Ενότητα 5: Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι

ΕΝΟΤΗΤΑ 5Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως

τις αρχές του 19ου αι.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗΧιωτέρη Κατερίνα - 1ο Γυμνάσιο Κοζάνης (Βαλταδώρειο) katchiot.blogspot.gr

Να γνωρίσουμε τους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς που συντελέστηκαν στους κόλπους του ελληνισμού κυρίως από τα μέσα του 18ου αιώνα κι έπειτα.

Να μάθουμε για τα κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας που εκδηλώθηκαν στον ελληνικό χώρο, καθώς και για τον χαρακτήρα τους.

Να εκτιμήσουμε τις επιδράσεις του Διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης στον ελληνισμό και στην ιδεολογική προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης του 1821.

Σ’ αυτό το μάθημα επιδιώκουμε:

Χιωτέρη Κατερίνα - 1ο Γυμνάσιο Κοζάνης (Βαλταδώρειο)

katchiot.blogspot.gr

Επέκταση του ευρωπαϊκού εμπορίου στην Ανατολή.

Τούρκοι: σταδιοδρομούν στον κρατικό τομέα.

Έλληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι: σταδιοδρομούν στο εμπόριο και τη ναυτιλία.



Οικονομικοί μετασχηματισμοί

Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774): επέτρεπε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα σε πλοία με ρωσική σημαία στα στενά του Βοσπόρου.

Απουσία αγγλικών πλοίων στη Μεσόγειο στα χρόνια των Ναπολεόντειων πολέμων



Λόγοι ανάπτυξης του ελληνικού εμπορίου

Εξέλιξη πόλεων σε εμπορικά

κέντρα (Θεσσαλονίκη,

Ιωάννινα, Σμύρνη, Χίος).

Ενίσχυση ελληνικών

παροικιών .



Συνέπειες της ανάπτυξης του ελληνικού εμπορίου

Ορθόδοξη εκκλησία

Φαναριώτες Προεστοί Έμποροι-

καραβοκύρηδες

Κλέφτες Αρματολοί Αγρότες Απασχολούμεν

οι στο εμπόριο - ναύτες



Κοινωνικοί μετασχηματισμοί (κοινωνικές ομάδες)

Ορθόδοξη εκκλησίαΕναντιώνεται στις ιδέες του Διαφωτισμού και στην επανάσταση (φόβος για απώλεια προνομίων). Εξαιρέσεις οι: Μεθόδιος Ανθρακίτης, Ευγένιος Βούλγαρης.

Μεθόδιος Ανθρακίτης Ευγένιος Βούλγαρης



ΦαναριώτεςΈλληνες της περιοχής Φαναρίου (Πατριαρχείο Κων/πόλεως)→ μορφωμένοι, πολύγλωσσοι, υπηρετούσαν στη οθωμανική διοίκηση αλλά και ως ηγεμόνες στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (Μολδαβία, Βλαχία – σημερινή Ρουμανία).



ΠροεστοίΔιοικούσαν τις ελληνικές κοινότητες, συγκέντρωναν φόρους για λογαριασμό των Τούρκων, απέκτησαν μεγάλες περιουσίες, συνεργάζονταν με τους Τούρκους.



ΚλέφτεςΑγρότες που κατέφυγαν στα βουνά και επιδίδονταν στη ληστεία. Τα κατορθώματά τους υμνήθηκαν στα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια.



ΑρματολοίΈνοπλα σώματα της οθωμανικής διοίκησης για την τήρηση της τάξης. Πολλοί κλέφτες έγιναν αρματολοί και το αντίστροφο.



Φώτης Κόντογλου «Αρματολοί και κλέφτες»

ΑγρότεςΤο 80% του πληθυσμού. Κυρίως ακτήμονες, εργαζόμενοι σε τουρκικά (σπάνια σε Ελλήνων) ιδιωτικά ή δημόσια κτήματα (τσιφλίκια).



Έμποροι – καραβοκύρηδεςΟικονομικά ισχυροί – φορείς επαναστατικών ιδεών. Ίδρυση σχολείων, έκδοση βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων, χορήγηση υποτροφιών.



Απασχολούμενοι στο εμπόριο – ναύτεςΟ αριθμός τους ήταν πάντα ανάλογος της ανάπτυξης του εμπορίου και της ναυτιλίας.



Στροφή των Ελλήνων προς τη Ρωσία (ομόδοξη –Χριστιανοί Ορθόδοξοι, κοινά εμπορικά συμφέροντα).

1770: αποτυχημένη εξέγερση στην Πελοπόννησο (Ορλοφικά: αρχηγοί οι αδερφοί Ορλόφ).

Λάμπρος Κατσώνης: αποτυχημένη προσπάθεια στα νησιά του Αιγαίου.

Σούλι: σύγκρουση με Αλή Πασά των Ιωαννίνων –το Σούλι εγκαταλείπεται από τους κατοίκους του (1803)

Λάμπρος Κατσώνης

Αλή Πασάς



Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας

Ορισμός: κίνημα που επιδίωκε τη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού μεταξύ των Ελλήνων και αποσκοπούσε στην ιδεολογική προετοιμασία του αγώνα για την ελευθερία.

Φορείς διάδοσης: έμποροι και γενικότερα Έλληνες που

ταξίδευαν στην Ευρώπη. Στόχος: η καλλιέργεια της ιδέας ότι η λογική μπορεί όχι

μόνο να εξηγήσει τον κόσμο αλλά και να τον αλλάξει: η ελευθερία μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εκπαίδευσης.

Περιοχές διάδοσης: κοσμοπολίτικα κέντρα (Σμύρνη,

Ιωάννινα, Χίος).Χιωτέρη Κατερίνα - 1ο Γυμνάσιο

Κοζάνης (Βαλταδώρειο) katchiot.blogspot.gr

Νεοελληνικός Διαφωτισμός

1. θαυμασμός για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, 2. σύνδεση με την ελευθερία,

3. η εκπαίδευση έπρεπε: α) να σχετίζεται με τις θετικές επιστήμες, β) να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα,

γ) να υπηρετεί την προοπτική του αγώνα για ελευθερία.



Αντιλήψεις Ελλήνων Διαφωτιστών

Σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους η εκπαίδευση έπρεπε:

να βασίζεται σε εκκλησιαστικά κείμενα,

να περιορίζεται στη θρησκευτική παράδοση,

να γίνεται σε αρχαΐζουσα γλώσσα.



Συντηρητικοί αντίπαλοι Διαφωτιστών

Ρήγας Βελεστινλής Αδαμάντιος Κοραής Ανώνυμος,

«Ελληνική Νομαρχία»

Ιώσηπος Μοισιόδακας

Δημήτριος Καταρτζής

Κωνσταντίνος Κούμας

Θεόφιλος ΚαΐρηςΧιωτέρη Κατερίνα - 1ο Γυμνάσιο

Κοζάνης (Βαλταδώρειο) katchiot.blogspot.gr

Έλληνες Διαφωτιστές

Ρήγας Βελεστινλής (1757 – 1798)Το έργο του «Νέα Πολιτική Διοίκηση» είναι επηρεασμένο από τις ριζοσπαστικές ιδέες των Γάλλων Ιακωβίνων. Υποστηρίζει τη δημιουργία μιας «Ελληνικής Δημοκρατίας» στη θέση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια που θα εξασφάλιζε ισονομία και ισοπολιτεία. Δολοφονήθηκε για τις ιδέες του.

Χιωτέρη Κατερίνα - 1ο Γυμνάσιο Κοζάνης (Βαλταδώρειο) katchiot.blogspot.gr

Αδαμάντιος Κοραής (1748 – 1833)

Υποστηρικτής των φιλελεύθερων ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης: «η μόρφωση θα φέρει την ελευθερία». Στη γλώσσα επέλεγε τη «μέση «οδό», έναν εξευγενισμό της δημοτικής γλώσσας.



«Η Ελλάδα αλυσοδεμένη». Από το φυλλάδιο «Σάλπισμα πολεμιστήριον» του Κοραή. Μουσείο Μπενάκη.

Ανώνυμος, «Ελληνική Νομαρχία» (1806)Εμπνευσμένο από το όραμα του Ρήγα. «Οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν μόνοι τους για την ελευθερία τους».



Ιώσηπος Μοισιόδακας - Δημήτριος ΚαταρτζήςΘερμοί υποστηρικτές της χρήσης της λαϊκής γλώσσας.



Κωνσταντίνος Κούμας Θεόφιλος Καΐρης



Κωνσταντίνος Κούμας: υποστηρικτής της εισαγωγής νέων μεθόδων διδασκαλίας.Θεόφιλος Καΐρης: οπαδός των φιλελεύθερων ιδεών της γαλλικής επανάστασης.

Ποιες οικονομικές συνθήκες επικρατούσαν στην οθωμανική αυτοκρατορία από τα μέσα του 18ου έως τις αρχές του 19ου αι.;

Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην ανάπτυξη του εμπορίου και ποια τα αποτελέσματα;

Ποιες κοινωνικές ομάδες υπήρχαν στον ελληνισμό; Περιγράψτε την καθεμία από αυτές.

Γιατί ο ελληνισμός στράφηκε προς τους Ρώσους; Ποια ελληνικά κινήματα εκδηλώθηκαν κατά της οθωμανικής

κυριαρχίας το 18ο αι.; Ποια ήταν τα αποτελέσματά τους; Τι ονομάζουμε Νεοελληνικό Διαφωτισμό, ποιοι ήταν οι φορείς του,

πού εκδηλώθηκε και τι υποστήριζε; Ποιο σκοπό εξυπηρετούσε το κίνημα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού; Ποιες ήταν οι αντιλήψεις των Ελλήνων Διαφωτιστών; Τι υποστήριζαν οι συντηρητικοί αντίπαλοί τους; Ονομάστε τους Έλληνες Διαφωτιστές. Τι υποστήριζε ο καθένας από

αυτούς; Ποιες ήταν οι αντιλήψεις των Διαφωτιστών για την παιδεία;

Ερωτήσεις κατανόησης



Εικ.1, σελ.23: Γιατί αναπτύχθηκε το εμπόριο στα τέλη του 19ου αι.; Σε ποιες περιοχές;

Εικ2,σελ.24: Σχολιάστε την εικόνα. Ποιο ρόλο έπαιξαν την προεπαναστατική περίοδο;

Εικ.3,σελ.25: Ποια είναι τα πρόσωπα; Ποιος είναι ο σκοπός της εικόνας; Τι υποστήριζε ο καθένας από αυτούς;

Πηγή 4,σελ.25: Ποια σημασία αποδίδει ο Ανώνυμος στη μόρφωση; Πώς αποδεικνύει τις απόψεις του;

Ερωτήσεις στα παραθέματα και τις εικόνες



Documents

Ενότητα 5: Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι