوانەی���ە کە ڕەخنەی م���ن دەکەن و به دەزانن، ئۆپۆزیس���یۆن"م "ڕۆش���نبیری پێیانوایە من "ڕۆشنبیرێکی بێالیەن" نیم. ئەوەی موفارەقەیەکی سەیرە لەم ناونانەدا ئەوەیە ئەو کەسانەی ئەم ڕەخنەیە له من دەگ���رن، خۆیان یان ئەوەتا بەڕەس���می دەس���ەاڵتدا ئیعالمییەکانی دەزگا لەناو کاردەکەن و زۆرجار نوێنەرایەتی دەسەاڵت دەکەن، یان بەرامب���ەر به بڕێک پارە بۆ خراپترین و بەدناوترین میدیای دەسەاڵت دەنووس���ن، ی���ان ئەوەتە ت���ا ماوەیەک لەمەوبەر تا بینەقاقایان لەناو سیاسەت و پڕوپاگەندەکردندا بۆ ئۆپۆزیسیۆن نووقم بووبو و له ئێس���تادا لەبەر ھ���ه ر ھۆیەک بێ���ت یان له ئۆپۆزیس���ۆن ت���ۆراون یان ئۆپۆزیسیۆن دەریکردوون. ئەم گوردانە شۆڕش���گێڕە کە خۆیان النی ھەرەکەمی بێالیەنیی و س���ەربەخۆبوون و زۆرجاریش بابەتیبوونیان تێدا نییە، تێزەکانی من و ھاوڕێکانم لەسەر س���وڵتانیزمی سیاسی ئۆپۆزیس���یۆن بۆ به پروپاگەندەک���ردن لەقەڵ���ەم ئ���ەدەن. خوێن���ەران دەزانن ئ���ەوەم نەش���اردۆتەوە کە من ھەرگیز سوڵتانیزمی چەس���پاندنی گەشەکردن و

سیاس���ییم له کوردس���تاندا به مەترس���ی سیاسییەکەی سیس���تمە ھەرەسەرەکی زانیوە و دەزانم، ئەمەش���م کوردس���تان بەش���ێوازی جی���اواز و لەکات و ش���وێنی جیاوازدا وتوە، تا ئەو شوێنەش ڕۆیشتووم "بەسعودیکردن"ی له پرۆژەی به قسە کە کوردستان بکەم و دەرکەوتە ترسناکەکانی به ئاشکرا ئەوەشم ھاوکات شیبکەمەوە. وتوە کە ئەم پرۆژە س���وڵتانییە به پلەی یەک���ەم به پ���رۆژەی پارت���ی دیموکراتی کوردستان و ئینجا دوای ئەو، به پرۆژەی چەند باڵێکی ناو یەکێتی نیش���تیمانی، دەزانم. لەمڕۆشدا بەگژاچوونەوە و ڕێگرتن له چەس���پاندنی ئەم پرۆژە سوڵتانیەشم دروست به تاقە ستراتیژیەتێکی سیاسی زانیوە. ئەوەی کە وایکردوە من ھێزەکانی ئۆپۆزیس���یۆنم بەالوە گرنگبێت، لەوێوە نەھات���ووە من ئەو ھێزان���ە به فریادڕەس بناسم و پێموابێت دونیای ئێمە دەگۆڕن و دەمانک���ەن به بوون���ەوەری بەھەش���تیی بەختەوەر، وەک ھەندێک ڕۆژنامەنووسی پله دو و پله س���ێ و ھەندێک خوێندەواری کرچ و کاڵ و ھەندێک تیوریستی سەرلێشواو بەڵکو بگەیەنن، له خوێنەری دەیانەوێت لەوێ���وە ھاتووە من ھەم���وو ھەوڵدانێک

ب���ۆ ڕێگرت���ن له کۆبوون���ەوەی ھەم���وو دەسەاڵتەکان له دەستی چەند خێزانێکی دەزانم. گرنگ به مەسەلەیەکی سیاسیدا ئ���ەوەی م���ن ھێزەکانی ئۆپۆزیس���یۆن وەک بەش���ێکی گرنگی کۆمەڵگای ئێمە تەماشادەکەم پەیوەندی بەوەوە نییە کە ئەوان ھێزی فریادڕەسن، بەڵکو پەیوەندی بەوەوە ھەیە کە دەتوانن ببن بەبەشێک له پرۆسەی ڕێگرتن له کۆبوونەوەی ھەموو دەس���ەاڵتەکان لەدەس���تی ئام یان ئەو خێزانی سیاسیدا. بەبۆچوونی من ھەموو ئەو شێوازە سادانەی خوێندنەوە کە ھیچ یەکێتی و پارتی و لەنێ���وان جیاوازییەک لەنێوان پارتی و گۆڕان و له نێوان یەکێتی و یەکگرتوودا نابینن و ھەموویان وەک ھێزی "فاشی" و "تاریک" و "دژەمرۆڤ" دەبینن و بەدەستەواژەی ئینشایی ناتەحلیلی تری لەو بابەتە وەسفیاندەکەن، ھەرچییەکبن ھی���چ پەیوەندییەکی���ان به خوێندنەوەی زانستییانەی دونیای ئێمە و به خوێندنەوەی ھێز و پرۆژە سیاسییەکانەوە نییە. بەالی منەوە ئەم ش���ێوازە له ڕوانین نەک ھێما بۆ النی ھەرەکەم���ی "ڕەخنەی ڕادیکاڵ" ناکات، بەڵکو ھێما بۆ "سەرلێشێوانێکی

ڕادیکاڵ" دەکات.

فاشیزم‌یان‌سوڵتانیزم؟..‌پاشماوه‌ونبون

* ناسنامه یه کی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )کاسب حه مه امین توفیق( ، ھه رکه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه پرگه ی ئاوێنه .

* پێناسێكی ده زگای چاودێری – یه كێتی نیشتمانی كوردستان ژماره 31، به ناوی )ھاژه جومعه مسته فا(وه ونبووه ، ھه ركه سێك دۆزییه وه په یوه ندی

بكات به ژماره ته له فونی 07701973967

ئا: دانا مه له كی

ئه گه ر له فیزیای كوانته میدا باس له بوونی چه ندین گه ردون بكات، ئه وا له دونیای شیعردا ده بێ به ئه ندازه ی

ژماره ی شاعیرانی دونیا باس له گه ردونی شیعری بكه ین، ھه ر

شاعیره و گه ردونێكی شیعرییه ، ھه ریه كه له وان ئه زمونێكی تایبه ت به خۆی

ھه یه له گه ڵ چه مكه كانی ئیستاتیك و فه نتازیادا، "كه ریم ده شتی" ئه زمونێكه

له ئه زمونه كانی شیعری كوردی بۆیه به باشمان زانی له چه ن پرسیارێكدا باس

له شیعر و ئه زمونی خۆی له گه ڵ ئه م ژانره یاخییه دا بكات .

ت���ۆ ل���ه "ته م���ه س���پییه كانی رۆح"دا ده ڵێیت:

"ش���یعر نه با م���ن مرۆیه كی س���ه قه ت ده بووم

شیعر نه با جوزامی مێژوو ده یخواردم لوتكه گڕی تێبه رده دام"

كه واته ش���یعر چییه و ئه و س���یحره ی ش���یعر له چیدایه كه تۆ له "س���ه قه ت" بوون رزگار ده كات و له ده س���تی"مێژوو" ده رب���ازت ده كات و له ده س���تی "لوتكه " ده تڕفێنێت؟ یا بۆ لوتكه تۆ ده سوتێنێ به بێ ش���یعر له كاتێكدا ش���یعر بۆخۆی

خولیای ره ھابوون و لوتكه بوونه ؟ كه ریم ده ش���تی: له مێ���ژه ھه مان ئه و پرس���یاره دووباره ده بێت���ه وه ، ئه وه یان پرۆژه ی ھه میش���ه یی خوێنه ری ئه ده ب و ھونه ره ، شیعر له ھه موو ژانره كانی دیكه سیحرامێزتره به وه ی ره نگه ئه و پرسیاره زۆر له ب���ار نه بێت ب���ۆ مه وداكانی دیكه ، به اڵم ھێجگار له ب���ارو ھێجگار زه رورییه بۆ شاعیر، ھه ر ش���اعیرێكی راسته قینه له به رابه ر ئه و پرس���یاره وه ستانی خۆی ھه ی���ه ، وه ك ھه نگ له به رابه ر ش���انه ی خ���ۆی، وه ك فی���ل له به راب���ه ر رامانی خ���ۆی، وه ك گ���ه اڵ له به راب���ه ر وه رینی خۆی، دواجار وه ك س���اوایه ك له به رابه ر ھه ڵمژینی مه مكی دایكی خۆی، ماویه تی وه ك له ش���كرێكی ش���كاو له به رابه ر ئه و چه كه ی كه له ده س���تی دایه و ھێرش���ی شكستی خۆی بگێڕێته وه ، ئه و كاته ی كه فه ریده دین عه ت���ار ده یگێڕێته وه و ده ڵێ، ئاخۆ چاره نووسی ھه مان ئه و دوو رێوییه نێرو مێیه كه ب���ه داوی راوچییانه وه بوو بوون و مێییه كه له نێره كه ده پرس���ێ كه ئاخۆ چاره نووسمان چی ده بێ؟ له وه اڵمدا ده ڵێ نازانم به اڵم ره نگ���ه له ده باغخانه ده ق وه ك ئ���ه وه بێ���ت، كۆتاییم���ان گوتنه كه ی ئه لیوت دووباره ده بێته وه كه له ش���یعری وێرانه خاكدا ده ڵێت له به ئاو خنكان���دا مه س���ه له ی پی���اوه پوچه كان كۆتای���ی دێت، ی���ا وه ك ئه ندرێ ژید كه باس له رامان���ی فیل ده كات له بیابان، یا النیك���ه م وه ك ھیرمان ھس���ه له رۆمانی س���ه فه رێ بۆ رۆژھه اڵت كه پرس���یاری ئه وه ده كات چ���ۆن بگه ینه روژھه اڵت؟

رۆژھ���ه اڵت چییه ، له به راب���ه ر ھاوبه ندی س���ه فه ره كه ده وه س���تێ ده ڵێت: نازانم با چۆن ھه ڵده كات، ھه موو نووس���ه رانی دونی���ا به حه قس���قی له ن���او ئاواته كانی نووس���ین ده ژین، ھیچ نووسه رێ له دونیا وه اڵم���ی ژیان���ی نه داوه ت���ه وه ، چونكه پێیانوای���ه ئه وه ژیانی ئه لفابای رۆژانه یه به اڵم نووس���ین ئه بجه دییه تی نادیاریی و ش���ه تره نجی گێرمه و كێش���ه كانی رۆحی نووس���ه ره ، دۆستۆیڤس���كی له رۆمان���ی له مه ودای گوزارشتی شه یتانه كان جوان ئه وه له و پرس���یاره كردووه ، به وه ی كه ده ڵ���ێ لێگه ڕێ با ش���ه یتانه كان بكه ونه ن���او یه كتری بۆ ئه وه ی له یه ك بگه ن و تا چه ند یه كتری ھه رده لوش���ن، به ھه رحاڵ ھه م���ان ئه و پرس���یاره ھێ���زی ئه وه ی ھه یه بۆ ھ���ه زاران ره ھه ندی له یه ك جیا قس���ه مان پێ بكات، بۆیه له كۆی ئه وه ی كه تۆ ده ڵێیت: شیعر چییه ؟ له چیدایه ؟ په یوه ندی نێوان شاعیر وه ك منی شیعر په یوه ندی به مانه وه و نه مردن چییه ؟ ئایا شیعر ھێزی ئه وه ی ھه یه شاعیر له مێژوو ده رباز بكا؟ یا ھه زار پرسیاری دیكه بۆ پرسیاره كه ت؟ ده كرێ كه زۆر زه حمه ته بكرێ، بڵێم تۆ خۆت وه اڵمه كانت ناوه ته ناو داڕشته ی شیعره كه م و وه اڵمتداوه ته وه ، له واڵتی تبت به تایب���ه ت ده الیالمییه كان ھه مووی���ان ش���یعر ده نووس���ن، چونكه به ژی���ان له ن���او ش���یعردا كار ده كه ن، به ماری حه وت سه ر ده ڵێن بوه سته ، مار له بازنه ی خۆی ده وه ستێ، ئه مبرتو ئیكۆ له كتێب���ی - ناوی گوڵ - باس له مه غزای به ش���ه رییه ت ده كات بۆ ئه وه ی وه اڵمی یه ك پرس���یاری ناو شیعرییه ت بداته وه ، به اڵم گوڵ و ھاوشێوه كانی گوڵ ناھێڵن و ئه سته م دروس���ت ده كه ن، چونكه چۆن وه س���فی گوڵ له زاتی گوڵ بكات؟ دوای چه ندین س���ه ده له خه باتی ئینس���ان بۆ مانه وه ، ماركس س���ه رمایه ده نووس���ێ پاش���ان دڵی داناكه وێ شیعر ده نووسێ، ئه فالتون دوای ئه و ھه موو گێرمه و كێشه فه لسه فییه ، ئه ویش شیعر ده نووسێ، ماو شیعر ده نووس���ێ، میتران سه رۆكایه تی فه ره نسای ده كرد كه فه ره نسا سه رچاوه ی ده زگا مه عریفییه كانی دونیا بوو، شیعری

ده نووسی، به اڵم مروڤ نازانێ پرسیاری ئه وه بكات ش���یعر چیی���ه ، چۆن چۆنی باس���ی ش���یعر بكه ین ئه گه ر له وجودی شاعیری به ده كه ین، بۆیه پێموایه شیعر خودی ش���اعیره كه یه ، یا ئه گه ر بشزانێ ئ���ه و پرس���یاره ب���كات له چوارچێوه ی چه ند وش���ه یه ك نه بێ ناتوانێ له جوغزی ماره كه ی ناو بازنه ی ده الیالما ده ربچێت، بۆ ده وه س���تێ؟ ھه م���وو ئه وانه بۆ ئه وه باس ده كه م، كه ئه زموونی شاعیر رێگره له وه اڵمدانه وه ی پرسیاره كه ، كه واته چی بكه ی���ن؟ جگه له وه ی كه ده س���ته پاچه بووه س���تین به رامب���ه ر نه ش���اره زاییمان له رۆحی شیعرو جگه له ده سته پاچه ییمان له به راب���ه ر مه جهولییه تی ھه وڵی مرۆڤ بۆ بوونیاتنانی وه اڵمێك بۆ كه ینوونه تی خۆی؟ ره نگ���ه ئه و ش���یعره بۆ خودی من راس���ت بێت ب���ه اڵم بۆ كه س���ێكی دیكه وانه بێ، ئاخر ش���یعر قه ده ری منی گۆڕیوه ، ئاراس���ته ی ژیان و فیكری منی به الیه كی دیكه دا بردووه ، خۆ ئه گه ر به و ئاراس���ته یه ی كه شیعر رێنوێنی كردووم نه چووبام ره نگه له مێژه بوایه كه خۆراكی

ھه مان ئه و جوزامه ی مێژوو ده بووم. ئاوێنه : كتێبی "خاك و ھه ڵۆ" كتێبێكی ت���ه واو گه نج و باس���ێكه له ش���اعیرێكی گه ن���ج كه به جوانی و ناس���كییه كانی كچ سه رس���ام بووه و زۆرێك له شیعره كانی خۆی له سه ر ئه و جوانییه تاپۆ كردووه ، به الم كاتێ دێینه ناو "ته مه سپییه كانی رۆح"ه وه كه ری���م ده ش���تییه ك ده بینین ك���ه زامنێكی غامز و س���ومبوالوی ھه یه به جۆرێك كه خوێنه ر ھه ست ئه كات ئه م پیاوه ده یه وێت نهێنییه ك بدركێنێت كه له توانای وش���ه دا نییه و وشه گۆ ناكات كه ئه و نهێنییه به ڕوونی ده ربخات، ئه م

گۆڕانه له فۆرمی شیعری تۆدا بۆ؟كه ریم ده ش���تی: م���ن له م���ه ڕ ته مه س���پییه كانی رۆحه وه قس���ه م كردووه و پێمباش���ه ھه ندێك له و قس���انه دووباره بكه م���ه وه ، دیوان���ی ته مه س���پییه كانی رۆح ب���وو به ره نگدانه وه ی ئه و چه ش���نه له بیركردن���ه وه و ئه م ته رزه له بینین، له م دیوانه دا ش���یعر یاخود پرۆسه ی شیعر، نه ته وه و س���ووتان له ئاس���تی كفكفانی به خه می كاره س���اته كان بوو به پرۆسه ی دیكه ی دونیایه ك���ی دروس���تكردنه وه ی جی���اواز له بابه ت و جی���اواز له ته كنیك و جیاواز له مانا، شیعره كانی دیوانی ته مه سپییه كان ش���یعری خه ڵقكردنی بابه تن له ره مزه رۆش���نبیرییه كان و خوێندنه وه ی بابه ته ش���اراوه كان، ك���ه ھه بوون و من په یم پێ نه بردبوون، به كورتی له دیوانی ته مه س���پییه كاندا ھه وڵمداوه ئه وه ی كه ده مخوێندن���ه وه دووباره له ش���یعره كاندا خه ڵقیان بكه مه وه ، به اڵم به دیدو به بینینی خۆم، بۆیه ئه وه ی ش���یعره كانی دیوانی ته مه س���پییه كان بخوێنێته وه ، یه كسه ر به و گۆڕانكاریی���ه جه وھه رییه ھه س���ت ده كات له بینین و دیدگای ش���یعری مندا، ئه مانه ھه مووی بۆ ئه وه ده گه ڕێته وه كه

نێوه ندی رۆش���نبیری و ئه ده بی من گۆڕا، س���ه رچاوه ی خوێندنه وه كانم گۆڕا، شته كۆنه كان له چاوی مندا به سه رچوون و شتی تازه جێگه ی گرتنه وه ، جاران به زمانێكم ده خوێندنه وه ئه وس���ا ب���وو به یه ك دوو زم���ان، دیالۆگی من له گ���ه ڵ نێوه نده كه ده س���تیپێكرد، دیكه كه س���انی له گه ڵ له ته وه ری خوێندنه وه ی ساده وه چوومه نێو ته رزی خوێندنه وه ی قووڵ، به شداریم ده كرد له بابه ته رۆشنبیرییه كان و مه ودای ده رباره ی فراوانتربوو، باڵوكردنه وه م بۆ ش���یعره كانم ده نووس���ران، له مالو له وال ن���اوم ده ھ���ات و، ئیدی ھێن���ده ی دیكه كاره كه م قورس���تر ده بوو، ھه موو ئه وانه وای ك���رد كه دیوانی ته مه س���پییه كان به جۆرێك���ی تر بكه وێت���ه وه ، بۆ ئه وه ی پرۆفایلێك���ی ئه م دیوانه باس بكه ده بێ بڵێم، ته م���ه س���پییه كانی رۆح كۆمه ڵه شیعرێكی تازه بوون، له رووی ئه زموونی ھه س���تی ھاوچه رخ���دا وات���ه كۆمه ڵ���ه شیعرێكی –حسی- تازه بوون، ھه مووی په یوه ست بوون به سیمبۆل و به كارھێنانی ره م���زه گرینگه كانی ئ���ه ده ب له پێناوی گوزارشتكردن له باری سایكۆلۆژی مرۆڤی ئازاردراو، گوزارش���ت بوو له تاكی شیعر، به زمانێكی تۆكمه ی ش���یعرئامێز، به اڵم له راس���تیدا من ئه و سه رده م شیعره كانی ماالرمێم زۆر ده خوێنده وه كه شاعیرێكی –تأمل- ی و له ھه مانكاتدا – حس���ی – گه وره بوو، واته رامان و دامان، ھه روه ھا شیعره كانی سان جۆن پیرس و ئێلیوت و رامبۆ و بۆدلێرم ده خوێنده وه ، كاریگه رێتی به سه ره وه پرۆس���ه ی خوێندنه وه ی ئه و ھه ب���وو، له نێوه ندی ره خن���ه ی ئه ده بی كوردی���دا بایه خێكی زۆری پێدراو مایه ی س���ه رنجی خه ڵك بوو، زیاتر گوزارشتی له رۆح���ی برین���دارو روخاوی ئینس���ان ده كرد، له وێدا س���وودێكی زۆرم له ره مزه زمان جیهانییه كان وه رگرتووه ، خۆماڵی و له و دیوانه دا زمانی ش���یعری پااڵوته یه ، ھه ڵبه ت وه ك پێش���تر باسم كرد ترسی رژێ���م ب���ه رده وام له نێ���و زه ی���ن و بیری ئه دیب و رۆش���نبیراندا ھه ب���وو، ئه وانه ی كه له شار بوون، ئێمه ئه زمونێكی دوورو درێژمان ھه یه له ترس له رژێم، به تایبه ت له و كاتان���ه ی كه دیوانێكم���ان به چاپ ده گه یان���د، بۆیه له چاپكردن���ی دیوانی ته مه سپییه كانی رۆحدا ھه مان ئه و ترسه ھه ر به رده وام بوو، له ته مه س���پییه كاندا ئه زموون���ی ش���یعری من جی���اواز بوو، سه رچاوه كانی خوێندنه وه م جیاواز بوو، له گه ڵ سه رچاوه ی قۆناغه كانی دیكه ، بۆ نموونه زمان له س���ه رده می دیوانی ته مه س���پییه كان جیاوازه له گه ڵ زمانی پێش ئه و دیوانه ، فۆرم و ن���اوه رۆك جیاوازه ، ته مه س���پییه كاندا له دیوان���ی ئه گ���ه ر بابه ت���ه كان جۆرێك له س���ه نگینی ماناو زمانی ویس���تووه ، ب���ه اڵم له دیوانه كانی دواییدا ره نگه پێویستی به وه نه بووبێت، بابه ت و زمان شیعر ده گۆڕێ، به اڵم شیعر له پڕۆسه ی خۆیدا خه سڵه ته كان دورست

ده كات.ئاوێنه : له كتێبی "بورجی به ڵه ك"دا كه به قه س���یده ی "پۆرترێت" ده ستپێده كات ك���ه ب���اس له رۆحییه ت���ه ونبووه كان���ی دۆس���ت ده كات و یه ك���ێ ل���ه و وێنانه ی ك���ه كێش���اوته له كه س���ایه تی كۆمه ڵێ دا ونكردن���ی رۆحییه تی له دۆس���ته كانت ئه وانه نه ته وایه تی���ی مه زن���ی دلێرانه و به ده ستی س���یحربازێكی بیانی كه ئه مه

په ره گرافه كه یه :دۆسته كانم كۆمه ڵه شمشێربازێكی

سیحراوی بوون ده نگی نه عره ته و بریسكه ی

شمشێره كانیان واڵتیان ده ھێنایه جۆش

ئێواره یه ك كه شمشێربازێكی بیانی ساده

ھات و سیحری ھه موویانی به تاڵكرده وه ره نجی گشتیانی به بادا"

ئه م وێناكردنه رێك واقیعێكی تاڵی سیاسییه كان ده رئه خات الی

خوێنه رێكی وه ك من، به اڵم الی ده شتی ئه م په ره گرافه بۆ ده خوڵقێت؟

كه ری���م ده ش���تی: ش���یعره كانی ئه م كتێبه تۆماری ژیان به س���ه رھاتی خۆم و به ڵه ك بورج���ی دیوانی ده وروبه رم���ه ، دیوان���ی ھه م���وو خوێنه ره كانم���ه ، به و مانایه ی كه ھه موویان خۆیان له نێو تان و پۆی شیعره كانی ئه م دیوانه ده دۆزنه وه ، من باوه ڕم به وه ھه یه تازه تیر له كه وان ترازاوه و ھیچ ھێ���زێ نییه بیگه ڕێنێته وه ناو كه وانه وه ، دیوانی ھه موو ئه وانه یه كه ده یانه وێ له رێگه ی خوێندنه وه ی شیعردا، په ی به ماھییه تی منداڵێتی خۆیان ببه ن، یاخود بۆ ماوه یه كی كه میش بێت بكه ونه به سه رچوویان، خودی له گه ڵ یاریكردن چونكه ته واوی ش���یعره كانی ئه م دیوانه گوزارشته له منداڵێتی ئه وان، ھونه رمه ندی شێوه كاری كورد قه ره نی جه میل له باره ی به خوێندنه وه ی ده ڵێ���ت: دیوانه وه ئه م ئه م دیوانه ش���یعرییه به شێك له مێژووی منداڵێتی خ���ۆم بیرھاته وه ، ئه مه به الی منه وه گرینگه كه له رێگه ی باس���كردنی منداڵێتی خۆم منداڵێت���ی ئه وانی دیكه بوروژێنم، بۆدلێر ش���اعیری فه ره نس���ی ده ڵێت منداڵێتی بریتییه له گه ڕاندنه وه ی عه بقه رییه تی مرۆڤ به ده ستی ئه نقه ست، په ره گرافی نوێنه رایه تی ش���یعر كه واته منداڵیش ده كات، له شێوه ھه ره ناسك و حه ساس���ه كانی خۆیدا، ش���یعر ده توانێ به رھه می ھێزه س���ه خته كانی ژیان بێ، وه ك چ���ۆن ده توان���ێ به رھه م���ی ھێزه ھه ره ناسكه كانی ژیان بێت، مه به ستمه بڵێم دیوانی بورجی به ڵه ك نوێنه رایه تی قۆناغێكی گرینگ و ناسكی نووسینه وه ی ھه ستی س���ه رده می منداڵی ده كات، ئه و منداڵێتیی���ه ی كه له ناو راڕه وكانی ژیانی ئێس���تاكه وون بووه و ھێ���زی ئه وه مان نییه ئه ندێش���ه ی بكه ین���ه وه و دووباره ی بكه ینه وه له رێگه ی شیعر نه بێت، ته واوی ش���یعره كانی ئه و س���ه رده مه ی بورجی

جوانییه كانی پێناسه ی ھه ڵگری به ڵه ك سه رده می رووداوه كانی منداڵییه .

ئاوێن���ه :" زانیبام ھ���ه وار و تاولیم لێ چۆڵ ده كه ی

فه له كم راده گرت زانیب���ام وه ھا زوو دواتیش���كی خۆت

تاوده ده یت سینه ی خۆم شه ق ده كرد"

" ھ���ه زاران جار كانییه كانم به ناو له پم گواسته وه

به ھه وری حه زره ت ساماڵم ھه ڵڕشتووه به له ش���كری ھێمن���ی ره ش���ه بام دیل

كردووه به گه لێ شوێندا رابردوم سروشت په ی

پێ نه بردووه "من ده مه وێت باس له و غرور و موباله غه سه یرو س���ه مه رانه بكه م كه له ده شتی و ت���ه واوی ش���اعیراندا ب���ه دی ده كرێ���ت ھه ر وه ك الی مه والن���ای رۆمی و حافزی شیرازی و مه ولوی و نزار قه بانی و زۆرجار ئه حمه د ش���املۆ و الی دانت���ی و به ختیار عه لی و چه ندانی تردا به دی ده كرێت، كه ئه مه خاس���ییه تێكی رۆحییه تی شاعیره یاخود خاسییه تێكی عه شقه و شاعیریش له گه ڵ عه ش���قدا ده ستوپه نجه ھه میشه

نه رم ده كات؟كه ریم ده شتی: تۆ مافی ئه وه ت ھه یه وه ك چۆن ده خوازی وا پرسیار بكه یت، ده ب���ێ ئه و ماف���ه ش به م���ن بده یت كه ره خنه له داڕش���ته ی پرسیاره كه ی تۆش بگرم، ھه رچه ند دڵنیام تۆ مه به س���تێكی ترت ھه یه له وشه ی غرورو موباله غه ، تۆ خۆت له نێوه ندی باسه كه ده ژیت، ده بێ ئه و حه قیقه ته بزانی كه شیعر وه ك چۆن له زۆر مه وداكانی دیكه باس���م كردووه و دووباره ی ده كه مه وه ، له بنه ڕه تدا ھه ڵگری دیدگایه ك���ی پێچه وان���ه و جیاوازخوازییه له گه ڵ جیهان واته - ھاوكێشه كانی خۆی له س���ه ر پیله كردن له گه ڵ جیهان و ژیان داده ڕێژێ، ھه ركاتێ شیعر له گه ڵ بویه ر و جیهان���دا ك���ۆك و ته بابێ ئ���ه وه مه رگی جیهانبینی شاعیر ئاش���كرا ده بێ، بۆیه شیعر ھه میشه له ملمالنێ و كێشه و پرسه له گه ڵ ده وروبه ر، ھه میش���ه ھه وڵده دات خوێنه ر به و ئاقارانه دا په لكێش بكات كه تژی گومان و نیگه رانییه ، له راستیدا ده بێ غ���رورو موباله غه ی راس���ته قینه ی خۆی وه دیار بخات، له راس���تیدا ش���یعر جگه له خوڵقێنه ری گوم���ان و غرورو موباله غه به و مانا ئه رێنیی���ه ی خۆی ھیچی دیكه نیی���ه ، گومانێ���ك ك���ه به رھه مهێنه ری سه رس���امی و پرسیاربێ له خودی مرۆڤ و گه ردون و شاراوه كان و وه دۆزی ھه مان ئه و گینگاڵن���ه بێ كه به درێژایی بوون رۆحی مرۆڤیان ھه راسانكردووه ، ھه رگیز شاعیر ناتوانێ به بێ جیاوازبوون له گه ڵ جیهان شیعر بنوسێ ئه گه ر ھه وڵی ئه وه نه دا كه شیعر به ناو شه به نگی ھه زار ره نگی دژه

رێسای جیهاندا نه بات.

https://www.facebook.com/danatahr

"هه‌رگیز‌شاعیر‌ناتوانێ‌به‌بێ‌جیاوازبوون‌له‌گه‌ڵ‌جیهان‌شیعر‌بنوسێ"

كه ریم ده شتی

ئه‌مجاره‌یان،‌به‌قسه‌ی‌ئێرانییه‌كان‌بكه‌ن!

‌‌خه‌اڵت‌عومه‌ر

كۆماری‌‌ئیس����امی‌‌ئێ����ران،‌چه‌ندین‌ڕایه‌ڵه‌ی‌‌جۆراوجۆری‌‌له‌گه‌ڵ‌هه‌رێمی‌‌كوردس����تاندا‌هه‌یه‌.‌جاران‌نه‌وتی‌‌تێدا‌نه‌بوو،‌ئه‌م‌ڕایه‌اڵنه‌ی‌‌به‌گرنگ‌و‌بایه‌خدار‌س����ه‌یر‌ده‌كرد،‌ئێس����تا‌كه‌‌نه‌وتیشی‌‌هاتۆته‌سه‌ر،‌بایه‌خ‌و‌تایبه‌تمه‌ندی‌‌هه‌رێم،‌بۆ‌ئێران‌زۆر‌زیاتر‌بووه‌.‌عه‌قیده‌ی‌‌ستراتیژی‌‌كۆماری‌‌ئیسامی‌،‌وه‌كو‌به‌شێكی‌‌ئێرانزه‌مین،‌مامه‌ڵه‌‌له‌گه‌ڵ‌هه‌رێمی‌‌كوردستاندا‌ده‌كات.‌هه‌رچی‌‌س����ه‌ره‌تاكانی‌‌داڕشتنی‌‌تاكتیكی‌‌درێژخایه‌نیشیه‌تی‌،‌سااڵنێكه‌‌وا‌له‌هه‌رێم‌ده‌ڕوانێت،‌كه‌‌پێویسته‌‌هه‌ردو‌هێزه‌‌سه‌ره‌كییه‌كه‌ی‌‌كوردستان‌)پارتی‌‌و‌یه‌كێتی‌(‌هه‌میشه‌‌له‌هاوسه‌نگییه‌كی‌‌به‌رده‌وامدابن.‌جا‌ئه‌گه‌ر‌هێندێك‌جار‌خۆشی‌‌كاری‌‌له‌سه‌ر‌تێكدانی‌‌ئه‌م‌

هاوسه‌نگییه‌‌كردبێت،‌به‌مه‌به‌ستی‌‌سیاسی‌‌بووه‌.ئێرانییه‌كان‌ده‌زانن،‌تا‌ئیس����تاش‌هه‌رێمی‌‌كوردس����تان،‌له‌زۆنی‌‌زه‌ردو‌زۆنی‌‌س����ه‌وزه‌،‌بریتیی����ه‌.‌بۆیه‌‌ده‌یانه‌وێت‌هه‌تا‌ئه‌وكاته‌ی‌‌واده‌مێنێته‌وه‌،‌به‌الی‌‌كه‌مه‌وه‌‌هاوس����ه‌نگییه‌ك‌

له‌نێوان‌هه‌ردو‌زۆنه‌كه‌دا‌هه‌بێت.زۆری‌‌ویس����ت‌بۆ‌ئ����ه‌وه‌ی‌‌ئێرانییه‌كان‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌بناس����ن.‌ن����ه‌ك‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌به‌نه‌وش����یروان‌مسته‌فاو‌س����ه‌ركرده‌كانی‌‌تر‌ئاش����نا‌نه‌بوون،‌به‌ڵكو‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌نه‌وه‌یه‌ك‌له‌كاربه‌ده‌س����تی‌‌ن����وێ،‌كاری‌‌ده‌زگاو‌دامه‌زراوه‌‌تایبه‌ته‌كانی‌‌ئێرانیان‌گرتبووه‌‌ده‌س����ت‌و‌باوه‌ڕیان‌به‌زانیاری‌‌كاربه‌ده‌ستانی‌‌پێشووتری‌‌خۆیان‌نه‌بوو،‌یان‌به‌الی‌‌كه‌مه‌وه‌‌ده‌یانویست،‌له‌س����ه‌ر‌نه‌وش����یروان‌و‌هاوڕێكانی‌‌زانیارییه‌كانیان‌ئه‌پده‌یت‌بكه‌نه‌وه‌.‌ئیتر‌له‌و‌كاته‌شه‌وه‌‌كه‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان،‌وه‌ك‌هێزێكی‌‌په‌رله‌مانی‌‌به‌رجه‌س����ته‌‌ب����ووه‌،‌ئێران‌ده‌یه‌وێت‌لێی‌‌نزیكبێت‌و‌وه‌كو‌هێزێك‌س����ه‌ودای‌‌له‌گه‌ڵ‌بكات.‌به‌اڵم‌تا‌ئه‌م‌س����اته‌ش‌ئێرانییه‌كان،‌وه‌ك‌هێزێكی‌‌كاریگه‌رو،‌به‌اڵم‌لۆكاڵی‌،‌زۆنی‌‌س����ه‌وز‌له‌گۆڕان‌ده‌ڕوانن.‌به‌ئاماده‌بوونی‌‌تاڵه‌بانی‌،‌ئێران‌زۆر‌ترس����ی‌‌له‌س����ه‌ر‌زۆنی‌‌س����ه‌وز‌نه‌بوو،‌كه‌‌ڕێكه‌وتنه‌كه‌ی‌‌ده‌باشانیش‌هاته‌‌ئارا،‌ئه‌وان‌ڕاس����تی‌‌تێگه‌یش����تنی‌‌خۆیان‌له‌مه‌س����ه‌له‌كان‌بۆ‌ڕونتر‌بووه‌وه‌.‌بۆ‌ئێران‌كێشه‌كه‌‌له‌نه‌خۆش����كه‌وتنه‌كه‌ی‌‌تاڵه‌بانییه‌وه‌‌ده‌س����تیپێكرد.‌به‌تایبه‌ت‌كه‌‌ئه‌وان‌له‌یه‌كێتیناسیدا،‌

شاره‌زایی‌‌ته‌واویان‌هه‌یه‌.ل����ه‌دوای‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كان����ی‌‌21\9\‌2013ئ����ه‌م‌فایل����ه‌‌الی‌‌ئێرانیی����ه‌كان‌بایه‌خی‌‌زۆری‌‌په‌یداك����ردووه‌.‌ئێران‌ماوه‌یه‌كی‌‌باش‌چاوه‌ڕوانی‌‌كرد،‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌بزانێت‌له‌یه‌كێتی‌‌قس����ه‌‌له‌گه‌ڵ‌كێدا‌بكات،‌ساغنه‌بوونه‌وه‌ی‌‌ئه‌مه‌و‌بارودۆخی‌‌زۆنی‌‌سه‌وزو،‌دواكه‌وتنی‌‌پێكهێنانی‌‌حكوم����ه‌ت،‌وایكردوه‌‌ئێرانیی����ه‌كان،‌ڕوانینێكی‌‌مامناوه‌ند‌بۆ‌زۆنی‌‌س����ه‌وز‌گه‌اڵڵه‌‌بكه‌ن.‌ڕوانینێك‌كه‌‌پارتیش‌الیه‌نگریه‌تی‌،‌به‌وپێیه‌ی‌‌مه‌ترس����ی‌‌هه‌ریه‌كه‌‌له‌ئێران‌و‌پارتی‌،‌له‌سه‌ر‌زۆنی‌‌س����ه‌وز،‌مه‌ترسییه‌كی‌‌هاوبه‌ش����ه‌.‌ئێران‌ده‌خوازێت‌جۆرێك‌له‌نزیكبوونه‌وه‌‌له‌نێوان‌یه‌كێت����ی‌‌و‌گۆڕاندا‌هه‌بێت،‌ئه‌و‌پێیوایه‌‌ئه‌گه‌ر‌پێ����ش‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‌عێراق‌و‌ئه‌نجومه‌نی‌‌پارێ����زگاكان،‌لێكترگه‌یش����تن‌و‌نزیكبوونه‌وه‌‌له‌نێوان‌یه‌كێتی‌‌و‌گۆڕان����دا‌نه‌بێت،‌قه‌یرانێكی‌‌

گه‌وره‌‌ڕووده‌دات.ئێرانییه‌كان‌گۆڕان‌به‌هێزێكی‌‌خاوه‌ن‌س����ه‌رمایه‌ی‌‌گه‌وره‌ی‌‌ده‌نگده‌ر‌سه‌یر‌ده‌كه‌ن،‌به‌اڵم‌پێشیانوایه‌،‌یه‌كێتی‌‌جگه‌‌له‌وه‌ی‌‌سه‌رمایه‌ی‌‌ده‌نگده‌رانی‌‌زۆر‌كه‌می‌‌كردووه‌،‌به‌اڵم‌خاوه‌نی‌‌

سه‌رمایه‌ی‌‌تره‌،‌جومگه‌ی‌‌گرنگی‌‌ده‌سه‌اڵتداری‌‌به‌ده‌سته‌وه‌یه‌.ئێرانییه‌كان‌به‌رله‌وه‌ی‌‌گفتوگۆ‌له‌سه‌ر‌پێكهێنانی‌‌حكومه‌ت‌بكه‌ن،‌مه‌به‌ستی‌‌تریان‌هه‌یه‌،‌ئه‌وان‌به‌شوێن‌هاوسه‌نگییه‌وه‌ن‌له‌زۆنی‌‌سه‌وزدا.‌فشار‌له‌یه‌كێتی‌‌ده‌كه‌ن،‌به‌و‌ئاڕاسته‌یه‌ی‌‌له‌گ����ۆڕان‌نزیكببێت����ه‌وه‌.‌زانیارییه‌كان‌س����ه‌باره‌ت‌دانیش����تنه‌كه‌ی‌‌ئێ����ران،‌به‌پێكهێنانی‌‌حكومه‌تیش����ه‌وه‌،‌هه‌مووی‌‌س����ه‌باره‌ت‌به‌وه‌یه‌‌كه‌‌زۆنی‌‌س����ه‌وز‌ئارام‌بێت.‌ئه‌ویتریان‌كه‌‌بۆ‌خۆمی‌‌هه‌ڵده‌گرم،‌ته‌نها‌ورده‌كارییه‌.‌له‌م‌وتاره‌ش����دا‌مه‌به‌ستم‌ئه‌وه‌‌نییه‌‌زانیارییه‌كان‌ئاش����كرا‌بكه‌م،‌ته‌نها‌ده‌مه‌وێت‌قس����ه‌یه‌كی‌‌خێر‌بكه‌م‌و‌له‌س����ه‌ركردایه‌تی‌‌یه‌كێتی‌‌بپرسم:‌ئایا‌ئه‌وه‌ی‌‌تاڵه‌بانی‌‌كردی‌‌و‌تێكتاندایه‌وه‌،‌ئه‌وه‌ی‌‌ئێمه‌‌وه‌ك‌دۆس����ت‌به‌كوردی‌‌پێمانوتن،‌به‌فارس����ی‌‌له‌ئێرانییه‌كانی‌‌وه‌رده‌گرن؟‌هی����وادارم‌ئه‌مجاره‌یان،‌به‌تایب����ه‌ت‌ئه‌مجاره‌یان،‌

فارسییه‌كه‌تان‌له‌كوردییه‌كه‌تان‌باشتر‌بێت‌و‌به‌قسه‌ی‌‌ئێرانییه‌كان‌بكه‌ن!

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

hamashwan.awene@yahoo.noAweneکوا‌لێکۆڵینەوەی‌یاسایی‌لەخوێنی‌سۆرانی‌مامە‌حەمە،‌عەبدولستار‌تاهیر،‌سەردەشت‌عوسمان

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

‌ریکام

بـۆ چـلـەی مـاتـەمـیـنـیـی

کـاوە گـەرمـیـانـیـی بـرام!

لەنێو‌دااڵنی‌تاریکی‌واڵتێکی‌سڕڤەبووواڵتێك‌پڕ‌لە‌ویژدانی‌مردوو

سەردەمێك‌بووڕۆژ‌بە‌تاریکیی‌شەو،‌و‌

شەویش‌بە‌ترس‌تەوق‌درا‌بووکە‌هزرەکان‌بخەسێنن

کە‌جوانییەکان‌بخنک�ێنن

بەاڵم‌ئەتۆ،‌ئاسینگەری‌خۆشەویستییچەکووشی‌هوشیارییت‌ڕاوەشاند

لە‌بەرامبەر‌کوێخاکانی‌گەندەڵ�ستانتۆغ�یانت‌کرد

نەترسانە‌����‌ئازایانەبە‌شەاڵڵەی‌خوێنی‌گەش‌و‌پیرۆزی‌خۆت

بۆ‌سەروەریی‌میللەتیخێرنەدیوی‌خۆتهەڵمەتت‌برد

لەدوا‌چرکە‌����‌چرکە‌ژیانی‌پڕ‌شەهامەتتلەبەرزایی‌بەرزەلووتکەی‌کەڕامەتت‌

لە‌باوەشی‌س�ن�ۆب�ەری‌دایكبۆ‌ش�ی�ری�ن�ی‌ئ�ام�ەد‌لە‌کۆڵ

بۆ‌کوردستانسروودت‌خویند‌

سروودی‌جوانی‌بەرخۆدان

کرمانج گوندیی٦ ی ژانیوەری ٢٠١٤

ـــ سنۆبەر: دایکی شەهید کاوەــــ شیرین: خێزانی بێنازی کاوە