• Home

  • Documents

  • एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको...
25
शशशशशशशशशशशश श शशशशशशशश शशशशश शशशशशशशशश – शशशशश शशशशशश शशशशशशशशशश शशशशश २० शशशशशशशशशशशश श शशशशशशशश शशशशश शशशशशशशशश – शशशशश शशशशशश शशशशशशशशशश शशशशश २० -२१ २१, , शशशशशशश २०१३शशशशशशश २०१३ शशशशशशशशशशश शशशशशशशश शशशशशशशशशशश शशशशशशशश एएएएएए एएएएएएए एएएएएएएएएएएए एएएएएएएएए एएए एएएएएए एएएएएएए एएएएएएएएएएएए एएएएएएएएए एएए एएएएए ए एएएए एएए एएएएएए एएएएएएए एएएएएएए एएएएए ए एएएए एएए एएएएएए एएएएएएए एएएएएएए एएएएएएएएएए एएएएएएए एएएएएएएएएए एएएएएएए एएएएएएए एएएएए एएएएएएएएएएएए एएएएएएए एएएएएए एएएएएएए एएएएए एएएएएएएएएएएए एएएएएएए एएएएएए शशशशशशशशशश शशशशशश शशशशशशश शशश शशशशशश शशशश शशश शशश शशशशशशशशश । शशशशशशशशशश शशशशशश शशशशशशश शशश शशशशशश शशशश शशश शशश शशशशशशशशश । शशश शशश शशशश शशशश: : शशशशशश शशशशशश शशशशशश शश शशशशशश शशश श शशशशशशशश शशशशशशश शशशशश शशशश शशशश शशशशशश शशशशशशशश शशश शशशशशशश शशशशशशश श शशशशशशशश शशशशशशश शशशशश शशशश शशशश शशशशशश शशशशशशशश शशश शशशशशशश शशशशशशश शशशशशश शश ० शशशशशश शश ० . शशशशशशशशश शश ०५ शशशशशशशशश शश ०५ -शशश शशशश शशशशशशशश शशशशशशशशशश शशश शशश शश शशशशशशशशश । शशश शशशश शशशशशशशश शशशशशशशशशश शशश शशश शश शशशशशशशशश । शशशशशशशश शशशशशशशशश शश शशशशशशश श शशशशश शशशशशशशशश शशश शशशशशशश शशशशशशश शशशशशशशश शशशशशशशशश शश शशशशशशश श शशशशश शशशशशशशशश शशश शशशशशशश शशशशशशश । शशशशशशशशश शशशशशश शशशशशश शशश शशशशशश शशशशशशश शशशशशश शशश शश शशशशशश शशशश शशशशशश १४ शशशशशशशशश शशशशशश शशशशशश शशश शशशशशश शशशशशशश शशशशशश शशश शश शशशशशश शशशश शशशशशश १४ , , शश शशशशशशशश शशशशशशशशश शशशश शशशश शशशश श शशशशश शशशशशशशशश शशशश शशशश शशशश शशशशश ७० ३५ शश शशशशशशशश शशशशशशशशश शशशश शशशश शशशश श शशशशश शशशशशशशशश शशशश शशशश शशशश शशशशश ७० ३५ शशशशश शशशशशश शशशशशशश शशशशशश शशशश शशशशशश शशशशशश शशशशश शशशशशशशशश शशशशशश शश । १९०० १०० शशशशश शशशशशश शशशशशशश शशशशशश शशशश शशशशशश शशशशशश शशशशश शशशशशशशशश शशशशशश शश । १९०० १०० शशशश शशश शशशश शशश (१) । शश शशशशशशशशश शशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशश शशश शशशशशशशशश शश शशशशशशशशश शशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशश शशश शशशशशशशशश शशशश शशश श शशशशश शशशश शशश श शशशशश: : शशशशशशशश शशशशशशशश शशशशशशशशश शशशशशश शशशशश शशशशशशशशशश शशशशश शशश शश । शशशशशशशशश शशशशशश शशशशश शशशशशशशशशश शशशशश शशश शश । , , शशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशशशशश शशशशशश शशशशश शशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशशशशश शशशशशश शशशशश श शशशश शशश शशशशश शशशश शश शशशश शशशशशशशशशश शशशशशश १८७० ८ श शशशश शशश शशशशश शशशश शश शशशश शशशशशशशशशश शशशशशश १८७० ८. शशशशशशश शश शशशशशशशश ७ १९६० शशशशशशश शश शशशशशशशश ७ १९६० शशशशशशश शश शश शशशशशशश शशशश शशशशशश । शशशशशशश शश शश शशशशशशश शशशश शशशशशश । शश शशशशश शशशशशशशशश शशशशशश शशशशशश शशशशशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशश शशशशशश शशशशशश शश शश शशशशश शशशशशशशशश शशशशशश शशशशशश शशशशशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशश शशशशशश शशशशशश शश शशशशशशशशश शश शशशशशशशश शशशश शशशश शशशशशशशशशशशश शशशशश शशशशशशश शश । १ ९५० शशशशशशशशश शश शशशशशशशश शशशश शशशश शशशशशशशशशशशश शशशशश शशशशशशश शश । १ ९५० शशशशश शशशश शश शश शशशश शशशशशशशशश शशशश शशशशशश शशशशशश शशशशशशशशशशशश शशशशशशश शशशशशशश ५ ३७ शशशशश शशशश शश शश शशशश शशशशशशशशश शशशश शशशशशश शशशशशश शशशशशशशशशशशश शशशशशशश शशशशशशश ५ ३७ शशशशश शश शशशश शशशशशशशश शशशश शशशशश शश शशशश शशशशशश शशशशशशशश शशशशश शशशशशशश शश । शशशशश शश शशशश शशशशशशशश शशशश शशशशश शश शशशश शशशशशश शशशशशशशश शशशशश शशशशशशश शश । शशशशशशश शश शशशशशश शशश श शशशशशशश शशशशशश शशशश शशशशशशशशश शशशश शशश शश श शश । १९५० १९६० शशशशशशश शश शशशशशश शशश श शशशशशशश शशशशशश शशशश शशशशशशशशश शशशश शशश शश श शश । १९५० १९६० शशशशश शशशशश शशश शशशश शशशशशशशश श शशशशश शशशशशशश श शशशशश शशशशश शशश शशशश शशशशशशशश श शशशशश शशशशशशश श.श शशशशशशशशश शशशशशशश शशशशशश शश शशशशशश श शशशशशशशशश शशशशशशश शशशशशश शश शशशशशश शशशशशशश शशशश शशश शशशशशश शशशशशशशशश शश शशशश शशशशशशशशश शशशश शशशश शशशशश शशशश शशश । शशशशशशश शशशश शशश शशशशशश शशशशशशशशश शश शशशश शशशशशशशशश शशशश शशशश शशशशश शशशश शशश । (२) श श शशशशशशशश शशश शशशश शशश शश शशशश श शशशशशशशशशश शशशशश शशशशश शश शश शशशशश १९५० १९६० ८६ ३१ श श शशशशशशशश शशश शशशश शशश शश शशशश श शशशशशशशशशश शशशशश शशशशश शश शश शशशशश १९५० १९६० ८६ ३१ शशशशश शशशशशश शशशशशश शशशश शशशशश शशशशश शशशशशशश श शशशश शशशशशश शशशशश शशशशशश शशशशशशशशशशश शशशशश शशशशशश शशशशशश शशशश शशशशश शशशशश शशशशशशश श शशशश शशशशशश शशशशश शशशशशश शशशशशशशशशशश शशशशशश शशशश शशशश शशशशशशश शशशशश श शशशशशश शशशश शशशश शशशशशशश शशशशश श । ( ३ ३ ) शशशशशशश शशशशशश शशशशशश शशशशशशशश शशशशशशश शशशशशशशशशश शशशशश शशशश शशशशश शशशश शशशशश शशशश शशशशशशश शशशशशश शशशशशश शशशशशशशश शशशशशशश शशशशशशशशशश शशशशश शशशश शशशशश शशशश शशशशश शशशश श शशशशशशश शशशशश शशशशश शशशशश शशशशशशशश शशशशशशशशशशशश शश शशशशश शशश शशशश १९६० ८७ श शशशशशशश शशशशश शशशशश शशशशश शशशशशशशश शशशशशशशशशशशश शश शशशशश शशश शशशश १९६० ८७ । शश शश शशशशशश शशशशशश शशशशशशश शशश शशशशश शशशशशश शशशशश शशशश शशशश श शशशश शशशशशशशश श शशशशश शशशशशश शशशशशश शशशशशशश शशश शशशशश शशशशशश शशशशश शशशश शशशश श शशशश शशशशशशशश श शशशशश शशशशशशश शशशशश शशशशशशशशश शशशशशशश शशशशशश श शशशशशशश शशशशश शशशशशशशशश शशशशशशश शशशशशश श । श शशशशशशशशश शशशश श शशशशशश शशशश शशशशशशश शशशशशशश शशशश शशशशश शशशश शशशशशश शश ३० ४० २० श शशशशशशशशश शशशश श शशशशशश शशशश शशशशशशश शशशशशशश शशशश शशशशश शशशश शशशशशश शश ३० ४० २० । । शशश शशशशशश शश शशश शशशशश शशश शशशश शशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशश शशशशश शशशश शशशशशशशशश शशश शशशशशश शश शशश शशशशश शशश शशशश शशशशशशशश शशशशशशशश शशशश शशशश शशशशश शशशश शशशशशशशशश शश शशश शशशशश शशश शशशश शशशश शश शशश शशशशश शशश शशशश शशशश । शशशशशशश शशशशश शशशशशश शशशशशश शशश श शशशशशश शशशशश शशशशशशशशशशशश शशशशशशश शश शशशशशशशशश शशशशशशश शशशशश शशशशशश शशशशशश शशश श शशशशशश शशशशश शशशशशशशशशशशश शशशशशशश शश शशशशशशशशश शशश शशशशशश शशश शशश शशशशशशशशशश शशशशशशश शशशश शश २०५० शशश शशशशशश शशश शशश शशशशशशशशशश शशशशशशश शशशश शश २०५० । शशशश शशशशशशश शशशशशशश शशश शशशशशशशश २०५० शशशश शशशशशशश शशशशशशश शशश शशशशशशशश २०५० शशशशशशशश शशशशशशश शशशशश श शश शशशशश शशश शश शशशश शशशशश शशशशश शशशशश शशशशशशशशशशशश ५२ शशशशशशशश शशशशशशश शशशशश श शश शशशशश शशश शश शशशश शशशशश शशशशश शशशशश शशशशशशशशशशशश ५२ 1

एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

शहीद समति परतिषठान र फर डरिरक इबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम ब$शख २०शहीद समति परतिषठान र फर डरिरक इबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम ब$शख २०--२१२१ २०१३म आयोजि कयोकरमम परस२०१३म आयोजि कयोकरमम परस

एकि त सामाजि अरथतनतर अभिवदधि एबमा राजय रा सामाएकि त सामाजि अरथतनतर अभिवदधि एबमा राजय रा सामा बच आरथिरथ सामवनध साबलीराणबच आरथिरथ सामवनध साबलीराण

amp शवपरसाद टटराई amp शवपरसाद टटराई

वतमान किवशव अरथतनतर सामानय परिरावampश वतमान किवशव अरथतनतर सामानय परिरावampश अठार1 सबद4क शरम ससरक सब$ दशहीर गरब थि7ए सब$ अ7तरअठार1 सबद4क शरम ससरक सब$ दशहीर गरब थि7ए सब$ अ7तरहीरहीर मल मल क तिltम आधारिर थि7क तिltम आधारिर थि7एए र औदयोतिगक करति अघिAक झड$ हीर र औदयोतिगक करति अघिAक झड$ हीर बltक अवघिधासमम सब$ मलकक बरषिltFक बजिG दर ०बltक अवघिधासमम सब$ मलकक बरषिltFक बजिG दर ००५ परतिसक आस०५ परतिसक आस--पास थि7यो औदयोतिगक करसटिIल एक$ पारटक स बजिGलई उडइस1 पास थि7यो औदयोतिगक करसटिIल एक$ पारटक स बजिGलई उडइस1 सबद4म एक परतिस र बसL सबद4म दई परतिस पारयोयोसबद4म एक परतिस र बसL सबद4म दई परतिस पारयोयो तिवशवक आयोम दबबर बजिG हन अठार1 सबद4 लगन अघिA १४ सयो बltक अवघिधा लगयोतिवशवक आयोम दबबर बजिG हन अठार1 सबद4 लगन अघिA १४ सयो बltक अवघिधा लगयो र उडइस1 सबद4म योसक लतिग ७० बlt र बश1 र उडइस1 सबद4म योसक लतिग ७० बlt र बश1 सबद4म योसक लतिग ३५ बlt मतर लगक थि7यो अ7 अगतिडक १९०० बltम भएक आरथि7Fक बजिG बस1 सबदिबदक १०० बltम न$ सभव सबद4म योसक लतिग ३५ बlt मतर लगक थि7यो अ7 अगतिडक १९०० बltम भएक आरथि7Fक बजिG बस1 सबदिबदक १०० बltम न$ सभव भयोभयो ((११))

यो महीबजिG औदयोतिगक करसटिI शर भएक दश बलयोबरटयो महीबजिG औदयोतिगक करसटिI शर भएक दश बलयोबरट शर भयो र करमशशर भयो र करमश बलयोक औपातिनवथिसक परभव रहीक मलकहीरम फ$ लद$ गयो बलयोक औपातिनवथिसक परभव रहीक मलकहीरम फ$ लद$ गयो रर औदयोतिगक करसटिI सग$ तिबशवम आरथि7Fक तिवltम पातिन बढYद$ न लगयो र १८७० क सब$ भIद 7र$ आयो भएक मलकहीरक अनपा ८औदयोतिगक करसटिI सग$ तिबशवम आरथि7Fक तिवltम पातिन बढYद$ न लगयो र १८७० क सब$ भIद 7र$ आयो भएक मलकहीरक अनपा ८७ ७ रहीकम १९६० म आईपागद नपागद$ यो ३८ परतिस समम पागयो रहीकम १९६० म आईपागद नपागद$ यो ३८ परतिस समम पागयो

र बस1 सबद4क अIतयो सममम तिबकसIमख दशहीरक एउरट समही तिबकथिस दशहीर क$ हीरहीरम पागन सफल भए उदहीरणक लतिग १९५०र बस1 सबद4क अIतयो सममम तिबकसIमख दशहीरक एउरट समही तिबकथिस दशहीर क$ हीरहीरम पागन सफल भए उदहीरणक लतिग १९५० समम अमरिरक^हीरक परति बयोथि_ आयो भIद ५ गन कम आयो भएक पानहीर बस$ बltक अवघिधाम अमरिरक^हीरक लनम ३७ परतिस मतर समम अमरिरक^हीरक परति बयोथि_ आयो भIद ५ गन कम आयो भएक पानहीर बस$ बltक अवघिधाम अमरिरक^हीरक लनम ३७ परतिस मतर कम आयोक अवसथाम पाग अकa दस बlt भिभतर$ उनहीरक परति बयोथि_ आयो अमरिरक क$ बरबर भयो र ससरक दशरो ठाल अ7तर बनन सफल कम आयोक अवसथाम पाग अकa दस बlt भिभतर$ उनहीरक परति बयोथि_ आयो अमरिरक क$ बरबर भयो र ससरक दशरो ठाल अ7तर बनन सफल भए १९५० र १९६० क दशकम तयोति खर समम अकलपानयो र असभव ठातिनएक ९भए १९५० र १९६० क दशकम तयोति खर समम अकलपानयो र असभव ठातिनएक ९६ परतिसक बरषिltFक बजिG दर तिनरर परप गन सफल ६ परतिसक बरषिltFक बजिG दर तिनरर परप गन सफल भएक$ ल पानहीर यो महीन क^रषिFमन कयोम गन सम7 भएक थि7ए भएक$ ल पानहीर यो महीन क^रषिFमन कयोम गन सम7 भएक थि7ए ((२२))

सन १९५० र १९६० क दशकम पानल तिवशव बjक सग ८६ करड डलर ऋण थिलयो र ३१ पारिरयोनम लगन गयोa र आ पान तिवशव सन १९५० र १९६० क दशकम पानल तिवशव बjक सग ८६ करड डलर ऋण थिलयो र ३१ पारिरयोनम लगन गयोa र आ पान तिवशव बjकक दशरो ठाल लगन क रषटर र उ_ बjकक गरव तिनवरण कयोकरमक शरो ठाल द रषटर बनक छ बjकक दशरो ठाल लगन क रषटर र उ_ बjकक गरव तिनवरण कयोकरमक शरो ठाल द रषटर बनक छ ((३ ३ ))

पानक थिछमक^ दभिoण करिरयोम वमन रषटरपाति पाक गयो हीईक तिपा पाक चग हील १९६० क दशकम आफन हीम सतता लिलFद तयोहीtक पानक थिछमक^ दभिoण करिरयोम वमन रषटरपाति पाक गयो हीईक तिपा पाक चग हील १९६० क दशकम आफन हीम सतता लिलFद तयोहीtक परतिवयथि_ आयो मतर ८७ डलर थि7यो परतिवयथि_ आयो मतर ८७ डलर थि7यो आ दभिoण करिरयो ससरक सब$ भIद तिवकथिस दशम गतिनन आउtछ र एउरट अधयोयोनल उसलई आ दभिoण करिरयो ससरक सब$ भIद तिवकथिस दशम गतिनन आउtछ र एउरट अधयोयोनल उसलई ससरक छ$ठा1 शथि_शल रषटर बएक छ ससरक छ$ठा1 शथि_शल रषटर बएक छ

गएक ३० वlt भIद कम अवघिधाम चनल ४० करड र भरल २० करड नलई गरिरवक रख भIद मथि7 उठाएक छन गएक ३० वlt भIद कम अवघिधाम चनल ४० करड र भरल २० करड नलई गरिरवक रख भIद मथि7 उठाएक छन योति अवघिधाम यो योति अवघिधाम यो दई दशल ति धार$ मतिनसलई गरवबरट मथि7 उठाए तयोति मनव ईतिहीtसम योस अघिA कतिहील पातिन भएक थि7एन दई दशल ति धार$ मतिनसलई गरवबरट मथि7 उठाए तयोति मनव ईतिहीtसम योस अघिA कतिहील पातिन भएक थि7एन एथिसयोल तिवकश बjकक अनसर चन र भरल तिवशव अ7Iतरम लयोएक यो ऐतिहीtथिसक पारिरवनक करण सन २०५० सममम न अरव एथिसयोल तिवकश बjकक अनसर चन र भरल तिवशव अ7Iतरम लयोएक यो ऐतिहीtथिसक पारिरवनक करण सन २०५० सममम न अरव एथिसयोलहीर समपIन हन छन एथिसयोलहीर समपIन हन छन तयोति मतर न भएर २०५० सममम तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनम एथिसयोक योगदन ५२ परतिश हनछ र आ तयोति मतर न भएर २०५० सममम तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनम एथिसयोक योगदन ५२ परतिश हनछ र आ भIद न शयो वlt अघिAक स तिवशव अ7Iतरक तिनणयोक क Iदर बIनछ भIद न शयो वlt अघिAक स तिवशव अ7Iतरक तिनणयोक क Iदर बIनछ पारिरणम सवरपा १६ टर4थिलयोन डलरक एथिशयोक अ7Iतर आकरमन पारिरणम सवरपा १६ टर4थिलयोन डलरक एथिशयोक अ7Iतर आकरमन ९ गण भIद बढ4 वदYघिधा भ$ यो १४८ टर4थिलयोन डलर पागनछ ९ गण भIद बढ4 वदYघिधा भ$ यो १४८ टर4थिलयोन डलर पागनछ ((४ ४ ))

समरणयो छ योरपा र सयो_ रजयो अमरिरकल कठिठान आरथि7Fक सकरट भतिगरहीक वमन समयोम पातिन चनसमरणयो छ योरपा र सयो_ रजयो अमरिरकल कठिठान आरथि7Fक सकरट भतिगरहीक वमन समयोम पातिन चन भरभर इनडोनथिसयोइनडोनथिसयो मलथिसयोमलथिसयो 7इलयोणड7इलयोणड स दशहीरम तयो सकरटक असर थिसघिम हन पागक मतर हीइन मथि7 उललबदिख ५ रषटर सतिही पान र दभिoण करिरयो गर यो स दशल मतर स दशहीरम तयो सकरटक असर थिसघिम हन पागक मतर हीइन मथि7 उललबदिख ५ रषटर सतिही पान र दभिoण करिरयो गर यो स दशल मतर तिवशव अ7Iतरक ४५ परतिश तिहीसस ओगरटYनछन तिवशव अ7Iतरक ४५ परतिश तिहीसस ओगरटYनछन योस हनक एउरट परमख करण घियोनहीरक अ7Iतरक समजिक सवरपा ही न मल योस हनक एउरट परमख करण घियोनहीरक अ7Iतरक समजिक सवरपा ही न मल एकतमक व एक^क चरिरतरक छ एकतमक व एक^क चरिरतरक छ

मलरपाम उनहीरल मलरपाम उनहीरल क तिltम आधारिर अ7तरलई क तिltम आधारिर अ7तरलई थिशo र परतिवघिधाम रहीक पाहtच र कशल मफ थिशo र परतिवघिधाम रहीक पाहtच र कशल मफ बस उतपादक औदयोगक अ7तरम रपार गन बस उतपादक औदयोगक अ7तरम रपार गन सक क$ ल यो सभव भएक थि7यो सक क$ ल यो सभव भएक थि7यो

पानक अनसरण गद १९६० समम नपालक$ स आरथि7Fक अवसथाक दभिoण करिरयोपानक अनसरण गद १९६० समम नपालक$ स आरथि7Fक अवसथाक दभिoण करिरयो इवनइवन लिसFगपारहीर अघिA बढ र १९६०लिसFगपारहीर अघिA बढ र १९६०--१९८० क १९८० क अवघिधाम तिनरर बरषिltFक ७ परतिस भIद बढ़ी4 बजिG दर हीथिसल गद ससरक परमख अ7तरहीरम रपार हनपाग तिबशव बjकक अधयोयोन अनसर अवघिधाम तिनरर बरषिltFक ७ परतिस भIद बढ़ी4 बजिG दर हीथिसल गद ससरक परमख अ7तरहीरम रपार हनपाग तिबशव बjकक अधयोयोन अनसर

1

हीलसल$ आएर चनहीलसल$ आएर चन भरभर बराजिलबराजिल इडनथिसयो स मलकहीरल परपगरक आरथि7Fक सफलल १९८१ दबदिख २००५ बचक च7ई सबद4क इडनथिसयो स मलकहीरल परपगरक आरथि7Fक सफलल १९८१ दबदिख २००५ बचक च7ई सबद4क अवघिधाम न$ ससरक गरव ५२ परतिस बरट २६ परतिसम झरयो तिबशव बjकक$ एक अधयो थिचतिनयो नगरिरक सटिसरटन घियोफ थिलनक अनसर अवघिधाम न$ ससरक गरव ५२ परतिस बरट २६ परतिसम झरयो तिबशव बjकक$ एक अधयो थिचतिनयो नगरिरक सटिसरटन घियोफ थिलनक अनसर १९८१ सममम ८४ परतिस थिचतिनयोहीर गरवक रख मन थि7ए र २००५ म तयो सखयो १६ परतिसम कयोम हन आईपागयो १९८१ सममम ८४ परतिस थिचतिनयोहीर गरवक रख मन थि7ए र २००५ म तयो सखयो १६ परतिसम कयोम हन आईपागयो ((५ ५ ))

मनव सभयोलई हीर1 बltक अवघिधाम परप हन नसक क उपालबधि यो मलकहीरल २५ बltक अवघिधाम न$ सभव गरए मनव सभयोलई हीर1 बltक अवघिधाम परप हन नसक क उपालबधि यो मलकहीरल २५ बltक अवघिधाम न$ सभव गरए गएक ३० वlt भIद कम अवघिधाम उनहीरल गएक ३० वlt भIद कम अवघिधाम उनहीरल आफन आफन औधयोतिगक oतरक योगदनम औधयोतिगक oतरक योगदनम ७ गणल बजिG गरिरसक कछन यो अवघिधा७ गणल बजिG गरिरसक कछन यो अवघिधामम भरक भरक उतपादक oतर वरषिltFक ५ दबदिख ८ परतिसल बढ4रहयो चनक क र$ भएन योही अवघिधाम ऊ ससर क$ सब$भIद ठाल वस उतपादक र तिनयोक रषटर उतपादक oतर वरषिltFक ५ दबदिख ८ परतिसल बढ4रहयो चनक क र$ भएन योही अवघिधाम ऊ ससर क$ सब$भIद ठाल वस उतपादक र तिनयोक रषटर मतर नभएर दशरो ठाल अ7Iतर बनन सफल भयो लिसFग योरतिपायोन योतिनयोनलई एउरट अ7Iतर मनन ही भन पातिन ऊ ससरक शरो ठाल अ7Iतर ही मतर नभएर दशरो ठाल अ7Iतर बनन सफल भयो लिसFग योरतिपायोन योतिनयोनलई एउरट अ7Iतर मनन ही भन पातिन ऊ ससरक शरो ठाल अ7Iतर ही

र दभगयोर दभगयोवसवस गएक दई दशकदबदिख नपालक क ल गहीसथा आयोम औधयोतिगक oतरक योगदन ६ परतिस भIद मथि7 न सक क छ$नगएक दई दशकदबदिख नपालक क ल गहीसथा आयोम औधयोतिगक oतरक योगदन ६ परतिस भIद मथि7 न सक क छ$न र र समरणयो छ समरणयो छ यो वlt नपालक आरथि7Fक वजिG दर यो वlt नपालक आरथि7Fक वजिG दर ३ परतिश ३ परतिश आसपास रहीन आसपास रहीन गईगई गएक ६ वlt योक$ सब$ भIद Iयोन हन दबदिखएक छगएक ६ वlt योक$ सब$ भIद Iयोन हन दबदिखएक छ ((६६)) यो दभिoण एथिसयोक सब$ भIद कम हtद$ हीयो दभिoण एथिसयोक सब$ भIद कम हtद$ ही ससरक तिवकसIमख दशहीर मधयो पातिन सब$ भIद कम वदYघिधा दर हीtथिसल गन 7र$ मलक मधयो एक ससरक तिवकसIमख दशहीर मधयो पातिन सब$ भIद कम वदYघिधा दर हीtथिसल गन 7र$ मलक मधयो एक ही ही

२२बढद सा6वदधि तरथ बढद खादय तरथ ली आवशयत बढद सा6वदधि तरथ बढद खादय तरथ ली आवशयत सन १९०० क पररमभम तिवशवक क ल नसखयो १ अरव थि7यो सन १९०० क पररमभम तिवशवक क ल नसखयो १ अरव थि7यो तयोसक ५० वlt भिभतर$ तयोसम अकa १ अरव ८० करड 7तिपायो र यो २ अरव ८० तयोसक ५० वlt भिभतर$ तयोसम अकa १ अरव ८० करड 7तिपायो र यो २ अरव ८० करड भयो करड भयो १९९२म आइपागद यो सखयो ५ अरव २० करड र सन २०१२म ७ अरव पागयो १९९२म आइपागद यो सखयो ५ अरव २० करड र सन २०१२म ७ अरव पागयो वमन शवद4क मधयो सममम ससरम ९ अरव वमन शवद4क मधयो सममम ससरम ९ अरव भIद बढ4 मतिनस हन छन भIद बढ4 मतिनस हन छन ((७ ७ ) )

तयोस$गर करव ७० टर4थिलयोन डलरक आक तिवशव अ7Iतरक आकर सन २०५० सममम पागद अतिहीलक २० भतिनन ससरक तिवकथिस र तयोस$गर करव ७० टर4थिलयोन डलरक आक तिवशव अ7Iतरक आकर सन २०५० सममम पागद अतिहीलक २० भतिनन ससरक तिवकथिस र चनचन भरभर ईनडोनथिसयोईनडोनथिसयो बराजिल स उद4योमन अ7Iतरक आकर मतर$ पातिन कमतिमम न गणल वदYघिधा हन छ बराजिल स उद4योमन अ7Iतरक आकर मतर$ पातिन कमतिमम न गणल वदYघिधा हन छ उ_ समयो सममम लल उ_ समयो सममम लल सहीर oतरक मलकहीरक र भरक क ही सघिम बबधिसहीरम बहीक ससरबरट गरिरवक अIतयो भ$ सक क हनछ सहीर oतरक मलकहीरक र भरक क ही सघिम बबधिसहीरम बहीक ससरबरट गरिरवक अIतयो भ$ सक क हनछ

नसखयो बढYननसखयो बढYन सवदYघिधा बढYन र तिवशवक समगर अ7Iतरक आकरम अतयोघिधाक धार$ वदYघिधा हन भनक मतिनसक बसईसवदYघिधा बढYन र तिवशवक समगर अ7Iतरक आकरम अतयोघिधाक धार$ वदYघिधा हन भनक मतिनसक बसई रहीनरहीन--सहीन र भनम सहीन र भनम आउन पारिरवन ही आउन पारिरवन ही सब$ भIद महीतवपाण क र अतयोI ठाल पारिरमणम खदयो वसक मग बढYन ही सब$ भIद महीतवपाण क र अतयोI ठाल पारिरमणम खदयो वसक मग बढYन ही भव तिवशवक सब$ भIद ठाल चन भनक भव तिवशवक सब$ भIद ठाल चन भनक न$ तयो समपIन बक र बसक अरब1क नसखयोलई भन र पान उपालवधा हन न$ तयो समपIन बक र बसक अरब1क नसखयोलई भन र पान उपालवधा हन सकछ तिक सकद$न भIन ही सकछ तिक सकद$न भIन ही हीम सब$लई जञा भएक$ क र ही हीम सब$लई जञा भएक$ क र ही तिक पायोप पानक अभवम मनव तिवकशतिक पायोप पानक अभवम मनव तिवकश सवदYघिधासवदYघिधा सख र शसटिIक समगर मगहीर अवरदYधा हन पागछन सख र शसटिIक समगर मगहीर अवरदYधा हन पागछन

रषटर सङY Aयो खदयो 7 क तिlt सगठान रषटर सङY Aयो खदयो 7 क तिlt सगठान ((एफएफ एए ओओ) ) क अनसर एउरट मतिनसक द$तिनक तिपाउन पानक आवशयोक २क अनसर एउरट मतिनसक द$तिनक तिपाउन पानक आवशयोक २--४ थिलरटर मतर$ ही र ४ थिलरटर मतर$ ही र उसक खनक रक लतिग भन कमतिमम पातिन द$तिनक रपाम २००० दबदिख ५००० थिलरटर पान आवशयोक पादछ उसक खनक रक लतिग भन कमतिमम पातिन द$तिनक रपाम २००० दबदिख ५००० थिलरटर पान आवशयोक पादछ ((८ ८ )) तयोस$ तिवशव आरथि7Fक मञचक एउरट तयोस$ तिवशव आरथि7Fक मञचक एउरट अधयोयोन अनसर एक तिकलगरम खदयोIन उतपादन गन १२०० थिलरटर र औदयोतिगक सरम एक तिकलगरम मस उतपादन गन २०अधयोयोन अनसर एक तिकलगरम खदयोIन उतपादन गन १२०० थिलरटर र औदयोतिगक सरम एक तिकलगरम मस उतपादन गन २०००० थिलरटर पान ००० थिलरटर पान चतिहीIछ चतिहीIछ सगपा र फलफ लक लतिग पातिन सवभतिवक रपाम बढ4 पान चतिहीन न$ भयो सगपा र फलफ लक लतिग पातिन सवभतिवक रपाम बढ4 पान चतिहीन न$ भयो ((९ ९ )) हीरक वlt तिवशवम ८ करड मतिनस 7तिपाIछन हीरक वlt तिवशवम ८ करड मतिनस 7तिपाIछन योसक योसक अ7 तिवशवल हीरक वlt 7पा आठा करड नसखयोक लतिग अIयो क रहीरक अतिरिर_ 7पा भनअ7 तिवशवल हीरक वlt 7पा आठा करड नसखयोक लतिग अIयो क रहीरक अतिरिर_ 7पा भन आवशआवश पानक वयवसथा गन पादछ पानक वयवसथा गन पादछ एफएफएएओक अनसर सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ र सवभतिवक रपाम बढYद आयो वदYघिधा सग$ ओक अनसर सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ र सवभतिवक रपाम बढYद आयो वदYघिधा सग$ मतिनसक खनक रक सचम बढ4 पान खपा7 गन फलफ लमतिनसक खनक रक सचम बढ4 पान खपा7 गन फलफ ल मछमछ--मसमस दगधा पाद7 र हीरिरयो रकरहीरक मतर 7पिपाFद$ Iछ दगधा पाद7 र हीरिरयो रकरहीरक मतर 7पिपाFद$ Iछ

र हीम सग तयो पारिरमणम ल उपालवधा छ$न र हीम सग तयो पारिरमणम ल उपालवधा छ$न ससरम उपालवधा तिवशल ल रश मधयो तिन परतिश भIद पातिन कम मनव उपायोग योगयो छ ससरम उपालवधा तिवशल ल रश मधयो तिन परतिश भIद पातिन कम मनव उपायोग योगयो छ तयोस मधयो दई परतिश धरवयो परदशम तिहीम खणडक रपाम रहीक छ र मनव उपायोगम आउन सकन अवसथाम छ$न तयोस मधयो दई परतिश धरवयो परदशम तिहीम खणडक रपाम रहीक छ र मनव उपायोगम आउन सकन अवसथाम छ$न अतिहीलक स अरव अतिहीलक स अरव २०५०२०५० क ९ अरव र २१०० सममक १० अरव भIद बढ4 नसखयोक सब$ ल आवशयोकलई धाIन पान तयोही पागनपाग बtक^ एक परतिश मतर ही र क ९ अरव र २१०० सममक १० अरव भIद बढ4 नसखयोक सब$ ल आवशयोकलई धाIन पान तयोही पागनपाग बtक^ एक परतिश मतर ही र मनव इतिहीtस पररमभ हtदक हीमरो ल भणडर तर थि7यो आ पातिन तयोभितता न$ ही मनव इतिहीtस पररमभ हtदक हीमरो ल भणडर तर थि7यो आ पातिन तयोभितता न$ ही

ससरक सब$ भIद धार$ नसखयो भएक दश भर र चन पान अभव गरस मलक हन ससरक सब$ भIद धार$ नसखयो भएक दश भर र चन पान अभव गरस मलक हन ससरक क ल नसखयोक २० परतिश चनम बसछन ससरक क ल नसखयोक २० परतिश चनम बसछन र चनम ससरम उपालवधा उपायोग योगयो पानक ८ परतिश मतर छ र चनम ससरम उपालवधा उपायोग योगयो पानक ८ परतिश मतर छ तयोस$ ससरक १९ परतिश नसखयोक दश भरसग तयोस पानक ७ तयोस$ ससरक १९ परतिश नसखयोक दश भरसग तयोस पानक ७ परतिश पातिन छ$नपरतिश पातिन छ$न दभिoण एथिसयोदभिoण एथिसयो पाशचिशचम एथिसयोपाशचिशचम एथिसयो मधयो एथिसयोमधयो एथिसयो अतिफरक र सयो_ रजयो अमरिरकक दभिoण पाशचिशचम भभग मलअतिफरक र सयो_ रजयो अमरिरकक दभिoण पाशचिशचम भभग मल पान पान अभवगरस oतर हन अभवगरस oतर हन

2

सस ndashndashआक डआक ड उपालवधाउपालवधा नभएकनभएक oतरoतर

हीरिरयोहीरिरयो ndash ndashउपालवधाउपालवधा पानकपानक शरोशरो मधयोमधयो २०२० परतिशपरतिश भIदभIद कमकम पानपान उपायोगउपायोग हनहन oतरoतर

पाहील पाहील - - उपालवधा पानक शरो मधयो २०उपालवधा पानक शरो मधयो २०--३० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर३० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरतिफकक गर तिफकक गर - - उपालवधा पानक शरो मधयो ३०उपालवधा पानक शरो मधयो ३०--४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरहीलक गर हीलक गर - - ३०३०--४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरगढ गर गढ गर - - उपालवधा पानक शरो मधयो अतयोघिधाक उपायोग गरिरसक क र अति पान अभव oतरहीर उपालवधा पानक शरो मधयो अतयोघिधाक उपायोग गरिरसक क र अति पान अभव oतरहीर

३३ सामवदधि माहाभिशखाराहारसामवदधि माहाभिशखाराहारमानव नसा6खय माहासागराहार तरा सान खादय णडाराहारमानव नसा6खय माहासागराहार तरा सान खादय णडाराहारमथि7 उललख गरिरसतिकएक छ सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ मथि7 उललख गरिरसतिकएक छ सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ एथिसयोक हीकम सन ५० सममम खदयो एथिसयोक हीकम सन ५० सममम खदयो वसक मगम दबबरल वदYघिधा वसक मगम दबबरल वदYघिधा हन छ हन छ र आक घिमतिल अकa दई दशक भिभतर$ ससरक आधा नसखयो बसक भभग पान सकरट गरस oतर र आक घिमतिल अकa दई दशक भिभतर$ ससरक आधा नसखयो बसक भभग पान सकरट गरस oतर भ$ सक क हन छ भ$ सक क हन छ तयोतिमतर नभएर चनक दर आरथि7Fक तिवकशतयोतिमतर नभएर चनक दर आरथि7Fक तिवकश बढYद बढYद शहीरिरकरणक करण मधयो र उततार चन ल अकल oतर बIद$ ग$रहीक छनशहीरिरकरणक करण मधयो र उततार चन ल अकल oतर बIद$ ग$रहीक छन

अ7 पाथिलस इIसठिरटचयोरटक ससथापाक अ7 पाथिलस इIसठिरटचयोरटक ससथापाक लसरटर बराउनल एउरट तिवचरतताक पासक लखक छन ndash ldquoफ ल पलनरट इमतिमपरट4 पलरटYस ndash भरिरभरउ पाथि7व लसरटर बराउनल एउरट तिवचरतताक पासक लखक छन ndash ldquoफ ल पलनरट इमतिमपरट4 पलरटYस ndash भरिरभरउ पाथि7व र रिरतता 7लहीर र रिरतता 7लहीर

बराउनक अनसर तिनरIर भ$ रहीक भoयोबराउनक अनसर तिनरIर भ$ रहीक भoयो घिमनक उवर शथि_क नस र सही मतिनक पानक अतयोघिधाक उपायोगक करण घिमनक घिमनक उवर शथि_क नस र सही मतिनक पानक अतयोघिधाक उपायोगक करण घिमनक मरभघिमकरण बरा ढगल भ$ रहीक छ मरभघिमकरण बरा ढगल भ$ रहीक छ चन र भर स ससरक दई ठाल खदयोIन उतपादक मलकम करमश चन र भर स ससरक दई ठाल खदयोIन उतपादक मलकम करमश १३ करड र १७ करड भIद बढ4१३ करड र १७ करड भIद बढ4 नसखयो योस भभगम उतपाठिद खदयोIनम तिनभर छन नसखयो योस भभगम उतपाठिद खदयोIनम तिनभर छन

अमरिरकक दभिoण ndash पाशचिशचम भगक ठाल शहीरहीरक पान आवशयोकक लतिग तयोहीtक तिवशल क तिlt उतपादन oतरम पानक आपारषिF तिनरIर अमरिरकक दभिoण ndash पाशचिशचम भगक ठाल शहीरहीरक पान आवशयोकक लतिग तयोहीtक तिवशल क तिlt उतपादन oतरम पानक आपारषिF तिनरIर AरटYद$ ग$रहीक छ AरटYद$ ग$रहीक छ क तिlt उतपादनम तिनरIर हरास आइरहीक छ क तिlt उतपादनम तिनरIर हरास आइरहीक छ तयोस$ गर पान तयोस$ गर पान दभिoण करिरयोदभिoण करिरयो फरIसफरIस मनमन बलयो स क तिlt उपाक बलयो स क तिlt उपाक तिहीसवल अतयोI समवदYधा मलकहीरक उतपादनम गएक १० वlt भIद बढ4 समयो दबदिख क न$ वदYघिधा भएक छ$न तिहीसवल अतयोI समवदYधा मलकहीरक उतपादनम गएक १० वlt भIद बढ4 समयो दबदिख क न$ वदYघिधा भएक छ$न लवयो पारिरवन लवयो पारिरवन पाकरम वदYघिधापाकरम वदYघिधा र वlt चकरक पारिरवनल क तिlt उतपादन मतर हीइनर वlt चकरक पारिरवनल क तिlt उतपादन मतर हीइन ससरक ठाल सखयोक गरव मतिनसहीरक खदयो र परठिरटन आवशयोकक आपारषिF गद ससरक ठाल सखयोक गरव मतिनसहीरक खदयो र परठिरटन आवशयोकक आपारषिF गद आईरहीक समठिदरक र ल खदयो भणडर पातिन रिरभिततादj ग$रहीक छ आईरहीक समठिदरक र ल खदयो भणडर पातिन रिरभिततादj ग$रहीक छ

AरटYद ल आपारषिFक वच अतयोघिधाक नसखयो वदYघिधाल 7म नसकनक बढYद खदयो मग हन न$ भयो AरटYद ल आपारषिFक वच अतयोघिधाक नसखयो वदYघिधाल 7म नसकनक बढYद खदयो मग हन न$ भयो तयो सग$ उतिनहीरक आयो शचिसथातिम तयो सग$ उतिनहीरक आयो शचिसथातिम सधार र बढYद समपIनक करण मतिनसक खदयो परक तिम पातिन बयोपाक पारिरवन आउन 7लक छन र तयो पातिन भयोकर ठाल मनव चनक सधार र बढYद समपIनक करण मतिनसक खदयो परक तिम पातिन बयोपाक पारिरवन आउन 7लक छन र तयो पातिन भयोकर ठाल मनव चनक आकर गरहीण गद छ आकर गरहीण गद छ पान कम परयोग हन खदयो वसक ठाउtम बढ4 आयो आन हन पान कम परयोग हन खदयो वसक ठाउtम बढ4 आयो आन हन बढ4 भIद बढ4 पान खपा7 गन मसबढ4 भIद बढ4 पान खपा7 गन मस फलफ लफलफ ल हीरिरयोहीरिरयो--पारिरयो वसक स7$ बढYद मस र दगधाIयो वसक मग आपारषिF गन ससर भर औदयोतिगक सरम लख1 ndash करड1 पाशपालक फमहीर तिवसर हtद$ पारिरयो वसक स7$ बढYद मस र दगधाIयो वसक मग आपारषिF गन ससर भर औदयोतिगक सरम लख1 ndash करड1 पाशपालक फमहीर तिवसर हtद$ ग$रहीक छन र योस फमहीर पान सकरट बढउन 7पा करण बIद$ ग$रहीक छन ग$रहीक छन र योस फमहीर पान सकरट बढउन 7पा करण बIद$ ग$रहीक छन

3

अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ

तिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fकतिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fक पायोवरणयोपायोवरणयो भरनतिकभरनतिक समजिक र समजिक र परतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतरपरतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतर रनतिरनति सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल - - पादYधातिग आरथि7Fक असफलपादYधातिग आरथि7Fक असफल ल सङY करटल सङY करट खदयो सङY करटखदयो सङY करट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलनलम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ ((१० १० )) असारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndashअसारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndash

पाGतिग आरथि7Fक असफल

ल सङYकरट खदयो सङYकरट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन

उ र क तिlt उपा क मलयो वजिG

0

05

1

15

2

25

3

35

4

45

5

४८३९९ ३९३ ३८७ ३८१

उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ

4

उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५--७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन ७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन आयोक ५०आयोक ५०--७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही ७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही

वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$ वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$

एकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावकएकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावक अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन

लभवलभव खदयो अभवखदयो अभवपाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३पाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३६ परतिश ६ परतिश दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन ((११ ११ )) तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग ममतिलदवसममतिलदवस बगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चनबगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चन भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद समदरम डबन क र एकतिर छदjछसमदरम डबन क र एकतिर छदjछ योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए पारिरशचिसथातिम पारिरशचिसथातिम सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो ((१२१२))

5

भरभरचनचन 7ईलयोणड7ईलयोणडकयोनडकयोनड फरIसफरIस मन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयोमन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयो--इनधनइनधन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ

ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ( ( न अरव ४० करड मथि7 न अरव ४० करड मथि7 ) ) Aर पालव नवर छन Aर पालव नवर छन तिनक चरनक लतिग ससर तिनक चरनक लतिग ससर भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८००० एकड ००० एकड ( ( एक एकड एक एकड = = करव ८ करव ८ रपान रपान ) ) घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ

अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन बढYद खदयोIन अभव बढYद खदयोIन अभव खदयोIनक मलयोम खदयोIनक मलयोम भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति - - खरवपाति बयोपार खरवपाति बयोपार र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५--९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम ९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम थिलइरहीक छन थिलइरहीक छन तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन - - चनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमनचनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमन लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक २४२४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड ७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ करवरहीर छन करवरहीर छन

समजिक Iयोयोसमजिक Iयोयो तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7लआरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7ल--पा7लपा7ल समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग तयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछतयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछ रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो करड1 करड1 मतिनसहीर गएक २०मतिनसहीर गएक २०--३० वltम गरवबरट म_ भए३० वltम गरवबरट म_ भए समपIनम पाग समपIनम पाग र समम असमन पातिन बढYन 7लयो र समम असमन पातिन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो समजिक असIlt समजिक असIlt अरक र रनतिक अशचिसथारअरक र रनतिक अशचिसथार नयोt सवरपाम दख पान 7ल नयोt सवरपाम दख पान 7ल तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ सक न सक न सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो

४४ वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा एकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतयएकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतय तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ वस व सव उतपादक र तिबकर वस व सव उतपादक र तिबकर र उपाभ_ व कर हीर र उपाभ_ व कर हीर दव$ समहील बरम क उतपादन गन दव$ समहील बरम क उतपादन गन र क उपाभग गन र क उपाभग गन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन कर र तिवकर ल बरम कर र तिवकर ल बरम आफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछआफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ तिनणयो गदछ तिनणयो गदछ ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन तिवशल सरम तिवशल सरम पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ

र योस भयो पातिन र योस भयो पातिन बर सवIतर भयो बर सवIतर भयो रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन मलकहीर वचक मलकहीर वचक बयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरटबयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरट तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो पाथिछलल समयोम पाथिछलल समयोम चनचन भरभर बराजिलबराजिल इनडोनथिसयोइनडोनथिसयो भिभयोनमभिभयोनम मलथिशयोमलथिशयो 7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक पाशचिशचम योरपापाशचिशचम योरपा करिरयोकरिरयो पानपान लिसFगपार स मलकहीरल लिसFगपार स मलकहीरल आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही

सवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरणसवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरण सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर योन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचरयोन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचर सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान

6

अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच - - बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस परतिवदन अनसर परतिवदन अनसर ((१३ १३ )) उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० ठिटरथिलयोन डलर रहीकम ठिटरथिलयोन डलर रहीकम एAर ठिटरथिलयोन डलर एAर ठिटरथिलयोन डलर बरबरक महीरथिश रकम बरबरक महीरथिश रकम ((एक ठिटरथिलयोन एक ठिटरथिलयोन = = एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक ) ) बरबरक Aर बरबरक Aर - - गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम पागक थि7यो पागक थि7यो

क न$ सरoण तिबनक न$ सरoण तिबन अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो र एक र एक पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन तिवशव तिवततायो परणलक तिवशव तिवततायो परणलक एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ

योहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दoयोहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दo थिशघर र सरल थिशघर र सरल सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ न अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छन अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छ आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न ((१४१४)) सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ० उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ०१ परतिशक १ परतिशक आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो ((१५१५))

योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ वरगर २७ परतिश वरगर २७ परतिश पागक छ र सन सक ल पागक छ र सन सक ल तिवदयो7iexclहीर भकतिवदयो7iexclहीर भक--भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ ((१६१६))

र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड ((१७१७)) एउरट एउरट ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही तयोतिमतर हीइन तयोतिमतर हीइन भनएलभनएल सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ च7 ठाल सनक च7 ठाल सनक भणडर छभणडर छ परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन भनएल ही भनएल ही ((१८१८))

उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो मथिलल घिमन पातिन मथिलल घिमन पातिन उततारम$ उततारम$ उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर सन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलरसन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलर र आ ऊ ससरक र आ ऊ ससरक तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ परति वयथि_ आयो ४० परति वयथि_ आयो ४०००० डलर भIद मथि7 छ ००० डलर भIद मथि7 छ उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न भकमर पातिड छन भकमर पातिड छन परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ

रषटरक नतव र नतिरषटरक नतव र नति उनहीरक अहीउनहीरक अही हीठा र अहीङY करक करणहीठा र अहीङY करक करण दश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभवदश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभव गरव र अवयवसथाक गरव र अवयवसथाक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$ वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$

7

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 2: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

हीलसल$ आएर चनहीलसल$ आएर चन भरभर बराजिलबराजिल इडनथिसयो स मलकहीरल परपगरक आरथि7Fक सफलल १९८१ दबदिख २००५ बचक च7ई सबद4क इडनथिसयो स मलकहीरल परपगरक आरथि7Fक सफलल १९८१ दबदिख २००५ बचक च7ई सबद4क अवघिधाम न$ ससरक गरव ५२ परतिस बरट २६ परतिसम झरयो तिबशव बjकक$ एक अधयो थिचतिनयो नगरिरक सटिसरटन घियोफ थिलनक अनसर अवघिधाम न$ ससरक गरव ५२ परतिस बरट २६ परतिसम झरयो तिबशव बjकक$ एक अधयो थिचतिनयो नगरिरक सटिसरटन घियोफ थिलनक अनसर १९८१ सममम ८४ परतिस थिचतिनयोहीर गरवक रख मन थि7ए र २००५ म तयो सखयो १६ परतिसम कयोम हन आईपागयो १९८१ सममम ८४ परतिस थिचतिनयोहीर गरवक रख मन थि7ए र २००५ म तयो सखयो १६ परतिसम कयोम हन आईपागयो ((५ ५ ))

मनव सभयोलई हीर1 बltक अवघिधाम परप हन नसक क उपालबधि यो मलकहीरल २५ बltक अवघिधाम न$ सभव गरए मनव सभयोलई हीर1 बltक अवघिधाम परप हन नसक क उपालबधि यो मलकहीरल २५ बltक अवघिधाम न$ सभव गरए गएक ३० वlt भIद कम अवघिधाम उनहीरल गएक ३० वlt भIद कम अवघिधाम उनहीरल आफन आफन औधयोतिगक oतरक योगदनम औधयोतिगक oतरक योगदनम ७ गणल बजिG गरिरसक कछन यो अवघिधा७ गणल बजिG गरिरसक कछन यो अवघिधामम भरक भरक उतपादक oतर वरषिltFक ५ दबदिख ८ परतिसल बढ4रहयो चनक क र$ भएन योही अवघिधाम ऊ ससर क$ सब$भIद ठाल वस उतपादक र तिनयोक रषटर उतपादक oतर वरषिltFक ५ दबदिख ८ परतिसल बढ4रहयो चनक क र$ भएन योही अवघिधाम ऊ ससर क$ सब$भIद ठाल वस उतपादक र तिनयोक रषटर मतर नभएर दशरो ठाल अ7Iतर बनन सफल भयो लिसFग योरतिपायोन योतिनयोनलई एउरट अ7Iतर मनन ही भन पातिन ऊ ससरक शरो ठाल अ7Iतर ही मतर नभएर दशरो ठाल अ7Iतर बनन सफल भयो लिसFग योरतिपायोन योतिनयोनलई एउरट अ7Iतर मनन ही भन पातिन ऊ ससरक शरो ठाल अ7Iतर ही

र दभगयोर दभगयोवसवस गएक दई दशकदबदिख नपालक क ल गहीसथा आयोम औधयोतिगक oतरक योगदन ६ परतिस भIद मथि7 न सक क छ$नगएक दई दशकदबदिख नपालक क ल गहीसथा आयोम औधयोतिगक oतरक योगदन ६ परतिस भIद मथि7 न सक क छ$न र र समरणयो छ समरणयो छ यो वlt नपालक आरथि7Fक वजिG दर यो वlt नपालक आरथि7Fक वजिG दर ३ परतिश ३ परतिश आसपास रहीन आसपास रहीन गईगई गएक ६ वlt योक$ सब$ भIद Iयोन हन दबदिखएक छगएक ६ वlt योक$ सब$ भIद Iयोन हन दबदिखएक छ ((६६)) यो दभिoण एथिसयोक सब$ भIद कम हtद$ हीयो दभिoण एथिसयोक सब$ भIद कम हtद$ ही ससरक तिवकसIमख दशहीर मधयो पातिन सब$ भIद कम वदYघिधा दर हीtथिसल गन 7र$ मलक मधयो एक ससरक तिवकसIमख दशहीर मधयो पातिन सब$ भIद कम वदYघिधा दर हीtथिसल गन 7र$ मलक मधयो एक ही ही

२२बढद सा6वदधि तरथ बढद खादय तरथ ली आवशयत बढद सा6वदधि तरथ बढद खादय तरथ ली आवशयत सन १९०० क पररमभम तिवशवक क ल नसखयो १ अरव थि7यो सन १९०० क पररमभम तिवशवक क ल नसखयो १ अरव थि7यो तयोसक ५० वlt भिभतर$ तयोसम अकa १ अरव ८० करड 7तिपायो र यो २ अरव ८० तयोसक ५० वlt भिभतर$ तयोसम अकa १ अरव ८० करड 7तिपायो र यो २ अरव ८० करड भयो करड भयो १९९२म आइपागद यो सखयो ५ अरव २० करड र सन २०१२म ७ अरव पागयो १९९२म आइपागद यो सखयो ५ अरव २० करड र सन २०१२म ७ अरव पागयो वमन शवद4क मधयो सममम ससरम ९ अरव वमन शवद4क मधयो सममम ससरम ९ अरव भIद बढ4 मतिनस हन छन भIद बढ4 मतिनस हन छन ((७ ७ ) )

तयोस$गर करव ७० टर4थिलयोन डलरक आक तिवशव अ7Iतरक आकर सन २०५० सममम पागद अतिहीलक २० भतिनन ससरक तिवकथिस र तयोस$गर करव ७० टर4थिलयोन डलरक आक तिवशव अ7Iतरक आकर सन २०५० सममम पागद अतिहीलक २० भतिनन ससरक तिवकथिस र चनचन भरभर ईनडोनथिसयोईनडोनथिसयो बराजिल स उद4योमन अ7Iतरक आकर मतर$ पातिन कमतिमम न गणल वदYघिधा हन छ बराजिल स उद4योमन अ7Iतरक आकर मतर$ पातिन कमतिमम न गणल वदYघिधा हन छ उ_ समयो सममम लल उ_ समयो सममम लल सहीर oतरक मलकहीरक र भरक क ही सघिम बबधिसहीरम बहीक ससरबरट गरिरवक अIतयो भ$ सक क हनछ सहीर oतरक मलकहीरक र भरक क ही सघिम बबधिसहीरम बहीक ससरबरट गरिरवक अIतयो भ$ सक क हनछ

नसखयो बढYननसखयो बढYन सवदYघिधा बढYन र तिवशवक समगर अ7Iतरक आकरम अतयोघिधाक धार$ वदYघिधा हन भनक मतिनसक बसईसवदYघिधा बढYन र तिवशवक समगर अ7Iतरक आकरम अतयोघिधाक धार$ वदYघिधा हन भनक मतिनसक बसई रहीनरहीन--सहीन र भनम सहीन र भनम आउन पारिरवन ही आउन पारिरवन ही सब$ भIद महीतवपाण क र अतयोI ठाल पारिरमणम खदयो वसक मग बढYन ही सब$ भIद महीतवपाण क र अतयोI ठाल पारिरमणम खदयो वसक मग बढYन ही भव तिवशवक सब$ भIद ठाल चन भनक भव तिवशवक सब$ भIद ठाल चन भनक न$ तयो समपIन बक र बसक अरब1क नसखयोलई भन र पान उपालवधा हन न$ तयो समपIन बक र बसक अरब1क नसखयोलई भन र पान उपालवधा हन सकछ तिक सकद$न भIन ही सकछ तिक सकद$न भIन ही हीम सब$लई जञा भएक$ क र ही हीम सब$लई जञा भएक$ क र ही तिक पायोप पानक अभवम मनव तिवकशतिक पायोप पानक अभवम मनव तिवकश सवदYघिधासवदYघिधा सख र शसटिIक समगर मगहीर अवरदYधा हन पागछन सख र शसटिIक समगर मगहीर अवरदYधा हन पागछन

रषटर सङY Aयो खदयो 7 क तिlt सगठान रषटर सङY Aयो खदयो 7 क तिlt सगठान ((एफएफ एए ओओ) ) क अनसर एउरट मतिनसक द$तिनक तिपाउन पानक आवशयोक २क अनसर एउरट मतिनसक द$तिनक तिपाउन पानक आवशयोक २--४ थिलरटर मतर$ ही र ४ थिलरटर मतर$ ही र उसक खनक रक लतिग भन कमतिमम पातिन द$तिनक रपाम २००० दबदिख ५००० थिलरटर पान आवशयोक पादछ उसक खनक रक लतिग भन कमतिमम पातिन द$तिनक रपाम २००० दबदिख ५००० थिलरटर पान आवशयोक पादछ ((८ ८ )) तयोस$ तिवशव आरथि7Fक मञचक एउरट तयोस$ तिवशव आरथि7Fक मञचक एउरट अधयोयोन अनसर एक तिकलगरम खदयोIन उतपादन गन १२०० थिलरटर र औदयोतिगक सरम एक तिकलगरम मस उतपादन गन २०अधयोयोन अनसर एक तिकलगरम खदयोIन उतपादन गन १२०० थिलरटर र औदयोतिगक सरम एक तिकलगरम मस उतपादन गन २०००० थिलरटर पान ००० थिलरटर पान चतिहीIछ चतिहीIछ सगपा र फलफ लक लतिग पातिन सवभतिवक रपाम बढ4 पान चतिहीन न$ भयो सगपा र फलफ लक लतिग पातिन सवभतिवक रपाम बढ4 पान चतिहीन न$ भयो ((९ ९ )) हीरक वlt तिवशवम ८ करड मतिनस 7तिपाIछन हीरक वlt तिवशवम ८ करड मतिनस 7तिपाIछन योसक योसक अ7 तिवशवल हीरक वlt 7पा आठा करड नसखयोक लतिग अIयो क रहीरक अतिरिर_ 7पा भनअ7 तिवशवल हीरक वlt 7पा आठा करड नसखयोक लतिग अIयो क रहीरक अतिरिर_ 7पा भन आवशआवश पानक वयवसथा गन पादछ पानक वयवसथा गन पादछ एफएफएएओक अनसर सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ र सवभतिवक रपाम बढYद आयो वदYघिधा सग$ ओक अनसर सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ र सवभतिवक रपाम बढYद आयो वदYघिधा सग$ मतिनसक खनक रक सचम बढ4 पान खपा7 गन फलफ लमतिनसक खनक रक सचम बढ4 पान खपा7 गन फलफ ल मछमछ--मसमस दगधा पाद7 र हीरिरयो रकरहीरक मतर 7पिपाFद$ Iछ दगधा पाद7 र हीरिरयो रकरहीरक मतर 7पिपाFद$ Iछ

र हीम सग तयो पारिरमणम ल उपालवधा छ$न र हीम सग तयो पारिरमणम ल उपालवधा छ$न ससरम उपालवधा तिवशल ल रश मधयो तिन परतिश भIद पातिन कम मनव उपायोग योगयो छ ससरम उपालवधा तिवशल ल रश मधयो तिन परतिश भIद पातिन कम मनव उपायोग योगयो छ तयोस मधयो दई परतिश धरवयो परदशम तिहीम खणडक रपाम रहीक छ र मनव उपायोगम आउन सकन अवसथाम छ$न तयोस मधयो दई परतिश धरवयो परदशम तिहीम खणडक रपाम रहीक छ र मनव उपायोगम आउन सकन अवसथाम छ$न अतिहीलक स अरव अतिहीलक स अरव २०५०२०५० क ९ अरव र २१०० सममक १० अरव भIद बढ4 नसखयोक सब$ ल आवशयोकलई धाIन पान तयोही पागनपाग बtक^ एक परतिश मतर ही र क ९ अरव र २१०० सममक १० अरव भIद बढ4 नसखयोक सब$ ल आवशयोकलई धाIन पान तयोही पागनपाग बtक^ एक परतिश मतर ही र मनव इतिहीtस पररमभ हtदक हीमरो ल भणडर तर थि7यो आ पातिन तयोभितता न$ ही मनव इतिहीtस पररमभ हtदक हीमरो ल भणडर तर थि7यो आ पातिन तयोभितता न$ ही

ससरक सब$ भIद धार$ नसखयो भएक दश भर र चन पान अभव गरस मलक हन ससरक सब$ भIद धार$ नसखयो भएक दश भर र चन पान अभव गरस मलक हन ससरक क ल नसखयोक २० परतिश चनम बसछन ससरक क ल नसखयोक २० परतिश चनम बसछन र चनम ससरम उपालवधा उपायोग योगयो पानक ८ परतिश मतर छ र चनम ससरम उपालवधा उपायोग योगयो पानक ८ परतिश मतर छ तयोस$ ससरक १९ परतिश नसखयोक दश भरसग तयोस पानक ७ तयोस$ ससरक १९ परतिश नसखयोक दश भरसग तयोस पानक ७ परतिश पातिन छ$नपरतिश पातिन छ$न दभिoण एथिसयोदभिoण एथिसयो पाशचिशचम एथिसयोपाशचिशचम एथिसयो मधयो एथिसयोमधयो एथिसयो अतिफरक र सयो_ रजयो अमरिरकक दभिoण पाशचिशचम भभग मलअतिफरक र सयो_ रजयो अमरिरकक दभिoण पाशचिशचम भभग मल पान पान अभवगरस oतर हन अभवगरस oतर हन

2

सस ndashndashआक डआक ड उपालवधाउपालवधा नभएकनभएक oतरoतर

हीरिरयोहीरिरयो ndash ndashउपालवधाउपालवधा पानकपानक शरोशरो मधयोमधयो २०२० परतिशपरतिश भIदभIद कमकम पानपान उपायोगउपायोग हनहन oतरoतर

पाहील पाहील - - उपालवधा पानक शरो मधयो २०उपालवधा पानक शरो मधयो २०--३० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर३० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरतिफकक गर तिफकक गर - - उपालवधा पानक शरो मधयो ३०उपालवधा पानक शरो मधयो ३०--४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरहीलक गर हीलक गर - - ३०३०--४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरगढ गर गढ गर - - उपालवधा पानक शरो मधयो अतयोघिधाक उपायोग गरिरसक क र अति पान अभव oतरहीर उपालवधा पानक शरो मधयो अतयोघिधाक उपायोग गरिरसक क र अति पान अभव oतरहीर

३३ सामवदधि माहाभिशखाराहारसामवदधि माहाभिशखाराहारमानव नसा6खय माहासागराहार तरा सान खादय णडाराहारमानव नसा6खय माहासागराहार तरा सान खादय णडाराहारमथि7 उललख गरिरसतिकएक छ सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ मथि7 उललख गरिरसतिकएक छ सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ एथिसयोक हीकम सन ५० सममम खदयो एथिसयोक हीकम सन ५० सममम खदयो वसक मगम दबबरल वदYघिधा वसक मगम दबबरल वदYघिधा हन छ हन छ र आक घिमतिल अकa दई दशक भिभतर$ ससरक आधा नसखयो बसक भभग पान सकरट गरस oतर र आक घिमतिल अकa दई दशक भिभतर$ ससरक आधा नसखयो बसक भभग पान सकरट गरस oतर भ$ सक क हन छ भ$ सक क हन छ तयोतिमतर नभएर चनक दर आरथि7Fक तिवकशतयोतिमतर नभएर चनक दर आरथि7Fक तिवकश बढYद बढYद शहीरिरकरणक करण मधयो र उततार चन ल अकल oतर बIद$ ग$रहीक छनशहीरिरकरणक करण मधयो र उततार चन ल अकल oतर बIद$ ग$रहीक छन

अ7 पाथिलस इIसठिरटचयोरटक ससथापाक अ7 पाथिलस इIसठिरटचयोरटक ससथापाक लसरटर बराउनल एउरट तिवचरतताक पासक लखक छन ndash ldquoफ ल पलनरट इमतिमपरट4 पलरटYस ndash भरिरभरउ पाथि7व लसरटर बराउनल एउरट तिवचरतताक पासक लखक छन ndash ldquoफ ल पलनरट इमतिमपरट4 पलरटYस ndash भरिरभरउ पाथि7व र रिरतता 7लहीर र रिरतता 7लहीर

बराउनक अनसर तिनरIर भ$ रहीक भoयोबराउनक अनसर तिनरIर भ$ रहीक भoयो घिमनक उवर शथि_क नस र सही मतिनक पानक अतयोघिधाक उपायोगक करण घिमनक घिमनक उवर शथि_क नस र सही मतिनक पानक अतयोघिधाक उपायोगक करण घिमनक मरभघिमकरण बरा ढगल भ$ रहीक छ मरभघिमकरण बरा ढगल भ$ रहीक छ चन र भर स ससरक दई ठाल खदयोIन उतपादक मलकम करमश चन र भर स ससरक दई ठाल खदयोIन उतपादक मलकम करमश १३ करड र १७ करड भIद बढ4१३ करड र १७ करड भIद बढ4 नसखयो योस भभगम उतपाठिद खदयोIनम तिनभर छन नसखयो योस भभगम उतपाठिद खदयोIनम तिनभर छन

अमरिरकक दभिoण ndash पाशचिशचम भगक ठाल शहीरहीरक पान आवशयोकक लतिग तयोहीtक तिवशल क तिlt उतपादन oतरम पानक आपारषिF तिनरIर अमरिरकक दभिoण ndash पाशचिशचम भगक ठाल शहीरहीरक पान आवशयोकक लतिग तयोहीtक तिवशल क तिlt उतपादन oतरम पानक आपारषिF तिनरIर AरटYद$ ग$रहीक छ AरटYद$ ग$रहीक छ क तिlt उतपादनम तिनरIर हरास आइरहीक छ क तिlt उतपादनम तिनरIर हरास आइरहीक छ तयोस$ गर पान तयोस$ गर पान दभिoण करिरयोदभिoण करिरयो फरIसफरIस मनमन बलयो स क तिlt उपाक बलयो स क तिlt उपाक तिहीसवल अतयोI समवदYधा मलकहीरक उतपादनम गएक १० वlt भIद बढ4 समयो दबदिख क न$ वदYघिधा भएक छ$न तिहीसवल अतयोI समवदYधा मलकहीरक उतपादनम गएक १० वlt भIद बढ4 समयो दबदिख क न$ वदYघिधा भएक छ$न लवयो पारिरवन लवयो पारिरवन पाकरम वदYघिधापाकरम वदYघिधा र वlt चकरक पारिरवनल क तिlt उतपादन मतर हीइनर वlt चकरक पारिरवनल क तिlt उतपादन मतर हीइन ससरक ठाल सखयोक गरव मतिनसहीरक खदयो र परठिरटन आवशयोकक आपारषिF गद ससरक ठाल सखयोक गरव मतिनसहीरक खदयो र परठिरटन आवशयोकक आपारषिF गद आईरहीक समठिदरक र ल खदयो भणडर पातिन रिरभिततादj ग$रहीक छ आईरहीक समठिदरक र ल खदयो भणडर पातिन रिरभिततादj ग$रहीक छ

AरटYद ल आपारषिFक वच अतयोघिधाक नसखयो वदYघिधाल 7म नसकनक बढYद खदयो मग हन न$ भयो AरटYद ल आपारषिFक वच अतयोघिधाक नसखयो वदYघिधाल 7म नसकनक बढYद खदयो मग हन न$ भयो तयो सग$ उतिनहीरक आयो शचिसथातिम तयो सग$ उतिनहीरक आयो शचिसथातिम सधार र बढYद समपIनक करण मतिनसक खदयो परक तिम पातिन बयोपाक पारिरवन आउन 7लक छन र तयो पातिन भयोकर ठाल मनव चनक सधार र बढYद समपIनक करण मतिनसक खदयो परक तिम पातिन बयोपाक पारिरवन आउन 7लक छन र तयो पातिन भयोकर ठाल मनव चनक आकर गरहीण गद छ आकर गरहीण गद छ पान कम परयोग हन खदयो वसक ठाउtम बढ4 आयो आन हन पान कम परयोग हन खदयो वसक ठाउtम बढ4 आयो आन हन बढ4 भIद बढ4 पान खपा7 गन मसबढ4 भIद बढ4 पान खपा7 गन मस फलफ लफलफ ल हीरिरयोहीरिरयो--पारिरयो वसक स7$ बढYद मस र दगधाIयो वसक मग आपारषिF गन ससर भर औदयोतिगक सरम लख1 ndash करड1 पाशपालक फमहीर तिवसर हtद$ पारिरयो वसक स7$ बढYद मस र दगधाIयो वसक मग आपारषिF गन ससर भर औदयोतिगक सरम लख1 ndash करड1 पाशपालक फमहीर तिवसर हtद$ ग$रहीक छन र योस फमहीर पान सकरट बढउन 7पा करण बIद$ ग$रहीक छन ग$रहीक छन र योस फमहीर पान सकरट बढउन 7पा करण बIद$ ग$रहीक छन

3

अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ

तिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fकतिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fक पायोवरणयोपायोवरणयो भरनतिकभरनतिक समजिक र समजिक र परतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतरपरतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतर रनतिरनति सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल - - पादYधातिग आरथि7Fक असफलपादYधातिग आरथि7Fक असफल ल सङY करटल सङY करट खदयो सङY करटखदयो सङY करट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलनलम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ ((१० १० )) असारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndashअसारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndash

पाGतिग आरथि7Fक असफल

ल सङYकरट खदयो सङYकरट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन

उ र क तिlt उपा क मलयो वजिG

0

05

1

15

2

25

3

35

4

45

5

४८३९९ ३९३ ३८७ ३८१

उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ

4

उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५--७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन ७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन आयोक ५०आयोक ५०--७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही ७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही

वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$ वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$

एकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावकएकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावक अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन

लभवलभव खदयो अभवखदयो अभवपाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३पाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३६ परतिश ६ परतिश दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन ((११ ११ )) तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग ममतिलदवसममतिलदवस बगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चनबगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चन भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद समदरम डबन क र एकतिर छदjछसमदरम डबन क र एकतिर छदjछ योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए पारिरशचिसथातिम पारिरशचिसथातिम सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो ((१२१२))

5

भरभरचनचन 7ईलयोणड7ईलयोणडकयोनडकयोनड फरIसफरIस मन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयोमन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयो--इनधनइनधन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ

ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ( ( न अरव ४० करड मथि7 न अरव ४० करड मथि7 ) ) Aर पालव नवर छन Aर पालव नवर छन तिनक चरनक लतिग ससर तिनक चरनक लतिग ससर भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८००० एकड ००० एकड ( ( एक एकड एक एकड = = करव ८ करव ८ रपान रपान ) ) घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ

अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन बढYद खदयोIन अभव बढYद खदयोIन अभव खदयोIनक मलयोम खदयोIनक मलयोम भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति - - खरवपाति बयोपार खरवपाति बयोपार र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५--९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम ९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम थिलइरहीक छन थिलइरहीक छन तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन - - चनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमनचनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमन लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक २४२४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड ७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ करवरहीर छन करवरहीर छन

समजिक Iयोयोसमजिक Iयोयो तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7लआरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7ल--पा7लपा7ल समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग तयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछतयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछ रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो करड1 करड1 मतिनसहीर गएक २०मतिनसहीर गएक २०--३० वltम गरवबरट म_ भए३० वltम गरवबरट म_ भए समपIनम पाग समपIनम पाग र समम असमन पातिन बढYन 7लयो र समम असमन पातिन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो समजिक असIlt समजिक असIlt अरक र रनतिक अशचिसथारअरक र रनतिक अशचिसथार नयोt सवरपाम दख पान 7ल नयोt सवरपाम दख पान 7ल तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ सक न सक न सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो

४४ वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा एकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतयएकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतय तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ वस व सव उतपादक र तिबकर वस व सव उतपादक र तिबकर र उपाभ_ व कर हीर र उपाभ_ व कर हीर दव$ समहील बरम क उतपादन गन दव$ समहील बरम क उतपादन गन र क उपाभग गन र क उपाभग गन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन कर र तिवकर ल बरम कर र तिवकर ल बरम आफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछआफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ तिनणयो गदछ तिनणयो गदछ ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन तिवशल सरम तिवशल सरम पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ

र योस भयो पातिन र योस भयो पातिन बर सवIतर भयो बर सवIतर भयो रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन मलकहीर वचक मलकहीर वचक बयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरटबयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरट तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो पाथिछलल समयोम पाथिछलल समयोम चनचन भरभर बराजिलबराजिल इनडोनथिसयोइनडोनथिसयो भिभयोनमभिभयोनम मलथिशयोमलथिशयो 7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक पाशचिशचम योरपापाशचिशचम योरपा करिरयोकरिरयो पानपान लिसFगपार स मलकहीरल लिसFगपार स मलकहीरल आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही

सवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरणसवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरण सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर योन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचरयोन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचर सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान

6

अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच - - बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस परतिवदन अनसर परतिवदन अनसर ((१३ १३ )) उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० ठिटरथिलयोन डलर रहीकम ठिटरथिलयोन डलर रहीकम एAर ठिटरथिलयोन डलर एAर ठिटरथिलयोन डलर बरबरक महीरथिश रकम बरबरक महीरथिश रकम ((एक ठिटरथिलयोन एक ठिटरथिलयोन = = एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक ) ) बरबरक Aर बरबरक Aर - - गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम पागक थि7यो पागक थि7यो

क न$ सरoण तिबनक न$ सरoण तिबन अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो र एक र एक पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन तिवशव तिवततायो परणलक तिवशव तिवततायो परणलक एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ

योहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दoयोहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दo थिशघर र सरल थिशघर र सरल सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ न अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छन अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छ आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न ((१४१४)) सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ० उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ०१ परतिशक १ परतिशक आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो ((१५१५))

योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ वरगर २७ परतिश वरगर २७ परतिश पागक छ र सन सक ल पागक छ र सन सक ल तिवदयो7iexclहीर भकतिवदयो7iexclहीर भक--भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ ((१६१६))

र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड ((१७१७)) एउरट एउरट ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही तयोतिमतर हीइन तयोतिमतर हीइन भनएलभनएल सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ च7 ठाल सनक च7 ठाल सनक भणडर छभणडर छ परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन भनएल ही भनएल ही ((१८१८))

उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो मथिलल घिमन पातिन मथिलल घिमन पातिन उततारम$ उततारम$ उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर सन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलरसन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलर र आ ऊ ससरक र आ ऊ ससरक तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ परति वयथि_ आयो ४० परति वयथि_ आयो ४०००० डलर भIद मथि7 छ ००० डलर भIद मथि7 छ उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न भकमर पातिड छन भकमर पातिड छन परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ

रषटरक नतव र नतिरषटरक नतव र नति उनहीरक अहीउनहीरक अही हीठा र अहीङY करक करणहीठा र अहीङY करक करण दश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभवदश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभव गरव र अवयवसथाक गरव र अवयवसथाक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$ वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$

7

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 3: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

सस ndashndashआक डआक ड उपालवधाउपालवधा नभएकनभएक oतरoतर

हीरिरयोहीरिरयो ndash ndashउपालवधाउपालवधा पानकपानक शरोशरो मधयोमधयो २०२० परतिशपरतिश भIदभIद कमकम पानपान उपायोगउपायोग हनहन oतरoतर

पाहील पाहील - - उपालवधा पानक शरो मधयो २०उपालवधा पानक शरो मधयो २०--३० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर३० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरतिफकक गर तिफकक गर - - उपालवधा पानक शरो मधयो ३०उपालवधा पानक शरो मधयो ३०--४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरहीलक गर हीलक गर - - ३०३०--४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतर४० परतिश भIद कम पान उपायोग हन oतरगढ गर गढ गर - - उपालवधा पानक शरो मधयो अतयोघिधाक उपायोग गरिरसक क र अति पान अभव oतरहीर उपालवधा पानक शरो मधयो अतयोघिधाक उपायोग गरिरसक क र अति पान अभव oतरहीर

३३ सामवदधि माहाभिशखाराहारसामवदधि माहाभिशखाराहारमानव नसा6खय माहासागराहार तरा सान खादय णडाराहारमानव नसा6खय माहासागराहार तरा सान खादय णडाराहारमथि7 उललख गरिरसतिकएक छ सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ मथि7 उललख गरिरसतिकएक छ सन २०५० सममम हीमलई 7पा ७० परतिश खनक र आवशयोक पादछ एथिसयोक हीकम सन ५० सममम खदयो एथिसयोक हीकम सन ५० सममम खदयो वसक मगम दबबरल वदYघिधा वसक मगम दबबरल वदYघिधा हन छ हन छ र आक घिमतिल अकa दई दशक भिभतर$ ससरक आधा नसखयो बसक भभग पान सकरट गरस oतर र आक घिमतिल अकa दई दशक भिभतर$ ससरक आधा नसखयो बसक भभग पान सकरट गरस oतर भ$ सक क हन छ भ$ सक क हन छ तयोतिमतर नभएर चनक दर आरथि7Fक तिवकशतयोतिमतर नभएर चनक दर आरथि7Fक तिवकश बढYद बढYद शहीरिरकरणक करण मधयो र उततार चन ल अकल oतर बIद$ ग$रहीक छनशहीरिरकरणक करण मधयो र उततार चन ल अकल oतर बIद$ ग$रहीक छन

अ7 पाथिलस इIसठिरटचयोरटक ससथापाक अ7 पाथिलस इIसठिरटचयोरटक ससथापाक लसरटर बराउनल एउरट तिवचरतताक पासक लखक छन ndash ldquoफ ल पलनरट इमतिमपरट4 पलरटYस ndash भरिरभरउ पाथि7व लसरटर बराउनल एउरट तिवचरतताक पासक लखक छन ndash ldquoफ ल पलनरट इमतिमपरट4 पलरटYस ndash भरिरभरउ पाथि7व र रिरतता 7लहीर र रिरतता 7लहीर

बराउनक अनसर तिनरIर भ$ रहीक भoयोबराउनक अनसर तिनरIर भ$ रहीक भoयो घिमनक उवर शथि_क नस र सही मतिनक पानक अतयोघिधाक उपायोगक करण घिमनक घिमनक उवर शथि_क नस र सही मतिनक पानक अतयोघिधाक उपायोगक करण घिमनक मरभघिमकरण बरा ढगल भ$ रहीक छ मरभघिमकरण बरा ढगल भ$ रहीक छ चन र भर स ससरक दई ठाल खदयोIन उतपादक मलकम करमश चन र भर स ससरक दई ठाल खदयोIन उतपादक मलकम करमश १३ करड र १७ करड भIद बढ4१३ करड र १७ करड भIद बढ4 नसखयो योस भभगम उतपाठिद खदयोIनम तिनभर छन नसखयो योस भभगम उतपाठिद खदयोIनम तिनभर छन

अमरिरकक दभिoण ndash पाशचिशचम भगक ठाल शहीरहीरक पान आवशयोकक लतिग तयोहीtक तिवशल क तिlt उतपादन oतरम पानक आपारषिF तिनरIर अमरिरकक दभिoण ndash पाशचिशचम भगक ठाल शहीरहीरक पान आवशयोकक लतिग तयोहीtक तिवशल क तिlt उतपादन oतरम पानक आपारषिF तिनरIर AरटYद$ ग$रहीक छ AरटYद$ ग$रहीक छ क तिlt उतपादनम तिनरIर हरास आइरहीक छ क तिlt उतपादनम तिनरIर हरास आइरहीक छ तयोस$ गर पान तयोस$ गर पान दभिoण करिरयोदभिoण करिरयो फरIसफरIस मनमन बलयो स क तिlt उपाक बलयो स क तिlt उपाक तिहीसवल अतयोI समवदYधा मलकहीरक उतपादनम गएक १० वlt भIद बढ4 समयो दबदिख क न$ वदYघिधा भएक छ$न तिहीसवल अतयोI समवदYधा मलकहीरक उतपादनम गएक १० वlt भIद बढ4 समयो दबदिख क न$ वदYघिधा भएक छ$न लवयो पारिरवन लवयो पारिरवन पाकरम वदYघिधापाकरम वदYघिधा र वlt चकरक पारिरवनल क तिlt उतपादन मतर हीइनर वlt चकरक पारिरवनल क तिlt उतपादन मतर हीइन ससरक ठाल सखयोक गरव मतिनसहीरक खदयो र परठिरटन आवशयोकक आपारषिF गद ससरक ठाल सखयोक गरव मतिनसहीरक खदयो र परठिरटन आवशयोकक आपारषिF गद आईरहीक समठिदरक र ल खदयो भणडर पातिन रिरभिततादj ग$रहीक छ आईरहीक समठिदरक र ल खदयो भणडर पातिन रिरभिततादj ग$रहीक छ

AरटYद ल आपारषिFक वच अतयोघिधाक नसखयो वदYघिधाल 7म नसकनक बढYद खदयो मग हन न$ भयो AरटYद ल आपारषिFक वच अतयोघिधाक नसखयो वदYघिधाल 7म नसकनक बढYद खदयो मग हन न$ भयो तयो सग$ उतिनहीरक आयो शचिसथातिम तयो सग$ उतिनहीरक आयो शचिसथातिम सधार र बढYद समपIनक करण मतिनसक खदयो परक तिम पातिन बयोपाक पारिरवन आउन 7लक छन र तयो पातिन भयोकर ठाल मनव चनक सधार र बढYद समपIनक करण मतिनसक खदयो परक तिम पातिन बयोपाक पारिरवन आउन 7लक छन र तयो पातिन भयोकर ठाल मनव चनक आकर गरहीण गद छ आकर गरहीण गद छ पान कम परयोग हन खदयो वसक ठाउtम बढ4 आयो आन हन पान कम परयोग हन खदयो वसक ठाउtम बढ4 आयो आन हन बढ4 भIद बढ4 पान खपा7 गन मसबढ4 भIद बढ4 पान खपा7 गन मस फलफ लफलफ ल हीरिरयोहीरिरयो--पारिरयो वसक स7$ बढYद मस र दगधाIयो वसक मग आपारषिF गन ससर भर औदयोतिगक सरम लख1 ndash करड1 पाशपालक फमहीर तिवसर हtद$ पारिरयो वसक स7$ बढYद मस र दगधाIयो वसक मग आपारषिF गन ससर भर औदयोतिगक सरम लख1 ndash करड1 पाशपालक फमहीर तिवसर हtद$ ग$रहीक छन र योस फमहीर पान सकरट बढउन 7पा करण बIद$ ग$रहीक छन ग$रहीक छन र योस फमहीर पान सकरट बढउन 7पा करण बIद$ ग$रहीक छन

3

अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ

तिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fकतिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fक पायोवरणयोपायोवरणयो भरनतिकभरनतिक समजिक र समजिक र परतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतरपरतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतर रनतिरनति सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल - - पादYधातिग आरथि7Fक असफलपादYधातिग आरथि7Fक असफल ल सङY करटल सङY करट खदयो सङY करटखदयो सङY करट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलनलम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ ((१० १० )) असारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndashअसारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndash

पाGतिग आरथि7Fक असफल

ल सङYकरट खदयो सङYकरट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन

उ र क तिlt उपा क मलयो वजिG

0

05

1

15

2

25

3

35

4

45

5

४८३९९ ३९३ ३८७ ३८१

उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ

4

उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५--७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन ७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन आयोक ५०आयोक ५०--७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही ७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही

वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$ वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$

एकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावकएकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावक अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन

लभवलभव खदयो अभवखदयो अभवपाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३पाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३६ परतिश ६ परतिश दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन ((११ ११ )) तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग ममतिलदवसममतिलदवस बगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चनबगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चन भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद समदरम डबन क र एकतिर छदjछसमदरम डबन क र एकतिर छदjछ योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए पारिरशचिसथातिम पारिरशचिसथातिम सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो ((१२१२))

5

भरभरचनचन 7ईलयोणड7ईलयोणडकयोनडकयोनड फरIसफरIस मन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयोमन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयो--इनधनइनधन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ

ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ( ( न अरव ४० करड मथि7 न अरव ४० करड मथि7 ) ) Aर पालव नवर छन Aर पालव नवर छन तिनक चरनक लतिग ससर तिनक चरनक लतिग ससर भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८००० एकड ००० एकड ( ( एक एकड एक एकड = = करव ८ करव ८ रपान रपान ) ) घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ

अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन बढYद खदयोIन अभव बढYद खदयोIन अभव खदयोIनक मलयोम खदयोIनक मलयोम भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति - - खरवपाति बयोपार खरवपाति बयोपार र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५--९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम ९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम थिलइरहीक छन थिलइरहीक छन तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन - - चनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमनचनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमन लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक २४२४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड ७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ करवरहीर छन करवरहीर छन

समजिक Iयोयोसमजिक Iयोयो तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7लआरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7ल--पा7लपा7ल समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग तयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछतयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछ रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो करड1 करड1 मतिनसहीर गएक २०मतिनसहीर गएक २०--३० वltम गरवबरट म_ भए३० वltम गरवबरट म_ भए समपIनम पाग समपIनम पाग र समम असमन पातिन बढYन 7लयो र समम असमन पातिन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो समजिक असIlt समजिक असIlt अरक र रनतिक अशचिसथारअरक र रनतिक अशचिसथार नयोt सवरपाम दख पान 7ल नयोt सवरपाम दख पान 7ल तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ सक न सक न सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो

४४ वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा एकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतयएकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतय तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ वस व सव उतपादक र तिबकर वस व सव उतपादक र तिबकर र उपाभ_ व कर हीर र उपाभ_ व कर हीर दव$ समहील बरम क उतपादन गन दव$ समहील बरम क उतपादन गन र क उपाभग गन र क उपाभग गन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन कर र तिवकर ल बरम कर र तिवकर ल बरम आफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछआफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ तिनणयो गदछ तिनणयो गदछ ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन तिवशल सरम तिवशल सरम पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ

र योस भयो पातिन र योस भयो पातिन बर सवIतर भयो बर सवIतर भयो रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन मलकहीर वचक मलकहीर वचक बयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरटबयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरट तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो पाथिछलल समयोम पाथिछलल समयोम चनचन भरभर बराजिलबराजिल इनडोनथिसयोइनडोनथिसयो भिभयोनमभिभयोनम मलथिशयोमलथिशयो 7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक पाशचिशचम योरपापाशचिशचम योरपा करिरयोकरिरयो पानपान लिसFगपार स मलकहीरल लिसFगपार स मलकहीरल आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही

सवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरणसवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरण सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर योन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचरयोन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचर सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान

6

अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच - - बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस परतिवदन अनसर परतिवदन अनसर ((१३ १३ )) उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० ठिटरथिलयोन डलर रहीकम ठिटरथिलयोन डलर रहीकम एAर ठिटरथिलयोन डलर एAर ठिटरथिलयोन डलर बरबरक महीरथिश रकम बरबरक महीरथिश रकम ((एक ठिटरथिलयोन एक ठिटरथिलयोन = = एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक ) ) बरबरक Aर बरबरक Aर - - गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम पागक थि7यो पागक थि7यो

क न$ सरoण तिबनक न$ सरoण तिबन अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो र एक र एक पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन तिवशव तिवततायो परणलक तिवशव तिवततायो परणलक एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ

योहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दoयोहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दo थिशघर र सरल थिशघर र सरल सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ न अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छन अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छ आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न ((१४१४)) सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ० उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ०१ परतिशक १ परतिशक आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो ((१५१५))

योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ वरगर २७ परतिश वरगर २७ परतिश पागक छ र सन सक ल पागक छ र सन सक ल तिवदयो7iexclहीर भकतिवदयो7iexclहीर भक--भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ ((१६१६))

र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड ((१७१७)) एउरट एउरट ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही तयोतिमतर हीइन तयोतिमतर हीइन भनएलभनएल सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ च7 ठाल सनक च7 ठाल सनक भणडर छभणडर छ परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन भनएल ही भनएल ही ((१८१८))

उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो मथिलल घिमन पातिन मथिलल घिमन पातिन उततारम$ उततारम$ उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर सन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलरसन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलर र आ ऊ ससरक र आ ऊ ससरक तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ परति वयथि_ आयो ४० परति वयथि_ आयो ४०००० डलर भIद मथि7 छ ००० डलर भIद मथि7 छ उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न भकमर पातिड छन भकमर पातिड छन परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ

रषटरक नतव र नतिरषटरक नतव र नति उनहीरक अहीउनहीरक अही हीठा र अहीङY करक करणहीठा र अहीङY करक करण दश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभवदश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभव गरव र अवयवसथाक गरव र अवयवसथाक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$ वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$

7

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 4: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक अझ खदयो सकरटक एउरट अकa पारट तिनमण भएक छ ndash अमरिरक र बराजिल स दशहीरल उ सकरट कम गन खदयोIनलई योयोक सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन सधानम इनधनक रपाम परयोग गरिरन इ7नल उतपादनम लगउन गरक छन उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उदहीरणक लतिग सन २०११म मतर$ अमरिरकल आफन मलकम उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa उतपाठिद खदयोIनक एक तिहीई भग इ7नल तिडसटिसरटलरहीरम उपायोग गयोa इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा इ7नल उतपादन एक$ पारटक दई नकरतमक पारिरणमक करण बIन गरक छ ndash पातिहील खदयो अभव र दशरो खदयो वसम अतयोघिधाक मलयो वदYघिधा यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ यो दव$ शचिसथातिक पारिरणम कतिपायो मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र गरव मतिनसहीरक खदयो सरoम Aक असर पारिररहीक छ

तिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fकतिवशव आरथि7Fक मञच दवार सन २०१२ म परकथिश एक परतिवदन अनसर आगम दशकहीरम आरथि7Fक पायोवरणयोपायोवरणयो भरनतिकभरनतिक समजिक र समजिक र परतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतरपरतिवघिधाक oतरम भएक आमल पारिरवनकर शथि_हीरल तिवशव अ7Iतर रनतिरनति सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० सम र ससक तिक oतरम वयपाक असर पान ५० खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल खरहीरक सच मधयो असरक तिहीसबल - - पादYधातिग आरथि7Fक असफलपादYधातिग आरथि7Fक असफल ल सङY करटल सङY करट खदयो सङY करटखदयो सङY करट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलनलम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ उ र क तिlt उपाक मलयो वदYघिधालई परमख ५ खरक रपाम उललख गरक छ ((१० १० )) असारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndashअसारा किहासावलीamp पCच परमाDखा खातरा कषampतरहार ndash

पाGतिग आरथि7Fक असफल

ल सङYकरट खदयो सङYकरट लम समयो दबदिखक आरथि7Fक असIलन

उ र क तिlt उपा क मलयो वजिG

0

05

1

15

2

25

3

35

4

45

5

४८३९९ ३९३ ३८७ ३८१

उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ उपार_ पाtच सतिही सब$ ५० खरक oतरक सञजाल यो_ नकस योस हनY आउtछ

4

उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५--७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन ७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन आयोक ५०आयोक ५०--७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही ७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही

वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$ वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$

एकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावकएकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावक अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन

लभवलभव खदयो अभवखदयो अभवपाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३पाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३६ परतिश ६ परतिश दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन ((११ ११ )) तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग ममतिलदवसममतिलदवस बगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चनबगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चन भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद समदरम डबन क र एकतिर छदjछसमदरम डबन क र एकतिर छदjछ योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए पारिरशचिसथातिम पारिरशचिसथातिम सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो ((१२१२))

5

भरभरचनचन 7ईलयोणड7ईलयोणडकयोनडकयोनड फरIसफरIस मन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयोमन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयो--इनधनइनधन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ

ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ( ( न अरव ४० करड मथि7 न अरव ४० करड मथि7 ) ) Aर पालव नवर छन Aर पालव नवर छन तिनक चरनक लतिग ससर तिनक चरनक लतिग ससर भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८००० एकड ००० एकड ( ( एक एकड एक एकड = = करव ८ करव ८ रपान रपान ) ) घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ

अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन बढYद खदयोIन अभव बढYद खदयोIन अभव खदयोIनक मलयोम खदयोIनक मलयोम भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति - - खरवपाति बयोपार खरवपाति बयोपार र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५--९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम ९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम थिलइरहीक छन थिलइरहीक छन तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन - - चनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमनचनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमन लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक २४२४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड ७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ करवरहीर छन करवरहीर छन

समजिक Iयोयोसमजिक Iयोयो तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7लआरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7ल--पा7लपा7ल समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग तयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछतयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछ रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो करड1 करड1 मतिनसहीर गएक २०मतिनसहीर गएक २०--३० वltम गरवबरट म_ भए३० वltम गरवबरट म_ भए समपIनम पाग समपIनम पाग र समम असमन पातिन बढYन 7लयो र समम असमन पातिन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो समजिक असIlt समजिक असIlt अरक र रनतिक अशचिसथारअरक र रनतिक अशचिसथार नयोt सवरपाम दख पान 7ल नयोt सवरपाम दख पान 7ल तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ सक न सक न सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो

४४ वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा एकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतयएकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतय तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ वस व सव उतपादक र तिबकर वस व सव उतपादक र तिबकर र उपाभ_ व कर हीर र उपाभ_ व कर हीर दव$ समहील बरम क उतपादन गन दव$ समहील बरम क उतपादन गन र क उपाभग गन र क उपाभग गन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन कर र तिवकर ल बरम कर र तिवकर ल बरम आफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछआफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ तिनणयो गदछ तिनणयो गदछ ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन तिवशल सरम तिवशल सरम पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ

र योस भयो पातिन र योस भयो पातिन बर सवIतर भयो बर सवIतर भयो रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन मलकहीर वचक मलकहीर वचक बयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरटबयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरट तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो पाथिछलल समयोम पाथिछलल समयोम चनचन भरभर बराजिलबराजिल इनडोनथिसयोइनडोनथिसयो भिभयोनमभिभयोनम मलथिशयोमलथिशयो 7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक पाशचिशचम योरपापाशचिशचम योरपा करिरयोकरिरयो पानपान लिसFगपार स मलकहीरल लिसFगपार स मलकहीरल आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही

सवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरणसवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरण सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर योन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचरयोन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचर सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान

6

अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच - - बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस परतिवदन अनसर परतिवदन अनसर ((१३ १३ )) उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० ठिटरथिलयोन डलर रहीकम ठिटरथिलयोन डलर रहीकम एAर ठिटरथिलयोन डलर एAर ठिटरथिलयोन डलर बरबरक महीरथिश रकम बरबरक महीरथिश रकम ((एक ठिटरथिलयोन एक ठिटरथिलयोन = = एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक ) ) बरबरक Aर बरबरक Aर - - गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम पागक थि7यो पागक थि7यो

क न$ सरoण तिबनक न$ सरoण तिबन अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो र एक र एक पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन तिवशव तिवततायो परणलक तिवशव तिवततायो परणलक एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ

योहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दoयोहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दo थिशघर र सरल थिशघर र सरल सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ न अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छन अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छ आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न ((१४१४)) सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ० उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ०१ परतिशक १ परतिशक आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो ((१५१५))

योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ वरगर २७ परतिश वरगर २७ परतिश पागक छ र सन सक ल पागक छ र सन सक ल तिवदयो7iexclहीर भकतिवदयो7iexclहीर भक--भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ ((१६१६))

र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड ((१७१७)) एउरट एउरट ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही तयोतिमतर हीइन तयोतिमतर हीइन भनएलभनएल सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ च7 ठाल सनक च7 ठाल सनक भणडर छभणडर छ परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन भनएल ही भनएल ही ((१८१८))

उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो मथिलल घिमन पातिन मथिलल घिमन पातिन उततारम$ उततारम$ उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर सन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलरसन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलर र आ ऊ ससरक र आ ऊ ससरक तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ परति वयथि_ आयो ४० परति वयथि_ आयो ४०००० डलर भIद मथि7 छ ००० डलर भIद मथि7 छ उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न भकमर पातिड छन भकमर पातिड छन परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ

रषटरक नतव र नतिरषटरक नतव र नति उनहीरक अहीउनहीरक अही हीठा र अहीङY करक करणहीठा र अहीङY करक करण दश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभवदश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभव गरव र अवयवसथाक गरव र अवयवसथाक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$ वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$

7

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 5: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५उपार_ अवसथाक करण आफन क ल आयोक ५--७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन ७ परतिश मतर खदयो वसम खच गन धान वयथि_हीरलई खस असर नपान भए पातिन आफन आयोक ५०आयोक ५०--७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही ७० परतिश आयो खच गन पान गरवहीरक हीकम भन यो तरसद4यो शचिसथाति ही

वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$ वमनम न$ हीरक ठिदन झनडो$ एक अरब मतिनसहीर भक$ बसन अवसथालई योसल अझ दरण शचिसथाति फ ल$नछ न$

एकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावकएकतिर समवदYघिधाक थिशखरहीर अक तिर अभवक महीसगरहीरक सIदभलई उललख गद लसरटर बराउनल आफन बह चरथिचF पासकम मधयोपावक अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt अतयोI समवदYधा र शथि_शल परचन समरिरयोन सभयो र मधयो अमरिरकक तयोस$ उIन मयो सभयोहीरक पानक परमख करण क तिlt परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन परणलक असफल र खदयो अभवलई उललख गरक छन

लभवलभव खदयो अभवखदयो अभवपाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३पाकरमम तिनरIर भ$ रहीक वदYघिधाक करण तयोसक वयवसथापानक लतिग तिवशवक क ल गहीसथा उतपादनक ३६ परतिश ६ परतिश दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन दबदिख २१ परतिश सममक आरथि7Fक मलयो च_ गनपान अवसथालई तिवजञाहीरल उललख गरकछन ((११ ११ )) तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग तयोस$गर पाकरम वदYघिधाक करण सब$ तिहीम पावहीर र खस गरर धरवयो परदशक तिहीमखडहीर पागलन गई समदर4 सही मथि7 उठाYन करणल लिसFग ममतिलदवसममतिलदवस बगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चनबगलदशक सब$ लल म$दन भग मतर नभएर चन भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद भर र अमरिरक स मलकक सब$ रट4यो शहीरहीर एक पाथिछ अकa गद समदरम डबन क र एकतिर छदjछसमदरम डबन क र एकतिर छदjछ योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल योनसकक पाव महीतिनदशक 7 सपनक पाव थिशo मIतर फ डरिरक मयोर र उनक सहीयोग रम तिबIदल गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए गएक शवद4क अIतयोम न$ सन २०५० सममम ११० दशक ५० करड मतिनसहीर 7पा मरभघिमकरणक थिशकर हन वएक थि7ए पारिरशचिसथातिम पारिरशचिसथातिम सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो सधार नभए सन ५० सममम यो सखयो २ अरव पागन उतिनहीरक पावनमन थि7यो गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र गएक शवद4क अIतयोसममम न$ अतिफरकक दई तिहीई र एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो एथिशयोक ३५ परतिश उवर घिमन मरभघिम बतिन सक क सम उनहीरक दव थि7यो ((१२१२))

5

भरभरचनचन 7ईलयोणड7ईलयोणडकयोनडकयोनड फरIसफरIस मन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयोमन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयो--इनधनइनधन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ

ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ( ( न अरव ४० करड मथि7 न अरव ४० करड मथि7 ) ) Aर पालव नवर छन Aर पालव नवर छन तिनक चरनक लतिग ससर तिनक चरनक लतिग ससर भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८००० एकड ००० एकड ( ( एक एकड एक एकड = = करव ८ करव ८ रपान रपान ) ) घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ

अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन बढYद खदयोIन अभव बढYद खदयोIन अभव खदयोIनक मलयोम खदयोIनक मलयोम भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति - - खरवपाति बयोपार खरवपाति बयोपार र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५--९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम ९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम थिलइरहीक छन थिलइरहीक छन तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन - - चनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमनचनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमन लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक २४२४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड ७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ करवरहीर छन करवरहीर छन

समजिक Iयोयोसमजिक Iयोयो तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7लआरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7ल--पा7लपा7ल समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग तयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछतयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछ रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो करड1 करड1 मतिनसहीर गएक २०मतिनसहीर गएक २०--३० वltम गरवबरट म_ भए३० वltम गरवबरट म_ भए समपIनम पाग समपIनम पाग र समम असमन पातिन बढYन 7लयो र समम असमन पातिन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो समजिक असIlt समजिक असIlt अरक र रनतिक अशचिसथारअरक र रनतिक अशचिसथार नयोt सवरपाम दख पान 7ल नयोt सवरपाम दख पान 7ल तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ सक न सक न सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो

४४ वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा एकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतयएकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतय तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ वस व सव उतपादक र तिबकर वस व सव उतपादक र तिबकर र उपाभ_ व कर हीर र उपाभ_ व कर हीर दव$ समहील बरम क उतपादन गन दव$ समहील बरम क उतपादन गन र क उपाभग गन र क उपाभग गन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन कर र तिवकर ल बरम कर र तिवकर ल बरम आफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछआफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ तिनणयो गदछ तिनणयो गदछ ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन तिवशल सरम तिवशल सरम पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ

र योस भयो पातिन र योस भयो पातिन बर सवIतर भयो बर सवIतर भयो रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन मलकहीर वचक मलकहीर वचक बयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरटबयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरट तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो पाथिछलल समयोम पाथिछलल समयोम चनचन भरभर बराजिलबराजिल इनडोनथिसयोइनडोनथिसयो भिभयोनमभिभयोनम मलथिशयोमलथिशयो 7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक पाशचिशचम योरपापाशचिशचम योरपा करिरयोकरिरयो पानपान लिसFगपार स मलकहीरल लिसFगपार स मलकहीरल आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही

सवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरणसवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरण सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर योन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचरयोन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचर सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान

6

अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच - - बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस परतिवदन अनसर परतिवदन अनसर ((१३ १३ )) उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० ठिटरथिलयोन डलर रहीकम ठिटरथिलयोन डलर रहीकम एAर ठिटरथिलयोन डलर एAर ठिटरथिलयोन डलर बरबरक महीरथिश रकम बरबरक महीरथिश रकम ((एक ठिटरथिलयोन एक ठिटरथिलयोन = = एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक ) ) बरबरक Aर बरबरक Aर - - गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम पागक थि7यो पागक थि7यो

क न$ सरoण तिबनक न$ सरoण तिबन अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो र एक र एक पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन तिवशव तिवततायो परणलक तिवशव तिवततायो परणलक एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ

योहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दoयोहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दo थिशघर र सरल थिशघर र सरल सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ न अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छन अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छ आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न ((१४१४)) सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ० उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ०१ परतिशक १ परतिशक आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो ((१५१५))

योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ वरगर २७ परतिश वरगर २७ परतिश पागक छ र सन सक ल पागक छ र सन सक ल तिवदयो7iexclहीर भकतिवदयो7iexclहीर भक--भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ ((१६१६))

र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड ((१७१७)) एउरट एउरट ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही तयोतिमतर हीइन तयोतिमतर हीइन भनएलभनएल सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ च7 ठाल सनक च7 ठाल सनक भणडर छभणडर छ परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन भनएल ही भनएल ही ((१८१८))

उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो मथिलल घिमन पातिन मथिलल घिमन पातिन उततारम$ उततारम$ उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर सन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलरसन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलर र आ ऊ ससरक र आ ऊ ससरक तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ परति वयथि_ आयो ४० परति वयथि_ आयो ४०००० डलर भIद मथि7 छ ००० डलर भIद मथि7 छ उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न भकमर पातिड छन भकमर पातिड छन परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ

रषटरक नतव र नतिरषटरक नतव र नति उनहीरक अहीउनहीरक अही हीठा र अहीङY करक करणहीठा र अहीङY करक करण दश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभवदश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभव गरव र अवयवसथाक गरव र अवयवसथाक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$ वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$

7

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 6: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

भरभरचनचन 7ईलयोणड7ईलयोणडकयोनडकयोनड फरIसफरIस मन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयोमन लगयो क मलकहीरल लख1 ndash लख रटन खदयोIन र खदयोIन उतपादनक oतरहीरम बयो--इनधनइनधन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन उतपादन परधान बल लगउन 7लक छन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन दभिoण अमरिरकक Aन अमन गल फडन गरर ववरण तिवनशक र हीरिर गही परभव बढउन बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ बयो ndash इनधन परधान बलम वयपाक तिवसर आएक छ

ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ससरम ति मतिनस छन तयोसक झनडो$ आधा सखयोम ( ( न अरव ४० करड मथि7 न अरव ४० करड मथि7 ) ) Aर पालव नवर छन Aर पालव नवर छन तिनक चरनक लतिग ससर तिनक चरनक लतिग ससर भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८भर हीरक वlt लख1 एकड बIयो oतर मरभघिम बIद$ छ र उदहीरणक लतिग नइरिरयोम मतर$ हीरक वlt ८६८००० एकड ००० एकड ( ( एक एकड एक एकड = = करव ८ करव ८ रपान रपान ) ) घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ घिमन मरभघिम बIद$ ग$रहीक छ अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स अकa तिर औदयोतिगक सरम हन पाश पालनक लतिग अतयोघिधाक खदयोIन उपायोग हन अवसथा छ स तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ तिक चनम सगरक सखयो मतर$ ५० करड भIद मथि7 छ न पाण मनव खदयोIनम तिनभर छ

अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन अकaतिर ससरक १८ दशक न अरव ६० करड मतिनस ल अभव गरस oतरम बसदछन बढYद खदयोIन अभव बढYद खदयोIन अभव खदयोIनक मलयोम खदयोIनक मलयोम भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति भ$रहीक तिनरIर मलयो वदYघिधा र बयो ndash इनधनक उतपादनक लतिग पातिन घिमन र गल oतरक उरलिलFद मगक करण अरवपाति - - खरवपाति बयोपार खरवपाति बयोपार र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५र उदयोगपातिहीरल अतिफरकक दन1 मलकहीरम परति एकड एक डलरक तिहीसवल २५--९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम ९९ वltसममक लतिग तयोस घिमन र गल oतर ठाककम थिलइरहीक छन थिलइरहीक छन तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो तयोस$ गर दभिoण पावiexcl एथिसयो लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ रथिसयो र मधयो एथिसयोक मलकहीरम पातिन योस$ भ$ रहीक छ बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन बराउनल क ही उदहीरण परस गरक छन - - चनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमनचनक एक कमपनल बराजिलक ५ लख एकड घिमन लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक लिसFगपारक एक कमपनल कमबतिडयोक २४२४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र एकन सउद4 खरवपातिल इथि7योतिपायो क २४७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड ७०० एकड र दभिoण करिरयोक हनडोई कमपनल रसक झनडो$ ८ लख एकड घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ घिमन क तिlt उतपादनक लतिग ठा ककम थिलएक छ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ तिवशव बjकल सन २०००म पातिहीचन गरक योस १४ करड एकड घिमन परसटिप सवमतिनध ४६४ करवरहीर छन करवरहीर छन

समजिक Iयोयोसमजिक Iयोयो तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक तिही र सरकर सग डYन नउम अ7Iतरलई रजयोक कठार तिनयोIतरणम रखन अभयोसक करण ससरक धार$ मलकहीरक आरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7लआरथि7Fक वदYघिधा र तिवकश अवरदYधा हन पागयो र मलकहीर रनतिक उ7ल--पा7लपा7ल समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग समजिक अशचिसथार र चरम आरथि7Fक अभवक शचिसथातिम पाग तयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछतयोसक परतितिकरयोम खल बरल न$ मग र आपारषिFक आधारम आफ लई वयवशचिसथा गदछ रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र रषटरम अपार सवदYघिधा तिनमण गदछ र नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो नगरिरकहीरक वन सरम अकलपानयो सधार लयोउtछ भIन मIयो सथापान भयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो मलकहीरम अपार सवदYघिधा पातिन आयो करड1 करड1 मतिनसहीर गएक २०मतिनसहीर गएक २०--३० वltम गरवबरट म_ भए३० वltम गरवबरट म_ भए समपIनम पाग समपIनम पाग र समम असमन पातिन बढYन 7लयो र समम असमन पातिन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो रषटरहीरम पातिन असमन बढYन 7लयो समजिक असIlt समजिक असIlt अरक र रनतिक अशचिसथारअरक र रनतिक अशचिसथार नयोt सवरपाम दख पान 7ल नयोt सवरपाम दख पान 7ल तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो तयोस$म रटक र तिवशववयपा आकवद हक न 7लयो रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ रजयो तिनयोIतरणल कम गरन र वसवम बर सवIतर हन$ सक न सक न सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो सवIतर बरक नउम क ही ठाल रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो बयोपारिरक र औधयोतिगक Aरनहीरक तिनयोIतरणम लिसFग तिवशव अ7Iतर पासन गयो

४४ वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा वतमान किवशव आरथिरथ सा6ट amp हा सानद रा एकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतयएकि त सामाजि अरथतनतर औधिचतय तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa तयोतिमतर नभएर सन २००७क अIतयो दबदिख तिवशव बयोपा आरथि7Fक सकरट एउरट नयो सवरपाम दख पायोa करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण करण समIयो छ ndash आरथि7Fक उदरकरण एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो एउरट अतिरशचिI तिवशवस बक र आयो सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ सवIतर बर आफj म आतमतिनयोसटिIतर हIछ वस व सव उतपादक र तिबकर वस व सव उतपादक र तिबकर र उपाभ_ व कर हीर र उपाभ_ व कर हीर दव$ समहील बरम क उतपादन गन दव$ समहील बरम क उतपादन गन र क उपाभग गन र क उपाभग गन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन भIन वर आफj सवIतर ढगल उतताम छनरट गन पाउtछन कर र तिवकर ल बरम कर र तिवकर ल बरम आफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछआफन लतिग लभदयो र तिहीकर हIछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ मन पाछ तयो$ गन पाउन पाउन भए पाथिछ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ वस व सवक गणसर र परतिषपाधाiexcl मलयो बरल आफ$ तिनणयो गदछ तिनणयो गदछ ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन ससम उतताम बस र सव उतपादन गन बर परतिशपाधाम तिवररट सरम नयो ndash नयो आतिवषकरहीर हन पागछन तिवशल सरम तिवशल सरम पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ पा तिनमण र लगन हIछ र असघिम आरथि7Fक वदYघिधा र सवदYघिधा परप हIछ

र योस भयो पातिन र योस भयो पातिन बर सवIतर भयो बर सवIतर भयो रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन रषटरहीरक वचक रनतिक समलई एक^क अIरबदिषटरयो बरल सवकर गरन मलकहीर वचक मलकहीर वचक बयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरटबयोपार रबदिषटरयो सरकरहीरल न भएर गयोरट तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध तिवशव वयपार सगठान र रषटरहीर वचक सवIतर बयोपार समतिनध सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सगठानहीर स अIरबदिषटरयो ससथा र सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो सयोIतरहीरल गन भए पाथिछ अIरबदिषटरयो बर सब$क लतिग खल भयो पाथिछलल समयोम पाथिछलल समयोम चनचन भरभर बराजिलबराजिल इनडोनथिसयोइनडोनथिसयो भिभयोनमभिभयोनम मलथिशयोमलथिशयो 7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक7ईलयोणड स मलकल मतर नभएर १९९० पाथिछक दशकम अमरिरक पाशचिशचम योरपापाशचिशचम योरपा करिरयोकरिरयो पानपान लिसFगपार स मलकहीरल लिसFगपार स मलकहीरल आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही आन गरक असमIयो आरथि7Fक सवदYघिधा योस$क पारिरणम ही

सवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरणसवI बरक सब$ भIद ठाल योगदन भनक नफम तिनयोIतरण सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर सरयो समनक उतपादन र गरहीक Iन आकरमक र बर आकltक बर योन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचरयोन र योसक लतिग कड भIद कड परतिषपाधा ndash नपालक$ दई उदहीरणल योसक सफल र असफल पाoलई दशउtछ ndash सस र सलभ दर सचर सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान सवम आएक अतयोघिधाक तिवसर र नकन एयोर स महीतवकo परतिसठानहीरक पान

6

अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच - - बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस परतिवदन अनसर परतिवदन अनसर ((१३ १३ )) उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० ठिटरथिलयोन डलर रहीकम ठिटरथिलयोन डलर रहीकम एAर ठिटरथिलयोन डलर एAर ठिटरथिलयोन डलर बरबरक महीरथिश रकम बरबरक महीरथिश रकम ((एक ठिटरथिलयोन एक ठिटरथिलयोन = = एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक ) ) बरबरक Aर बरबरक Aर - - गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम पागक थि7यो पागक थि7यो

क न$ सरoण तिबनक न$ सरoण तिबन अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो र एक र एक पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन तिवशव तिवततायो परणलक तिवशव तिवततायो परणलक एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ

योहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दoयोहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दo थिशघर र सरल थिशघर र सरल सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ न अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छन अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छ आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न ((१४१४)) सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ० उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ०१ परतिशक १ परतिशक आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो ((१५१५))

योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ वरगर २७ परतिश वरगर २७ परतिश पागक छ र सन सक ल पागक छ र सन सक ल तिवदयो7iexclहीर भकतिवदयो7iexclहीर भक--भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ ((१६१६))

र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड ((१७१७)) एउरट एउरट ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही तयोतिमतर हीइन तयोतिमतर हीइन भनएलभनएल सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ च7 ठाल सनक च7 ठाल सनक भणडर छभणडर छ परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन भनएल ही भनएल ही ((१८१८))

उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो मथिलल घिमन पातिन मथिलल घिमन पातिन उततारम$ उततारम$ उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर सन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलरसन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलर र आ ऊ ससरक र आ ऊ ससरक तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ परति वयथि_ आयो ४० परति वयथि_ आयो ४०००० डलर भIद मथि7 छ ००० डलर भIद मथि7 छ उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न भकमर पातिड छन भकमर पातिड छन परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ

रषटरक नतव र नतिरषटरक नतव र नति उनहीरक अहीउनहीरक अही हीठा र अहीङY करक करणहीठा र अहीङY करक करण दश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभवदश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभव गरव र अवयवसथाक गरव र अवयवसथाक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$ वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$

7

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 7: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच अमरिरक^ रषटरपाति बरक ओबम दवार गठिठा आरथि7Fक सकरट tच - - बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस बझ आयोगल सन २०११म अमरिरक^ रषटरपाति र कगरस समo परस परतिवदन अनसर परतिवदन अनसर ((१३ १३ )) उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए उ_ रिरपारट परकशन हन पाव न$ आरथि7Fक सङY करटक करण २ करड सठाpound लख अमरिरक^हीर रगर तिवहीन भ$ सक क थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए झनडो$ अकa आधा करड गमभर आरथि7Fक समसयोम थि7ए वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० वमन तिवशव अ7Iतरक आकरन$ ७० ठिटरथिलयोन डलर रहीकम ठिटरथिलयोन डलर रहीकम एAर ठिटरथिलयोन डलर एAर ठिटरथिलयोन डलर बरबरक महीरथिश रकम बरबरक महीरथिश रकम ((एक ठिटरथिलयोन एक ठिटरथिलयोन = = एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक एक पाथिछ १२ शIयो हीलद आउन अक ) ) बरबरक Aर बरबरक Aर - - गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक गगम लगन गरक पाक स7$ नगरिरक सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो सव र वचक रकम अ7Iतरबरट गयोव भ$ सक क थि7यो ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अ7Iतर एकएक धारशयो हन अवसथाम पागक थि7यो पागक थि7यो

क न$ सरoण तिबनक न$ सरoण तिबन अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक अपारदशiexcl ढगल Aर गग करवरम अतयोघिधाक बदिखम र अतयोघिधाक मनफक आकरमक कयोकरमम सलगन अमरिरकक एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो एउरट भमकयो बjक र अकa तयोस$ बम कमपनलई रटरट पालरटनबरट गउन अमरिरक^ सरकरल शरम खरब1 डलर ओइयोएक थि7यो र एक र एक पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन पाथिछ अकa गर तयोस तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन शचिसथातिम पाग पाथिछ अमरिरक^ सरकर अघिA बढYन सकन शचिसथाति रहीन तिवशव तिवततायो परणलक तिवशव तिवततायो परणलक एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो एक^करणक अवशयोमभव असर करमश योरपा र एथिसयो हtद$ तिवशववयपा हन पागयो तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक तिवशवक तिवकथिस र समवदYधा रषटरक अ7Iतरम पारक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक भयोवही असरक करण उनहीरक बरम वस र सव तिनयो गर व अIयो तिकथिसमक रगरम आधारिर भ$ धातिनएक व उतिनहीरक आरथि7Fक अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग अनदनम तिनभर तिवकसIमख र अIयो गतिशल अ7Iतरहीर पातिन धामधाम चरम आरथि7Fक सकरटक शचिसथातिम पाग सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल सक असर एउरट लिसFग$ पिपाFढ4ल बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ बहीन पान अवसथा दबदिखइरहीक छ

योहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दoयोहीt क समरणयो हनY आउtछ भन अतयोधातिनक सचन परतिवघिधाक परयोगल तिवशवक तिवततायो र मठिदरक परणलम अतयोघिधाक दo थिशघर र सरल थिशघर र सरल सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो सग$ अतयोघिधाक ठिरटल पातिन 7पाक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो तिवततायो सव तिवकथिस रषटरहीरक अ7Iतरक सब$ भIद तिनणयोक र शथि_शल oतर बनक थि7यो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो अमरिरक लगयो तिवशवक धार$ र खस गरर तिवकथिस रषटरहीरम आएक आरथि7Fक सकरटक मल करक न$ तिवततायो oतर बIन पागयो नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर नबल पारसकरबरट सममतिन तिवशव परथिसदYधा अमरिरक^ अ7शसतर सफ सटिसरटगथिलरटYक भनइ अनसर पातिन अमरिरकबरट पररमभ भ$ तिवशवभर फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही फ$ थिलएक वमन आरथि7Fक सकरट मल पाtवदक कयो अवयवसथाक पारिरणम ही सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ सङY करट पररमभ भएक आधा दशक भ$ सकद पातिन हीरक ६ न अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छन अमरिरक^म एकन अझ$ बरगर छ आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक आठा करड अमरिरक^हीरलई Aर छडYन भतिनएक छ र अझ ठाल सखयोक अमरिरक^हीरक वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन वनभरक कमई तिवततायो ससथाहीर रटरट पालरटन करमम हीरएक छ र दश1 हीर डलर ऋण थिलएर पाढक तिवदयो7iexclहीर क न$ कम पाइरहीक छ$नन अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न अ7Iतर पावव शचिसथातिम फक न २०१८ भIद अघिA समभव छ$न ((१४१४)) सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सकरटक मल करण असमन Iयो अ7Iतरक चरिरतर ही भIन सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ सटिसरटगथिलरटYक भनई रहीक छ उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ० उनक अनसर आरथि7Fक सकरट पररमभ हन अघिA सब$ भIद धार$ आयो हन १ परतिश भिभतरक पातिन ०१ परतिशक १ परतिशक आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो आयो सब$ भIद 7र$ आयो हन ९० परतिशक आयो भIद २२० गण बढ4 थि7यो समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता समपभितताक हीकम सब$ भIद धान १ परतिशक समपभितता अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो अमरिरकक क ल समपभितताक एक तिहीई थि7यो ((१५१५))

योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश योरपाक एउरट तिवकथिस र सकरट गरस दश गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ गरसक अ7Iतर गएक ५ वltम २० परतिशक दरल सक थिच भएक छ वरगर २७ परतिश वरगर २७ परतिश पागक छ र सन सक ल पागक छ र सन सक ल तिवदयो7iexclहीर भकतिवदयो7iexclहीर भक--भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ भक$ सक ल आउन शचिसथाति तिनमण भएक छ ((१६१६))

र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन र योसक अ7 रजयो तिनयोसटिIतर समवद4 अ7Iतर पाtवद भIद रमरो रहयो भIन चपिहीF हीइन ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण ससरक$ ल समवदYधा रषटर मधयोम गतिनन दभिoण अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस अमरिरकक भनएलम हील$ मतयो भएक कमयोतिनसरट सशक हयोग चभल १४ वlt सशन गर र उनक$ उततारघिधाकर उपारषटरपाति तिनकलस मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड मदरल चनव अभिभयोनक करमम भनएलक ५० परतिशक गरिरवलई २९ परतिश झन आफन परतिवदYधा सतिही भरट मगद$ पिहीFड ((१७१७)) एउरट एउरट ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही ल समवदYधा रषटरम एउरट$ कमयोतिनसरट नल १४ वlt लगर सशन गर र ५० परतिश न गरवक रख मन न$ रही तयोतिमतर हीइन तयोतिमतर हीइन भनएलभनएल सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही सउद4 अरवक भIद पातिन ठाल लक भणडर भएक दश ही योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ योहीt ससरक सरो ठाल बकसइरटक भणडर छ च7 ठाल सनक च7 ठाल सनक भणडर छभणडर छ परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन परक तिक गयोसक छ$ठा1 र फलमक दश1 ठाल भणडरण भएक दश पातिन भनएल ही भनएल ही ((१८१८))

उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो उततार र दभिoण करिरयोम दश तिवभ_ हtद उततार करिरयो आरथि7Fक रपाम तिनक$ सवल थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो सब$ उदयोग ndash धाIद उततारम थि7यो मथिलल घिमन पातिन मथिलल घिमन पातिन उततारम$ उततारम$ उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर उ दभिoण करिरयो एउरट समभबन शIयो रषटर सन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलरसन सठाpoundक आरमभ तिर पातिन परतिवयथि_ आयो क वल ८७ डलर र आ ऊ ससरक र आ ऊ ससरक तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ तिवकथिस मधयो पातिन तिवकथिस रषटरक करट4म छ परति वयथि_ आयो ४० परति वयथि_ आयो ४०००० डलर भIद मथि7 छ ००० डलर भIद मथि7 छ उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न उ उततारम झनडो$ आधा भIद बढ4 न भकमर पातिड छन भकमर पातिड छन परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ परतिवयथि_ आयो क वल १८०० डलर छ तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र तयो पातिन उतपादनक सब$ सधान हीरमथि7 रजयो तिनयोIतरण रहीक र रजयोक आयो र नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ नक आयोक तिहीसव नरहीन करणल परतिवयथि_ आयो धार$ ल न दबदिखIछ

रषटरक नतव र नतिरषटरक नतव र नति उनहीरक अहीउनहीरक अही हीठा र अहीङY करक करणहीठा र अहीङY करक करण दश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभवदश दशक1 मतर सवल हीइन शवद4यो1 सममक अभव गरव र अवयवसथाक गरव र अवयवसथाक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक थिशकर बIन Iछ भIन क रलई दहीयोक उदहीरणल पाबदिषरट गदछ ndash सन १७९३म तिबराठिरटश द लड मकररटन बइजिFग पाग र थिचतिनयो वदशहीक लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए लतिग उनल उपाहीरक रपाम बलयोक क ही उतक षरट औदयोतिगक वस थिलएर गएक थि7ए वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$ वस दखर वदशही शचिकवनलगल आफ तिवलक ल$

7

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 8: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन परभतिव नभएक ढLग र अहीङY कर ए र यो पातिन भनतिक ldquo हीमकहीt क न$ क रक अभव छ$न र हीमलई तिमरो दशक क न$ वस आवशयोक पातिन छ$नrdquo छ$नrdquo यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa यो अहीङY करक मलयो चनल अकa २०० वltक आरथि7Fक गतिहीन र गरव बरट च_ गन पायोa ((१९१९)) २०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न२०० वlt पाथिछ एक महीन थिचतिनयो न दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर दग थिशयोओ पिपाFगल तयो गतिहीनलई ड र समवदYधा र सगव चनक नयो आधार तिनमण गर भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र भर पातिन तयोस$ अहीङY कर बक र बसयो र औदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाऔदयोतिगक करसटिI पावक समवदYधा रषटर तिनरIर गरवक चकरम फसद$ गयो र चनल भIद झनडो$ डढ दशक पाथिछ पाभभ नरथिसमही रवक परधानमतितरतवनरथिसमही रवक परधानमतितरतव कलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमशकलम वमन परधानमIतर र अ7 मIतर करमश मनमहीन लिसFही र पामनमहीन लिसFही र पा थिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणमथिचदमबरमक सहीयोगम आरथि7Fक उदरकरणक नति अवलमवन गर पारिरणम हीमरो सम छ हीमरो सम छ

ससरल हीर1 वlt दबदिख सIदरससरल हीर1 वlt दबदिख सIदर मनमहीकमनमहीक पररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छपररक र उतताक दशनहीर तिवकश गरिररहीक छ आदशहीरक ख गरिररहीक छआदशहीरक ख गरिररहीक छ थिसदYधाIहीरक लडईथिसदYधाIहीरक लडई लतिडरहीक छ लतिडरहीक छ क न$ न क न$ तिवचरक न$ न क न$ तिवचर दशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltणदशन र आदशक$ नर बक र ऊ शltण उतपाडनउतपाडन पिहीFसपिहीFस हीतयोहीतयो आक सब$म पासक छ आक सब$म पासक छ पारिरणमम पारिरणमम समम गरवसमम गरव अभवअभव अIयोल र अरक बढएक छ अIयोल र अरक बढएक छ

थिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छनथिसदYधाIक नउम लख1 ndash लख मतिनस मरिरएक छन रषटर र समलई धवस बनइएक छ रषटर र समलई धवस बनइएक छ o o--तिवo पारिरएक छ तिवo पारिरएक छ र मतिनसल सख र मतिनसल सख पाएक छ$न पाएक छ$न परगति र सवदYघिधा सग ही परगति र सवदYघिधा सग ही--मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न मल गद एक र हीरदिदFक सग वtचन पाएक छ$न वनक सखवनक सख--सतिवधा र सटिप सगसतिवधा र सटिप सग उनहीरक सवIतरउनहीरक सवIतर सममनसममन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन सवभिभमन र गरव सग अभिभIन रपाम नतिडएक र सजिल$ सग सब$ल बझन गरगर दखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशनदखन गर सब$लई सजिल$ अनभव हन गर र वनलई रपाIरण गन नसकन क न$ दशन थिसदYधाIथिसदYधाI तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन तिवचर र नर मनवयो हन सकद$नन ही ही क न$ नउtक पाखणड हन सकछन क न$ नउtक पाखणड हन सकछन

ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक सब$ भIद ठाल र शथि_शल अमरिरक^ अ7Iतर पातिन सकरटम छ ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर ससरक दशरो ठाल र सन २०२० भिभतर$ अमरिरक भIद ठाल अ7Iतर बIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छनबIन समभवन बक क चनम ससरम सब$भIद बढ4 खरवपाति छन योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र योसक रट4यो परदश पाशचिशचम योरपा र अमरिरक भIद कम तिवकथिश छ$न र भिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छभिभतर भभगम अझ$ चरम गरव छ १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक १६ परतिश न अझ$ गरवक रख मतिन छन ल परदltण र वयो परदltणम चनल ससरलई न$ उथिछनक छ छ

भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन भरक आरथि7Fक परगतिक तिवशल उपालशचिवधाहीर नभएक हीइनन धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम धार$ भरयो औदयोतिगक उतपादनहीर उतक षरट सरक र अIरबदिषटरयो मपादणडम चनलई उथिछIन करट4क छन चनलई उथिछIन करट4क छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन उसक सव उदयोग ससरक$ उतक षरट मधयोम छ र ससरम ति गरव छन तयोसक आधा भरम$ छन तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही तयोस$ल सवल रषटरक परगति र सवदYघिधा कति भएक छ भIन मतर हीइन तयो कति परतिश नम पागक छ भIन पातिन ही उतपादन परमख क र ही उतपादन परमख क र ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही र उतपाठिद वस समक सब$ वग र समदयोक पाहtचम छ तिक छ$न भIन अकa अहीम सवल ही सवल परतिजञाक हीइनसवल परतिजञाक हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन खकर परतिवदYधाहीरक पातिन हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन क न$ थिसदYधाI र दशनक हीइन एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ एउरट तिवरमल उपाचर खक हIछ भकल भकल खन खक हIछखन खक हIछ नङY गल लग खक हIछनङY गल लग खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ तिखएकल पान खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ मIछल थिशo खक हIछ शपा खक हIछ शपा खक हIछ जञान र जञान र परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ परतिवघिधाम अघिधाकर खक हIछ

मतिनसल असल वन खजछ मतिनसल असल वन खजछ समन र Iयोयो खजछ र मल समन र Iयोयो खजछ र मल तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक तयोस समन र Iयोयो सतिहीक असल वन वtचन उसक Iयोनम आरथि7Fक आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ आवशयोकहीरक पारषिF हन पादछ न रजयो नति र वयवहीरहीरल तयोस गन सकछन तयोसलई अङY तिगकर गरिरन पादछ नसकनलई फथिलठिदन पादछ

वयवहीरिरकवयवहीरिरक परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ परयोगपारक क रहीर ल मतिनसलई लभ पायोउtछ ल वtचन सजिल बनउtछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ ल मतिनसलई अभिभपररिर पादछ उतसतिही उतसतिही बनउtछबनउtछ तिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछतिनरIर सममतिन र मयोठिद वन वtचन र वयवहीर गन थिसकउtछ ल परक तिक सममन गदछ ल परक तिक सममन गदछ मतिनस र पायोवरण वच सIलन मतिनस र पायोवरण वच सIलन खजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मलखजदछ र अतिनवयो रपाम तयोस सIलन कयोम गन र तिवकसलई द4ग र भतिवषयोकलतिग पातिन सरभिo बनउtछ ndash मल ल मतिनस ndash मतिनस ल मतिनस ndash मतिनस र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही र रषटर ndash रषटर वच असमन कम गद ल$Iछ तयोस आरथि7Fक नति र कयोकरम मनव समदयोक पातिहील र असटिIम आवशयोक ही यो यो आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ आवशयोकलई पारिरपारषिF गन न$ एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही एतिकक समजिक अ7Iतरक अतिबभव भएक ही

५५ एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा एकि त सामाजि अरथतनतर परिराचय रा किवश करमा हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot हीमल मथि7 ४ उपाशltक अIग चच गयोnot नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम नndashन समसयो र चनतिहीरवर छलफल गयोnot तयोसक द4Aकलन समधान खजन करमम एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ एतिकक समजिक अ7Iतरक मIयो तिनरIर सवल हtद$ आइरहीक छ

एतिकक समजिक एतिकक समजिक अ7Iतर अ7Iतर भनक भनक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक मनवयो आवशयोक र परसIनलई समवधान गद उसम अIरषिनFतिही असघिम oमहीरलई समजिक सहीयोगसहीयोग एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही एक र सगठानक मधयोमबरट उदYAठिरट गरई सचलन गरिरन उतपादन र तिवतिनमयो परणल ही परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो परसटिIतरक र सहीभग तिनणयो परतिकरयो समजिक र पायोवरणयो Iयोयोसमजिक र पायोवरणयो Iयोयो समजिक एकसमजिक एक शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन शसटिI र पिहीFस रतिही सम पातिन योसक कयोoतर हन योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र योस अ7Iतर रजयो तिनयोसटिIतर उदयोम र मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ मनफ क जिIदर तिन उदयोम भIद आधारभ रपाम भिभIन हIछ

8

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 9: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०१६ न १९७२ म सरटकहीमम समपIन मनव पायोवरण समवमतिनध रषटर सAयो सममलन दबदिख सन २०१२ क न २०--२२ समम रिरयो द4 नरिरयोम २२ समम रिरयो द4 नरिरयोम समपIन रिरयो समपIन रिरयो + + २० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश२० थिशखर सममलन सममक सब$ द4ग तिवकश परक ति र पायोवरण सरoणपरक ति र पायोवरण सरoण गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स गरव तिनवरण र सहीशरोवद4 तिवकश लo स तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि तिवltयोहीर सग समवमतिनध सब$ थिशखर सममलनहीरक स7$ अIरबदिषटरयो शरोम सगठान र योनसक दवार आयोजि एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध एक^क समजिक अ7Iतर समवमतिनध तिवतिवधा सभतिवतिवधा सभ सममलनसममलन गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम गषठाpoundक तिनषकltहीरक आधारम एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash एतिकक समजिक अ7Iतर भनक ndash मनवयो उदYधामशललई सगठिठा गनमनवयो उदYधामशललई सगठिठा गन गतिशल बनउनगतिशल बनउन अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही अभिभपररिर गन र तयोसलई बह पाoयो समजिक उदयोमशल सग डYन परणल ही यो भनक यो भनक समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल समजिक उदयोमशललई मनव क जिIदर वहीततार समजिक लभ सग एककर पान र मल मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक मतिनस र समक सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाहीरलई समजिक हीतिकरयोकलपाहीरलई समजिक ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही सरo र कलयोण सग$ भतिवषयोक पास सग डYन आरथि7Fक समजिक दशन र कयोकरम ही अकa क र यो अकa क र यो गतिशल हIछ गतिशल हIछ ति ति- - ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन ति मनव क जिIदर नयोt नयोt आरथि7Fक सगठानहीर सथापान हtद$ Iछन सब$ योस अ7Iतरम समवश हtद$ Iछन कही कही बतिहीर नरहीनबतिहीर नरहीन सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI सब$ समठिरटन र सब$क ही सरभिo हन र तिनI सव$शचिshyक रजयो तिनयोसटिIतर परणलम स रजयोक तिनरक श नरहीन र अतयोI वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ वयथि_वद4 पाtवद4 परणलम स समपण रपाम मनफ क जिIदर र समजिक ही पातिन उपाभिo नहन आरथि7Fक परणलक नउt न$ एतिकक एतिकक समजिक अ7Iतर ही समजिक अ7Iतर ही ((२०२०))

ग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयोग वlt नम बराजिलक रिरयो द4 नरिरयोम समपIन द4ग तिवकशक लतिग रषटर सAयो सममलन र नगरिरक थिशखर सममलन रिरयो++२० म २० म ससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीरससरक सब$ स रषटर र सरकर परमखहीर सतिही ससरक ३७० भIद बढ4 परतिबदिषठा नगरिरक सगठानहीर फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम फ योर टरड सगठान र सहीकरहीरम आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक आवदYधा परतितिनघिधाहीरक सहीभग रहीक उ_ सममलनल उ_ सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम बथिलयो पाo--पाltण गयोa पाltण गयोa मथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणलमथि7 शरम न$ चच गरिर सतिकएक मनव सभयो मथि7 आसIन तिवतिवधा खल सकरट स$reg खदयो परणल पायोवरणपायोवरण उउ तिवततायो oतरम तिवततायो oतरम दबदिखएक मही सकरटदबदिखएक मही सकरट समजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छलसमजिक र रनतिक असIlt र अरक स सब$ oतरम छल--फल गर क न$ एक रनतिकफल गर क न$ एक रनतिक समजिक र समजिक र आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन आरथि7Fक परणलक करण उपार_ सङY करटहीरक परदभव भएक नभएकल क न$ एक परणलम सधार गरर मतर समसयोक समधान नहन बयो बयो सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सममलनल एक^क समजिक अ7Iतरक मलभ मIयोलई क Iदरम रख समगर आरथि7Fक र समजिक परणलक पानसरचनल मतर सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa सङY करटलई तिनकश ठिदन पातिन उललख गयोa

तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo तिबभिभIन दशक सरकरहीर र बहरबदिषटरयो कमपनहीरल उठाउन गरक हीरिर अ7Iतरक अवधारण एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पाo मतर भएकल मतर भएकल सङY oपामसङY oपाम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम भIद पाtवद मथि7क सङY करट र कथि7 समवद4 अ7Iतरक गतिहीन र तिनयोIतरणकर चरिरतरल तिनमण गरक सम र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही र समसयोहीरबरट रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो अ7Iतरलई समधान ठिदन आरथि7Fक परणल न$ एक^क समजिक अ7Iतर ही ((२१२१))

उपार_ सब$ तिववरणहीर र उपार_ सब$ तिववरणहीर र एक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समएक^क समजिक अ7Iतर समवनध Aतिlt अवधारणहीरलई समलई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क लई मधयो नर गर बtदग आधारम एक^क समजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndashसमजिक अ7Iतरलई योसर बझन सतिकIछ ndash

11 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 पाtवद4 परणलल नफलई वयथि_ग बनउtछ समयोवद4 समवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछसमवद4 परणलम नफक सवघिमतव सरकरक हIछर र एक^क समजिक एक^क समजिक अ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई हीअ7Iतरक मल लo आरथि7Fक मनफ भIद पातिन आफन सदसयोहीर र समगर सम र समदयोलई ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही कलयोण र लभ पायोएर आवशयोक सव परदन गन ही

22 नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही नम$ल एक^क समजिक अ7Iतर भनक आरथि7Fक तिकरयोकलपाक समजिक^करण व समतिहीक^करण ही 33 समजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछसमजिक अ7Iतरल नफलई समजिक वस बनउtछ 44 यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र यो कनन दवार तिनदथिश हIछ र रजयोबरटरजयोबरट सवयोतता र सवIतर हIछ सवयोतता र सवIतर हIछ 55 तिवधान तिवधान कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$ कयोतिवघिधा र आचर सतिहील सवभतिवक रपाम योसक तिनणयो परतिकरयोलई परसटिIतरक बनएक हIछ र योसम सब$

उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ उपाभ_ र शरोघिमकहीरक अतिनवयो सहीभतिग रहीक हIछ 66 मनव क जिIदर मनव क जिIदर लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन लभिo आरथि7Fक तिकरयोकलपा हन करण आयो र वचक लभ सब$ल पाउtछन 77 योसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिगयोसक थिसदYधाI भनक सब$क सहीभतिग सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही सशथि_करण र समतिहीक वफदही र समतिहीक उततारदघियोतव ही 88 यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ यो सव$शचिshyक र योसक सदसयो सब$लई खल हIछ 99 शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ शयोरक आधारम नभएर सदसयोक आधारम सब$लई मदनक बरबर अघिधाकर हIछ तिनणयोहीर बहमक आधारम हIछ 1010 पारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिltपारसपरिरक लभ सतिनशचिशच हनगर क तिlt उपाभ_ वस उतपादनउपाभ_ वस उतपादन बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र बjपिकFग खदर बयोपार सव अIयो सव oतरम सलगन रहीन र

सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ सदसयोहीरक सब$ क आवशयोकहीर पारिरपारषिF गन सकन गर सचलन गरिरएक हIछ 1111 तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ तिनवथिच सचलक सघिमतिल आफj व आफ दवार तिनयो_ बयोवसथापाकहीर दवार सचलन गरिरIछ

नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक नपालक तिवभिभIन समदयोम शसटिवदयो1 दबदिख धारमिमFक - - समजिक गठाpoundसमजिक गठाpound ठिढक रट4ठिढक रट4 धाम भकरधाम भकर तिनशचिशच समजिक तिनशचिशच समजिक - - ससक तिक उदYदसयोक लतिग ससक तिक उदYदसयोक लतिग समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन समतिहीक रपाम समपभितता रखन र सवक तिवघिधा अनरपा परयोग गन परचलनहीर रहीक थि7ए र छन कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख कयोनडक कयोबक परIम १९ स1 सवद4 दबदिख

9

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 10: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन समतिहीक सगठान र उदYधयोमहीर अबधिसतवम रहीक छन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन अतिफरक र दभिoण अमरिरकक सब$ स रषटरम समतिहीक आरथि7Fक र समजिक वन परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ परणल वयपाक रपाम अबधिसतवम छ समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव समतिहीक बसई र समतिहीक क तिlt 7 अIयो उदYधयोम सचलनम इरइलक तिकब परणल तिवशव तिवखयो न$ छ तिवखयो न$ छ

उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ उपार_ पारिरवशम एक^क समजिक अ7Iतरक औथिचतयोलई बझन सतिकIछ र र लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ लक आक तिल योसक पारिरचयो ठिदन मकa गरक छ --

खरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयोखरब1क पा लगन गरर सचलनम रहीक बह रबदिषटरयो कमपनहीरक हीसoपाबरट एथिसयो अफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसनअफर^क र लयोठिरटन अमरिरकक सन तिकसन बयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउनबयोपार र उदYधयोगहीरक अबधिसतव र आरथि7Fक तिहीम पान 7लक नकरतमक परभवलई रकन र उनहीरलई सश_ बनउन ठाल उदयोग र ठाल उदयोग र बयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउनबयोबशयो मथि7क उतिनहीरक असवसथयो तिनभर Aरटउन उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो उनहीरलई तिनमतिषकरयो सरकर समहीक ही$थिसयोबरट तिकरयोशल सझ दर बनउन र मखयो रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई रपाम उतिनहीरक पाण oमलई उतपादन कयोम क जिIदर गन र आफन उपानम उनहीरलई Iयोयोथिच तिहीसस उपालवधा गरई उनहीरलई सममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयोसममननक तिवक र ही$थिसयो परदन गन उदYधासयोल सन १९९० क मधयो दबदिख बलयो फरIस फरIस नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo नदरलयोणड स दशहीरबरट ldquoफ योर टरडrdquo अभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7लअभिभयोन शर भयो र अतिफरकम योसल उ7ल--पा7ल न$ लयोएक छ पा7ल न$ लयोएक छ ((२२२२))

न २००८म आईन २००८म आई एलएलओओल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa ल आफन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoIयोयोपाण भमणडलकरणक लतिग समजिक Iयोयोrdquo समवनध Altण गयोa यो यो Altणल उतपादनशलAltणल उतपादनशल मनफमलकमनफमलक द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति द4ग र बथिलयो समजिक अ7Iतर र कयो सoम सवतिनक oतरक उपाशचिसथाति - - द4ग आरथि7Fक तिवकश र द4ग आरथि7Fक तिवकश र बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa बयोपाक रगरक अवशरहीरक आधार हन भन सवकर गयोa योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र योस एक^क समजिक अ7Iतरल मतर वसतिवक अ7Iतरम महीतवपाण र उIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरउIन भघिमक तिनवही गदछ र मतिनसहीर लई पायोप रगरसमजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम समजिक सरo र अर समजिक र आरथि7Fक लभहीर उपालवधा गरउtछ भIन सम आईआई एलएलओओक ठाहीर रहीक छ क ठाहीर रहीक छ ((२३२३))

एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ एक^क समजिक अ7Iतरक तिवथिशसरट लभहीर छन र तिनलई दहीयो अनसर बझन सतिकIछ - -

10

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 11: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

आफन तिवथिशषरट चरिरतरआफन तिवथिशषरट चरिरतर लनतमक लभलनतमक लभ परसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधातिपरसटिIतरक तिनयोIतरण पादYधाति सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क सवयोतता वयवसथापानक र सव$शचिshyक सहीभतिग करण एक^क समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ समजिक अ7Iतर अतिफरक र दभिoण अमरिरकक दन1 दशहीरम अतयोI लकतिपरयो र परभवशल बIद$ ग$रहीक छ गरव Aरटउन र समजिक गरव Aरटउन र समजिक समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ समवथिसकरणलई सतिनशचिशच गरउन पातिन योसक मही भघिमक रहीक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योसल लख1 करड1 मतिनसहीरक वनम आमल पारिरवन लयोएक छ योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक योस अ7Iतर मतिनस र उतिनहीरक समदघियोक वन मलयोहीरक परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ परवधान गद आफj आफन आवशयोकलई समवधान गन सकन आतम तिनभर चरिरतरक हन भएकल योसल सथानयो ही दबदिख तिवशववयपा रपाम न$ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ एउरट अदYभ आरथि7Fक सफल र समजिक Iयोयो वच उतताम सIलन कयोम गरक छ योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash योसलई बझउन एक^क समजिक अ7Iतरकक एउरट पारट सहीकरक$ क ही उदहीरण थिलउt ndash कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन कयोनडक ३० परतिश नसखयो सहीकरम आवदYधा छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन अतिफरकम हीरक ७ नम एक न सहीकरम छन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन भरम १ करड २० लख भIद बढ4 सहीकरम आवदYधा छन र तिनहीरल भरक क ल दगधा उतपादनक २० परतिश सहीकरल उतपादन गदछन बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस बराजिलम सहीकरहीरल मलकक क ल उतपादनक न च7ई गहt र ४० परतिश दधा उतपादन गदछन र झनडो$ डढ खरब डलर बरबरक वस तिनयो गदछन तिनयो गदछन

अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० अIरबदिषटरयो शरोम सगठानल झनडो$ १०० वlt अघिA दबदिख एक^क समजिक अ7Iतरक पाoम अगरण भघिमक तिनवही गद आइरहीक छ सन १९२० म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए म न$ योसक मही तिनदशक अलबरट 7मसल सहीकर शख सथापान गरक थि7ए - - न आ आईन आ आईएलएलओओ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ कअपारठिरटभ परगरमक नउल थिचतिनIछ १९८०क दशकम आई१९८०क दशकम आईएलएलओओल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो ल समजिक तिवतताक अवधारण अघिA बढयो नबबक दशकम पारसपर एक नबबक दशकम पारसपर एक--अकम लभ र सहीयोग पायोउन अकम लभ र सहीयोग पायोउन ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो ldquoमयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क परवदYधाक बIन पागयो २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र २००१म योसल सब$ भIद वबधिIच समदयोलई समदयो आधारिर सरo योन र मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो मयोचअल बतिनतिफरट ससइठिरटrdquo क मधयोमबरट समजिक सरoण पायोउन अIरबदिषटरयो शरोम सघिमतिम सहीमति परप गरउन सफल भयो सन सन २००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आई२००२ म सहीकरहीरक परवदYधान समवनध आईएलएलओओ थिशफरिरस १९३ पारिर भयो थिशफरिरस १९३ पारिर भयो

हील आएर आईहील आएर आईएलएलओओल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ ल समजिक उदYधयोम र तयोस उदYधयोमशललई परवदYधान गन परभवकर कयोकरमहीर अघिA सरक छ सन २००९म सन २००९म आईआईएलएलओओल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र ल हीनसवगम समपIन अIरबदिषटरयो सममलनबरट ldquoसमजिक अ7Iतर उदYधयोम र सगठानहीरक लतिग कयो योनrdquo लग गयोa र सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa सन २०१२लइ सयो_ रषटर सAल अIरबदिषटरयो सहीकर वlt Altण गयोa

11

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 12: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

७७ एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव एकि त सामाजि अरथतनतर पररप रा परवदन परसतव बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम बहपाoयो भमणडलयो सङY करट र बर दवबल तिनमण गरक मनवयो र पायोवरणयो सङY करटल मनव सभयो मथि7 न$ चन ठिदइरहीक सIदभम चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ चनहीरलई समन गन ससरभर परचथिल अनक ल उतपादन परणलबर तिवशव गमभर दबदिखएक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ तयोसबर खतिन पातिन भ$ रहीक छ

ससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छनससर भर तिवभिभIन खल आरथि7Fक समजिक अभयोसहीर परचलनम छन नपाल नपाल भर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीरभर लगयोक दभिoण एथिसयोक दशहीर पावiexcl एथिसयो 7 पावiexcl एथिसयो 7 अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन अफर^कक कतिपायो दशहीरम आधातिनक सहीकरक क ही सफल अभयोसहीरक स7$ पारमपरग समजिक अ7Iतरहीर परचलनम छन उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ उदहीरणक लतिग नपालक क तिlt परणल समजिक रपाम अतयोI Aतिनषरट छ नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख नपालक कतिपायो गउtndashवसहीरल ख--बरम बल लगउtद बरम बल लगउtद एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन एक$ समयोम एउरट$ र परक तिक बल लगउtछन तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व तयोसगद बलम क^र ndashफरटYयोगर लगयो गल व--Iबरट हन नकसनम कम Iबरट हन नकसनम कम हIछ हIछ दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन दइचर Aर पारिरवरल एक$ पारटक बल लगउन--उठाउन गद एक अकक ककउठाउन गद एक अकक कक--मकमक खर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पागखर ndashखल व अIयो तिकथिसमक पाग--अपागम अपागम पारसपर सहीयोग पागछ पारसपर सहीयोग पागछ अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही अझ नपालक गरमण ख भनक समजिक पाव स ही आ एउरटक खम छर आ एउरटक खम छर- - थिछमकथिछमक वरवर- - पारक सब$ पारक सब$ मIछमIछ हीलहील--गर पाठाउन गदछनगर पाठाउन गदछन भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ भल अकaक म फ र तयोस$ हIछ अझ दयोsup2 अझ दयोsup2- - रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख रपाई स कयोहीरम छर ndash थिछमकक ठाल दबदिख ससन क रटससन क रट--क रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खनक रट4हीर सम समवमतिनध पारिरवर सग$ तिपाकतिनक स$ गर खन--पान गन गदछन पान गन गदछन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन आ एउरटक खम मक$ म पान लगउन गउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खनगउtक सब$ न खलक ल दबदिख मथि7 खलक शर सममक सब$ क लक महीनहीरम पान र गन न समवमतिनध गगधानल खन--पानक पानक वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ वयवसथा गन ndash भल अकaल तयोस$ गन परचलन पातिन धार$ दबदिखIछ

योयोक सतिबधा नभएक गउt योयोक सतिबधा नभएक गउt - - Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन Aरक बरहीरम बयोपारहीरल ठाल शहीरndashबरबरट समन भिझकउtद पातिन सब$ल आफन ndashआफन भरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउनभरिरयोहीर मम पारर एक$ समहीम पाठाउन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन एक$ समहीम समन आइपागन गन गदछन तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा तयोस गद सरo र सहीयोग दव$बरट ढकक हन अवसथा आउन गदछ आउन गदछ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$ उचच लकल र तिहीमल oतर दबदिख मधाशसममक पाशपालक तिकसनहीरल पाल$--पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क पाल व क न$ समतिहीक वयवसथा अIग सव$क वसभउ चरनम ल$नवसभउ चरनम ल$न गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क गठाम तिफ लयोउन र तिवकर^क लतिग बरम लjद सग$ ल$न क न$नक न$ तिकथिसमक पारमपरग एक^क समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन समजिक अ7Iतरक$ सवरपा हन आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम आतम तिनभर र समजिक अ7Iतरक यो सवरपा अबधिसतवम रहीक$ करण नपालक मओवद4 तिवदरहीक चरम रपारपा समजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरकसमजिक समवनधम असIलन लयोउन अनक1 अरक रनतिक हीसoपारनतिक हीसoपा रनतिक अशचिसथाररनतिक अशचिसथार रजयोतिवहीनरजयोतिवहीन दणडहीन र हtददणडहीन र हtद- - हtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtदहtद रजयोक बरट कयोकरम अवरदYधा हtद--हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो हtद$ पातिन नपाल अ7Iतर धातिनयो नपाल सम बtचयो नपाल सम बtचयो रजयो असफल भएन रजयो असफल भएन

सम बदथिलएक छ सम बदथिलएक छ समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन समसयो र चन पातिन बदथिलएक छन पारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनधपारमपरग आरथि7Fक परणल सग वमन र भतिवषयोक आरथि7Fक वन सग समवमतिनध सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न सब$ परशनहीरक उततार हन समभव छ$न र हन सकद$न र मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$नर मतिनसक उदYदयोमकरिरम पारिरवन आएक छ$न वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो वयवशघियोक र वयपारिरक नतव र उतपररणक चरिरतर पातिन शयो ndash हीर वlt अघिA थि7यो आ पातिन तयोही छ आ पातिन तयोही छ पातिहीचन न$ गन नसकन गर पातिहीचन न$ गन नसकन गर अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही अनमन न$ गन नसकन गर पारिरवन आएक भनक परतिवघिधाम ही परतिवघिधा र योसक परभव व परतिवघिधा र योसक परभव व असरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtचअसरमम आएक आमल पारिरवनक करण एउरट गउtक सन उदYधामल पाtच स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग स व दश हीर तिकलघिमरटर रटढक बह रबदिषटरयो कमपनसग परतिषपाधा गन पादछ परतिषपाधा गन पादछ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ एउरट गउtक सन बरम ससरभरक उदYदयोम र बयोबशघियोहीर आ--आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन आफन उतपादन मफ परतिषपाधा गन आइपागछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन सकन ठिरटकछन नसकन हीछन हीरउtछन हीरउtछन

मतिनसक मलभ परक तिमतिनसक मलभ परक तिपारिरवरपारिरवर समसम समदयोसमदयो सरकरसरकर रजयो वयवसथारजयो वयवसथा समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद समजिक र रनतिक वयवहीरहीरक तिनयोIतरण पादYदतिम आ भIद १०१०२०२० ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो ५० र १०० वltम क पारिरवन भयो पारिरवन मतिनसम भएक छ$न पारिरवन मतिनसम भएक छ$न मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम मतिनसक वयवहीरहीरलई तिनदश र तिनयोIतरण गन परतिवघिधाम पारिरवन भएक छ पारिरवन भएक छ तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन तयोसक करण मतिनसक परक तिक र समजिक पायोवरणम अकलपानयो पारिरवनहीर भएक छन

तयोस$ल मतिनसतयोस$ल मतिनस परतिवघिधा र पायोवरण परतिवघिधा र पायोवरण एउरट वI समवनध डYनएउरट वI समवनध डYन नयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गननयोt ढगक उ यो_ र गतिशल तिवकशक नयोt ndash नयोt मडलहीर तिवकश गन तिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गनतिवकश र अ7Iतरलई नतव र तिनयोमन गन तयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गनतयोसलई तिनरIर अभिभपररण परदन गन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन परक ति र पायोवरण म$तर 7 समजिक Iयोयो र समन मख आरथि7Fक मख आरथि7Fक - - समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक समजिक सगठानहीरक सAन उपाशचिसथाति सतिहीक एक^क समजिक अ7Iतर वसतिवक आरथि7Fक र रनतिक परIतरक आधार र आतम ही आधार र आतम ही

एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन एक^क समजिक अ7Iतर कसर तिवकश र सथापान गन हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न हीद चन पाण दबदिखIछ र सच ति रट4ल र कठिठान भन छ$न पावद4 पावद4 अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही अ7Iतरक उ भनक लभ व नफ ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही लभ व मनफ सब$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक परण ही योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसल मतिनसलई सIबदिषरट ठिदIछ तयो न$ योसक औथिचतयो ही योसक औथिचतयो ही र एक^क समजिक अ7Iतरम र एक^क समजिक अ7Iतरम लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफबरट समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण भएक हIछ र यो न$ योसक क जिIदरयो तव ही

अव पान अव पान एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1एक^क समजिक अ7Iतरक पररपा परस गर1 योस अ7Iतरम योस अ7Iतरम --

12

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 13: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

11 क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण क न$ आरथि7Fक तिकरयोकलपाक पारिरणमम लभ व मनफ मफ परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक सIबदिषरटम रपाIरण गरिरIछ गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ समतिहीक परयोश र परतिवदYधाबरट समबरट गरव अIतयो गरिरIछ

22 सवshy र पारदशiexcl बयोबशयोसवshy र पारदशiexcl बयोबशयोन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मगन$तिक आचर र मलयोयो_ 7 भरषरटचर शIयो र सथानयो मग आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक आवशयोक र तिनयोIतरण सतिहीक आरथि7Fक तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ तिकरयोकलपा परचलनम रहीक हIछ

33 सब$क लतिग रगरसब$क लतिग रगर खदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछखदयो र ल परभसतता सतिहीक सममतिन वन सरभिo हIछ 44 योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन योस अ7Iतर अIग बरल उतपादक र उपाभ_ दब$क तिहीक सरo गदछ र दव$ पाoक तिही सरoणक समजिक सरचन

सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ सवल रपाम तिकरयोशल रहीIछ 55 गरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलकगरव तिनवरण र असमन अIतयोक लतिग सममलक समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन समवस तिवकश परयोतनक स7$ द4ग उतपादन र उपाभग नति अवलमवन

गरिरIछ गरिरIछ 66 परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक परतिवघिधा हीसIरण दवार तिवकथिस र तिवकसIमख दशहीर वचक परतिवघिधाक अIरलई कम गद तिवकसIमख दशहीरक परतिवघिधाक

तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन तिनभर अI गन उपायो_ नति र तिवघिधाहीर अवलमवन हIछहIछ

लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट लभ व मनफबरट परप हन वयथि_ग सIबदिषरटलई समतिहीक लभ व मनफक मधयोमबरट सIबदिषरटम रपाIरण गन क र सIद झरटYरट अपातयोरिरल लगन सकछ अपातयोरिरल लगन सकछ यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र यो कसर समभव हIछ भIन सवल गरघिमण बjक मफ लA क परणल दवार बगल दशक झनडो$ ८ करड ४० लख र तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग तयोस$क थिशoलई अनसरण गरर तिवशव भरक २० करिरड मतिनसलई गरवबरट म_ गरउन सच र तिवचरक सफल परयो_ र शसटिIक लतिग नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$नबल पारसकर लगयो सयो_ रजयो अमरिरकक रषटरपातिल परदन गन सवaचच पादकक स7$ अमरिरक^ कगरसल तिवशवक महीनम र अतयोI 7र$ हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल हीसहीरलई परदन गन गरक ldquoकगरस सवण पादकrdquo बरट तिवभतिlt महीममद योनस समo द4 Iयो योक रटइमसक फ बरट डभिभड बनसरटनल रखक थि7ए रखक थि7ए तयोसक उततारम योनसल भन तयोसक उततारम योनसल भन --ldquoldquoम वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ म वयथि_ग नफक मIयोलई असवकर गदछ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ मर समगर धयोन मतिनस र धाiexclम क जिIदर छ म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही म$ल भIन खक समजिक वयवशयो ही योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन योस वयवशयोम मनव समसयोहीरम लभिo ग$र नफमलक कमपनहीर सलगन हIछन मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो मतिनसहीर वयथि_ग लभ व मनफलई तिबसर समसयो समधानम क जिIदर हIछन समधानम क जिIदर हIछन योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ योस वयवसथाम कमपनल नफ कमउtछ र तयो कमपनम न$ बसदछ - - वयथि_म tद$न वयथि_म tद$न लगनकल शरम लगनकल शरम ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ ति लगन गरक हIछ तयोतिम मतर उसक अघिधाकर हIछ rdquo rdquo ldquoldquoम नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म नफ मलक बयोबशयोक तिवरदYधा हीइन म$ल भनक दब$लई अलग अलग र सगम$ल भनक दब$लई अलग अलग र सग--सग$ चलउन पादछ भIन ही सग$ चलउन पादछ भIन ही गरवगरव बरगरबरगर पायोवरण पायोवरण असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो असIलन स समसयोहीरक समधानक लतिग मतिनसक oम तिवकश गन र घियोनक पाoम सश_ ढगम उनहीरलई उभयोउन यो वयवशयो सफल दबदिखयो सफल दबदिखयो rdquordquo((२४२४))

मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक मतिनसम रहीक थिसनशल र उसक उचच न$तिक अIर चनलई गउन ही र तयोसलई समजिक सवक ति परदन गन ही भन तयोहीt नफक आकltण हीरउtछ आकltण हीरउtछ धार$ ठाल उदयोग धार$ ठाल उदयोग बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम बयोबशयो र पापातिहीरल आफन आयोक ठाल तिहीसस व कस$ल समपण आयो न$ सव व पारपाकरम लगन गरक हीर1लगन गरक हीर1--लख1 उदहीरण छन लख1 उदहीरण छन तयोसर खच हन करड1 तयोसर खच हन करड1 - - अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ अरब1 रकमलई समजिक रकम भIन सतिकIछ तयोस रकमलई समजिक तयोस रकमलई समजिक बयोबशयोम लगन गनबयोबशयोम लगन गन तयोहीt कम गनल रगर पाउनतयोहीt कम गनल रगर पाउन उनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हनउनहीर आफj तिनणयो परतिकरयोम सहीभग हन नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ नफ कमपनक मल पाtम मम हtद$ न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न न तयोसल अर oतरम बयोबशयो तिवसर गद न र नयो ndash नयो रगर थिसन गद न योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम योसर तिन बयोबशयोलई समजिक बयोबशयोम रपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7FकरपाIरण गन सतिकयो भन वमन र भतिवषयोक धार$ आरथि7Fक समजिकसमजिक रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ रनतिक र पायोवरणयो समसयो समधान गन सतिकIछ ((२५२५))

मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही मतिनसक अकa पारिरचयो उसक थिसनशल ही गयोथिलथिलयो गयोथिलथिलयो कपारषिनFकसकपारषिनFकस डरषिवFनडरषिवFनकलमबसकलमबस आइIसरटइनआइIसरटइनबदYधाबदYधा मकस मकस लतिनन गनधलई क न$ लतिनन गनधलई क न$

नफल पररिर गरक थि7एन नफल पररिर गरक थि7एन ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक ससरक धान मधयोक रबरट गरटYसल वltन लख1 डलर पारपाकरम खच गछन नपालक क ही उदयोगपाति र वयपारिरक

Aरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक लAरनक वयथि_हीरल करड1 खच गरर रमरो सक ल असपलअसपलधामशलहीर बनएक छन धामशलहीर बनएक छन धान मतिनसहीर धान मतिनसहीर ग$र सरकर सगठानहीरग$र सरकर सगठानहीर सन सन - - तिकसनतिकसन

र वयपारिरक समदयोर वयपारिरक समदयो दशदश--तिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीरतिवदशम सव गर तिनवभितताभरणक रपाम ठाल आयो आन गन वयथि_हीर बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो बjपिकFग बयोबशयोहीर र सथानयो

तिनकयोहीरलई सवसथयोतिनकयोहीरलई सवसथयो थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन थिशo र अIयो सम सवक oतरम लगन गर स$ आयो मलक र रगर मलक समजिक वयवशयोम लगन गन

पररिर गरिरयोपररिर गरिरयो रजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलनरजयोक पातिन तयोसम तिवशlt पर7घिमक रहयो र तयोसक सचलन बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक बयोबसथापान र तिवसरम परभवकर समदघियोक समजिक समजिक

तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ तिनयोIतरण रहीन पादYदति तिवकश गन सतिकयो भन एक^क समजिक अ7Iतरल धार$ ठाल फडYक मन सकछ

८८एकि त सामाजि अरथतनतर एकि त सामाजि अरथतनतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर राजय रा सामावच अनतरा सामवनध रा चDनLत कषampतर नपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिltनपालम बयोपाक सखयोम तिवभिभIन तिकथिसमक सहीकरहीर मफ सथानयो सरम क तिlt पाशपालन 7 दगधा बयोबशयोपाशपालन 7 दगधा बयोबशयो तिवततायो ससथाहीर खलक तिवततायो ससथाहीर खलक छन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन हीरक सदसयोक सवघिमतव र भघिमक सतिनशचिशच हन भएकल तिनहीरल रमरो लभ परदन गरिररहीक पातिन छन

सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड सथानयो हीम सथानयो सरकरक पातिन उपाशचिसथाति भ$ ठिदएक भए र तिनक आड - - भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र भरस र मफ क Iदर4यो सरकरक 7पा नतिग सम7न र सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक सधारक oतरहीरक पातिहीचन भ$ स अनरपाक सधार पातिन यो अभयोसहीरल पाउन सक क भए नपालक आरथि7Fक तिवकशल एउरट फडYक

13

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 14: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

मरिरसक क हनथि7यो मरिरसक क हनथि7यो सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट सहीकरक नति थिसदYधाI र बयोबहीरक oतरम रहीक अभव हीरक पातिन पातिहीचन भ$ गउt सरम छरिरएक पा र शपाबरट आरथि7Fक आरथि7Fक - - समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो समजिक तिवकशक एउरट नयो लहीर उठिठासक क हन थि7यो

र दभगयोबस तयोस हन सक न र दभगयोबस तयोस हन सक न सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग सहीकरक लभ भIद योसक अभवहीर समम छरिरन लग पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ पा सकलन र क परवहीक oतरम न$ धार$ सहीकर क जिIदर भए सहीकर क जिIदर भए तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव तिनक रमरो अनगमन र तिनयोमन हन नसक क र तिनल फ$ लएक तिवक तिल नपालक सहीकर आIदलनल 7पा दवव बक क सतिनन पाठिढन गरक छ बक क सतिनन पाठिढन गरक छ

तयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकशतयोस$ल पातिहील तिनवथिच र उततारदयो सथानयो तिनकयोक सवल उपाशचिसथातिम सथानयो तिवकश गरव तिनवरणगरव तिनवरण भभ--7 लधार oतर एबम 7 लधार oतर एबम पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक पायोवरण सरoण सतिहीक उदYधासयोहीरक परसटिपक लतिग सथानयो समदयोक oम अभिभवदYघिधा 7 सशथि_करण दवार एक^क समजिक अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ अ7Iतरलई पानभतिlt गन र न$ हीमरो हीकम बढ4 चन पाण दबदिखIछ

सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही सहीकर आIदलन एक^क समजिक अ7Iतरक एउरट पारट ही एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक एक^क समजिक अ7Iतरल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो ही सममक आरथि7Fक र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ र समजिक तिवकश र लिसFग बहलवद4 रबदिषटरयो अ7Iतरक खक परस गदछ योस परणलम योस परणलम सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर सब$ तिकथिसमक आरथि7Fक सगठानहीरक सवIतर कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ कयो परणललई रजयो सवक ति र सरoण परप हIछ तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक तिन उदYधयोमल तिनवधा परतसहीन समजिक उदYधयोमल सम7न र सरoण 7 सवतिनक उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ उदYधयोमल परभवकरिर र गतिशल पाउन गर अ7Iतर तिनमण र सचलन भएक हIछ तिनतिन समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7समजिक र सवतिनक सब$ oतरक बस 7 सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर सव उतपादनहीरक गणसर र परतिषपाधाiexcl बर oम अIरबदिषटरयो गणसरक बनउन र सब$ समदयोक आवशयोक र ही अनरपाक हनगर उनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफनउनहीरल सवIतर र तिनवधा ढगल आफन--आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक आफन भघिमक तिनवही गन गर उनहीरलई पारिरभतिlt र तिनयोमन गन चन न$ एक^क समजिक अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही अ7Iतरक सब$ भIद ठाल चन ही

एक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aरएक^क समजिक अ7Iतर अIग क न$ पातिन अ7Iतर नक Aर--Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो Aरबरट उठाक हIछ र आवशयोक अनरपा लथिचल सवरपा र गतिम रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ र अIरबदिषटरयो चरिरतर थिलन पागक हIछ तयोस$ल तयोसक अनगमन तयोस$ल तयोसक अनगमन तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर तिनयोमन र सहीयोग र सम7नक सरचन र सयोIतरहीर पातिन सब$ सरम तयोस$ गर वयवशचिसथा हन पादछ वयवशचिसथा हन पादछ र र तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही तयोस सरचनहीर तिवकश गन झनY ठाल चन ही

हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ हीरक समदयो र रषटरक आफन$ तिवथिशषरट चरिरतर हIछ तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक तयोसकरण क न$ एउरट$ परक तिक नति र कयोकरमल सब$ रषटर र समदयोक तिही र सरoक समवधान गन सकद$न समवधान गन सकद$न उदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकरउदहीरणक लतिग एक^क समजिक अ7Iतरम सरकर नन समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर समजिक र तिवभिभIन सवयोम सव सवमलक ससथाहीर सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन सब$ल तिवभिभIन oतरम र फरक उदYदसयोल लगन गरक हIछन यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र यो सब$क भघिमक र योगदनक समo र मलयोकन गर आवशयोक अनगमन र सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न सम7न सरचन तिनमण र तिवकश गन पातिन कम चनतिपाण छ$न

आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_आक भमणडलयो अ7Iतरम वयथि_ समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर समही र सगठानहीरक आरथि7Fक बयोबहीरहीरलई तिनयोमन र अनगमन गन सथानयो तिनकयो दबदिख रषटरहीर बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन बचक दवा4 पाoयो दबदिख बह पाoयो समतिनध ndash सगठान र पाoहीर हIछन तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिनहीर तिवभिभIन मIतरलयो तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक तिवभग र सरकर कयोलयो र सवतिनक ससथाहीरक दयोरम आउtछन ससथाहीरक दयोरम आउtछन तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक तिनहीरक कयोoतर पातिन आरथि7Fक समजिकसमजिक ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण ससक तिक दबदिख पायोवरणयो सरम पातिन तयोभिततान$ तिवतिवधा पाण हIछन र छन हIछन र छन तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही तयोस$ल सथानयो ही दबदिख रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो सर सममक सब$ समही सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सगठान र सरचनहीर बच सवल र परभवकर समIवयो र सझ दरक पादYधाति तिवकश गनसझ दरक पादYधाति तिवकश गन उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल उनहीर बच समवद र सहीमतिक परभवकर सयोIतरहीर तिवकश गन एक^क समजिक अ7Iतरक रट4ल चन ही चन ही समIयोसमIयो तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन पाथिछ क न$ दलक सरकर सथापान हIछ तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल तिनवचन Altण पातर अनसर सरकरल आरथि7Fक नति Altण गदछ र सफल र सरल कयोIवयोनक कयोकरमकयोIवयोनक कयोकरम तिवघिधा र पादYधाति म गदछ तिवघिधा र पादYधाति म गदछ र एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आर एक^क समजिक अ7Iतरम समदयोल सवसफ रपाम आ--आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र आफन$ सथानयो आवशयोक अनरपा तिवकश गरक आरथि7Fक तिवकश र सझ दरक समजिक उतसहीसझ दरक समजिक उतसही परयोशपरयोश परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ परप उपालशचिवधा र परतिवदYधाहीरलई समरटर रबदिषटरयो अ7Iतरक पररपा तिनमण गरक हIछ रजयोल रजयोल पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ पातिन समदयो सरम नल तिवकश गरक घियोन$ सरचनहीर मफ कनन अनसर सरकर लगन परवतिही गदछ सभव सभव यो यो रजयो र रजयो र समजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधकसमजिक अ7Iतर वचक अIर समवनधक सब$ भIद चन पाण कयो ही सब$ भIद चन पाण कयो ही

९९ एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एकि त सामाजि अरथतनतर सामा रा सामासय एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन एक^क समजिक अ7Iतरक धार$ स$दYधासटिIक र बयोबहीरिरक समहीर छन क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई क न$ एउरट ठाउtक क न$ रमरो अभयोसलई आधार बनएर तयोसलई समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न समIयो नति र कयोकरमक सवरपा ठिदन सपिकFद$न फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन फ र योसक तिवस अधयोयोन र अनसनधन उततार 7 दभिoण अमरिरक र योरपा म$ सघिम छन तयोस$ल योसक तिवशववयपा आकरतयोस$ल योसक तिवशववयपा आकर अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ अनभव र अभयोसबर हीम सग सघिम र खशचिणड जञान मतर छ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ मलभ रपाम मतिनसक बयोबहीरहीर क न$ आदशआदश तिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिहीतिवचर र थिसदYधाIल भIद उसक तिन तिही सव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बहसव7 र आवशयोकल बढ4 तिनदथिश र तिनयोसटिIतर हन र तिनल बह--आयोघिमक र अतयोI रट4लआयोघिमक र अतयोI रट4ल ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ ढगल मनवयो चन र बयोबहीरहीरलई परभव पारिररहीन अवसथा छtद$ छ

14

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 15: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही अकa तिर वयथि_ग लभ र मनफ मतिनसक उ र उतसहीक सब$ भIद ठाल शरो ही र समजिक तिही र कलयोणक सम पातिन ही हीt हीt वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न वयथि_ग लभ र मनफ छ$न तयोहीt मनवयो उ र उतसही पातिन परसफ ठिरट हtद$न असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन असधारण वयथि_ र समदयोहीरक उदतता चन आकltणआकltण सङY कलपा शथि_सङY कलपा शथि_ अभिभपररणअभिभपररण उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन उतसही र नतवम कहीsup2 क ही अनकरणयो कयोहीर हन सकछन र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम र उतताम कयोहीरक अनकरण गन पातिन उतताम नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ नतवक आवशयोक हन भएकल तिवपारिर पारिरशचिसथातिल समलई झनY सकरट तिर धाक लछ भIन क र पातिन अतयोI गमभर दबदिखIछ

अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन अकa तिर बयोबहीरिरक समहीर पातिन छन नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न नपालक$ उदहीरण हीर1 ndash १४ वlt दबदिख दशम तिनवथिच सथानयो सरकर छ$न तयोसकरण सथानयो तयोसकरण सथानयो नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न नक उतसही उ र लगनल नतव पाएक छ$न तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक तिनकयोक लतिग क Iदरबरट सरकरल तिवतिनयोन गरक रकमक बयोपाक दरपायोग भ$रहीक नगनस बयोप छ नगनस बयोप छ उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही उततारदयो सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम यो सवभतिवक पातिन ही सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण सदरमकम र आसपासक oतरम बसर सब$ गरघिमण तिवकश अघिधाकरहीर तिवकश अघिधाकरहीर ((गग तिवतिव सस सथिचवसथिचव))हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क हीरल कम गन अवसथाम गरघिमण अ7Iतरल क न$ तिकथिसमक सरकर सहीयोग र सम7न पाउन नसक क करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ करण वमन नपालक गरघिमण अ7Iतर क वल सथानयो नक सघिम oमम चलक छ तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट तयोसमथि7 क ही वlt दबदिख रजयोक तिनयोघिम बरट नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक नआउन र समभवन यो_ तिवकशक ठाल आयोनहीर पातिन जिललहीरम सचलन हननसक क करण नपाल योवहीरक तिवदश पालयोनक तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1 तरसद4यो शचिसथाति हीम बहीरिररहीक छ1

सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल सथानयो सरकरक अनपाशचिसथातिम तिबभिभIन रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाक फ बरट समदयोम आधारिर र समदयो दवार सचथिल आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन आरथि7Fक र समजिक तिवकशक परयोसक पातिन समहीर दबदिखएक छन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन सथानयो गणड समदयोक सब$ तिकथिसमक मगहीरलई पार गद आफन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन अबधिसतव रo गरिररहीक अवसथाम समक सब$ भIद लक वबधिIच समदयोम रहीक गरव तिनवरणक धार$ परयोसहीर तिवफल दबदिखIछन तयो तयो समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ समदयोक रट4ल समजिक चरिरतर पातिन उभितताक$ रट4ल छ अकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक सअकतिर महीतवकo र परतिभशल योव समदयोलई गरघिमण सरक स--सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न सन उदयोम र वयवशयोहीरल आकltण गन सक क छ$न उनहीरक उनहीरक आधातिनक थिशoआधातिनक थिशo शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण शपा र परतिषपाधाiexcl oम आन गन चहीनल पातिन सथानयो सरम मतर हीइन रबदिषटरयो सरल पातिन समवधान गन नसक क करण उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच उनहीर पातिन तिवदश फ न$ आकरषिltF छन योसल समगर रपाम नपाल अ7Iतर र खस गरर समजिक अ7Iतरक समभवनलई तिनक$ सक थिच पारक छ पारक छ

नपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिडनपाल अ7Iतर नपाल रनतिबरट परतिड अपामतिन र तिरषक छ अपामतिन र तिरषक छ आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो आरथि7Fक तिवकश र अ7Iतरक तिबभिभIन सरकर समहीहीरल रजयो सरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोगसरकर र रनतिक दलहीरक फ बरट क न$ सहीयोग पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन पररण र सरoण पाउन सक क छ$नन रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक रनतिक दल र उनहीरक भरतर ससथाक नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन नयो मगहीरलई सIषरट पान नसकन उदयोम र परतिषठानहीर ठिरटकन सतिकरहीक छ$नन योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ योसल एक^क समजिक अ7Iतरक तिवकशक सब$ समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन समभवनहीरलई तिनचरर रखक छन

नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ नपाल अ7Iतरक दरवसथा महीलख पारoकक हील$ परकथिश परतिवदनल दशएक छ गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश गएक ६ वltम परतयोक नपालक 7पलम ६० परतिश 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ 7पा ऋण भर 7तिपाएक छ परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११परतिवदन अनसर आरथि7Fक वlt २०११--१२ परतिवयथि_ ऋण र१२ परतिवयथि_ ऋण र १९१९ ७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५७४८ पागक छ न आरथि7Fक वlt २००५--२००६ २००६ समम रसमम र १२१२००० म सघिम थि7यो ००० म सघिम थि7यो ((२६२६)) खचम अक शलखचम अक शल अनशसनहीनअनशसनहीन सधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोगसधान शरोक अतयोघिधाक दरपायोग सरकर र सतिवधान सभ स सरकर र सतिवधान सभ स रजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकररजयो अगहीरक भदYद र ठाल आकर तिनक मनपार खच गरईतिनक मनपार खच गरई तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक तयोस$गर उतपादकतव तिवहीन अ7Iतर मथि7 बढYद भरक रपाम रहीक रनतिक दलरनतिक दल तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम तिनहीरक भतर ससथा र सब$ भIद ठाल क र तिवपरltणम आधारिर उपाभ_ ससक तिल बढएक आयो मख अ7Iतरम भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ भIसर आयोल धातिनठिदएक रजयो परणलक करण दश योसर ऋणम डबक छ

अ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIलअ7Iतर रनति र समक क Iदर4यो तिवltयो नबनIल तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर तिबभिभIन वस 7 सव उतपादक आरथि7Fक तिकरयोकलपाम सलगन वयथि_ र समहीहीरल रषटर र समबरट पाण सममनर समबरट पाण सममन सरoसरo सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ सम7न र सहीयोग परप गन नसक Iल रबदिषटरयो अ7Iतर उठाYन मतर हीइन अबधिसतवम रहीन न$ सकद$न अझ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ समजिक अ7Iतरक हीकम यो झन कठाpoundन हन आउtछ तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक तिकन तिक सथानयो सरबरट न$ उठाYन तयोस परयोसहीरल ठाल सरक आरथि7Fक परतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गनपरतिसठानक$ लनम सरकर व रनतिक oतर लगयो तिबभिभIन पाoबरट सम7न सहीयोग र सरo सतिनशचिशच गन मलल गन र ठिरटकन मलल गन र ठिरटकन उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न उपायोहीर अवलमवन गन नसकन भएकल नपालम एक^क समजिक अ7Iतरक बयोपाक समभवन रही पातिन यो गतिशल हन सतिकरहीक छ$न

१०१० किनषरषकिनषरषतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छतिवशव अभपाव बहआयोघिमक सङY करट बहीरिररहीक छ समजिक समजिक आरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बरआरथि7Fक र पायोवरणक oतरम तिवदयोमन तिवररट चनतिहीर लई समन गन बर र रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरकर रजयो नतवक आरथि7Fक परणलल नसक क यो77 अमरिरक पानपान पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन पाशचिशचम योरपा 7 चन र भरल परस गरिररहीक$ छन तयोस$ल व$कशचिलपाक तयोस$ल व$कशचिलपाक उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न उतपादन र उपाभग पादYधाति र उदयोम परणलक अतिनवयोलई असवकर गन सपिकFद$न वमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$नवमनक समसयोहीरक समधानल मतर रषटर र समल आफन अबधिसतवक औथिचतयो सतिव गन सकद$न भतिवषयोक पासल समन गन भतिवषयोक पासल समन गन चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ चनतिहीरक लतिग वमनल योगदन पायोएक छ तिक छ$न तयोसक आधारम मतर योसक तिनणयो हIछ तिवकश समवमतिनध नति तिवकश समवमतिनध नति योन र योन र कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही कयोकरमहीर म र कयोIवयोन गरिरFद भतिवषयोक यो पारटलई हीरिरएन भन तिवकश द4ग हनसकद$न भIन न$ द4ग तिवकशक मल आशयो ही

15

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 16: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हीमरो परक तिक शरो र सधानहीर क न$क नवकरण हIछ र क न$क हtद$न नवकरण हन र नहन परक तिक समपदक उपायोग नति पातिन सही अनरपा हन अवशयोमभव हन न$ भयो हन अवशयोमभव हन न$ भयो

हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक हीमरो तिवकश नति र पायोवरण सIलनक बच लमल नभएक अवसथाल ववरण समवमतिनध तिवतिवधा खल तिवकरल समसयोहीर दखपारिररहीक बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 बर हीमल मथि7 चच गरिरसक क छ1 योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन योठिद सब$ तिवकसIमख रषटरहीरल पातिन तिवकथिस दशहीरल अवलमवन गरक$ पायोवरणयो पाद थिचIही अवलमवन गन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$नगन ही भन तयोसक लतिग हीमलई अर न वरट पाथि7वल पातिन पागद$न ((२७२७)) र ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छर ववरण सरoणक स7$ परसटिIतरक शचिसथारक लतिग पातिन एउरट तिनशचिशच सरक आरथि7Fक तिवकश अतयोवशयोक छ एकन पाथिलश एकन पाथिलश मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ मलक अमरिरक^ अधयो आडम परवसक^क अनसर १००० डलर भIद कम परतिवयथि_ आयो हन मलकम परIतर सधा$ सकरटगरस रहीIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ १००१ दबदिख ३००० डलर बचक परतिवयथि_ आयो हन मलकम अथिल सथार हIछ ३००१ ३००१- - ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम ६०५५ क बचक आयो भएक मलकम धार$ हीदसमम परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न परIतर सथार र गतिशल हIछ र ६०५५ भIद मथि7 परति वयथि_ आयो भएक मलकम परIतर असफल भएक$ छ$न ((२८२८)) तयोसकरण पायोवरण तयोसकरण पायोवरण सरoणसरoण परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही परसटिIतरक शचिसथार र आरथि7Fक तिवकशलई डर तिवकश गरिरन अ7Iतर न$ वसवम एक^क समजिक अ7Iतर ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही रजयो तिनयोसटिIतर अ7Iतर गरवक र सवIतर र म_ बर समवदYघिधाक आधार भघिम ही सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श सवIतर र म_ बर तिनयोसटिIतर सम र तिनरङY क श 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न 7 अनततारदयो रजयो वयवसथा अIग पातिन रहीन सकछ र सवIतर र म_ बर बगर परIतर बचन सकद$न ((२९२९)) तिफथिलपा महीरक अनसर तिफथिलपा महीरक अनसर परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट परIतर सवIतर नगरिरक समम आधारिर हIछ र परIतर र नगरिरक समक सवIतर कयो सचलनक लतिग सरकरक तिनयोIतरणबरट म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन म_ आरथि7Fक सधान र शरोहीर आवशयोक हIछन

र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही र परIतर र सवIतर नगरिरक समक तिवकशक आधार भनक सवIतर र समनक एउरट उतताम सIलन ही ((३०३०)) सवIतर बर सवIतर बर अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ अ7Iतरल आफन चरिरतर र तिवथिशषरट अनरपा समपभितताक सवघिमतवम ठाल असमन तिनमण गदछ योस असमनल रनतिक र नगरिरक योस असमनल रनतिक र नगरिरक अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ अघिधाकरहीरक परचलनम र रजयोक नगरिरकहीर बचक आरथि7Fक समजिक दघियोतव तिनवहीम पातिन असर पान गदछ योसम तकथिलक योसम तकथिलक लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर लभक लतिग परक तिक सधान र शरोहीरक तिनमम दहीन हनगई पायोवरण असIलनक तरशठिदयो शचिसथाति सम तिनमण हन भएकल सवIतर बरक ममबरक मम उतसहीउतसही अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक अभिभपररण र उलई सरoण र परवदYधान गद आरथि7Fक र समजिक समन र पायोवरण सरoक oतरम बरक जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही जिममवर तिनमण गन आक परमख तिवशववयपा सवल ही बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर बरक जिममवर तिनमण हन नसकन oतरम रजयो परवश गन र रजयो र बर दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही दब$लई सIलनम रखन सकन गतिशल र द4ग एक^क समजिक अ7Iतर तिनमण गन रजयोक मतर न भ$ सवयोम बरक पातिन दघियोतव ही

असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक असवकर गन नसतिकन सतयो क ही भन गरव र आरथि7Fक अभवल गरस मतिनसहीरलई परIतर र पायोवरण सरoक क र पाढउन उतिनहीरक गरिरवक उपाहीस गन ही गरिरवक उपाहीस गन ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही तयोस$ल पातिहील क र गरिरवक अIतयो ही परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक परक ति सरoण र गरव तिनवरण अIयोIयोभिशरो छ भIन क र दव$ क रक समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ समवनध सथापान र सतिव गन समजिक अ7Iतरक उदYभवबरट समभव छ भIन क र गरव आफj ल बझ पाथिछ र आफन$ आtखल दख पाथिछ सजिल$ हन क र ही सजिल$ हन क र ही

तयोस$ल हीमरो परIतरतयोस$ल हीमरो परIतर हीमरो सरकरहीमरो सरकर हीमरो रनतिक दलहीरहीमरो रनतिक दलहीर हीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकरहीमरो टरड योतिनयोनहीर र हीमरो उदYधयोग ndash बयोबशयो र समजिक एबम सहीकर सगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हनसगठानहीर र रबदिषटरयो र अIरबदिषटरयो ग$र सरकर ससथाहीरल सब$क आरथि7Fक तिही सरभिo हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन आरथि7Fक तिवकश र सवदYघिधाबरट परप हन अवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हनअवशरहीरम सब$क पाहtच सतिनशचिशच हन अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अ7Iतरक तिवकश नगर र सब$लई उIन आश र तिवशवसक स7 तिनरIर अघिA बढYन मग थिचतर अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न अघिA नसर दशल वमनम भतिगरहीक सब$ तिकथिसमक समसयोहीर बरट तरण पाउन समभवन दखिखFद$न एक^क समजिक अ7Iतर तयो एक^क समजिक अ7Iतर तयो फ क गमभर पाइल हन सकछ फ क गमभर पाइल हन सकछ

तिवखयो अ7शसतर फफर डतिवखयो अ7शसतर फफर ड सयोचसक अनसर अमरिरकसयोचसक अनसर अमरिरक पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पान र योरपाक कतिपायो दशहीरल कठाpoundन आरथि7Fक सङY करट बहीरिररहीद तिवकथिस पाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मनपाtवद4 तिवशवक उततार योरपायो सक बदिनडोनभिभयोन दशहीर लगयो मन नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही नदरलयोणड बधिसवरटरलयोणड स मलकहीर एक परकरल सङY करट म_ रही ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ववरण समसयोलई पातिन उनहीरल धार$ हीद समम तिनयोIतरणम रखक छन ((३१३१))

बराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधाबराजिलल उदहीरणयो रपाम आरथि7Fक असमन Aरटएक छ र भरटनल एउरट सIथिल सम तिनमणक करमम आरथि7Fक सवदYघिधा समजिक समजिक एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन एक र ववरण सरoलई डर क ल रबदिषटरयो उतपादनक ठाउtम क ल रबदिषटरयो परसIन ((गरस नसनल हयोसटिपपानसगरस नसनल हयोसटिपपानस))क अवधारण अघिA सरक छ क अवधारण अघिA सरक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ योसलई अनसरण गरर बलयोल नगरिरक परसIनक सभoण गरिररहीक छ डनमक डनमक तिफनलयोणडतिफनलयोणड नव स मलकमतर हीइन मधयो नव स मलकमतर हीइन मधयो अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन अमरिरकक कसरटरिरक स मलकहीर पातिन योस फ सच छन र उनहीर नगरिरक परसIनक मथि7लल सचम रहीक छन

दशहीर सल समन दशहीर सल समन नगरिरक एकनगरिरक एक परसटिIतरक उततारदघियोतव परसटिIतरक उततारदघियोतव पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम पायोवरण सरoक लतिग बथिलयो सवतिनक परवनधहीर गर मलकम सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही सङY करटक अवसथा Iयोन रहयो नगरिरकहीर सख र परसIन रही

क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम क ल नगरिरकलई सख ठिदIछ र द4ग तिवकशलई सतिनशचिशच गदछ भIन सवलम सयोचसल एउरट मडल परस गरक छन ndash मनक स शरोम बर नतिबर नति बधिसवडनक स पाIसन वयवसथाबधिसवडनक स पाIसन वयवसथा फरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नतिफरIसक स Iयोन कबन उतसन उ नति कयोनडक स सवसथापाचर सतिवधाकयोनडक स सवसथापाचर सतिवधा

16

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 17: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

बधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दoबधिसवरटरलयोणडक स उ उपायोगम दo अमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतवअमरिरकक स व$जञातिनक उतसक र आतिवषकर नतव बराजिलक स आकरमक गरव बराजिलक स आकरमक गरव तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर तिनवरण कयोकरम र कसरटरिरकक स उषण oतरयो परसIनक सर ((३२३२))

एउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छएउरट क रम हीम सब$ परषरट हन रर छ हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश हीमरो समसयोहीरक समधानक क न$ एक अचक तिनदन छ$न हीt रमरो छ तयोसलई सथानयो पारिरवश र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान र आवशयोक अनरपा अनसरण गन खलरपाम परभवकर तिवकलपाहीर सवकर गन ससक ति अङY तिगकर गन सतिकयो भन सब$ समसयोक समधान तिनसकनम सक गन पारइन तिनसकनम सक गन पारइन

क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न क चपिहीF तिनशचिशच ही भन सवIतर बरक सकरट र बर असफलक तिवकलपा रजयो हन सकद$न बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक बहलवद4 सम भनक बहलवद4 आरथि7Fक परणल पातिन ही परणल पातिन ही रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन रजयोल बरलई जिममवर र सफल बनउन सहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fकसहीकरण र तिनयोमन गन आरथि7Fक परतिवघिधाकपरतिवघिधाक सगठातिनकसगठातिनक ससथागससथाग ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही ससक तिक र पायोवरण सरo रणनति बनउन पादछ र यो रजयोक दघियोतव पातिन ही

बर र बर र रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन रजयो एक अकक परतिषपाधाiexcl शथि_ हीइनन योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र योदYधातिपा रजयोक स बरक सम हtद$न र पातिन बर रजयोक$ बहीततार लoक सधान र पारक ही पारक ही तयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गररतयोसकरण बर ही अनरपा आधारभ सतिवधा र सरचन तिवकश गरर बjपिकFग र तिवततायो सतिवधा तिवकश गरर रमरो थिशo र सवसथयोक रमरो थिशo र सवसथयोक परवनध गररपरवनध गरर समजिक नतिसमजिक नति शरोम नति र भघिम नति अवलमवन शरोम नति र भघिम नति अवलमवन गरर गरर ((३३३३)) रजयोल बरक oमरजयोल बरक oम परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान परभवकरिर र तिवशवसनयोलई सथापान गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ गरर बर सङY करटलई तिनयोIतरण गन सकदछ बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन बरक तयो oम भनक आIरिरक बरम वयपाक रगरक उIन अवशरहीर तिनमण गन हीही मतिनसलई सखमतिनसलई सख समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही समपIन र सरo उपालवधा गरउन ही र रजयो नति अIग सरभिo र रजयो नति अIग सरभिo सममतिनसममतिन मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ मयोठिद बरल मतर तयो गन सकछ भIन चtही तिवसन सपिकFद$न भIन चtही तिवसन सपिकFद$न

हीमल परषरट गर सकयो1 हीमल परषरट गर सकयो1 - - तिवकशतिवकश रर सवदYघिधासवदYघिधा सब$कसब$क लतिगलतिगद4गद4ग- - पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर रर भतिवषयोकभतिवषयोक पासकपासक हीही सरभिoसरभिo हनहन हनहन पाछपाछ अतिन अतिन बरबर गलगल हीइनहीइन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन हीt नसक$ तिवरव हक न सकछ नसक$ व I पातिन गन सवIतर हIछन बर बर कस$ककस$क तिनयोघिमतिनयोघिम रखदखरखदख रर अनगमन रतिहीरहीन अनगमन रतिहीरहीन बयोबशचिसथा बगjचबयोबशचिसथा बगjच हीही अ7Iतरमअ7Iतरम नन मलकहीरमलकहीर परoपरo परतिषपाधापरतिषपाधा गछनगछन नन एउरटकएउरटक सवदYघिधासवदYघिधा अककअकक गरवगरव हIछहIछ ndashndashचनचन समवदYधासमवदYधा हtदहtद अमरिरकअमरिरक वव पानपान गरवगरव भएकभएक छ$नछ$न भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन भर र चन सग$ समवदYधा हtद$ गइरहीक छन

तयोस$गर अवतयोस$गर अवक अ7Iतरक सवल क अ7Iतरक सवल हवइरटहवइरट कलरकलर रर बलबल कलरककलरक हीइनहीइन ndash ndash थिसनशलथिसनशल सकसक रर थिसनशलथिसनशल सवकसवक ndash ndash तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ तिकरएरटरतिकरएरटर रर तिकरएठिरटभतिकरएठिरटभ

सभरसभर नननन रठिरटनरठिरटन मयोनरमयोनर नननन रठिरटनरठिरटन वक रवक रक ही क ही ((३४३४)) क जिIदरक क जिIदरक तिवशवकतिवशवक अतयोIअतयोI तिवक जिIदरतिवक जिIदर समसयोसमसयो रर चनकचनक समधानसमधान थिसनशलथिसनशल मबधिसषकमबधिसषक रर

थिसनशलथिसनशल हीहीरहीहीर मतरमतर हनहन एक^क एक^क समजिकसमजिक अ7Iतरअ7Iतर तयोसतयोस फ कफ क बरटबरट हीही योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन योसक क ही सतरहीर छन न दहीयो अनसर छन --

सवतिनकसवतिनक थिशoथिशo रर योसकयोसक थिशoणथिशoण रर थिसकईकथिसकईक गणसरमगणसरम वयपाकवयपाक तिवसरतिवसर योयोयोयो सचरसचर तिबलतिबल पानपान उततामउतताम सवसथयोसवसथयो सतिवधासतिवधा रर सवलसवल तिवततायोतिवततायो परणलकपरणलक आधातिनकआधातिनक सञजालसञजाल व$जञातिनकव$जञातिनक रर परतिवघिधाकपरतिवघिधाक अधयोयोनअधयोयोन अनसनधनअनसनधन रर तिवकशमतिवकशम तिनतिनसवतिनकसवतिनक रर अIरबदिषटरयोअIरबदिषटरयो सझ दरसझ दर तिनतिन आरथि7Fकआरथि7Fक तिकरयोकलपामतिकरयोकलपाम रजयोकरजयोक अतयोIअतयोI सहीयोगसहीयोग सहीकरणसहीकरण रर तिनयोमनतिनयोमन रर अनगमनअनगमन द4गद4ग रर पायोवरणपायोवरण म$तरम$तर तिवकशतिवकश नतिनति आरथि7Fकआरथि7Fक रर समजिकसमजिक तिवकशतिवकश परयोशहीरकपरयोशहीरक समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक सवघिमतवसवघिमतव डरषिवFनकडरषिवFनक ldquoldquoसभइभलसभइभल अफअफ द4द4 तिफरटसरटतिफरटसरटrdquo rdquo थिसदYधाIथिसदYधाI अनसरअनसर बथिलयोबथिलयो रर कषणकषण ठिदमगठिदमग भएकभएक धार$धार$ वव हीरहीर लपालपा भएभए रर लपाIमखलपाIमख छनछन रर

पारिरवनपारिरवन गरहीगरही रर समहीमसमहीम बसनबसन रर आफनआफन कमइलईकमइलई समजिकसमजिक रर समतिहीकसमतिहीक बनउनहीरबनउनहीर ठालठाल सखयोमसखयोम अबधिसतवमअबधिसतवम छनछन योयो अ7शसतरकअ7शसतरक पातिनपातिन थिसदYधाIथिसदYधाI हीही

११११सIदभ सथिचसIदभ सथिच(1)(1) सटिसरटन घियोफ थिलनसटिसरटन घियोफ थिलन Iयो सटरकचरल इकनघिमकस Iयो सटरकचरल इकनघिमकस ndashndash अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस अ फर मवक फर रिरथि7नकिIकFग तिडभलपामIरट एणड पाथिलस ठिद वरलड बjकठिद वरलड बjक २०१२२०१२ पाषठ १पाषठ १--२२(2)(2) ऐनऐन (3)(3) तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११तिवशव बjक अदयोo जिम योLग तिकमल अकरटबर ११२०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम २०१२ म तिवशव बjक र अIरबदिषटरयो मदरकltक रटतिकयोम समपIन वरषिltFक ब$ठाकम

ठिदएक समबधान भltणठिदएक समबधान भltण(4)(4) एथिसयो २०५० एथिसयो २०५० - - रिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचररिरयोलइजिFग द २१ फसरट सIचर एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ एथिसयोन तिडभलपामIरट बjक २०११ पाषठा १पाषठा १--२ २ (5)(5) ऐन पाषठा २ऐन पाषठा २(6)(6) कसटिIपार च$ २४कसटिIपार च$ २४ २०६९ शल २०६९ शल

17

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18

Page 18: एकिकृत सामाजिक अर्थतन्त्रको अभिवृद्धि एबम राज्य र समाज बीच आर्थिक सम्वन्ध

(7)(7) क शवपरसद भरटYरटरई क शवपरसद भरटYरटरई - - कअपारठिरटव वरटर तिडपलमसकअपारठिरटव वरटर तिडपलमस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६योरथिसयो रिरभयो अतिपरल १६२०१३२०१३))(8)(8) क शवपरसद भरटYरटरईक शवपरसद भरटYरटरई गलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIसगलबल पारडकस अफ पाभरटfrac14 एणड अफलएIस योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४योरथिसयो रिरभयो अतिपरल ४ २०१३२०१३)) (9)(9) ऐनऐन वरटर वरटर सस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वरसस अफ इIरटरनसनल कशचिIफलकरट एणड वपान अफ वर योरथिसयो रिरभयोयोरथिसयो रिरभयो अकरटवर २२अकरटवर २२२०१२ २०१२ (10)(10) वरलड इकनघिमक फरमवरलड इकनघिमक फरम गलबल रिरसकस २०१२गलबल रिरसकस २०१२(11)(11) इयोन नबल र रबरट ठिरटइयोन नबल र रबरट ठिरट वरटYसनवरटYसन तिवनयो भगव तिवनयो भगव ((समपठिदसमपठिद) ) गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन गलबल इसयो फर गलबल थिसठिरटन वरलड बjकवरलड बjक २००६२००६ पाषठा २२७पाषठा २२७(12)(12) फ डरिरक मयोर र रम तिबIदफ डरिरक मयोर र रम तिबIद- - द4 वरलड अहीड द4 वरलड अहीड आवर फयोचर इन द4 मपिकFगआवर फयोचर इन द4 मपिकFग योनसक २००१योनसक २००१ पाषठा १७८पाषठा १७८--१७९ १७९ योयोएनएनडडपा दवार पा दवार

परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७परकथिश हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट२००८ र तिवशव बjक दवार परकथिश वरलड तिडभलपामIरट रिरपारट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट तिडभलपामIरट एणड कलइमरट चIचI २०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ२०१० ल यो समसयोहीरक बरम तिवस उललख छ

(13)(13) द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट द4 तिफनबधिIसयोल करइथिसस इनकवर रिरपारट नवर २०११ नवर २०११ (14)(14) सफ सटिसरटगथिलरटY सफ सटिसरटगथिलरटY - - द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4द4 परइस अफ इन इशचिकवथिलरट4 अललन लनअललन लन २०१२२०१२ पाषठा १पाषठा १(15)(15) सफ सटिसरटगथिलरटYसफ सटिसरटगथिलरटY ऐन पाषठा २ ऐन पाषठा २ (16)(16) थिल एरलडरमयोन थिल एरलडरमयोन - - मर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगरमर थिचलडरन इन गरस आर गइग हीगर द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (17)(17) एएएफएफपा लई सभर गद पा लई सभर गद रधान द$तिनक रधान द$तिनक समबर ब$सख २समबर ब$सख २२०७०२०७०(18)(18) मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक मशचिकससक थिसरट4बरट सपतिनस भltम परकथिस हन परमख द$तिनक ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार ldquoल रडrdquo म रउल जिबच दवार थिलबदिख र जिम रडलफ दवार

अनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरटअनठिद ndash तिवल लयोठिरटन अमरिरक तिबकम द4 Iयो घिमडल इसरट अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन अपस एणड डउन वरलड ndash कभरिरFग एशचिकरटभिभम एणड पाथिलठिरटकस इन लयोठिरटन अमरिरकलयोठिरटन अमरिरक म ९म ९२०१२ २०१२

(19)(19) ल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइनल क आन घियोउ ndash द4 गरयोणड मसरटस इIसइरटसY अन चइन द4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस बद4 योनइरटड सरटरटYस एणड द4 वरलड इIरटर भयो एणड सलकसIस ब इइ गरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवलगरहीम एथिलसन एणड रबरट बलयोकतिवल बलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोसबलफर सIरटर फर सइIस एणड इIरटरनसनल अतिफयोस २०१३२०१३ पाषठा १४३पाषठा १४३

(20)(20) द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो द4 फयोचर व वIरट शltक अIग २८३ बtद रिरयो ++२० थिशखर सममलनक Altण२० थिशखर सममलनक Altण अIरबदिषटरयो शरोम सगठान अIरबदिषटरयो शरोम सगठान ((आईआईएलएलओओ) ) दवार दवार परकथिश द4 रिरडर २०१० परकथिश द4 रिरडर २०१० - - ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम तिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFगतिबलडिरलडFग अ कमन अनडोरसरटYयोनपिडFग द4 रिरडर २०११ ससल एणड द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमसथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवारआवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक 7 कयोनतिडएन कघिमसन फर योनसकक लतिग नIस नमरटYयोन दवार योर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसनयोर पारिरएक द4 ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम रटवरडY एन अलरटरनठिरटव गलबलइसन २००२ २००२

(21)(21) बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ बड अफ द4 इIरटरकजिIरटनIरटल नरटवक फर द4 परमसन अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमक Altण न २०१२ (22)(22) अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ अ फ योर टरड फउनडोसन रिरपारट २०१३ - - हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर हीउ तिबजिनस आर गइग फदर रट मक इIरटर नसनल सपलई वक फर समल हीरलडर फमससमल हीरलडर फमस(23)(23) द4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनमद4 रिरडर २०११ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आवर कमन रड रटवरडY तिडसIरट वक आईआई एलएलओओ २०११ २०११ (24)(24) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ २०१३ (25)(25) तिबयोड परतिफरटतिबयोड परतिफरट अ रटक तिव7 महीममद योनसअ रटक तिव7 महीममद योनस द4 Iयो योक रटइमसद4 Iयो योक रटइमस अतिपरल १७अतिपरल १७२०१३ यो समवनधम योनसक सAlt २०१३ यो समवनधम योनसक सAlt दसरट4कण र दसरट4कण र

बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस बगलदशम उनलई परप सफलक बरम तिवस नकरक लतिग हीनहीस - - बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद बयोकर रट द4 पार ndash द4 अरटबयोगरफ^ अफ महीममद योनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलसयोनस फउनडो र अफ द4 गरघिमण बjक तिव7 एलन थिलस पाIगइन बकसपाIगइन बकस इबदिनडोयो इबदिनडोयो २००७२००७ र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 र तिकरएटिरटFग अ वरलड तिवदउरट पाभरटfrac14 ससलससल तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर तिबजिनस एणड द4 फयोचर अफ कयोतिपारटथिलम तिव7 कल वबर पाशचिबलक अतिफयोस पाशचिबलक अतिफयोस Iयो योकIयो योक २००७ २००७

(26)(26) द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५द4 तिहीमलयोन रटइमस अतिपरल २५२०१३२०१३(27)(27) हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७हयोमन तिडभलपामIरट रिरपारट २००७२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI२००८ फईटिरटFग कलइमरट चI हयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलडहयोमन सथिलडरिररट4 इन अ तिडभइडड वरलड योयोएनएनडडपापा पाषठा ३पाषठा ३(28)(28) क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स क शव परसद भरटYरटरई ndashसम आसपकरटYस अफ इकनघिमक फउनडोसन फर ससल डमकर स नपाल एणड गलबल कIरटकसनपाल एणड गलबल कIरटकस ठिरटठिरटतिपातिपा

आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७आचयो ममरिरयोल फउनडोसन र फर डरिरक एबरट सटिसरटफरटग ndash नपाल दवार कठामडम नभमवर १७२०११ म परस कयोपातरबरट सभर२०११ म परस कयोपातरबरट सभर(29)(29) तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस तिफथिलपा महीर ndash द4 करइथिसस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस पाथिसबल इमपयोकरटYस अन इकनघिमक थिससरटमस एणड पाथिलस उसल उसल वन बक र एडमणड वन बक र एडमणड

वनकवनक- - थिलतिपाIसक^ थिलतिपाIसक^ ((समपठिदसमपठिद) ) डमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडोडमकर स अनडोर सटरस ndash द4 गलबल करइथिसस एणड तिबयोनडो बबर बठिदरच पाशचिबलशस बबर बठिदरच पाशचिबलशस बरथिलFन २०१२बरथिलFन २०१२ पाषठा ५९ पाषठा ५९

(30)(30) उसल उसल वन बकवन बक ऐन पाषठा १५ ऐन पाषठा १५

(31)(31) फफर डफफर ड सयोचससयोचस फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4फईबदिनडोIग द4 तिक रट नसनल परसपररट4 परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६परकरट थिसबदिनडोक रट सपरटमबर २६२०१२ २०१२

(32)(32) ऐनऐन(33)(33) पारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरटपारटबधिIसयोल एणड थिलघिमरटYस अफ ससल एणड सथिलडYयोरिररट4 इकनम योनइ रटड नसIस रिरसच इशचिIसरटचयोरट फर ससल तिडभलपामIरट

परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ परकरट तिबराफ २ अकरटबर २०१२ (34)(34) 7मस एल7मस एल फर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब असफर डमयोन र मइक ल मयोनडोलबम ndash दयोरट योजड रट तिब अस थिलठिरटल बराउनथिलठिरटल बराउन २०११ पाषठा ८१ २०११ पाषठा ८१

18


(आर्थिक वषि २०७६/७७)moeap.p5.gov.np/downloadfile/Program Book 2076-77... · ब.उ.िश.नं. 31200012 कृकषषउउपापन, खा

(आर्थिक वषि २०७६/७७)moeap.p5.gov.np/downloadfile/Program Book 2076-77... · ब.उ.िश.नं. 31200012 कृकषषउउपापन, खा

Documents
सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाच्या | महाराष्ट्र … · Created Date: 7/27/2015 2:21:50

सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाच्या | महाराष्ट्र … · Created Date: 7/27/2015 2:21:50

Documents
कणािरी प्रदेर् मोजना आमोगmoeap.karnali.gov.np/downloadfile/margadarshan... · 2020. 3. 29. · 1 आर्थिक वर्ि २०७७/७८

कणािरी प्रदेर् मोजना आमोगmoeap.karnali.gov.np/downloadfile/margadarshan... · 2020. 3. 29. · 1 आर्थिक वर्ि २०७७/७८

Documents
आर्थिक ऐन २०७५jahadamun.gov.np/sites/jahadamun.gov.np/files... · 2018-06-26 · ८. ववऻाऩन कय ाउ 1ऩालरका ऺत्रलबत्र

आर्थिक ऐन २०७५jahadamun.gov.np/sites/jahadamun.gov.np/files... · 2018-06-26 · ८. ववऻाऩन कय ाउ 1ऩालरका ऺत्रलबत्र

Documents
फारम दता नं नाम बीच को नाम नाग रता ...dudbc.gov.np › uploads › default › files › 6113ab179b1c6d5c2f5c8...2-5218 Nikhil Rauniyar

फारम दता नं नाम बीच को नाम नाग रता ...dudbc.gov.np › uploads › default › files › 6113ab179b1c6d5c2f5c8...2-5218 Nikhil Rauniyar

Documents
चीन की वैश्ववक आर्थिक णनीततिः एशिा, ात औ वववव प अ · पूर्व ाजदतू व ा न अध्यक्ष,

चीन की वैश्ववक आर्थिक णनीततिः एशिा, ात औ वववव प अ · पूर्व ाजदतू व ा न अध्यक्ष,

Documents
hindisahityasimanchal.files.wordpress.com…  · Web view · 2016-02-13कलाकार की सामाजिक पृष्ठभूमि अमृतलाल नागर

hindisahityasimanchal.files.wordpress.com…  · Web view · 2016-02-13कलाकार की सामाजिक पृष्ठभूमि अमृतलाल नागर

Documents
“ महाराष्ट्राची आर्थिक पाहणी ......श सन पनणयय क रम क ससपवच सअ/( 44/2015)/ससव य (स

“ महाराष्ट्राची आर्थिक पाहणी ......श सन पनणयय क रम क ससपवच सअ/( 44/2015)/ससव य (स

Documents
राजभाषा - IRTPMS · सरकार के कायार्लय के बीच पत्र आिद िहदीं म eभेजेजाएं। (नि

राजभाषा - IRTPMS · सरकार के कायार्लय के बीच पत्र आिद िहदीं म eभेजेजाएं। (नि

Documents
आर्थिक वषि २०७७।०७८ को नीर्त तथा ... · 2020. 9. 29. · आर्थिक वषि २०७७।०७८ को नीर्त

आर्थिक वषि २०७७।०७८ को नीर्त तथा ... · 2020. 9. 29. · आर्थिक वषि २०७७।०७८ को नीर्त

Documents
आर्थिक मामिला तथा योजना मन्त्रालयmoeap.p5.gov.np/downloadfile/Edited Public... · Created Date: 7/1/2020 12:49:54 PM

आर्थिक मामिला तथा योजना मन्त्रालयmoeap.p5.gov.np/downloadfile/Edited Public... · Created Date: 7/1/2020 12:49:54 PM

Documents
दिव्य प्रेरणा प्रकाश · लंका बीच अंगद ने जाँघ जब रोप दई। हटा नहींसका िजसेकोई

दिव्य प्रेरणा प्रकाश · लंका बीच अंगद ने जाँघ जब रोप दई। हटा नहींसका िजसेकोई

Documents
आर्थिक वर्ि २०७५ ७६ कtilamun.gov.np/sites/tilamun.gov.np/files/आर्थिक वर्ष... · स्थानर् उद्य «गधरदा,कलकारखाना,बाल

आर्थिक वर्ि २०७५ ७६ कtilamun.gov.np/sites/tilamun.gov.np/files/आर्थिक वर्ष... · स्थानर् उद्य «गधरदा,कलकारखाना,बाल

Documents
सामाजिक Eजि शैक्षजिक मागास ... · 2018-12-05 · शास जिणय क्रमाांकः बीसीसी 2018/प्र.क्र.581

सामाजिक Eजि शैक्षजिक मागास ... · 2018-12-05 · शास जिणय क्रमाांकः बीसीसी 2018/प्र.क्र.581

Documents
› SaintPeters › media › … · Web viewसेंट पीटर्स यूनिवर्सिटी हॉस्पिटल. आर्थिक. सहायता. योजना

› SaintPeters › media › … · Web viewसेंट पीटर्स यूनिवर्सिटी हॉस्पिटल. आर्थिक. सहायता. योजना

Documents
भारतीय समाज एवं सामाजिक समस्याएं.cdr

भारतीय समाज एवं सामाजिक समस्याएं.cdr

Documents
cf=a=2071.072 df ;fdflhs ;/IffeQF vfO{kfO{ gljs/)Fdf cfPsf ...munbiratnagar.gov.np/userfiles/file/सामाजिक सुरक्षा... · 67 152 18 53083.34 df]/+u ;flGt

cf=a=2071.072 df ;fdflhs ;/IffeQF vfO{kfO{ gljs/)Fdf cfPsf ...munbiratnagar.gov.np/userfiles/file/सामाजिक सुरक्षा... · 67 152 18 53083.34 df]/+u ;flGt

Documents
नवीन शहरी कार्यसूची · 2020. 6. 2. · सामाजिक आणि सांस्कृतिक संवाद, त्याच बरोबर

नवीन शहरी कार्यसूची · 2020. 6. 2. · सामाजिक आणि सांस्कृतिक संवाद, त्याच बरोबर

Documents
कॉर्पोरेट सामाजिक उत्तरदायित्व ......अर र ष म कम 2009 क आ र र क सापेक्ष अपेष मेंर2013

कॉर्पोरेट सामाजिक उत्तरदायित्व ......अर र ष म कम 2009 क आ र र क सापेक्ष अपेष मेंर2013

Documents
आगाम 1 आर्थिक वर्ि २०७४/०७५ को नर्ि िथा कार्िक्रमmahabharatmun.gov.np/sites/mahabharatmun.gov.np/files/निति

आगाम 1 आर्थिक वर्ि २०७४/०७५ को नर्ि िथा कार्िक्रमmahabharatmun.gov.np/sites/mahabharatmun.gov.np/files/निति

Documents
ह य 825 . ( US › RamJigyasa › RJJan2019.pdf · की, िवशेष ूप सेहमारेयुवाओंके बीच, जागूकता फैलाना

ह य 825 . ( US › RamJigyasa › RJJan2019.pdf · की, िवशेष ूप सेहमारेयुवाओंके बीच, जागूकता फैलाना

Documents
(आर्थिक िर्ि २०७६।७७ ...moeap.gandaki.gov.np/uploads/files/Biniyojan.pdf4 १२.र वह , ल क न त र र अग रग म पररव

(आर्थिक िर्ि २०७६।७७ ...moeap.gandaki.gov.np/uploads/files/Biniyojan.pdf4 १२.र वह , ल क न त र र अग रग म पररव

Documents
कासा एशिया व भारतीय गणराज्य · कार्यविधि है, जो विशेष तौर पर आर्थिक, पर्यावरण

कासा एशिया व भारतीय गणराज्य · कार्यविधि है, जो विशेष तौर पर आर्थिक, पर्यावरण

Documents
पत्र - MP Congress · (4) (5) 7. सामाजिक क्त्ररे 24 आददम जयाषत, अिुिूमचत ज, षपयाषतछड़या

पत्र - MP Congress · (4) (5) 7. सामाजिक क्त्ररे 24 आददम जयाषत, अिुिूमचत ज, षपयाषतछड़या

Documents
इंटरनैशनल अर्बन को- आपरेशन प्रोग्राम · शहर] दुनिया के आर्थिक और सांस्कृतिक

इंटरनैशनल अर्बन को- आपरेशन प्रोग्राम · शहर] दुनिया के आर्थिक और सांस्कृतिक

Documents
+u]nL gu/kflnsfsf] cfly{s Joj:yf ug{ ag]sf] P]g,rangelimun.gov.np/sites/rangelimun.gov.np/files/documents/आर्थिक ऐन... · 3 @= % nfv b]lv @) nfv ;Dd !&)).– #= @)

+u]nL gu/kflnsfsf] cfly{s Joj:yf ug{ ag]sf] P]g,rangelimun.gov.np/sites/rangelimun.gov.np/files/documents/आर्थिक ऐन... · 3 @= % nfv b]lv @) nfv ;Dd !&)).– #= @)

Documents
अपने घर को भूकमप से सुरक्षित ... · 2020-06-07 · और ट्े और टैंक की पर रधि के बीच लकड़वील

अपने घर को भूकमप से सुरक्षित ... · 2020-06-07 · और ट्े और टैंक की पर रधि के बीच लकड़वील

Documents
2014-15 य आर्थिक वर्षाकनरत अिुद ि चे ......नवत त नवग ग, अ णस कल प 3 ,4, 5 अ प य व व यय 15, म

2014-15 य आर्थिक वर्षाकनरत अिुद ि चे ......नवत त नवग ग, अ णस कल प 3 ,4, 5 अ प य व व यय 15, म

Documents
प्राक्कथन - NABARD · 2018-09-22 · 3 13. वाटरश /ड मं रहन वाल पररवारों क / बीच समानता को बढावा

प्राक्कथन - NABARD · 2018-09-22 · 3 13. वाटरश /ड मं रहन वाल पररवारों क / बीच समानता को बढावा

Documents
WordPress.com€¦  · Web viewअध्याय.१. 1 इसलिये कि बहुतों ने उन बातों को जो हमारे बीच में

WordPress.com€¦  · Web viewअध्याय.१. 1 इसलिये कि बहुतों ने उन बातों को जो हमारे बीच में

Documents