Хичээл №5. Сэдэв: ЗНӨ-ийн цаг төлөв, төгс ба төгс бус

өгүүлэхүүн

Хичээлийн зорилго:ЗНӨ-ийг бүтээж буй ЭӨ-үүдийн цаг

төлвийг ойлгуулах,

ЗНӨ-ийн төгс ба төгс бус өгүүлэхүүний хэлбэржилтийг таниулах,

ЗНӨ-ийг зохиох, хувиргах чадварт сургах,

   

Хичээлийн зорилт:

Энгийн өгүүлбэрүүдийг нийлмэл Энгийн өгүүлбэрүүдийг нийлмэл өгүүлбэр болгон хувиргах,өгүүлбэр болгон хувиргах,

Төгс ба төгс бус өгүүлэхүүнийг Төгс ба төгс бус өгүүлэхүүнийг олж, хэлбэржилтийг тайлбарлах,олж, хэлбэржилтийг тайлбарлах,

ЗНӨ-ийг хувиргах, зохиох,ЗНӨ-ийг хувиргах, зохиох,

   

Зэрэгцүүлэх холбоо нь:

Үгийн түвшинд: зэрэгцсэн нийлмэл үг,|үгийн санжсан чөлөөт бус холбоо үг| эрч хүч,

Өгүүлбэрийн түвшинд: өгүүлбэрийн зэрэгцсэн гишүүд,

Нийлмэл өгүүлбэрийн түвшинд: зэрэгцсэн нийлмэл өгүүлбэр,

   

Хэлхэц өгүүлбэрийг ЗНӨ-ээс хэрхэн ялгах вэ?

Удалгүй эхнэр Лхам босч, өрх татан, гал түлж, цай халаана.

Урьхан салхи үлээж, улиасны навч сэржигнэн, улирлын сайхан айлчлан ирлээ.

Энэ 2 өгүүлбэрийг ажиглан аль нь хэлхэц өгүүлбэр, аль нь ЗНӨ болохыг ярилцан тайлбарлаарай.

   

Ажиглалт, тайлбараа нэгтгэе.

Эхний өгүүлбэр босч, татан,түлж, халаана гэсэн 4 өгүүлэхүүнтэй боловч үйлийн эзэн ганц буюу Лхам байна.

Дараагийн өгүүлбэрт үлээж, сэржигнэн, ирлээ гэсэн 3 өгүүлэхүүн тус бүр үйлийн эзэн буюу өгүүлэгдэхүүнтэй байна.

   

Дүгнэлт гаргаарай.Хэлхэц өгүүлбэр нь хэдэн ч

өгүүлэхүүнтэй байж болох боловч ганц буюу дундын үйлийн эзэнтэй байна.

ЗНӨ нь 2 ба түүнээс дээш энгийн өгүүлбэр зэрэгцэх холбоогоор холбогдон нийлэхдээ өгүүлэхүүн тус бүр өгүүлэхүүнтэй байдаг онцлогтой.

   

Зургийг ажиглан, ЗНӨ бүхий бичил эх зохиогоорой.

   

Хэлзүйн хэлбэр ба нэрийг зөв харгалзуул.

1. -ж, -ч а. Лавшруулан зэр| холбох үг

2. -н, б. Үргэлжлэн холбох нөхцөл

3. -аад, в. Эсрэгцүүлэн зэр|холбох үг

4. -саар, г. Зэрэгцэн холбох нөхцөл

5. Ба д.Ялган зэр|холбох үг

6. Боловч, е.Урьдчилан холбох нөхцөл

7. байтугай ё. Хам холбох нөхцөл,

   

Зөв хариулт

1г, 2ё, 3е, 4б, 5д, 6в, 7а.

   

ЗНӨ-ийн цаг төлөв:

1. Хэрэг явдал харьцангуй нэгэн цагт зэрэг болсон юм уу, цуварч болсон санаа илтгэнэ. Жишээ нь:

Арын модны орой хөдөлж, талын хялганы Арын модны орой хөдөлж, талын хялганы толгой бөхөлзөнө.толгой бөхөлзөнө.

Нүдний үзүүрт гэрэл тусаад, гайхам охин Нүдний үзүүрт гэрэл тусаад, гайхам охин гараад ирнэ. гараад ирнэ.

   

2. Хэрэг явдлууд эсрэгцсэн санааг илтгэнэ.

Идсэн эрүү хувхайрч, идүүлсэн бут ургана.Идсэн эрүү хувхайрч, идүүлсэн бут ургана.

   

3. Түрүүчийн хэрэг явдал, дараагийн хэрэг явдлын нөхцөл шалтгаан болсон

санааг илтгэнэ.

Өөрөөр хэлбэл хэрэг явдал нь учир зүйн дарааллаар цуварч болсныг илтгэнэ. Жишээ нь:

Хавар болж, ногоо цухуйгаад, хөндий талд ногооны шингэн униар хөшиглөн татна.

   

Дараах өгүүлбэрүүдийг уншаад, дээрх 3 хэв шинжийн аль нь

болохыг тайлбарлаарай.Хоёул саарал зүстэй агаад нэг нь хэвтэж,

нөгөө нь зогсоод л байх аж.

Би үнэндээ даарах нь байтугай сэтгэл зүрхэнд гал татаж, бүх бие бадайран халууцаж байлаа.

Намрын улирал болж, шарласан навч ганц нэгээр унан, сэтгэлийн дотор уйтгарт явдал бодогдоно.

#Слайд 12 (Тэмдэглэл)#Слайд 13

   

Бататгал:

Дээрх өгүүлбэрүүдийг гишүүдээр зурж, цаг төлөв, бүтэц, төгс ба төгс бус өгүүлэхүүний хэлбэржилтийг тодорхойлъё.

   

Дүгнэлт: ЗНӨ-ийн цаг төлөв:Арга нь: Утга нь:

1.Хэлэх аялгаар: .Хэлэх аялгаар: Ойролцоо, эсрэг,

төсөө, зүйлчилсэн

зэргэд ба төгс өгүүлэхүүнт бие даасан 2 өгүүлбэр 2.Нөхцөлөөр:.Нөхцөлөөр: Нэгэн цагт болсон эсвэл цуварсан, эсрэг утга санааг заана.

3.Холбох үгээр: .Холбох үгээр: зэрэгцэх, ялгах, эсрэгцэх утгатай.

   

Гэрийн даалгавар:Ц.Дамдинсүрэнгийн

“Зугаацахаар мордсон нь” найраглалаас ЗНӨ-үүдийг түүж бичээрэй.

Түүсэн ЗНӨ-үүдээ өгүүлбэр зүйн задлал хийж, өгүүлэхүүнүүдийн цаг төлвийг тодорхойлоорой.