ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΑΝΑΛΥΣΗ

ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ

ΑΠΟ ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ

1

ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ, ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ Β' Τα Πάθη Β.

*ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ μού έδωσαν ελληνική το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου. 1*Εκεί σπάροι και πέρκεςανεμόδαρτα ρήματαρεύματα πράσινα μες στα γαλάζιαόσα είδα στα σπλάχνα μου ν' ανάβουνε σφουγγάρια, μέδουσες

με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα μαύρα ρίγη. 2*Εκεί ρόδια, κυδώνια θεοί μελαχρινοί, θείοι κι εξάδελφοι το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια΄ και πνοές από τη ρεματιά ευωδιάζοντας λυγαριά και σχίνοσπάρτο και πιπερόριζα με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων,ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα- μου, με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι! 3* Εκεί δάφνες και βάγια

θυμιατό και λιβάνισμα τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια Στο χώμα τo στρωμένο με τ' αμπελομάντιλα κνίσες, τσουγκρίσματακαι Χριστός Ανέστημε τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων.Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!

2

όλο το ποίημα μπορεί να μεταφερθεί νοηματικά στον παρακάτω πίνακα

ΤΟΠΟΣ ιστορία περίοδοιΓΛΩΣΣΑ

ΠΟΙΗΤΕΣ ΑΞΙΕΣ ΕΛΥΤΗΣηλικίες

*Σπίτι φτωχικό

…………..1 θάλασσα

………….. ………….. ………… ………… ………….

2 βυζάντιοπαιδική Κρήτη

3 νεοελληνικ

ΑΝΑΛΥΣΗ Σ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

Τη γλώσσα: αυτή είναι το θέμα του ποιήματος Μου: στον ποιητή έδωσαν : η γλώσσα είναι θέμα παράδοσης Ελληνική: δείχνει ότι ο ποιητής είναι Έλληνας. Το σπίτι : η χώρα μου μπορεί να είναι φτωχή αλλά έχουμε μια πλούσια πνευματική, γλωσσική αρχαία παράδοση που ξεκινά από τον Όμηρο. Μονάχη έγνοια: Μόνο για τη γλώσσα ενδιαφέρεται ο ποιητής, γι' αυτήν θα πολεμήσει. Εκεί στη γλώσσα βρίσκει κανείς τις λέξεις που δείχνουν τη θάλασσα (σπάροι, πέρκες, ψάρια) ανεμόδαρτα ρήματα = λόγια που παίρνει ο άνεμος λέξεις που δείχνουν τα χρώματα της θάλασσας (ΈΠΕΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ) πράσινα ρεύματα θαλάσσια με γαλάζια χρώματα κι όλα αυτά τα είδα μέσα μου, είναι γραμμένα μέσα μου. Ο Ελύτης πιστεύει ότι ο κόσμος είναι γραμμένος μέσα μας και με το άκουσμα των λέξεων έρχεται στο φως, συνειδητοποιείται. Θαλασσινά σφουγγάρια και μέδουσες θαλασσινές. ‘Ολα αυτά είναι συνδυασμένα με τους μύθους μας για τις Σειρήνες, λόγια γλυκά της αρχαίας μυθολογίας και της νηπιακής ηλικίας. Κι ακόμα τα όστρακα τα θαλασσινά, με τις πρώτες γλωσσικές εντυπώσεις (τα πρώτα μαύρα ρίγη) Οι πρώτες γλωσσικές εντυπώσεις του νηπίου μοιάζουν με όστρακα, το περίβλημα μόνο της λέξης, ο ήχος της, κι ύστερα αποκτούν τη σημασία τους. Το μόνο που ενδιαφέρει τον ποιητή είναι η γλώσσα του από τη στιγμή που την άκουσα για πρώτη φορά, από τις πρώτες γλωσσικές του εντυπώσεις.

Εκεί στη γλώσσα θα βρει κανείς τις λέξεις που δείχνουν την ελληνική ύπαιθρο, τα λουλούδια και τα φυτά και τα πτηνά Ρόδια, κυδώνια, πνοές από τη ρεματιά που μυρίζουν φυτά ελληνικά όπως το σπάρτο, η πιπερόριζα, τα πιπίσματα των σπίνων, των πουλιών της

3

ελληνικής υπαίθρου. Εκεί στη γλώσσα είναι και οι παραστάσεις που έχει ο ποιητής από την Κρήτη όταν ήταν παιδί και έβλεπε τους θείους και τους ξαδέλφους του να χύνουν το λάδι μέσα στα πιθάρια (Μέσα στη γλώσσα βρίσκεται ο κόσμος της οικογένειας, της εργασίας, των παιδικών παραστάσεων και αναμνήσεων) Ακόμα οι ψαλμωδίες του Βυζαντίου, με τη βυζαντινή μουσική και τα πρώτα δόξα σοι, λόγια της θρησκείας, τον κάνουν να γνοιάζεται μόνο για τη γλώσσα του. Ως τώρα είδαμε δυο περιόδους της γλώσσας μας, την αρχαία, με τον Όμηρο και τη Βυζαντινή με τις ψαλμωδίες. Αλλά η ελληνική γλώσσα έχει ακόμα μια περίοδο , τη νεοελληνική.

Μέσα στη γλώσσα καθρεφτίζεται ο αγώνας για ελευθερία, η δόξα της πατρίδας ( δάφνες) και η δόξα του Χριστού (βάγια) και ακόμα βλέπουμε τον αρχιερέα να ευλογεί τα όπλα της επανάσταση την πάλα και το καριοφίλι. Μέσα στη γλώσσα είναι επίσης τα ήθη και έθιμα του Πάσχα. Το τσούγκρισμα των αυγών, ο οβελίας, η σούβλα - κνίσα η μυρωδιά του κρέατος που ψήνεται-. Κι αυτά συνδυάζονται με τον αγώνα για ελευθερία του 1821, όταν ακούστηκαν τα πρώτα σμπάρα, οι πρώτες ντουφεκιές των Ελλήνων. (και του 1821 και του 1940 στο οποίο πολέμησε ο Ελύτης και θεωρείται συνέχεια του 1821) Αυτά, μαζί με τις αγάπες για την ποίηση αλλά και τους πρώτους νεανικούς έρωτες συνδυάζονται με τον εθνικό μας ύμνο του Διονυσίου Σολωμού. Από τότε που άκουσε ο ποιητής τον εθνικό μας ύμνο ενδιαφέρεται μόνο για τη γλώσσα μας.

4

Δ'ΕΝΑ το χελιδόνι * κι η 'Ανοιξη ακριβή Για να γυρίσει ο ήλιος * θέλει δουλειά πολλή Θέλει νεκροί χιλιάδες * να ' ναι στους ΤροχούςΘέλει κι οι ζωντανοί * να δίνουν το αίμα τους. Θε μου Πρωτομάστορα * μ' έχτισες μέσα στα βουνά Θε μου Πρωτομάστορα * μ' έκλεισες μες στη Θάλασσα!

Πάρθηκεν από μάγους * το σώμα του ΜαγιούΤο' χουνε θάψει σ ένα * μνήμα του πέλαγου Σ' ένα βαθύ πηγάδι * το' χουνε κλειστό μύρισε το σκοτά * δι κι όλη η 'Αβυσσο. Θε μου Πρωτομάστορα * μέσα στις πασχαλιές και Συ Θε μου Πρωτομάστορα * μύρισες την Ανάσταση!

Σάλεψε σαν το σπέρμα * σε μήτρα σκοτεινήΤο φοβερό της μνήμης * έντομο μες στη γη Kι όπως δαγκώνει αράχνη * δάγκωσε το φως 'Ελαμψαν οι γιαλοί * κι όλο το πέλαγος. Θε μου Πρωτομάστορα * μ' έζωσες τις ακρογιαλιές Θε μου Πρωτομάστορα * στα βουνά με θεμέλιωσες!

5

ΑΝΑΛΥΣΗ Σ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥΜέσα στο χειμώνα μπορεί να υπάρχει ένα χελιδόνι. (Μέσα στη σκλαβιά ένα προμήνυμα ελευθερίας) Η άνοιξη (ελευθερία , ανάσταση) όμως είναι ακριβή, δεν αποκτιέται εύκολα. Για να γυρίσει ο ήλιος, ο τροχός του άρματός του, για να αλλάξει η μέρα, να΄ρθει το φως, η ελευθερία, πρέπει να χυθεί αίμα, απαιτείται σκληρή δουλειά και θυσίες. Η άνοιξη, ο ήλιος είναι η ελευθερία.

'Οπως ο πρωτομάστορας στο Γιοφύρι της 'Αρτας έχτισε τη γυναίκα του, θυσίασε δηλαδή ό, τι πιο αγαπητό έχει, για να στεριώσει το έργο, έτσι και ο Θεός τους 'Ελληνες τους έχει εγκαταστήσει ανάμεσα στα βουνά και στις θάλασσες, (χαρακτηριστικά της ελληνικής γεωγραφίας) αλλά για να είναι ελεύθεροι, πρέπει να θυσιάζονται.(Ο ποιητής πολέμησε στην Αλβανία κι αγάπησε τη θάλασσα. Ό,τι ισχύει για όλους ισχύει και για τον ένα, τον ποιητή)

Ήδη οι μάγοι με τα δώρα που έφεραν στο Χριστό προφήτεψαν το θάνατο και την ανάστασή του. Χρυσόν, (η δόξα και η λαμπρότητα) λίβανον και σμύρναν ( νεκρικά μύρα). Οι μάγοι πήραν το σώμα του Μάη, μήνα της άνοιξης, πήραν την ελευθερία και την έθαψαν σ' ένα μνήμα μέσα στο πέλαγος , σ' ένα πηγάδι το έκλεισαν και όμως κλεισμένο εκεί το σώμα του Μάη έκαμε να μυρίσει η άβυσσος.(ελευθερία, γέννηση, θάνατος Χριστού, ανάσταση συνυπάρχουν)

Θαμμένος ο Χριστός με τα λουλούδια της πασχαλιάς, μυρίζει ανάσταση από τη Μεγάλη Παρασκευή. (Δηλαδή μέσα στο θάνατο υπάρχει η ελπίδα της ανάστασης, μυρίζει , προμηνύει, όπως το χελιδόνι προμηνύει την άνοιξη . Μέσα στο πηγάδι το σώμα του Μάη μυρίζει, μέσα στο χειμώνα υπάρχει ένα χελιδόνι, μέσα στη σκλαβιά υπάρχει η ελπίδα της ελευθερίας.)

Όπως μέσα στη σκοτεινή μήτρα σαλεύει το σπέρμα, ( δείγμα ζωής μέσα στο σκοτάδι, όπως ο νεκρός από τον τάφο μυρίζει ανάσταση) έτσι και η μνήμη του έθνους γονιμοποιεί τα σκοτάδια από τα οποία θα ανατείλει φως ελευθερίας. Κι όπως η αράχνη δαγκάνει μια κλωστή, μια αχτίδα φωτός, έτσι από την κλωστή αυτή του φωτός θα λάμψουν οι γιαλοί κι όλο το πέλαγο. (Όπως ένα χελιδόνι προμηνύει την άνοιξη έτσι και μια κλωστή φωτός προμηνύει τη λάμψη του φωτός, την ανάσταση, την ελευθερία. )Η μνήμη του έθνους εφόσον είναι ζωντανή μέσα στη σκλαβιά, αποτελεί ακτίδα φωτός που θα φέρει την ελευθερία.

Χειμώνας, θάνατος, σκοτάδι, σκλαβιά έχουν μέσα τους τα προμηνύματα της άνοιξης, της ανάστασης, του φωτός , της ελευθερίας. Τα προμηνύματα είναι ένα χελιδόνι, (άνοιξη) η μυρουδιά από το σκοτάδι και την άβυσσο που θα φέρουν την ανάσταση , η μυρουδιά της ανάστασης μέσα από τα λουλούδια του επιταφίου, η μνήμη του έθνους μέσα στη σκλαβιά, μια κλωστή φωτός που δαγκώνει η αράχνη. Ο Ελύτης και εδώ εκφράζει και τον εαυτό του και το γένος των Ελλήνων. Πολέμησε στα βουνά κι αγάπησε τη θάλασσα, όπως οι Έλληνες είναι λαός της θάλασσας και των βουνών, της δόξας, της ανόδου, του δύσκολου αγώνα.

6

Το πιο πάνω ποίημα επαναλαμβάνει το ίδιο νοηματικό μοτίβο, ότι μέσα στο θάνατο ενυπάρχει το σπέρμα της αναστάσεως, στο σκοτάδι το σπέρμα του φωτός (σκοτά*δι)

1. χειμώνας

2. στάσιμος ήλιος

3. σκλαβιά

4. γκρεμίζεται το γιοφύρι

5. θάνατος

6. θάβουν σε μνήμα σε πηγάδι

7. Ο Χριστός στις πασχαλιές την Μ.Παρασκευή

8. μήτρα σκοτάδι

9. σκλαβιά

10.μέσα στη γη

11. στα βουνά και στις θάλασσες

ένα χελιδόνι

δουλειά νεκροί

θυσίες

χτίζει τη γυναίκα του

οι μάγοι προφητεύουνμε τα δώρα

μυρίζει το σκοτάδι κι η άβυσσος

μυρίζει

σαλεύει σπέρμα

η μνήμη του έθνους

αράχνη δαγκώνει μια αχτίδα φωτός

θυσιάζεται

άνοιξη

γυρίζει ο ήλιος

ελευθερία

στεριώνει

ανάσταση

ανάσταση

ανάσταση

γέννηση

ελευθερία

λάμπουν γιαλοί και πέλαγος

ελευθερώνεται

7