ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Στην επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους συχνά προσπαθούμε να μεταδώσουμε πληροφορίες, να ερμηνεύσουμε ένα φαινόμενο/γεγονός, να αναλύσουμε μια έννοια, να υποστηρίξουμε μια άποψη και ορισμένες φορές να πείσουμε το δέκτη ότι οι απόψεις μας είναι οι σωστές, ώστε να τις υιοθετήσει ή να ενεργήσει σύμφωνα με αυτές. Σε όλες τις περιστάσεις επεισέρχεται η οπτική γωνία του πομπού, η οποία

άλλοτε απλώς διαφαίνεται, άλλοτε υπολανθάνει στο έμμεσο σχόλιο που κάνει για τα γεγονότα

ή στον τρόπο με τον οποίο αναλύει μια έννοια και άλλοτε εκφράζεται ρητά.

Άρα ένα πρώτο βήμα για να αντιμετωπίζει κριτικά ο δέκτης το μήνυμα που προσλαμβάνει είναι να προσπαθεί να

διακρίνει την οπτική γωνία και το σκοπό του πομπού.

Στην περίπτωση μάλιστα που ο πομπός έχει ως κύριο στόχο του την πειθώ, ο δέκτης προσπαθεί να ελέγξει τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο πομπός, το κύρος των επιχειρημάτων και την αξιοπιστία των τεκμηρίων που χρησιμοποιεί. Συγχρόνως προσπαθεί να εντοπίσει και να ελέγξει

τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο πομπός

ΤΡΟΠΟΙ & ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ

1) ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ:

Για τον τρόπο αυτό απόδειξης μιας θέσης χρησιμοποιούνται τα εξής μέσα:

Επιχειρήματα οι λογικές προτάσεις που συνήθως διευθετούνται σε κλιμακωτή σειρά για την απόδειξη μιας θέσης. Σύμφωνα με τον αυστηρότερο ορισμό της λογικής, επιχείρημα είναι μια σειρά προτάσεων με την εξής χαρακτηριστική δομή: μια ή περισσότερες προτάσεις χρησιμεύουν ως βάση για την αποδοχή μιας άλλης πρότασης, που ακολουθεί λογικά τις πρώτες. Η διαδικασία αυτή λέγεται συλλογισμός

Τεκμήρια είναι συγκεκριμένα στοιχεία που αναφέρονται σε μια ορισμένη εμπειρία: παραδείγματα, αλήθειες, γεγονότα, αυθεντίες, στατιστικά.

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ: Με βάση την πορεία της σκέψης Παραγωγικός Επαγωγικός Αναλογικός

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ

ΕΙΔΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ1. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ Γενικό ειδικό Α. Τα μέταλλα

είναι ανόργανα στοιχεία.

Β. Ο χρυσός είναι μέταλλο

ΑΡΑ: ο χρυσός είναι ανόργανο στοιχείο

ΠΑΝΤΑ ΒΕΒΑΙΟ

2. ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΣ Ειδικό γενικό Α. Η μιλιά, η αχλαδιά...είναι οργανισμοί

Β. Η μηλιά, η αχλαδιά…είναι φυτά

ΑΡΑ: Τα φυτά είναι οργανισμοί

ΠΙΘΑΝΟ ΣΥΝΗΘΩΣ. Μόνο όταν είναι τέλειος οδηγεί σε βέβαιο συμπέρασμα. Αν είναι ατελής οδηγεί σε λάθος ή απλώς πιθανό συμπέρασμα

3. ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣ Ειδικό ειδικό Α. Ο Γιάννης είναι ευέξαπτος και γι’ αυτό έχει δυσκολίες στις διαπροσωπικές του σχέσεις

Β. Ο Γιώργος είναι κι αυτός ευέξαπτος

ΑΡΑ: Και ο Γιώργος πιθανώς έχει δυσκολίες στις διαπροσωπικές του σχέσεις

ΠΑΝΤΑ ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΙΚΟ

Ο επαγωγικός συλλογισμός διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: Τέλειος Ατελής

Ο διαχωρισμός αυτός είναι ανάλογα με την επάρκεια του αριθμού των εξεταζόμενων περιπτώσεις στις προκείμενες που περιλαμβάνει ο κάθε συλλογισμός

ΕΙΔΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ1. ΤΕΛΕΙΟΣ Όταν στη μείζονα

προκείμενη αναφέρονται όλες οι δυνατές μεμονωμένες περιπτώσεις που θα οδηγήσουν σε ένα λογικό συμπέρασμα αναφορικά με το όλο(ΑΡΑ: αν υπάρχουν επαρκή στοιχεία)

Α. ο πατέρας μου οδηγεί FIAT

Β. η μητέρα μου οδηγεί Alpha Romeo

ΑΡΑ: οι γονείς μου οδηγούν ιταλικά αυτοκίνητα

2. ΑΤΕΛΗΣ Όταν στη μείζονα προκείμενη παρουσιάζονται μόνο μερικές περιπτώσεις που δεν επαρκούν για να διατυπωθεί με απόλυτο τρόπο το συμπέρασμα (ΑΡΑ: ανεπαρκή στοιχεία)

Α. ο Καραγκιόζης μου φαίνεται πιο αστείος και από τα Πόκεμον και από τα χελωνονιντζάκια και από όλες τις κωμωδίες του Χόλιγουντ, που παράγονται σήμερα κατά συρροήν

ΑΡΑ: θεωρώ, λοιπόν, συνολικά κατώτερης ποιότητας τα προϊόντα της σύγχρονης βιομηχανίας του θεάματος συγκριτικά με τα λαϊκά θεάματα του παρελθόντος

Με βάση το είδος των προτάσεων που αποτελούν τις προκείμενες Κατηγορικός Υποθετικός Διαζευκτικός

ΕΙΔΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ1. ΚΑΤΗΓΟΡΙΚΟΣ Οι προκείμενες είναι

κατηγορικές προτάσεις (το υποκείμενο συνδέεται με το κατηγορούμενο μέσω συνδετικού ρήματος)

Α. Τα μέταλλα είναι ανόργανα στοιχεία

Β. Ο χρυσός είναι μέταλλο

ΑΡΑ: Ο χρυσός είναι

ανόργανο στοιχείο2. ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ Μία ή και οι δύο

προκείμενες είναι υποθετικές προτάσεις

Α. αν οι βιομηχανίες λειτουργούν ανεξέλεγκτα, το περιβάλλον μολύνεται

Β. στη Θεσσαλονίκη οι βιομηχανίες λειτουργούν ανεξέλεγκτα

ΑΡΑ: το περιβάλλον της Θεσσαλονίκης μολύνεται

3. ΔΙΑΖΕΥΚΤΙΚΟΣ Έστω μία προκείμενη είναι διαζευκτική πρόταση

Α. τα αρχαία ελληνικά εξετάζονται ή ως μάθημα γενικής παιδείας ή ως μάθημα κατεύθυνσης

Β. ο Επιτάφιος του Περικλή εξετάζεται ως μάθημα γενικής παιδείας

ΑΡΑ: Ο Επιτάφιος του Περικλή δεν εξετάζεται ως μάθημα κατεύθυνσης

Με βάση τον αριθμό των προκειμένων Άμεσος Έμμεσος

ΕΙΔΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ1. ΆΜΕΣΟΣ Αποτελείται από μία

μόνο προκείμενηΟι επιχειρήσεις δεν είναι πρόθυμες να επωμιστούν τις δαπάνες για τη λήψη

φιλοπεριβαλλοντικών μέτρων

ΑΡΑ: οι επιχειρήσεις ρυπαίνουν το περιβάλλον

2. ΕΜΜΕΣΟΣ Αποτελείται από δύο ή περισσότερες προκείμενες

Α. η Μ. Βρετανία είναι οικονομικά ανεπτυγμένο κράτοςΒ. η οικονομική ανάπτυξη ενός κράτους του παρέχει τη δυνατότητα να προβεί σε κοινωνικές παροχές

ΑΡΑ: η Μ. Βρετανία είναι σε θέση να οργανώσει ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας για την ανακούφιση των αναξιοπαθούντων και των ευπαθέστερων κοινωνικών στρωμάτων

Οι συλλογισμοί της λογικής και τα συλλογιστικά επιχειρήματα των κειμένων παρουσιάζουν ομοιότητες μεταξύ τους, αλλά δεν πρέπει να συγχέονται. Οι συλλογισμοί της λογικής έχουν μορφή καθαρά τυπική, στεγνή, σύντομη και περιέχουν μόνο προτάσεις-κρίσεις. Τα επιχειρήματα σε ένα κείμενο έχουν ανάπτυξη, σύνταξη και διατύπωση πολυποίκιλη. Αρκετές φορές, μάλιστα, είναι δύσκολο να εντοπιστούν με ακρίβεια οι προκείμενες που οδηγούν στο συμπέρασμα με τη μορφή του τυπικού συλλογισμού. Εκείνο που πρέπει να εντοπίζεται είναι η συλλογιστική πορεία του συγγραφέα, για να ελέγχεται και η αποδεικτική αξία των επιχειρημάτων του.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΟ:

Ο άνθρωπος πέτυχε πλήρως στον προορισμό του. Μέσα στους αιώνες κατόρθωσε να δημιουργήσει θαύματα, όπως είναι ο τροχός, η τυπογραφία, η πυρηνική ενέργεια. Έδειξε πως τα χέρια του και το μυαλό του μπορούν να συνεργαστούν για να πετύχουν εκπληκτικά, θαμπωτικά πράγματα. Δημιούργησε ένα

αξιοθαύμαστο πολιτισμό, με κατακτήσεις σε όλους τους τομείς, την επιστήμη, την τέχνη, την παιδεία, την τεχνολογία. Απέδειξε πως τυπικά είναι το ευφυέστερο από τα είδη του ζωικού βασιλείου. (ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ)

Όπως είναι φανερό κι από το άνω παράδειγμα είναι δυσκολότερο να αναγνωριστεί το είδος του συλλογισμού μέσα στο κείμενο, κι αυτό, γιατί υπάρχουν πολλές προκείμενες που αναμειγνύονται μεταξύ τους αλλά και με το συμπέρασμα. Έτσι, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη διερεύνηση της συλλογιστικής πορείας του συγγραφέα ενός κειμένου

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Συνολικά για τους συλλογισμούς :

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ Λογική ακολουθία μεταξύ των

προκειμένων και του συμπεράσματος

ΑΛΗΘΕΙΑ Συμφωνία – αντιστοιχία με την πραγματικότητα. Επιβεβαίωση του περιεχομένου του επιχειρήματος από την εμπειρία της ζωής

ΟΡΘΟΤΗΤΑ Αποδοχή του επιχειρήματος από το δέκτη ως λογικού (έγκυρου) και αξιόπιστου (αληθούς)

Για να είναι ορθός ένας συλλογισμός πρέπει να ισχύει το παρακάτω σχήμα:

Εγκυρότητα + αλήθεια = ορθότητα

Οτιδήποτε άλλο είναι μη ορθό. Πρέπει να ισχύουν και οι δύο προϋποθέσεις για να θεωρηθεί ένας συλλογισμός απόδειξη.

Αληθές + άκυρο = μη ορθό Ψευδές + έγκυρο = μη ορθό Ψευδές + άκυρο = μη ορθό

Ωστόσο πρέπει να προσέξουμε τα εξής σημεία κατά την αξιολόγηση των συλλογισμών:

Στις προκείμενές του διατυπώνονται γενικά αποδεκτές αλήθειες (πχ. Η γη είναι σφαιρική) ή

Αν είναι προσωπικές γνώμες (πχ. Η πολιτική είναι υπεύθυνη για την καταστροφή του περιβάλλοντος)

Ένα επιχείρημα που βασίζεται μόνο σε γνώμες, δεν έχει αποδεικτική ισχύ

Στους υποθετικούς συλλογισμούς το συμπέρασμα δεν είναι βέβαιο, αν οφείλεται σε πολλές αιτίες, τις οποίες δεν περιλαμβάνει η υποθετική προκείμενη

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Έχει παρατηρηθεί από τους κοινωνικούς επιστήμονες ότι τα

τηλεοπτικά θεάματα ασκούν έντονη ψυχολογική επίδραση στους τηλεθεατές και ειδικά στα παιδιά. Κάτι τέτοιο έχει πιστοποιηθεί επανειλημμένα σε μελέτες και ειδικά διαμορφωμένες έρευνες. Είναι, λοιπόν, λογικό ότι, αν ένα παιδί εκτίθεται αλόγιστα σε τηλεοπτικές σκηνές στις οποίες δεσπόζει η βία και ο ωμός ερωτισμός, είναι πιθανό σε βάθος χρόνου να επηρεαστεί αρνητικά η ψυχοσύνθεση και η προσωπικότητά του

Είναι έγκυρος οι προκείμενές του βασίζονται σε επιστημονικά πορίσματα.

Είναι αληθής το περιεχόμενό τους ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. ΑΡΑ λογικώς ορθός συλλογισμός

Όταν υπάρχει απολυταρχικό καθεστώς, οι πολίτες είναι ευτυχισμένοι και η κοινωνία ευημερεί. Αυτό συμβαίνει, γιατί δεν αναπτύσσονται πλέον ανταγωνισμοί μεταξύ των διαφόρων κομμάτων και των πολιτικών παρατάξεων, αλλά αποκαθίσταται σταθερότητα. Έτσι, όλοι επικεντρώνονται στις δουλειές τους και εξασφαλίζεται η κοινή προκοπή.

Είναι ψευδής προκείμενες είναι αυθαίρετες απόψεις, που δεν επιβεβαιώνονται από την ιστορική εμπειρία.

Είναι έγκυρος το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα από τις Προκείμενες ΑΡΑ: μη λογικώς ορθός

Στην επαγωγή, παρατηρούμε τρία είδη/κατηγοριοποιήσεις, σύμφωνα με τον τρόπο ανάπτυξης του κάθε συλλογισμού

ΕΙΔΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΓΕΝΙΚΕΥΣΗ Επαρκή στοιχεία επιτρεπτή (τέλεια)

Ανεπαρκή στοιχεία Επισφαλή και βεβιασμένη γενίκευση (ατελής)

Α. ο πατέρας της Άννας είναι ψηλός, η μητέρα της είναι ψηλή, η αδερφή της είναι ψηλή, όπως άλλωστε και η ίδια.Η οικογένεια της Άννας είναι τετραμελήςΑΡΑ: όλα τα μέλη της οικογένειάς της είναι ψηλά

Β. στις φετινές διακοπές μου στα Κύθηρα, οι πιο πολλοί από τους ντόπιους με τους οποίους ήρθα σε επαφή, μου φέρθηκαν πολύ ευγενικά και πρόθυμα με εξυπηρέτησαν. Από τότε μου έχει σχηματιστεί η εντύπωση ότι όλοι σχεδόν οι κάτοικοι των Κυθήρων είναι φιλόξενοι.

ΑΙΤΙΟ/ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Αν η αιτιώδης σχέση είναι λογική κι όχι απλώς χρονολογική

μήπως γίνεται υπεραπλούστευση της σχέσης αιτίου –αποτελέσματος, δηλαδή μήπως μια μερικότερη αιτία προβάλλεται ως η μοναδική;

η αιτία είναι αναγκαία (το αποτέλεσμα δεν προκύπτει

χωρίς αυτήν) και επαρκής (αρκεί μόνο αυτή για να προκληθεί το αποτέλεσμα) – (Α) η αιτία είναι αναγκαία αλλά όχι

Α. για την επιτυχία μου στις εξετάσεις χρειάζεται καλή προετοιμασία, καλή ψυχολογική κατάσταση την ώρα της εξέτασης και τα θέματα να περιέχονται στη διδαχθείσα ύλη

Β. πιστεύω ότι θα

επαρκής – (Β) η αιτία είναι επαρκής αλλά όχι

αναγκαία – (Γ)

πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στην τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί μελέτησα περισσότερο από όλους

Γ. η οινοποσία είναι επαρκής αιτία για πρόκληση καρδιολογικών νοσημάτων (δεν είναι όμως και αναγκαία)

ΑΝΑΛΟΓΙΑ Α. κυριολεκτική προσέχουμε κατά πόσο οι ομοιότητες των συγκρινόμενων αντικειμένων είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με θέμα

Β. μεταφορική κατά πόσο έχει αποδεικτική ισχύ ενός λογικού επιχειρήματος. Όταν χρησιμοποιείται στη θέση λογικού επιχειρήματος, μας οδηγεί πάντα σε λογικό σφάλμα.

Α. οι αρχαίοι Αθηναίοι τοποθετούσαν φιλικά σε αυτούς καθεστώτα στις χώρες της Αθηναϊκής συμμαχίας, κατά τρόπο αντίστοιχο προς κάποια σύγχρονα κράτη που χρηματοδοτούν δικτατορίσκους σε άλλα κράτη

Β. η θρησκεία είναι όπιο του λαού

Παραλογισμοί ή παραλογικοί συλλογισμοί: Έτσι ονομάζονται οι συλλογισμοί που είναι: Άκυροι Μοιάζουν εξωτερικά έγκυροι, αλλά δεν έχουν αποδεικτική αξία,

διότι το συμπέρασμα έρχεται σε αντίθεση με την πραγματικότητα (παρά τη λογική σύνδεση των προκειμένων)

Σημείωση: αν ο παραλογισμός δεν οφείλεται σε λογικό σφάλμα αλλά σε πρόθεση του πομπού να εξαπατήσει το δέκτη τότε ονομάζεται σόφισμα.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:Οι φακές είναι δύσπεπτες

Τα φασόλια είναι δύσπεπταΆρα οι φακές είναι φασόλια

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥΣ

σε ένα κείμενο δεν είναι πάντοτε εύκολο να αναλύουμε το συλλογισμό σε προκείμενες και συμπέρασμα, ούτε να παρακολουθήσουμε με βεβαιότητα τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα

ΔΙΚΛΕΙΔΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Στη συλλογιστική πορεία ενός επιχειρήματος ελέγχουμε τη σχέση

προκείμενων-συμπεράσματος. Στη συλλογιστική πορεία μιας παραγράφου ελέγχουμε τη σχέση

θεματικής πρότασης – συμπεράσματος. Στη συλλογιστική πορεία ενός ολόκληρου κειμένου ελέγχουμε τη

σχέση θέματος και θέσης του συγγραφέως

ΕΡΩΤΗΣΗ:

Μπορούμε να πούμε ότι ένα κείμενο έχει αναλογική συλλογιστική πορεία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι, πιστεύω πως μπορεί να θεωρηθεί ότι ένα κείμενο έχει αναλογική συλλογιστική πορεία. Σε επίπεδο παραγράφου, μάλιστα, θεωρούμε την αναλογία ως έναν από τους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου. Σε μία παράγραφο σαν την επόμενη η συλλογιστική πορεία στηρίζεται στην αναλογία, είναι επομένως αναλογική:

Λέγεται πως ο επιστήμονας ευθύνεται μόνο γιʼ αυτό που κάνει και όχι για τον τρόπο με τον οποίο κάποιοι το χρησιμοποιούν. Όπως, δηλαδή, ο κατασκευαστής μαχαιριών είναι υπεύθυνος μόνο για την ποιότητα του προϊόντος του και όχι για την ενδεχόμενη φονική

χρήση του, έτσι και ο επιστήμονας είναι υπόλογος μόνο για την ορθότητα των ανακαλύψεών του και όχι για τη βλαβερή αξιοποίησή τους. Και όπως δεν μπορεί να κατηγορείται ο πρώτος στην περίπτωση ενός φόνου, έτσι δεν μπορεί να κατηγορείται και ο δεύτερος στην περίπτωση, για παράδειγμα, ενός πολέμου.

Σε επίπεδο ολόκληρου κειμένου πάλι μπορούμε να έχουμε αναλογική συλλογιστική πορεία. Για παράδειγμα, ένα άρθρο σε εφημερίδα, προέβλεπε, στην αρχή του πολέμου, τις δυσχέρειες των Αμερικανών στο Ιράκ, κατά αναλογίαν προς εκείνες που συνάντησαν στο Βιετνάμ. Όλο το άρθρο αναλωνόταν στην παράθεση κοινών στοιχείων των δύο ανάλογων περιπτώσεων. Αυτό, μάλιστα, το άρθρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα «κυριολεκτικής αναλογίας με πολλά κοινά στοιχεία», η οποία επομένως έχει πολλές πιθανότητες να έχει ορθότητα ως προς το συμπέρασμά της (με βάση τα κριτήρια της σ. 18 του σχολικού βιβλίου).

Έπειτα όλα τα μεγάλα ιερά κείμενα, όπως και πολλά λογοτεχνήματα, κυριαρχούνται από την αλληγορία, που είναι, βεβαίως μεταφορική αναλογική σκέψη.

πο

2) ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

Ο πομπός αναφερόμενος στο συναίσθημα του δέκτη πρέπει να λαμβάνει υπόψη του:

Τη διάθεση του ακροατηρίου Σε ποιους απευθύνεται Τα αίτια που το προκαλούν

Τα μέσα για να επιτύχει αυτό είναι τα εξής: Περιγραφή εξωτερικών ή εσωτερικών χαρακτηριστικών

ατόμων, συνθηκών, καταστάσεων, κτλ Αφήγηση γεγονότων, εμπειριών, συμβάντων, κτλ Χιούμορ Ειρωνεία Συγκινησιακή γλώσσα αφθονία σχημάτων λόγου,

προσδιορισμών, επιθέτων, λέξεων με ιδεολογική ή συναισθηματική φόρτιση, χρήση α’ και β’ προσώπου, κτλ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το κορυφαίο μουσείο του είδους του διεθνώς, το καμάρι και θεμέλιο της ταυτότητάς μας, αδυνατεί να υποδεχτεί παιδιά και να τους δείξει εμπράγματη την ιστορία τους, να τα εισαγάγει στο πολυδιδαγμένο ελληνικό θαύμα. Τα παιδάκια μπαίνουν με μια ξεναγό εντελώς άσχετη στη μουσειοπαιδαγωγική, περπατούν ανάμεσα σε μινωικά, κούρους, κυκλαδίτικα, μυκηναϊκά, αττικά αγγεία και ταφικές στήλες, απορούν, ρωτάνε, δε λαμβάνουν απαντήσεις, βαριούνται ενθουσιάζονται με τον τζόκεϊ των Αντικυθήρων, βγαίνουν τσιρίζοντας στον ήλιο και ξαναμπαίνουν στο πούλμαν περίπου όπως βγήκαν.

Κάπως έτσι τα ελληνόπουλα έρχονται σε επαφή με την κληρονομιά τους: χαζεύοντας βουβά, ακαθοδήγητα, πού; Στα μεγαλύτερα μουσεία της χώρας.

3) ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ/ΔΕΚΤΗ

Από τη μία ο πομπός για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του δέκτη επιχειρεί:

Να διατυπώνει αξιόπιστο λόγο Να μη βασίζεται στην εικόνα που τυχόν είχε σχηματίσει

προηγουμένως ο δέκτης γι’ αυτόν, αλλά, ως απόδειξη του ήθους του, να επικαλείται τη στάση του σε περιπτώσεις της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής

Τα μέσα που αξιοποιούνται για το σκοπό αυτό είναι: Ομιλία σε α’ ενικό πρόσωπο Χρήση λέξεων δηλωτικών ηθικών αρετών Αναφορά σε πεπραγμένα, ατομικές επιλογές, αποφάσεις,

στάσεις, επιτυχίες, αποδεικτικές του ήθους του πομπού

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:Όλη μου τη ζωή εγώ ήμουν ξεκάθαρος. Πάντοτε έκανα πολιτική υπό το φως και είμαι εκείνος ο οποίος θα αφήσει μια παρακαταθήκη στην Ελλάδα, ότι οι πολιτικοί πρέπει να λένε την αλήθεια. Εγώ είπα πάντοτε την πλήρη αλήθεια στο λαό. Ήμουν ο μόνος πολιτικός που έφυγε οικειοθελώς. Εγκατέλειψα την ηγεσία του κόμματος, διότι εδήλωσα ότι θα φύγω. Είχα πει ότι δε θα αλλάξω τον εκλογικό νόμο και δεν τον άλλαξα. Έκανα μια πολιτική πάρα πολύ αντιδημοτική, διότι τη

θεωρούσα αναγκαία. Και ζήτησα ίσως από το λαό υπερβολικές θυσίες. Αλλά του είπα την αλήθεια. Ποιο παρασκήνιο; Μόνο με παρασκήνιο δεν είχα εγώ σχέσεις.

Κ. Μητσοτάκης, 11.05.2008

Από την άλλη, υπάρχουν περιπτώσεις που ο πομπός, προκειμένου να πεισθεί ο δέκτης, επιδιώκει να τονώσει το αυτοσυναίσθημά του, κολακεύοντας και εξυψώνοντάς τον, μέσα από τη χρήση ενός θετικά φορτισμένου λεξιλογίου.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:Ο λαός είναι πλέον ώριμος και μπορεί να γίνει και πραγματικά κυρίαρχος. Τώρα πια δεν πείθεστε στις ανέξοδες ρητορείες της κυβέρνησης, αφού γνωρίζετε την πολιτική της και έχετε συνειδητοποιήσει τη ζημιά που προξένησε στον τόπο. Πλέον έχετε τη δύναμη να απομακρύνετε από την εξουσία όλους εκείνους που καταχράστηκαν την εμπιστοσύνη σας και να ωφελήσετε τη χώρα και τα παιδιά σας.

1) ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ/ΔΕΚΤΗ

Επιδιώκεται η αμαύρωση του ήθους του αντιπάλου μέσω μιας προσωπικής επίθεσης εναντίον του στα μάτια του δέκτη. Γίνεται, επομένως, κριτική, αντί να ανασκευάσει ο πομπός τα επιχειρήματα του αντιπάλου του. Έμμεση ανάδειξη του ήθους του πομπού ως ακέραιου και των λεγομένων του ως αναξιόπιστων. Τα μέσα που αξιοποιούνται εδώ είναι τα εξής: Χρήση γ’ ρηματικού προσώπου Χρήση δηλωτικών ελαττωμάτων Αναφορά σε πεπραγμένα, ατομικές επιλογές, αποφάσεις,

στάσεις, αποτυχίες, αποδεικτικές του ελλείμματος που διακρίνει τον αντίπαλο

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:Η αντίπαλη παράταξη αντιγράφει τα στοιχεία του προγράμματός μας και πλειοδοτεί σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις μας. Δεν είναι η πρώτη φορά. Θυμηθείτε την πρόσφατη προεκλογική φρασεολογία της, που έμεινε γράμμα κενό, και τη μετεκλογική κλασική συμπεριφορά και

έργα της. Επιχειρεί επανάληψη της άκρατης υποσχεσιολογίας του 2004, ελπίζοντας ότι και πάλι θα παραπλανήσει τους πολίτες. Άννα Διαμαντοπούλου, 16/08/07

Υπάρχουν, ωστόσο και φορές που ο πομπός προσπαθεί να πείσει το δέκτη δημιουργώντας του τύψεις και ενοχές, μέσα από τη χρήση ενός αρνητικά φορτισμένου λεξιλογίου

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:Κύριε Πρωθυπουργέ, χρειάζεται να συμπεριλάβετε στην κυβέρνησή σας Γερμανούς και υπουργούς από το Ντουμπάι. Όμως, θα υπήρξε εργασιακό πρόβλημα για μέλη της κυβέρνησης, κυρίως για τον Υπουργό Οικονομίας. Δε στέκεστε ούτε σε συνοικιακό σούπερ μάρκετ. Από πού τα πήρατε και τα πουλάτε; Από τον πατέρα ή το θείο σας; Ο λαός αισθάνεται ιδιοκτήτης της δημόσιας υπηρεσίας, την οποία δεν έχετε δικαίωμα να εκποιείτε.

2) ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ Παράθεση γνωματεύσεων – απόψεων μιας αυθεντικής, ενός ειδικού επιστήμονα, πνευματικού ανθρώπου κτλ. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται ενδυνάμωση της ισχύος των θέσεων του πομπού, χάρη στην αναλογία τους με εκείνες της αυθεντίας. Τα μέσα που αξιοποιούνται για αυτό τον σκοπό είναι τα εξής:

Αυτούσια παράθεση των απόψεων της αυθεντίας Δήλωση του ονόματος του ειδικού Χρήση εισαγωγικών

Νοηματική απόδοση των απόψεων της αυθεντίας Δήλωση του ονόματος του ειδικού Απουσία εισαγωγικών

Προϋποθέσεις για την ορθή χρήση του συγκεκριμένου τρόπου πειθούς είναι:

Να μη γίνεται κατάχρηση της γνώμης της αυθεντίας Να μη χρησιμοποιείται, για να καλυφθεί η έλλειψη

προσωπικών επιχειρημάτων

Να γίνεται αναφορά σε αυθεντίες σχετικές μόνο με το συγκεκριμένο θέμα του πομπού

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:[…] Έστω κι αν ένας άλλος Αμερικανός, πραγματικά σπουδαίος, ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν, προειδοποιούσε: «όποιοι απαρνούνται τις βασικές ελευθερίες για χάρη κάποιας πρόσκαιρης ασφάλειας, δεν αξίζουν ούτε την ελευθερία ούτε την ασφάλεια». Ή ο συμπατριώτης του, πεζογράφος Henry Miller: « αυτός που αναζητά ασφάλεια με κάθε τρόπο, μοιάζει με κάποιον που κόβει τα άκρα του για να έχει τεχνητά που δεν πονούν ούτε ενοχλούν». Με όλο το θάρρος θα προσθέσω: όχι μόνο ξύλινα άκρα θέλουν αλλά και ξύλινο κεφάλι, για να μη σκέφτονται. […]