монгол улс дахь ядуурлын дүр төрх

�

Ìîíãîë Óëñ äàõü ÿäóóðëûí ä¿ð òºðõ

(ªðõèéí Íèéãýì, Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãààíû 2007-2008 îíû ¿ð ä¿í)

Óëààíáààòàð 2009

Äýëõèéí áàíêÌîíãîë Óëñûí¯íäýñíèé ñòàòèñèêèéí

õîðîî

� ªðõèéí Íèéãýì, Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãààíû 2007-2008 îíû ¿ð ä¿í

Ìîíãîë ýõèéã õÿíàñàí:

Ãàíáààòàðûí Ãýðýëò-Îä

Òàéëáàð: Ýíý òàéëàí íü àíãëè, ìîíãîë õýëýýð õýâëýãäñýí áºãººä òàéëàíä ãàð÷ áàéãàà ¿íýëýëò, ä¿ãíýëò¿¿ä íü çºâõºí òàéëàí áè÷ñýí õ¿ì¿¿ñèéí ñàíàë áîëíî.

Ñàíàë, õ¿ñýëò áàéâàë äîîðõ õàÿãààð õîëáîî áàðèíà óó.

¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí ÕîðîîÇàñãèéí Ãàçðûí III áàéðÁàãà òîéðóó 44, Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýãÓëààíáààòàðÌîíãîë ÓëñÖàõèì øóóäàí: [email protected]Ôàêñ: 976-1-324518

¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîîíîîñ ýðõëýí ãàðãàâ.Óëààíáààòàð õîò, Ìîíãîë Óëñ 2009 îí

ªðõèéí Íèéãýì, Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãààíû 2007-2008 îíû ¿ð ä¿í �

ÀãÓÓëãÀÃàð÷èã 3Õ¿ñíýãòèéíæàãñààëò 5Çóðãèéíæàãñààëò 8ªìíºõ¿ã 9Òàëàðõàë 10Òîâ÷èëñîí¿ãñèéíæàãñààëò 11Îðøèë 12

1. ßäóóðàëáàòýãøáóñáàéäàë 131.1. ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð 141.2. ßäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíèé ìýäðýìæ 141.3. ßäóóðëûí ãàçàðç¿éí òàðõàëò 161.4. ßäóóðëûí ÷èã õàíäëàãà 191.5. Öàã õóãàöààíû õàðüöóóëàëò ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíýýñ õàìààðàõ íü 221.6. Òýãø áóñ áàéäàë 221.7. ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààõ íü 24

2. Àæáàéäëûíä¿ðòºðõ 272.1 Õýðýãëýýíèé õýâ øèíæ 282.2 ßäóóðàë óëèðëûí õýëáýëçëýýñ õàìààðàõ íü 30 2.3 ªðõèéí àì á¿ëèéí á¿òýö 312.4 ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäàë 33

2.4.1 Íàñ 332.4.2 Õ¿éñ 342.4.3 Áîëîâñðîë 352.4.4 Àæèë ýðõëýëò 372.4.5 Øèëæèõ õºäºëãººíèé áàéäàë 40

2.5 Õºðºíãº 412.5.1 Ìàë 412.5.2 Ãàçàð 452.5.3 Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº 46

2.6 Ñóóö 472.6.1 Ñóóöíû òºðºë 472.6.2 Äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýý 49

2.7. Íèéãìèéí õàìãààëàë 532.7.1 Ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæèéí õýìæýý, ò¿¿íèé à÷ õîëáîãäîë 53 2.7.2 ªðõèéí õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ 552.7.3 ªíäºð íàñíû òýòãýâýð 56


Àøèãëàñàíìàòåðèàë 57Õàâñðàëò À. ªðõèéí íèéãýì ýäèéí çàñãèéí 2007-2008 îíû ñóäàëãàà 58

À.1 ªÍÝÇÑ-íû òàíèëöóóëãà 59A.2 Ò¿¿âýðëýëòèéí çîõèîìæ 59À.3 Ìýäýýëëèéí ÷àíàð 60

Õàâñðàëò Á. ßäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýíèé àðãà ç¿é 61Á.1. Àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ñîíãîëò 62Á.2. Õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã òîãòîîõ íü 63Á.3 ¯íèéí çàñâàðëàëò 68Á.4 ªðõèéí á¿òöèéí çàñâàðëàëò 70òÁ.5 ßäóóðëûí øóãàì 71Á.6 ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿ä 75

Õàâñðàëò Â. Äîîä, äýýä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä 79Õàâñðàëò Ã. Ñòàòèñòèêèéí íýìýëò õ¿ñíýãò 82

Ã.1 Õýðýãëýý áà òýãø áóñ áàéäàë 83Ã.2 ßäóóðàë 86Ã.3 Áîëîâñðîë 94Ã.4 Ýð¿¿ë ìýíä 116Ã.5 Õºäºëìºðèéí çàõ çýýë 132

Õàâñðàëò Ä. ßäóóðëûí òîîöîîíû ñòàíäàðò àëäàà áà èòãýìæëýëò èíòåðâàëóóä 138Õàâñðàëò Å. Ñóäàëãààíä îðîëöîã÷èä 153


Õ¿ñíýãòèéí æàãñààëò1.1 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, óëñûí äóíäæààð 141.2 ßäóóðëûí øóãàìûí ÿëãàâàðòàé ò¿âøèíã¿¿ä äýõ ÿäóóðëûí ¿íäñýí õýìæ¿¿ð¿¿ä 161.3 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, á¿ñýýð 171.4 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóðüøëààð 181.5 ßäóóðëûí òîîöîî, 2002-2003, 2007-2008 îí 211.6 Òýãø áóñ áàéäàë áà äóíäàæ õýðýãëýý, 2002-2003, 2007-2008 îí 231.7 ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààõ íü, 2002-2003, 2007-2008 îí 252.1 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ¿íäñýí íýð òºðëººð, òºãðºãººð 282.2 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ¿íäñýí íýð òºðëººð, ÿäóóðëûí áàéäëààð, õîò õºäººãººð 302.3 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, óëèðëààð 312.4 ßäóóðàë áà ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî 322.5 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñààð 342.6 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñýýð 342.7 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí äýýä

ò¿âøèíãýýð 362.8 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû áàéäëààð 382.9 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèë ýðõëýëòèéí ñàëáàðààð 392.10 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèëæèí ñóóðüøñàí áàéäëààð 402.11 Ìàë àæ àõóé ýðõëýëò 422.12 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí áàéäëààð 442.13 ßäóóðàë áà ãàçàð ºì÷ëºë 452.14 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, õàäãàëàìæ ýçýìøñýí áàéäëààð 462.15 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóöíû òºðëººð 482.16 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºðëººð 502.17 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºðëººð, õîò õºäººãººð 522.18 ªðõèéí õ¿ëýýí àâñàí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ 542.19 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, óëñûí áîëîí õóâèéí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã òóñëàìæààð 552.20 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºíäºð íàñíû òýòãýâýð 56À.1 ªÍÝÇÑ 2007-2008 îíû ò¿¿âýð, ÒÀØÍ-ýýð, ÿðèëöëàãà àâñàí ñàðààð 60Á.1 ÒÀØÍ-èéí Ïààøèéí èíäåêñ, ÒÀØÍ-ýýð, ÿðèëöëàãà àâñàí ñàðààð 70Á.2 Íýã õ¿íä õîíîãò íîãäîõ õ¿íñíèé ñàãñ, õ¿íñíèé ãîë íýðèéí á¿ëãýýð 73Á.3 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ÿäóóðëûí øóãàì 75Á.4 Íýã õ¿íä íîãäîõ õîíîãèéí õ¿íñíèé ñàãñ 76Â.1 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ÿäóóðëûí øóãàì, 2002-2003; 2007-2008 îí 80Â.2 Äîîä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä, 2002-2003; 2007-2008 îí 80Â.3 Äýýä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä, 2002-2003; 2007-2008 îí 81Ã.1 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý,ÿäóóðëûí áàéäëààð, ñóóðüøëààð 83Ã.2 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, á¿ñýýð 84Ã.3 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ºðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð 85


Ã.4 Íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ õóâü, ºðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð, 2007-2008 îí 85Ã.5 ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäëààð, õîò õºäººãººð 88Ã.6 ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäëààð, ñóóðüøëààð 89Ã.7 ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäëààð, á¿ñýýð 90Ã.8 ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, õîò õºäººãººð 91Ã.9 ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, ñóóðüøëààð 92Ã.10 ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, á¿ñýýð 93Ã.11 Íàñàíä õ¿ðýãñäèéí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí (õóâèàð) 94Ã.12 Íàñàíä õ¿ðýãñäèéí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) 95Ã.13 Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àì, áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð (õóâèàð) 96Ã.14 Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àì, áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) 97Ã.15 Áàãà áîëîí á¿ðýí áóñ áîëîâñðîëûí äóíä ñóðãóóëüä õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí (õóâèàð) 98Ã.16 Ñóðàëöàã÷äûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí (õóâèàð) 100 Ã.17 Ñóðàëöàã÷äûí ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) 101 Ã.18 Ñóðàëöàã÷äûí øèíæ áàéäàë, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð, õóâèàð 102Ã.19 Ñóðàëöàã÷äûí øèíæ áàéäàë, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 103Ã.20 Óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷äûí õóâèéí æèí, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð 104Ã.21 Óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷äûí õóâèéí æèí, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí

ò¿âøèíãýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) 105Ã.22 Ñóðãóóëü õ¿ðòýëõ çàé, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð, êì-ýýð 106Ã.23 Ñóðãóóëü õ¿ðòýëõ çàé, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð, êì-ýýð 107Ã.24 Ñóðãóóëüä î÷èõ õóãàöàà, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð, ìèíóòààð 108Ã.25 Ñóðãóóëüä î÷èõ õóãàöàà, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð, ìèíóòààð 109Ã.26 Óëñûí ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä ñàðä íîãäîõ çàðäàë, (2007-2008 îíû, òºãðºãººð) 110Ã.27 Óëñûí ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä ñàðä íîãäîõ çàðäàë, ÿäóóðëûí áàéäëààð (2007-2008 îíû, òºãðºãººð) 111Ã.28 Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëûí óëñûí ñóðãóóëèéí íýã ñóðàëöàã÷èä íîãäîõ çàðäàë 112Ã.29 Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëûí óëñûí ñóðãóóëèéí íýã ñóðàëöàã÷èä ñàðä íîãäîõ çàðäàë, ÿäóóðëûí áàéäëààð (2007-2008 îíû, òºãðºãººð) 113Ã.30 Óëñûí ñóðãóóëèéí àõëàõ àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä ñàðä íîãäîõ çàðäàë (2007-2008 îíû, òºãðºãººð) 114Ã.31 Óëñûí ñóðãóóëèéí àõëàõ àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä ñàðä íîãäîõ çàðäàë, ÿäóóðëûí áàéäëààð (2007-2008 îíû, òºãðºãººð) 115Ã.32 Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë 116Ã.33 Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, õîò õºäººãººð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 117Ã.34 Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, ñóóðüøëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 118Ã.35 Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, á¿ñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 119Ã.36 Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, õ¿éñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 120Ã.37 ªâ÷ëºë áà õºãæëèéí áýðõøýýë 121Ã.38 ªâ÷ëºë áà õºãæëèéí áýðõøýýë, õîò õºäººãººð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 122Ã.39 ªâ÷ëºë áà õºãæëèéí áýðõøýýë, ñóóðüøëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 123Ã.40 ªâ÷ëºë áà õºãæëèéí áýðõøýýë, á¿ñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 124Ã.41 ªâ÷ëºë áà õºãæëèéí áýðõøýýë, õ¿éñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 125Ã.42 Íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä 126Ã.43 Íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, õîò õºäººãººð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 127


Ã.44 Íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóðüøëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 128Ã.45 Íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, á¿ñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð 129Ã.46 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë (2007-2008 îíû, òºãðºãººð) 130Ã.47 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë, ÿäóóðëûí áàéäëààð (2007-2008 áîäèò, òºãðºãººð) 131Ã.48. Õ¿í àìûí òîî, àæèëëàõ õ¿÷íèé áàéäëààð 132Ã.49 Õ¿í àìûí òîî, àæèëëàõ õ¿÷íèé áàéäëààð 133Ã.50 Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí áà àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëààð 134Ã.51 Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí áà àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí, õ¿éñýýð 135Ã.52 ¯éëäâýðëýë, ñàëáàð àæèë ìýðãýæèë, ÿäóóðëûí áàéäëààð 136Ã.53 ¯éëäâýðëýë, ñàëáàð àæèë ìýðãýæèë, õ¿éñýýð 137Ä.1 ßäóóðëûí áàéäàë, õîò õºäººãººð 139Ä.2 ßäóóðëûí áàéäàë, ñóóðüøëààð 139Ä.3 ßäóóðëûí áàéäàë, á¿ñ íóòãààð 140Ä.4 ßäóóðëûí áàéäàë, óëèðëààð 141Ä.5 ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñààð 142Ä.6 ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñýýð 143Ä.7 ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð 144Ä.8 ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèëæèí ñóóðüøñàí áàéäëààð 145Ä.9 ßäóóðàë áà ìàë àæ àõóé 146Ä.10 ßäóóðàë áà õàäãàëàìæ ýçýìøèëò 147Ä.11 ßäóóðëûí áàéäàë, ñóóöíû òºðëººð 148Ä.12 ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ 149Ä.13 ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ 150Ä.14 ßäóóðàë áà öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õàíãàìæ 151Ä.15 ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ, ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ 152


Çóðãèéí æàãñààëò 1.1 Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò 151.2 Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé íÿãòðàëûí ôóíêö 151.3 Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñòîõàñòèê õàìààðàë, Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò 191.4 Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, 2002-2003, 2007-2008 îí 22

1.5 Íýã õ¿íä íîãäîõ ÄÍÁ, îíóóäààð 242.1 ßäóóðàë áà õ¿í àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöàà 332.2 ßäóóðàë áà ìàëûí òîî 452.3 Äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ, ÿäóóðëûí áàéäëààð 51Ã.1. Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñòîõàñòèê õàìààðàë: Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, õîò õºäººãººð, 2002-2003, 2007-2008 îí 86Ã.2. Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñòîõàñòèê õàìààðàë: Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, ñóóðüøëààð, 2002-2003, 2007-2008 îí 87Ã.3. Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñòîõàñòèê õàìààðàë: Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, á¿ñ íóòãààð, 2002-2003, 2007-2008 îí 87Ã.4 Ñóðãóóëüä õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí 99


ªÌÍªÕ ¯ãÑ¿¿ëèéí ¿åä äýëõèé äàÿàð ÿäóóðàëòàé õîëáîîòîé àñóóäëóóä õóðöààð òàâèãäàæ, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ,

ÿäóóðëààñ ãàðàõ ÷èãëýëýýð óëñ îðíóóä, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóä õàìòðàí àæèëëàñààð áàéíà. ¯¿íèé íýã æèøýý íü Ìÿíãàíû Õºãæëèéí Çîðèëòóóäûí 1 ä¿ãýýð çîðèëòûã ÿäóóðàë, ºëñãºëºíò áàéäëûã óñãòàõàä ÷èãë¿¿ëæ áóé ÿâäàë áèëýý. Ìîíãîë Óëñûí òºð çàñàã äýëõèéí íèéòèéí ýíýõ¿¿ óðèàëãàä íýãäýí îðæ, ÿäóóðëûí ýñðýã, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõûí òºëºº òóóøòàé àæèëëàæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä ÿäóóðëûí òàëààðõ áîäèòîé òîî, ìýäýýëëèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí àðãà÷ëàëààð òîîöîæ, ìýäýýëëèéã øèíý÷ëýõ çàéëøã¿é øààðäëàãà áàéíãà ãàð÷ áàéäàã. ¯¿íèé äàãóó ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíîîñ àìüæèðãààíû ò¿âøèí, ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëòýýð áàÿæóóëñàí ºðõèéí ñóäàëãààã Äýëõèéí áàíêíû òåõíèê, ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãòýéãýýð “ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãàà”(ªÍÝÇÑ) íýðèéí äîð îðîí äàÿàð 2007 îíû 7 äóãààð ñàðûí 1-íýýñ ýõëýí ÿâóóëæ ýõëýýä áàéíà.

Óã ñóäàëãàà íü òóñ Õîðîîíîîñ óðüä ºìíº íü çîõèîí áàéãóóëæ áàéñàí ò¿¿âýð ñóäàëãààíû (“Ìîíãîë óëñûí õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ¿íýëãýý“ 1995 îí, “Àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ò¿¿âýð ñóäàëãàà” 1998 îí, “ªðõèéí îðëîãî, çàðëàãà, àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ò¿¿âýð ñóäàëãàà“ 2002-2003 îí) ¿ðãýëæëýë áîëæ áàéãàà áºãººä óëñûí õýìæýýíä 1966 îíîîñ ýõëýí òàñðàëòã¿é ÿâàãäàæ áàéãàà “ªðõèéí îðëîãî, çàðëàãûí ñóäàëãàà”-òàé á¿ðýí õýìæýýãýýð íýãòãýãäýæ, öààøèä æèë á¿ð òîãòìîë ÿâàãäàæ áàéõààð àðãà ç¿éí õóâüä øèíý÷ëýãäýí ººð÷ëºãäººä áàéãàà áîëíî. Ñóäëàãäàõ ñýäâèéã øààðäëàãà, à÷ õîëáîãäîë, ñóäëàõ äàâòàìæèéí õóâüä àíãèëæ (çààâàë ñóäëàõ, íýìæ ñóäëàõ, ñîíãîëòòîé ñóäëàõ) àâ÷ ¿çýõ îëîí óëñûí æèøèã áàéäãèéã õàðãàëçàí ªÍÝÇÑ-ã öààøèä 3 æèë òóòàì äýëãýðýíã¿é õýëáýðýýð, æèë òóòàì õóðààíã¿é õýëáýðýýð ÿâóóëàõààð òîãòîîä áàéíà. Èíãýñíýýðýý ÿäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëòèéã æèë á¿ð òîäîðõîéëîõ, ÄÍÁ, ÌÕÇ, ßäóóðëûí ãàçðûí çóðàãëàë çýðýãò øààðäëàãàòàé ¿ç¿¿ëýëò, òîîöîîíóóäûã ãàðãàõûí çýðýãöýý, çàðèì ñýäâèéã òºðººñ ÿâóóëæ áóé áîäëîãîòîé, çàðèì ñýäâèéã ººð÷ëºëòèéí õàíäëàãàòàé íü óÿëäóóëàí òóõàé á¿ð ñóäëàõ áîëîìæòîé áîëñîí. Ìºí òóõàéí öàã ¿åèéí øààðäëàãààð ªÍÝÇÑ-íä õàâñàðãàõ õýëáýðýýð ñîíãîæ ñóäëàõ ñýäâ¿¿ä áàéæ áîëîõûã ìºí íýýëòòýé ¿ëäýýñýí áîëíî. Äýýð äóðüäñàí ººð÷ëºëò¿¿ä íü Ìîíãîë óëñûí ñòàòèñòèêèéí òºäèéã¿é îëîí óëñûí ñóäàëãààíû ïðàêòèêò øèíýëýã ç¿éë áîëîí õýðýãæèæ áàéãààã ýíä äóðüäàõ íü ç¿éòýé. Ò¿¿í÷ëýí ýíý óäààãèéí ñóäàëãààíä óäàà äàðààãèéí ñóðãàëòóóäààð áýëòãýãäýæ, ìýðãýøñýí îðîí òîîíû ÿðèëöëàãà àâàã÷ íàðûã àæèëëóóëñàí áºãººä ºðõººñ ìýäýýëýë öóãëóóëàõ àæèëä áàéíãûí ìîíèòîðèíã òàâüæ àæèëëàñàí íü ñóäàëãààíû ò¿¿âðèéí áóñ àëäààã áàãàñãàõàä äîðâèòîé àëõàì áîëñîí.

Ýíýõ¿¿ òàéëàíä 2007 îíû 7 äóãààð ñàðûí 1-íýýñ 2008 îíû 6 äóãààð ñàðûí 30-íû õîîðîíä á¿òýí æèëèéí õóãàöààíä õèéãäñýí ªÍÝÇÑ-íû ä¿íä õèéñýí ÿäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýã òîëèëóóëæ áàéíà. Òàéëàíãèéí ýõíèé á¿ëýãò ÿäóóðëûí ºíººãèéí ò¿âøèí áîëîí ñ¿¿ëèéí òàâàí æèëä ãàðñàí ººð÷ëºëò¿¿äèéã, õî¸ðäóãààð á¿ëýãò õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé õýâ øèíæèéã ¿íýëýí, ÿäóóðàë íü ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäàë, ºðõèéí ýçýìøèæ áóé õºðºíãº, àìüäàð÷ áóé ñóóöíû òºðºë áîëîí õ¿í àìûí õ¿ëýýí àâ÷ áóé íèéãìèéí õàìãààëàëòàé õýðõýí õîëáîãäîæ áóéã ¿ç¿¿ëýí ÿäóóðëûí ä¿ð òºðõèéã äýëãýðýíã¿éãýýð òîëèëóóëëàà. ªìíºõ ñóäàëãààíóóäàä õàðüöàíãóé äóòìàã áàéñàí èë¿¿ äýëãýðýíã¿é, ìýðãýæëèéí øèíæ ÷àíàðòàé íýìýëò õ¿ñíýãò¿¿äèéã ÿäóóðëûí øèíæèëãýý õèéõ àðãà ç¿éí äýëãýðýíã¿é òàéëáàðòàéãààð Õàâñðàëòààð îðóóëæ ºãñºí.

Íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éëòýé óÿëäàí òîäîðõîéëîãäîõ õ¿í àìûí àìüæèðãààíû áàéäàë íü äàí ãàíö ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýð õýìæèãäýõýýðã¿é ºðãºí öàð õ¿ðýýòýé àñóóäàë ãýäýã íü òîäîðõîé áèëýý. Èéìä Ìîíãîë óëñûí õ¿í àìûí àæ áàéäëûã íàðèéâ÷ëàí ¿íýëýõèéí òóëä ªÍÝÇÑ-ãààð öóãëóóëñàí áàÿëàã ìýäýýëëèéã àøèãëàí öààøäûí ä¿í øèíæèëãýýã ã¿éöýòãýõ øààðäëàãà áèäíèé ºìíº òàâèãäàæ áàéãàà ãýäãèéã îíöëîí òýìäýãëýå. Òèéìýýñ ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû òîî ìýäýýëýë, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí íü çºâõºí òºðèéí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷, øèéäâýð ãàðãàã÷ íàðò òºäèéã¿é ÿäóóðàë, íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí àñóóäëûã ñóäëàà÷, ýðäýìòýä áîëîí ñîíèðõñîí õýí á¿õýíä ÿäóóðëûí òàëààðõ õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí áîäèò øèíý ìýäýýëýë áîëíî ãýäýãò èòãýëòýé áàéíà.

Ñàéí ¿éëñ äýëãýðýõ áîëòóãàé.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎÍÛ ÄÀÐÃÀ

Ñ.ÌÝÍÄÑÀÉÕÀÍ

�0 ªðõèéí Íèéãýì, Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãààíû 2007-2008 îíû ¿ð ä¿í

ÒÀëÀÐÕÀëÌîíãîë Óëñûí õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëûã òîäîðõîéëñîí “Ìîíãîë Óëñ

äàõü ÿäóóðëûí ä¿ð òºðõ” òàéëàíã 2007-2008 îíä óëñûí õýìæýýíä õèéãäñýí “ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãàà”-íû ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýí ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîîíîîîñ ãàðãààä áàéíà.

Ýíý óäààãèéí ò¿¿âýð ñóäàëãàà íü ¿íäýñíèé õýìæýýíèé òîìîîõîí ñóäàëãààíóóäûí íýã áºãººä ýíý óòãààðàà ñóäàëãààíû á¿õèé ë ¿å øàòíû àæèëä îðîëöñîí ¿íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí áàéãóóëëàãûí òºâ, îðîí íóòãèéí ìýðãýæèëòýí, àëáàí õààã÷äûí õàìòûí õºäºëìºð, ñóäàëãààíä îðîëöîæ ìýäýýëëýý ºã÷ áàéñàí ìàíàé îðíû 11 ìÿíãà ãàðóé ºðõèéí èðãýäèéí õè÷ýýë ç¿òãýëèéí ¿ð ä¿í øèíãýñýí ãýäãèéã þóíû ºìíº îíöëîí òýìäýãëýæ áàéíà.

Ñóäàëãààã îëîí óëñûí àðãà÷ëàëûí äàãóó ÷àíàðûí ºíäºð ò¿âøèíä ÿâóóëàõàä ñàíõ¿¿, òåõíèêèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëñýí Äýëõèéí Áàíê, “Çàñàãëàëûã äýìæèõ òºñºë” áîëîí ò¿¿íèé á¿õ øàòíû àæèëòíóóäàä òàëàðõëàà èëýðõèéëüå.

Ò¿¿í÷ëýí ñóäàëãààã ãàðäàí çîõèîí áàéãóóëæ àìæèëòòàé ÿâóóëñàí ¯ÑÕ-íû ÕÀÍÑÃ-ûí àæèëòíóóä, ñóäàëãààíû ¿íäñýí áàãèéí õàìò îëîí, ìýäýýëëèéã ºðõ, õ¿í àìààñ öóãëóóëàõ àìàðã¿é àæëûã õèéæ ã¿éöýòãýñýí ñóäàëãààíû ÿðèëöëàãà àâàã÷, õÿíàã÷, øèâýã÷ íàðò áîëîí ñóäàëãààíû ò¿¿âýðëýëòèéí çîõèîìæ, àñóóëãûí õóóäàñ áîëîâñðóóëàõ, òîîí ìýäýýëëèéí áîëîâñðóóëàëòûí àæèëä õàìòðàí àæèëëàñàí îëîí óëñûí çºâëºõ õàòàãòàé Á.Ãîäîå, íî¸í Õ.Ìóíîç íàðò òàëàðõëàà èëýðõèéëæ áàéíà. Óã ñóäàëãààíû ìýäýýëëèéí áîëîâñðóóëàëò, ä¿í øèíæèëãýýã îëîí óëñûí àðãà ç¿é, òåõíîëîãèéí äàãóó áîãèíî õóãàöààíä ã¿éöýòãýæ, ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíã áè÷èõýä ñóäàëãààíû ¿íäñýí áàãèéí ãèø¿¿äòýé õàìòðàí àæèëëàñàí îëîí óëñûí çºâëºõ íî¸í Ì.Êóìïà, ñóäàëãààíû çàãâàð, òîîí ìýäýýëëèéí ÷àíàð, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ àæèëä ººðèéí ñàíàë çºâëºìæèéã ºã÷ àæèëëàñàí Äýëõèéí áàíêíû àæèëòàí õàòàãòàé Ä.Ñòèèë, õàòàãòàé ×.Ãîõ áîëîí òóñ ñóäàëãààíû ¿íäýñíèé çºâëºõ õàòàãòàé Í.Åðººãýðýë íàðò òàëàðõàë èëýðõèéëæ áàéíà.

Ñóäàëãààíû çàãâàð òîäîðõîéëîõ, àñóóëãà áîëîâñðóóëàõ àæèëä ìýðãýæëèéí çºâëºãºº ºã÷ àæèëëàñàí

¯ÑÕ-íû àðãà÷ëàëûí áîëîí äàðãûí çºâëºëèéí ãèø¿¿ä, ñóäàëãààã îðîí íóòàãò çîõèîí áàéãóóëàõ, ìýäýýëýë öóãëóóëàõ àæèëä èäýâõ ç¿òãýëòýé îðîëöîæ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëñýí àéìàã, íèéñëýëèéí ñòàòèñòèêèéí õýëòýñ, ãàçðûí õàìò îëîí ìºí àéìàã, ñóì, áàãèéí óäèðäëàãóóä, îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíû íýãæèéí àæèëòíóóä, õóâü õ¿ì¿¿ñò ìºí òàëàðõëàà èëýðõèéëæ, ñàéí ñàéõàí á¿õíèéã õ¿ñýí åðººå.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎÍÛ ÄÀÐÃÀ

Ñ.ÌÝÍÄÑÀÉÕÀÍ

ªðõèéí Íèéãýì, Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãààíû 2007-2008 îíû ¿ð ä¿í ��

Òîâ×èëÑîÍ ¯ãÑèéÍ ÆÀãÑÀÀëÒÀÒÒÑ Àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ò¿¿âýð ñóäàëãàà ÄÍÁ Äîòîîäûí Íèéò Á¿òýýãäýõ¿¿í ªÍÝÇÑ ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãàà ªÎÇÀÒÒÑ ªðõèéí îðëîãî, çàðëàãà, àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ò¿¿âýð ñóäàëãàà ªÎÇÑ ªðõèéí îðëîãî, çàðëàãûí ñóäàëãàà ÒÀØÍ Ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ ¯ÑÕ ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîî ÕÀÍÑÃ Õ¿í àì, íèéãìèéí ñòàòèñòèêèéí ãàçàðGE Åðºíõèé Ýíòðîïè

�� ªðõèéí Íèéãýì, Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãààíû 2007-2008 îíû ¿ð ä¿í

îÐØèëÌîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîî ÿäóóðëûí ìîíèòîðèíã õèéõ, Ìÿíãàíû Õºãæëèéí

Çîðèëòóóäûã õàíãàõ ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöûã ¿íýëýõ çîðèëãîîð 2007 îíû 7 ñàðààñ ªðõèéí Íèéãýì, Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãàà (ªÍÝÇÑ)-ã ýõë¿¿ëñýí áèëýý. ªÍÝÇÑ íü ñ¿¿ëèéí òàâàí æèëä ÿäóóðëûí áàéäàë õýðõýí õóâüñàí ººð÷ëºãäñºíèéã õàðàõ, õ¿í àìûí ºíººãèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèíã ¿íýëýõ, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ öààøäûí ¿éë àæèëëàãààíä òóëãàðàõ ñîðèëòóóäûí òàëààð áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷äàä ìýäýýëýë ºãºõ îíöãîé áîëîìæ îëãîæ áàéíà. Ýíý òàéëàíä ªÍÝÇÑ-íû 2007-2008 îíû ä¿íã àøèãëàí õèéñýí ÿäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýã òîëèëóóëæ áàéíà. ªìíºõ áóþó 2002-2003 îíû “ªðõèéí îðëîãî, çàðëàãà àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ñóäàëãàà“-òàé õàðüöóóëàëò õèéõ áîëîìæèéã àëü áîëîõ ºíäºð áàéëãàõûí òóëä àäèëõàí àðãà ç¿é àøèãëàëàà. Ãýõäýý èéíõ¿¿ ÿäóóðëûí àñóóäàëä ä¿í øèíæèëãýýã õàíäóóëæ áàéãàà íü ÿäóóðàë çºâõºí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äýýð èëýðõèéëýãäýõ õ¿í àìûí àæ áàéäàë, ñàéí ñàéõíûã õýìæèõ á¿õ õýìæýýñèéã á¿ðä¿¿ëäýã ãýæ ºðººñãºë îéëãîõ ¿íäýñëýë áîëîõ ¸ñã¿é. Ìîíãîë óëñûí õ¿í àìûí àæ áàéäëûã íàðèéâ÷ëàí ¿íýëýõèéí òóëä ªÍÝÇÑ-íû ºðãºí õ¿ðýýòýé ñýäâ¿¿äýýð öóãëóóëñàí ìýäýýëëèéã àøèãëàí öààøäûí ä¿í øèíæèëãýýã ã¿éöýòãýõ øààðäëàãàòàé.

Ýíýõ¿¿ òàéëàí äàðààõ á¿òýöòýé. Á¿ëýã 1-ä ÿäóóðëûí ºíººãèéí ò¿âøèí áîëîí ñ¿¿ëèéí òàâàí æèëä ãàðñàí ººð÷ëºëò¿¿äèéã, Á¿ëýã 2-ò

õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé õýâ øèíæèéã øàëãàí ¿çýæ ÿäóóðàë íü ºðõèéí òýðã¿¿íèé øèíæ áàéäàë, ºðõèéí ýçýìøèæ áóé õºðºíãº, àìüäàð÷ áóé ñóóöíû òºðºë, áîëîí õ¿í àìûí àâ÷ áóé íèéãìèéí õàìãààëàëòàé õýðõýí õîëáîãäîæ áóéã õàðóóëæ ÿäóóðëûí ä¿ð òºðõèéã äýëãýðýíã¿éãýýð òîëèëóóëëàà. Òàéëàíä àøèãòàé áîëîâ÷ èë¿¿ ìýðãýæëèéí øèíæ ÷àíàðòàé çàðèì õàâñðàëòûã äàãàëäóóëëàà. Õàâñðàëò À-ä ªÍÝÇÑ-íû òóõàé åðºíõèé òàíèëöóóëãà, Õàâñðàëò Á-ä ÿäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýíèé àðãà ç¿é, Õàâñðàëò Â-ä ÿäóóðëûí øóãàìûí õóâèëáàðóóäûí õàðüöóóëàëò, Õàâñðàëò Ã-ä ãîëëîí áîëîâñðîë, ýð¿¿ë ìýíä, õºäºëìºðèéí çàõ çýýë çýðýã ñýäâ¿¿äýýð íýìýëò ¿ð ä¿í, ìýäýýëýë, Õàâñðàëò Ä-ä ÿäóóðëûí òîîöîîòîé õîëáîîòîé ñòàíäàðò àëäàà, èòãýìæëýãäýõ èíòåðâàëóóäûã òóñãàñàí áîëíî.

ßÄÓÓÐÀë áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë1. Ýíý á¿ëýã äàðààõ äºðâºí çîðèëãûã àãóóëæ áàéãàà áîëíî.

Íýãä¿ãýýðò, ßäóóðëûí ºíººãèéí öàð õýìæýýã òîäîðõîéëæ òýð íü ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíýýñ õýðõýí õàìààð÷ áàéãààã ¿íýëíý. Õî¸ðäóãààðò, ñ¿¿ëèéí òàâàí æèëèéí õóãàöààíä ÿäóóðàë õýðõýí õóâüñàí ººð÷ëºãäñºíèéã òîäîðõîéëîõûí õàìò õàðãàëçàõ õàðüöóóëàëòóóäûí ¿íýí çºâ áàéäëûã òîîöîîëíî. Ãóðàâäóãààðò, òýãø áóñ áàéäëûí ÷èã õàíäëàãûã òîäîðõîéëíî. Äºðºâä¿ãýýðò, ÿäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýýð àâ÷ ¿çýæ ä¿íã õàðóóëíà.

Ýíý óäààãèéí ä¿í øèíæèëãýýíä õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí, ÿäóóðëûã òîäîðõîéëîõäîî ìºíãººð èëýðõèéëýãäýõ ¿ç¿¿ëýëòýýð áóþó õ¿í àìûí õýðýãëýýíä ¿íäýñëýí òîîöîõ àðãà ç¿éã áàðèìòëàñàí.1 ßäóóðëûí øóãàì íü õ¿í àìûí ÿäóó ýñýõèéã òîãòîîõ áîñãî ¿ç¿¿ëýëò áºãººä íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýý íü ÿäóóðëûí øóãàìíààñ äîîãóóð õ¿íèéã ÿäóó ãýæ ¿çäýã. ¯íäñýí õýðýãöýýíèé çàðäëûí àðãààð òîîöîõîä ÿäóóðëûí øóãàì 62.5 ìÿíãàí òºãðºã áîëæ áàéíà.

1 Àðãà ç¿éí òàéëáàðûã Õàâñðàëò Á-ýýñ õàðíà óó.

ßÄÓÓÐÀë áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë��

1.1. ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð

Ìîíãîë Óëñàä ÿäóóðëûí ò¿âøèí áóþó ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý 35.2 õóâü (Õ¿ñíýãò 1.1) áîëñîí áàéãàà áºãººä 930.0 ìÿíãà îð÷èì õ¿í ÿäóóðàëä ºðòñºí áàéíà.2 ªºðººð õýëáýë, 100 õ¿í òóòìûí 35 íü çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé õ¿íñíèé áîëîí õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýíèé ç¿éëèéã õóäàëäàí àâàõ ÷àäâàðã¿é áàéíà. Õýäèéãýýð ÿäóóðëûí ò¿âøèíã èëýðõèéëæ áàéãàà ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéí àãóóëãûã îéëãîõîä õÿëáàðõàí áîëîâ÷ óã ¿ç¿¿ëýëò ÿäóó÷óóäàä ¿íäñýí õýðýãöýýãýý õàíãàõàä þó (ìºíãºí ä¿íãýýð) äóòàãäàëòàé áàéãàà, ýñâýë ÿäóó÷óóäûí äóíä õýðýãëýý íü õýðõýí õóâààðèëàãäñàí òàëààðõ äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã ºãäºãã¿é. Ýíý íü áîäëîãûí õóâèëáàðóóäûã ¿íýëýõýä íîöòîé ñóë òàë áîëîõ ìàãàäëàëòàé. Æèøýýëáýë, òîäîðõîé íýãýí áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëñíýýð ÿäóó õ¿í àìûí àæ áàéäàë äýýøëýõ áîëîâ÷ ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý ººð÷ëºãäºõã¿é ¿ëäýæ áîëíî.

ßäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý õýìýýõ ¿ç¿¿ëýëòèéí ñóë òàëûã íºõºæ ÿäóóðëûí áàéäëûí òàëààð èë¿¿ òîäîðõîé îéëãîëò àâàõûí òóëä ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò áà ÿäóóðëûí ìýäðýìæ õýìýýõ ººð õî¸ð õýìæ¿¿ðèéã àøèãëàäàã.

Õ¿ñíýãò1.1.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,óëñûíäóíäæààð

Õàìðàëòûí õ¿ðýý

ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò

ßäóóðëûí ìýäðýìæ

35.2(0.8)

10.1(0.3)

4.0(0.2)

Ñàíàìæ: Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008

ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò íü õýðýãëýý ÿäóóðëûí øóãàìààñ õýð äîîãóóð áàéãààã òîäîðõîéëäãîîðîî ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíýýñ äàâóó òàëòàé. Ýíý ¿ç¿¿ëýëò 10 õóâüòàé áàéãàà òóë ÿäóó áóñ õ¿í àìûã ÿäóóðëûí øóãàìààñ 0 õóâèéí çºðººòýé ãýæ ¿çâýë äóíäæààð õ¿í òóñ á¿ð ÿäóóðëûí øóãàìààñ 10 õóâèàð äîîø õýðýãëýýòýé áîëæ áàéíà. Çºâõºí ÿäóó õ¿í àìûí äóíä ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëòèéã òîîöîõîä 29 õóâü áàéãàà íü ÿäóó÷óóäûí äóíäàæ õýðýãëýý ÿäóóðëûí øóãàìààñ 29 õóâü áóþó ñàðä äóíäæààð 17.9 ìÿíãàí òºãðºãººð äîîãóóð áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

ßäóóðëûí ìýäðýìæ 4 õóâü áàéíà.3 ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý áîëîí ã¿íçãèéðýëòýýñ ÿëãààòàé

íü ýíý õýìæ¿¿ð ÿäóó÷óóäûí õýðýãëýýíèé òàðõàëòààñ õàìààðäàã. Æèøýýëáýë, íýã ÿäóó ºðõèéí õýðýãëýý áàãàñ÷ õàðèí òýð ºðõººñ àðàé ÷èíýýëýã ººð ºðõèéí õýðýãëýý ÿã òýð õýìæýýãýýð èõýñâýë ÿäóóðàë íýìýãäýæ áàéíà ãýæ ¿çýæ áîëíî. Ãýòýë õýðýãëýý íü íýìýãäýæ áàéãàà òýð ºðõ ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õýðýãëýýòýé õýâýýðýý ¿ëäâýë ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý áîëîí ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò ººð÷ëºãäºõã¿é áîëîâ÷ õàðèí ÿäóóðëûí ìýäðýìæ íü íýìýãäýíý. Ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã ýíãèéíýýð òàéëáàðëàõàä õ¿íäðýëòýé áºãººä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý áîëîí ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò íü èæèë áàéãàà á¿ëã¿¿äèéí ÿäóóðëûã õàðüöóóëàõàä ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàäàã.

1.2. ßäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíèé ìýäðýìæ

ßäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøèí ººð÷ëºãäºõºä ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿ä õýð çýðýã ìýäðýìæòýé áàéãààã òîäîðõîéëîõ íü ÿäóóðëûã á¿ðýí îéëãîõîä çàéëøã¿é ÷óõàë áèëýý. Àðãà÷ëàëûí äàãóó ÿäóóðëûí øóãàìûã òîäîðõîéëîõ òîîöîîíû ÿâöàä ãàðàõ ñàíàìñàðã¿é áýðõøýýë¿¿äýýñ àëü áîëîõîîð çàéëñõèéõèéí çýðýãöýý àøèãëàñàí àðãà÷ëàë, ìýäýýëëèéã èë òîä, áîäèòîéãîîð õàðóóëàõûã çîðèâ. Òîîöîî õèéõ ÿâöàä äýâø¿¿ëñýí øóóä áîëîí øóóä áóñ òààìàãëàëóóäòàé çàðèì õ¿ì¿¿ñ ñàíàë íèéëýõã¿é áàéæ áîëîõ þì. ßäóóðëûí øóãàìóóäûí áóñàä õóâèëáàðóóäûã ÷ ýíý óäààãèéí ä¿í øèíæèëãýýíä àøèãëàñàí ÿäóóðëûí øóãàìòàé àäèëààð òàéëáàðëàæ àøèãëàõ á¿ðýí áîëîëöîîòîé.4

ßäóóðëûí øóãàìûã ºñãºõ þì óó áóóðóóëàõàä (äýýø äîîø çººõºä) ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý õýð çýðýã ººð÷ëºãäºõèéã òîîöîîëîõûí òóëä íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëòûí ôóíêöèéã ãðàôèê äýýð ä¿ðñýëæ õàðúÿ. (Çóðàã 1.1.) Õýðýãëýýã õýâòýý òýíõëýã, õýðýãëýýíèé òóõàéí ò¿âøèíä õàðãàëçàõ õ¿í àìûí òîîíû ºñºí íýìýãäýõ õóâü õýìæýýã áîñîî òýíõëýãýýð èëýðõèéëæ, ººðººð õýëáýë

2 Өðõиéí ñóдàëãàà яâàãдñàí õóãàцààíû дóíд ¿е áóюó 2007 оíû æиëиéí ýцñиéí áàéдëààðõ çàñàã çàõиðãààíû мýдýýëëýýð Моíãоë óëñûí íиéò õ¿í àм 2.635.169 áàéíà.3 Ýíý ¿ç¿¿ëýëòýýð àëиâàà õ¿íиé õýðýãëýý ядóóðëûí øóãàмààñ дооø àëñëàõ òóñàм иë¿¿ æиí íоãддоã...4 Õàðьцóóëæ ¿çýõиéí òóëд áóñàд ядóóðëûí øóãàмûí òóõàé Õàâñðàëò Â-ãýýñ õàðíà óó.

ßÄÓÓÐÀë áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë ��

õýðýãëýýíèé àëèâàà íýã ò¿âøèíä ò¿¿íòýé òýíö¿¿ áóþó áàãà õýðýãëýýòýé õ¿í àìûí õóâèéí æèíã ýíý ìóðóé õàðóóëäàã. Õýðýãëýýíèé ÿìàð íýã ò¿âøèíã ñîíãîîä ÿäóóðëûí øóãàì ãýæ ¿çýõ þì áîë óã øóãàìààð òîäîðõîéëîãäîõ ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé ò¿âøèíã ýíý ìóðóé èëýðõèéëýõ ó÷èð ¿¿íèéã “ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé ìóðóé” ãýæ ¿çýæ áîëîõ þì. Ýíäýýñ íýã õ¿íèé ñàðûí õýðýãëýýíèé õýìæýý 62494 òºãðºã áàéõ íºõöºëèéã ÿäóóðëûí øóãàì ãýæ àâáàë íèéò õ¿í àìûí 35 õóâü íü ÿäóó áàéíà. Íºãºº òàëààñ, äýýðõ ò¿âøíèé îð÷èíä òàðõàëòûí ìóðóé õàðüöàíãóé ýãö áàéãàà íü ÿäóóðëûí ýíý øóãàìûã áàãà çýðýã ººð÷ëºõºä ë ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý íýëýýí õýìæýýãýýð ººð÷ëºãäºõ ìàãàäëàëòàéã õàðóóëæ áàéíà.

Çóðàã1.1.Íýãõ¿íäíîãäîõõýðýãëýýíèéºñºííýìýãäýõòàðõàëò

ßäóóðëûí øóãàìûí îéðîëöîî áàéãàà ºðõ¿¿äèéí òºâëºðëèéã íÿãòðàëûí ôóíêö õýìýýõ ººð íýãýí îéëãîëò àøèãëàí òàéëáàðëàÿ.5

Çóðàã 1.2-ò íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé õýìæýýãýýð òîîöñîí íÿãòðàëûã ä¿ðñëýí õàðóóëëàà. Ýíä ÿäóóðëûí øóãàìûí îéðîëöîî áàéãàà òàðõàëòûí 2 ÷óõàë îíöëîã øèíæèéã õàðóóëæ áàéíà. ¯¿íä: Íýãä¿ãýýðò, ýíý öýãèéí (ÿäóóðëûí øóãàìûí) îéðîëöîî èõ õýìæýýíèé òºâëºðºë áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. Õî¸ðäóãààðò, õ¿í àìûí äèéëýíõèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí íü ÿäóóðëûí øóãàìíààñ äîîø áàéõ ìàãàäëàë èõ áàéãàà íü ÿäóóðëûí øóãàìûã íýìýãä¿¿ëýõ òîõèîëäîëä ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿äýä ãàð÷ áàéãàà ººð÷ëºëòèéí õýìæýý íü òóõàéí øóãàìûã áóóðóóëàõàä ãàðàõ ººð÷ëºëòººñ áàãà áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

5 Íяãòðàëûí ôóíêцûí оéëãоëò íь еðºíõиéдºº ãиñòоãðàммûí оéëãоëòòоé оéðоëцоо. Ýíãиéí ãиñòоãðàммóóд ñоíãоæ àâñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿диéã òýíц¿¿ óðòòàé õýд õýдýí çàâñàðò õóâààí çàâñàð á¿ðò õàðãàëçàõ дàâòàмæòàé íь òýíц¿¿ ºíдºðòýé áоñоо òýãø ºíцºãò¿¿диéã áàéãóóëíà. Íяãòðàëûí ôóíêцûã “òýãøиòãýñýí” ãиñòоãðàмм ãýæ ¿çýæ áоëоõ юм. Ýíý íь íяãòðàë áóюó õàðãàëçàõ дàâòàмæиéã çàâñàð á¿ð дýýð áиø цýã á¿ð дýýð òооцдоã. Òиéмýýñ õýðýãëýýíиé õóâьд ¿çâýë õýðýãëýýíиé ò¿âøиí á¿ðиéí õооðоíдоõ çàé áоë òýð çàâñàðò áàéãàà õ¿í àмûí õóâь юм. (мóðóéãààñ дооø áàéãàà íиéò çàéã õ¿í àмûí 1 áóюó 100 õóâь ãýæ ¿çíý.

Çóðàã1.2.Íýãõ¿íäíîãäîõõýðýãëýýíèéíÿãòðàëûíôóíêö

ßäóóðëûí øóãàìûã ºñãºæ, áóóðóóëæ àâñàí ÿäóóðëûí 3 õýìæ¿¿ðèéí òîîöîîã òóñãàñàí Õ¿ñíýãò 1.2-ò äýýðõèéã íîòëîíî. Òóõàéëáàë, ÿäóóðëûí øóãàìûã 10 õóâèàð íýìýãä¿¿ëæ ìºí õýìæýýãýýð áóóðóóëñàí èíòåðâàëûí õîîðîíä õ¿í àìûí áàðàã 13 õóâü íü îðøèæ áàéõàä, ÿäóóðëûí øóãàìûã 20 õóâèàð ºñãºæ, áóóðóóëñàí èíòåðâàëûí õîîðîíä õ¿í àìûí áàðàã äºðºâíèé íýã íü íîãäîæ áàéíà. Íºãºº òàëààñ ÿäóóðëûí øóãàìûã áóóðóóëàõàä ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý íü ÿäóóðëûí øóãàìûã ºñãºñíººñ èë¿¿ èõýýð ººð÷ëºãäºæ áàéíà.


Õ¿ñíýãò1.2.ßäóóðëûíøóãàìûíÿëãàâàðòàéò¿âøèíã¿¿ääýõÿäóóðëûí¿íäñýíõýìæ¿¿ð¿¿ä

ßäóóðëûí øóãàìûã

õóâèëñàíààð

ßäóóðëûí

õàìðàëòûí õ¿ðýý ã¿íçãèéðýëò ìýäðýìæ

150 60.8 23.0 11.2

140 56.3 20.4 9.7

130 51.5 17.8 8.1

120 46.4 15.3 6.7

110 41.4 12.7 5.3

100 35.2 10.1 4.0

90 28.8 7.7 2.9

80 22.4 5.4 1.9

70 16.0 3.4 1.1

60 9.8 1.9 0.6

50 4.9 0.8 0.2

Эх сурвалж: ӨНЭЗС 2007-2008.

1.3. ßäóóðëûí ãàçàðç¿éí òàðõàëò

Óëñ îðíû õýìæýýíä ÿäóóðàë õýðõýí òàðõñàí áàéíà âý? Ýíýõ¿¿ òàéëàíä Ìîíãîë óëñûã ãóðâàí àíãèëëààð áóþó á¿ñ íóòãààð, õîò áà õºäººãººð, ñóóðüøëààð àâ÷ ¿çëýý.

Çàñãèéí ãàçðààñ á¿ñ íóòãóóäûí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã õóðäàñãàõ îíîâ÷òîé áîäëîãóóäûã áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð óëñ îðíîî ýäèéí çàñãèéí òàâàí á¿ñ áîëãîí àâ÷ ¿çýæ áàéíà. Õ¿ñíýãò 1.3-ä ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿äèéã Áàðóóí, Õàíãàéí, Òºâèéí, Ç¿¿í áîëîí Óëààíáààòàð ãýñýí òàâàí á¿ñ íóòãààð õàðóóëàâ6. ßäóóðàë íèéñëýë õîòîä õàìãèéí áàãà áóþó õ¿í àìûí òàâíû íýã õóâü íü ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð

àìüæèðãààòàé áàéíà. ¯¿íèé äàðàà Òºâèéí á¿ñ îðæ áàéãàà áºãººä òóñ á¿ñýä àðâàí õ¿íèé ãóðàâ íü ÿäóó áàéíà. Áàðóóí, Õàíãàéí, Ç¿¿í á¿ñ íóòãóóäàä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý îéðîëöîî áóþó õ¿í àìûíõ íü áàðàã òàë õóâü íü ÿäóóðàëä ºðòººä áàéíà. ßäóó õ¿ì¿¿ñ õààãóóð àìüäàð÷ áóéã ñóäàëæ ¿çýõýä Õàíãàéí á¿ñýä õ¿í àìûí òàâíû íýã íü îðøèí ñóóäàã áîëîâ÷ ÿäóó÷óóäûí ãóðàâíû íýã àìüäàðäàã íü õàðàãäàæ áàéíà. Õàðèí Óëààíáààòàð õîòîä íèéò õ¿í àìûí ãóðàâíû íýãýýñ èë¿¿ íü, ÿäóó÷óóäûí òàâíû íýã íü àìüäàð÷ áàéíà. Áàðóóí á¿ñýä ÿäóó÷óóäûí òàâíû íýã, Ç¿¿í á¿ñýä àðàâíû íýã, ¿ëäñýí õýñýã íü Òºâèéí á¿ñýä àìüäàð÷ áàéíà.

6 Áàðóóí á¿ñýд Áàяí-Өëãиé, Гоâь-Àëòàé, Зàâõàí, Уâñ, Õоâд àéмãóóд, Õàíãàéí á¿ñýд Àðõàíãàé, Áàяíõоíãоð, Áóëãàí, Өâºðõàíãàé, Õºâñãºë, Оðõоí àéмãóóд, Òºâиéí á¿ñýд Доðíоãоâь, Дóíдãоâь, Өмíºãоâь, Гоâьñ¿мáýð, Сýëýíãý, Òºâ, Дàðõàí-Уóë, З¿¿í á¿ñýд Доðíод, С¿õáààòàð, Õýíòиé àéмãóóд áàãòдàã.


Õ¿ñíýãò1.3.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,á¿ñýýð

Óëñûí

äóíäàæÁàðóóí Õàíãàé Òºâ Ç¿¿í Óëààíáààòàð

ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 35.2 47.1 46.6 30.7 46.7 21.9

(0.8) (2.0) (1.8) (1.7) (2.8) (1.4)

ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 10.1 12.8 13.6 8.4 14.9 6.3

(0.3) (0.7) (0.7) (0.6) (1.3) (0.5)

ßäóóðëûí ìýäðýìæ 4.0 4.7 5.3 3.3 6.6 2.6

(0.2) (0.3) (0.3) (0.3) (0.7) (0.2)

Íýìýëò ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:

Õ¿í àìûí õóâü (%) 100.0 15.6 21.1 16.6 7.6 39.1

Õ¿í àì (‘000) 2 635.2 411.1 555.7 437.9 199.3 1031.2

Íèéò ÿäóó÷óóä (%) 100.0 22.1 30.5 14.7 10.5 22.2

ßäóó÷óóä (‘000) 928.5 205.4 283.6 136.3 97.4 205.7

ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.9 4.1 3.9 3.7 3.8 3.9

Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 38.9 43.3 39.7 37.8 41.0 36.4

Õ¿¿õýä (ºðõºä ýçëýõ õóâü) 26.4 30.8 27.7 25.1 27.8 24.0

ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 44.9 44.1 44.3 44.5 44.4 45.9

Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ 78.0 84.8 82.5 78.4 78.7 71.7

Õîòæèëò (%) 57.6 30.0 34.8 36.3 36.1 100.0

Ñàíàìæ: 2007-2008 îíû íèéò õ¿í àìûí òîî íü çàñàã çàõèðãààíû ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýñýí áºãººä 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààðõ òîîöîî þì. Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

Õîòæèëò ÿäóóðëûí áàéäàëä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éë áàéõ ýñýõ íü ñóäàëãààíû ä¿íãýýð (íèéñëýëýýñ áóñàä á¿ñ íóòãóóäàä) òîäîðõîé õàðàãäàõã¿é áàéíà.

Æèøýýëáýë, Òºâèéí á¿ñèéí õîòæèëòûí ò¿âøèí íü Ç¿¿í á¿ñèéíõòýé èæèë, Õàíãàéí á¿ñèéíõòýé îéðîëöîî áîëîâ÷ ÿäóóðàë íü ýíý õî¸ð á¿ñèéã áîäâîë íýëýýí áàãà áàéíà. Õàðèí õîò, õºäºº ãýæ õóâààñàí àíãèëëààð øèíæèëãýý õèéõ íü èë¿¿ ìýäýýëëèéã áèé áîëãîæ áàéíà. Õ¿ñíýãò 1.4-ä ÿäóóðëûí áàéäëûã äºðâºí ¿íäñýí

ñóóðüøëààð õàðóóëëàà. Õîòîä ÿäóóðàë õºäººãººñ íýëýýí áàãà áóþó õàìðàëòûí õ¿ðýý íü 27 õóâü (õºäººä 47 õóâü) áàéíà. Õîòûã ñóóðüøëààð íü àâ÷ ¿çâýë ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý Óëààíáààòàð õîòîä àéìãèéí òºâ¿¿äèéíõýýñ áàãà áàéíà. Õºäººã ñóóðüøëààð íü àâ÷ ¿çâýë ñóìûí òºâä õºäºº íóòãèéã áîäâîë ÿäóóðàë áàãà áàéíà. Íèéñëýë áà àéìãèéí òºâä ãýñýí õî¸ð ñóóðüøèëä õóâààãääàã. Õîòîä íèéò õ¿í àìûí 61 õóâü íü àìüäàð÷ áàéãàà áîëîâ÷ ÿäóó÷óóäûí 44 õóâü íü áàéíà. Õàðèí ñóìûí òºâ¿¿äýä ÿäóó÷óóäûí òàâíû íýã, õºäºº íóòàãò ãóðàâíû íýãýýñ èë¿¿ íü àìüäàð÷ áàéíà.


Õ¿ñíýãò1.4.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,ñóóðüøëààð

Óëñûí äóíäàæ Õîò Õºäºº

Íèéò Óëààíáààòàð Àéìãèéí Íèéò Ñóìûí Õºäºº

òºâ òºâ íóòàã

ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 35.2 26.9 21.9 34.9 46.6 42.0 49.7

(0.8) (1.1) (1.4) (1.8) (1.2) (1.8) (1.6)

ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 10.1 7.7 6.3 9.9 13.4 12.7 13.9

(0.3) (0.4) (0.5) (0.7) (0.5) (0.7) (0.6)

ßäóóðëûí ìýäðýìæ 4.0 3.1 2.6 3.9 5.2 5.2 5.3

(0.2) (0.2) (0.2) (0.3) (0.2) (0.3) (0.3)


Õ¿í àìûí õóâü (%) 100.0 60.8 39.1 21.7 39.2 13.4 25.8

Õ¿í àì (‘000) 2 635.2 1601.0 1031.2 569.8 1034.2 354.3 679.9

ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í àìûí õóâèéí æèí(%) 100.0 43.9 22.2 21.8 56.1 20.7 35.4

ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í àìûí òîî (‘000) 928.5 407.7 205.7 202.0 520.8 192.1 328.7

ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.9 3.9 3.9 3.9 3.9 3.9 3.8

Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 38.9 37.5 36.4 39.2 40.8 39.5 41.7

Õ¿¿õýä (ºðõºä ýçëýõ õóâü) 26.4 25.0 24.0 26.8 28.2 27.8 28.5

ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 44.9 45.7 45.9 45.4 43.8 44.7 43.1

Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ 78.0 73.7 71.7 77.0 83.8 79.5 86.8

Ñàíàìæ: 2007-2008 îíû íèéò õ¿í àìûí òîî íü çàñàã çàõèðãààíû ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýñýí áºãººä 2007 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààðõ òîîöîî þì.Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

Ýäãýýð ¿ð ä¿í ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøèíãýýñ õýð çýðýã õàìààð÷ áàéíà âý? Òààìàãëàë äýâø¿¿ëýõ øèíæèëãýýíèé àðãûã àøèãëàí õàðüöóóëàõ áîëîìæòîé ÿäóóðëûí øóãàìóóäûã ãàðãàæ àâäàã. Ãðàôèê àøèãëàí óã õýðýãëýýíèé òàðõàëòûã á¿õýëä íü àâ÷ ¿çäýã.7 Á¿ñ íóòãààð àâ÷ ¿çâýë Áàðóóí á¿ñ, Õàíãàéí á¿ñ, Ç¿¿í á¿ñýä ÿäóóðàë õàìãèéí èõ áàéíà. Ãýâ÷ ýíý ãóðâàí á¿ñèéí ãóðâàí ìóðóé íü òàðõàëòûí èõýíõ õýñýãò õîîðîíäîî äàâõöàæ áàéãàà ó÷ðààñ òýäãýýðèéã õàðüöóóëæ ¿çýõ áîëîìæã¿é þì. ªºðººð õýëáýë, ÿäóóðëûí øóãàìûã ººð ººðººð ñîíãîñîí ÷ ýäãýýðèéí ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýýí¿¿ä õîîðîíäîî òóí îéðîëöîî ãàð÷ áàéíà. ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý Óëààíáààòàð õîòîä õàìãèéí áàãà, õî¸ðäóãààðò Òºâèéí á¿ñ îðæ áàéíà. (Çóðàã 1.3) Õîò, Õºäºº ãýñýí áàéðøëààð íü õàðüöóóëàõàä äàðààõ ãóðâàí ä¿ãíýëò ãàðíà.

Íýãä¿ãýýðò, õîòûíõîí õºäººíèéõíººñ àìüæèðãàà ñàéòàé áàéíà. Õî¸ðäóãààðò, Óëààíáààòàð õîòîä ÿäóóðàë àéìãèéí òºâ¿¿äèéíõýýñ áàãà áàéíà. Ãóðàâäóãààðò, õýðýâ ÿäóóðëûí øóãàìûã ìàø äîîãóóð òîîöîõã¿é ë áîë ñóìûí òºâèéíõíèé àìüæèðãàà õºäºº íóòãèéíõàíààñ èë¿¿ áàéñààð áàéíà. Ä¿ãíýæ ¿çâýë, íèéñëýë õîòîä àìüæèðãàà õàìãèéí ñàéí, õî¸ðäóãààðò àéìãèéí òºâ, ãóðàâäóãààðò ñóìûí òºâ, õàìãèéí ñ¿¿ëä õºäºº íóòàã îðæ áàéíà.

7 Íýã ãðàôиêò 2 áà ò¿¿íýýñ дýýø ñóóðьøëààð íýã õ¿íд íоãдоõ õýðýãëýýã д¿ðñýëñýíýýð õàмãиéí дàâóó òàëòàé áàéãàà ñóóðьøëûã òодоðõоéëæ áоëоõ юм. Õýðýâ íýã õ¿íд íоãдоõ ямàð ÷ õýðýãëýýíиé õóâьд áàãà áóюó òýíц¿¿ õýðýãëýýíиé ò¿âøиíòýé õ¿í àмûí õóâь ¿ðãýëæ Â òàðõàëòààñ дооãóóð áàéãàà òоõиоëдоëд À òàðõàëòûã иë¿¿ дàâóó òàëòàé ãýæ ¿çíý. Өºðººð õýëáýë, À мóðóé Â мóðóéí дýýð ¿ðãýëæ áàéдàã áоë Â òàðõàëò иë¿¿ ýд áàяëàãòàé áàéõ òóë ядóóðàë áàãàòàé áàéíà. Гýõдýý мóðóéíóóд оãòоëцñоí òоõиоëдоëд ýíý øиíæ ÷àíàð òоõиðоõã¿é áºãººд àëь òàðõàëò íь иë¿¿ ýд áàяëàãòàéã íь òодоðõоéëоõ áоëомæã¿é.


1.4. ßäóóðëûí ÷èã õàíäëàãà

Ýíý óäààãèéí ÿäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýíä 2002-2003 îíû ñóäàëãààòàé àäèë àðãà ç¿éã àøèãëàëàà. Ýäãýýð ñóäàëãààíû ò¿¿âðèéí çîõèîìæ áà õýðýãëýýíèé ìîäóëèóäûã õàðüöóóëàõ áîëîìæòîé ó÷èð öàã õóãàöààíû ÿâöàä ãàðñàí ººð÷ëºëòèéã áîäèòîéãîîð ¿íýëýõ áîëîìæòîé þì.8

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ÿäóóðëûí òºëºâ áàéäàë õýðõýí õóâüñàí ººð÷ëºãäñºíèéã Õ¿ñíýãò 1.5-ä õàðóóëàâ. Ñ¿¿ëèéí òàâàí æèëèéí õóãàöààíä ÿäóóðàë áàãà çýðýã áóóðñíûã ýíý ãóðâàí òîîöîîíû ä¿í õàðóóëæ áàéíà. Æèøýý íü ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý 36.1 õóâü áàéñíàà 35.2 õóâüä õ¿ð÷ áóóð÷ýý.

8 Õàâñðàëò Á-д õýðýãëýñýí àðãà ç¿éã дýëãýðýíã¿é òàéëáàðëàâ.

Çóðàã1.3.Íýãä¿ãýýðýðýìáèéíñòîõàñòèêõàìààðàë:Íýãõ¿íäñàðäíîãäîõõýðýãëýýíèéºñºííýìýãäýõòàðõàëò

ßÄÓÓÐÀë áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë�0

Ãýõäýý ñóóðüøëààðõ ººð÷ëºëòèéã çºâõºí äýýðõ òîîí áàðèìòààð ä¿ãíýõ áîëîìæã¿é áèëýý. Õîòîä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 30.3 õóâèàñ 26.9 õóâü áîëæ èëò áóóðñàí áàéõàä õàðèí õºäººä 43.4 õóâèàñ 46.6 õóâü áîëæ ºññºí óðâóó ä¿ð çóðàã õàðàãäàæ áàéíà. ¯¿íýýñ ãàäíà ñóóðüøëûí ýíý õî¸ð òîìîîõîí àíãèëàë òóñ á¿ðò íü õàðèëöàí àäèëã¿é ººð÷ëºëò¿¿ä ÿâàãäæýý. Óëààíáààòàð õîòîä ÿäóóðàë 5 ãàðóé ïóíêòýýð áóóðñàí áàéõàä àéìãèéí òºâ¿¿äýä áàãà çýðýã ºññºí áàéíà. Íºãºº òàëààñ ñóìûí òºâ¿¿äýä ÿäóóðàë áàãà çýðýã áóóðñàí áàéõàä õàðèí õºäºº íóòàãò ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý 7 ïóíêòýýð ºñ÷ýý.

Á¿õ á¿ñ íóòàãò ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý èõýýõýí ººð÷ëºãäñºí áàéíà. ßäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý Áàðóóí á¿ñýä 51.1 õóâèàñ 47.1 õóâü, Òºâèéí á¿ñýä 34.4 õóâèàñ 30.7 õóâü áîëæ áóóðñàí áîë Õàíãàéí á¿ñýä 38.7 õóâèàñ 46.6 õóâü, Ç¿¿í á¿ñýä 34.5 õóâèàñ 46.7 õóâü áîëæ ºññºí óðâóó ¿ð ä¿í ãàð÷ýý. ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýë, ÿäóóðëûí ìýäðýìæ íü ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýýòýé íýã ÷èãëýëä ººð÷ëºãäæýý.

ßäóóðëûí áóñàä ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ýíý õóãàöààíä õýðõýí ººð÷ëºãäñºíèéã ñîíèðõî¸. Õîò, õºäººãèéí õàðüöàà õýâýýð áóþó ÿäóóðàë õîòîä õºäººãººñ áàãà áàéíà. ßäóóðàë Óëààíáààòàð

õîòîä õàìãèéí áàãà áºãººä ¿¿íèé äàðàà àéìãèéí òºâ¿¿ä îðæ áàéíà. 2002-2003 îíä õºäººãèéí õî¸ð ñóóðüøèëä ÿäóóðàë åðºíõèéäºº îéðîëöîî áàéñàí. Õàðèí 2007-2008 îíä ñóìûí òºâ¿¿ä õºäºº íóòãààñ ÿäóóðàë áàãàòàé áîëæýý. Á¿ñ¿¿äýä ÿäóóðëûí áàéäàë ººð÷ëºãäñºí íü òîäîðõîé õàðàãäàæ áàéíà. Óðüä íü ÿäóóðàë Ç¿¿í áîëîí Òºâèéí á¿ñýä õàìãèéí áàãà áàéñàí áºãººä äàðàà íü Õàíãàéí á¿ñ îðæ, Áàðóóí á¿ñ õàìãèéí ÿäóó áàéæýý. Îäîî ÿäóóðàë Òºâèéí á¿ñýä õàìãèéí áàãà õýâýýðýý áîëîâ÷ á¿ñ¿¿äèéí ÿäóóðàë îéðîëöîî ò¿âøèíä õ¿ð÷ýý.

Äýýðõ ººð÷ëºëò¿¿ä íü ÿäóó õ¿í àìûí òîîíû õîò, õºäººãèéí òàðõàëòàíä íîöòîé íºëººëººã¿é áºãººä õîòîä õ¿í àìûí èõýíõ, õàðèí õºäººä ÿäóó÷óóäûí èõýíõ íü àìüäàðñàí õýâýýð áàéíà. Ãýõäýý òàâàí æèëèéí ºìíºõòýé õàðüöóóëàõàä õºäººä àðàé èë¿¿ îëîí ÿäóó õ¿í àìüäðàõ áîëñîí áºãººä 53.5 õóâèàñ 56 õóâü áîëæ íýìýãäñýí áàéíà.

Õàðèí ÿäóó÷óóäûí òîîíû òàðõàëò á¿ñ¿¿äýä íýëýýí ººð÷ëºãäñºí áàéíà. 2002-2003 îíä ÿäóó÷óóäûí äºðºâíèé íýã íü Õàíãàéí á¿ñýä àìüäàð÷ áàéñàí áîë îäîî ãóðàâíû íýãä õ¿ð÷ ºñ÷ýý. ¯¿íòýé óðâóóãààð Òºâèéí á¿ñýä òàâàí æèëèéí ºìíº ÿäóó÷óóäûí 18.6 õóâü àìüäàð÷ áàéñàí áîë îäîî 14.7 õóâü áîëæ 3.9 ïóíêòýýð áóóð÷ýý.


Õ¿ñ

íýã

ò1.

5.ß

äóóð

ëûí

¿í

äñýí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,200

2-20

03;2

007-

2008

îí

2002-2

003

îí

2007-2

008

îí

ßäó

óðëû

í

Õ¿í

àì

ûí

õóâè

éí æ

èí

ßäó

óðëû

í ø

óãàì

ààñ

äîîãó

óð õ

¿í à

ìû

í

õóâè

éí æ

èí

ß

äóóð

ëûí

Õ¿í

àì

ûí

õóâè

éí

æèí

ßäó

óðëû

í ø

óãàì

ààñ

äîîãó

óð õ

¿í à

ìû

í

õóâè

éí æ

èí

Õàì

ðàë

òûí

õ¿ðýý

Ã¿íçã

èéðýë

òÌ

ýäðýì

æ(%

)(%

)Õ

àìðàë

òûí

õ¿ðýý

Ã¿íçã

èéðýë

òÌ

ýäðýì

æ(%

)(%

)

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ36.1

11.0

4.7

100.0

100.0

35.2

10.1

4.0

100.0

100.0

Õîò

30.3

9.2

4.0

55.4

46.5

26.9

7.7

3.1

60.8

43.9

Õºäº

º43.4

13.2

5.6

44.6

53.5

46.6

13.4

5.2

39.2

56.1

Óëà

àíáàà

òàð

27.3

8.1

3.3

30.2

22.8

21.9

6.3

2.6

39.1

22.2

Àéì

ãèéí ò

ºâ

33.9

10.5

4.7

25.2

23.7

34.9

9.9

3.9

21.7

21.8

Ñóì

ûí ò

ºâ

44.5

14.4

6.4

16.2

20.0

42.0

12.7

5.2

13.4

20.7

Õºäº

º í

óòàã

42.7

12.6

5.1

28.4

33.6

49.7

13.9

5.3

25.8

35.4

Áàð

óóí

51.1

14.6

5.7

17.0

24.0

47.1

12.8

4.7

15.6

22.1

Õàí

ãàé

38.7

12.3

5.2

24.1

25.8

46.6

13.6

5.3

21.1

30.5

Òºâ

a)34.4

10.1

4.3

19.5

18.6

30.7

8.4

3.3

16.6

14.7

Ç¿¿í

34.5

12.4

6.6

9.3

8.9

46.7

14.9

6.6

7.6

10.5

a/ Ó

ëààí

áàà

òàðû

ã îðóó

ëààã

¿é.

Ýõ

ñóðâà

ëæ:

ªÎ

ÇÀÒÑ

2002-2

003, ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


1.5. Öàã õóãàöààíû õàðüöóóëàëò ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíýýñ õàìààðàõ íü

Äýýðõ ¿ð ä¿íã ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøèíãýýñ õýðõýí õàìààð÷ áàéãààã òààìàãëàë äýâø¿¿ëýõ øèíæèëãýýíèé àðãààð òîäðóóëæ áîëíî. Çóðàã 1.4-ººñ õàðàõàä 2007-2008 îíû õýðýãëýýíèé òàðõàëò íü 2002-2003 îíû òàðõàëòààñ îãòõîí ÷ äîðäîîã¿é, ººðººð õýëáýë 2007-2008 îíû ÿäóóðàë 2002-2003 îíûõîîñ èõ áèø áàéíà. Òàðõàëòûí äýýä õàãàñò 2007-2008 îíû ìóðóé íü 2002-2003 îíû øóãàìàí äýýã¿¿ð ¿ç¿¿ëýëòòýé áàéãàà áîë õàðèí äîîä õàãàñò ýíý õî¸ð ìóðóé øóãàì èõýíõ õýñãýýðýý äàâõöàæ áàéíà. Ìºí òàðõàëòûí õàìãèéí äîîä õýñãèéã õàðàõàä 2007-2008 îíä àìüæèðãàà 2002-2003 îíûõîîñ ñàéæèðñàí íü èëò õàðàãäàæ áàéíà. Õîòîä ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøèíã õýðõýí ñîíãîõîîñ ¿ë õàìààðàí ÿäóóðàë 2007-2008 îíä òàâàí æèëèéí ºìíºõººñ áóóð÷ýý.9 Õàðèí õºäººä ýíý õî¸ð ìóðóé øóãàì îãòëîëöîæ áàéãàà ó÷ðààñ ººð ä¿ð çóðàã ãàðíà. Ýíý õî¸ð ìóðóé øóãàì îãòëîëöîîä ñàëæ ýõýëæ áàéãàà òàðõàëòûí òýð öýãò ÿäóóðëûí øóãàìòàé îãòëîëöîæ áàéíà. ßäóóðëûí äîîä øóãàìóóäûí õóâüä ÿäóóðàë ººð÷ëºãäººã¿é õýâýýðýý, õàðèí ÿäóóðëûí äýýä øóãàìóóäûí õóâüä 2007-2008 îíä 2002-2003 îíûõîîñ àìüæèðãàà ìóóäñàí áàéíà.

Çóðàã1.4.Íýãõ¿íäíîãäîõõýðýãëýýíèéºñºííýìýãäýõòàðõàëò2002-2003;2007-2008îí

9 Õоò, õºдºº, ñóóðьøиë áоëоí á¿ñ íóòãààð ãàðãàñàí ¿ð д¿íã õàâñðàëò Г-ýýñ õàðíà óó.10Òýãø áóñ áàéдëûí Еðºíõиé Ýíòðопи àíãиéí õýмæ¿¿ð¿¿диéã GE(α) ãýæ òýмдýãëýдýã. α óòãà иõñýõ (áàãàñàõ) òóñàм òàðõàëòûí дýýд (доод) õýñýã дýõ õýðýãëýýíиé ººð÷ºëòººñ ýíý ¿ç¿¿ëýëò иë¿¿ õ¿÷òýé õàмààðдàã. Жиíи êоýôôициеíò íь òàðõàëòûí дóíд õýñýã дýõ õýðýãëýýíиé ººð÷ëºëòººñ иë¿¿ õàмààðдàã. Ýíý ãóðâàí иíдеêñ ãóðâóóëàà òýãýýñ íýã õ¿ðòýë óòãà àâàõ áºãººд óòãà íь ºñºõ òóñàм òýãø áóñ áàéдàë иõ áàéíà.

Ñóóðüøëààð íü àâ÷ ¿çýõýä äýýðõ ¿ð ä¿íã¿¿ä ìºí áàòëàãäàæ áàéíà. Àìüæèðãààíû ò¿âøèí Óëààíáààòàð õîòîä áóñàä ñóóðüøëààñ ºíäºð áóþó ÿäóóðëûí øóãàìûã ÿàæ ñîíãîñíîîñ ¿ë õàìààðàí ÿäóóðàë õàìãèéí áàãàòàé áàéíà. Àéìãèéí òºâ¿¿äýä õî¸ð ìóðóé øóãàì ñ¿ëæèëäñýí áàéãàà ó÷ðààñ òîäîðõîé ä¿ãíýëò õèéõ ÿìàð ÷ áîëîìæã¿é

áºãººä ÿäóóðëûí øóãàìûí ñîíãîëòîîñ õàìààðàõã¿éãýýð áàéäàë õýâýýð áàéíà. Ñóìûí òºâ¿¿äýä õ¿í àìûí àìüæèðãàà òàâàí æèëèéí ºìíºõòýé õàðüöóóëàõàä äýýøèëæ ÿäóóðàë ¿ë ÿëèã áóóð÷ýý. Õºäºº íóòàãò ÿäóóðëûí øóãàìûã íýëýýí äîîãóóð àâàõã¿é ë áîë 2007-2008 îíä ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý ºññºí áºãººä ººðººð õýëáýë òàðõàëòûí äîîä õýñãýýð õýðýãëýý íü 2002-2003 îíûõòîé îéðîëöîî õàðèí áóñàä áóþó èõýíõ õýñýãò íü 2002-2003 îíûõîîñ áóóðñàí áàéíà. Õºäººä ÿâàãäñàí ýíý ººð÷ëºëòººð àìüæèðãàà ñóìûí òºâä ñàéæèð÷ õàðèí õºäºº íóòàãò áóóðñàí òóë ýíý õî¸ð ñóóðüøëûí ÿäóóðëûí ýðýìáý ñîëèãäæýý.

Ãàðñàí ¿ð ä¿í á¿ñ íóòãèéí õóâüä ÷ ìºí áàòàëãààæèæ áàéíà. Òºâèéí á¿ñýä ýíý õóãàöààíä õýðýãëýý íýìýãäñýí ó÷ðààñ ÿäóóðëûí øóãàìûí ñîíãîëòîîñ ¿ë õàìààðàí ÿäóóðàë áóóðñàí ä¿íòýé ãàð÷ áàéíà. Õàíãàé áîëîí Ç¿¿í á¿ñýä òàðõàëòûí èõýíõ õýñýãò àìüæèðãààíû ò¿âøèí áóóðñàí íü èëýðõèé õàðàãäàæ áàéãàà ó÷ðààñ ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý èõýññýí áàéíà. Áàðóóí á¿ñýä õýðýãëýý áàãà çýðýã ºñ÷, óëñûí äóíäàæòàé îéðîëöîî áîëæýý. Èéìä õàìãèéí çîõèñòîé ÿäóóðëûí øóãàìóóäûí õóâüä ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý áóóðñàí áàéõ ìàãàäëàëòàé þì. Ýäãýýð íü á¿ñ¿¿äèéí ÿäóóðëûí øèíý ýðýìáèéã áàòàòãàæ áàéíà. Òºâèéí á¿ñ ýõíèé áàéðàà áàòàòãàñàí áîë õàðèí Áàðóóí á¿ñýä àìüæèðãàà ñàéæèð÷, Õàíãàéí áîëîí Ç¿¿í á¿ñýä áóóðñíààð ýíý ãóðâàí á¿ñ íóòãèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí îéðîëöîî ò¿âøèíä î÷æýý.

1.6. Òýãø áóñ áàéäàë

ªíãºðñºí õóãàöààíä òýãø áóñ áàéäàë äààìæèðñàí áàéíà. Õ¿ñíýãò 1.6-ä Æèíè êîýôôèöèåíò, áîëîí Åðºíõèé Ýíòðîïèéí èíäåêñ¿¿äèéí ºíãºðñºí õóãàöààíä (2002-2003 îíä õèéãäñýí ªÎÇÀÒÒÑ-íààñ õîéøõè) ãàðñàí ººð÷ëºëòèéã õàðóóëàâ. Óëñûí õýìæýýíä íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé òýãø áóñ áàéäàë íýëýýí èõýññýíèéã ãóðâàí ¿ç¿¿ëýëò õàðóóëæ áàéíà.


Õ¿ñíýãò1.6.Òýãøáóñáàéäàëáàäóíäàæõýðýãëýý,2002-2003;2007-2008îí

Òåéëèéí èíäåêñ Æèíè êîýôôèöèåíò GE(2)Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý

òºãðºã

2002-2003

2007-2008

2002-2003

2007-2008

2002-2003

2007-2008

2002-2003

2007-2008 ªºð÷ëºëò

Óëñûí äóíäàæ 0.18 0.23 0.33 0.36 0.23 0.35 92 814 100 865 8.7

Õîò 0.18 0.23 0.33 0.36 0.23 0.33 101 909 115 501 13.3

Õºäºº 0.17 0.19 0.31 0.32 0.21 0.30 81 504 81 010 -0.6

Óëààíáààòàð 0.19 0.23 0.33 0.36 0.24 0.34 108 612 126 494 16.5

Àéìãèéí òºâ 0.17 0.20 0.32 0.34 0.21 0.28 93 894 97 680 4.0

Ñóìûí òºâ 0.17 0.22 0.32 0.35 0.21 0.30 80 523 89 197 10.8

Õºäºº íóòàã 0.16 0.16 0.31 0.30 0.21 0.29 82 064 75 344 -8.2

Áàðóóí 0.17 0.16 0.31 0.30 0.22 0.22 75 077 78 683 4.8

Õàíãàé 0.17 0.19 0.32 0.32 0.21 0.26 86 851 80 412 -7.4

Òºâ a) 0.16 0.22 0.31 0.35 0.19 0.36 92 901 105 505 13.6

Ç¿¿í 0.17 0.20 0.32 0.34 0.21 0.25 89 118 81 812 -8.2

a/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é.Ñàíàìæ: Õî¸ð ¿åèéí ÿäóóðëûí øóãàìûí õàðüöààí äýýð ¿íäýñëýí 2002-2003 îíûã 2007-2008 îíû ¿íýýð èëýðõèéëýâ.GE(a) èíäåêñýýð òýãø áóñ áàéäëûí õýìæ¿¿ð¿¿äèéí Åðºíõèé Ýíòðîïè àíãèéã òýìäýãëýñýí áºãººä a-èéí óòãà èõ (áàãà)áàéõ òóñàì òàðõàëòûí äóíä õýñýãò õýðýãëýýíèé ÿëãàâðààñ á¿ð èõ õàìààðàëòàé áîëäîã.Ýõ ñóðâàëæ: ªÎÇÀÒÑ 2002-2003, ªÍÝÇÑ 2007-2008.

Æèøýý íü, óëñûí õýìæýýíä Æèíè êîýôôèöèåíò 0.33-ààñ 0.36 áîëæ ºññºí áºãººä ¿¿íèé äîòîð õîòîä õºäººíººñ èë¿¿ èõ ºññºí áàéíà. Òýãø áóñ áàéäàë íü áàðàã á¿õ ñóóðüøèë, á¿ñ¿¿äýä ºññºí íü õàðàãäàæ áàéíà. Áóñàä õî¸ð ¿ç¿¿ëýëò ÷ ìºí ºññºí áàéãàà íü äýýðõ ä¿ãíýëòèéã íîòîëæ áàéíà. Õàðèí ñóóðüøëûí õ¿ðýýíä çºâõºí õºäºº íóòàãò, á¿ñ íóòãààñ çºâõºí Áàðóóí á¿ñýä ë äýýðõýýñ ººð õàíäëàãàòàé áàéíà. Õºäººä ãóðâàí èíäåêñèéí õî¸ðûí ä¿í òýãø áóñ áàéäàë õýâýýðýý áàéãàà áóþó áóóðñàí áîëîõûã èëòãýæ áàéãàà áîë ãóðàâäàõü èíäåêñ íü íýëýýí ºññºíèéã õàðóóëæ áàéíà. Áàðóóí á¿ñýä àëü ÷ èíäåêñýýð òîîöîõîä òýãø áóñ áàéäàë ºñººã¿é áóþó õî¸ð èíäåêñèéí òîîöîî áóóð÷ õàðèí ãóðàâäàõü èíäåêñèéí ä¿í ººð÷ëºãäººã¿é ºìíºõ ò¿âøèíäýý áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí, øèíæèëãýýíä õàìààðàõ õóãàöààíä äóíäàæ õýðýãëýýíä ãàðñàí ººð÷ëºëò¿¿äèéã ñóäëàñíààð çàðèì ä¿ãíýëò õèéæ áîëíî. (Õ¿ñíýãò 1.6-ãèéí áàðóóí õàãàñ). Íýã õ¿íä íîãäîõ áîäèò õýðýãëýý 2002-2003 áîëîí

2007-2008 îíû õîîðîíä 9 õóâèàð ºññºí áàéíà. Õîòîä, ÿëàíãóÿà Óëààíáààòàð õîòîä õýðýãëýý ¿ëýìæ ºññºí áàéíà. Õºäººãèéí ñóóðüøëûí õ¿ðýýíä ñóìûí òºâèéíõíèé õýðýãëýý ºññºí áîëîâ÷ õºäºº íóòàãò áóóðñàí áàéíà. Á¿ñ¿¿äýýð òîîöîîëæ ¿çâýë, äóíäàæ õýðýãëýý Òºâèéí á¿ñýä èõýýõýí, Áàðóóí á¿ñýä àðàé áàãà íýìýãäñýí áîë Õàíãàé áîëîí Ç¿¿í á¿ñýä ìýäýãäýõ¿éö áóóðñàí áàéíà. Èéíõ¿¿ àæ áàéäàë ñàéæèð÷ áàéãàà íü ýíýõ¿¿ øèíæèëãýýíä õàìààðàõ õóãàöààíä õàðãàëçàõ ÄÍÁ-èé æèëèéí ºñºëòèéí òîîöîîãîîð íîòëîãäîæ áàéíà. Çóðàã 1.5-ä íýã õ¿íä íîãäîõ ÄÍÁ-èéã ýäèéí çàñãèéí ¿íäñýí ãóðâàí ñàëáàðààð õàðóóëæ áàéíà. Ýíý ãóðâàí ñàëáàðûí ºñºëòèéí õóâü îéðîëöîî áàéñàí ó÷ðààñ íèéò ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâèéí æèí íü õýâýýð ¿ëäýæ, ºñºëò íü íèéò ýäèéí çàñãààð æèãä òàðõàëòòàé áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.11

10 Өðõиéí ñóдàëãààíààñ òооцñоí ºðõиéí õýðýãëýýã ¿íдýñíиé òооцооíû д¿íòýé õàðьцóóëæ ¿çâýë ñоíиðõоëòоé д¿ãíýëò ãàð÷ áоëоõ юм.


1.7. ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààõ íü

Äóíäàæ õýðýãëýý ºñºõ, õýðýãëýýíèé òýãø áóñ áàéäàë èõñýõ íü ÿäóóðàëä õýðõýí íºëººëäºã âý? Áóñàä õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä ººð÷ëºãäººã¿é áàéõàä õýðýãëýý ºññºíººð ÿäóóðàë áóóð÷, õàðèí òýãø áóñ áàéäàë ºññºíººð ÿäóóðàë íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéäàã. ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààí ¿çñýíýýð äýýðõè õàíäëàãûã á¿ð òîäîðõîé õàðæ áîëíî.12 Áîäèò äóíäàæ õýðýãëýý ººð÷ëºãäºæ, õàðèí õàðüöàíãóé òýãø áóñ áàéäàë ººð÷ëºãäººã¿é íºõöºëä ¿¿ñýõ ººð÷ëºëò íü ÿäóóðëûí ººð÷ëºëòèéí ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã þì. Õàðèí õàðüöàíãóé òýãø áóñ áàéäàë ººð÷ëºãäºæ, áîäèò äóíäàæ õýðýãëýý ººð÷ëºãäººã¿é ¿åä ¿¿ñýõ ººð÷ëºëòèéã ÿäóóðëûí ººð÷ëºëòèéí òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã

ãýæ ¿çíý. Õ¿ñíýãò 1.7-ä ÿäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã äýýðõ á¿ðýëäýõ¿¿íèé á¿òöýýð õàðóóëëàà. Óëñûí õýìæýýíä ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ÿäóóðàë áóóðàõàä íºëººëñºí áîëîâ÷ ýíý íºëººëëèéí èõýíõ íü òýãø áóñ áàéäëûí ºñºëòººñ õàìààð÷ ¿ã¿é áîëæýý. Æèøýý íü, 2002-2003 îí áîëîí 2007-2008 îíû õîîðîíä ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý óëñûí õýìæýýíä 0.9 ïóíêòýýð áóóðñàí áàéíà. Õýðýâ ýíý õóãàöààíä õàðüöàíãóé òýãø áóñ áàéäëóóä ººð÷ëºãäººã¿é áîë õýðýãëýýíèé ºñºëòèéí óëìààñ ÿäóóðàë 5.0 ïóíêòýýð áóóðàõ áàéëàà. Õýðýâ ýíý õóãàöààíä áîäèò äóíäàæ õýðýãëýý ºñººã¿é áîë òýãø áóñ áàéäàë äààìæèðñíààñ áîëæ ÿäóóðàë 4.1 ïóíêòýýð íýìýãäýõ áàéæýý. Ýäãýýð õî¸ð ýñðýã õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººëëººð ÿäóóðëûí öýâýð áóóðàëò íü 0.9 ïóíêò áîëæýý.

ßäóóðëûí áóñàä õî¸ð èíäåêñèéí õóâüä ÷ ¿¿íòýé òºñòýé ¿ð ä¿í ãàð÷ áàéíà.

12 Дàòò.Г, Ðàâàëëиоí.М (1992)

Çóðàã1.5.Íýãõ¿íäíîãäîõÄÍÁ,îíóóäààð

Ýõ ñóðâàëæ: ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîî

Ìÿí

ãàí ò

ºãð

ºãº

ºð

(2

00

5 î

íû

¿í

ýýð

)

1.500

1.000

500

02002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Õºäºº àæ àõóé

Àæ ¿éëäâýð

¯éë÷èëãýý


Õ¿ñíýãò1.7.ßäóóðëûíººð÷ëºëòèéãºñºëòèéíáîëîíòýãøáóñáàéäëûíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñã¿¿äýäõóâààõíü,2002-2003;2007-2008îí

Óëñûíäóíäàæ Õàìðàëòûíõ¿ðýý Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ

ßäóóðëûíººð÷ëºëò -0.9 -0.9 -0.7

ªñºëòèéíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñýã -5.0 -2.1 -1.0

Òýãøáóñáàéäëûíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñýã 4.1 1.2 0.4

Õîò




Õºäºº

ßäóóðëûíººð÷ëºëò 3.2 0.2 -0.3

ªñºëòèéíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñýã 0.3 0.2 0.1

Òýãøáóñáàéäëûíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñýã 2.9 0.0 -0.4

Óëààíáààòàð




Àéìãèéíòºâ

ßäóóðëûíººð÷ëºëò 1.0 -0.6 -0.8



Ñóìûíòºâ




Õºäººíóòàã

ßäóóðëûíººð÷ëºëò 7.0 1.3 0.2


Òýãøáóñáàéäëûíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñýã 0.8 -1.5 -1.2

Áàðóóí



Òýãøáóñáàéäëûíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñýã -0.5 -0.1 -0.3

Õàíãàé



Òýãøáóñáàéäëûíá¿ðýëäýõ¿¿íõýñýã 3.1 -0.9 -1.0

Òºâa/




Ç¿¿í




a/ Óëààíáààòàðûã îðóóëààã¿é.Ýõ ñóðâàëæ: ªÎÇÀÒÑ 2002-2003, ªÍÝÇÑ 2007-2008.

��

Õîòûí õóâüä íèéò óëñûí õýìæýýíèé ¿ð ä¿íòýé áàðàã èæèë áàéãàà áîëîâ÷ òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü àðàé áàãà íºëººòýé áàéíà. Õºäººä ÿäóóðàë ºñºõºä ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éë õî¸óë íºëººëñºí áºãººä ¿¿íýýñ òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü äàâàìãàéëæýý. Õàðèí õºäººãèéí ÿäóóðëûí ìýäðýìæèíä ýäãýýð õî¸ð á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ýñðýãýýð íºëººëæýý. Ñóóðüøëóóäààð òîîöîæ ¿çýõýä áàðàã á¿õ äºðâºí àíãèëàëä áîëîí ÿäóóðëûí ãóðâàí ¿ç¿¿ëýëòýíä ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí ¿éë÷ëýë òýãø áóñ áàéäëûí ¿éë÷ëýëèéã äàâæ áàéíà. ßäóóðàë çºâõºí àéìãèéí òºâä ë òýãø áóñ áàéäëûí ºñºëòèéí äàâàìãàéëëààñ øàëòãààëàí ºññºí áàéíà. Õýðýãëýýíèé ºñºëò íü Ç¿¿í á¿ñýýñ áóñàä á¿õ á¿ñýä òýãø áóñ áàéäëûí íºëººëëººñ äàâæ áàéíà. ªñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëîí òýãø

áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã àëü àëü íü á¿õ ñóóðüøèë áîëîí Òºâèéí á¿ñýýñ áóñàä á¿õ á¿ñýä ýåðýã, àäèë ÷èãëýëä ¿éë÷èëæ áàéíà. Çºâõºí Òºâèéí á¿ñýä ë ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýýã áóóðóóëæ áàéõàä õàðèí òýãø áóñ áàéäàë íü ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýã èõýñãýæ ýñðýã ÷èãëýëä ¿éë÷èëæ áàéíà.

Åðºíõèéäºº ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýýíèé ººð÷ëºëò íü ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí íºëººëëººð ¿¿ññýí áàéíà ãýäãèéã äýýðõ ¿ð ä¿íã¿¿ä õàðóóëæ áàéíà. Õàðèí òýãø áóñ áàéäàë íü åðºíõèé ººð÷ëºëòººðºº ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí óðâóó ÷èãëýëä íºëººëºë ¿¿ñãýæýý. Óëñûí õýìæýýíä òýãø áóñ áàéäàë èéíõ¿¿ ìýäýãäýõ¿éö íýìýãäýýã¿é áîë ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý íýëýýí õýìæýýãýýð áóóðàõ áàéæýý.

�� ßÄÓÓÐÀë áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë

��

ÀÆ áÀéÄëÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ2.Àæ áàéäëûí ä¿ð òºðõ íü õ¿í àìûí ÿíç á¿ðèéí

á¿ëã¿¿äýä àìüæèðãààíû ò¿âøèí ÿìàð áàéãààã õàðóóëäàã. Ýíý á¿ëýãò ÿäóóðëûí øèíæ ÷àíàð, òýäãýýð íü ºðõèéí ÿëãààòàé øèíæ áàéäàë áîëîí àæ áàéäëûí áóñàä òàëòàé õýðõýí õîëáîãäîæ áàéãààã õàðóóëæ, ÿäóóðëûí åðºíõèé òºðõèéã àâ÷ ¿çíý. Èíãýñíýýð ÿäóó÷óóäûã ÿäóó áóñ õ¿ì¿¿ñýýñ ÿëãàí, ÿäóó õ¿í ãýæ õýí áý, òýäíèé õ¿ì¿¿íèé êàïèòàë, ýçýìøèæ áóé ýäèéí çàñãèéí íººö áàÿëãèéí ò¿âøèí, àìüäàð÷ áàéãàà ñóóöíû ÷àíàð, õ¿ðòýæ áóé íèéãìèéí õàìãààëàë, ýðõýëæ áàéãàà àæëûí òºðºë çýðãèéã òîäîðõîéëñîí. Ýíý íü ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ îíîâ÷òîé àðãà çàìûã òºëºâëºõºä øààðäëàãàòàé ìýäýýëëèéã áèé áîëãîõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëýõ þì.

ßÄÓÓÐÀë áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë�� ÀÆ áÀéÄëÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ��

2.1. Õýðýãëýýíèé õýâ øèíæ

ßäóóðëûí ä¿ð òºðõèéã òîäîðõîéëîõûí òóëä þóíû ºìíº õ¿í àìûí àæ áàéäëûí òàëààðõè õàðüöóóëæ áîëîõóéö ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ñîíãîíî. Áèä ºðõèéí íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýã õ¿í àìûí àæ áàéäëûã òîäîðõîéëîõ ¿ç¿¿ëýëò áîëãîí ñîíãîí àâàâ. ¯¿íä, íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíä þóã õàìààðóóëæ áàéãàà, ò¿¿íèé á¿ðäýë õýñã¿¿äèéí ¿íýìëýõ¿é áîëîí õàðüöàíãóé à÷ õîëáîãäëûã òîäðóóëàõ íü ÷óõàë.

Ñóäàëãààíû ä¿íãýýð Ìîíãîë óëñûí íýã õ¿íä íîãäîõ ñàðûí õýðýãëýý 2007-2008 îíä 100865 òºãðºã13 áàéíà. Õ¿í àìûí äóíäàæ õýðýãëýýã

çàðäëûí ¿íäñýí á¿ëã¿¿äýýð áîëîí õîò, õºäºº, á¿ñ íóòãààð Õ¿ñíýãò 2.1-ä õàðóóëàâ. Õîò, ñóóðèí ãàçðûí õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí õºäººíèéõýýñ íèëýýä èõ áóþó 40 õóâèàð èë¿¿ áàéíà. ¯¿íèéã õ¿í àìûí ñóóðüøëààð àâ÷ ¿çâýë íýãä¿ãýýðò, íèéñëýë õîò, õî¸ðäóãààðò, àéìãèéí òºâ¿¿ä, ãóðàâäóãààðò, ñóìûí òºâ îðæ õàðèí õºäºº íóòãèéíõàí õàìãèéí áàãà õýðýãëýýòýé áàéíà. Á¿ñ íóòãóóäûí õóâüä õýðýãëýýíèé ò¿âøèí Òºâèéí á¿ñýä õàìãèéí ºíäºð áºãººä óëñûí äóíäæààñ ºíäºð õýðýãëýýòýé öîðûí ãàíö á¿ñ áîëæ áàéíà. Õî¸ðäóãààðò Ç¿¿í á¿ñ, ãóðàâäóãààðò Õàíãàéí á¿ñ, õàìãèéí ñ¿¿ëä Áàðóóí á¿ñ îðæ áàéíà. Ãýõäýý ýäãýýð ãóðâàí á¿ñèéí õýðýãëýýíèé ÿëãàà òóí áàãà áàéíà.

13 Ýíýõ¿¿ òàéëàíãиéí мºíãºí д¿íãýýð иëýðõиéëýãдñýí мýдýýëýë íь 2007-2008 оíû çýðýãц¿¿ëñýí ¿íýýð òооцоãдñоí áàéãàà áоëíо.

Õ¿ñíýãò2.1.Íýãõ¿íäñàðäíîãäîõõýðýãëýý,¿íäñýííýðòºðëººð,òºãðºãººð

Óëñûíäóíäàæ Õîò Õºäºº Ñóóðüøëààð Á¿ñíóòàã

ÓëààíáààòàðÀéìãèéí

òºâÑóìûí

òºâÕºäººíóòàã

Áàðóóí ÕàíãàéÒºâa/

Ç¿¿í

Õýðýãëýý,òºãðºãÕ¿íñ 36239 37549 34462 40274 33131 33355 35228 32497 32547 37966 33020Ñîãòóóðóóëàõóíäàà,òàìõè

1561 1241 1997 1131 1418 2307 1782 1493 1467 2601 1708

Áîëîâñðîë 7298 8393 5813 8302 8540 7373 4733 7284 6599 7389 4660

Ýð¿¿ëìýíä 4676 5000 4236 5023 4963 5610 3285 4413 3728 5823 3992

Óäààíýäýëãýýòýéáàðàà1/ 877 1027 673 1166 801 760 613 638 721 831 629

Ò¿ðýýñ2/ 5573 8793 1206 11322 4692 1555 965 1513 2565 3231 1966

Õàëààëò3/ 3094 4458 1245 4475 4430 2172 603 2514 2178 2571 1885

¯éë÷èëãýý4/ 2549 3831 811 4475 2787 1486 344 710 1225 2380 1959

Õóâöàñ 17154 17976 16039 18258 17519 17190 15242 15714 15460 18908 16415

Òýýâýðõîëáîî 13352 17157 8191 20935 11031 10120 6856 6806 7576 14301 7773

Áóñàä5/ 8491 10079 6337 11133 8369 7268 5693 5100 6346 9505 7804

Íèéò 100865 115501 81010 126494 97680 89197 75344 78683 80412 105505 81812

Õóâèéíæèí,%

Õ¿íñ 36 33 43 32 34 37 47 41 40 36 40Ñîãòóóðóóëàõóíäàà,òàìõè

2 1 2 1 1 3 2 2 2 2 2

Áîëîâñðîë 7 7 7 7 9 8 6 9 8 7 6

Ýð¿¿ëìýíä 5 4 5 4 5 6 4 6 5 6 5

Óäààíýäýëãýýòýéáàðàà1/ 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Ò¿ðýýñ2/ 6 8 1 9 5 2 1 2 3 3 2

Õàëààëò3/ 3 4 2 4 5 2 1 3 3 2 2

¯éë÷èëãýý4/ 3 3 1 4 3 2 0 1 2 2 2

Õóâöàñ 17 16 20 14 18 19 20 20 19 18 20

Òýýâýðõîëáîî 13 15 10 17 11 11 9 9 9 14 10

Áóñàä5/ 8 9 8 9 9 8 8 6 8 9 10

Íèéò 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

a/ Óëààíáààòàðûã îðóóëààã¿é.1/ Óäààí ýäýëãýýò áàðààã àøèãëàñíààñ ¿¿ññýí õýðýãëýýíèé ìºíãºí ¿íý öýíýýð òîîöîâ.2/ Ñóóö ýçýìøñýíýýñ ãàð÷ áóé õýðýãëýýã ìºíãºí ä¿íãýýð òîîöñîí. Õýðýâ òóõàéí ºðõ ñóóöàà ò¿ðýýñëýí àøèãëàæ áàéãàà áîë òîîöîîëñîí óòãûã áèø õàðèí ò¿ðýýñèéí æèíõýíý óòãûã àâíà.3/ Òºâëºðñºí áîëîí îðîí íóòãèéí õàëààëò, ìîä, í¿¿ðñ, àðãàë, õºðçºí îðíî.4/ Ãýðýë, öàõèëãààí, óñíû õýðýãëýý áºãººä òåëåôîí óòñûã îðóóëààã¿é.5/ Àìðàëò, ÷ºëººò öàã, ¿çâýð, ãîî ñàéõàí, àðèóí öýâðèéí áàðàà áîëîí ãýð àõóéí õýðýãñýë îðíî. Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008

��ÀÆ áÀéÄëÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ ��

Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé á¿òöèéã ýíý õ¿ñíýãòèéí äîîä õýñýãò õàðóóëæ áàéíà. Õ¿íñ íü íèéò õýðýãëýýíèé 36 õóâèéã ýçëýõ ãîë á¿ðäýë õýñýã áºãººä õîò, õºäººä õóâü õýìæýý íü íèëýýä ÿëãààòàé áàéíà. Õîò ñóóðèí ãàçðûí àæ áàéäëûí ò¿âøèí õºäººíèéõººñ ººð áºãººä õýðýãëýýíèé áóñàä øààðäëàãàòàé çàðäëààñ øàëòãààëàí õ¿íñíèé õóâèéí æèí íü àðàé áàãà áàéäàã. Áîäèò áàéäàëä äýýðõ òààìàãëàë áàòëàãäàæ áàéíà. Õîòîä õ¿íñíèé ç¿éë íèéò õýðýãëýýíèé 33 õóâèéã, õºäººä 43 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. Õîòûí ñóóðüøëûí õî¸ð õ¿ðýý áóþó íèéñëýë õîò, àéìãèéí òºâä õ¿íñíèé õóâü õýìæýý íü îéðîëöîî áóþó äýýð ºã¿¿ëñíýýð ãóðàâíû íýã îð÷èì õóâüòàé òýíöýæ áàéíà. Õàðèí õºäººä èë¿¿ èõ ÿëãàà àæèãëàãäàæ áàéãàà áºãººä ñóìûí òºâä óëñûí äóíäàæòàé îéðîëöîî áàéõàä õºäºº íóòàãò õ¿íñ íèéò õýðýãëýýíèé áàðàã òýí õàãàñòàé òýíöýæ áàéíà. Á¿ñ¿¿äèéí õóâüä õ¿íñíèé õóâü õýìæýý íü õàðüöàíãóé îéðîëöîî, õàìãèéí áàãà íü Òºâèéí á¿ñýä 36 õóâü, õàìãèéí èõ íü Áàðóóí á¿ñýä 41 õóâü áîëæ áàéíà.

Õ¿íñíèé áóñ íýð òºðë¿¿äèéí äîòðîîñ õàìãèéí òîì á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü áîëîõ ãóòàë, õóâöàñíû çàðäàë óëñûí äóíäæààð íèéò õýðýãëýýíèé 17 õóâèéã ýçýëæ áàéãàà áºãººä õîòîä ¿¿íýýñ àðàé áàãà, õàðèí õºäººä áàðàã 20 õóâü áàéíà. Òýýâýð, õîëáîî íü íèéò õýðýãëýýíèé 13 õóâèéã ýçýëæ áàéãàà áºãººä íèéñëýë õîòîä õàìãèéí ºíäºð, õàðèí áóñàä ãóðâàí ñóóðüøèëä îéðîëöîî õýìæýýòýé áàéíà. Áîëîâñðîë íü íèéò õýðýãëýýíèé 7 õóâü áîëæ áàéãàà áºãººä á¿õèé ë áàéðøèëä õàðüöàíãóé îéðîëöîî õóâü õýìæýýòýé áàéíà. Ñóóöíû õýðýãëýý íü íèéò õýðýãëýýíèé çºâõºí 6 õóâü áîëæ áàéãàà áºãººä õîòîä 8 õóâü, õàðèí õºäººä 1 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë íü á¿õ áàéðøëààð òîãòâîðòîé áóþó 5

õóâü áîëæ áàéíà. Õàëààëòûí çàðäàë íü íèéò õýðýãëýýíèé 3 õóâü áîëæ áàéãàà áºãººä õîòîä 4 õóâü, õºäººä 2 õóâü áàéíà. Õàëààëòûí çàðäëûí õóâèéí æèí á¿ñ íóòãóóäàä áàðàã àäèëõàí áàéíà. Óñ, öàõèëãààí, ãýðýëò¿¿ëýã çýðýã àõóéí õýðýãëýý 3 õóâü áîëæ áàéíà. Íèéò õýðýãëýýíèé ¿ëäñýí 10 õóâü íü àìðàëò ÷ºëººò öàã, ãîî ñàéõàí, óäààí ýäýëãýýò áàðàà áîëîí àðõè, òàìõèíä íîîãäîæ áàéíà.

ßäóóðëûí áàéäàë áîëîí õîò, õºäººãèéí áàéðøëûí õóâüä á¿ð èë¿¿ ÿëãàà àæèãëàãäàæ áàéíà (Õ¿ñíýãò 2.2). Íýãä¿ãýýðò, ÿäóó÷óóäûí äóíäàæ õýðýãëýý íü ÿäóó áóñ õ¿í àìûí äóíäàæ õýðýãëýýíèé ãóðàâíû íýãòýé òýíöýæ áàéíà. Õî¸ðäóãààðò, ÿäóó áóñ õ¿í àìûí õ¿íñíèé äóíäàæ õýðýãëýý ÿäóó÷óóäûí õ¿íñíèé äóíäàæ õýðýãëýýíýýñ áàðàã õî¸ð äàõèí èõ, ãýõäýý íèéò õýðýãëýý íü àñàð çºðººòýé ó÷ðààñ ÿäóó÷óóäûí õýðýãëýýíä õ¿íñíèé õóâèéí æèí ºíäºð ãàð÷ áàéíà. Ãóðàâäóãààðò, áîëîâñðîëûí äóíäàæ çàðäàë íü ÿäóóðëûí áàéäëààð ýðñ ÿëãàð÷ áàéãàà áîëîâ÷ õóâü õýìæýýãýýð àâ÷ ¿çâýë ÿäóó áóñ õ¿í àìûíõ ÿäóó õ¿í àìûíõààñ áàãà çýðýã ë ºíäºð áàéíà. Äºðºâä¿ãýýðò, ÿäóó áóñ õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäèéí äóíäàæ çàðäàë íü ÿäóó÷óóäûíõààñ ¿ëýìæ ºíäºð áºãººä õóâü õýìæýýíèé õóâüä ÷ èë¿¿ áàéíà. Òàâäóãààðò, ÿäóó áóñ õ¿í àì íü õàëààëòàíäàà ÿäóó÷óóäààñ èë¿¿ çàðäàë ãàðãàäàã áîëîâ÷ õóâü õýìæýýãýýðýý ÿäóó õ¿í àìûíõ èë¿¿ áàéíà. Õºäººä ÿäóó÷óóäûí õàëààëòûí çàðäëûí õóâüä ýñðýã ¿ð ä¿í õàðàãäàæ áàéãàà ó÷ðààñ äýýðõ ¿ð ä¿í íü õîòûí ÿäóó÷óóäûí õàëààëòûí õóâü õýìæýýíýýñ øàëòãààëàí ãàð÷ áàéíà. Çóðãààäóãààðò, ÿäóó áóñ õ¿í àìûí õóâöàñíû çàðäàë ¿ëýìæ ºíäºð áàéãàà áîëîâ÷ ÿäóó õ¿í àìûí õóâöàñíû çàðäëûí õóâü õýìæýý íü õàðüöàíãóé ºíäºð áàéíà. Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä, ÿäóó áóñ õ¿í àì òýýâýð, õîëáîîíû çàðäàëä ÿäóó õ¿í àìûã áîäâîë ¿íýìëýõ¿é áîëîí õàðüöàíãóé èõèéã çàðöóóëäàã áàéíà.

ßÄÓÓÐÀë áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë�0 ÀÆ áÀéÄëÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ�0

Õ¿ñíýãò2.2.Íýãõ¿íäñàðäíîãäîõõýðýãëýý,¿íäñýííýðòºðëººð,ÿäóóðëûíáàéäëààð,õîòõºäººãººð

Íèéò Õîò Õºäºº

ßäóóáóñ ßäóó ßäóóáóñ ßäóó ßäóóáóñ ßäóó

Õýðýãëýýòºãðºã

Õ¿íñ 43340 23188 43394 21648 43240 24393

Ñîãòóóðóóëàõóíäàà,òàìõè 1965 819 1497 541 2834 1036

Áîëîâñðîë 9850 2608 10539 2553 8569 2652

Ýð¿¿ëìýíä 6675 1001 6426 1121 7138 907

Óäààíýäýëãýýòýéáàðàà1/ 1176 328 1307 265 932 377

Ò¿ðýýñ2/ 7965 1177 11418 1651 1554 806

Õàëààëò3/ 3892 1629 5029 2904 1781 630

¯éë÷èëãýý4/ 3452 889 4678 1525 1176 392

Õóâöàñ 22650 7053 22379 5998 23152 7878

Òýýâýðõîëáîî 19166 2665 22290 3190 13367 2255

Áóñàä5/ 11352 3233 12581 3271 9070 3202

Íèéò 131483 44589 141539 44667 112813 44528

Õóâèéíæèí,%

Õ¿íñ 33 52 31 48 38 55

Ñîãòóóðóóëàõóíäàà,òàìõè 1 2 1 1 3 2

Áîëîâñðîë 7 6 7 6 8 6

Ýð¿¿ëìýíä 5 2 5 3 6 2

Óäààíýäýëãýýòýéáàðàà1/ 1 1 1 1 1 1

Ò¿ðýýñ2/ 6 3 8 4 1 2

Õàëààëò3/ 3 4 4 7 2 1

¯éë÷èëãýý4/ 3 2 3 3 1 1

Õóâöàñ 17 16 16 13 21 18

Òýýâýðõîëáîî 15 6 16 7 12 5

Áóñàä5/ 9 7 9 7 8 7

Íèéò 100 100 100 100 100 100

1/ Óäààí ýäýëãýýò áàðààã àøèãëàñíààñ ¿¿ññýí õýðýãëýýíèé ìºíãºí ¿íýëãýýãýýð òîîöîâ.2/ Ñóóö ýçýìøñýíýýñ ãàð÷ áóé õýðýãëýýã ìºíãºí ä¿íãýýð òîîöñîí. Õýðýâ òóõàéí ºðõ ñóóöàà ò¿ðýýñëýí àøèãëàæ áàéãàà áîë òîîöîîëñîí óòãûã áèø õàðèí ò¿ðýýñèéí æèíõýíý óòãûã àâíà.3/ Òºâëºðñºí áîëîí îðîí íóòãèéí õàëààëò, ìîä, í¿¿ðñ, àðãàë, õºðçºí îðíî.4/ Ãýðýë, öàõèëãààí, óñíû õýðýãëýý áºãººä òåëåôîí óòñûã îðóóëààã¿é.5/ Àìðàëò, ÷ºëººò öàã, ¿çâýð, ãîî ñàéõàí, àðèóí öýâðèéí áàðàà áîëîí ãýð àõóéí õýðýãñýë îðíî. Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008

2.2. ßäóóðàë óëèðëûí õýëáýëçëýýñ õàìààðàõ íü

Óëèðëààð õýëáýëçäýã íü Ìîíãîë äàõü ÿäóóðëûí íýã îíöëîã þì. Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí èíãýæ óëèðëààð õýëáýëçýõýä ìàë àæ àõóé, ãàçàð òàðèàëàí ýðõëýëòèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä õàìãèéí èõ íºëººëäºã. Õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé á¿òýö íü óëèðëààð ýðñ ººð÷ëºãäºõ áóþó çóíä ñ¿¿, öàãààí èäýý, íàìàð õ¿íñíèé íîãîî, ºâºë ìàõûã ò¿ëõ¿¿ õýðýãëýõ áîëîâ÷ õàâàð åðºíõèéäºº òàð÷èãäóó áîëäîã áàéíà. Íàìàðòàà ñ¿¿, öàãààí èäýý ñàéòàé, ìàõíû õàíãàìæ áàñ ñàéæèðäàã òóë äºðâºí óëèðàë äîòðîî õ¿íñíèé õýðýãëýý õàìãèéí ºíäºð, õàðüöàíãóé ýëáýã äýëáýã óëèðàë þì. Áèä ºìíºõ òàéëàíòàé õàðüöóóëàõ áîëîìæèéã õàíãàõûí òóëä Ìîíãîë îðíû áàéãàëèéí äºðâºí óëèðëààð14 áóñ õàðèí õóàíëèéí äºðâºí óëèðëààð ä¿í øèíæèëãýý õèéëýý.

Ñóäàëãàà ÿâóóëñàí íýã æèëèéí õóãàöààíä õ¿í àìûí àæ áàéäàë óëèðëààñ óëèðàëä äîðäñîí áºãººä ¿¿íèéã çºâõºí óëèðëûí õýëáýëçýë15 þì óó, ºðõ¿¿äèéí øèíæ ÷àíàðààð16 òàéëáàðëàõ áîëîëöîîã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà (Õ¿ñíýãò 2.3). ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü ñóäàëãààíû ýõíèé óëèðàëä 25.1 õóâü áàéñàí áîë ñ¿¿ëèéí óëèðàë áóþó ñ¿¿ëèéí ãóðâàí ñàðä 42.1 õóâü áîëæ ºññºí áºãººä ýíý õóãàöààíä ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò, ÿäóóðëûí ìýäðýìæ õî¸óë áàðàã õî¸ð äàõèí íýìýãäñýí áàéíà. ßäóóðàë íü ñóäàëãààíû ãóðàâäóãààð óëèðàë õ¿ðòýë èõýýõýí íýìýãäýæ,

14 Моíãоë óëñàд 6-8-ð ñàðóóд íь çóí, 9-11-ð ñàðóóд íь íàмàð, 12-2 ñàðóóд íь ºâºë, 3-5 ñàðóóд íь õàâðûí óëиðàëд òооцоãддоã. 15 Õýðýãëýýíиé á¿òциéã óëиðëûí ¿íиéí çºð¿¿ãýýð õàíãàëòòàé çàñâàðëàñàí ãýдãиéã õýëýõ íь ç¿éòýé. (Дýëãýðýíã¿é мýдýýëëиéã õàâñðàëò Á-ýýñ õàðíà óó.)16 Õ¿ñíýãòýíд áàéãàà íýмýëò ¿ç¿¿ëýëòýýñ õàðàõàд ò¿¿âýð дýõ ºðõиéí õ¿í àм ç¿éí øиíæ ÷àíàð áоëоí õоòæиëòûí çýðýãò дºðâºí óëиðëûí оíц яëãàà àæиãëàãдàõã¿é áàéíà.


õàðèí ñóäàëãààíû äºðºâä¿ãýýð óëèðàëä àðàé óäààí ÿâöòàé íýìýãäñýí áàéíà. Ýíý ÷èã õàíäëàãà íü áàðàã á¿õ õîò, õºäººä; á¿õ ñóóðüøèë, á¿ñ íóòãóóäàä èæèëõýí áàéíà. ßäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý ñóäàëãààíû ñ¿¿ëèéí óëèðàëä õîòîä 14 ïóíêòýýð, õºäººä 21 ïóíêòýýð íýìýãäæýý. Íèéñëýë õîò áîëîí àéìãèéí òºâ¿¿äýä ýíý ºñºëò íü õîòûí íèéò ºñºëò áóþó 14 ïóíêòòýé îéðîëöîî áàéõàä õºäººãººð íü àâ÷ ¿çâýë ñóìûí òºâèéã áîäâîë õºäºº íóòàãò õàðüöàíãóé èõ (17 áîëîí 24 ïóíêòýýð òóñ òóñ) ºññºí áàéíà.

Õ¿ñíýãò2.3.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,óëèðëààðÓëñûíäóíäàæ Ióëèðàë IIóëèðàë IIIóëèðàë IVóëèðàë

(2007 (2007 (2008 (2008

7-9ñàð) 10-12ñàð) 1-3ñàð) 4-6ñàð)

ßäóóðëûíõàìðàëòûíõ¿ðýý 35.2 25.1 33.3 40.5 42.1

(0.8) (1.5) (1.6) (1.8) (1.8)

ßäóóðëûíã¿íçãèéðýëò 10.1 6.9 9.3 11.5 12.7

(0.3) (0.5) (0.6) (0.6) (0.7)

ßäóóðëûíìýäðýìæ 4.0 2.8 3.6 4.5 5.1

(0.2) (0.3) (0.3) (0.3) (0.3)

Íýìýëò¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:

Õ¿íàìûíõóâèéíæèí(%) 100.0 25.1 24.8 25.0 25.1

ßäóóðëûíøóãàìààñäîîãóóðõ¿íàìûíõóâèéíæèí(%) 100.0 17.9 23.5 28.7 29.9

ªðõèéíàìá¿ëèéíòîî 3.9 3.9 3.9 3.9 3.9

Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë(%) 38.9 39.1 39.5 38.6 38.3

Õ¿¿õäèéíòîî(àìá¿ëäýçëýõõóâèéíæèí) 26.4 26.9 27.0 26.3 25.4

ªðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéííàñ 44.9 44.5 44.7 44.9 45.4

Ýðýãòýéòýðã¿¿ëýã÷òýéºðõ(%) 78.0 79.2 77.5 78.5 76.9

Õîòæèëò(%) 57.6 57.3 57.0 58.1 57.8


Äýýðõ àæèãëàëòûã òàéëáàðëàõ àëèâàà îðîëäëîãî íü ýíý òàéëàíãèéí õ¿ðýýíýýñ õàëüñàí õýðýã áîëîõ õýäèé ÷ äýëõèé äàÿàð õ¿íñíèé ãîë íýðèéí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºðãºí õ¿ðýýíä îãöîì ºññºí öàã ¿å íü ìàíàé ñóäàëãààíû ¿åòýé äàâõàöñàí íü íºëººëñºí ãýñýí èëýðõèé ¿íäýñëýëòýé òààìàãëàë äýâø¿¿ëæ áîëíî. ßäóó÷óóäûí õ¿íñíèé õýðýãëýý íü ÿäóó áóñ õ¿í àìûã áîäâîë íèéò õýðýãëýýíäýý èë¿¿ ºíäºð õóâü õýìæýýòýé áàéäàã òóë õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºññºí íü òýäýíä èë¿¿ õ¿íäýýð òóññàí íü äàìæèãã¿é. Æèøýý íü, ñóäàëãààíû õóãàöààíä

õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí èíôëÿöè 50 îð÷èì õóâüòàé áàéñàí áºãººä ìîíãîë÷óóäûí õîîë òýæýýëèéí á¿òöýä ãîëëîäîã ãóðèë, öàãààí áóäàà, òàëõ, õ¿íñíèé íîãîîíû ¿íý á¿ð èë¿¿òýéãýýð ºññºí áàéíà.17 Ñóäàëãààíû õî¸ðäóãààð õàãàñò èíôëÿöè îíöãîé ºíäºð áàéñàí áºãººä ýíý ¿åä ÿäóóðëûí ºñºëò ìºí äýýä õýìæýýíäýý õ¿ð÷ýý. ¯íèéí ºñºëòèéí ìýäýýëýë íü ìºí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí èíôëÿöè õîò, õºäººä çýðýã ÿâàãäñàíûã õàðóóëæ áàéãàà.

17 Ýíý 12 ñàðûí õóãàцààí дàõь õ¿íñíиé á¿òýýãдýõ¿¿íиé ¿íиéí íиôëяци íь àëáàí ёñíû мýдýýãýýð 47 õóâь áоëоâ÷ ºðõиéí ñóдàëãààíû òооцооëëооð 54 õóâь áàéíà.

2.3. ªðõèéí àì á¿ëèéí á¿òýö

Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí ºðõ¿¿ä ºðõèéí àì á¿ëèéí á¿òöèéí õóâüä õîîðîíäîî ÿëãààòàé áàéíà. Çàðèì ºðõ íü ¿íäñýí ãýð á¿ëýýñ (ýõíýð, íºõºð, õ¿¿õä¿¿äýýñ á¿ðäñýí), íºãºº õýñýã íü ºðãºòãºñºí ãýð á¿ëýýñ (ýõíýð, íºõºð, õ¿¿õä¿¿äýýñ ãàäíà áóñàä õàìààòíóóäààñ á¿ðäñýí) òóñ òóñ á¿ðäýæ áàéõàä çàðèì ºðõ¿¿ä îëîí õ¿¿õýäòýé,


ýñâýë çºâõºí ºíäºð íàñòàé õ¿ì¿¿ñýýñ á¿ðäñýí ãýõ ìýòýýð ÿëãààòàé áàéíà. Òèéìýýñ ÿäóóðàë áîëîí ºðõèéí àì á¿ëèéí á¿òöèéí õîîðîíä õàðèëöàí õàìààðàë áàéíà óó? Õ¿ñíýãò 2.4-ä ºðõèéí àì á¿ëèéí òîîíîîñ øàëòãààëæ ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä õýðõýí ººð÷ëºãäºæ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî íýìýãäýõ òóòàì ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý æèãä ºñ÷ áàéíà. Àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéã íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýãýýð àâ÷ áàéãàà òîõèîëäîëä áóþó ºðõèéí ãèø¿¿í á¿ð èæèë õýðýãëýýòýé (ýñâýë ºðõºä ýäèéí çàñãèéí õýì õýìæýýíèé òîõèðóóëãà õýðýãã¿é) ãýæ ¿çýõ òîõèîëäîëä ýíý õàíäëàãàä òèéì ÷ ãàéõìààð ç¿éë áèø þì.

Õî¸ð õ¿ðòýëõ àì á¿ëòýé ºðõèéí õóâüä ÿäóó áàéõ ìàãàäëàë îéðîëöîîãîîð 10 ãàðóé õóâü

áàéíà. Èéì ºðõ íèéò õ¿í àìûí 9 õóâü, õàðèí ÿäóó÷óóäûí 3 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Äóíäàæ áóþó ãóðàâ, äºðºâ, òàâàí àì á¿ëòýé ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 31 îð÷èì õóâü áîëæ áàéíà. Ýäãýýð ºðõ íèéò õ¿í àìûí ãóðàâíû õî¸ðûã, ÿäóó÷óóäûí òàâíû ãóðâûã ýçýëæ áàéíà. Õàðèí òàâààñ äýýø àì á¿ëòýé ºðõèéí òàëààñ èë¿¿ õóâü íü ÿäóó áàéíà. Èéì ºðõºä àìüäàðäàã õ¿ì¿¿ñ íèéò õ¿í àìûí äºðºâíèé íýãèéã ýçýëæ áàéãàà áîëîâ÷ íèéò ÿäóó÷óóäûí òàâíû õî¸ðûã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Íàéìààñ äýýø àì á¿ëòýé ºðõ¿¿äýä ÿäóóðàë á¿ð îíöãîé èõ áóþó 70 îð÷èì õóâü íü ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð àìüäàð÷ áàéíà. Èéì òîîíû àì á¿ëòýé ºðõ íèéò õ¿í àìûí 6 õóâèéã, õàðèí ÿäóó÷óóäûí 12 õóâèéã ýçýëæ áàéíà.

Õ¿ñíýãò2.4.ßäóóðàëáàºðõèéíàìá¿ëèéíòîî

Óëñûíäóíäàæ ªðõèéíàìá¿ëèéíòîî

1 2 3 4 5 6 78-ààñäýýø

ßäóóðëûíõàìðàëòûíõ¿ðýý 35.2 8.9 13.4 21.8 30.3 38.6 47.8 53.6 69.0

(0.8) (1.1) (1.0) (1.0) (1.1) (1.4) (1.9) (2.8) (3.1)

ßäóóðëûíã¿íçãèéðýëò 10.1 1.7 2.9 4.9 7.8 10.8 14.5 18.1 24.8

(0.3) (0.3) (0.3) (0.3) (0.4) (0.5) (0.7) (1.2) (1.6)

ßäóóðëûíìýäðýìæ 4.0 0.5 1.0 1.6 2.8 4.1 5.9 8.0 11.5

(0.2) (0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.2) (0.4) (0.7) (1.0)


Õ¿íàìûíõóâèéíæèí(%) 100.0 1.9 6.7 16.9 27.4 21.6 12.7 6.7 6.1

ßäóóðëûíøóãàìààñäîîãóóðõ¿íàìûíõóâèéíæèí(%) 100.0 0.5 2.6 10.4 23.6 23.7 17.2 10.1 12.0

Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë(%) 38.9 50.4 41.0 33.5 38.7 38.8 40.1 38.2 40.2

Õ¿¿õäèéíòîî(àìá¿ëäýçëýõõóâèéíæèí) 26.4 0.3 9.8 24.1 33.8 34.7 35.5 33.5 35.5

ªðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéííàñ 44.9 53.5 49.9 42.2 41.6 43.8 45.6 48.4 50.1

Ýðýãòýéòýðã¿¿ëýã÷òýéºðõ(%) 78.0 45.3 60.7 75.1 86.5 90.3 87.5 84.4 77.8



ªðõèéí àì á¿ëèéí áàéäàëä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ õî¸ð äàõü àðãà áîë õ¿í àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöàà þì. ªðõèéí àì á¿ëèéí á¿òöèéã ñóäëàõàä ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã ºðãºí àøèãëàäàã áºãººä ºðõèéí õºäºëìºðèéí áóñ íàñíû ãèø¿¿äèéã ºðõèéí íèéò ãèø¿¿äèéí òîîíä õàðüöóóëñàíòàé òýíöýíý.18 Òèéìýýñ ýíý íü ºðõºä áàéãàà “òýæýýëãýã÷äèéí” õóâèéí æèíã èëýðõèéëíý. Çóðàã 2.1-ä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý áîëîí õ¿í àì ç¿éí à÷ààëëûí õîîðîíäûí õàìààðëûã õàðóóëàâ. Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöàà èõ áàéõ òóñàì òóõàéí ºðõ ÿäóóðàëä èë¿¿ ºðòºìòãèé áàéíà. ªðõèéí àì á¿ëèéí òîîíä õ¿¿õýä, ºíäºð íàñòíû ýçëýõ õóâèéí æèí õºäºëìºð ýðõýëæ áàéãàà ãèø¿¿äèéí õóâèéí æèíòýé õàðüöóóëàõàä ºíäºð áàéõ íü “îðëîãî îëæ áóé” ãèø¿¿ä ººðººñºº ãàäíà òîäîðõîé òîîíû õ¿íèéã òýæýýæ áàéãààã õàðóóëíà. Ýíý õàðüöàà íü èõýâ÷ëýí 70 õóâü õ¿ðòýëõ óòãûã àâäàã áºãººä ¿¿íýýñ äýýø áàéãàà òîõèîëäîëä ÿäóóðàë áóóð÷ áàéíà. Ýíý ¿ç¿¿ëýëò èíãýæ õàðüöàíãóé ºíäºð áàéãàà íü òóõàéí ºðõºä áàéãàà òýæýýëãýã÷äèéí õóâèéí æèí ºíäºð áàéãààã èëýðõèéëæ áàéãàà áîëîâ÷ ýäãýýð ºðõ íü èõýâ÷ëýí àæèë ýðõýëæ áóé, ýñâýë òýòãýâýð, õàìààòíóóäààñ ºãºõ òóñëàìæ çýðýã òîãòìîë îðëîãîòîé ºíäºð íàñòíóóäààñ á¿ðäñýí áàéäàã òóë ÿäóóðàëä ºðòºõ íü áàãàñ÷ áàéãààã äýýðõ ¿ð ä¿í õàðóóëæ áàéíà19.

18 ¯¿íиé çýðýãцýý õºдºëмºðиéí áóñ íàñíû õ¿í àм áà õºдºëмºðиéí íàñíû õ¿í àмûí õàðьцàà áóюó еðºíõиéдºº 15 áà ò¿¿íýýñ дооø íàñíû áà 64-ººñ дýýø íàñíû õ¿í àмûã 15-64 íàñíû õ¿í àмд õàðьцóóëñàí õàðьцààãààð òодоðõоéëæ áоëíо. Òиéмýýñ ýíý íь ºðõиéí “оðëоãо оëоã÷” á¿ðò õýдýí “òýæýýãдýã÷” áàéãààã иëýðõиéëдýã. Гýõдýý Моíãоë óëñûí íºõцºëд õºдºëмºðиéí íàñûã òодоðõоéëоõдоо ººð àíãиëàë áàðимòàëдàã áºãººд 16-59 íàñíû ýðýãòýé÷¿¿д, 16-54 íàñíû ýмýãòýé÷¿¿диéã õºдºëмºðиéí íàñíû õ¿í àмд òооцдоã. 19 Жиøýý íь õ¿í àмûí à÷ààëëûí ò¿âøиí 70 õóâиàñ ºíдºð ºðõ¿¿диéí ãóðàâíû õоёðûíõ íь ºðõиéí òýðã¿¿ëýã÷ íь òýòãýâýð àâдàã ºíдºð íàñòíóóд áàéíà. ¯¿íиéã 70 õóâиàñ áàãà ¿ç¿¿ëýëòòýé ºðõ¿¿диéí àðàâíû íýãиéíõ íь ºðõиéí òýðã¿¿ëýã÷ òýòãýâýð àâдàã ºíдºð íàñòàí áàéãààòàé õàðьцóóëàõàд ñоíиðõоëòоé юм. 20 ӨÍÝЗС-íд ºðõиéí òýðã¿¿ëýã÷иéí õóâьд мàø íàðиéí òодоðõоéëоëòûã àøиãëàñàí. Өðõиéí òýðã¿¿ëýã÷ ãýдýã íь ºðõиéí áóñàд ãиø¿¿диéí õ¿ëýýí çºâøººðñºí, áóñдûã çоõиоí áàéãóóëàõàд ãоë ¿¿ðýã ã¿éцýòãýдýã, ºðõиéí áýðõøýýëòýé àñóóдëóóдàд иõýíõ õàðиóцëàãûã õ¿ëýýдýã, ºðõиéí ñàíõ¿¿ãиéí àñóóдëûã иõýâ÷ëýí øиéдâýðëýдýã ãиø¿¿í юм. 21 Сóë òàëûí òóõàé яðиõàд æиøýýëáýë, õýдиéãýýð ºðõиéí õàмãиéí ºíдºð íàñòàé ãиø¿¿í дýýðõ òодоðõоéëоëòоíд òоõиðоõã¿é ÷ ãýñýí ò¿¿íд õ¿íдëýë ¿ç¿¿ëæ ºðõиéí òýðã¿¿í ãýæ òооцдоã. Áàñ íýãýí æиøýý áоë áýëýâñýí ýмýãòýé ºðõиéí òýðã¿¿íиé ¿¿ðýã ã¿éцýòãýæ áàéãàà áоëоâ÷ õàмãиéí òом õ¿¿ãýý ºðõиéí òýðã¿¿í ãýæ íýðëýõ íь Моíãоë÷óóдûí дóíд ò¿ãýýмýë çàíøиë юм.

Çóðàã2.1.ßäóóðàëáàõ¿íàìç¿éíà÷ààëëûíõàðüöàà

2.4. ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäàë

ßäóóðëûí òàëààðõè çàðèì õàðüöóóëàëòûã õèéõèéí òóëä ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí òîäîðõîé

øèíæ áàéäëààð íü ºðõ¿¿äèéã àíãèëàõ íü ïðàêòèêò ýëáýã áàéäàã20 . Çàðèì ñóë òàë áàéäàã ÷ ýíý íü ºðõ õîîðîíäûí õàðüöóóëàëòûã õèéõ ýíãèéí áîëîâ÷ ÷óõàë àðãûí íýã ìºí þì21 . ªðõèéí ýäèéí çàñãèéí ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëîí àìüæèðãààíû áàéäëûã èõýíõ òîõèîëäîëä òîäîðõîéëæ áàéäàã ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷äèéí øèíæ áàéäàëòàé òóõàéí ºðõèéí àì á¿ëèéí áàéäàë, àìüæèðãààíû ò¿âøíèé àñóóäàë íü çàéëøã¿é õàìààðàëòàé. Æèøýýëáýë, äýýä áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿ä õîòîä àìüäàð÷ óëìààð ýíý ºðõ¿¿ä óëñûí äóíäæààñ öººí õ¿¿õýäòýé áàéõ ìàãàäëàëòàé. Ýíý á¿ëýãò ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ, õ¿éñ, áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, àæèë ýðõëýëò, øèëæèëò õºäºëãººíèé áàéäëûã ÿäóóðàëòàé õîëáîí àâ÷ ¿çýâ.

2.4.1. Íàñ

ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ ÿäóóðàëòàé ÿìàð õàìààðàëòàé áàéíà âý? Õ¿ñíýãò 2.5-ä ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñûã òàâàí á¿ëýãò õóâààæ õàðãàëçàõ ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿äèéã íü ¿ç¿¿ëýâ. Ãó÷ààä íàñíû á¿ëýãò ÿäóóðàë ºñºæ, äº÷ ãàðàõààð áóóð÷, òàâü ãàðàõààð á¿ð èë¿¿ áóóðñààð æàð ãàðàõààð òîãòâîðæèæ áàéãàà ä¿ð çóðàã àæèãëàãäàæ áàéíà. Íèéò ºðõèéí òàâíû ãóðàâ íü äóíäàæ íàñíû òýðã¿¿ëýã÷òýé, àðàâíû ãóðàâ íü ºíäºð íàñòàé, õàðèí àðàâíû íýã øàõàì íü çàëóó ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé áàéíà. ßäóó÷óóäûí òàðõàëò íü õ¿í àìûí òàðõàëòòàé õàðüöàíãóé

80

60

40

20

0

0 20 40 60 80 100

Ñàíàìæ: Æèãíýýã¿é ¿ð ä¿íÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008

Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë

Õàì

ðàë

òûí

õ¿ð

ýý(

%)

Õºäºº

Õîò


ä¿éöýæ áàéíà. ßäóóðëûí õàíäëàãàä ýíý á¿ëã¿¿äèéí õýðýãëýýíèé çºðºº íºëººëñºí áàéæ áîëîõ òàëòàé. Æèøýý íü ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ ãó÷ ãàðàõ ¿åä ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî øèíý õ¿¿õäýýð íýìýãääýã ó÷ðààñ ýíý á¿ëýãò ÿäóóðàë íýìýãäñýí áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí èë¿¿ ºíäºð íàñíû á¿ëýãò ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü ýìýãòýé áàéõ ìàãàäëàë íýìýãäýæ áàéíà.

Õ¿ñíýãò2.5.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,ºðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéííàñààð

Óëñûíäóíäàæ

<30

30-39

40-49

50-59

>=60

ßäóóðëûíõàìðàëòûíõ¿ðýý 35.2 33.9 38.3 36.3 31.9 31.6

(0.8) (1.6) (1.2) (1.1) (1.5) (1.6)

ßäóóðëûíã¿íçãèéðýëò 10.1 9.4 10.9 10.7 9.4 8.5

(0.3) (0.6) (0.4) (0.5) (0.6) (0.5)

ßäóóðëûíìýäðýìæ 4.0 3.6 4.2 4.4 3.8 3.2

(0.2) (0.3) (0.2) (0.3) (0.3) (0.3)


Õ¿íàìûíõóâèéíæèí(%) 100.0 11.0 28.0 31.3 16.4 13.4

ßäóóðëûíøóãàìààñäîîãóóðõ¿íàìûíõóâèéíæèí(%) 100.0 10.5 30.5 32.2 14.8 12.0

ªðõèéíàìá¿ëèéíòîî 3.9 3.2 4.0 4.4 4.1 3.1

Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë(%) 38.9 32.2 44.8 25.7 21.9 71.9

Õ¿¿õäèéíòîî(àìá¿ëäýçëýõõóâèéíæèí) 26.4 30.1 43.2 24.5 13.5 11.1

ªðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéííàñ 44.9 25.7 34.7 44.4 53.8 69.2

Ýðýãòýéòýðã¿¿ëýã÷òýéºðõ(%) 78.0 87.7 85.1 80.0 72.7 60.4

Ñàíàìæ: Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâÝõñóðâàëæ:ªÍÝÇÑ2007-2008

2.4.2. Õ¿éñ

ªðõèéí ñóäàëãààíû ä¿íãýýð ýìýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéíõòýé îéðîëöîî áàéíà (Õ¿ñíýãò 2.6).

Õ¿ñíýãò2.6.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,ºðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéíõ¿éñýýð

Óëñûíõýìæýýíä Õîò Õºäºº

Ýìýãòýé Ýðýãòýé Ýìýãòýé Ýðýãòýé Ýìýãòýé Ýðýãòýé


(1.4) (0.9) (1.7) (1.1) (2.4) (1.3)


(0.6) (0.3) (0.7) (0.4) (1.0) (0.5)


(0.3) (0.2) (0.4) (0.2) (0.5) (0.2)





Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë(%) 44.7 37.2 42.0 35.8 50.7 38.9



Ãýðëýñýí,õàìòðàíàìüäàðäàã(%) 10.2 92.8 11.6 92.9 6.6 92.8

Áýëýâñýí,ñàëñàí,òóñäàààìüäàð÷áàéãàà(%) 78.3 4.1 78.3 4.6 78.5 3.5



Õýäèéãýýð õîò ñóóðèí ãàçàðò ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðàë àðàé áàãà áàéãàà áîëîâ÷ õºäººä áîë áàðàã ÿëãàðàõààðã¿é áàéíà. 6 ºðõ òóòìûí íýã íü ýìýãòýé ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé áºãººä ýíý ¿ç¿¿ëýëò õîòîä òàâíû íýã áîëæ ºñºæ, õºäººä íàéìíû íýã áîëæ áóóð÷ áàéíà. ßäóó÷óóäûí òàðõàëòûã õ¿éñýýð àæèãëàõàä áàðàã àäèëõàí õóâü õýìæýýòýé áàéíà. Ãýâ÷ áèä ýðñ ººð ººð á¿òýöòýé ºðõ¿¿äèéã ¿íýëæ áàéãàà ãýäãèéã äýýð ¿ð ä¿íã àøèãëàõäàà áîäîëöîõ ¸ñòîé. ªðõ¿¿äèéí õ¿í àì ç¿éí ãóðâàí îíöëîãèéã ¿¿íòýé õîëáîãäóóëàí äóðüäàæ áîëîõ þì. Íýãä¿ãýýðò, òàâàí ýìýãòýé òýðã¿¿ëýã÷ òóòìûí áàðàã äºðºâ íü áýëýâñýí, ñàëñàí ýñâýë òóñãààðëàñàí áàéõàä àðâàí ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷ òóòìûí åñ íü õàíü èæèëòýé áàéíà. Õî¸ðäóãààðò, ýìýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí äóíäàæ àì á¿ë íü 3 áàéõàä ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí äóíäàæ àì á¿ë ¿¿íýýñ îëîí áóþó 4 áàéíà. Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷äèéí õ¿éñýíä íàñíû çºðºº òîä àæèãëàãäàæ áàéíà. Ýìýãòýé ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí äóíäàæ íàñ ýðýãòýé ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéíõýýñ 8 íàñààð ºíäºð áàéíà.

2.4.3. áîëîâñðîë

Õ¿íèé íººöèéí íýã ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò áîë áîëîâñðîë þì. Èéìýýñ õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèíã íýìýãä¿¿ëýõ íýãýí ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë íü áîëîâñðîëûí àñóóäàë ãýæ ¿çýæ áîëíî. Áîëîâñðîëã¿é ýñâýë áàãà áîëîâñðîëòîé õ¿í ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð øààðäàõã¿é àæèë áóþó á¿òýýìæ ìóóòàé, öàëèí áàãàòàé àæèë õèéæ óëìààð õ¿íäðýë, áýðõøýýëä èë¿¿ ºðòºìòãèé áàéäàã. Áîëîâñðîëûí ò¿âøèí ºíäºð áàéõ íü àæèëä îðîõ áîëîìæóóäûã íýìæ ºãºõººñ ãàäíà ýð¿¿ë ìýíä ñàéòàé áàéõûí à÷ õîëáîãäîë, íèéãýìäýý èë¿¿ èäýâõèòýé îðîëöîîòîé áàéõ çýðýã àæ áàéäëûí áóñàä ÷óõàë òàëóóäûã îéëãîõîä òóñàëäàã.

Õ¿ñíýãò 2.7-ä ÿäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøíýýð õàðóóëàâ. Áîëîâñðîëûí ò¿âøèí áà ÿäóóðëûí õîîðîíäûí õàìààðëûí òàëààð ä¿ãíýëò õèéõèéí ºìíº ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷äèéí áîëîâñðîëûí åðºíõèé ò¿âøèí õàðüöàíãóé ºíäºð áóþó óëñûí õýìæýýãýýð äîëîîí õ¿í á¿ðèéí çóðãàà íü íààä çàõ íü ÅÁÑ-èéí 8 äóãààð àíãè

òºãññºí áóþó á¿ðýí áóñ äóíä22 áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø áîëîâñðîë ýçýìøñýí òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä, õàðèí äîëîîí õ¿í òóòìûí íýã íü ë áîëîâñðîëã¿é ýñâýë áàãà áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷ á¿õèé ºðõºä àìüäàð÷ áàéíà ãýäãèéã õýëýõ íü ç¿éòýé.23 Áèäíèé òààìàãëàæ áàéñàí÷ëàí, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí ºíäºð áàéõ òóòàì òóõàéí ºðõ ÿäóóðàëä ºðòºõ ìàãàäëàë áàãàòàé áàéíà.

ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ á¿ðýí äóíäààñ äýýø áîëîâñðîëòîé áàéõ íü ÿäóóðàëä ºðòºõ ìàãàäëàëûã áóóðóóëæ áàéíà. Á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä àìüäàðäàã õ¿í àìûí ÿäóóðëûí õàìðàõ õ¿ðýý 35 áàéíà. Á¿ðýí äóíäààñ áàãà áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí õóâüä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý îéðîëöîîãîîð 50 õóâü, õàðèí á¿ðýí äóíäààñ äýýø áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí õóâüä 16 õóâü áàéíà. Ýíý õî¸ð òîì á¿ëýã òóñ á¿ðèéí äîòîðõ ÿëãààã äýýðõ òîî áàðèìò õàðóóëæ ÷àäàõã¿é áàéíà. Áîëîâñðîëã¿é òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ ÿäóóðàëä õàìãèéí èõ ºðòºæ áàéõàä, áàãà áîëîâñðîëòîé áóþó á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí õóâüä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý îéðîëöîî áàéíà.

Äèïëîìûí äýýä áîëîâñðîë á¿õèé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿ä áîëîí áàêàëàâðûí çýðýãòýé ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý áàðàã èæèëõýí áàéãàà íü 2002-2003 îíû ¿ð ä¿íãýýñ ÿëãààòàé áàéíà. Õàðèí ìýðãýæëèéí áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü áóñàä äóíä áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéíõýýñ áàãà áàéãàà íü òîäîðõîé áîëîâ÷ õàðèí äèïëîìûí äýýä áîëîâñðîëòîé áîëîí áàêàëàâðûí áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéíõýýñ èõ áàéíà. Õîò, õºäººä äýýðõ ä¿ãíýëò àäèëõàí õàìààòàé ÷ ÿëãàðàë íü õîòîä èë¿¿ áàéíà.

22 Á¿ðýí áóñ дóíд áоëоâñðоëûí ñóðãàëòûí æиëиéí òоо íь òºãññºí оíооñ õàмààð÷ áàéíà. 1963 оí õ¿ðòýë á¿ðýí áóñ дóíд áоëоâñðоë íь 7 æиëиéí ñóðãàëòòàé áàéñàí. 1964-2004 оí õ¿ðòýë 8 æиë, 2005 оíооñ 9 æиëиéí ñóðãàëòòàé áоëоод áàéíà. 23 2002-2003 оíû мýдýýëýëòýé õàðьцóóëàõàд çàðим ¿ð д¿íã òàéëáàðëàõàд õ¿íдðýëòýé áàéãàà áиëýý. Жиøýý íь: ºðõиéí òýðã¿¿ëýã÷ íь á¿ðýí дóíд áоëоâñðоëòоé ºðõºд àмьдàð÷ áàéãàà õ¿í àмûí òоо 18.8 õóâиàñ 31.4 õóâь áоëæ ºñ÷, õàðиí ºðõиéí òýðã¿¿ëýã÷ íь дýýд áоëоâñðоëòоé áóюó ýñâýë дипëомûí дýýд áоëоâñðоëòоé ºðõºд àмьдàð÷ áàéãàà õ¿í àмûí òоо 25 õóâиàñ 16 õóâь áоëæ áóóð÷ýý. Гýòýë ºðõиéí òýðã¿¿ëýã÷иéí òодоðõоéëоëò áоëоí áоëоâñðоëûí ò¿âøиíãиéí òóõàé àñóóëòóóд ýíý õоёð ñóдàëãààíд яã àдиëõàí áàéãàà áиëýý.


Õ¿ñ

íýã

ò2.

7.ß

äóóð

ëûí

¿í

äñýí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,ºð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íý

çýì

øñý

íá

îëî

âñð

îëû

íä

ýýä

ò¿âø

èí

ãýýð

Óëñ

ûí

äó

íäà

æÁ

îëî

âñð

îëã

¿éÁ

àãà

Á¿ð

ýíá

óñÁ

¿ðýí

Ìýð

ãýæ

ëèé

í

Äè

ïëî

ìû

í

Áàê

àëàâ

ðÁ

óñàä

äóí

ääó

íä

äýýä

ßäó

óðëû

íõ

àìð

àëòû

íõ

¿ðýý

35.2

58.0

51.5

48.1

34.6

25.3

9.5

8.8

6.1

(0.8

)(2

.8)

(1.7

)(1

.4)

(1.2

)(1

.6)

(1.1

)(1

.4)

(4.5

)

ßäó

óðëû

íã

¿íçã

èé

ðýë

ò10

.119

.816

.014

.19.

36.

92.

12.

30.

6

(0.3

)(1

.4)

(0.7

)(0

.5)

(0.4

)(0

.5)

(0.3

)(0

.5)

(0.4

)

ßäó

óðëû

íì

ýäð

ýìæ

4.0

8.9

6.7

5.6

3.5

2.6

0.6

0.8

0.1

(0.2

)(0

.9)

(0.4

)(0

.3)

(0.2

)(0

.3)

(0.1

)(0

.2)

(0.0

)

Íýì

ýëò

¿ç¿¿

ëýëò

¿¿ä:

Õ¿í

àì

ûí

õóâ

èé

íæ

èí

(%

)10

0.0

3.9

11.9

23.1

31.4

13.0

10.0

6.0

0.6

ßäó

óðëû

íø

óãàì

ààñ

äîî

ãóóð

õ¿í

àì

ûí

õóâ

èé

íæ

èí

(%

)10

0.0

6.5

17.4

31.6

30.9

9.4

2.7

1.5

0.1

ªð

õèé

íà

ìá

¿ëè

éí

òî

î3.

93.

33.

64.

24.

04.

03.

73.

33.

6

Õ¿í

àì

ç¿é

íà

÷ààë

àë(

%)

38.9

52.8

49.6

37.4

35.8

36.7

38.6

32.6

30.4

Õ¿¿

õäè

éí

òî

î(

àìá

¿ëä

ýçëý

õõó

âèé

íæ

èí

)26

.422

.320

.929

.630

.125

.119

.726

.024

.7

ªð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íí

àñ44

.952

.852

.642

.740

.947

.150

.037

.939

.8

Ýð

ýãòý

éò

ýðã¿

¿ëýã

÷òýé

ºð

õ(%

)78

.059

.971

.285

.580

.972

.280

.174

.780

.9

Ñàí

àìæ

: Ñ

óäàë

ãààí

û ç

îõè

îì

æî

îñ

õàì

ààð

ñàí

ñòà

íäà

ðò

àëäà

àã õ

ààëò

àíä

õàð

óóëà

âÑ

óäàë

ãààí

ûç

îõè

îì

æî

îñ

õàì

ààð

ñàí

ñòà

íäà

ðò

àëäà

àãõ

ààëò

àíä

õàð

óóëà

âÝ

õñó

ðâà

ëæ:ª

ÍÝ

ÇÑ2

007-

2008


2.4.4. Àæèë ýðõëýëò

ªðõèéí àæ áàéäëûã òîäîðõîéëîã÷ íýãýí ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áîë ºðõèéí ãèø¿¿äèéí, íýí ÿëàíãóÿà ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õºäºëìºð ýðõëýëòèéí áàéäàë, òóõàéëáàë õºäºëìºð ýðõëýõ áîëîìæ, ýðõýëæ áàéãàà àæëûí òºðºë áîëíî. Õ¿ñíýãò 2.8-ä ÿäóóðëûí òàëààðõ ìýäýýëëèéã àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîî, àæèë ýðõëýëòèéí ¿íäñýí ñàëáàðààð õàðóóëàâ 24.

ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü àæèë ýðõýëæ áàéãàà ºðõºä àìüäàð÷ áàéãàà õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü àæèëã¿é ºðõ¿¿äèéí õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøíýýñ ºíäºð, õàðèí àæèëëàõ õ¿÷íýýñ ãàäóóðõ ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéíõòýé îéðîëöîî áàéíà. Àæèë ýðõýëæ áàéãàà òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí äóíäààñ ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõèéí ÿäóóðëûí ò¿âøèí àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðò ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü àæèëëàäàã ºðõ áîëîí õºäºº àæ àõóéä àæèëëàæ áàéãàà òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõººñ (ýíý òîõèîëäîëä íèëýýä õýìæýýãýýð) áàãà áàéíà. ßäóó÷óóäûí òàâíû õî¸ð íü ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü õºäºº àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëä àæèëëàäàã, òàâíû íýã íü ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðò àæèëëàäàã, äîëîîíû íýã íü àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðò àæèëëàäàã òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä àìüäàð÷ áàéãàà áºãººä äºðºâíèé íýã îð÷èì íü ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü ñ¿¿ëèéí íýã æèëèéí õóãàöààíä îãò àæèë ýðõëýýã¿é ºðõºä àìüäàð÷ áàéíà. Õºäºº àæ àõóéä àæèëëàãñäûí õóâèéí æèí áóóð÷, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðûíõ ºñ÷ áàéãààã ýñ òîîöâîë íèéò õ¿í àìûí òàðõàëò ¿¿íòýé îéðîëöîî áàéíà.

ßäóóðàë áîëîí àæèë ýðõëýëòèéí õàìààðëûã ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèë ýðõëýëòèéí ñàëáàðààð íü íàðèéâ÷ëàí ñóäàëæ áîëíî. Õ¿ñíýãò 2.9-ä ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéã ìàë ìàëëàäàã, õóâèéí ñàëáàð, òºñâèéí áàéãóóëëàãà, ìºí òºðèéí ºì÷èéí àæ àõóéí íýãæèä ýðõýëäýãýýð íü ÿëãàí õàðóóëàâ25. Ò¿¿í÷ëýí àæèëëàõ õ¿÷íýýñ ãàäóóð áàéãàà õ¿í àìûã òýòãýâýð àâàã÷ áîëîí áóñàä ãýæ àíãèëñàí. Ýíý õ¿ñíýãòýýñ äàðààõ ä¿ãíýëò¿¿äèéã õèéæ áîëíî. Íýãä¿ãýýðò, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü áóñàä ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà ºðõ¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä ìàë àæ àõóé ýðõýëäýã òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ ÿäóóðàëä èë¿¿ èõ ºðòñºí áàéíà. Õî¸ðäóãààðò, òºðèéí áîëîí òºñâèéí áàéãóóëëàãà, ÿëàíãóÿà

24 Õýðýâ òóõàéí õ¿í ñ¿¿ëиéí æиë àæиë ýðõýëñýí, àæиë ýðõëýýã¿é áоëоâ÷ áàéíãûí àæиëòàé, ýñâýë àæиëã¿é áºãººд àæиë õàéñàí áоë àæиëëàõ õ¿÷иíд оðíо. Õýðýâ ¿ã¿é áоë àæиëëàõ õ¿÷иíд òооцоãдоõã¿é. 2002-2003 оíд ñ¿¿ëиéí доëоо õоíоãò àæиë ýðõýëñýí ýñýõ òàëààð àñóóæ áàéñàí áоë ýíý óдàà ñ¿¿ëиéí íýã æиëиéí õóãàцààã ñоíãоñоí íь иõýýõýí яëãàà ¿¿ñãýæ áàéíà.25 Уëñûí ¿éëдâýðиéí ãàçðóóдûí иõýíõ íь òýýâýð, óóë óóðõàé, ýð÷им õ¿÷, àõóéí ¿éë÷иëãýý çýðýã цººõºí ñàëáàðò ¿éë àæиëëàãàà яâóóëæ áàéíà.

òºðèéí ºì÷èéí àæ àõóéí ãàçàðò àæèëëàæ áàéãàà òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèí èë¿¿ ñàéí áàéíà. Ýäãýýð ºðõ¿¿äýä íèéò õ¿í àìûí 15 õóâü íü àìüäàð÷ áàéíà. Ãóðàâäóãààðò, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü õóâèéí õýâøèëä àæèëëàæ áàéãàà ºðõ¿¿äèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèí äýýðõ õî¸ðûí äóíä íü áàéãàà áîëîâ÷ óëñûí ñàëáàðò àæèëëàã÷äààñ èë¿¿ ìàë àæ àõóé ýðõëýã÷äèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèíòýé îéð áàéíà.

Äºðºâä¿ãýýðò, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü àæèë ýðõëýýã¿é ºðõ¿¿äèéí õóâüä ÿäóóðàëä ºðòºõ ìàãàäëàë 50 õóâèàñ ºíäºð áàéíà. Ãýõäýý òýä íèéò ÿäóó÷óóäûí 7 õ¿ðýõã¿é õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Òàâäóãààðò, äýýðõ ºðõ¿¿äýýñ ìàø ÿëãààòàé õî¸ð á¿ëýã áàéãàà íü ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü õºäºëìºðèéí çàõ çýýëä îðîëöîîã¿é ºðõ¿¿ä (òýòãýâýð àâàã÷èä áà òýòãýâýð àâäàãã¿é õ¿ì¿¿ñ) þì. Ýíý õî¸ð á¿ëãèéí õóâüä ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü òýòãýâýð àâäàã ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðàëä õàìðàãäàõ ìàãàäëàë íü òýòãýâýð àâäàãã¿é ºðõ¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä áàãà áóþó òóñ á¿ð 32 õóâü, 44 õóâü áàéíà. Ãýâ÷ ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü òýòãýâýð àâäàã á¿ëýã ÿäóó÷óóäûí èë¿¿ ºíäºð õóâü áóþó 14 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéõàä íºãºº á¿ëýã íü äºíãºæ 6 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Çóðãààäóãààðò, õ¿í àì ç¿éí ¿ç¿¿ëýëò íü çàðèì ñîíèðõîëòîé ìýäýýëëèéã ºã÷ áàéíà. Òýòãýâýð àâàã÷èä íü áóñàä á¿ëã¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä ãàíöààðàà îíöãîéð÷ áàéíà. Æèøýý íü, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéíõ íü äóíäàæ íàñ áóñàä á¿ëã¿¿äèéíõýýñ íýëýýí ºíäºð, õàðèí ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî, õ¿¿õäèéí òîî íü íýëýýí áàãà áàéíà. Ìºí èéì ºðõ¿¿äèéí äóíä ýìýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé áàéõ ìàãàäëàë õàìãèéí ºíäºð áàéãàà ñîíèðõîëòîé ¿ð ä¿í áàéíà.


Õ¿ñ

íýã

ò2.

8.ß

äóóð

ëûí

¿í

äñýí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,ºð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íà

æè

ëëàõ

õ¿÷

íè

é

î

ðî

ëöî

îí

ûá

àéäë

ààð

Óëñ

ûí

äó

íäà

æ

À

æè

ëã¿é

À

æè

ëëàõ

õ¿

÷íýý

ñãà

äóóð

Á

óñàä

Àæ

èëò

àé

Íè

éò

Õº

äºº

àæ

àõ

óé

Àæ

¿é

ëäâý

ð

¯é

ë÷è

ëãýý

Áóñ

àä

ß

äóóð

ëûí

õàì

ðàë

òûí

õ¿ð

ýý35

.234

.349

.132

.820

.936

.154

.434

.935

.9

(0.8

)(0

.9)

(1.5

)(1

.7)

(1.0

)(3

.6)

(2.8

)(1

.5)

(9.6

)

ßäó

óðëû

íã

¿íçã

èé

ðýë

ò10

.19.

413

.79.

35.

310

.819

.610

.78.

8

(0.3

)(0

.3)

(0.5

)(0

.6)

(0.3

)(1

.5)

(1.4

)(0

.6)

(3.2

)

ßäó

óðëû

íì

ýäð

ýìæ

4.0

3.6

5.2

3.7

2.0

4.6

9.1

4.4

3.7

(0.2

)(0

.1)

(0.3

)(0

.3)

(0.2

)(0

.9)

(0.9

)(0

.3)

(1.9

)

Íýì

ýëò

¿ç¿¿

ëýëò

¿¿ä:

Õ¿í

àì

ûí

õóâ

èé

íæ

èí

(%

)10

0.0

75.7

28.5

14.5

30.3

2.4

4.2

19.9

0.3

ßäó

óðëû

íø

óãàì

ààñ

äîî

ãóóð

õ¿í

àì

ûí

õóâ

èé

í

æè

í(

%)

100.

073

.639

.713

.518

.02.

56.

519

.70.

3

ªð

õèé

íà

ìá

¿ëè

éí

òî

î3.

94.

04.

04.

13.

94.

24.

13.

53.

4

Õ¿í

àì

ç¿é

íà

÷ààë

àë(

%)

38.9

35.4

40.0

32.5

32.2

38.6

34.1

51.4

37.2

Õ¿¿

õäè

éí

òî

î(

àìá

¿ëä

ýçëý

õõó

âèé

íæ

èí

)26

.429

.329

.329

.728

.735

.831

.615

.630

.5

ªð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íí

àñ44

.941

.042

.239

.840

.639

.338

.658

.843

.2

Ýð

ýãòý

éò

ýðã¿

¿ëýã

÷òýé

ºð

õ(%

)78

.083

.389

.187

.177

.663

.986

.059

.454

.2

Ñàí

àìæ

: Ñ

óäàë

ãààí

û ç

îõè

îì

æîîñ

õàì

ààðñà

í ñ

òàíäà

ðò

àëäà

àã õ

ààëò

àíä

õàðóó

ëàâ

Ýõ

ñóð

âàëæ

:ªÍ

ÝÇÑ

200

7-20

08


Õ¿ñ

íýã

ò2.

9.ß

äóóð

ëûí

¿í

äñýí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,ºð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íà

æè

ëýð

õëýë

òèé

íñ

àëá

àðàà

ð

Ó

ëñû

í

äóí

äàæ

À

æè

ëýð

õëýý

ã¿é

À

æè

ëàõ

õ¿÷í

ýýñ

ãàäó

óð

Áóñ

àä

À

æè

ëýð

õýëä

ýã

Ìàë

÷èí

Õ

óâè

éí

Ó

ëñû

í

Òºð

èé

í

ºì

÷èò

¿éëä

âýð

Áóñ

àä

Òýòã

ýìæ

àâ

àã÷

Áóñ

àä

ßäó

óðëû

íõ

àìð

àëòû

íõ

¿ðýý

35.2

49.0

29.2

22.4

14.6

44.6

54.4

32.0

43.7

35.9

(0.8

)(1

.6)

(1.1

)(1

.6)

(2.3

)(4

.2)

(2.8

)(1

.6)

(2.7

)(9

.6)

ßäó

óðëû

íã

¿íçã

èé

ðýë

ò10

.113

.48.

05.

74.

515

.019

.69.

414

.98.

8

(0.3

)(0

.6)

(0.4

)(0

.6)

(0.9

)(2

.0)

(1.4

)(0

.6)

(1.2

)(3

.2)

ßäó

óðëû

íì

ýäð

ýìæ

4.0

5.0

3.1

2.1

1.9

7.0

9.1

3.7

6.8

3.7

(0.2

)(0

.3)

(0.2

)(0

.3)

(0.5

)(1

.3)

(0.9

)(0

.3)

(0.7

)(1

.9)

Íýì

ýëò

¿ç¿¿

ëýëò

¿¿ä:

Õ¿í

àì

ûí

õóâ

èé

íæ

èí

(%

)10

0.0

24.4

34.7

11.4

3.4

1.8

4.2

14.9

5.0

0.3

ßäó

óðëû

íø

óãàì

ààñ

äîî

ãóóð

õ¿í

àì

ûí

õó

âèé

íæ

èí

(%

)10

0.0

34.0

28.8

7.3

1.4

2.2

6.5

13.5

6.2

0.3

ªð

õèé

íà

ìá

¿ëè

éí

òî

î3.

93.

94.

13.

93.

93.

74.

13.

34.

03.

4

Õ¿í

àì

ç¿é

íà

÷ààë

àë(

%)

38.9

40.8

33.0

30.7

32.2

42.4

34.1

58.3

25.9

37.2

Õ¿¿

õäè

éí

òî

î(

àìá

¿ëä

ýçëý

õõó

âèé

íæ

èí

)26

.429

.629

.826

.928

.634

.331

.613

.722

.930

.5

ªð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íí

àñ44

.942

.039

.942

.341

.040

.338

.663

.641

.143

.2

Ýð

ýãòý

éò

ýðã¿

¿ëýã

÷òýé

ºð

õ(%

)78

.089

.582

.475

.090

.156

.286

.055

.274

.754

.2

Ñàí

àìæ

: Òýò

ãýì

æ à

âàã÷

ãýä

ýãò

òºð

ºº

ñ ÿì

àð í

ýãýí

òº

ðëè

éí

òýò

ãýâý

ð, ò

ýòãý

ìæ

àâ÷

áàé

ãàà

á¿õ

ºð

õèé

í ò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íã

õàì

ðóó

ëëàà

.Ñ

óäàë

ãààí

û ç

îõè

îì

æî

îñ

õàì

ààð

ñàí

ñòà

íäà

ðò

àëäà

àã õ

ààëò

àíä

õàð

óóëà

âÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-

2008


2.4.5. Øèëæèõ õºäºëãººíèé áàéäàë

Õ¿ì¿¿ñ àæèë ýðõëýõ áîëîìæ õàéæ, ãýðëýëò, çàõ çýýëä áîëîí òºðºë òºðºãñºäòýéãýý îéð àìüäðàõ çýðýã ãîëëîõ øàëòãààíóóäààð ººð íóòàã îðîíä øèëæèí ñóóðüøñààð áàéãàà òóë øèëæèëò õºäºëãººíèé äàëàéö áóóðààã¿é áàéíà. ªðõèéí ñóäàëãààãààð áàðàã òàâàí õ¿í òóòìûí õî¸ð íü øèëæèí ñóóðüøñàí ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä àìüäàð÷ áàéãàà áºãººä áàéðøëààð òîîöîæ ¿çýõýä ýíý õóâü õýìæýý íü õîòûí õ¿í àìûí òýí õàãàñ, õàðèí õºäººãèéí õ¿í àìûí òàâíû íýãòýé òýíöýæ áàéíà.26 ßäóóðàë, øèëæèõ õºäºëãººí õî¸ðûí õîîðîíä ÿìàð õàìààðàë áàéíà âý? Øèëæèí ñóóðüøèã÷ òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí äóíä ÿäóóðàë øèëæèí ñóóðüøèã÷ áóñ òýðã¿¿ëýã÷òýé

26 Ýíý òодоðõоéëоëò одооãиéí àмьдàð÷ áàéãàà ñóмààñ ººð ñóмд òºðñºí, òºðñºí ñóмààñàà øиëæиí яâààд áóцàæ øиëæиæ иðñýí õ¿í àмûã оðóóëíà. Ýíý òоо íь 2002-2003 оíд 12.3 õóâь ãýæ ãàð÷ áàéñíààñ ¿ëýмæ ºññºí áàéíà. Сóдàëãààíû ò¿¿âýðëýëòýíд àøиãëàдàã ºðõиéí æàãñààëòûã иë¿¿ íàðиéí, оíоâ÷òоé áýëдýæ óëмààð оðоí íóòãиéí çàñàã çàõиðãààíààñ òоãòмоë øиíý÷иëæ, ¯СÕ-íооñ õяíàæ áàéдàã áоëñоíòоé ýíý çºðºº õоëáооòоé áоëоâ óó.

Õ¿ñíýãò2.10.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,ºðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéíøèëæèíñóóðüøñàíáàéäëààðÓëñûíäóíäàæ Õîò Õºäºº

Øèëæèíñóóðüøèã÷

áèø



áèø



áèø



(1.0) (1.2) (1.4) (1.3) (1.3) (2.3)


(0.4) (0.4) (0.5) (0.5) (0.5) (0.8)


(0.2) (0.2) (0.3) (0.2) (0.3) (0.4)





Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë(%) 38.2 40.0 34.0 40.3 41.3 38.7





ºðõ¿¿äèéíõýýñ áàãà áóþó òóñ á¿ð 28 õóâü, 40 õóâü áàéíà. (Õ¿ñíýãò 2.10 ) Ýíý ä¿ð çóðàã õºäººä ìºí àäèëõàí áàéãàà áîëîâ÷ õàðèí õîòîä øèëæèí ñóóðüøèã÷ ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé áàéõ íü ÿäóóðëûí áàéäàëä îíö íºëººëºõã¿é áàéíà. Øèëæèí ñóóðüøèã÷èä õààíà íóòàãëàæ áàéíà âý? Øèëæèí ñóóðüøèã÷èä íü õîò ñóóðèíä ãîëëîí àìüäàð÷ áàéãàà áºãººä òàâíû äºðºâ íü õîòîä àìüäàð÷ áàéíà. ¯¿íòýé àäèëààð ÿäóó÷óóäûí ãóðàâíû íýã íü øèëæèí ñóóðüøèã÷ ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé áàéãàà áºãººä ¿¿íýýñ äºðºâíèé ãóðàâ íü õîòîä áàéíà. Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä øèëæèí ñóóðüøèã÷ ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü øèëæèí ñóóðüøèã÷ áóñ ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ýýñ ÿëàíãóÿà, õîòîä íàñààð àõèìàã áºãººä ìºí ýìýãòýé ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé áàéõ ìàãàäëàë õºäººä øèëæèí ñóóðüøèã÷ òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äýä èë¿¿ áàéíà.


2.5. Õºðºíãº

Õºðºíãº ºì÷ëºëèéí áàéäàë íü õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ áàñ íýã ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áèëýý. Õºðºíãèéí ÷àäàâõèòàé áàéõ íü àéë ºðõèéí ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðã¿é áàéäàë, õºäºº àæ àõóéí ¿éëäâýðëýë äýõ óëèðëûí ººð÷ëºëò, íºëººëëèéã àðèëãàõ áîëîìæèéã îëãîíî. Õýðýâ ºðõèéí ¿íäñýí îðëîãî îëîã÷ íü ãýíýò àæèëã¿é áîëîõ, öàñ çóä, ãàí ãà÷èã, óñíû ¿åð çýðýã áàéãàëèéí ãýíýòèéí ãàìøèã òîõèîëäîõ çýðýã ýðñäýëä îðîõ ¿åä ºðõèéí õýðýãëýýãýý õàíãàõûí òóëä ºðõ íü õºðºíãºº àøèãëàäàã. Æèøýýëáýë, ìàëàà íÿäàëæ çàðàõ, ýñâýë õàäãàëàìæíààñ ìºíãºº àâàõ çýðýã àëõàì õèéæ áîëîõ þì. ¯íäñýí õºðºíãº íü åðºíõèéäºº çýýëèéí çàõ çýýëä îðîëöîõîä ìàø ÷óõàë ¿¿ðýãòýé. Òèéìýýñ áàÿëãèéí ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã òóõàéí ºðõèéã ýðñäýëä ºðòºõººñ õàìãààëäàã äààòãàë ãýæ îéëãîæ áîëîõ þì. Ýíä ìàë, ãàçàð, ñàíõ¿¿ãèéí ãýñýí ãóðâàí òºðëèéí õºðºíãèéí òàëààð àâ÷ ¿çüå.

2.5.1. Ìàë

Ìàíàé îðîíä ìàë ñ¿ðýã íü àéë ºðõèéí àìèí ÷óõàë õºðºíãº, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûí ¿íäñýí ¿éëäâýðëýë áîëäîã äàâõàð à÷ õîëáîãäîëòîé áèëýý. Àæèë ýðõýëäýã òàâàí õ¿í òóòìûí õî¸ð íü ìàë ìàëëàõ áîëîí ò¿¿íòýé õîëáîîòîé õºäºëìºð ýðõýëæ áàéíà. Òàâàí õîøóó ìàëûí òºðºë òóñ á¿ð íü ºðõèéí àìüæèðãààíä ººð ººð äýìæëýã, áîëîìæèéã îëãîäîã. ßìààòàé áàéâàë íîîëóóðûí áèçíåñò îðîëöîõ, õîíü ýñâýë òýìýýòýé áàéõ íü íîîñíû õóäàëäàà õèéõ, ¿õýð, àäóóòàé áàéõ íü ìàõ, ñ¿¿, öàãààí èäýý áîëîâñðóóëàõ ãýõ ìýò áîëîìæóóäûã áèé áîëãîäîã.

Ìàëòàé ºðõèéã òàâàí õîøóó ìàëûí òºðºë áîëîí õîò, õºäººãººð Õ¿ñíýãò 2.11-ä õàðóóëàâ. Àðâàí õ¿í òóòìûí áàðàã äºðºâ íü ìàëòàé áàéíà. Õ¿í àìûí îéðîëöîîãîîð äºðºâíèé íýãýýñ ãóðàâíû íýã îð÷èì íü ¿õýð, àäóó, ÿìàà, õîíüòîé áàéõàä õîðèíû íýã õ¿ðýõã¿é íü òýìýýòýé áàéíà. Ýíý áàéäàë áàéðøëààð ººð ººð áàéõ áà õîòûí õ¿í àìûí 10 õ¿ðýõã¿é õóâü íü ìàëòàé áàéõàä õºäººãèéí õ¿í àìûí áàðàã äºðºâíèé ãóðàâ íü ìàëòàé áàéíà. Óëààíáààòàðò ìàëòàé ºðõèéí òîî õàìãèéí öººí áóþó 3 õóâü ÷ õ¿ðýõã¿é áàéíà.

Õàðèí õºäºº íóòàãò õ¿í àìûí áàðàã 90 îð÷èì õóâü íü ÿìàð íýã òºðëèéí ìàëòàé áàéíà. Ìàëòàé ºðõèéã á¿ñ íóòãààð íü õóâààæ ¿çýõýä ýðñ ÿëãàà àæèãëàãäàõã¿é áºãººä Áàðóóí á¿ñýä ìàëòàé èðãýäèéí ýçëýõ õóâü õýìæýý õàìãèéí ºíäºð, õîíü, ÿìààòàé õ¿ì¿¿ñèéí ýçëýõ õóâü õýìæýý á¿ð ºíäºð áàéíà. Ýäãýýð íü 2002-2003 îíû áàéäàëòàé òóí îéðîëöîî áàéãàà, ãýõäýý ìàëûí ºì÷ëºë Áàðóóí á¿ñýä 54 õóâèàñ 70 õóâü áîëæ íýëýýí íýìýãäñýí áàéõàä õàðèí Ç¿¿í á¿ñýä 54 õóâèàñ 47 õóâü áîëæ áóóð÷ýý.

Áîäîä øèëæ¿¿ëñíýýð íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí òîî ìàë÷äûí äóíä 10 áîä áàéíà.27 (Õ¿ñíýãò 2.11) 2002-2003 îíä ìàëòàé õ¿ì¿¿ñèéí õóâèéí æèí ìàíàé ñóäàëãààíû ¿åèéíõòýé àäèëõàí áàéñàí áîëîâ÷ õàðèí ìàëûí äóíäàæ òîî íü 7 áîä áàéñàíòàé õàðüöóóëàõàä èõýýõýí àõèö ãàð÷ýý. Õºäººä ìàëòàé íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí äóíäàæ òîî õîòûíõîîñ õî¸ð äàõèí èõ áàéãàà íü ç¿é ¸ñíû õýðýã þì. Ñóóðüøëààð ¿çâýë òóõàéí ñóóðüøèë õºäººãèéíõ áàéõ òóñàì ìàëûí äóíäàæ òîî èõ áîëæ áàéíà. Á¿ñýýð ¿çâýë Ç¿¿í á¿ñýä íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí òîî õàìãèéí èõ áàéãàà áºãººä ýíý á¿ñ íóòàãò ¿õýð, àäóóòàé õ¿íèé õóâü õýìæýý èõ áàéãàà íü ¿¿íä ÿìàð íýã õýìæýýãýýð íºëººëæ áàéíà. Ýíý á¿ñ íóòàã íü ºðãºí óóäàì òàë íóòàã, ºâñ íîãîî èõòýé áýë÷ýýðòýé ó÷èð ìàë ìàëëàõàä õàìãèéí òîõèðîìæòîé áèëýý. Íºãºº òàëààñ, Áàðóóí á¿ñýä òàâàí õîøóó ìàë òóñ á¿ðèéí ºì÷ëºëèéí õýìæýý áóþó ìàëòàé õ¿íèé õóâèéí æèí õàìãèéí èõ áîëîâ÷ ìàëòàé íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí òîî õàìãèéí áàãà áàéíà. Ýöýñò íü ÿäóó áóñ õ¿ì¿¿ñèéã áîäâîë îëîí ÿäóó õ¿í ìàë ìàëëàæ áàéãàà ÷ òýäíèé ºì÷èëæ áàéãàà ìàëûí äóíäàæ òîî íü ÿäóó áóñ õ¿ì¿¿ñèéí ìàëûí äóíäàæ òîîíîîñ õàìààã¿é öººí áàéíà.

27 Мàëûí òооã íýãòãýí òооëоõûí òóëд áодод øиëæ¿¿ëýõ êоýôôициеíòиéã õýðýãëýâ. Мàëûí òооã áодод øиëæ¿¿ëýõ êоýôôицеíò: 1 áод=1 àдóó = 1 ¿õýð = 0.67 òýмýý = 6 õоíь = 8 ямàà


Õ¿ñ

íýã

ò2.

11.Ì

àëà

æà

õóé

ýð

õëýë

ò

¯õý

ðÀ

äóó

Òýì

ýýÕ

îí

üß

ìàà

Áî

ä

Ìàë

÷èä

Ìàë

ûí

Ìàë

÷èä

Ìàë

ûí

Ìàë

÷èä

Ìàë

ûí

Ìàë

÷èä

Ìàë

ûí

Ìàë

÷èä

Ìàë

ûí

Ìàë

÷èä

Ìàë

ûí

(%)

äóí

äàæ

(%)

äóí

äàæ

(%)

äóí

äàæ

(%)

äóí

äàæ

(%)

äóí

äàæ

(%)

äóí

äàæ

òîî

òîî

òîî

òîî

òîî

òîî

Óëñ

ûí

äó

íäà

æ28

.83.

326

.03.

34.

11.

430

.821

.033

.219

.537

.210

.2

Õî

ò5.

52.

73.

52.

90.

21.

75.

015

.35.

715

.48.

26.

0

Õº

äºº

60.5

3.4

56.6

3.3

9.4

1.4

65.8

21.6

70.6

19.9

76.5

10.8

Óëà

àíá

ààòà

ð2.

43.

10.

85.

40.

05.

00.

917

.31.

013

.12.

85.

6

Àé

ìãè

éí

òº

â10

.52.

57.

92.

50.

51.

711

.615

.113

.315

.717

.06.

1

Ñóì

ûí

òº

â40

.62.

730

.52.

52.

01.

139

.412

.645

.412

.854

.26.

4

Õº

äºº

íóò

àã74

.33.

774

.63.

614

.51.

584

.024

.588

.022

.592

.012

.6

Áàð

óóí

52.2

2.3

47.3

2.0

10.0

0.9

59.5

18.7

66.8

21.6

70.2

8.4

Õàí

ãàé

49.1

4.0

45.8

3.3

2.4

1.8

52.9

21.1

55.3

16.2

59.8

10.9

Òºâ

a/27

.63.

424

.94.

36.

32.

631

.824

.334

.324

.641

.811

.0

Ç¿¿í

42.5

3.9

39.5

5.1

10.3

0.9

38.5

23.4

41.2

16.8

47.1

13.1

ßäó

óá

óñ24

.64.

022

.44.

13.

81.

726

.426

.728

.024

.431

.712

.7

ßäó

ó

36.6

2.6

32.7

2.2

4.6

1.0

38.7

14.0

42.9

13.6

47.3

7.1

a/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿é.

Ñàí

àìæ

:Ìàë

ûí

òî

îã

áî

äîä

øè

ëæ¿¿

ëñýí

.Èí

ãýõý

äýý

ìàë

ûã

àäóó

òàé

àäè

ëòãà

æò

îî

öäî

ã.Í

ýãá

îä

íü

íýã

àäó

ó,í

ýã¿

õýð

,0.6

7òý

ìýý

,6õ

îí

ü,á

óþó

8ÿì

ààòà

éò

ýíö

¿¿ã

ýæò

îî

öäî

ã.Ñ

àðëà

ãèé

ã¿õ

ýðò

òîî

öñî

í.

Ýõ

ñóð

âàëæ

:ªÍ

ÝÇÑ

200

7-20

08.


Ìàë àæ àõóé ýðõëýëò, àìüæèðãààíû ò¿âøíèé õîîðîíä ÿìàð õàìààðàë áàéíà âý? Õ¿ñíýãò 2.12-ò ÿäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ìàë àæ àõóé ýðõýëäýã ºðõ¿¿äýýð, õîò õºäººãººð, ìàëûí òºðºë á¿ð äýýð õàðüöóóëæ õàðóóëàâ. Ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí áàéäàë õîò, õºäººãººð ÿëãààòàé áàéíà. Õîò, ñóóðèí ãàçàðò ìàë àæ àõóé ýðõýëæ áàéãàà ºðõ ÿäóóðàëä ºðòºõ íü ºíäºð áàéãàà íü õîò, ñóóðèí ãàçàðò çºâõºí õºäºº àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ íü õàíãàëòòàé áèø áºãººä ºðõ¿¿ä àìüæèðãààãàà äýýøë¿¿ëýõèéí òóëä îëîí òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã çýðýã ýðõëýõ øààðäëàãàòàéã õàðóóëæ áàéíà.

Õàðèí ìàë àæ àõóé ýðõëýõ íü õºäººãèéí õ¿í àìûí àæ áàéäëûí ò¿âøèíã íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà áà ìàë àæ àõóé ýðõýëæ áàéãàà õ¿í àìûã ìàëã¿é õ¿í àìòàé õàðüöóóëàõàä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý îéðîëöîî áîëîâ÷, ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò, ÿäóóðëûí ìýäðýìæ õî¸ð áàãà áàéíà. Á¿ñ íóòãèéí õóâüä Ç¿¿í áà Òºâèéí á¿ñèéí ìàë÷äûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí íü ìàë ìàëëàäàãã¿é õ¿í àìûíõààñ ºíäºð áàéãàà áºãººä ¿¿íýýñ Ç¿¿í á¿ñèéí ìàë÷äûí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü ìàë ìàëëàäàãã¿é õ¿í àìûíõààñ àíõààðàë òàòàõóéö áàãà áàéíà. Õàðèí Õàíãàéí áîëîí Áàðóóí á¿ñýä ìàë ìàëëàäàãã¿é õ¿í àìûí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü áàãà, Õàíãàéí á¿ñýä íýëýýí áàãà áàéíà.

Èéìä õºäººä ìàë àæ àõóé ýðõëýõ íü ÿäóóðëààñ õàìãààëæ ÷àäàõã¿é áàéíà ãýñýí ä¿ãíýëò õèéæ áîëíî. 2002-2003 îíä õºäººãèéí ìàë÷äûí äóíä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü õºäººãèéí ìàë ìàëëàäàãã¿é õ¿ì¿¿ñèéíõýýñ ¿ëýìæ áàãà áàéñàí íü ýíý ñóäàëãààãààãààð ººð÷ëºãäñºí ¿ð ä¿í ãàð÷ áàéíà. Ìàëûí òîî òîëãîéí íºëºº õýð áàéíà âý? Çóðàã 2.2-ò íýã ìàë÷èíä íîãäîõ ìàëûí òîîíîîñ ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý õýðõýí õàìààð÷ áàéãààã õàðóóëàâ. Õîò, õºäºº àëü àëèíä íü ìàëòàé íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí òîî ºñºõºä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý áóóð÷ áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà. Õýäèéãýýð õîò, õºäºº àëü àëèíä íü ìàëòàé ºðõ¿¿äèéí àìüæèðãàà íü ìàëã¿é ºðõ¿¿äèéíõººñ äýýã¿¿ð áàéãàà áºãººä ìàëòàé ºðõ¿¿äèéíõýý äóíä áîë ìàëûí òîî îëîí áàéõ òóñàì àìüæèðãààíû ò¿âøèí íü ñàéæèð÷ áàéíà. Îëîí ìàëòàé áàéõ òóñàì á¿òýýìæ äýýøëýõ áºãººä, ìºí àëü áîëîõ îëîí òºðëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëñíààð çºâõºí òîäîðõîé íýã òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã äàãíàõàä çàðèì òºðëèéí ñºðºã ¿çýãäýë, íºëººëëèéí ó÷ðóóëàõ õîõèðîë èõ áàéäãààñ ñýðãèéëýõ áîëîìæòîé áîëäîã ãýñýí òàéëáàð íýëýýí ¿íäýñëýëòýé. Ìàë÷äûí 75 õóâü íü äîîä òàë íü (5 õîøóó ìàëûí) ãóðâàí òºðëèéí ìàëòàé áàéãàà áîäèò áàéäëààñ ýíý òààìàãëàëûã äýâø¿¿ëæ áàéíà. 28

28 Өºð áàéæ áоëоõ íºõцºë áоë õýðýâ ºðõ çºâõºí 1-2 òºðëиéí мàë á¿õиé ñ¿ðýãòýé áàéõ íь òýдýíд ýдãýýð ¿éë àæиëëàãààíд мýðãýøиõ áоëоí ¿éëдâýðëýëиéí пðоцеññò ýдиéí çàñãиéí òодоðõоé ò¿âøиíд õ¿ðýõ áоëомæиéã оëãодоã.


Õ¿ñ

íýã

ò2.

12.ß

äóóð

ëûí

¿í

äñýí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,ìàë

àæ

àõó

éý

ðõë

ýëòè

éí

áàé

äëàà

ð

Óëñ

ûí ä

óíäà

æÕ

îò

Õº

äºº

Ìàë

÷èí á

óñÌ

àë÷è

íÌ

àë÷è

í á

óñÌ

àë÷è

íÌ

àë÷è

í á

óñÌ

àë÷è

í

ßäó

óðëû

í õ

àìðàë

òûí õ

¿ðýý

29.6

44.8

26.4

31

.74

6.2

46

.7

(1.0

)(1

.3)

(1.1

)(3

.0)

(2.1

)(1

.4)

ßäó

óðëû

í ã

¿íçã

èéðýë

ò8.8

12.3

7.6

8.0

15

.01

2.9

(0.4

)(0

.5)

(0.4

)(0

.9)

(0.8

)(0

.5)

ßäó

óðëû

í ì

ýäðýì

æ3.7

4.6

3.1

2.8

6.5

4.8

(0.2

)(0

.2)

(0.2

)(0

.4)

(0.4

)(0

.3)

Íýì

ýëò

¿ç¿¿

ëýëò

¿¿ä:

Õ¿í

àì

ûí õ

óâèéí æ

èí (%

)62.8

37.2

91.8

8.2

23

.57

6.5

ßäó

óðëû

í ø

óãàì

ààñ

äîîãó

óð õ

¿í à

ìû

í õ

óâèéí æ

èí (

%)

52.7

47.3

90.3

9.7

23

.37

6.7

ªðõè

éí à

ì á

¿ëèéí ò

îî

3.8

4.0

3.9

4.1

3.6

4.0

Õ¿í

àì

ç¿é

í à

÷ààë

àë (%

)37.2

41.8

36.9

43

.63

8.5

41

.6

Õ¿¿

õäèéí ò

îî (àì

á¿ë

ä ýç

ëýõ

õóâè

éí æ

èí)

25.0

28.9

24.9

27

.22

5.6

29

.1

ªðõè

éí ò

ýðã¿

¿ëýã

÷èéí í

àñ45.3

44.0

45.5

47

.54

4.4

43

.5

Ýðýã

òýé ò

ýðã¿

¿ëýã

÷òýé

ºðõ

(%)

73.2

86.4

72.9

83

.67

4.8

86

.8

Ñàí

àìæ

: Ñ

óäàë

ãààí

û ç

îõè

îì

æîîñ

õàì

ààðñà

í ñ

òàíäà

ðò

àëäà

àã õ

ààëò

àíä

õàðóó

ëàâ

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008


2.5.2. ãàçàðÃàçàð íü ºðõèéí, ÿëàíãóÿà õºäºº àæ àõóé

ýðõýëäýã ºðõèéí õóâüä õàìãèéí ÷óõàë õºðºíãèéí íýã þì. Ãýõäýý ìàíàé îðîíä ãàçàð òàðèàëàí õÿçãààðëàãäìàë õºãæñºí ó÷èð ìàë àæ àõóéòàé õàðüöóóëáàë à÷ õîëáîãäîë áàãàòàé. Ãàçàð òàðèàëàí ñóë õºãæñºíèé øàëòãààí áîëñîí öººí õýäýí õ¿÷èí ç¿éë áèé. Íýãä¿ãýýðò, óóð àìüñãàëûí ýðñ òýñ íºõöºëä ãàçàð òàðèàëàí ýðõëýõýä òîõèðîìæã¿é, öàã àãààðûí õ¿íäðýë ¿¿ñýõýä óðãàö àëäàõ áîëäîã. Õî¸ðäóãààðò, õºðñíèé ÷àíàð ìóó, íèéò ãàçðûí òóí áàãà õóâèéã óñæóóëñàí ó÷ðààñ á¿òýýìæèä ñºðãººð íºëººëäºã. Ãóðàâäóãààðò,

ãàçàð òàðèàëàíä ìàë àæ àõóéã áîäâîë õºäºëìºð, êàïèòàë àëü àëèíä íü èë¿¿ èõ õºðºíãº øààðääàã áàéæ áîëîõ òàëòàé. Äºðºâä¿ãýýðò, ºðõ¿¿ä ãàçàð òàðèàëàíã ìàë àæ àõóé øèã óëàìæëàí ýðõýëæ áàéãààã¿é, ñàÿõíûã õ¿ðòýë ãàçàð òàðèàëàíãèéí ¿éë àæèëëàãàà áàðàã á¿õýëäýý ë óëñûí õýâøèëä õàìààðäàã áàéñàí. Òàâäóãààðò, óëàìæëàëò àðãààð ìàë ìàëëàõàä çàéëøã¿é í¿¿äýëëýí àìüäðàõ áîëäîã òóë ãàçàð òàðèàëàí ýðõëýõýä òîõèðîìæã¿é áàéäàã.

ªðõèéí ñóäàëãààíû ä¿íãýýð àðâàí õ¿í òóòìûí íýã íü òàðèàëàíãèéí ãàçàð ºì÷èëäºã áóþó ýñâýë òàðèàëàíãèéí çîðèëãîîð ãàçàð àøèãëàäàã ºðõºä àìüäàð÷ áàéíà. Õîò, õºäººä ýíý ¿ç¿¿ëýëò îéðîëöîî áàéíà. Õýäèéãýýð óëñûí õýìæýýãýýð áîë ãàçàð ýçýìøèã÷ íü ãàçàð ýçýìøäýãã¿é õ¿ì¿¿ñýýñ àìüæèðãàà äîîãóóð áàéãàà õýäèé ÷ õîò, õºäººä àëü àëèíä íü ãàçàð ºì÷ëºõ áóþó ýçýìøèõ íü ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíä íºëººëæ áàéíà ãýæ õýëýõ ¿íäýñëýë õàðàãäàõã¿é áàéíà. Ãàçàð ºì÷ëºã÷ òàâàí õ¿í òóòìûí äºðºâ íü ãàçðàà á¿ãäèéã íü áóþó çàðèì õýñãèéã òàðèà, íîãîî òàðèõàä àøèãëàæ áàéãàà áóþó ãàçàð ºì÷ëºã÷äèéí äèéëýíõ íü ãàçðàà ¿ð àøèãòàéãààð àøèãëàæ áàéíà. Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä ÿäóó õ¿í ãàçàð òàðèàëàíãèéí àæèë ýðõëýõ ìàãàäëàë íü ÿäóó áèø õ¿íèéõýýñ áàãà çýðýã èõ áóþó òóñ á¿ð 9.6 õóâü, 7.5 õóâü áàéíà.

Õ¿ñíýãò2.13.ßäóóðàëáàãàçàðºì÷ëºë


Ãàçàðã¿é Ãàçàðòàé Ãàçàðã¿é Ãàçàðòàé Ãàçàðã¿é Ãàçàðòàé


(0.8) (2.5) (1.1) (3.8) (1.3) (3.0)


(0.3) (0.9) (0.4) (1.4) (0.5) (1.1)


(0.2) (0.4) (0.2) (0.7) (0.2) (0.6)


Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 91.8 8.2 95.2 4.8 87.1 12.9

ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 90.4 9.6 95.2 4.8 86.7 13.3


Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 38.9 38.2 37.4 38.3 41.1 38.2

Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ õóâèéí æèí) 26.3 27.6 25.1 24.4 28.1 29.2


Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ (%) 77.5 84.9 73.4 80.6 83.4 87.1

Ñàíàìæ: Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâ

Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008

60

50

40

30

20

0 5 10 15 20 25

Ñàíàìæ: Æèãíýýã¿é ¿ð ä¿íÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008

Íýãõ¿íäíîãäîõìàëûíòîî(áîäîäøèëæ¿¿ëñýíýýð)

Õàì

ðàë

òûí

õ¿ð

ýý(

%)

Õºäºº

Õîò

Çóðàã2.2:ßäóóðàëáàìàëûíòîî


2.5.3. Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº

ªðõèéí áàÿëãèéí íýã ÷óõàë á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº áèëýý. Õýðýâ îðëîãî íü çàðëàãàà äàâæ áàéâàë õ¿ì¿¿ñ õàäãàëàìæ õóðèìòëóóëäàã, õàðèí ºäºð òóòìûí õýðýãöýýíä äºíãºæ õ¿ðýëöýõ òºäèé îðëîãîòîé áîë õàäãàëàìæ ¿¿ñýõã¿é íü òîäîðõîé. Ìàíàé îðíû õ¿í àìûí äºðºâíèé íýã íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä ìºíãºí õàäãàëàìæòàé ºðõºä àìüäàð÷ áàéíà.29 2002-2003 îíä 7 õóâü áàéñàíòàé õàðüöóóëàõàä ýíý ¿ç¿¿ëýëò èõýýõýí ñàéæèðñàí áàéíà.30 Ñàíõ¿¿ãèéí èäýâõè èéíõ¿¿ ñàéæèðñàíä îëîí øàëòãààí áàéãààãèéí äîòîð 2003 îíä øèíý õóóëü áàòëàãäñàíààð èðãýäýýñ õàäãàëàìæ àâàõ ýðõòýé ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà ¿¿ñýí áèé áîëñîí (Æèøýýëáýë õàäãàëàìæ, çýýëèéí õîðøîîä), áàíêóóä îëîí ñàëáàð íýýæ îëîí òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ñàíàë áîëãîõ áîëñîí, íèéãìèéí õàëàìæ, òýòãýëãèéí ìºíãèéã øóóä äàíñàíä õ¿ëýýí àâàõ áîëîëöîîòîé áîëñíû

29 Өðõиéí ñóдàëãààãààð ºðõ¿¿дýýñ мºíãºí õàдãàëàмæиéíõ íь òºðëиéã àñóóдàãã¿é, ãýõдýý ºðõ¿¿д õàдãàëàмæиéí òóõàé õàðиóëàõдàà áàíêиíд áоëоí õàдãàëàмæ çýýëиéí õоðøооíд õàдãàëóóëñàí мºíãºº дóðдàæ áàéíà ãýæ оéëãоõ á¿ðýí ¿íдýñëýëòýé. Жиøýý íь, õóðимòëóóëñàí мºíãºº ãýðòýý õàдãàëàõ íь õоâоð áàéдàã. 30 2002-2003 оíû ñóдàëãààíд дýýðõ ¿ç¿¿ëýëò 12 õóâьòàé áàéñàí áоëоâ÷ ýíý íь íиéò õ¿í àм доòоðõи õóâьцàà ýçýмøдýã 5 õóâиéã àãóóëñàí áàéñàí.

çýðýãöýý õ¿í àìûí çàðèì õýñãèéí àæ áàéäàë ñàéæèð÷ õàäãàëàìæ õóðèìòëóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëñîí çýðãèéã äóðüäàæ áîëíî.

Õîò ñóóðèíä õ¿í àìûí äºðºâíèé íýã íü õàäãàëàìæòàé áîë õºäººä ýíý ¿ç¿¿ëýëò áóóð÷ òàâíû íýã áîëæ áàéíà. Õàäãàëàìæòàé áàéõ, ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý õî¸ð õ¿÷òýé óðâóó õàìààðàëòàé áàéãàà íü Õ¿ñíýãò 2.14-ººñ ìàø òîäîðõîé õàðàãäàæ áàéãàà áºãººä ÿëàíãóÿà, Óëààíáààòàð áîëîí àéìãèéí òºâ¿¿äýä õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü õàäãàëàìæã¿é õ¿ì¿¿ñèéíõýýñ ãóðàâ äàõèí áàãà áàéíà. Ñóìûí òºâ áîëîí õºäºº íóòàãò, àðâàí õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ òóòìûí ãóðàâ íü õàðèí õàäãàëàìæã¿é õ¿ì¿¿ñèéí òýí õàãàñ íü ÿäóó áàéíà. ßäóóðëûí ººð 2 õýìæ¿¿ðèéã õàðüöóóëæ ¿çýõýä ýíý íèéòëýã ä¿ð çóðàã óëàì òîäîðõîé áîëæ áàéíà. Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä, ÿäóó÷óóä, ÿäóó áóñ õ¿ì¿¿ñèéã áîäâîë ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéã áàãà àøèãëàäàã áàéíà. ( 13 õóâü, 31 õóâü òóñ òóñ)

Õ¿ñíýãò2.14.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,õàäãàëàìæýçýìøñýíáàéäëààðÓëñûí äóíäàæ Õîò Õºäºº

Õàäãàëàìæã¿é Õàäãàëàìæòàé Õàäãàëàìæã¿é Õàäãàëàìæòàé Õàäãàëàìæã¿é Õàäãàëàìæòàé


(0.9) (1.1) (1.2) (1.1) (1.3) (1.9)


(0.3) (0.3) (0.5) (0.4) (0.5) (0.6)


(0.2) (0.2) (0.2) (0.2) (0.3) (0.3)


Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 75.8 24.2 74.0 26.0 78.3 21.7

ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%)

87.4 12.6 89.6 10.4 85.7 14.3


Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 38.9 38.7 37.5 37.2 40.7 41.3

Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ õóâèéí æèí) 25.0 30.9 23.6 29.0 26.7 34.2


Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ (%) 76.7 82.4 71.6 80.0 83.1 86.7



2.6. Ñóóö

Ýçýìøèæ áàéãàà ñóóöíû òºðºë áîëîí äýä á¿òöèéí ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäàõ áîëîìæ íü õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøíèéã òîäîðõîéëîõ ãîë ¿ç¿¿ëýëòèéí íýã þì. ªðõèéí ñóóöíû íºõöºë, àõóéí ¿éë÷èëãýý ñàéæèðñíààð ºðõ, õ¿í àì íü ýìçýã áàéäëààñ ãàðàõ óëìààð òýäíèé ñîíãîëò õèéõ áîëîìæ íü íýìýãäýæ àæ áàéäëàà õóðäàí äýýøë¿¿ëíý. Äýä á¿òöèéí õºãæèë ñàéí áàéõ íü ºðõèéí ãèø¿¿äèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîëöîîã îëãîäîã. Òóõàéëáàë, äýðãýäýýñýý ýñâýë òºâëºðñºí óñàí õàíãàìæèéí ñèñòåìòýé õîëáîãäîæ øààðäëàãà õàíãàñàí óíäíû óñàà àâ÷ õýðýãëýæ áàéãàà ºðõ, õ¿í àìûã ãýðýýñýý õàãàñ öàã ãàðóé ÿâæ õýðýãëýýíèé óñàà àâ÷ áàéãàà ºðõ, õ¿í àìòàé õàðüöóóëàõàä ìýäýýæ àõóéí äàâóóòàé íºõöºëä àìüäàð÷ áàéãàà þì. Ýíä ºðõ, õ¿í àìûí ñóóöíû òºðºë áîëîí òýäíèé äýä á¿òöèéí ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýæ áàéãàà áàéäëûí òàëààð àâ÷ ¿çíý.

2.6.1. Ñóóöíû òºðºë

Ìîíãîë óëñûí õ¿í àìûí õàìãèéí íèéòëýã õýðýãëýäýã ñóóöíû íýã òºðºë áîë ãýð þì. Íèéò õ¿í àìûí 46 õóâü íü ãýðò, ãóðàâíû íýã íü ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä, òàâíû íýã íü íèéòèéí îðîí ñóóöíû áàéøèí äîòîðõ ñóóöàíä (öààøèä íèéòèéí òîõèëîã ñóóö ãýíý) àìüäàð÷ áàéíà. Ñóóðüøëààð íü àâ÷ ¿çâýë õîòûí áàðàã òàâàí õ¿í òóòìûí õî¸ð íü ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä, àðâàí õ¿í òóòìûí ãóðàâ íü íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä, ìºí àðâàí õ¿í òóòìûí ãóðàâ íü ãýðò àìüäàð÷ áàéíà. Õàðèí õºäººãèéí õ¿í àìûí ãóðàâíû õî¸ð íü ãýðò, äºðºâíèé íýã íü ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä, ¿ëäñýí íü íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä àìüäàð÷ áàéíà. Õ¿ñíýãò 2.15-ä ÿäóóðàë ñóóöíû òºðºëòýé ÿìàð õàìààðàëòàé áàéãààã õàðóóëàâ. ßäóóðëûí ò¿âøèí ãýðò àìüäðàí ñóóã÷äûí äóíä õàðüöàíãóé ºíäºð, ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä àìüäðàã÷äûí õóâüä ¿¿íýýñ àðàé áàãà, õàðèí íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä àìüäðàã÷äûí äóíä õàìãèéí áàãà áàéíà. Õîòîä ÷, õºäººä ÷ ýíý õàíäëàãà àäèë áîëîâ÷ õàðüöàíãóé ÿëãàà íü õàðèí ººð áàéíà.

Æèøýý íü, ãýðò ñóóã÷äûí áàðàã õàãàñ íü õîò, õºäººä àìüäàðäàãààñ ¿ë õàìààðàí ÿäóó áàéíà. Ãýòýë õîòîä íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä àìüäðàã÷äûí 7 õóâü íü ÿäóó áàéõàä õºäººä íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä ñóóã÷äûí 22 õóâü íü ÿäóó áàéíà. Ãýðò àìüäðàãñàä èë¿¿ ÿäóó áàéõ õàíäëàãàòàé áóþó òàâàí õ¿í òóòìûí ãóðâààñ èë¿¿ íü ÿäóó, ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä àìüäðàãñäûí ãóðàâíû íýã, õàðèí ñóóöíû òîõèëîã áàéðàíä àìüäðàãñäûí áàðàã õîðèíû íýã õ¿ðýõã¿é øàõàì íü ÿäóó áàéíà.

Ãýõäýý Óëààíáààòàð õîò áîëîí àéìãèéí òºâä õ¿í àìûí 30 õóâü íü, õàðèí ÿäóó÷óóäûí òýí õàãàñ íü ãýðò àìüäàð÷ áàéõàä íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä àìüäàðäàã õ¿ì¿¿ñ ÿã àäèëõàí ãó÷èí õóâü áîëæ áàéãàà ÷ ÿäóó÷óóäûí äºíãºæ 8 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Õºäººä ñóóöíû òºðºë òóñ á¿ðä ÿäóó÷óóäûí òàðõàëò íü íèéò õ¿í àìûí òàðõàëòòàé îéðîëöîî áóþó äºðâºí õ¿í òóòìûí ãóðàâ íü ãýðò, ¿ëäñýí íü áàéøèíä àìüäàð÷ áàéíà.


Õ¿ñ

íýã

ò2.

15.ß

äóóð

ëûí

¿í

äñýí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,ñóó

öí

ûò

ºð

ëºº

ð

Óëñ

ûí

äóí

äàæ

Õî

òÕ

ºäº

º

Ãýð

Òîõè

ëîã

Áàé

øè

íÁ

óñàä

Ãýð

Òîõè

ëîã

Áàé

øèí

Áóñ

àäÃý

ðÒî

õèëî

ãÁàé

øèí

Áóñ

àä

ñó

óö

ñó

óö

ñó

óö

ßäó

óðëû

í õ

àìðàë

òûí õ

¿ðýý

48

.88

.53

2.6

44

.34

6.7

6.7

27.9

46.1

50.1

22.0

42.4

41.3

(1.1

)(0

.8)

(1.3

)(7

.7)

(1.8

)(0

.8)

(1.5

)(9

.9)

(1.4

)(3

.1)

(2.2

)(1

2.2

)

ßäó

óðëû

í ã

¿íçã

èéðýë

ò1

4.6

2.2

8.6

12

.91

4.2

1.9

7.4

14.7

14.8

5.0

11.4

9.6

(0.4

)(0

.3)

(0.4

)(2

.7)

(0.7

)(0

.3)

(0.5

)(3

.6)

(0.6

)(0

.9)

(0.7

)(3

.8)

ßäó

óðëû

í ì

ýäðýì

æ5

.90

.93

.34

.75

.90

.82.8

5.6

5.9

1.7

4.2

3.2

(0.2

)(0

.2)

(0.2

)(1

.2)

(0.4

)(0

.2)

(0.3

)(1

.6)

(0.3

)(0

.4)

(0.4

)(1

.5)

Íýì

ýëò

¿ç¿¿

ëýëò

¿¿ä:

Õ¿í

àì

ûí õ

óâèéí æ

èí (

%)

45

.72

0.0

33

.80

.52

8.8

30

.939.8

0.5

68.6

5.3

25.7

0.4

ßäó

óðëû

í ø

óãàì

ààñ

äîîãó

óð õ

¿í à

ìû

í õ

óâèéí æ

èí (

%)

63

.34

.83

1.3

0.6

50

.07

.741.3

0.9

73.8

2.5

23.4

0.4

ªðõè

éí à

ì á

¿ëèéí ò

îî

3.9

3.5

4.2

3.4

4.0

3.5

4.2

3.4

3.8

3.7

4.1

3.3

Õ¿í

àì

ç¿é

í à

÷ààë

àë (

%)

41

.73

5.5

37

.23

4.7

40

.93

5.7

36.6

31.2

42.1

34.0

38.4

40.7

Õ¿¿

õäèéí ò

îî (àì

á¿ë

ä ýç

ëýõ

õóâè

éí æ

èí)

28

.12

3.3

26

.22

5.1

27

.62

2.7

25.3

23.2

28.3

27.7

28.1

28.3

ªðõè

éí ò

ýðã¿

¿ëýã

÷èéí í

àñ4

4.2

45

.14

5.6

43

.34

5.4

45

.546.1

44.4

43.6

42.1

44.6

41.3

Ýðýã

òýé ò

ýðã¿

¿ëýã

÷òýé

ºðõ

(%)

79

.67

2.4

80

.05

6.6

71

.47

1.6

77.9

56.7

84.0

79.8

84.6

56.4

Ñàí

àìæ

: Áóñ

àä ñ

óóöàí

ä îþ

óòíû

äîòó

óð á

àéð,

êîì

ïàí

èé à

æè

ë÷äû

í á

àéð

áî

ëîí

àé

ë, º

ðõº

ä çî

ðè

óëàà

ã¿é

áóñ

àä á

àéø

èí

ãóóä

ûã

îð

óóëà

â.

Ñóä

àëãà

àíû

çîõè

îì

æîîñ

õàì

ààðñà

í ñ

òàíäà

ðò

àëäà

àã õ

ààëò

àíä

õàð

óóëà

â

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008


2.6.2. Äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýý

Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãàñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ, öàõèëãààí, ýð÷èì õ¿÷ çýðýã äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýãýýð õ¿í àìûã õàíãàñíààð òýäíèé àìüæèðãààíû ò¿âøèí äýýøèëíý.31 Øààðäëàãà õàíãààã¿é óñàí õàíãàìæ áîëîí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ íü õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäýä øóóä íºëººëæ, ºâ÷ëºë, ò¿¿íèé äýãäýëòèéã íýìýãä¿¿ëíý. Öàõèëãààí, ýð÷èì õ¿÷íèé äóòàãäàë íü õ¿í àìûí áîëîâñðîë, õºðºíãº îðóóëàëòàíä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëíý. Àæ áàéäëûí ýíý ¿ç¿¿ëýëò ÿìàð áàéíà âý?

ßäóóðàë íü äýä á¿òöèéí ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéí õ¿ðòýýìæýýñ õýðõýí õàìààð÷ áàéãààã Õ¿ñíýãò 2.16 áà 2.17-ä ¿ç¿¿ëýâ. ªðõèéí ñóäàëãààíû ä¿íãýýð åñºí õ¿í òóòìûí äºðºâ íü ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæòàé, åñºí õ¿í òóòìûí òàâ íü ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãàñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæòàé, äºðâºí õ¿í òóòìûí ãóðàâ íü öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õàíãàìæòàé áºãººä íèéò õ¿í àìûí ãóðàâíû íýã íü äýýðõ ãóðâàí ¿éë÷èëãýýã á¿ãäèéã íü õ¿ðòýæ áàéíà. Àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ, öàõèëãààíû õàíãàìæ 2002-2003 îíûõòîé õàðüöóóëàõàä ñàéæèðñàí áîëîâ÷ ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæèéí õ¿ðòýýìæ áîëîí ãóðâàí ¿éë÷èëãýýã á¿ãäèéã íü õ¿ðòýæ áàéãàà õ¿í àìûí õóâü õýìæýýíèé ººð÷ëºëòèéí òàëààð ä¿ãíýëò õèéõ áîëîìæã¿é áàéíà. Ýäãýýð ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ íü õîòîä õºäººãèéíõººñ õàìààã¿é èõ áàéíà. Æèøýý íü, õîòûí õ¿í àìûí äºðºâíèé ãóðàâ, õºäººãèéí õ¿í àìûí ãóðàâíû íýã íü ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãàñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæòàé áàéíà. Õîòûí õ¿í àì áàðàã á¿ãäýýðýý öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ýýð õàíãàãäñàí áàéõàä õºäººä çºâõºí òàâàí õ¿í òóòìûí õî¸ð íü ë öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé ¿éë÷èëãýýã àâ÷ áàéíà.

.Ýíý õî¸ð õ¿ñíýãòýíä õàðóóëñàí ìýäýýëýëä

õºäººä íàðíû ýð÷èì õ¿÷íèé õýðýãëýý ýðñ ºññºí áàðèìò áàãòààã¿é ãýäãèéã õýëýõ õýðýãòýé. Çàñãèéí ãàçðààñ ìàë÷äûã õÿìäðóóëñàí ¿íý á¿õèé íàðíû çàéí ýõ ¿¿ñâýðýýð õàíãàõ áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëæ ñ¿¿ëèéí õýäýí æèë èõýýõýí àìæèëò îëñîí áàéíà. 2002-2003 îíä õºäººãèéí õ¿í àìûí çºâõºí 4 õóâü íü íàðíû ýð÷èì õ¿÷ àøèãëàæ áàéñàí

áîë ýíý ñóäàëãààíû ä¿íãýýð 36 õóâü áîëæ ºñ÷ýý. Õýäèéãýýð ýíý òºðëèéí ýð÷èì õ¿÷ íü öàõèëãààíûã á¿ðýí îðëîõã¿é õýäèé ÷ îäîî õºäººãèéí õ¿í àìûí äºðºâíèé ãóðàâ íü íàðíû ýð÷èì õ¿÷ ýñâýë öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ýýð õàíãàãäñàí áàéíà. Ýíý ãóðâàí ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýã á¿ãäèéã íü õîòûí õ¿í àìûí áàðàã òàë õóâü íü õ¿ðòýæ áàéõàä õºäººä çºâõºí çóðãààíû íýã íü õ¿ðòýæ áàéíà ãýñýí ¿ð ä¿í ìàíàé ñóäàëãààíààñ ãàð÷ áàéíà. ªºð íýã ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áóþó ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûã ìàíàé ñóäàëãààãààð á¿ðýí õàìàð÷ ÷àäñàíã¿é. Õîòûíõîí åðºíõèéäºº õºäººãèéíõíººñ èë¿¿ ÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýý õ¿ðòýæ áàéíà.

Óñ, àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ áîëîí öàõèëãààí çýðýã ¿éë÷èëãýýã çîõèõ àðãà çàìààð õ¿ðòýõ áîëîìæã¿é õ¿í àì íü òýäãýýð ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòäýã õ¿í àìààñ ÿäóó áàéíà. Ýíý ãóðâàí ¿éë÷èëãýýã á¿ãäèéã íü õ¿ðòäýã ýñýõýýð õàðüöóóëæ ¿çýõýä ÿëãàðàë á¿ð òîä õàðàãäàæ áàéãàà áóþó ãóðâóóëàíã íü õ¿ðòäýã õ¿í àìûí òàâíû íýã íü ÿäóó áàéõàä õ¿ðòäýãã¿é õ¿ì¿¿ñèéí òàâíû õî¸ðîîñ èë¿¿ íü ÿäóó áàéíà. Ýíý åðºíõèé õàíäëàãà õîò, õºäººãèéí ñóóðüøèëä àëü àëèíä íü àæèãëàãäàæ áàéãàà áîëîâ÷ õºäººä ÿëãàðàë íü àðàé áàãà áàéíà. ªºðººð õýëáýë äýýðõ ãóðâàí ¿éë÷èëãýýã á¿ãäèéã íü àâäàã ýñâýë àëü íýãèéã íü àâäàã õ¿í àìûí äóíä ÿäóóðëûí ò¿âøèí íü àâäàãã¿é õ¿í àìûíõààñ õºäººã áîäâîë õîòîä íýëýýí áàãà áàéíà.

31Сàéæðóóëñàí óñàí õàíãàмæ ãýдýã íь òºâëºðñºí óñàí õàíãàмæиíд õоëáоãдñоí áóюó õàмãààëàëòòàé õóдãààñ óñàà àâ÷ õýðýãëýдýã áàéõ (õàмãààëàëòã¿é õóдàã, ãоë, áóëàã, цàñ мºñíиé óñ õýðýãëýдýã áоë ¿¿íд оðоõã¿é) ãýæ òодоðõоéëñоí. Ýð¿¿ë àõóéí øààðдëàãà õàíãàñàí àðиóí цýâðиéí áàéãóóëàмæ ãýдýã íь õóâиéí áоëоí дóíдûí /íиéòиéí áóñ/ áоõиð çàéëóóëàõ øóãàм, í¿õòýé áàéõûã õýëíý. Ýíý íь ýíãиéí áоëоí òºâëºðñºí áоõиðûí ñ¿ëæýý çýðýã áàéæ áоëíо


Õ¿ñ

íýã

ò2.

16.ß

äóóð

ëûí

¿í

äñýí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,äýä

á¿ò

öè

éí

¿é

ë÷è

ëãýý

íè

éò

ºð

ëºº

ð

a/Ñ

àéæ

ðóó

ëñàí

óñà

íõ

àíãà

ìæ

á/À

ðè

óíö

ýâð

èé

íá

àéãó

óëàì

æÖ

àõè

ëãàà

íÁ

¿ãä

¯ã¿

éÒè

éì

¯ã¿

éÒè

éì

¯ã¿

éÒè

éì

¯ã¿

éÒè

éì

ßäó

óðëû

íõ

àìð

àëòû

íõ

¿ðýý

44.0

24.8

48.8

25.0

51.1

29.7

43.9

18.3

(1.1

)(1

.1)

(1.2

)(0

.9)

(1.5

)(0

.9)

(1.0

)(1

.1)

ßäó

óðëû

íã

¿íçã

èé

ðýë

ò12

.67.

114

.46.

814

.88.

512

.75.

0

(0.4

)(0

.4)

(0.5

)(0

.3)

(0.6

)(0

.3)

(0.4

)(0

.4)

ßäó

óðëû

íì

ýäð

ýìæ

4.9

2.9

5.8

2.6

5.8

3.4

5.1

1.9

(0.2

)(0

.2)

(0.2

)(0

.2)

(0.3

)(0

.2)

(0.2

)(0

.2)

Íýì

ýëò

¿ç¿¿

ëýëò

¿¿ä:

Õ¿í

àì

ûí

õóâ

èé

íæ

èí

(%

)54

.545

.543

.156

.925

.874

.266

.133

.9

ßäó

óðëû

íø

óãàì

ààñ

äîî

ãóóð

õ¿í

àì

ûí

õóâ

èé

íæ

èí

(%

)68

.032

.059

.640

.437

.462

.682

.417

.6

ªð

õèé

íà

ìá

¿ëè

éí

òî

î4.

03.

83.

93.

83.

93.

94.

03.

7

Õ¿í

àì

ç¿é

íà

÷ààë

àë(

%)

40.1

37.4

40.4

37.8

41.8

37.8

40.1

36.7

Õ¿¿

õäè

éí

òî

î(

àìá

¿ëä

ýçëý

õõó

âèé

íæ

èí

)27

.325

.428

.225

.128

.625

.627

.424

.6

ªð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íí

àñ44

.645

.143

.845

.743

.245

.444

.645

.4

Ýð

ýãòý

éò

ýðã¿

¿ëýã

÷òýé

ºð

õ(%

)80

.175

.681

.475

.685

.775

.479

.874

.8

à/ Ñ

àéæ

ðóó

ëñàí

óñà

í õ

àíãà

ìæ

òàé á

óþó

òºâë

ºðñº

í ó

ñàí õ

àíãà

ìæ

, õà

ìãà

àëàë

òòàé

õóä

àã, áóë

àã ç

ýðãý

ýñ ó

ñ àâ

äàã

õ¿í à

ìû

í õ

óâèéí

æèí þ

ì. Ñ

àéæ

ðóó

ëààã

¿é ó

ñàí õ

àíãà

ìæ

ãýä

ýãò

çººâð

èéí ó

ñ, õ

àìãà

àëàë

òã¿é

õóä

àã, áóë

ãèéí ó

ñ îðíî.

á/ Ñ

óâàã

æóó

ëàëò

ãýä

ýãò

õîã

ãàäà

ãøëó

óëàõ

(õó

âèéí á

îëî

í í

èéòè

éí) áîõè

ðû

í ö

îîíîã/

øóã

àìòà

é º

ðõ¿

¿äèéí õ

óâèéí æ

èíã

îðóó

ëàí ò

îîöíî

Ýíý

íü

ñóóö

íû

ãàä

íàõ

áèå

çàñà

õ ãà

çðàà

ñ ýõ

ëýýä

áîõè

ð ó

ñíû

ñ¿ë

æýý

íä

õîëá

îãä

ñîí á

èå

çàñà

õ ãà

çàð á

àéæ

áîëí

î.

Ñóä

àëãà

àíû

çî

õèîì

æîîñ

õàì

ààðñà

í ñ

òàíäà

ðò

àëäà

àã õ

ààëò

àíä

õàðóó

ëàâ

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008


Çóðàã 2.3-ä äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæèéã õ¿í àìûí ÿäóóðëûí áàéäëààð õàðóóëàâ. ßäóó áóñ õ¿í àìûí äóíä ÿäóó÷óóäûã áîäâîë ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ, àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ áîëîí öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ èë¿¿ áàéãàà áºãººä ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã õàìòàä íü õ¿ðòýæ

Çóðàã2.3.Äýäá¿òöèéí¿éë÷èëãýýíèéõ¿ðòýýìæ,ÿäóóðëûíáàéäëààð

áàéãààãààð íü íàðèéâ÷ëàí àâ÷ ¿çâýë ÿëãàðàë íü óëàì íýìýãäýæ áàéíà. Äàõèí òýìäýãëýõýä ýíý ä¿ð çóðàã õîò, õºäººä õî¸óëàíä íü àæèãëàãäàæ áàéíà. Ãýõäýý ÿäóó áà ÿäóó áóñ õ¿í àìûí ýäãýýð ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýæ áàéãàà áàéäëûí ÿëãàðàë íü õºäººä íýëýýí áàãà áàéíà.

80

70

60

50

40

30

20

10

0Óñàí õàíãàìæ Ñóâàãæóóëàëò Öàõèëãààí Á¿ãä


ßäóó áóñ

ßäóó


Õ¿ñ

íýã

ò 2.1

7. ßäó

óðëû

í ¿

íäñ

ýí ¿

ç¿¿ë

ýëò¿

¿ä,

äýä

á¿ò

öèéí ¿

éë÷

èëã

ýýíèé ò

ºð

ëºº

ð, õî

ò õ

ºäº

ºãº

ºð

à/

Ñàé

æð

óóëñ

àíó

ñàí

õàí

ãàì

æ

á

/Àð

èóí

öýâ

ðè

éí

áàé

ãóóë

àìæ

Ö

àõè

ëãàà

í

Á

¿ãä

Õî

ò

Õº

äºº

Õ

îò

Õ

ºäº

º

Õî

ò

Õº

äºº

Õ

îò

Õ

ºäº

º

¯ã¿

éÒè

éì

¯

ã¿é

Òèé

ì

¯ã¿

éÒè

éì

¯

ã¿é

Òèé

ì

¯ã¿

éÒè

éì

¯

ã¿é

Òèé

ì

¯ã¿

éÒè

éì

¯

ã¿é

Òèé

ì

ßäó

óðëû

íõ

àìð

àëòû

íõ

¿ðýý

37.7

17.7

49

.840

.1

44.4

20.4

51

.238

.0

66.3

26.4

50

.740

.6

37.7

14.3

49

.532

.7

(1.6

)(1

.3)

(1

.4)

(1.8

)

(2.1

)(1

.1)

(1

.5)

(1.7

)

(7.0

)(1

.1)

(1

.6)

(1.7

)

(1.5

)(1

.2)

(1

.3)

(2.2

)ß

äóóð

ëûí

ã¿í

çãè

éð

ýëò

10.8

5.0

14

.211

.7

13.6

5.5

14

.910

.5

24.8

7.5

14

.511

.8

10.9

3.9

14

.38.

8

(0.6

)(0

.5)

(0

.6)

(0.7

)

(0.9

)(0

.4)

(0

.6)

(0.6

)

(4.2

)(0

.4)

(0

.6)

(0.6

)

(0.6

)(0

.4)

(0

.5)

(0.8

)ß

äóóð

ëûí

ìýä

ðýì

æ4.

42.

0

5.5

4.7

5.

82.

1

5.8

4.2

12

.63.

0

5.6

4.7

4.

41.

5

5.6

3.4

(0

.3)

(0.2

)

(0.3

)(0

.4)

(0

.5)

(0.2

)

(0.3

)(0

.3)

(3

.2)

(0.2

)

(0.3

)(0

.3)

(0

.3)

(0.2

)

(0.3

)(0

.4)

Íýì

ýëò

¿ç¿¿

ëýëò

¿¿ä:

Õ

¿íà

ìû

íõ

óâè

éí

æè

í(

%)

45.8

54.2

66

.333

.7

26.9

73.1

65

.134

.9

1.2

98.8

59

.140

.9

53.8

46.2

82

.717

.3ß

äóóð

ëûí

øóã

àìàà

ñäî

îãó

óðõ

¿íà

ìû

íõ

óâè

éí

æ

èí

(%

)64

.335

.7

70.9

29.1

44

.455

.6

71.5

28.5

3.

097

.0

64.3

35.7

75

.524

.5

87.9

12.1

ªð

õèé

íà

ìá

¿ëè

éí

òî

î4.

13.

7

3.9

3.8

4.

23.

8

3.8

3.9

3.

73.

9

3.9

3.9

4.

13.

7

3.9

3.9

Õ¿í

àì

ç¿é

íà

÷ààë

àë(

%)

38.5

36.6

41

.639

.2

38.7

37.0

41

.239

.9

41.1

37.4

41

.939

.2

38.5

36.4

41

.437

.7Õ

¿¿õä

èé

íò

îî

(àì

á¿ë

äýç

ëýõ

õóâè

éí

æè

í)

25.9

24.4

28

.527

.6

27.3

24.3

28

.727

.4

28.9

25.0

28

.627

.8

26.1

23.9

28

.527

.1ª

ðõè

éí

òýð

ã¿¿ë

ýã÷è

éí

íàñ

46.0

45.5

43

.444

.4

45.3

45.8

43

.045

.2

43.4

45.7

43

.244

.5

45.8

45.6

43

.644

.6Ý

ðýã

òýé

òýð

ã¿¿ë

ýã÷ò

ýéº

ðõ

(%)

74.1

73.5

85

.580

.4

73.6

73.8

85

.480

.8

78.2

73.7

85

.980

.8

74.1

73.4

84

.580

.3

à/

Ñàé

æðóó

ëñàí

óñà

í õ

àíãà

ìæ

òàé á

óþó

òºâë

ºðñº

í ó

ñàí õ

àíãà

ìæ

, õà

ìãà

àëàë

òòàé

õóä

àã,

áóë

àã ç

ýðãý

ýñ ó

ñ àâ

äàã

õ¿í

àì

ûí

. õ

óâè

éí

æ

èí þ

ì Ñ

àéæ

ðóó

ëààã

¿é ó

ñàí õ

àíãà

ìæ

ãýä

ýãò

çººâð

èéí ó

ñ, õ

àìãà

àëàë

òã¿é

õóä

àã,

áóë

ãèé

í ó

ñ î

ðí

î.

á/ Ñ

óâàã

æóó

ëàëò

ãýä

ýãò

õîã

ãàäà

ãøëó

óëàõ

(õó

âèéí á

îëî

í í

èéòè

éí

) á

îõè

ðû

í ö

îî

íî

ã/ø

óãàì

òàé

ºð

õ¿¿ä

èé

í õ

óâè

éí

æè

íã

îð

óóëà

í ò

îî

öí

îÝ

íý

íü

ñóóö

íû

ãàä

íàõ

áèå

çàñà

õ ãà

çðàà

ñ ýõ

ëýýä

áîõè

ð ó

ñíû

ñ¿ë

æýý

íä

õîëá

îãä

ñîí

áè

å çà

ñàõ

ãàçà

ð á

àéæ

áî

ëíî

.Ñ

óäàë

ãààí

û ç

îõè

îì

æîîñ

õàì

ààðñà

í ñ

òàíäà

ðò

àëäà

àã õ

ààëò

àíä

õàð

óóëà

âÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008


2.7. Íèéãìèéí Õàìãààëàë

Íèéãìèéí õàìãààëàë íü ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðã¿é áàéäëààñ õàìãààëàõ, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýãòýé. Ãîë íü ýäèéí çàñàã, íèéãýì õ¿ðýýëýí áàéãàà áàéãàëü îð÷íû íºõöºë áàéäëààñ øàëòãààëàí õóâü õ¿í, ºðõºä ó÷ðàõ ñºðºã íºëººëëèéã áàãàñãàõ çîðèëãîòîé. Ýäãýýð íºëººëºë íü áàéíãûí (õºãæëèéí áýðõøýýëòýé, õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é), ò¿ð çóóðûí áîëîí àæèëã¿éäëèéí ¿ð äàãàâàðòàé áàéæ áîëîõ þì. Ìºí óëñûí õýìæýýíä òîõèîëäñîí, íèéãìèéí òîìîîõîí á¿ëýã õýñýã ºðòºãäñºí áàéãàëèéí ãàìøèã áýðõøýýë (çóä, ãàí ãýõ ìýò) ýñâýë òýæýýã÷ýý àëäàõ çýðãýýð çºâõºí òóõàéí ºðõºä õàìààòàé áàéæ áîëíî. Òóõàéí òîõèîëäîë á¿ðò àâàõ àðãà õýìæýý íü ººð ººð áàéõ íü òîäîðõîé.

Íèéãìèéí õàìãààëëûí ¿íäñýí 2 ñ¿ëæýý áèé. Íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí áóñ ñ¿ëæýý íü óëàìæëàëò áóþó àëáàí áóñ àðãà çàìààð òóõàéí îðîí íóòãèéí õ¿ì¿¿ñ, òàíèë òàë áîëîí ºðõèéí ãèø¿¿äèéí äýìæëýãò òóëãóóðëàñàí, áóñäààñ àâñàí áýëýã, òóñëàìæ, õàíäèâ õýëáýðýýð òîäîðõîéëîãääîã. Õàðèí íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí ñ¿ëæýý íü íèéãìèéí ýìçýã á¿ëãèéí õ¿ì¿¿ñò òºðººñ òóñëàõ, õàìãààëàõàä ÷èãëýãääýã.

Ìîíãîë îðíû õóâüä íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí ñ¿ëæýý íü ºðãºí õ¿ðýýòýé áàéäàã áà èõýâ÷ëýí íèéãìèéí äààòãàë, íèéãìèéí õàëàìæààñ á¿ðääýã32. Òºâëºðñºí òºëºâëºãººò ýäèéí çàñãààñ çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò øèëæèõýä õàäãàëàãäàí ¿ëäñýí òºðèéí íèéãìèéí õàìãààëëûí ýíýõ¿¿ ñ¿ëæýý íü îäîî õ¿ðòýë èõýýõýí ¿¿ðýãòýé áàéíà. Ìºí íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí áóñ ñ¿ëæýý áóþó àëáàí áóñ, õóâèéí òóñëàìæ ÷ ò¿ãýýìýë áàéíà. Òóõàéëáàë, ìàë÷èä ìàëûí ñîëèëöîî õèéõ ãýõ ìýò õóâèéí øèëæ¿¿ëãèéí õýëáýðèéã àøèãëàæ áàéíà. Ýíý õýñýãò íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí áîëîí àëáàí áóñ (õóâèéí) õýëáýðèéã äýëãýðýíã¿é òàéëáàðëàíà. Äàðàà íü ºðõèéí õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà õóâèéí áîëîí óëñààñ ºã÷ áàéãàà ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã (òýòãýâýð, òýòãýìæ, áýëýí ìºíãº), òóñëàìæèéí òóõàé ¿çíý.

2.7.1. Ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæèéí õýìæýý, ò¿¿íèé à÷ õîëáîãäîë

Õ¿ñíýãò 2.18-ä ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëãèéã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãààãààð íü ºðõ¿¿äèéã àíãèëàí ¿ç¿¿ëýâ. Çàðèì ä¿íã ýíä öîõîí

òýìäýãëýõ õýðýãòýé ãýæ ¿çýæ áàéíà. Íýãä, ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëýã àâàõ,ºãºõ íü íýëýýä ºðãºí õ¿ðýýã õàìàð÷ áàéãàà áºãººä 10 ºðõ òóòìûí 9 íü ÿìàð íýãýí áàéäëààð áóñäààñ ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëýã àâñàí áàéíà. Õî¸ðò, óëñààñ áîëîí õóâü õ¿íýýñ áýëýã, òóñëàìæ àâñàí ºðõ¿¿äèéí õàìðàãäàëò ýðñ ººð áàéíà. Àðâàí ºðõèéí åñ íü óëñààñ, õàðèí òàâàí ºðõ òóòìûí íýã íü õóâèàñ ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëýã àâñàí áàéíà.

Ãóðàâò, óëñûí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã íü íèéò øèëæ¿¿ëñýí ä¿íãèéí äºðºâíèé ãóðâààñ èë¿¿ã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Äºðºâò, óëñûí ìºíãºí øèëæ¿¿ëãèéí ãîë õî¸ð á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ºíäºð íàñíû òýòãýâýð, õ¿¿õäèéí ìºíãº áîëæ áàéíà. ªíäºð íàñíû òýòãýâðèéã äºðâºí ºðõ òóòìûí íýã íü õ¿ðòýæ áàéãàà áºãººä íèéò ä¿íãýýðýý óëñûí ìºíãºí øèëæ¿¿ëãèéí òàëààñ èë¿¿ õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Õ¿¿õäèéí ìºíãèéã íü àðâàí ºðõ òóòìûí äîëîî íü õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà áºãººä óëñûí ìºíãºí øèëæ¿¿ëãèéí äºðºâíèé íýãèéã ýçýëæ áàéíà. Õ¿¿õäèéí ìºíãº àâàõ ºðõ õàìãèéí îëîí áàéãàà íü óëñûí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã ýðñ ºññºíä ãîë øàëòãààëàõ õ¿÷èí ç¿éë áîëæ áàéíà. Òàâä, õóâèéí íèéò ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæèéí àðàâíû åñèéã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ íü ãýð á¿ëèéíõýí, íàéç íºõºä íü áàéíà. Çóðãààä, õýäèéãýýð ãàäààäààñ õóâèéí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëýã íü õóâèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ áýëýã àâ÷ áàéãàà íèéò ºðõèéí òàâíû äºðºâò î÷èæ áàéãàà áîëîâ÷ íèéò ä¿íãýýðýý õóâèéí ýõ ¿¿ñâýðèéíõýý òàâèí õóâüòàé ë òýíöýæ áàéíà. Ýöýñò íü, óëñààñ ºã÷ áàéãàà ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæèéí õýìæýý òóõàéí ºðõ¿¿äèéí õýðýãëýýíèé òàâíû íýãýýñ àðàé èõèéã, õàðèí õóâèàñ àâ÷ áàéãàà õýìæýý íü áàðàã òàâíû íýã øàõìûã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

32 Íиéãмиéí дààòãàë íь çàðим ýðñдëиéã õàмãààëàõûí òóëд óëñààñ òºëæ áàéãàà ºíдºð íàñíû òýòãýâýð, àæиëã¿éдëиéí, ºâ÷òýé áàéñíû òýòãýмæ ãýõ мýòýýñ á¿ðдýíý. Íиéãмиéí õàëàмæ íь õàмãààëàë òóñëàмæ çàéëøã¿é øààðдàãдàæ áàéãàà òóõàéí á¿ëýã õ¿м¿¿ñò çоðиóëñàí áàéдàã. ¯¿íд õºãæëиéí áýðõøýýëòýé иðãýдиéí, òýæýýã÷ýý àëдñàíû òýòãýмæ áоëоí íºõºí оëãоâоð õàмààðíà.


Õ¿ñ

íýã

ò2.

18.ª

ðõè

éí

õ¿ë

ýýí

àâñ

àíø

èëæ

¿¿ëý

ã,á

ýëýã

,òóñ

ëàì

æ

Øè

ëæ¿¿

ëýã

á¿õ

èé

ºð

õ¿¿ä

(%)

Øè

ëæ¿¿

ëýã

á¿õ

èé

õ¿

íà

ì(%

)

Øè

ëæ¿¿

ëýã

õ¿ëý

ýíà

â÷á

àéãà

àãàà

ñ

ªð

õèé

í

àâñà

íäó

íäà

æ

øè

ëæ¿¿

ëýã

(ñàð

ä,òº

ãðº

ãºº

ð)

Õýð

ýãëý

ýíä

ýçëý

õõó

âü(%

)

íè

éò

øè

ëæ¿¿

ëãýí

äýç

ëýõ

õóâü

(%)

Íè

éò

91.5

94.5

729

1725

.910

0.0

Íè

éãì

èé

íõ

àìãà

àëàë

,õàë

àìæ

88.9

93.1

582

4222

.277

.7

ª

íäº

ðí

àñí

û27

.125

.010

198

041

.541

.5

Õ

ºãæ

ëèé

íá

ýðõø

ýýëò

ýéè

ðãý

äèé

í7.

88.

552

000

19.9

6.1

Òý

æýý

ã÷ýý

àëä

ñàí

û3.

43.

751

841

19.5

2.6

Æ

èð

ýìñí

èé

áî

ëîí

àì

àðæ

ñàí

û5.

36.

412

201

3.9

1.0

Í

ÿðàé

õ¿¿

õýä

àñàð

ñíû

4.1

5.1

113

444.

10.

7

Õ

¿¿õä

èé

í70

.781

.219

406

6.7

20.6

Á

óñàä

a/

13.0

15.3

268

039.

25.

2

Áýë

ýã,ò

óñëà

ìæ

21.8

20.2

682

2917

.922

.3

Ãý

ðá

¿ë,í

àéç

íº

õäº

ºñ

18.9

17.1

744

7419

.521

.1

Á

óñàä

á/

3.6

3.9

221

356.

31.

2

Ä

îòî

îäî

îñ

4.7

4.4

158

646

35.4

11.1

Ãà

äààä

ààñ

17.7

16.4

423

6012

.811

.2

a/ Í

ºõº

í î

ëãî

âîð, àæ

èëã

¿éäë

èéí ò

ýòãý

ìæ

, õº

äºëì

ºðèéí ÷

àäâà

ð ò

¿ð à

ëäñà

íû

ìºíãº

, îðø

óóëã

ûí ò

ýòãý

ìæ

áîëî

í á

óñàä

òýò

ãýâý

ð,

òýòã

ýìæ

¿¿ä

îðíî.

á/ Òº

ð, óë

ñûí

áîëî

í õ

óâèéí ê

îì

ïàí

è, áàé

ãóóë

ëàãó

óä, ÒÁ

Á-ó

óä ã

àäàà

äûí á

àéãó

óëëà

ãà, õó

âü õ

¿íèé á

îëî

í á

óñàä

ýõ

¿¿ñâ

ýð î

ðí

î.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


2.7.2. ªðõèéí õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ

Íèéãìèéí õàìãààëëûí ¿íäñýí çîðèëãûí íýã íü ýìçýã á¿ëãèéíõýíä òóñëàõ, ó÷ðàõ ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí ñºðºã íºëººëëèéã áàãàñãàõàä îðøäîã. Õ¿ñíýãò 2.19-ä ÿäóóðëûí ò¿âøèí áîëîí óëñûí ýñâýë õóâèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëãèéã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà áîëîí àâààã¿é ºðõ¿¿äèéí õîîðîíäûí õàìààðëûã ¿ç¿¿ëýâ. Õóâèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ àâ÷ áàéãàà õ¿í àìûí ÿäóóðëûí ò¿âøèí áàãà áàéíà. Èéì ä¿ð çóðàã õîòîä àæèãëàãäàæ áàéõàä õºäººä ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëýã àâ÷ áàéãàà áîëîí àâàõã¿é áàéãàà õ¿í àìûí ÿäóóðëûí ò¿âøèí îéðîëöîî áàéíà. ªºð õî¸ð ¿ð ä¿íã ìºí öîõîí òýìäýãëýõ õýðýãòýé. Íýãä¿ãýýðò, íèéò ÿäóó÷óóäûí çºâõºí äîëîîíû íýã íü ë õóâèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ, áýëýã àâ÷ áàéíà.

Õ¿ñíýãò2.19.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,óëñûíáîëîíõóâèéíøèëæ¿¿ëýã,áýëýãòóñëàìæààð

Õóâèéí Óëñûí

Õîò Õºäºº Õîò Õºäºº

¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì

ßäóóðëûíõàìðàëòûíõ¿ðýý 28.2 23.3 46.7 45.4 9.9 28.3 20.7 48.1

(1.2) (1.8) (1.3) (2.7) (1.6) (1.1) (2.3) (1.2)

ßäóóðëûíã¿íçãèéðýëò 8.2 6.4 13.3 14.2 2.9 8.1 5.6 13.9

(0.4) (0.6) (0.5) (1.2) (0.7) (0.4) (0.9) (0.5)

ßäóóðëûíìýäðýìæ 3.3 2.6 5.1 6.3 1.2 3.2 2.3 5.4

(0.2) (0.3) (0.2) (0.7) (0.4) (0.2) (0.5) (0.2)


Õ¿íàìûíõóâèéíæèí(%) 72.5 27.5 89.6 10.4 7.9 92.1 5.6 94.4

ßäóóðëûíøóãàìààñäîîãóóðõ¿íàìûíõóâèéíæèí(%)

76.2 23.8 89.8 10.2 2.9 97.1 2.5 97.5

ªðõèéíàìá¿ëèéíòîî 4.0 3.6 3.9 3.5 2.6 4.1 2.2 4.0

Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë(%) 35.6 41.9 40.8 40.9 3.7 42.0 1.8 45.0

Õ¿¿õäèéíòîî(àìá¿ëäýçëýõõóâèéíæèí) 25.7 23.6 28.6 25.5 2.1 28.2 0.7 31.2

ªðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéííàñ 44.8 47.8 43.7 44.4 41.4 46.3 39.5 44.2

Ýðýãòýéòýðã¿¿ëýã÷òýéºðõ(%) 77.5 64.8 85.3 72.4 70.3 74.2 86.5 83.5

Ñàíàìæ: Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâ Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008

Õî¸ðäóãààðò, ýìýãòýé ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿ä õóâèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ áýëýã àâàõ ìàãàäëàë ºíäºð áàéíà. Óëñààñ ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ àâ÷ áàéãàà áîëîí àâàõã¿é áàéãàà õ¿í àìûí á¿ëã¿¿äèéí õîîðîíäûí õàðüöóóëàëòûã ìàø áîëãîîìæòîé õèéõ õýðýãòýé. Óëñààñ øèëæ¿¿ëýã àâ÷ áàéãàà õ¿í àìûí äóíä ÿäóóðëûí ò¿âøèí ºíäºð áàéãàà íü ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã òóñëàìæèéí çîðèëòîò á¿ëýã çºâ ñîíãîãäîæ áàéãààã õàðóóëæ áàéæ áîëîõ òàëòàé. Ãýõäýý áàðàã á¿õ õ¿í àì ÿìàð íýã õýëáýðèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæèéã óëñààñ àâ÷ áàéãàà áàðèìò íü äýýðõ öîãö ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ãàðãàæ èðæ áàéãàà ìýäýýëëèéí à÷ õîëáîãäîëä ñºðãººð íºëººëæ áàéíà.


2.7.3. ªíäºð íàñíû òýòãýâýð

Óëñààñ ºã÷ áàéãàà ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé ãýæ ¿çýæ áàéãàà òóë ò¿¿íèé òîìîîõîí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëîõ ºíäºð íàñíû òýòãýâýð áîëîí ÿäóóðëûí õîîðîíäûí õàìààðëûã ñóäàëæ ¿çëýý (Õ¿ñíýãò 2.20). Óëñûí õýìæýýíä òýòãýâýð àâàã÷òàé ºðõèéí àìüæèðãàà íü òýòãýâýð àâäàãã¿é ºðõ¿¿äèéíõòýé õàðüöóóëàõàä èë¿¿ ñàéí áàéíà.33 Ãýâ÷ ýíä õîò, õºäººãèéí ÿëãààòàé áàéäàë òîäîðõîé õàðàãäàõã¿é áàéíà. Õºäººãèéí òýòãýâýð àâàã÷òàé ºðõèéí ÿäóóðëûí ò¿âøèí ¿ëýìæ äîîãóóð áàéõàä õîò ñóóðèí ãàçàðò òýòãýâýð àâàã÷òàé, àâàã÷ã¿é ºðõèéí ÿäóóðëûí ò¿âøèí ÿëãààã¿é áàéíà. Ýíý ¿ð ä¿íãèéí áîëîìæòîé òàéëáàð íü óëèðëûí îíöëîãîîñ ¿ë õàìààðäàã òîãòìîë îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ òýòãýâýð àâäàã ãèø¿¿íòýé áàéõ íü

33 Өíдºð íàñíû òýòãýâýð íь íиéãмиéí õàëàмæиéí íýã õýëáýð áóñ õàðиí àæиë÷ид òýòãýâðиéí ñàíд õóðимòëóóëñàí мºíãºíººñºº àâ÷ áàéãàà юм ãýдãиéã мàðòàæ áоëоõã¿é.

ñóìûí òºâ áîëîí õºäºº íóòàãò àìüäàð÷ áàéãàà ºðõèéí àìüæèðãààã ñàéæðóóëæ áàéãàà áàéæ áîëîõ þì. Òýòãýâýð àâäàã, àâäàãã¿éãýýð íü ñóäàëæ ¿çýõýä ÿäóó÷óóäûí òàðõàëò íü íèéò õ¿í àìûí òàðõàëòàé íÿãò óÿëäààòàé õàðàãäàæ áàéãàà áóþó óëñûí äóíäæààð íèéò ÿäóó õ¿í àìûí äºðºâíèé íýã íü òýòãýâýð àâàã÷òàé ºðõèéí àì á¿ë áàéãàà áîë îéðîëöîîãîîð ãóðàâíû íýã íü õîò, òàâíû íýã îð÷èì íü õºäºº äýõ òýòãýâýð àâàã÷òàé ºðõèéí àì á¿ë áàéíà. Õ¿í àì ç¿éí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ÷ ãýñýí ìàø òîäîðõîé õàíäëàãóóäûã õàðóóëæ áàéíà. Õ¿¿õäèéí òîî óëñûí äóíäæààð òýòãýâýð àâàã÷òàé ºðõºä öººí áàéãàà õýäèé ÷ õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë ºíäºð áóþó ºíäºð íàñòàé õ¿ì¿¿ñèéí òîî îëîí áàéíà. Ýäãýýð ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí äóíäàæ íàñ íü íýëýýä àõèìàã, ãîëäóó ýìýãòýé÷¿¿ä áàéíà.

Õ¿ñíýãò2.20.ßäóóðëûí¿íäñýí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,ºíäºðíàñíûòýòãýâýð

Óëñûíäóíäàæ Õîò Õºäºº

¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì


(0.9) (1.3) (1.2) (1.7) (1.3) (1.9)


(0.3) (0.5) (0.5) (0.6) (0.5) (0.7)


(0.2) (0.2) (0.2) (0.3) (0.2) (0.4)





Õ¿íàìç¿éíà÷ààëàë(%) 32.0 57.4 30.0 55.4 34.5 60.6




Ñàíàìæ:Ñóäàëãààíûçîõèîìæîîñõàìààðñàíñòàíäàðòàëäààãõààëòàíäõàðóóëàâ

Ýõñóðâàëæ:ªÍÝÇÑ2007-2008


ÀØèãëÀÑÀÍ ÌÀÒåÐèÀë

Äàòò, Ã áîëîí Ðàâàëëèîí. Ì, 1992 “ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð äýõ ººð÷ëºëòèéí ºñºëòèéí áà äàõèí òàðõàëòûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä”, Õºãæëèéí ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ñýòã¿¿ë 38, 275-295

Äåàòîí, Àíãóñ, 1997, “ªðõèéí ñóäàëãààíû ä¿í øèíæèëãýý: õºãæëèéí áîäëîãûí ìèêðî ýêîíîìåòðèêèéí àðãà” Äýëõèéí Áàíê, Æîí Õîïêèíñèéí Èõ ñóðãóóëèéí õýâëýë, Áàëòèìîð, Ëîíäîí.Äåàòîí, Àíãóñ, Æîí Ìüþëëáàóåð, 1986, “Õ¿¿õäèéí çàðäëûã õýìæèõ òóõàé: ÿäóó îðíóóäàä õýðýãëýõ àðãóóä”, Óëñ òºðèéí ýäèéí çàñãèéí ñýòã¿¿ë, 94(4), 720-44.

Äåàòîí, Àíãóñ, Ñàëìàí Çàéäè, 2002, “Àæ áàéäëûí ä¿í øèíæèëãýý õèéõýä õýðýãëýýíèé èæ á¿ðäýë áàéãóóëàõ çààâàð” ÀÒÒÑ-íû àæëûí áàðèìò áè÷èã 135, Äýëõèéí Áàíê, Âàøèíãòîí, ÄÑ.

Ôîñòåð, Æ, Ãðååð, áà Òîðáåêå. Å, 1984, “ßäóóðëûí öîãö õýìæ¿¿ð¿¿äèéí àíãè”, Ýêîíîìåòðèêà 52 (3), 761-766.

Õåí÷åë, Æåñêî, Ïåòð Ëàíæîó, 1996, “ßäóóðëûí øèíæèëãýý õèéõýä õýðýãëýýíèé ¿ç¿¿ëýëòèéã áàéãóóëàõ: Ýêâàäîðûí çàð÷ìóóä áîëîí æèøýýí¿¿ä” ÀÒÒÑ-íû àæëûí áàðèìò áè÷èã 124, Äýëõèéí Áàíê, Âàøèíãòîí, ÄÑ.

Õîóåñ, Ñòåâåí, Æàí Îëñîí Ëàíæîó, 1997, “ßäóóðëûí õàðüöóóëàëò áîëîí ºðõèéí ñóäàëãààíû çàãâàð” ÀÒÒÑ-íû àæëûí áàðèìò áè÷èã 129, Äýëõèéí Áàíê, Âàøèíãòîí, ÄÑ.

Ëàíæîó, Ïåòð, Áðàíêî Ìèëàíîâèê, Ñòåôàíî Ïàðåðíîñòðî, 1998, “ßäóóðàë áà Ýäèéí çàñãèéí øèëæèëò: Ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ðèéí ººð÷ëºëò ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðëûí ò¿âøèíä õýðõýí íºëººëæ áàéíà âý?” Áîäëîãî ñóäàëãààíû àæëûí áàðèìò áè÷èã 2009, Äýëõèéí Áàíê, Âàøèíãòîí, ÄÑ.

Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Ãàçàð, 2004. ªðõèéí îðëîãî, çàðëàãà, àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ò¿¿âýð ñóäàëãààíû ¿íäñýí òàéëàí. 2002-2003 îí. Óëààíáààòàð

Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Ãàçàð, 2007. “Ìîíãîë óëñûí ñòàòèñòèêèéí ýìõòãýë” Óëààíáààòàð

Ðàâàëëèîí, Ì, 1996. “ßäóóðëûã çàãâàð÷ëàõ, õýìæèõ òóõàé àñóóäëóóä”, Ýäèéí çàñãèéí ñýòã¿¿ë 106, 1328-1343

Ðàâàëëèîí, Ì. 1998. “ßäóóðëûí øóãàì îíîë, àìüäðàë äýýð”. ÀÒÒÑ-íû àæëûí áàðèìò áè÷èã 133. Äýëõèéí áàíê, Âàøèíãòîí. ÄÑ

ÕÀâÑÐÀëÒ À. ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí 2007-2008 îíû ñóäàëãàà

Ýíý õàâñðàëòàíä 2007-2008 îíä õèéãäñýí ªðõèéí Íèéãýì Ýäèéí Çàñãèéí Ñóäàëãààíû (ªÍÝÇÑ) åðºíõèé øèíæ áàéäàë, ñóäàëãààíû ò¿¿âðèéí çîõèîìæ, ìýäýýëëèéí ÷àíàðûí òàëààðõè çàðèì íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýýã õèéæ òóñãàâ.

��

À.1. ªÍÝÇÑ-íû òàëààðõ òîâ÷ òàíèëöóóëãà

2007-2008 îíä õèéãäñýí ªÍÝÇÑ íü õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëûã òîäîðõîéëîõîîñ ãàäíà ºðõèéí îðëîãî, çàðëàãûã òîîöîõ, õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñò àøèãëàäàã ñàãñ áîëîí æèíã øèíý÷ëýõ, ÄÍÁ-èéã õýðýãëýýíèé àðãààð òîîöîõîä øààðäëàãàòàé ìýäýýëýë ãàðãàõ çîðèëãîòîé óëñûí õýìæýýíä òºëººëºõ ÷àäâàðòàé ñóäàëãàà þì. ªÍÝÇÑ-ã ¯ÑÕ-íîîñ òîãòìîë ÿâóóëæ áàéãàà áºãººä àëèâàà 12 ñàðûí õóãàöààã íü ñîíãîí àâ÷ ä¿í øèíæèëãýý õèéæ áîëíî. Ýíý òàéëàíä ìýäýýëýë öóãëóóëàõ àæëûí ýõíèé 12 ñàð áóþó 2007 îíû 7-ð ñàðààñ 2008 îíû 6-ð ñàðûã õàìàðñàí õóãàöààíû ä¿í øèíæèëãýýã õèéíý. Àìüæèðãààíû ò¿âøíèéã òîäîðõîéëîõ ñóäàëãààíû õýâøìýë õýä õýäýí ìîäóëèéã óðüä íü ÿâàãääàã áàéñàí ªÎÇÑ-íä õàìòàòãàñàí òóë ªÍÝÇÑ-ã ÀÒÒÑ-íû ñàéæðóóëñàí õóâèëáàð ãýæ íýðëýæ áîëîõîîð áèëýý. Ýíý ñóäàëãàà íü äàðààõ 16 ãîë ìîäóëèàñ á¿ðäýæ áàéíà. ¯¿íä: ºðõèéí ãèø¿¿äèéí òóõàé íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ¿íäñýí ìýäýýëýë, áîëîâñðîë, ýð¿¿ë ìýíä, íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýð¿¿ë ìýíä, øèëæèëò õºäºëãººí, àæèë ýðõëýëò, öàëèíòàé àæèë, àæèë õàéëò, ãàçàð òàðèàëàí áà ìàë àæ àõóé, ºðõèéí àæ àõóéí áîëîí áóñàä îðëîãî, õàäãàëàìæ çýýë, ñóóö áà ýð÷èì õ¿÷, óäààí ýäýëãýýò áàðàà, õ¿íñíèé áóñ çàðëàãà, õ¿íñíèé õýðýãëýý çýðýã áîëíî.

A.2. Ò¿¿âýðëýëòèéí çîõèîìæ

ªÍÝÇÑ-íû ò¿¿âýðëýëòýíä 2005 îíû çàñàã çàõèðãààíû á¿ðòãýëèéí òîî ìýäýýí äýýð ¿íäýñëýí ¯ÑÕ-íîîñ áîëîâñðóóëñàí ò¿¿âðèéí õ¿ðýýã àøèãëàñàí. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õ¿í àìûí ãàçàðç¿éí áàéðøëûí òàðõàëò ýðñ ººð÷ëºãäºæ 2000 îíû òîîëëîãî äýýð ¿íäýñëýñýí àëèâàà õ¿ðýýíèé çîõèöîë àëäàãäñàí òóë ýíýõ¿¿ øèíý÷èëñýí ò¿¿âðèéí õ¿ðýý íü ìàø èõ à÷ õîëáîãäîëòîé áîëæ áàéíà. 34

Ñóäàëãààíû çîõèîìæèä Óëààíáààòàð, àéìãèéí òºâ¿¿ä, õºäºº íóòàã áîëîí ñóìûí òºâ¿¿ä ãýñýí ãóðâàí èëýðõèé á¿ëãèéã àøèãëàñàí. Ìºí Óëààíáààòàð õîòîä ò¿¿âðèéã ä¿¿ðýã, õîðîîäîîð õàðèí õºäººä àéìãóóäààð õóâààðèëñàí. Àéìãèéí òºâ á¿ð íýã äýä á¿ëýã ãýäýã íü òîäîðõîé þì.

34 Моíãоë óëñ 21 àéмàãò õóâààãддàã. Íиéñëýë õоò íь Моíãоë óëñûí õàмãиéí òом çàñàã çàõиðãààíû íýãæ áºãººд 9 д¿¿ðýã, 132 õоðоо, 1,035 õýñýãò õóâààãддàã. Õýñýã á¿ðò оéðоëцооãооð 200 оð÷им ºðõ õàðьяàëàãддàã. Уëààíáààòàð õоòооñ áóñàд õýñýã íь àéмàã, ñóм, áàãóóдàд õ óâààãддàã. Àéмàã á¿ðиéí òºâиéã мºí ñóм ãýæ òооцоõ áºãººд áóñàд íь õºдººíиé ñóм юм. 35 Зºâõºí Дàðõàí Уóë, Оðõоí àéмãóóдààñ 24 áàã ñоíãоñоí.

Ýíý ñîíãîëòûí ñòðàòåãè íü á¿ëýã òóñ á¿ðä ººð áàéñàí áóþó õîòîä õî¸ð ¿å øàòòàé, õºäººä ãóðâàí ¿å øàòòàé õýðýãæ¿¿ëñýí. Óëààíáààòàð õîòîä ýõëýýä 360 õýñýã, õýñýã òóñ á¿ðýýñ 10 ºðõ ñîíãîñîí. Àéìãèéí òºâ¿¿äýä ýõëýýä 12 ýñâýë 24 áàã ñîíãîæ áàã òóñ á¿ðýýñ 10 ºðõ ñîíãîæ àâñàí35. Õºäººä ýõëýýä 52 ñóì ñîíãîæ ñóì òóñ á¿ðýýñýý 12 áàã, áàã òóñ á¿ðýýñýý 8 ºðõ ñîíãîñîí. Íèéò 1248 ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæ áóþó êëàñòåðèéã (õýñýã, áàã ýñâýë ñóì) õýìæýýòýé íü ïðîïîðöèîíàëü ìàãàäëàëààð ñîíãîñîí áºãººä ñóäàëãààíû ìýäýýëýë öóãëóóëàõ 12 ñàðûí õóãàöààíä íü ñàíàìñàðã¿éãýýð õóâààðèëñàí. Èíãýñíýýð ñóäàëãààãààð ñàð á¿ð 104 ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæýýñ á¿ðäýõ ñàíàìñàðã¿é äýä ò¿¿âðýýñ ìýäýýëýë öóãëóóëñàí áîëíî.

Ò¿¿âýðëýëòèéí ýíý àðãà÷ëàëààð Ìîíãîë óëñûí ººð íóòàã äýâñãýðò àìüäàð÷ áàéãàà ºðõ¿¿ä ººð ººð ìàãàäëàëààð ñîíãîãäñîí. Èéìä á¿ëýã òóñ á¿ð áîëîí íèéò óëñûí õýìæýýíä òºëººëºõ ÷àäâàðòàé ñòàòèñòèêèéí ìýäýý áàðèìò öóãëóóëàõûí òóëä ò¿¿âýðëýëòèéí æèíã àøèãëàõ íü ÷óõàë áîëñîí. Óã æèíã ò¿¿âðèéí ñòðàòåãèéã àøèãëàí ñîíãîëòûí ìàãàäëàëòàé íü óðâóóãààð àâ÷ ºðõ á¿ðä îíîîëîî

11232 ºðõººñ 3600-ã Óëààíáààòàð õîòîä, 2640-èéã àéìãèéí òºâ¿¿äýä, 4992-ûã ñóìûí òºâ¿¿ä áîëîí õºäºº íóòàãò õóâààðèëëàà. Ãýõäýý ýíý òàéëàíä àøèãëàñàí áîäèò ò¿¿âýð íü ¿¿íýýñ àðàé áàãà áóþó Óëààíáààòàð õîòîä 3571 ºðõ, àéìãèéí òºâä 2621 ºðõ, ñóìûí òºâ áîëîí õºäºº íóòàãò 4980 ºðõ áàéëàà. Á¿ðýí ìýäýýëýë áàéõã¿éãýýñ øàëòãààëàí 60 ºðõ õàñàãäñàí òóë äýýðõ çºð¿¿ ãàðñàí.

ÕÀâÑÐÀëÒ À. ªÐÕèéÍ ÍèéãÝÌ ÝÄèéÍ ÇÀÑãèéÍ 2007-2008 îÍÛ ÑÓÄÀëãÀÀ

�0

Õ¿ñíýãòÀ.1.2007-08îíûªÍÝÇÑ-íûò¿¿âýð,ÒÀØÍ-ýýð,ÿðèëöëàãààâñàíñàðààð

ÓëààíáààòàðÀéìãèéí

òºâÕºäºº

Óëñûíõýìæýýãýýð

2007îíû7ñàð 297 216 408 921

8ñàð 297 217 412 926

9ñàð 297 219 412 928

10ñàð 298 220 407 925

11ñàð 299 219 423 941

12ñàð 295 220 415 930

2008îíû1ñàð 293 220 411 924

2ñàð 299 220 420 939

3ñàð 298 220 416 934

4ñàð 300 211 425 936

5ñàð 300 219 416 935

6ñàð 298 220 415 933

Íèéò 3,571 2,621 4,980 11,172

A.3. Ìýäýýëëèéí ÷àíàð

Ñóäàëãààíû ìýäýýëëèéí ÷àíàðûí ñòàíäàðò ñàéí õàíãàãäñàí ãýæ ¿çýæ áàéíà. Íýã òàëààñ, ªÍÝÇÑ-ãààð ºðõ¿¿äýýñ àñàð èõ ìýäýýëýë öóãëóóëàõ áîëñîí òóë ºìíºõ ÀÒÒÑ-òàé õàðüöóóëàõàä ¿éë àæèëëàãààíû ñòðàòåãè áîëîí ìýäýýëëèéí óäèðäëàãàä øèíý øààðäëàãà òàâèãäàõ áîëñîí. Á¿õ àðãà àæèëëàãàà íü öýãöòýé äàðààëëààð, òºâëºðñºí áàéäëààð õèéãäýõ áîëñíîîð ìýäýýëëèéí ÷àíàðò ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëñýí áàéõ ìàãàäëàëòàé. Íºãºº

òàëààñ ìýäýýëëèéí óÿëäààíû øàëãàëòûã ãóðâàí ¿å øàòàíä áóþó ìýäýýëýë øèâæ îðóóëàõàä, àíõäàã÷ òîî ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ ¿åä, ãóðàâäóãààðò ýíý òàéëàíã áýëäýõ ¿åä ã¿éöýòãýëýý. Á¿õ òîõèîëäîëä ýäãýýð øàëãàëòàíä àøèãëàæ áàéãàà æàãñààëòóóäûã ºðõ¿¿äèéí íºõñºí ìàÿãòóóä äýýðõ ¿íäñýí ìýäýýëýëòýé òóëãàñàí (Çàðèì òîõèîëäîëä ýõíèé øàòíû øàëãàëòûí ¿åä ºðõ¿¿ä äýýð äàõèí î÷èæ øàëãàñàí) áºãººä àëäàà èëýðñýí òîõèîëäîëä øóóä çàëðóóëæ áàéñàí.

ÕÀâÑÐÀëÒ À. ªÐÕèéÍ ÍèéãÝÌ ÝÄèéÍ ÇÀÑãèéÍ 2007-2008 îÍÛ ÑÓÄÀëãÀÀ

ÕÀâÑÐÀëÒ á. ßäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýíèé àðãà ç¿é

ÕÀâÑÐÀëÒ á. ßÄÓÓÐëÛÍ Ä¯Í ØèÍÆèëãÝÝÍèé ÀÐãÀ Ç¯é��

ßäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýý õèéõýä 3 á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã øààðäëàãàòàé áàéäãèéã þóíû ºìíº òýìäýãëýå. ¯¿íä:

Íýãä¿ãýýðò: õýìæèãäýæ, õ¿ëýýí çºâøººðºãäºæ áîëîõóéö, õ¿í àìûã ýðýìáýëýõ áîëîìæòîé àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä;

Õî¸ðäóãààðò: õ¿í àìûã ÿäóó áà ÿäóó áóñààð àíãèëàõ ñîíãîãäñîí ¿ç¿¿ëýëòòýé õàðüöóóëàõ òîõèðîìæòîé ÿäóóðëûí øóãàì;

Ãóðàâäóãààðò: àæ áàéäëûí áèå äààñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã íýãòãýí ÿäóóðëûí åðºíõèé ä¿ð òºðõèéã õàðóóëàõ öîãö õýìæ¿¿ð¿¿ä.

Õóãàöààãààð õàðüöóóëàõ áîëîìæèéã õàíãàõûí òóëä ýíý óäààãèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé àðãà ç¿éä 2002-2003 îíû ªÎÇÀÒÒÑ-íû ÿäóóðëûí øèíæèëãýýíä36 áàðèìòàëñàí àðãà ç¿éã àëü áîëîõ àâ÷ àøèãëàõûã áîäëîî.

Ýíý õàâñðàëòàíä ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ÿäóóðëûí øóãàìûã òîãòîîñîí áàéäàë, õýðýãëýýíèé õýìæýýã òîäîðõîéëîí á¿ðä¿¿ëýõ áîëîâñðóóëàëòûí á¿õ øàòûã òàéëáàðëàíà. I á¿ëýãò õýðýãëýýã àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò áîëãîí ñîíãîí àâñàí òàëààð àâ÷ ¿çíý. II á¿ëýãò ºðõèéí íýðëýñýí õýðýãëýýã òîîöîõ àðãûã õàðóóëíà. III, IV á¿ëýãò ºðõèéí ñóóðüøèë, ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí îí, ñàð, ºäºð áîëîí àì á¿ëèéí á¿òöèéã çàñâàðëàñíààð õýðõýí áîäèò õýðýãëýýíèé õýìæèãäõ¿¿íèéã òîîöñîí òàëààð òàéëáàðëàõ áîëíî. III á¿ëýãò ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûí áîëîí öàã õóãàöààíû ¿íèéí çàñâàðëàëò, IV á¿ëýãò ºðõèéí õ¿í àìûí á¿òöèéí çàñâàðëàëò, V á¿ëýãò ÿäóóðëûí øóãàìûã òîäîðõîéëñîí àðãà÷ëàëûã íàðèéâ÷ëàí õàðóóëíà. Ñ¿¿ë÷èéí VI á¿ëýãò ýíýõ¿¿ òàéëàíä õýðýãëýñýí ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿äèéã òàéëáàðëàâ.

á.1. Àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéí ñîíãîëò

ßäóóðàë íü ýð¿¿ë ìýíä ìóóòàé áàéõ, õ¿íèé ÷àäàâõè ìóóòàé áàéõ çýðãýýñ ãàäíà äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýõ áîëîìæ õÿçãààðëàãäìàë áàéõ, õîîë òýæýýëèéí äîðîéòîë, áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé äóòàãäàë, øàøèí ø¿òëýã, óëñ òºðèéí ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ÷àäâàðã¿é áàéõ ãýõ ìýò îëîí òºðëèéí õÿçãààðëàëòûã ººðòºº àãóóëäàã. Ýíý á¿ãä íü òóñ á¿ðäýý àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ÿëãààòàé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã èëýðõèéëýõ òóë íýã

36 Á¿ðýí àðãà÷ëàëûã íь ºðõиéí оðëоãо, çàðëàãà, àмьæиðãààíû ò¿âøíиé ò¿¿âýð ñóдàëãààíû ¿íдñýí òàéëàí, ¯СÕ 2004 íомíооñ õàðæ áоëíо. 37 Деàòоí, Зàéди íàðûí иëòãýë (2002)

á¿ð÷ëýí àíõààð÷ ñóäëàõ øààðäëàãàòàé áºãººä áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ íàðûã ÿäóóðëûí ÿíç á¿ðèéí áàéäàë äýýð àíõààðëàà õàíäóóëàõàä òóñ áîëäîã. ßäóóðëûí ýäãýýð ÿëãààòàé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä õîñîëñîí áàéõ òîõèîëäîë ýëáýã áàéäàã. Æèøýýëáýë, õîîë òýæýýýëèéí äóòàãäàëä ¿ðãýëæ îðñîí õ¿í ãîëäóó áîëîâñðîë áàãàòàé, ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ àâàõ áîëîìæã¿é áàéäàã.

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ÿäóóðëûí ñóäàëãààã õèéõäýý àìüæèðãààíû ò¿âøíèé òàëààðõ ýäèéí çàñãèéí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã àøèãëàõ òàë äýýð çàðèì íýã åðºíõèé çºâøèëöºëä õ¿ð÷ áàéãàà áºãººä ýíý íü ÿäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýíä òîãòìîë õýðýãëýãäýæ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí îðëîãîä ñóóðèëñàí ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü þóíû ò¿ð¿¿íä Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õÿíàõ ¿íäýñ áîëæ áàéíà. Õýäèéãýýð ýäãýýð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü àæ áàéäëûí á¿õ òàëûí õ¿ðýýã õàìàð÷ ÷àäàõã¿é ÷ àìüæèðãààíû ò¿âøíèé àëèâàà ¿íýëãýýíèé ¿íäñýí ãîë õýñãèéã èëýðõèéëäýã. Îðëîãî, õýðýãëýý õî¸ðûí àëèíûã íü àæ áàéäëûí õýìæ¿¿ð ¿ç¿¿ëýëò áîëãîæ ñîíãîæ àâàõûã øèéäýõ íü ìàø ÷óõàë þì. Õýðýãëýý íü àìüæèðãààíû ò¿âøíèéã îðëîãîîñ àðàé èë¿¿ íàðèéí õýìæèæ òîäîðõîéëäîã èë¿¿ à÷ õîëáîãäîëòîé áóþó çîõèìæòîé ¿ç¿¿ëýëò þì. Îíîëûí õóâüä ÷ ìºí ïðàêòèê äýýð ÷ àìüæèðãààíû ò¿âøíèéã õýðýãëýýãýýð òîäîðõîéëîõ íü îðëîãîîð òîäîðõîéëñíîîñ èë¿¿ çîõèìæòîé ãýæ ¿çäýã áàéíà.37

Èéì øèéäýëä õ¿ðýõèéí òóëä îíîëûí äàãóó ýõíèé àâ÷ ¿çýõ àñóóäàë áîë õýðýãëýý áà îðëîãî ãýäýã íü ÷óõàì þó ãýñýí îéëãîëò âý ãýäãèéã òîäîðõîéëîõ þì. Õýäèéãýýð ýíý õî¸ð íü ººð îéëãîëòóóä áîëîâ÷ õî¸óë ñýòãýë õàíàìæèéã ÿìàð íýã áàéäëààð èëýðõèéëäãýýðýý òºñòýé. Õýðýãëýý íü õóâü õ¿í á¿ð áîäèòîîð þóòàé áàéñíûã õýìæäýã áîë îðëîãî íü õºðºíãèéí õàìò õ¿íèé ÷àäâàðûã õýìæäýã. Õî¸ðäóãààðò, àìüæèðãààíû ò¿âøèíã ñóäëàõ öàã õóãàöààíû ¿åèéã ñîíãîõ øààðääëàãàòàé áîëäîã. Õ¿íèé á¿õýë àìüäðàëûí òóðø ãýõ ìýò óðò õóãàöààíû àìüæèðãààíû ò¿âøèíã ñóäëàõûã ñîíèðõîæ áàéãàà òîõèîëäîëä

ÕÀâÑÐÀëÒ á. ßÄÓÓÐëÛÍ Ä¯Í ØèÍÆèëãÝÝÍèé ÀÐãÀ Ç¯é ��

îðëîãî áà õýðýãëýýíèé àëèéã ñîíãîõ íü ÿëãààã¿é. Õàðèí áîãèíî õóãàöààíû áóþó æèøýý íü íýã æèëèéí õóâüä îðëîãûã áîäâîë õýðýãëýý íü èë¿¿ òîãòâîðòîé, ººð÷ëºëò áàãàòàé áàéíà. ªðõ¿¿ä çýýë àâàõ, õàäãàëàìæ àøèãëàõ áîëîìæ áîëîí èðýýä¿éí îðëîãûí óðñãàëûí òóõàé ìýäýýëýë, òºñººëºë äýýðýý ¿íäýñëýí õýðýãëýýãýý àëü áîëîõ æèãä õóâààðèëàõ ÷àäâàðòàé áàéäàã. Ìºí ò¿¿í÷ëýí õýðýãëýý íü îðëîãîòîé õàðüöóóëàõàä óëèðëûí õýëáýëçýë áàãàòàé áàéäàã. Òóõàéëáàë, ãàçàð òàðèàëàí ýðõýëæ áàéãàà ºðõèéí îðëîãûí ò¿âøèí íü óðãàö õóðààëò, òàðèàëàëòûí ¿åòýé õîëáîîòîéãîîð ìàø õýëáýëçýëòýé áàéäàã áà òèéì ÷ ó÷ðààñ ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàñàíààð àìüæèðãààíû ò¿âøèíã ¿ëýìæ õýìæýýãýýð èõýñãýæ, áàãàñãàæ áîäèòîé áóñààð òîîöîîëîõ ìàãàäëàë áèé.

Íºãºº òàëààñ, ïðàêòèê ¿¿äíýýñ àíõààð÷ ¿çâýë çîõèõ àñóóäëóóä áàéäàã. ¯¿íä íýãä¿ãýýðò, ìýäýýëýã÷äýä îéëãîõîä òîäîðõîé áàéõ. Õýðýãëýý íü ìýäýýëýë ºãºã÷äºä îðëîãîîñ èë¿¿ õÿëáàð îéëãîëò áàéäàã. ßëàíãóÿà îðëîãî íü õóâèàðàà õºäºëìºð ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãààíààñ îðæ áàéãàà áîë õýðýãëýýã ìýäýýëýõýä èë¿¿ õÿëáàð áàéíà. Æèøýýëáýë, àëáàí ¸ñíû á¿ðòãýëòýé ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ îðëîãûí ¿íäñýí ýõ ¿¿ñâýðýý áóþó æèøýýëáýë, öàëèí õºëñºº òîäîðõîé ìýäýýëýõýä ÿìàð íýã õ¿íäðýë ó÷ðàõã¿é. Õàðèí àëáàí áóñ ñåêòîð, ýñâýë õºäºº àæ àõóéä àæèëëàäàã õ¿ì¿¿ñ, õóâèàðàà õºäºëìºð ýõëýã÷èä îðëîãîî íàðèéí òîäîðõîéëîõîä áýðõøýýëòýé áàéäàã áºãººä ºðõèéí áîëîí áèçíåñèéí àæèë ã¿éëãýý õîëèëäîí á¿ðòãýãääýã. Õî¸ðäóãààðò, ºìíº õýëæ áàéñíààð æèëèéí îðëîãûí òîîí ìýäýýëëèéã òîîöîîëîõäîî óëèðëûí íºëººëëèéã áîäîëöîõ ¸ñòîé. Ýöýñò íü ìýäýýëëèéí ¿íýí áîäèòîé áàéäëûã õàðãàëçàí ¿çýõ íü ãîë àñóóäàë áîëíî. ªðõ¿¿ä îðëîãîîñîî èë¿¿ãýýð õýðýãëýýãýý ìýäýýëýõäýý äóðòàé áàéäàã. Òýä îðëîãûí òàëààðõ ìýäýýëëèéã íü ººð çîðèëãîîð, òóõàéëáàë, òàòâàðûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ ¿¿äíýýñ öóãëóóëæ ìàãàäã¿é ãýæ áîëãîîìæèëäîã, ýñâýë îðëîãûí òàëààð àñóóõ íü òààòàé áóñ ãýæ ¿çäýãòýé ÷ õîëáîîòîé þì. Ìºí ºðõèéí ãèø¿¿ä íü ºðõèéí îðëîãî, ò¿¿íèé ýõ ¿¿ñâýðýýñ èë¿¿òýéãýýð õýðýãëýýãýý ñàéí ìýäýõ ìàãàäëàëòàé.

á.2. Õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã òîãòîîõ íü

Õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã òîãòîîõäîî îíîë ïðàêòèêèéí ¿¿äíýýñ ìºí àâ÷ ¿çäýã. Íýãä¿ãýýðò, áàéãàà ìýäýýëëèéã àøèãëàí àëü áîëîõ äýëãýðýíã¿é áàéõ, õ¿í àìûí àæ áàéäëûã òîäîðõîéëîõã¿é, ýðýìáýëýõýä íºëºº ¿ç¿¿ëýõã¿é çàðèì íýã õýñãèéã îðóóëàõã¿é áàéõ ¸ñòîé. Õî¸ðäóãààðò, õóäàëäàí àâàëò íü ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéí öîðûí ãàíö á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áèø ó÷èð çàõ çýýëèéí áîëîí çàõ çýýëèéí áóñ ã¿éëãýýã õî¸óëàíã íü îðóóëíà. Ãóðàâäóãààðò, çàðäàë áîë õýðýãëýý áèø. Óäààí õàäãàëàõàä òîõèðîìæã¿é, ÿëàíãóÿà õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä õóäàëäàí àâñíàà á¿ãäèéã íü õýðýãëýäýã ãýæ ¿çýõ íü ò¿ãýýìýë áàéäàã. Õàðèí îðîí ñóóö, óäààí ýäýëãýýò áàðàà ãýõ ìýò áóñàä áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé õóâüä çàñâàðëàëò õèéõ øààðäëàãàòàé.

Ýöýñò íü õýëýõýä õ¿íñ, õ¿íñíèé áóñ, ñóóö, óäààí ýäýëãýýò áàðàà, ýð÷èì õ¿÷ ãýñýí 5 ¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãýýñ õýðýãëýýíèé èæ á¿ðäýë á¿ðäýíý. Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã á¿ð òîäîðõîé íýð òºðë¿¿äýýñ á¿ðäýõ áà ýäãýýð íýð òºðºë á¿ðèéí õýðýãëýýíèé ¿íýëãýýã õèéõ àðãà÷ëàëûã äîîð òîâ÷ òàéëáàðëàâ.

Õ¿íñíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã

Õ¿íñíèé õýðýãëýýã òîîöîõäîî íýãäñýí íýã öàã õóãàöààíä øèëæ¿¿ëýí õ¿íñíèé á¿õ á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë òóñ á¿ðèéí õýðýãëýýã íýìæ á¿ðä¿¿ëýõ áºãººä äàðàà íü ºðõ á¿ðèéí á¿õ õ¿íñíèé áàðààã íýãòãýäýã. 2007-2008 îíû ªÍÝÇÑ-ãààð ãóðèë, ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿í, ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, çàãàñ áîëîí äàëàéí á¿òýýãäýõ¿¿í, ñ¿¿, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í, ºíäºã, òºðºë á¿ðèéí ººõ òîñ, æèìñ, æèìñãýíý, ÷èõýð, æèìñíèé ÷àíàìàë, õ¿íñíèé áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í, öàé, êîôå, öýâýð óñ óíäàà, æèìñíèé ø¿¿ñ, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè ãýñýí 13 á¿ëýã áîëãîí àíãèëñàí 122 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé ìýäýýëëèéã ºðõèéí ò¿âøèíä öóãëóóëñàí.


Õîò, õºäººä ìýäýýëýë öóãëóóëàõ àðãà áîëîí õóãàöàà íü ººð áàéñàí. Õîòîä áóþó Óëààíáààòàð áîëîí àéìãèéí òºâ¿¿äýä ìýäýýëëèéã ºðõèéí ºäºð òóòìûí á¿ðòãýë äýýð ¿íäýñëýí öóãëóóëñàí áºãººä òîîëîã÷ íàð ñàðä ãóðâàí óäàà áóþó àðàâ õîíîã á¿ð î÷èæ ìýäýýëëèéã íýãòãýæ áàéâ. ªºðººð õýëáýë ºðõ òóñ á¿ðèéí õóâüä õ¿íñíèé ìýäýýëëèéí õàìðàõ õóãàöàà íü íýã ñàð áàéëàà. Ñóìûí òºâä ñ¿¿ëèéí äîëîî õîíîãèéí õýðýãëýýã ýðãýí ñàíàõ àðãûã àøèãëàñàí. Èéì õî¸ð ººð àðãà õýðýãëýñýí íü ãóðâàí øàëòãààíòàé þì. Íýãä¿ãýýðò, òîîëîã÷ íàð àéìãèéí òºâä àìüäàðäàã áºãººä àéìãèéí òºâ¿¿ä èõýíõèäýý õºäººãººñ íýëýýí àëñ çàéä îðøäîã ó÷èð õºäººãèéí ºðõ¿¿äýä àðàâ õîíîã á¿ð î÷èõ áîëîìæ áàéõã¿é. Õî¸ðäóãààðò, ìàë÷èí ºðõ¿¿ä òîãòìîë í¿¿äýëëýäýã ó÷ðààñ õî¸ðäîõ, ãóðàâäàõ î÷èëòîîð çîðüñîí ºðõºº îëîõîä õ¿íäðýë ó÷ðàõ ìàãàäëàë èõ. Ãóðàâäóãààðò, õîòûí õ¿í àìûã áîäâîë õºäººíèé õ¿í àì íü ºðõèéí ºäºð òóòìûí á¿ðòãýëýý íºõºõºä èë¿¿ áýðõøýýëòýé áàéäàã.

Õýðýãëýýíèé ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã áîëîâñðóóëàõàä õýä õýäýí ¿íäñýí çàð÷ìûã õýðýãëýñýí. Íýãä¿ãýýðò, õýðýãëýýíèé á¿õ áîëîìæèò ýõ ¿¿ñâýðèéã îðóóëàâ. ªºðººð õýëáýë õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýý íü çàõ çýýëèéí ãàçðààñ õóäàëäàí àâñàí ýñâýë ãýðýýñ ãàäóóð õýðýãëýñýí õ¿íñíýýñ ãàäíà ººðèéí àæ àõóéãààñ õýðýãëýñýí, áóñäààñ àâñàí, áýëýã, áàðàà ñîëèëöîîãîîð àâñàí á¿òýýãäýõ¿¿í çýðãýýñ á¿ðäýíý. Õî¸ðäóãààðò, õóäàëäàí àâñàí áîëîí ººðèéí àæ àõóéãààñ àâñàí á¿õ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áèø òóõàéí õóãàöààíä õýðýãëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã ë õýðýãëýýíèé á¿òöýä áàãòààñàí.

Ãóðàâäóãààðò ìºíãººð õóäàëäàí àâààã¿é õ¿íñíèé ç¿éëèéã ¿íýëæ àæ áàéäëûí õýìæèãäýõ¿¿íä îðóóëàõ õýðýãòýé. ªÍÝÇÑ-ãààð ºðõèéí õ¿íñíèé çºâõºí õóäàëäàí àâàëòûí õóâüä äóíäàæ ¿íèéí ä¿í, òîî õýìæýýíèé òàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëàãäñàí áºãººä áóñàä ýõ ¿¿ñâýðèéí õóâüä çºâõºí òîî õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã àâñàí. Õóäàëäàí àâààã¿é õ¿íñíèé ç¿éëèéí ìºíãºí ¿íý öýíèéã òîîöîõäîî äóíäàæ ¿íèéí ýíý ìýäýýëëèéã àøèãëàëàà.

Èõýíõ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä õàðãàëçàõ á¿ëýã äîòðîî íýëýýä äýëãýðýíã¿é íýð òºðëººð îðñîí ó÷èð íýð òºðºë òóñ á¿ð íü õàðüöàíãóé

íýãýí æèãä áîëñîí. Ãýõäýý íýãæèéí ¿íý íü áîäèò ¿íý áèø áîëîâ÷ áàðààíû ÷àíàðûí ÿëãààã èëýðõèéëíý. Ýíý íºëººëëèéã áàãàñãàæ, ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûí áîëîí öàã õóãàöààíû çºð¿¿ã àâ÷ ¿çýõèéí òóëä õýä õýäýí ò¿âøèíä ( ºðõ, ò¿¿âðèéí íýãæ, àéìàã, ñóóðüøèë, óëèðàë) ¿íèéí ãîë÷ óòãûã òîîöñîí áîëíî. Èéìýýñ òóõàéí ºðõ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâñàí áîë óã õóäàëäàí àâñàí áàðààíû õàðãàëçàõ ãîë÷ ¿íèéã ººðèéí àæ àõóéí áîëîí ñîëèëöîîãîîð àâñàí áàðààã ¿íýëýõýä àøèãëàíà. Õýðâýý ºðõ ÿìàðâàà íýã íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã îãò õóäàëäàí àâààã¿é áîëîâ÷ õýðýãëýñýí áîë õýðýãëýýã íü ¿íýëýõýä ò¿¿íèé äýýä ò¿âøíèé (ºðõèéí õàðüÿàëàãäàõ ò¿¿âðèéí íýãæèéí ãýõ ìýò) ¿íèéã àøèãëàíà.

2002-2003 îíû ªÎÇÀÒÒÑ, 2007-2008 îíû ªÍÝÇÑ-íû õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé õýñýã íü ìýäýýëýë öóãëóóëàõ àðãà, ìýäýýëëèéí õàìðàõ õóãàöàà, áîëîí õ¿íñíèé ìîäóëüä áàãòñàí íýð òºðë¿¿äèéí òîî ãýñýí ãóðâàí ç¿éëýýð ÿëãàð÷ áàéíà. 2002-2003 îíä ºðõèéí á¿ðòãýë àøèãëàí “íººöºëñºí, çàðëàãàäñàíààð” íü øàõàæ òîîöîîëîõ àðãà õýðýãëýñýí. ªðõ¿¿äýýñ òóõàéí íýð òºðëèéí õóãàöààíû ýõíèé ¿ëäýãäýë, õóäàëäàí àâàëò, ººðèéí àæ àõóéãààñ áýëòãýñýí, áóñäààñ ¿íýã¿é àâñàí, áîëîí áóñäàä ¿íýã¿é ºãñºí, õóãàöààíû ýöñèéí ¿ëäýãäëèéã àñóóãààä ýäãýýð á¿ðäýë õýñã¿¿äèéí íèéëáýð, ÿëãàâðààð íü òóõàéí õóãàöààíû íèéò õýðýãöýýã òîîöîîëîí ãàðãàñàí. Õàðèí 2007-2008 îíû õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé á¿òöýä õóäàëäàí àâñàí, áóñäààñ ¿íýã¿é àâñàí áîëîí ººðèéí àæ àõóéãààñ õýðýãëýñýí òîî õýìæýýã àâ÷ ¿çñýí. Ãýâ÷ ýíý õî¸ð àðãààñ øàëòãààëàí àíõààðàë òàòàõóéö ÿëãàà ¿¿ñýýã¿é áàéíà.38

2002-2003 îíû ñóäàëãààíä õ¿íñíèé ìýäýýëëèéí õàìðàõ õóãàöàà íü íýã ñàð áàéñàí áºãººä ãýõäýý ºðõ¿¿äýýñ äàðààëñàí ãóðâàí ñàðûí òóðø ÿðèëöëàãà àâ÷ áàéñàí. Ìýäýýëëèéã

38 2007-2008 оíû ӨÍÝЗС-íд 2002-2003 оíû ӨОЗÀÒÒС-òàé çýðýãц¿¿ëýõ áоëомæиéã иõýñãýõиéí òóëд áие дààñàí модóëь оðóóëæ “íººцºëñºí, çàðëàãàдñàí”-ààð íь øàõàõ àðãà õýðýãëýæ íýã ñàðûí ýðãýí ñàíàõ õóãàцààã àøиãëàñàí. 2007-2008 оíû õ¿íñíиé òóñдàà õоёð модóëиààð òооцñоí õ¿íñíиé õýðýãëýýíиé ò¿âøиí áоëоí õ¿íñíиé á¿òýц òóí оéðоëцоо ãàðñàí. Õ¿íñíиé õýðýãëýýíиé мýдýýëýë цóãëóóëдàã øиíý àðãà íь õýðýãëýõýд õяëáàð иë¿¿ ¿ð ºãººæòýé ó÷иð цààøид дàðàà дàðààãиéí ñóдàëãààíд õýðýãëýõýýð ñоíãоñоí áºãººд иíãýñíýýð цààøид õàðьцóóëàãдàõ áоëомæ íь áàòàëãààòàé áоëоõ юм. 39 Өðõ¿¿диéã дàðààëñàí ãóðâàí ñàð ñóдàëãààíд õàмðóóëñíààð ºðõ доòоð áоëоí ºðõ õооðоíдûí õ¿íñíиé õýðýãëýýíиé õýëáýëçýë áàãà áàéñàí ãýæ õýëæ áоëíо.


ñàð á¿ðèéí ýöýñò íýãòãýæ áàéñàí òóë ýíý àðãà íü 2007-2008 îíû õ¿íñíèé ìýäýýëëèéí õàìðàõ õóãàöààíààñ îíö èõ ÿëãààòàé áèø þì.39 Ìýäýýëýë öóãëóóëñàí õ¿íñíèé íýð òºðëèéí òîî íü ººð áàéãàà íü ýíý õî¸ð ñóäàëãààíû áàñ íýã áóþó ñ¿¿ëèéí ÿëãàà þì. 2002-2003 îíä 92 õ¿íñíèé íýð òºðëèéí ìýäýýëýë öóãëóóëñàí áîë 2007-2008 îíä 122 áîëæ ºñ÷ýý. 2002-2003 îíû õ¿íñíèé ñàãñ íü õàíãàëòòàé îëîí òºðëèéã áàãòààæ áàéñàí òóë èíãýæ íýìýãäñýí íü õ¿íñíèé òîîöîîëîëä àíõààðàë òàòàõóéö íºëººëºë ¿ç¿¿ëýýã¿é áàéíà. Åðºíõèéäºº äýýðõ ãóðâàí ÿëãààíû àëü íü ÷ öàã õóãàöààíû õàðüöóóëàëòàä íîöòîé íºëººëºõã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà.

Õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã.Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýã õ¿íñíèé õýðýãëýýòýé

àäèëààð øóóä, õÿëáàðõàí òîîöîîëäîã. Õ¿íñíèé õýðýãëýýòýé àäèëààð íýãäñýí íýã õóãàöààíä øèëæ¿¿ëýí òýãøèòãýñýí õýðýãëýýíèé á¿õèé ë ýõ ¿¿ñâýðèéã îðóóëàõ ¸ñòîé. Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýíèé ºðãºí õ¿ðýýíèé áóþó ýðýãòýé, ýìýãòýé, õ¿¿õäèéí õóâöàñ, ãóòàë, áýëýã äóðñãàë, ¿íýò ýäëýë, áºñ áàðàà, áîëîâñðîë, ýð¿¿ë ìýíä, àìðàëò ÷ºëººò öàã, ñî¸ëûí çàðäàë, ãîî ñàéõàí, àðèóí öýâðèéí áàðàà ¿éë÷èëãýý, ãýð àõóéí áàðàà, óäààí ýäýëãýýò áàðàà, îðîí ñóóöíû çàðäàë, òýýâýð, õîëáîî, äààòãàë òàòâàð çýðýã 38 á¿ëãèéí 371 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìýäýýëëèéã öóãëóóëñàí. Õ¿íñíèé áóñ áàðààíû èõýíõ íýð òºðºë íü äîòðîî ÿã èæèë áóñ áóþó çàðèì ÿëãààòàé îëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã àãóóëæ íýãæèéí ¿íèéã íü òîîöîõîä áýðõøýýëòýé áàéäàã òóë ªÍÝÇÑ-ãààð òîî õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã öóãëóóëäàãã¿é. Óäààí ýäýëãýýò áàðàà, ñóóö, ýð÷èì õ¿÷íýýñ áóñàä õ¿íñíèé áóñ áàðààíû õýðýãëýýã ýíý á¿ëýãò àâ÷ ¿çíý.

Õýðýãëýýíèé á¿òöèéã á¿ðä¿¿ëýõýä ìºí òóõàéí íýð òºðëèéã îðóóëàõ ýñýõ, ñóäàëãààíû ¿åèéã òîäîðõîéëîõ ãýñýí ¿íäñýí 2 áýðõøýýë áàéäàã. Íýãä¿ãýýðò, çºâõºí õýðýãëýýíä îðäîã íýð òºðë¿¿äèéã ë ñóäàëãààíä áàãòààõ ¸ñòîé ãýñýí àëòàí ä¿ðýì áèé. Òóõàéëáàë, õóâöàñ, ãóòàë, ãîî ñàéõíû áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í, àìðàëò ÷ºëººò öàãò çàðöóóëñàí çàðäàë ãýõ ìýò ç¿éëñ õàìðàãäàíà.

Òàòâàðûí õýìæýýã îðóóëààã¿é áºãººä ó÷èð íü õýðýãëýýíèé ºíäºð ò¿âøèíòýé óÿëäàõã¿é, ººðººð õýëáýë òàòâàð èë¿¿ òºëñºíººðºº òóõàéí ºðõ óëñààñ èë¿¿ èõ ¿éë÷èëãýý àâäàãã¿é. Õºðºíãèéí óðñãàë áóþó ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº õóäàëäàí àâàõ, ºð, çýýëèéí õ¿¿ãèéí òºëáºðèéã ìºí îðóóëäàãã¿é. Ãýíýòèéí ýñâýë áººí ä¿íãýýð ãàðäàã õóðèì, òºðºëò, îðøóóëãûí çàðäëûí õóâüä á¿ð ÷ áýðõøýýëòýé áàéäàã. Ýäãýýð çàðäëûã îí æèë¿¿äýä òàðõààí, òýãøèòãýæ òîîöîõ íü õàìãèéí îíîâ÷òîé õóâèëáàð þì. Òýãøèòãýýã¿é òîõèîëäîëä òóõàéí ºðõèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí áîäèò õýìæýýíýýñ èë¿¿òýéãýýð òîîöîãäîíî. Ãýâ÷ áèäýíä èíãýæ òîîöîõ õàíãàëòòàé ìýäýýëýë áàéõã¿é òóë ýäãýýð õýðýãëýýí¿¿äèéã òîîöîîíä îðóóëààã¿é. Ìºí áýëýã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà òàë íü òîîöîîíä îðñîí òóë, òîîöîîã äàâõàðäóóëàõã¿é áàéõ ¿¿äíýýñ áóñäàä ºãñºí áýëýã, òóñëàìæ, øèëæ¿¿ëãèéã òîîöîîíä îðóóëààã¿é. Ýäãýýðèéã îðóóëáàë àìüæèðãààíû äóíäàæ ò¿âøèíã õèéìëýýð ºñãºíº.

Õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã äîòðîîñ õî¸ð ç¿éë áóþó ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîëûí òîîöîîíû õóâüä îíöãîéëîí ¿çýõ øààðäëàãàòàé. Íýãä¿ãýýðò, áîëîâñðîë íü õºðºíãº îðóóëàëò òóë õýðýãëýý áèø õàäãàëàìæ ãýæ ¿çýõ îéëãîëò áàéäàã. Áîëîâñðîëûí ¿ð ºãººæèéã çºâõºí ñóð÷ áàéõ òóõàéí ¿åäýý áóñ á¿õèé ë àìüäðàëûíõàà òóðø àâäàã. Õî¸ðäóãààðò, õýðâýý óäààí õóãàöààíû ¿åèéã àâ÷ ¿çýæ áàéãàà áîë áîëîâñðîëûí çàðäàë íü õ¿íèé àìüäðàëûí òîäîðõîé ¿åä ë ãàðäàã. Ñóðãàëòàíäàà ÿã èæèë õýìæýýíèé çàðäàë ãàðãàñàí áºãººä íýã íü îäîî ñóðàëöàæ áàéãàà íºãºº íü íèëýýä õýäýí æèëèéí ºìíº ñóðãóóëèà òºãñ÷èõñºí õî¸ð õ¿íèéã õàðüöóóëüÿ. Îäîî ñóðàëöàæ áàéãàà íü àìüæèðãàà äýýã¿¿ðòýé ìýò ñàíàãäàõ áîëîâ÷ ýíý ¿ð ä¿í íü çºâõºí íàñíû õóâüä õàìààòàé áºãººä æèíõýíý àæ áàéäëûí ò¿âøíèé ÿëãààã õàðóóëæ ÷àäàõã¿é. Ýíý çàðäëûã àìüäðàëûíõ íü íèéò õóãàöààíä òýãøèòãýí õóâààðèëàõ íü õàìãèéí îíîâ÷òîé àðãà þì. Ãóðàâäóãààðò, óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàõ áîëîìæèéã àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé. Õýðýâ á¿õ õ¿í àì ¿íý òºëáºðã¿é ýñâýë ºíäºð òàòààñ á¿õèé áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîìæòîé áºãººä õàðèí ÷àíàðûã íü õàðãàëçàí ¿çýæ õóâèéí ñóðãóóëèéí ñîíãîí òºëáºð òºëæ ñóðàëöäàã áîë áîëîâñðîëûí çàðäëûí ÿëãààòàé áàéäàë íü àæ áàéäëûí ÿëãààòàé áàéäàëòàé õîëáîãäîõ áºãººä èéì


òîõèîëäîëä òóõàéí çàðäëûã îðóóëàõ íü ç¿éòýé ãýæ ¿çäýã. Ýíý ñóäàëãààíä ñòàíäàðò ïðàêòèêèéí äàãóó áîëîâñðîëûí çàðäëûã õýðýãëýýíèé á¿òöýä îðóóëñàí. Ýäãýýð çàðäëûã îðóóëàõã¿é áàéõ íü ñóðãóóëèéí íàñíû õ¿¿õä¿¿äòýé õî¸ð ºðõèéí çºâõºí íýã íü õ¿¿õäýý ñóðãóóëüä ñóðãàõ áîëîìæòîé áîë ýíý ÿëãààã ãàðãàæ ÷àäàõã¿éä õ¿ðíý.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë ÷ çàðèì òàëààðàà áîëîâñðîëòîé àäèë þì. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿çëýãò çàðöóóëñàí çàðäàë íü ìºí õºðºíãº îðóóëàëò àäèë òîîöîãäîíî. Òºðººñ õàíãàäàã ¿éë÷èëãýýã õàðèëöàí àäèëã¿é õ¿ðòäýã áàéõ íü ºðõ¿¿äèéí õîîðîíäûí õàðüöóóëàëòûã áóðóó ¿ð ä¿íä õ¿ðãýíý. Õ¿í àìûí çàðèì õýñýã íü ¿íý òºëáºðã¿é, ýñâýë óëñààñ èõýíõ çàðäëûã íü äààäàã ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäàæ áàéõàä íºãºº õýñýã íü õóâèéí ñàëáàðûí ¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäàæ áàéâàë çàðäëûí ýíý ÿëãàâàðòàé áàéäàë àæ áàéäëûí ÿëãààã õàðóóëàõã¿é. ¯¿íä àíõààðàí ¿çýõ õýä õýäýí ç¿éë áèé. Íýãä¿ãýýðò, ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë íü áàéíãà áóñ òîäîðõîé öàã õóãàöààíä áººíººð ãàðäàã. Õî¸ðäóãààðò, ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë íü ºðõèéí ãèø¿¿í ºâ÷òýé áàéñàíòàé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðäëûã àâ÷ ¿çýæ áàéãàà àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò áóþó “õàðàìñàëòàé øààðäëàãà” áîëîõ áºãººä ýíý òîõèîëäîëä ºðõèéí àæ áàéäàë ìóóäàõ áîëîâ÷ çàðäàë ãàðñàí ó÷èð àæ áàéäàë ºññºí ìýò õàðàãääàã. Ãóðàâäóãààðò, ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàë íü õàðüöóóëàëòûã áóðóó ¿ð ä¿íä õ¿ðãýäýã. Ó÷èð íü äààòãàëòàé ºðõèéí ãèø¿¿í íü ºâäºõäºº áàãà õýìæýýíèé ìºíãº çàðöóóëñàí áàéõàä äààòãàëã¿é íü èõèéã çàðöóóëíà. Óã ñóäàëãààíû õóâüä ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäëûã ìºí îðóóëàõààð áîëñîí. Áîëîâñðîëòîé àäèëààð ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäëûã õàññàíààð õî¸óë ºâ÷òýé õ¿íòýé áîëîâ÷ íýã íü ýì÷èëãýýíä ìºíãº çàðöóóëàõ ÷àäâàðã¿é áàéãàà ºðõ¿¿äèéí ÿëãààã õàðóóëæ ÷àäàõã¿é.

Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýòýé õîëáîîòîé õî¸ð äàõü áýðõøýýëòýé àñóóäàë íü õýðýãëýýã òîîöîõ õóãàöààã ñîíãîõ þì. ¯¿íä õóäàëäàí àâàëò õèéõ äàâòàìæ, ºðõèéí õýðýãëýýãýý áóöàæ ñàíàõ õóãàöààíû õîîðîíäûí õàìààðàë îðíî. Àðèóí öýâðèéí õýðýãñýë, ãîî ñàéõíû áàðàà, îðîí ñóóöíû òºëáºðººñ áóñàä îëîí õ¿íñíèé áóñ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä äîëîî õîíîã, ñàðä

ÿìàð íýãýí õóäàëäàí àâàëò ãàðààã¿é áàéäàã òóë áóöàæ ñàíàõ õóãàöààã èõýíõèäýý ñ¿¿ëèéí óëèðàë þì óó ñ¿¿ëèéí æèëýýð ñîíãîäîã.

ªÍÝÇÑ íü ñ¿¿ëèéí ñàð áà ñ¿¿ëèéí æèë ãýñýí ñóäàëãààíû õî¸ð ¿åèéã õàìàðñàí ìýäýýëýë öóãëóóëñàí. Àëü ¿åèéã ñîíãîõ íü õýðýãëýýíèé á¿òöýä ¿ëýìæ íºëººòýé áàéäàã. ªðõ¿¿ä ñàð á¿ð õ¿íñíèé áóñ áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâààä áàéäàãã¿é ó÷ðààñ îëîí ºðõèéí õóâüä ÿìàð ÷ õýðýãëýý ìýäýýëýõã¿é áàéõ ìàãàäëàëòàé ãýñýí ¿íäýñëýëýýð çºâõºí ãàíö ñàð ãýñýí ñîíãîëòûã õàññàí. Õýäèéãýýð ñ¿¿ëèéí íýã ñàðûã ñîíãîñíîîð ñ¿¿ëèéí íýã ñàðûí äóíäàæ õýðýãëýýã îéðîëöîîãîîð òîîöîîëæ áîëîõ ÷ ñ¿¿ëèéí íýã ñàðûí õóãàöààíä õóäàëäàí àâàëò õèéãýýã¿é ºðõ¿¿äèéã ÿäóóðëûí øèíæèëãýýãýýð õýðýãëýý áàãàòàéä òîîöîí óëìààð ÿäóó àíãèëàëä îðóóëàõ ìàãàäëàëòàé. Ñ¿¿ëèéí íýã æèëèéã ýðãýí ñàíàõ õóãàöàà áîëãîí àâáàë õ¿íñíèé áóñ áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä èë¿¿ ¿íäýñëýëòýé õóãàöàà áîëîõ ó÷èð äýýðõ áýðõøýýë àðèëíà. Ãýâ÷ ýðãýí ñàíàõ õóãàöààã óðòàñãàõààð íýã ñóë òàë ¿¿ñäýã.

Çàðëàãàà ìýäýýëýõ ºðõèéí òîî íü íýìýãäýõ áîëîâ÷ èíãýæ öóãëóóëàõàä äóíäàæ çàðëàãà íü ýðãýí ñàíàõ õóãàöàà áîãèíîòîé çàðäëààñ áàãàñàæ ãàð÷ èðäýã.40 Ýíý õî¸ð ñîíãîëòûí äàâóó, ñóë òàëûã íü õàðãàëçàæ ¿çñýí ãóðàâäàõ ñîíãîëò íü ýðãýí ñàíàõ õî¸ð õóãàöààã õî¸óëàíã íü õîñëóóëàõ àðãà þì. Ýíý òîõèîëäîëä õýðýâ òóõàéí ºðõ ñ¿¿ëèéí íýã ñàðä õ¿íñíèé áóñ áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâñàí áîë òóõàéí ìýäýýëëèéã íü àâ÷, õàðèí ñ¿¿ëèéí íýã ñàðûí õóãàöààíä õ¿íñíèé áóñ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâààã¿é áîë ñ¿¿ëèéí íýã æèëèéíõ íü ìýäýýëëýýñ àâäàã. Ýíý õóâèëáàð íü òóõàéí ºðõèéí õýðýãëýýã èë¿¿ áîäèòîé õàðóóëíà ãýæ òîîöñîí áºãººä 2002-2003 îíä õýðýãëýñýí

2007-2008 оíû ӨÍÝЗС-íд ¿íýõýýð иéм áàéдàë àæиãëàãдñàí. Удààí ýдýëãýýò áàðàà, ñóóц, ýð÷им õ¿÷иéã õàññàí áóñàд õ¿íñíиé áóñ íýð òºðëиéí õóâьд ñ¿¿ëиéí ñàðûí мýдýýëýãдñýí ã¿éëãýýíиé òоо íь ñ¿¿ëиéí æиëиéí мýдýýëýãдñýí ã¿éëãýýíиé òооíû дºíãºæ 40 õóâьòàé òýíцýæ áàéñàí. Íºãºº òàëààñ ñ¿¿ëиéí ñàðûã мýдýýëëиéí õàмðàõ õóãàцàà áоëãоæ ñоíãоí àâàõàд çàðëàãûí дóíдàæ íь ñ¿¿ëиéí æиëиéíõýýñ 150 õóâиàð иë¿¿ áàéñàí. ¯¿íиé íýã øàëòãààí íь íýã òàëààñ “дàâøиõ” мàðòàãíàëààñ (ýðãýí ñàíàõ õóãàцàà óðò áàéõ òóñàм ºðõ¿¿д çàðëàãàà ýðãýí ñàíàõàд áýðõøýýëòýé áоëоõ ó÷ðààñ ºðõ¿¿диéí õýðýãëýý áóóð÷ òооцоãдоõ мàãàдëàëòàé) íºãºº òàëààñ “òеëеñêопиíã”-ооñ (ºðõ¿¿д ýðãýí ñàíàõ õóãàцààíààñ ºмíºõºí àâñàí ç¿éëýý яëàíãóяà òýð íь ¿íýòýéõýí áóюó à÷ õоëáоãдоëòоé ýдëýë áàéâàë çàðëàãàдàà áàãòààí оðóóëàõ яâдàë áиé òóë çàðцóóëàëò íýмýãдýæ òооцоãдоõ мàãàдëàëòàé) ¿¿дýëòýé ãýæ òàéëáàðëàæ áоëоõ юм


ñ¿¿ëèéí ãóðâàí ñàðûí õàìðàõ õóãàöààã áîäâîë èë¿¿ äýýð ñîíãîëò ãýæ ¿çýæ áàéíà.

ªÍÝÇÑ-íä áîëîâñðîë, ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñãàé ìîäóëèóä áàãòñàí òóë ýäãýýðèéí çàðäëûã òîîöîõ õî¸ðäàõü ýõ ñóðâàëæèéã ñàíàë áîëãîæ áàéíà.Ýíý ìýäýýëýë íü ñòàíäàðò õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí ìîäóëèàñ õî¸ð ç¿éëýýð ÿëãàãäàæ áàéíà. Íýãä¿ãýýðò, ìýäýýëëèéã õóâü õ¿íèé ò¿âøèíä öóãëóóëæ áàéãàà áîë ñòàíäàðò á¿ëýãò ºðõèéí ò¿âøèíä öóãëóóëäàã. ªðõèéí ò¿âøèíä ìýäýýëýë öóãëóóëàõ ¿åä ºðõèéí ãèø¿¿í á¿ðýýñ èæèë ñýäâèéã àñóóñíààñ àñóóëò íü èë¿¿ åðºíõèé áîëäîã. Åðºíõèéäºº áîë ºðõèéí çàðäëûí òóõàé àëü áîëîõ äýëãýðýíã¿é àñóóõ òóñàì èë¿¿ íàðèéí ìýäýýëýë öóãëàäàã ó÷èð òóñãàéëñàí ìîäóëü àøèãëàõ íü ç¿éòýé ãýæ ¿çäýã. Íºãºº òàëààñ ýíý õî¸ð òóñãàéëñàí ìîäóëèàð çºâõºí íýã ñóäàëãààíû ¿åèéã áóþó áîëîâñðîëûí õóâüä ñ¿¿ëèéí 12 ñàðûã õàðèí ýð¿¿ë ìýíäèéí õóâüä ñ¿¿ëèéí íýã ñàðûí õóãàöààã õàìðóóëæ áàéíà. ªðõèéí àæ áàéäëûí ä¿ð òºðõèéã óðò õóãàöààíä èë¿¿ ñàéí õàðóóëíà ãýæ ¿çñýí ó÷ðààñ áèä òóñãàéëñàí ìîäóëü àøèãëàõààð øèéäñýí áèëýý.

Óäààí ýäýëãýýòýé áàðàà

ªðõèéí ýçýìøèæ áàéãàà óäààí ýäýëãýýò áàðàà íü àìüæèðãààíû ò¿âøíèéã òîäîðõîéëîõ ÷óõàë á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëäîã. Ýäãýýð áàðàà íü óäààí õóãàöààíä àøèãëàãääàã ó÷èð õóäàëäàí àâñàí ¿íý íü õýðýãëýýã òîäîðõîéëîõ òîõèðîìæòîé ¿ç¿¿ëýëò áîëîõã¿é. Òîîöîî õèéõ õàìãèéí çºâ àðãà íü òóõàéí õóãàöààíä ýçýìøèæ áàéãàà óäààí ýäýëãýýò áàðààíààñ àâ÷ áàéãàà ¿éë÷èëãýýíèé ò¿âøèíã òîîöîõîä îðøèíî. Ýíýõ¿¿ àâ÷ áàéãàà õàíàìæèéí õýìæýý íü áèåòýýð àæèãëàãäàõã¿é ÷ ¿íèéí ä¿íòýé øóóä ïðîïîðöèîíàëü áºãººä ýëýãäëèéí ò¿âøèí ãýñýí ¿ç¿¿ëýëòýýð òîäîðõîéëîãäîíî. Áàðàà á¿ðèéí ýëýãäëèéí ò¿âøèíã òîîöîõ ¿éë àæèëëàãàà ªÍÝÇÑ-ãààð àâñàí óäààí ýäýëãýýò áàðààíû îäîîíû çàõ çýýëèéí ¿íý, àøèãëàñàí (ìýäýýëýë íü ºðõèéí ýçýìøèæ áóé óäààí ýäýëãýýò áàðààíû òîî øèðõýãèéí õàìò öóãëóóëàãäñàí) õóãàöààíä ¿íäýñëýíý.41

41 Èíôëяциéí ò¿âøиí áоëоí íýðëýñýí õ¿¿ãиéí ò¿âøиíã àøиãëàí óëàм áоëоâñðоíãóé áоëãоæ áоëíо.42Сóдàëãààíд õàмðàãдñàí 11,172 ºðõººñ çºâõºí 183 ºðõ áàéíà.

Ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí òîîöîîã 3 ¿å øàòòàéãààð õèéíý. Íýãä¿ãýýðò, óäààí ýäýëãýýò áàðààíààñ õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿íä îðîõ íýð òºðëèéã ñîíãîíî. ªÍÝÇÑ-ãààð ãýð àõóéí õýðýãñëýýñ ýõë¿¿ëýýä òàâèëãà õ¿ðòýëõ 42 íýð òºðëèéí óäààí ýäýëãýýò áàðààíû òàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëñàí. Ãýõäýý íèéò óäààí ýäýëãýýò áàðààíû 1/3 áîëîõ ºðõèéí áèçíåñò àøèãëàãäàõ áàðàà ýñâýë ¿íýò ýäëýë, ñóóö áîëîí “áóñàä” ãýæ àíãèëàãäñàí áàðààíóóäûã òîîöîîíä îðóóëààã¿é. Õî¸ðäóãààðò, õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿íä ñîíãîí îðóóëñàí óäààí ýäýëãýýò áàðààíû õóâüä ýëýãäëèéí ò¿âøèíã òîîöîõäîî íýãæèéí ¿íý áà (õóâüñàõ õýìæèãäýõ¿¿í), àøèãëàñàí õóãàöààíä ¿íäýñëýñýí øóãàìàí ðåãðåññ òîîöñîí. Ýíýõ¿¿ òîîöîîíû àðãà íü íýã áàðààíû õóâüä õýðýãëýñýí õóãàöààíààñ õàìààðàí ººð, ººð ýëýãäëèéí ò¿âøèí áîäîõ áîëîìæèéã îëãîäîã. (Æèøýý íü óäààí ýäýëãýýò áàðàà íü øèíý áîë ýëýãäëèéí ò¿âøèí áóþó áàðààíààñ àâ÷ áóé õàíàìæ ºíäºð áàéíà.) Ýöýñò íü õýðýãëýýã òîîöîõäîî òóõàéí áàðààíû íýã æèëèéí ºìíºõ ¿íèéã ýëýãäëèéí õóâèàð ¿ðæ¿¿ëýí ýäãýýð õýðýãëýýã ºðõººð íýãòãýæ ãàðãàñàí.

Ñóóö

Õ¿ì¿¿ñèéí àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ãîë ¿ç¿¿ëýëò íü îðîí ñóóöíû íºõöºë þì. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õóâüä îðîí ñóóöíû ò¿ðýýñèéí çàõ çýýë õÿçãààðëàãäìàë ýñâýë áàéäàãã¿é ó÷èð òîîöîî õèéõ, õýðýãëýýíèé á¿òöýä îðóóëàõàä íýëýýä áýðõøýýëòýé áàéäàã. Õýðýãëýýíèé á¿òöýä îðóóëàõ çîðèëãî íü óäààí ýäýëãýýò áàðààòàé àäèëààð òóõàéí îðîí ñóóöûã ýçýìøèæ áàéãààãààñ àâàõ õàíàìæèéí õýìæýýã òîîöîæ îðóóëàõàä îðøèíî. Õýðâýý òóõàéí ºðõ áàéð ò¿ðýýñëýí àìüäàð÷ áàéãàà áîë òºëáºðèéí õýìæýý íü ýíý õàíàìæèéí ¿íýëãýý áîëíî. Ìîíãîë îðíû õóâüä îðîí ñóóö ò¿ðýýñëýí àìüäàð÷ áàéãàà ºðõèéí òîî öººí, ìºí ò¿ðýýñèéí ºðòºã õýòýðõèé ºíäºð áàéäàã ó÷èð óã ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýí ººðèéí ñóóöàíä ñóóæ áàéãàà ºðõèéí ñóóöíààñàà àâ÷ áàéãàà õàíàìæèéí õýìæýýã áóþó ò¿ðýýñèéí çàðäëûã òîîöîõ áîëîìæã¿é þì.42 Õýäèé òèéì áîëîâ÷ ªÍÝÇÑ-ãààð òóõàéí ºðõ õýðâýý ñóóöàà


ò¿ðýýñëýâýë õýäýýð ò¿ðýýñëýõ (õèéñâýð ò¿ðýýñ) áîëîí îðîí ñóóöàà õóäàëäàõ ¿íèéã íü ñóäàëñàí. Áîäèò ò¿ðýýñèéí óòãà á¿ðòãýãäýýã¿é òîõèîëäîëä õèéñâýð ò¿ðýýñèéí óòãûã àøèãëàí òîîöîîíû ò¿ðýýñ òîîöîæ õýðýãëýýíèé èæ á¿ðäýëä îðóóëæ áîëíî. Òîîöîîíû ò¿ðýýñèéí óòãûã òààìàãëàæ ãàðãàäàã ó÷ðààñ çàðèì òîõèîëäîëä àøèãëàõ áîëîìæã¿é ÷ áàéõ òàëòàé.43 Ìºí õ¿í àìûí òàë îð÷èì õóâü íü ãýðò àìüäàðäàã òóë ò¿ðýýñèéí óòãûã òîîöîõîä á¿ð èë¿¿ õ¿íäðýëòýé áàéñàí.

Òîîöîîíû ò¿ðýýñèéí óòãûã òîîöîõûí òóëä ñóóöíû õóäàëäàõ ¿íèéã õàìààðàã÷ õóâüñàã÷ áîëãîí ñîíãîæ ñóóöíû ðåãðåññ òîîöñîí.44 ¯ë õàìààðàõ õóâüñàã÷äààð îðîí ñóóöíû íºõöëèéã òîäîðõîéëîã÷ øàë, õàíà, äýýâðèéí ¿íäñýí ìàòåðèàëûí òºðºë, ºðººíèé òîî, óñàí õàíãàìæ, öàõèëãààí, äóëààí, áàéðøèë çýðãèéã àâñàí. Îðîí ñóóöíû òºðëººð ãýð, ñóóöíû òóñäàà áàéøèí, íèéòèéí òîõèëîã ñóóöíû õóâüä óã òîîöîîã òóñ òóñàä íü õèéâ. ̄ ð ä¿íãýýñ íü õàðàõàä îðîí ñóóöíû õóäàëäàõ ¿íèéí ìýäýýëýë íü ñóóöíû íºõöºëòýé íÿãò õàìààðàëòàé áóþó èë¿¿ áîäèòîé áàéíà. Ýíý íü òóõàéí ºðõ ñóóö ò¿ðýýñëýäýãã¿é áîëîâ÷ ñóóöíû ¿íèéí õóâüä ººðñäºº áàðüñàí ýñâýë õóäàëäàæ àâñàí áàéäãààñ òààìàãëàñàí õèéñâýð ò¿ðýýñèéí ¿íýýñ èë¿¿ íàéäâàðòàé ä¿íã õýëñýí ãýäãýýð òàéëáàðëàãäàíà.

Ãýõäýý ñóóöíû ¿íèéã àøèãëàæ ñóóöíààñ àâ÷ áàéãàà ¿éë÷èëãýýíèé òîîöîîã ãàðãàõàä íýìýëò òîîöîî õèéõ áóþó ñóóöíû ýëýãäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Ñóóöíû òóñäàà áàéøèí áîëîí íèéòèéí òîõèëîã ñóóö 33 æèëèéí äàðàà, ãýð 17 æèëèéí äàðàà á¿ðýí ýëýãäýíý ãýæ òîîöëîî. Òèéìýýñ õýðýãëýýíèé á¿òöèéã áàéãóóëàõàäàà áèä ñóóöíààñ àâ÷ áóé ¿éë÷èëãýýíèé òîîöîîíä ñóóöíû ¿íèéã àøèãëàí áîäñîí òîîöîîíû õèéñâýð ò¿ðýýñèéã îðóóëñàí áºãººä ãýõäýý õýðýâ áîäèò ò¿ðýýñèéí ìýäýýëýë òóõàéí ºðõèéí õóâüä áàéãàà òîõèîëäîëä ò¿¿íèéã íü àøèãëàñàí.

43 Өðõ¿¿диéí ãóðàâíû õоёð íь иéм мýдýýëýë ºãдºãã¿é íь áýðõøýýë ¿¿ñãýдýã. 44 Àðâàí ºðõ òóòмûí ёñ íь иéм мýдýýëýë ºãñºí.

Ò¿ëø, ýð÷èì õ¿÷

Ýöcèéí àíõààðàí ¿çýõ õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ýð÷èì õ¿÷íèé áóþó ãîëëîí õàëààëò, öàõèëãààíû çàðäàë þì. Ìîíãîë Óëñ áîë ºâºë íü -40, çóí íü +30 õýìèéí òåìïåðàòóðò õ¿ðäýã ýðñ òýñ óóð àìüñãàëòàé îðîí. Õýäèéãýýð çóíû óëèðàëä áàéãàëü öàã óóðûí íºõöºë õàðüöàíãóé òààëàìæòàé õýäèé ÷ ºâëèéí

óëèðàë íü îíöãîé õ¿íä íºõöºë ¿¿ñãýäýã. ªâëèéí óëèðàë áàðàã 6 ñàð ¿ðãýëæëýí, ãîëäóó õàñàõ õýìòýé áàéäàã áºãººä íýã, õî¸ðäóãààð ñàðûí äóíäàæ òåìïàðàòóð -25 áàéäàã. Ýíý íü îðîí äàÿàð õàëààëò áîëîí ò¿ëø ºðõèéí õýðýãëýýíèé çàéëøã¿é, íýí ÷óõàë õýðýãöýý áîëîõûã èëýðõèéëæ áàéãàà áºãººä çàðèì òîõèîëäîëä õýðýãëýýíèé èæ á¿ðäëèéí ìàø òîì, ÷óõàë á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ÷ áîëäîã.

ªÍÝÇÑ-ãààð çºâõºí õóäàëäàí àâàëò áîëîí ººðñäºº áýëòãýñýí ò¿ëø ýð÷èì õ¿÷íèé çàðäëûã ºðõ¿¿äýýð ººðñäººð íü ¿íýë¿¿ëýí ìýäýýëëèéã íü öóãëóóëñàí. Çàð÷ìûí õóâüä èéì ìýäýýëýë íü ò¿ëø, ýð÷èì õ¿÷íèé õýðýãëýýã áîäèòîéãîîð ¿íýëýõýä õàíãàëòòàé áàéõ ¸ñòîé. Ãýâ÷ èíãýæ ÷àäàõã¿é áàéíà ãýæ ¿çýõ ¿íäýñëýë áèé. Ãýòýë ººðñäºº áýëäñýí ò¿ëøíèé òîî õýìæýýíèé òàëààð ÿìàð ÷ ìýäýýëýë áàéõã¿é íºõöºëä ýíý õýðýãëýýíèé óòãûã òîîöîõ áîëîìæã¿é áîëíî. Õàðèí ºðõ õàëààëò, ãýðýëò¿¿ëýãòýý ò¿ëø áóþó ìîä, í¿¿ðñ, àðãàë õýðýãëýäýã áîë õóäàëäàí àâàëòàà ìýäýýëæ õàðèí ººðñäèéí áýëòãýñýí ò¿ëøýý ìýäýýëýõã¿é îðõèõ íü ýëáýã. ªºðñäºº áýëäñýí ò¿ëøíèé òîî õýìæýýíèé òàëààð ìýäýýëýë îë÷ àâ÷ ÷àäààã¿é áîë õýðýãëýýã íü ÿìàð íýã áàéäëààð òîîöîõ áîëîìæã¿é áîëíî. Èíãýñíýýð òóõàéí ºðõèéí ýð÷èì õ¿÷íèé õýðýãëýý äóòóó òîîöîãäîõ áºãººä ÿëàíãóÿà ºðõ¿¿ä ººðñäºº ò¿ëø áýëäýæ õàëààëòàíäàà õýðýãëýõ íü ò¿ãýýìýë õºäºº íóòàãò ýíý ãàæóóäàë á¿ð ºíäºð õýìæýýíä õ¿ðýõ ìàãàäëàëòàé þì.

á.3. ¯íèéí çàñâàðëàëò

Ìîíãîëä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí õýëáýëçýë ºíäºð áàéäàã. Æèøýý íü õàâðûí óëèðàëä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áóñàä óëèðëûã áîäâîë õàðüöàíãóé ºíäºð áîëäîã. Ò¿¿í÷ëýí á¿ñ íóòãóóäûí õóâüä ¿íý õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã. ßëàíãóÿà áóñàä á¿ñ¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä Óëààíáààòàð õîòîä çàðèì áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºíäºð áàéäàã. Èéì ÷ ó÷ðààñ àìüæèðãààíû ò¿âøèíã áîäèòîéãîîð òîîöîõûí òóëä ¿íèéí èíäåêñèéã àøèãëàí çàðëàãûí ä¿íã çàñâàðëàõ øààðäëàãàòàé áàéñàí þì. ¯íèéí èíäåêñ íü õî¸ð ¿íäñýí õýñýãòýé : ¿íý áîëîí ¿íèéí


òîõèðîõ ò¿âøèíä õàðãàëçàõ íèéò çàðäàëä çýëýõ òóõàéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâü õýìæýý áóþó õýðýãëýýíèé õóâèéí æèí. Ýíý íü ¿íèéí èíäåêñ íü ¿íèéí ò¿âøèí, õýðýãëýýíèé á¿òýö õî¸ðîîñ õàìààðàí õóâüñäàãòàé õîëáîîòîé þì.

ªðõèéí ñóäàëãàà íü á¿õ íýð òºðëèéí õóâüä íèéò çàðäàëä ýçëýõ òóõàéí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâü õýìæýýã, õàðèí çºâõºí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëèéí õóâüä ºðõèéí òºëñºí äóíäàæ ¿íèéí ìýäýýëëèéã öóãëóóëäàã. ªÍÝÇÑ áîëîí óëñûí õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñýýñ àâñàí ìýäýýëëèéã õîñëóóëàí àøèãëàæ ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæèéí ò¿âøèíä Ïààøèéí ¿íèéí èíäåêñèéã òîîöëîî. Ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä íü õîòîä 10 ºðõººñ, õºäººä 8 ºðõººñ òîãòîæ áàéãàà. Íýã ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæèä õàðüÿàëàãäàæ áàéãàà ºðõ¿¿äèéí õýðýãëýäýã áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý áîëîí õýðýãëýýíèé á¿òýö íü îéðîëöîî áàéõ ìàãàäëàëëòàé.

Ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû i íýãæ äýõ Ïààøèéí ¿íèéí èíäåêñèéã äàðààõ òîìü¸îãîîð òîäîðõîéëíî:

Ýíä wiê - ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû i íýãæèéí

ê íýðèéí áàðààíû òºñºâò/õýðýãëýýíä ýçëýõ õóâèéí æèí;

piê - ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû i íýãæèéí ê íýðèéí áàðààíû äóíäàæ ¿íý (¿íèéí ìåäèàí);

poê- i íýãæèéí ê íýðèéí áàðààíû óëñûí äóíäàæ ¿íèéí ò¿âøèí (¿íèéí ìåäèàí).

(1)

Õ¿íñíèé õóâüä íýð òºðºë òóñ á¿ðèéí íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ äóíäàæ õóâü õýìæýý íü íýãæèéí äóíäàæ ¿íýòýé íü óÿëäàæ áàéíà. ªÍªÇÑ ýíý õî¸ð ìýäýýëëèéã õî¸óëàíã íü öóãëóóëñàí. Õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí õóâüä òºñºâò ýçëýõ äóíäàæ õóâü õýìæýýã ªÍÝÇÑ-ãààð, õàðèí äóíäàæ ¿íèéã óëñûí õ¿íñíèé áóñ áàðààíû ¿íèéí èíäåêñýýð öóãëóóëñàí. Èíãýñíýýð á¿õ õ¿íñíèé áóñ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã íýã áàãö áîëãîí àâ÷ èíôëÿöèéí ò¿âøèí á¿ãäýä íü àäèëõàí áàéñíààð òîîöîæ áàéãàà þì. ¯íèéí èíäåêñèéí ýöñèéí õóâèëáàð íü õ¿íñíèé áîëîí õ¿íñíèé áóñ íýð òºðë¿¿äýä õî¸óëàíä íü öàã õóãàöààíû çàñâàðëàëò îðóóëæ áàéãàà áîëîâ÷ ãàçàð ç¿éí áàéðøëûí çàñâàðëàëòûã çºâõºí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä îðóóëæ áàéíà. Õ¿íñíèé áóñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä ãàçàðç¿éí áàéðøëûí ÿìàð ÷ ÿëãàà áàéõã¿é ãýæ ¿çâýë ÿäóóðëûí òîîöîîíä õýðõýí íºëººëºõ íü òîäîðõîéã¿é áàéíà. Æèøýýëáýë, åðºíõèéäºº ñóóöíààñ áóñàä èõýíõ õ¿íñíèé áóñ áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý õºäººä õîòîîñ èë¿¿ ºíäºð áàéäàã. Õýðýâ ¿íèéí èíäåêñ íü ãàçàðç¿éí áàéðëàëûí ÿëãàà áàéõã¿é ãýæ ¿çâýë õºäºº íü õîòîîñ õàðüöàíãóé ÷èíýýëýã àìüäðàëòàé ãýæ ãàðàõààð áàéíà.

Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé äóíäàæ óòãóóä áîëîí íèéò ¿íèéí èíäåêñèéã ñàðààð áîëîí á¿ëãýýð íü Õ¿ñíýãò Á.2-ò õàðóóëàâ. Ýíý èíäåêñýýñ àìüæèðãààíû ºðòºã áóñàä àëü ÷ íóòàã äýâñãýðýýñ Óëààíáààòàð õîòîä èë¿¿ ºíäºð áàéãààã ìºí óëèðëûí íºëººëëèéã õàðæ áîëíî. ªºðººð õýëáýë ýíý èíäåêñ 1, 2-ð óëèðàëä õàìãèéí ºíäºð áóñàä óëèðàëä àðàé áàãà áàéíà.

ÕÀâÑÐÀëÒ á. ßÄÓÓÐëÛÍ Ä¯Í ØèÍÆèëãÝÝÍèé ÀÐãÀ Ç¯é�0

á.4. ªðõèéí á¿òöèéí çàñâàðëàëò

Àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéã áèé áîëãîõ ýöñèéí øàò íü ºðõèéí ò¿âøèíä òîäîðõîéëîãäñîí àìüæèðãààíû ò¿âøíèé õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã íýã õ¿íä íîãäîõ õýìæýýíä øèëæ¿¿ëýõ ÿâäàë áºãººä çýðýãö¿¿ëýëòèéã ºðõººð áèø õóâü õ¿íýýð õèéäýã. Ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîëîîñ áóñàä çàðäëûã ºðõèéí ò¿âøèíä öóãëóóëñàí áàéäàã òóë õóâü õ¿íèé àæ áàéäëûí ò¿âøèíã òîîöîõûí òóëä ºðõèéí íèéò õýðýãëýýã òóõàéí ºðõèéí íèéò àì á¿ëèéí òîîíä õàðüöóóëàí òîîöíî. ªðõèéí ãèø¿¿í á¿ð èæèë õóâü õýðýãëýíý ãýæ ¿çñýí íýãäñýí ïðàêòèê áàéäàã áºãººä ¿¿íèéã äàðàà òàéëáàðëàíà.

Õýðýãëýýíèé á¿òýö, õýìæýýã 2 àðãààð çàñâàðëàäàã. Íýãä¿ãýýðò, ºðõèéí àì á¿ëèéí á¿òöèéí çàñâàðëàëò. ªðõèéí ãèø¿¿ä, òýäãýýðèéí íàñ, õ¿éñ, îíöëîãîîñ õàìààðàí ÿíç á¿ðèéí õýðýãöýý, øààðäëàãàòàé áàéäàã áîëîâ÷ ººð îíöëîãóóäûã áàñ àâ÷ ¿çýæ áîëíî. Æèøñýí õ¿íä øèëæ¿¿ëýõ àðãà íü ýäãýýð ÿëãààòàé

áàéäëûã õàðãàëçàí ºðõèéí ãèø¿¿äèéã “æèøñýí íàñàíä õ¿ðñýí” ãýæ òîìü¸îëñîí íýã õýìæýýñò øèëæ¿¿ëäýã. Æèøýý íü : õ¿¿õäèéí õýðýãëýý íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèéõýýñ áàãà ãýæ ¿çâýë àì á¿ëèéí òîî, õýðýãëýýíèé ò¿âøèí àäèëõàí 2 ºðõèéí íýã íü õ¿¿õýäòýé, íºãºº íü äàí íàñàíä õ¿ðñýí õ¿ì¿¿ñòýé áîë õ¿¿õýäòýé ºðõèéí íýã õ¿íä íîãäîõ àìüæèðãààíû ò¿âøèí èë¿¿ äýýð áàéíà. Õàðàìñàëòàé íü øèëæ¿¿ëýõ êîåôôèöèåíòèéã òîîöîõ íýãäñýí àðãà÷ëàë áàéäàãã¿é. Çàðèì íü õîîë òýæýýëèéí õýðýãëýýíä ¿íäýñëýí òîîöîî õèéæ, õ¿¿õýä, íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé 50 õóâèéã ë õýðýãëýäýã ãýæ òîîöñîí áàéäàã áîëîâ÷ õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýíèé õóâüä àäèëõàí õýìæ¿¿ð õýðýãëýõ íü òîäîðõîé áóñ þì. Õ¿¿õýä áîëîâñðîë, õóâöàñ õóíàðò õàðüöàíãóé èõ çàðäàë ãàðãàäàã áàéæ áîëîõ òàëòàé. Çàðèì àðãà íü ºðõèéí õýðýãëýýíèé á¿òöýä ¿íäýñëýñýí áàéäàã õýäèé ÷ øèíæèëãýýíä àøèãëàõàä òºäèéëºí á¿ðýí ýõ ñóðâàëæ áîëæ áàñ ÷àääàãã¿é.45

45 Диàòоí, Мюëáàиðи (1986) áоëоí Диàòоíиéã (1997) õàð.

Õ¿ñíýãòÁ.1.Ò¿¿âðèéíàíõàíøàòíûíýãæèéíÏààøèéíèíäåêñ,á¿ëãýýð,ÿðèëöëàãààâñàíñàðààð

Õ¿íñíèé Ïààøèéí èíäåêñ Íèéò Ïààøèéí èíäåêñ

Óëààíáààòàð Àéìãèéí Õºäºº Óëñûí Óëààíáààòàð Àéìãèéí Õºäºº Óëñûí

òºâ äóíäàæ òºâ äóíäàæ

2007 îí

7 ñàð 0.86 0.83 0.78 0.82 0.91 0.89 0.83 0.87

8 ñàð 0.91 0.83 0.80 0.84 0.95 0.90 0.84 0.89

9 ñàð 0.94 0.88 0.82 0.87 0.97 0.94 0.87 0.92

10 ñàð 0.95 0.89 0.84 0.89 1.00 0.96 0.91 0.95

11 ñàð 0.98 0.91 0.89 0.92 1.01 0.99 0.93 0.97

12 ñàð 1.01 0.93 0.87 0.93 1.01 0.97 0.92 0.97

2008 îí

1 ñàð 1.02 0.96 0.92 0.96 1.02 0.99 0.96 0.99

2 ñàð 1.08 1.03 0.95 1.01 1.05 1.02 0.98 1.01

3 ñàð 1.12 1.08 0.98 1.05 1.07 1.05 0.99 1.03

4 ñàð 1.26 1.17 1.06 1.16 1.13 1.10 1.05 1.09

5 ñàð 1.33 1.26 1.22 1.27 1.16 1.15 1.14 1.15

6 ñàõ 1.36 1.26 1.19 1.26 1.18 1.15 1.12 1.15

Äóíäàæ 1.07 1.00 0.94 1.00 1.04 1.01 0.96 1.00



Õî¸ð äàõü çàñâàðëàëò íü õýðýãëýýíä áàéãàà ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ðèéã çàñâàðëàõàä îðøèíî. ¯¿íèéã õýðýãëýõ øàëòãààí íü ºðõèéí õýðýãëýñýí çàðèì áàðàà, ¿éë÷èëãýý “íèéòèéí áàðàà” ãýñýí îíöëîãòîé áàéäàã. ªðõèéí íýã ãèø¿¿íèé òóõàéí áàðààã õýðýãëýõ íü íºãºº íýã ãèø¿¿íèé õýðýãëýõ áîëîìæèéã õààõã¿é áîë òóõàéí áàðààã íèéòèéí ãýíý. Ýäãýýð áàðààíû æèøýý áîë ñóóö, óäààí ýäýëãýýò áàðàà þì. Æèøýý íü: ºðõèéí íýã ãèø¿¿íèé òåëåâèçîð ¿çýõ íü íºãºº ãèø¿¿íèéã ¿çýõèéã õîðèãëîõã¿é. ¯¿íèéã õàðãàëçàí ¿çâýë îëîí àì á¿ëòýé ºðõ, öººí àì á¿ëòýé ºðõèéã áîäîõîä èë¿¿ àìüæèðãààíû ò¿âøèíòýé áîëæ õàðàãäàõ ìàãàäëàëòàé þì. Òèéìýýñ ºðõèéí õýðýãëýýíä ýçëýõ íèéòèéí õýðýãëýýíèé áàðààíû õóâü ºíäºð áàéõ òóñàì ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ð èõ áàéíà. Íºãºº òàëààñ õóâèéí õýðýãëýýíèé áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ºðõèéí íýã ãèø¿¿í õýðýãëýñýí áîë íºãºº ãèø¿¿í õýðýãëýõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í íü õóâèéí õýðýãëýýíèé ñîíãîìîë æèøýý þì. ßäóó ýäèéí çàñàãòàé îðíû õóâüä õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé ò¿âøèíä õ¿íñíèé ýçëýõ õóâü ºíäºð áàéäàã òóë ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ð áàãà áàéäàã. Äýýðõ 2 òºðëèéí õýìæ¿¿ðèéí çàñâàðëàëòûã äîîðõ àðãààð õèéíý.

AE = (A + αK)θ

Ýíä AE -ºðõèéí æèøñýí àì á¿ëèéí òîî. A – íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé òîî. K- õ¿¿õäèéí òîî, α-õ¿¿õäèéã íàñàíä õ¿ðýã÷òýé õàðüöóóëñàí õàðüöàíãóé ºðòãèéã õýìæèõ ïàðàìåòð, θ -ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ðèéí çýðýã.46

Ýíý 2 ïàðàìåòðèéí óòãà íü 0-1 èéí õîîðîíä áàéíà. Õºãæèæ áàéãàà îðíû õóâüä õ¿¿õäèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèéõòýé õàðüöóóëàõàä äîîãóóð áàéäàã ó÷èð α – ãèéí ò¿âøèí äîîãóóð îéðîëöîîãîîð 0.3 áàéäàã áîë õºãæèíã¿é îðíû õóâüä 1-òýé îéðîëöîî áàéäàã.47 ¯¿íèé çýðýãöýý ÿäóó óëñ îðíû õóâüä õóâèéí õýðýãëýýíèé ¿íäñýí õýñýã áîëîõ õ¿íñíèé õýðýãëýý íü íèéò ºðõèéí õýðýãëýýíèé äèéëýíõ õóâèéã ýçýëäýã ó÷èð íèéòèéí õýðýãëýýíèé áàðààíû ýçëýõ õóâü áàãà, ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ð α íü 1-ä äºõºæ î÷äîã áîë áàÿí îðíû õóâüä 0.75 áàéäàã.

Ïðàêòèêò ºðõèéí àì á¿ëèéí á¿òöèéã çàñâàðëàõàä íýã õ¿íä øèëæ¿¿ëýõ çîõèöóóëàëò õèéäýã ãýäãèéã äýýð äóðäñàí áºãººä ýíä ÷ ýíý

ñòàíäàðòûã äàãàñàí. Ýíý íü α áîëîí θ-ãèéí ò¿âøèí õî¸óë íýãòýé òýíö¿¿ áóþó õ¿¿õäèéí õýðýãëýý, íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé õýðýãëýýíýýñ ÿëãààã¿é, ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ð áàéõã¿é ãýæ ¿çñýí äýýðõ òîìü¸îíû òóõàéí òîõèîëäîë þì. ªºðººð õýëáýë ãèø¿¿í á¿ðèéí õýðýãëýýíèé íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ õóâü àäèëõàí õýìæýýòýé, ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî íýìýãäýõ òóñàì çàðäëûí ò¿âøèí íýìýãäýíý ãýñýí ¿ã þì. Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ò¿âøèíãýýð òîîöîî õèéñíýýð îëîí àì á¿ëòýé, õ¿¿õýäòýé ºðõèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèí öººí àì á¿ëòýé, õ¿¿õýäã¿é ºðõòýé õàðüöóóëàõàä áàéãààãààñàà äîîãóóð òîîöîãääîã. ¯¿íä ýäèéí çàñãèéí áîëîí õ¿¿õäèéí ºðòãèéí ÿíç á¿ðèéí õóâèëáàðûã ñîíãîæ, ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëò, ò¿¿íèé äýñ äàðààëàë õýðõýí ººð÷ëºãäºæ áàéãààã ñóäëàõ íü ìýäðýìæèéí ä¿í øèíæèëãýý õèéõýä ÷óõàë þì 48.

á.5. ßäóóðëûí øóãàì

ßäóóðëûí øóãàì íü òîäîðõîé ºãºãäñºí öàã õóãàöàà, îðøèí áàéãàà îð÷èíä õóâü õ¿íèé àìüæèðãààíû ò¿âøèíã ìºíãºí ä¿íãýýð èëýðõèéëñýí óòãà þì (Ðàâàëëèîí 1998). Õýðâýý õýí íýãýí àìüæèðãààíû ñòàíäàðò äîîä ò¿âøíýýñ äîîãóóð õýðýãëýýòýé áîë óã õ¿íèéã ÿäóó ãýæ òîîöíî. ßäóóðëûí ò¿âøíèéã òîäîðõîéëîõ íü íýëýýä áýðõøýýëòýé áàéäàã. Ó÷èð íü “àìüæèðãààíû äîîä ò¿âøèí” ãýäýãòýé çàðèì õ¿ì¿¿ñ ñàíàà íèéëäýãã¿é. ßäóóðëûí øóãàì íü ÿäóóðëûã õÿíàõ, ò¿¿íèé òàëààð áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä íºëººëäºã.

ßäóóðëûí øóãàì àáñîëþò (òóéëûí) áàéíà. Ó÷èð íü ºãºãäñºí àæ áàéäëûí ò¿âøèí áóþó àìüæèðãààíû ò¿âøèí ñóäàëãààíû ñóóðüøëóóäàä òîãòìîë áàéäàã. Ýíý íü öàã õóãàöààíû áîëîí õóâü õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäîõ õàðüöóóëàëòûã òîãòâîðòîé áîëãîäîã. ªºðººð õýëáýë àæ áàéäëûí àäèëõàí ò¿âøèíòýé õî¸ð õ¿í àìüäàð÷ áàéãàà ñóóðüøëààñàà øàëòãààëàõã¿éãýýð àäèëõàí õàðüöóóëàãäàíà. Õî¸ðäóãààðò, øààðäëàãàòàé õýðýãëýýíèé

46 Õýðâýý æиøñýí õ¿íд øиëæ¿¿ëýõ мýдðýмæ íь “áодиò õýмæýýñ” áоë

(À+αÊ) íь θ áоëíо. Ýдиéí çàñãиéí õýмæ¿¿ð íь 1-θ áàéíà. Ýдãýýð пàðàмеòð¿¿д íь 0-ýýñ 1 áàéíà. 47 Диàòоí áоëоí Зàéди (2002)48 Ëàíæоó íàð


ò¿âøèíã çààâàë òîîöîæ îðóóëàõ õýðýãòýé. Åðºíõèéäºº õîîë òýæýýëèéí õýðýãöýýã òîîöäîã áºãººä òóõàéëáàë ýð¿¿ë, èäýâõèòýé àìüäðàëûã õàíãàõóéö èë÷ëýãèéã àâ÷ áàéõ ¸ñòîé. Ýöýñò íü, ÿäóóðëûí øóãàì íü ýíý øààðäëàãûã õàíãàõ õàìãèéí áàãà çàðäàë áàéõààð òîãòîîãäîíî.

Õ¿íñíèé òýæýýëëýã áàéäàëä ¿íäýñëýñýí ÿäóóðëûí øóãàìûã òîîöîõîä ¿íäñýí õýðýãöýýíèé çàðäëûí àðãûã õýðýãëýñýí. Ýíý àðãà íü ¿íäñýí õýðýãëýýíä õàíãàëòòàé ãýæ ¿çñýí õýðýãëýýíèé ñàãñàíä çàðöóóëàõ çàðäëûã òîîöäîã. Õýðâýý òóõàéí õ¿í óã ñàãñíû çàðäëûã ãàðãàõ ÷àäâàðã¿é áîë ÿäóóä òîîöîãäîíî. Íýãä¿ãýýðò, ÿäóóðëûí áàéäàë íü òóõàéí õ¿í óã õýðýãëýýíèé ñàãñûã àâ÷ ÷àäàõ õºðºíãºòýé ýñýõýä àíõààð÷ áàéõààñ áèø áîäèò õýðýãëýý íü ýäãýýð øààðäëàãûã õàíãàæ áàéãàà ýñýõýä õàìààðàõã¿é ãýäãèéã ñàíàõ õýðýãòýé. Õî¸ðäóãààðò, õîîë òýæýýëèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õýðýãëýýíèé ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõîä õýðýãëýñýí áîëîâ÷ ýíý íü àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò áèø þì. Ýñðýãýýð íü ¿¿íèéã õ¿íñíèé ç¿éëýýñ àâ÷ áóé èë÷ëýãèéí õýìæýýã òîîöîõîä õýðýãëýõ áºãººä ÿìàð ÷ çàðäëûí òîîöîî øààðäëàãàã¿é. Ãóðàâäóãààðò, õýðýãëýýíèé ñàãñûã íîðìàòèâààð ýñâýë ò¿ãýýìýë òàðõñàí õýðýãëýýíèé á¿òöèéã òóñãàí áàéãóóëæ áîëíî. Ò¿ãýýìýë òàðõñàí õýðýãëýýíèé á¿òöèéã òóñãàæ áàéãóóëàõ íü èë¿¿ ñàéí õóâèëáàð þì. Ýöýñò íü ÿäóóðëûí øóãàì áîë õ¿íñ áà õ¿íñíèé áóñ ãýñýí õî¸ð ¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãýýñ á¿ðäýíý.

Õ¿íñíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã

Ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã áàéãóóëàõ ýõíèé àëõàì íü ýð¿¿ë, èäýâõèòýé àìüäðàëûã õàíãàõàä øààðäëàãàòàé õ¿íñ òýæýýëèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ þì. Ìýäýýæ, õ¿íèé ýð¿¿ë, èäýâõèòýé àìüäðàë ãýæ þóã õýëýõ, ¿¿íèéã èë÷ëýãèéí õýìæýýãýýð õýðõýí òîäîðõîéëîõ íü ò¿âýãòýé àñóóäàë þì. Èõýíõäýý íýã õ¿íèé õîíîãò àâ÷ áàéõ ¸ñòîé èë÷ëýãèéí õýìæýýã 2100 êàëîðè áàéõààð æèøèã áîëãîæ àâäàã. Õî¸ðäóãààðò, õ¿íñíèé ñàãñûã ñîíãîõ ¸ñòîé. Îíîëûí õóâüä õ¿íñíèé òºãñãºëã¿é îëîí ÿíçûí ñàãñààð äýýðõ èë÷ëýãèéí õýìæýýã àâ÷ áîëíî. Ýäãýýðýýñ íýã àðãà íü òóõàéí îðíû æèøèã áîëãîí àâ÷ áàéãàà õ¿í àìûí õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé á¿òöèéã õàðãàëçàí òîãòîîäîã àðãà þì. Ýíý ñóäàëãààíä äýýðõ àðãûã àøèãëàí,

íèéò õ¿í àìûã íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýãýýð íü ýðýìáýëýí, äîîä õýðýãëýýòýé 40 õóâèéí õ¿í àìûí äóíäàæ õ¿íñíèé ñàãñûã ñîíãîí àâñàí. ßäóó ºðõèéí õýðýãëýýã èë¿¿ òºëººëºí èëýðõèéëäýã ó÷èð àìüæèðãààíû ò¿âøíèé òàðõàëòûí õàìãèéí äîîä õýñãèéí õ¿í àìûí õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé ñàãñûã ñîíãîí àâàõ íü èë¿¿ áàéäàã. Èéìýýñ æèøèã áîëãîí àâ÷ áàéãàà õ¿í àì íü ÿäóóðëûí ò¿âøíèé ýõíèé òààìàãëàë þì. Ãóðàâò, õ¿íñíèé ñàãñûã èë÷ëýãèéí õýìæýýãýýð òîäîðõîéëîõäîî õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé èë÷ëýãèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàíà. Ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàìíû Íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí õ¿ðýýëýíãýýñ òîãòîîäîã. Òàìõè áîëîí ºðõººñ ãàäóóð õýðýãëýñýí õ¿íñíèé õýðýãëýýã ýíýõ¿¿ òîîöîîíîîñ õàññàí. Ó÷èð íü ýäãýýð íü çàéëøã¿é õýðýãëýý áèø áºãººä èë÷ëýãèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõîä ìàø èõ áýðõøýýëòýé áèëýý. Äºðºâò, íýã êêàëîðèéí ãîë÷ ¿íèéã òîîöîæ õ¿íñíèé ñàãñûã ¿íýëýõýä àøèãëàíà. Íýãæèéí ¿íèéã òîîöîõäîî çºâõºí æèøèã áîëãîí àâñàí õ¿í àìûí ìýäýýëýëä òóëãóóðëàâ. Ýíý íü ÿäóó÷óóäûí õóäàëäàí àâ÷ áàéãàà ¿íèéã èë¿¿ ñàéí èëýðõèéëýõ áîëíî. Òàâäóãààðò, õ¿íñíèé ñàãñíû äóíäàæ èë÷ëýãèéí õýìæýýã òîîöñîí áºãººä èíãýñíýýð õ¿íñíèé ñàãñûã õîíîãò 1 õ¿í 2100 êêàë àâàõààð õóâèàðëàñàí. Òóõàéëáàë, Ìîíãîë Óëñûí íèéò ºðõèéí õàìãèéí áàãà õýðýãëýýòýé 40 õóâèéí íýã õ¿íä íîãäîõ õîíîãèéí äóíäàæ èë÷ëýãèéí õýìæýý 1430 êêàë, íýã õ¿íèé õîíîãèéí õ¿íñíèé ñàãñíû çàðäàë 789 òºãðºã áàéñàí. Èéìýýñ íýã õ¿íä íîãäîõ õîíîãèéí õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàì 1,159 òºãðºã ( = 789 òºãðºã x 2,100 êêàë / 1,430 êêàë) áàéíà. Õ¿ñíýãò Á.2-ò ãîë íýðèéí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé èë÷ëýãèéí ò¿âøèí, õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìä ýçëýõ õóâèéã òîäîðõîéëîâ49.

49 Õ¿íñíиé íýð òºðëººð íь õàðóóëñàí иë¿¿ дýëãýðýíã¿é õ¿ñíýãòиéã õàâðàëòûí òºãñãºëд ºãºâ.


Õ¿ñíýãòÁ.2.Íýãõ¿íäõîíîãòíîãäîõõ¿íñíèéñàãñ,õ¿íñíèéãîëíýðèéíá¿ëãýýð

Õîíîãèéí èë÷ëýã ¯íý

Õýìæýý

% Òºãðºã

%

Íèéò 2 100 100 1 159 100

Ãóðèë, ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿í 1 270 60 304 26

Ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í 222 11 471 41

Çàãàñ, äàëàéí á¿òýýãäýõ¿¿í, 0 0 1 0

Ñ¿¿, öàãààí èäýý, ºíäºã 179 9 169 15

Òºðºë á¿ðèéí ººõ òîñ 228 11 68 6

Æèìñ, æèìñãýíý 5 0 9 1

Õ¿íñíèé íîãîî 67 3 52 5

×èõýð, æèìñíèé ÷àíàìàë 106 5 38 3

Õ¿íñíèé áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í 4 0 10 1

Öàé, êîôå 8 0 15 1

Öýâýð óñ, óíäàà, æèìñíèé ø¿¿ñ 4 0 7 1

Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà 6 0 15 1


Õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã

ßäóóðëûí øóãàìûí õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿íä ÿìàð òºðëèéí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèéã îðóóëàõ âý ãýäýã äýýð ñàíàë ìàø èõ çºðºëäººíòýé áàéäàã. Ãýõäýý ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã õ¿íñíèé õýñãèéã ñîíãîõîä õýðýãëýñýí íîðìàòèâ îéëãîëòòîé õîëáîõ õýðýãòýé. Ýð¿¿ë áàéæ, íèéãìèéí àìüäðàëä îðîëöîõ áîëîìæòîé áàéõûí òóëä áàéð ñóóö, õóâöàñ, ýð¿¿ë ìýíä, àìðàëò, ÷ºëººò öàã çýðýãò çàðäàë ãàðãàõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Èõýíõè òîõèîëäîëä õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìûã øààðäëàãàòàé õ¿íñíèé áóñ ç¿éëñèéã îðóóëàõààð ºñãºíº. Õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìûã õ¿íñýíä çàðöóóëñàí çàðäëûí ýçëýõ õóâèéí çàðèì òîîöîîíä õóâààæ ãàðãàíà. Ýíýõ¿¿ àðãûí ãîë äàâóóòàé òàë íü æèøèã áîëãîæ áóé õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé á¿òöýä òóëãóóðëàí õ¿íñíèé áóñ ñàãñûã òîãòîîäîã áºãººä õ¿íñíèé áóñ ñàãñûã óðüä÷èëàí òîîöîõ øààðäëàãàã¿é.

Ýõíèé àëõàìä ÿäóó÷óóäûã òºëººëºõ æèøèã á¿ëãèéã ñîíãîæ õ¿íñíèé áóñ ç¿éëä óã á¿ëãèéí ãàðãàæ áóé çàðäëûã òîîöîîëîõ õýðýãòýé. Äýëõèéí áàíêíû àðãà ç¿éã àøèãëàí õ¿íñíèé áóñ

ÿäóóðëûí õî¸ð øóãàì áàéãóóëæ áîëäîã. ªºðººð õýëáýë õ¿íñíèé áóñ ÿäóóðëûí äýýä øóãàì ãýäýã íü õ¿íñíèé õýðýãëýý íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìòàé îéðîëöîî õ¿í àìûí õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéí äóíäàæ õýðýãëýý þì. Ýíýõ¿¿ äýýä æèøãýýð õ¿í àìûí á¿ëýã ñîíãîí àâ÷ áàéãàà íü õýðýâ òóõàéí õ¿í ýð¿¿ë àìüäàð÷, òîäîðõîé ò¿âøíèé ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýõýä øààðäëàãàòàé çàðäëûã õ¿íñýíäýý ãàðãàæ áàéãàà áîë ìºí àìüäðàõûí òóëä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé õ¿íñíèé áóñ áàðàà, ¿éë÷èëãýýã õýðýãëýäýã ãýñýí òààìàãëàëä òóëãóóðëàäàã. Íºãºº òàëààñ õ¿íñíèé áóñ ÿäóóðëûí äîîä øóãàì íü íèéò õýðýãëýý íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìòàé îéðîëöîî õ¿í àìûí õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéí äóíäàæ õýðýãëýý þì. ̄ ¿íèé öààä àãóóëãà íü õýðýâ òóõàéí õ¿í ýð¿¿ë àìüäðàõàä øààðäëàãàòàé çàðäëûã õ¿íñýíäýý ãàðãàæ áàéãàà áîë ìºí àìüäðàõûí òóëä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéã õýðýãëýäýã ãýñýí òààìàãëàëä òóëãóóðëàäàã. Õýðýâ ýíý õ¿ì¿¿ñ õ¿íñíèéõýý ¿íäñýí õýðýãöýýíèé çàðèì õýñãýýñ òàòãàëçàæ ò¿¿íèéãýý õ¿íñíèé áóñ ç¿éëä çàðöóóëæ áàéãàà áîë ýíý íü ìºíãºí ä¿íãýýðýý õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéí çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé


õàìãèéí áàãà çàðäàë ãýæ áèä ¿çýæ áàéãàà ó÷ðààñ ýíý äîîä æèøèã á¿ëãèéã ñîíãîí àâ÷ õ¿íñíèé áóñ äîîä ÿäóóðëûí øóãàìûã òîîöîîëîí ãàðãàäàã.

Õ¿íñíèé áóñ ÿäóóðëûí øóãàìûã òîîöîõäîî ýíý õî¸ð äýýä áîëîí äîîä æèøèã á¿ëýã òóñ á¿ðèéí äóíäàæ õýðýãëýýã áèø õàðèí õ¿íñíèé õóâèéí æèíã íü àøèãëàäàã ººð íýã àðãà áàéäàã. Õ¿íñíèé õóâèéí æèíã õî¸ð ººð àðãààð òîîöîæ áîëíî. . Íýãä¿ãýýðò, Ýíãåëèéí ìóðóéã òîîöîõ ýêîíîìåòðèê àðãà÷ëàë áóþó õ¿íñíèé çàðäàë, íèéò çàðäëûí õîîðîíäûí õàìààðëààð òîîöíî. Íºãººõ íü Ðàâàëèàíû áîëîâñðóóëñàí ýíãèéí ïàðàìåòðò áóñ òîîöîîíû àðãà þì. Ýíý àðãûí äàâóó òàë íü Ýíãåëèéí ìóðóéí òîîöîîíä ôóíêöûí òîìü¸îíä ¿íäýñëýñýí ÿìàð ÷ òîîöîî õèéãäýõã¿é áºãººä õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìàí õàìààðëààð áóóðàõ (ººðººð õýëáýë ÿäóóðëûí øóãàìòàé îéð áàéõ òóñàì òóõàéí ºðõèéí õóâèéí æèí èõ áàéíà) äàâóó òàëòàé.

Òóõàéëáàë, äýýä ÿäóóðëûí øóãàìûí õóâüä íýãä¿ãýýðò, õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìààñ íýìýõ, õàñàõ íýã õóâèéí õîîðîíä õ¿íñíèé õýðýãëýýòýé ºðõèéí õ¿íñíèé õóâèéí æèíã òîîöíî. ¯¿íèéã íýìýõ, õàñàõ õî¸ð õóâü, ãóðâàí õóâü ãýõ ìýòýýð àðâàí õóâü õ¿ðòýë äàâòàí ¿éëäýíý. Õî¸ðäóãààðò, ýäãýýð àðâàí õóâèéí æèíã äóíäàæëàí ÿäóóðëûí øóãàìûí õ¿íñíèé õóâèéí æèíã ýöýñëýí òîîöíî. Ýöýñò íü, õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìûã ýíý õ¿íñíèé õóâèéí æèíä õóâààæ äýýä ÿäóóðëûí øóãàìûã õÿëáàðõàí òîîöîîëíî. Äîîä ÿäóóðëûí øóãàìûí õóâüä àðãà ç¿é íü òºñòýé áîëîâ÷ õî¸ð ÿëãàà áèé. Íýãä¿ãýýðò íèéò õýðýãëýý íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí

øóãàìòàé òýíö¿¿ õ¿í àìûã æèøèã á¿ëãýýð ñîíãîäîã. Õî¸ðäóãààðò õ¿íñíèé õóâèéí æèíã õî¸ðîîñ õàñààä õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìààð ¿ðæ¿¿ëýõýä äîîä ÿäóóðëûí øóãàì ãàðíà.49

Ýíý òàéëàíä òàíèëöóóëæ áàéãàà ÿäóóðëûí øóãàìûã äýýä, äîîä ÿäóóðëûí øóãàìóóäûí õîñëîë ãýæ ¿çýæ áîëíî. Íèéò õýðýãëýý íü øààðäëàãàòàé õ¿íñèé õýðýãëýýòýé îéðîëöîî õ¿í àìûí õ¿íñíèé áóñ õýñãèéã àâ÷ òîîöîîëäîã ó÷ðààñ äîîä ÿäóóðëûí øóãàìûã òóéëûí äîîä áîñãî ãýæ òîîöäîã. Íºãºº òàëààñ íýãýíò õ¿íñíèé ¿íäñýí õýðýãöýý õàíãàãä÷èõ þì áîë õ¿íñíèé õýðýãëýý íü íèéò õýðýãëýýòýé øóóä õàìààðàëòàéãààð ºñºõã¿é ó÷ðààñ äýýä ÿäóóðëûí øóãàìàíä õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü øààðäëàãàã¿éãýýð èë¿¿ òîîöîãäîõ ìàãàäëàë áèé. ªºðººð õýëáýë õýðýãëýýíèé òàðõàëòûí õàðüöàíãóé äýýã¿¿ð õýñýãò áàéðëàäàã áºãººä ÿäóóä òîîöîãäîõã¿é õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé ä¿ð òºðõèéã õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü èëýðõèéëýõ õàíäëàãà ¿¿ñäýã. Ýíýõ¿¿ òàéëàíä àøèãëàñàí ÿäóóðëûí øóãàìûí õ¿íñíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü äýýä, äîîä ÿäóóðëûí øóãàìóóäûí õ¿íñíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí äóíäàæ òóë ýíý ÿäóóðëûí øóãàìûã ýíý õî¸ð ÿäóóðëûí øóãàìûí äóíäàæ øóãàì ãýæ ¿çýæ áîëíî. Õ¿ñíýãò Á.3-ä ýíý ãóðâàí ÿäóóðëûí øóãàìûí õ¿íñíèé áîëîí õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéã õàðóóëàâ. Õýäèéãýýð òàéëàíãèéí òóðø ýíý äóíäàæ ÿäóóðëûí øóãàìûã àøèãëàñàí õýäèé ÷ äîîä áîëîí äýýä ÿäóóðëûí øóãàìóóäûã àøèãëàñàí òîîöîîëëûã Õàâñðàëò Â-ä ¿ç¿¿ëëýý.

50 Say FZ íь õ¿íñíиé ядóóðëûí øóãàм, FSu íь дýýд æиøиã á¿ëãиéí õ¿íñíиé õóâь õàðиí FSl íь доод æиøиã á¿ëãиéí õ¿íñíиé õóâь áàéã. Òýãâýë дýýд ядóóðëûí FZ/FSu, доод ядóóðëûí øóãàмûã FZ*(2-FSl) òомъёоãооð áодíо.


Õ¿ñíýãòÁ.3.Íýãõ¿íäñàðäíîãäîõÿäóóðëûíøóãàì

Äîîä ÿäóóðëûí

øóãàì Äóíä ÿäóóðëûí

øóãàì Äýýä ÿäóóðëûí

øóãàì

Òºãðºã % Òºãðºã % Òºãðºã %

Õ¿íñíèé 35 239 70 35 239 56 35 239 42

Õ¿íñíèé áóñ 15 369 30 27 256 44 48 574 58

Íèéò 50 607 100 62 494 100 83 813 100


á.6. ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿ä

ßäóóðëûí õýìæ¿¿ðèéí òàëààð îëîí íîì, òîâõèìîë áàéäàã õýäèé ÷ Ôîñòåð, Ãðýýð, Òîðáåê íàðûí 1984 îíä áîëîâñðóóëñàí ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ðèéã ò¿ëõ¿¿ àøèãëàäàã. ¯¿íèéã äàðààõ íýãäñýí òîìü¸îãîîð òîîöäîã

ýíä: α- ñºðºã áóñ ïàðàìåòð, z – ÿäóóðëûí øóãàì, y – õýðýãëýý, i - õóâü õ¿í, n –åðºíõèé îëîíëîãò áàéãàà íèéò õ¿í àìûí òîî, q- ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîø õýðýãëýýòýé õ¿íèé òîî

ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé èíäåêñ (α=0) íü íèéò õ¿í àìä ýçëýõ ÿäóó÷óóäûí õóâü áºãººä ýíý íü ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õýðýãëýýòýé õ¿í àìûí ýçëýõ õóâèéã ¿ç¿¿ëíý. Ýíý íü ÿäóóðëûã õýìæèõ õàìãèéí ýíãèéí áºãººä òàéëáàðëàõàä àìàðõàí ¿ç¿¿ëýëò ó÷ðààñ õàìãèéí ºðãºí õýðýãëýãääýã ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð þì. Ãýñýí ÷ ¿¿íä çàðèì äóòàãäàëòàé òàë áèé. Óã ¿ç¿¿ëýëò íü ÿäóó õ¿ì¿¿ñèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí ÿäóóðëûí øóãàìààñ õýð çýðýã õîë áàéãàà áîëîí ÿäóó÷óóäûí äóíä õýðýãëýýíèé òàðõàëò ÿìàð áàéãààã ¿ç¿¿ëæ ÷àääàãã¿é. ßäóóðëûí ã¿íçãèéðëèéí èíäåêñ íü (α=1) ÿäóóðëûí øóãàìààñ ÿäóó÷óóäûí õýðýãëýý õýð çýðýã äîîãóóð áàéãààã èëýðõèéëíý. Õýðýãëýýíèé äóòàãäàë èõ áàéõ òóòàì ã¿íçãèéðýë ºíäºð áàéõ áºãººä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé èíäåêñèéí ýõíèé äóòàãäàëòàé òàëûã çàñíà.

Ýöýñò íü ÿäóóðëûí ìýäðýìæèéí èíäåêñ (α=2) íü ÿäóó÷óóäûí äóíäàõ õýðýãëýýíèé òàðõàëòûí ìýäðýìæ áºãººä ÿäóó÷óóäûí õîîðîíäîî õèéñýí øèëæ¿¿ëýã íü ÿäóóðëûí èíäåêñ, ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðëèéã ººð÷ëºõã¿é, õàðèí ìýäðýìæèéã ººð÷èëíº. Òóõàéí ÿäóó õ¿íèé õóâüä ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýë èõ áàéõ òóòàì èõýýð æèãíýíý ãýñýí ¿ã þì.

Ýäãýýð õýìæ¿¿ð íü çàðèì äàâóó òàëóóäòàé. Íýãä¿ãýýðò, õóâü õ¿íèé àìüæèðãààíû ¿ç¿¿ëýëòèéã íýãäñýí ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ðòýé óÿëäóóëàõ áîëîìæ îëãîíî. Õî¸ðäóãààðò, íýãäñýí ÿäóóðëûí ò¿âøèí íü íèéò õ¿í àìûí á¿ëã¿¿äèéí æèí òîîöñîí ÿäóóðëûí ò¿âøèíã¿¿äèéí íèéëáýðòýé òýíö¿¿ ãýäýã ñàíààãààð ýäãýýð õýìæèãäýõ¿¿í¿¿ä àääèòèâ áóþó íèéëáýð÷èëæ áîëäîã øèíæ ÷àíàðòàé. Ãóðàâò, ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëòèéí áîëîí ìýäðýìæèéí èíäåêñ¿¿äýýð õýäèéãýýð ÿäóó õ¿í àìûí òîî ººð÷ëºãäºõã¿é áàéñàí ÷ ÿäóó ºðõèéí àìüæèðãàà áóóðâàë ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð ºñíº ãýñýí çàð÷ìûã õàíãàíà. Äºðºâò, ÿäóóðëûí ìýäðýìæèéí èíäåêñ íü ÿäóóðëûí ò¿âøèíä ÿäóó÷óóäûí äóíäàæ õýðýãëýý íºëººëººä çîãñîõã¿é áàñ õýðýãëýýíèé òàðõàëò íºëººëíº ãýñýí àêñèîìûã ìºðääºã. ßëàíãóÿà, ÿäóó ºðõººñ ÷èíýýëýã ºðõºä õýðýãëýý øèëæèõýä ÿäóóðëûí ò¿âøèí ºñíº.50

Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä, ýíý èëòãýëä ÿäóóðëûí á¿õ ¿ç¿¿ëýëò ñòàíäàðò àëäààíû õàìò õýâëýãäñýí. Á¿õ òîîöîî íü òîîëëîãûí áóñ ò¿¿âðèéí ¿íäñýí

51 Ýíãиéí áоëоí øиëæ¿¿ëýõ àêñиомûã Сýí 1976 оíд çоõиоñоí.


äýýð òîîöîãäñîí òóë ñòàíäàðò àëäàà íü ò¿¿âðèéí çîõèîìæèéí ýëåìåíò¿¿ä áîëîõ á¿ëýãëýëò, ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæ áîëîí ò¿¿âðèéí æèíã òóñãàõ ¸ñòîé.51ßäóóðëûí õàðüöóóëàëò õèéõäýý ýäãýýðèéã îðõèãäóóëàõ íü íèéò õ¿í àì áóþó ýõ îëîíëîãèéí ò¿¿âðýýð ¿¿ññýí ÿëãààòàé áàéäëûã ò¿¿âðèéí ¿éë ÿâöûí ÿëãààòàé õîëèõ àþóëòàé. Õàâñðàëò Ä-ä ÿäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëòèéí õóâüä èòãýìæëýãäýõ èíòåðâàë, ò¿¿âðèéí àðãûí íºëººëëèéã ¿ç¿¿ëýâ.

52 Èë¿¿ дýëãýðýíã¿éã Õоâеñ áоëоí Ëàíæоóí (1997) –ààñ õàðæ áоëíо.

Õ¿ñíýãòÁ.4.Íýãõ¿íäíîãäîõõîíîãèéíõ¿íñíèéñàãñ

Íýãæèéí

èë÷ëýã(êêàë)

Øààðäëàãàòàé

òîî õýìæýý

Õóâààðèëàãäñàíèë÷ëýãèéí õýìæýý

Íýãæèéí

¿íý(òºãðºã)

¯íý

(òºãðºã)

Íèéò 2 100 1 159

Ãóðèë, ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿í

Òàëõ (1 øèðõýã = 670 ãì) , øèðõýã 1 589 0.121 192 468 57

Öàãààí áóäàà, êã 3 447 0.056 192 709 40

Ãóðèë, äýýä çýðýã, êã 3 617 0.006 21 808 5

Ãóðèë, 1, ð çýðýã, êã 3 250 0.206 669 705 145

Ãóðèë, 2, ð çýðýã, êã 3 474 0.012 42 587 7

Áóñàä ãóðèë, êã 3 742 0.000 1 798 0

Äîòîîäûí ãîéìîí, êã 3 505 0.004 16 1 111 5

Èìïîðòûí ãîéìîí, êã 3 623 0.002 7 1 237 2

Ãóðèëàí áîîâ, êã 4 050 0.030 122 1 228 37

Æèãíýìýã, êã 2 508 0.001 3 1 640 2

Áÿëóó, êã 3 096 0.001 2 5 066 3

Øàð áóäàà, êã 3 513 0.001 4 660 1

Áóñàä áóäàà, êã 3 455 0.000 1 863 0

Ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í

Õîíèíû ìàõ, êã 1 083 0.083 90 2 700 225

¯õðèéí ìàõ, êã 1 531 0.034 52 2 831 96

ßìààíû ìàõ, êã 1 057 0.023 24 2 214 51

Àäóóíû ìàõ, êã 911 0.016 15 2 091 34

Òýìýýíèé ìàõ, êã 1 025 0.001 1 2 126 2

Áîðö, êã 4 292 0.004 19 8 894 39

Òàõèàíû ìàõ, êã 1 908 0.000 0 3 382 0

Ãàõàéí ìàõ, êã 3 554 0.000 0 3 331 0

Ãàõàéí óòñàí ìàõ, Kg 4 580 0.000 0 4 806 0

Àíãèéí ìàõ, êã 1 788 0.001 1 724 0

Áóñàä øóâóóíû ìàõ, êã 1 908 0.000 0 1 653 0


Äîòîð ìàõ, öóâäàé, êã 1 057 0.012 12 1 241 14

Õèàì, êã 2 666 0.002 7 2 988 7

Çàéäàñ, êã 1 680 0.000 0 2 732 0

Ëààçàëñàí ìàõ, êã 2 250 0.000 1 2 557 1

Çàãàñ, äàëàéí á¿òýýãäýõ¿¿í

Çàãàñ, êã 821 0.000 0 2 411 1

Õàòààñàí, óòñàí, äàâñàëñàí çàãàñ, êã 2 600 0.000 0 2 226 0

Ëààçàëñàí çàãàñ, êã 1 965 0.000 0 3 285 0

Ñ¿¿, öàãààí èäýý, ºíäºã

Ñ¿¿, ëèòð 671 0.169 113 691 117

Òàðàã, ëèòð 564 0.030 17 684 21

ªíäºã, øèðõýã 78 0.014 1 190 3

Ààðóóë, êã 4 908 0.004 21 2 640 11

Ã¿¿íèé àéðàã, ëèòð 487 0.006 3 860 5

Ààðö, êã 2 566 0.004 11 769 3

Äîòîîäûí áÿñëàã, êã 4 733 0.001 3 1 906 1

Áÿñëàã, êã 3 040 0.000 0 5 384 0

Ýýçãèé, êã 4 010 0.000 2 1 736 1

Õóóðàé ñ¿¿, êã 3 293 0.001 2 3 810 2

ªòãºð¿¿ëñýí ñ¿¿, êã 4 850 0.000 2 2 055 1

Öºöãèé, êã 2 495 0.002 4 2 650 5

Õóóðàé ºíäºã, êã 5 441 0.000 0 1 629 0

Òºðºë á¿ðèéí ººõ, òîñ

Öºöãèéí òîñ, êã 5 323 0.005 27 2 533 13

Ìàðãàðèí, êã 7 448 0.000 0 2 167 0

Óðãàìëûí òîñ, êã 8 991 0.011 95 2 395 25

ªºõºí òîñ, êã 8 991 0.009 77 1 537 13

Öºöãèéí òîñ, êã 3 835 0.005 17 2 519 11

ªðºì, øàð òîñ, êã 8 415 0.001 12 3 579 5

Îëèâèéí òîñ, ëèòð 8 991 0.000 0 11 893 0

Æèìñ, æèìñãýíý

Àëèì, êã 468 0.006 3 1 029 6

Ìàíäàðèí, êã 376 0.001 0 1 295 1

¯çýì, êã 716 0.000 0 1 854 1

Áàéãàëèéí æèìñ, êã 398 0.000 0 1 700 0

Õàòààñàí æèìñ, êã 2 721 0.000 1 1 627 0

Ñàìàð, êã 5 980 0.000 1 1 444 0

Õ¿íñíèé íîãîî

Òºìñ, êã 877 0.061 54 450 28

Áàéöàà, , êã 140 0.011 2 590 7

Ëóóâàí, êã 224 0.009 2 528 5

Ìàíæèí, êã 208 0.003 1 537 2

Ñîíãèíî, êã 336 0.011 4 595 7

Ñàðìèñ, êã 1 0.239 0 1 0

Óëààí ëîîëü, êã 260 0.000 0 1 530 0

ªðãºñò õýìõ, êã 142 0.001 0 1 296 1

Ï¿íò¿¿ç, êã 3 272 0.001 4 1 259 2

Ëààçàëñàí ºðãºñò õýìõ, êã 164 0.000 0 1 507 1

Íîãîîíû ñàâëàñàí ñàëàò, êã 1 120 0.000 0 2 078 1

×èíæ¿¿, êã 220 0.000 0 1 619 1

×èõýð, æèìñíèé ÷àíàìàë

Ýëñýí ÷èõýð, êã 3 992 0.020 78 884 17

¨îòîí, êã 3 996 0.000 1 1 292 0

Ñàõàð îðëóóëàã÷, ãì 4 0.001 0 14 0

Õàòóó ÷èõýð, êã 3 697 0.004 14 2 505 10

Çººëºí ÷èõýð, êã 5 200 0.001 6 3 074 4

Øîêîëàä, ãì 5 0.408 2 6 3

Çºãèéí áàë, ãì 3 0.029 0 5 0

Êîìïîò, ãì 1 0.260 0 3 1

Æèìñíèé ÷àíàìàë, ãì 3 0.379 1 3 1

Ìºõººëäºñ, ãì 2 1.259 2 1 2

Áîõü, øèðõýã 4 0.011 0 43 0

Ñèðîï, êã 2 644 0.000 0 2 024 0

Õ¿íñíèé áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í

Äàâñ, ãì 0 9.488 0 0 3

Öóó, ãì 1 0.144 0 2 0

Êåò÷óï, ãì 1 0.950 1 1 1

Ìàéîíåç, ãì 6 258 0.000 2 3 591 1

Èñãýã÷, ãì 2 0.168 0 7 1

Õàëóóí íîãîî, ãì 1 0.563 0 5 3

Õ¿¿õäèéí õîîë, êã 2 940 0.000 0 3 408 0

Öàé, êîôå

Íîãîîí öàé, ãì 1 7.069 8 2 12

Öàé, ãì 1 0.276 0 9 3

Êîôå, ãì 1 0.090 0 5 0

Êàêàî, ãì 3 0.002 0 5 0

Öýâýð óñ, óíäàà, æèìñíèé ø¿¿ñ

Óíäàà, ëèòð 342 0.008 3 483 4

Æèìñíèé ø¿¿ñ, ëèòð 488 0.003 1 1 153 4

Ñàâëàñàí öýâýð óñ, ëèòð 0 0.001 0 335 0

Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà

Äîòîîäûí àðõè, ëèòð 2 750 0.002 6 6 203 13

Äîòîîäûí ïèâî, ëèòð 240 0.000 0 1 989 1

Èìïîðòûí àðõè, ëèòð 2 750 0.000 0 6 914 1

Èìïîðòûí ïèâî, ëèòð 240 0.000 0 1 599 0

Äàðñ, ëèòð 700 0.000 0 4 636 1



��

ÕÀâÑÐÀëÒ â. Äîîä, äýýä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä

ÕÀâÑÐÀëÒ â. ÄîîÄ, ÄÝÝÄ ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄ�0

Õ¿ñíýãòÂ.1.Íýãõ¿íäñàðäíîãäîõÿäóóðëûíøóãàì2002-2003,2002-2008îí

2002-2003 2007-2008

Òºãðºã % Òºãðºã %

Äîîä Õ¿íñíèé 14 386 70 35 239 70

Õ¿íñíèé áóñ 6 022 30 15 369 30

Íèéò 20 408 100 50 607 100

Äóíäàæ Õ¿íñíèé 14 386 58 35 239 56

Õ¿íñíèé áóñ 10 357 42 27 256 44

Íèéò 24 743 100 62 494 100

Äýýä Õ¿íñíèé 14 386 44 35 239 42

Õ¿íñíèé áóñ 17 984 56 48 574 58

Íèéò 32 370 100 83 813 100

Ñàíàìæ, ßäóóðëûí øóãàìóóäûã òóõàéí ¿åèéí ¿íýýð òîîöîâ.Ýõ ñóðâàëæ: ªÎÇÑ, ÀÒÒÑ 2002-2003, ªÍÝÇÑ 2007-2008

Õ¿ñíýãòÂ.2.Äîîäÿäóóðëûíòîîöîîíóóä,2002-2003,2007-2008îí

2002-2003

2007-2008

ßäóóðëûí Õ¿í àì ßäóó ßäóóðëûí

Õ¿í àì ßäóó

Õàìðàëòûí Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ (%) (%) Õàìðàëòûí Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ (%) (%)

õ¿ðýý õ¿ðýý

Óëñûí äóíäàæ 25.0 6.8 2.7 100.0 100.0 23.0 5.6 2.0 100.0 100.0

Õîò 20.4 5.7 2.3 55.4 45.3 17.2 4.3 1.6 60.8 43.0

Õºäºº 30.6 8.1 3.1 44.6 54.7 30.8 7.4 2.5 39.2 57.0

Óëààíáààòàð 18.1 4.9 1.8 30.2 21.9 14.0 3.6 1.4 39.1 21.7

Àéìãèéí òºâ 23.1 6.7 2.9 25.2 23.4 22.2 5.5 1.9 21.7 21.3

Ñóìûí òºâ 32.2 9.3 3.9 16.2 20.9 28.8 7.3 2.6 13.4 21.8

Õºäºº íóòàã 29.7 7.4 2.7 28.4 33.8 32.3 7.4 2.4 25.8 35.2

Áàðóóí 34.8 8.4 3.0 17.0 23.7 31.0 6.5 2.0 15.6 22.4

Õàíãàé 29.9 7.6 2.9 24.1 28.9 31.4 7.6 2.6 21.1 31.6

Òºâ a/ 22.1 6.2 2.5 19.5 17.3 18.3 4.6 1.6 16.6 13.4

Ç¿¿í 22.2 8.9 4.7 9.3 8.2 31.7 9.1 3.7 7.6 10.9

a/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é. Ýõ ñóðâàëæ: ªÎÇÑ, ÀÒÒÑ 2002-2003, ªÍÝÇÑ 2007-2008

ÕÀâÑÐÀëÒ â. ÄîîÄ, ÄÝÝÄ ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄ ��

Õ¿ñ

íýã

òÂ

.3.Ä

ýýä

ÿäóó

ðëû

íò

îî

öî

îí

óóä,

200

2-20

03,2

007-

2008

îí

2002-2

003

2

00

7-2

00

8

ßäó

óðëû

í

Õ¿í

àì

ßäó

ó

ß

äóóð

ëûí

Õ

¿í à

ìß

äóó

Õ

àìðàë

òûí

Ã¿íçã

èéðýë

òÌ

ýäðýì

æ

(%)

(%)

Õ

àìðàë

òûí

Ã¿í

çãè

éð

ýëò

Ìýä

ðýì

æ

(%)

(%)

õ¿

ðýý

õ¿

ðýý

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ53.6

19.0

9.0

100.0

100.0

53.5

18

.98

.81

00

.01

00

.0

Õîò

46.5

16.1

7.6

55.4

48.2

43.9

14

.86

.76

0.8

47

.3

Õºäº

º62.3

22.5

10.8

44.6

51.8

66.4

24

.51

1.5

39

.25

2.7

Óëà

àíáàà

òàð

42.4

14.5

6.7

30.2

23.9

37.6

12

.35

.63

9.1

25

.0

Àéì

ãèéí ò

ºâ

51.5

18.1

8.8

25.2

24.3

54.2

18

.78

.62

1.7

22

.3

Ñóì

ûí ò

ºâ

61.2

23.1

11.6

16.2

18.5

60.3

22

.61

0.8

13

.41

9.6

Õºäº

º í

óòàã

62.9

22.2

10.2

28.4

33.4

70.6

25

.91

1.9

25

.83

3.1

Áàð

óóí

71.1

25.5

11.8

17.0

22.5

68.5

24

.31

1.0

15

.62

1.2

Õàí

ãàé

56.7

20.8

10.0

24.1

25.5

67.1

24

.81

1.6

21

.12

9.0

Òºâ

a/

52.3

17.8

8.4

19.5

19.1

48.2

16

.37

.41

6.6

15

.2

East

52.3

19.5

10.5

9.3

9.0

64.7

25

.51

2.8

7.6

9.6

a/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿é.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÎÇÑ

, À

ÒÒÑ

2002-2

003, ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008

ÕÀâÑÐÀëÒ ã.Ñòàòèñòèêèéí íýìýëò õ¿ñíýãò

��

ÕÀâÑÐÀëÒ ã.Ñòàòèñòèêèéí íýìýëò õ¿ñíýãò

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

1.Í

ýãõ

¿íä

ñàð

äí

îãä

îõ

õýð

ýãëý

ý,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð,ñ

óóð

üøëà

àð

Íèéò

Óëà

àíáàà

òàð

Àéì

ãèéí ò

ºâ

Ñóì

ûí ò

ºâ

Õºäº

º í

óòàã

ßäó

ó áóñ

ßäó

óßäó

ó áóñ

ßäó

óßäó

ó áóñ

ßäó

óßäó

ó áóñ

ßäó

óßäó

ó áóñ

ßäó

ó

Õýð

ýãëý

ý, ò

ºãð

ºã

Õ¿í

ñ43 3

40

23 1

88

45 6

31

21 2

01

39 0

44

22 1

02

40 7

77

23 1

07

45 2

07

25 1

45

Àðõè

, òà

ìõè

1 9

65

819

1 3

42

381

1 8

00

705

3 1

65

1 1

23

2 5

70

985

Áîëî

âñðîë

9 8

50

2 6

08

9 9

63

2 3

88

11 6

60

2 7

21

10 6

51

2 8

48

6 9

06

2 5

37

Ýð¿¿

ë ì

ýíä

6 6

75

1 0

01

6 1

03

1 1

78

7 0

54

1 0

62

8 8

92

1 0

79

5 7

37

807

Óäà

àí ý

äýëã

ýýò

áàð

àà 1

/1 1

76

328

1 4

32

223

1 0

65

308

1 0

47

365

841

383

Ò¿ðýý

ñ 2/

7 9

65

1 1

77

13 9

44

1 9

87

6 5

07

1 3

09

2 0

24

906

1 1

79

748

Õàë

ààëò

3/

3 8

92

1 6

29

4 7

98

3 3

24

5 4

77

2 4

78

2 9

46

1 1

02

850

354

Ãýðýë

, öàõ

èëã

ààí, óñ

, òå

ëåô

îí ó

òàñí

û õ

ýðýã

ëýý

4/

3 4

52

889

5 2

51

1 7

09

3 5

64

1 3

37

2 0

05

768

513

172

Õóâ

öàñ

22 6

50

7 0

53

21 9

32

5 1

79

23 2

48

6 8

33

24 4

33

7 1

90

22 1

30

8 2

81

Òýýâ

ýð, õî

ëáîî

19 1

66

2 6

65

25 7

18

3 9

09

15 6

26

2 4

59

16 0

59

1 9

18

11 2

16

2 4

51

Áóñ

àä 5

/11 3

52

3 2

33

13 3

93

3 0

90

11 0

03

3 4

56

10 1

98

3 2

22

8 1

70

3 1

91

Íèéò

131 4

83

44 5

89

149 5

06

44 5

67

126 0

47

44 7

69

122 1

99

43 6

29

105 3

18

45 0

54

Á¿ò

ýö, %

Õ¿í

ñ33

52

31

48

31

49

33

53

43

56

Àðõè

, òà

ìõè

12

11

12

33

22

Áîëî

âñðîë

76

75

96

97

76

Ýð¿¿

ë ì

ýíä

52

43

62

72

52

Óäà

àí ý

äýëã

ýýò

áàð

àà 1

/1

11

01

11

11

1

Ò¿ðýý

ñ 2/

63

94

53

22

12

Õàë

ààëò

3/

34

37

46

23

11

Ãýðýë

, öàõ

èëã

ààí, óñ

, òå

ëåô

îí ó

òàñí

û õ

ýðýã

ëýý

4/

32

44

33

22

00

Õóâ

öàñ

17

16

15

12

18

15

20

16

21

18

Òýýâ

ýð, õî

ëáîî

15

617

912

513

411

5

Áóñ

àä 5

/9

79

79

88

78

7

Íèéò

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

1/ Ó

äààí

ýäý

ëãýý

ò áàð

ààã

àøèãë

àñíàà

ñ ¿¿

ññýí

õýð

ýãëý

ýíèé ¿

íý

öýí

ýýð (

ìºíãº

í)

òîîöîâ.

2/ Ñ

óóö ý

çýì

øñý

íýý

ñ ãà

ð÷

áóé

õýð

ýãëý

ýã ì

ºíãº

í ä

¿íãý

ýð ò

îîöñî

í.

Õýð

ýâ ò

óõàé

í º

ðõ

ñóóö

àà ò

¿ðýý

ñëýí

àø

èãë

àæ á

àéãà

à áîë

òîîöîîëñ

îí ó

òãû

ã áè

ø õ

àðè

íò¿

ðýý

ñèéí æ

èíõý

íý

óòãû

ã àâ

íà.

3/ Òº

âëºðñº

í á

îëî

í î

ðîí í

óòãè

éí õ

àëàà

ëò, ì

îä,

í¿¿

ðñ,

àðãà

ë, õ

ºðçº

í î

ðíî.

4/ Ãý

ðýë

, öàõ

èëã

ààí, óñ

íû

õýð

ýãëý

ý áºãº

ºä

òåëå

ôîí ó

òàñí

û õ

ýðýã

ëýýã

îðóó

ëààã

¿é.

5/ À

ìðàë

ò, ÷

ºëº

ºò

öàã

, ¿ç

âýð, ãî

î ñ

àéõà

í, àð

èóí

öýâ

ðèéí á

àðàà

áîëî

í ã

ýð à

õóéí õ

ýðýã

ñýë

îðíî.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ÕÝÐÝãëÝÝ áÀ ÒÝãØ áÓÑ áÀéÄÀë

��

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

2.Í

ýãõ

¿íä

ñàð

äí

îãä

îõ

õýð

ýãëý

ý,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð,á

¿ñýý

ð

Íè

éò

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

Óëà

àíá

ààòà

ð

ßäó

ó á

óñß

äóó

ßäó

ó á

óñß

äóó

ßäó

ó á

óñß

äóó

ßäó

ó á

óñß

äóó

ßäó

ó á

óñß

äóó

ßäó

ó á

óñß

äóó

Õýð

ýãëý

ý, ò

ºãð

ºã

Õ¿í

ñ4

3 3

40

23

18

83

9 3

87

24

76

04

0 1

85

23

78

94

4 5

60

23

11

14

2 3

09

22

42

24

5 6

31

21

20

1

Àð

õè,

òàì

õè1

96

5 8

19

1 8

67

1 0

72

2 0

53

79

53

29

21

04

42

36

0 9

65

1 3

42

38

1

Áî

ëîâñ

ðî

ë9

85

02

60

81

1 3

66

2 7

00

9 9

76

2 7

27

9 4

00

2 8

58

6 8

28

2 1

87

9 9

63

2 3

88

Ýð

¿¿ë

ìýí

ä6

67

51

00

17

45

11

00

06

22

7 8

64

7 9

47

1 0

39

6 6

37

97

46

10

31

17

8

Óäà

àí ý

äýëã

ýýò

áàð

àà 1

/1

17

6 3

28

87

0 3

79

99

4 4

07

1 0

56

32

4 9

92

21

51

43

2 2

23

Ò¿ð

ýýñ

2/

7 9

65

1 1

77

2 0

43

91

83

95

5 9

71

4 2

36

96

72

89

3 9

08

13

94

41

98

7

Õàë

ààëò

3/

3 8

92

1 6

29

3 5

53

1 3

48

3 2

86

90

83

09

51

39

02

59

51

07

44

79

83

32

4

Ãýð

ýë,

öàõ

èëã

ààí

, óñ

, òå

ëåô

îí

óòà

ñíû

õýð

ýãëý

ý 4

/3

45

2 8

89

1 0

13

37

01

75

7 6

14

2 9

98

98

62

87

1 9

20

5 2

51

1 7

09

Õóâ

öàñ

22

65

07

05

32

2 7

48

7 8

14

22

21

37

71

72

4 1

64

7 0

67

24

27

17

45

32

1 9

32

5 1

79

Òýýâ

ýð,

õîëá

îî

19

16

62

66

51

0 7

10

2 4

22

12

27

72

18

61

9 3

27

2 9

79

13

26

21

51

12

5 7

18

3 9

09

Áóñ

àä 5

/1

1 3

52

3 2

33

7 2

11

2 7

30

9 0

60

3 2

32

12

06

33

74

21

1 2

43

3 8

81

13

39

33

09

0

Íè

éò

13

1 4

83

44

58

91

08

21

94

5 5

13

11

1 9

82

44

21

01

32

13

74

5 5

08

11

6 2

59

42

51

01

49

50

64

4 5

67

Á¿ò

ýö,

%

Õ¿í

ñ3

35

23

65

43

65

43

45

13

65

33

14

8

Àð

õè,

òàì

õè1

22

22

22

22

21

1

Áî

ëîâñ

ðî

ë7

61

16

96

76

65

75

Ýð

¿¿ë

ìýí

ä5

27

26

26

26

24

3

Óäà

àí ý

äýëã

ýýò

áàð

àà 1

/1

11

11

11

11

11

0

Ò¿ð

ýýñ

2/

63

22

42

32

22

94

Õàë

ààëò

3/

34

33

32

23

23

37

Ãýð

ýë,

öàõ

èëã

ààí

, óñ

, òå

ëåô

îí

óòà

ñíû

õýð

ýãëý

ý 4

/3

21

12

12

22

24

4

Õóâ

öàñ

17

16

21

17

20

17

18

16

21

18

15

12

Òýýâ

ýð,

õîëá

îî

15

61

05

11

51

57

11

41

79

Áóñ

àä 5

/9

77

68

79

81

09

97

Íè

éò

10

01

00

10

01

00

10

01

00

10

01

00

10

01

00

10

01

00

1/ Ó

äààí

ýäý

ëãýý

ò áàð

ààã

àøèãë

àñíàà

ñ ¿¿

ññýí

õýð

ýãëý

ýíèé ¿

íý

öýí

ýýð (

ìºíãº

í) ò

îîöîâ.

2/ Ñ

óóö ý

çýì

øñý

íýý

ñ ãà

ð÷

áóé

õýð

ýãëý

ýã ì

ºíãº

í ä

¿íãý

ýð ò

îîöñî

í. Õ

ýðýâ

òóõ

àéí º

ðõ

ñóóö

àà ò

¿ðýý

ñëýí

àø

èãë

àæ á

àéãà

à áîë

òîîöîîëñ

îí ó

òãû

ã áèø

õàð

èí ò

¿ðýý

ñèéí æ

èíõý

íý

óòãû

ã àâ

íà.

3/ Òº

âëºðñº

í á

îëî

í î

ðîí í

óòãè

éí õ

àëàà

ëò, ì

îä,

í¿¿

ðñ,

àðãà

ë, õ

ºðçº

í î

ðíî.

4/ Ãý

ðýë

, öàõ

èëã

ààí, óñ

íû

õýð

ýãëý

ý áºãº

ºä

òåëå

ôîí ó

òàñí

û õ

ýðýã

ëýýã

îðóó

ëààã

¿é5/ À

ìðàë

ò, ÷

ºëº

ºò

öàã

, ¿ç

âýð, ãî

î ñ

àéõà

í, àð

èóí

öýâ

ðèéí á

àðàà

áîëî

í ã

ýð à

õóéí õ

ýðýã

ñýë

îðíî.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008


��

Õ¿ñíýãòÃ.3.Íýãõ¿íäñàðäíîãäîõõýðýãëýý,òºãðºãººð,ºðõèéíòîîíûòýíö¿¿10á¿ëãýýð


Ñóóðüøèë Á¿ñ

Óëààíáààòàð Àéìãèéí òºâ Ñóìûí òºâ Õºäºº íóòàã Áàðóóí Õàíãàé Òºâ à/ Ç¿¿í

I 30 497 32 191 29 127 33 728 30 686 28 395 29 658 31 496 29 217 31 827 24 958

II 42 854 47 787 39 070 52 242 43 196 39 028 39 106 40 375 38 483 46 449 36 540

III 52 436 60 180 46 415 66 302 53 093 47 341 45 977 47 105 45 909 57 102 44 536

IV 62 272 72 445 53 427 80 266 62 614 56 205 52 189 53 253 53 155 67 317 53 040

V 73 323 85 357 61 280 93 737 73 675 65 839 58 899 60 871 61 180 79 768 60 828

VI 85 847 99 571 70 471 110 101 85 102 77 180 66 599 70 019 70 364 92 894 70 893

VII 101 126 118 013 81 981 129 500 99 618 89 893 77 081 80 221 80 978 107 513 84 759

VIII 122 475 142 174 96 921 156 229 119 869 107 401 90 195 93 306 95 294 128 395 102 777

IX 157 957 181 093 120 558 197 876 151 762 136 626 110 732 115 154 120 939 160 431 127 172

X 280 033 316 457 211 048 345 151 257 942 244 471 183 170 195 595 209 057 284 035 214 092

Íèéò 100 865 115 501 81 010 126 494 97 680 89 197 75 344 78 683 80 412 105 505 81 812

à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿éÑàíàìæ: ªðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãèéã ãàçàðç¿éí ñóóðüøèë òóñ á¿ðò ¿¿ñãýñýí. Ýäãýýð á¿ëýã òóñ á¿ð íü õàðãàëçàõ á¿ñèéíõýý 10 õóâèéã á¿ðä¿¿ëíýÝõ ñóðâàëæ: ӨНЭЗС 2007-2008.

Õ¿ñíýãòÃ.4.Íèéòõýðýãëýýíäýçëýõõóâü,ºðõèéíòîîíûòýíö¿¿10á¿ëãýýð(2007-2008îíû,òºãðºã)

Óëñûí äóíäàæ

Õîò ÕºäººÑóóðüøèë Á¿ñ

Óëààíáààòàð Àéìãèéí òºâÑóìûí

òºâÕºäºº íóòàã

Áàðóóí ÕàíãàéÕºäºº

à/Ç¿¿í

I 3.0 2.8 3.6 2.7 3.2 3.2 3.9 4.1 3.6 3.0 3.1II 4.2 4.1 4.8 4.1 4.4 4.4 5.2 5.1 4.8 4.4 4.5III 5.2 5.2 5.7 5.3 5.4 5.3 6.1 6.0 5.7 5.4 5.5IV 6.2 6.3 6.6 6.3 6.4 6.3 6.9 6.8 6.7 6.4 6.3V 7.3 7.4 7.6 7.4 7.5 7.4 7.8 7.7 7.6 7.6 7.4VI 8.5 8.6 8.7 8.7 8.8 8.7 8.8 8.9 8.8 8.8 8.7VII 10.0 10.2 10.1 10.2 10.1 10.1 10.2 10.2 10.0 10.2 10.3VIII 12.1 12.3 12.0 12.4 12.2 12.1 12.0 11.8 11.9 12.1 12.5IX 15.7 15.7 14.9 15.6 15.6 15.3 14.7 14.6 15.0 15.2 15.7X 27.7 27.4 26.0 27.3 26.3 27.4 24.3 24.8 25.9 26.9 25.9

Íèéòl 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é Ñàíàìæ: ªðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãèéã ãàçàðç¿éí ñóóðüøèë òóñ á¿ðò ¿¿ñãýñýí. Ýäãýýð á¿ëýã òóñ á¿ð íü õàðãàëçàõ á¿ñèéíõýý 10 õóâèéã á¿ðä¿¿ëíýÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


��

ÇóðàãÃ.1.Íýãä¿ãýýðýðýìáèéíñòîõàñòèêõàìààðàë:Íýãõ¿íäíîãäîõõýðýãëýýíèéºñºííýìýãäýõòàðõàëò,õîòõºäººãººð,

2002-2003,2007-2008îí

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ßÄÓÓÐÀë

��

Çóðàã.Ã.2.Íýãä¿ãýýðýðýìáèéíñòîõàñòèêõàìààðàë:Íýãõ¿íäíîãäîõõýðýãëýýíèéºñºííýìýãäýõòàðõàëò,ñóóðüøëààð,

2002-2003,2007-2008îí

Çóðàã.Ã.3.Íýãä¿ãýýðýðýìáèéíñòîõàñòèêõàìààðàë:Íýãõ¿íäíîãäîõõýðýãëýýíèéºñºííýìýãäýõòàðõàëò,á¿ñíóòãààð,2002-

2003,2007-2008îí

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ßÄÓÓÐÀë

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ßÄÓÓÐÀë��

Õ¿ñíýãòÃ.5.ßäóóðëûíä¿ðòºðõ,ºðõèéíòýðã¿¿íèéøèíæáàéäëààð,õîò,õºäººãººð

Óëñûí äóíäàæ Õ¿í àìä ýçëýõ õóâü ßäóó÷óóäûí ýçëýõ õóâü

Õîò Õºäºº Óëñûí Õîò Õºäºº Óëñûí Õîò Õºäºº Óëñûí

äóíäàæ äóíäàæ äóíäàæ

Íèéò 26.9 46.6 35.2 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Õ¿éñ

Ýð 25.8 46.8 35.3 78.0 88.0 82.3 74.9 88.5 82.5

Ýì 30.6 45.0 34.7 22.0 12.0 17.7 25.1 11.5 17.5

Íàñ

30-ààñ äîîø 23.0 44.0 33.9 9.2 13.3 11.0 7.9 12.6 10.5

30-39 28.8 49.2 38.3 25.9 30.8 28.0 27.8 32.5 30.5

40-49 27.4 49.1 36.3 32.1 30.1 31.3 32.7 31.8 32.2

50-59 26.0 41.5 31.9 17.7 14.6 16.4 17.1 13.0 14.8

60-ààñ äýýø 25.8 42.2 31.6 15.1 11.2 13.4 14.5 10.1 12.0

Áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèí

Áîëîâñðîëã¿é 57.7 58.2 58.0 2.0 6.6 3.9 4.3 8.2 6.5

Áàãà 47.3 52.7 51.5 4.6 21.8 11.9 8.1 24.6 17.4

Á¿ðýí áóñ äóíä 45.3 50.0 48.1 15.9 33.0 23.1 26.7 35.4 31.6

Á¿ðýí äóíä 29.9 44.7 34.6 37.1 23.7 31.4 41.2 22.8 30.9

Ìýðãýæëèéí 21.1 34.9 25.3 15.7 9.5 13.0 12.3 7.1 9.4

Äèïëîìûí äýýä 8.3 16.1 9.5 14.7 3.7 10.0 4.5 1.3 2.7

Äýýä 7.9 15.6 8.8 9.2 1.7 6.0 2.7 0.6 1.5

Áóñàä 4.7 20.7 6.1 0.9 0.1 0.6 0.2 0.1 0.1

Øèëæèõ õºäºëãººí

Øèëæèí ñóóðüøèã÷ áóñ 27.6 49.4 40.1 44.9 81.8 60.6 46.2 86.7 68.9

Øèëæèí ñóóðüøèã÷ 26.3 33.9 27.8 55.1 18.2 39.4 53.8 13.3 31.1

Àæèë ýðõëýëò

Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîî

Àæèëòàé 24.1 45.3 34.3 68.5 85.4 75.7 61.5 83.1 73.6

Àæèëã¿é 48.1 65.6 54.4 4.6 3.6 4.2 8.3 5.1 6.5

Àæèëëàõ õ¿÷íýýñ ãàäóóð 30.3 50.6 34.9 26.7 10.6 19.9 30.1 11.5 19.7

Áóñàä 16.3 46.0 35.9 0.1 0.4 0.3 0.1 0.4 0.3

Àæèëòàé õ¿í àìààñ

Ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãàà

Õºäºº àæ àõóé 40.0 50.0 49.1 4.7 60.8 28.5 6.9 65.3 39.7

Àæ ¿éëäâýð 29.8 44.3 32.8 20.0 7.0 14.5 22.2 6.6 13.5

¯éë÷èëãýý 18.7 28.6 20.9 40.8 16.1 30.3 28.3 9.9 18.0

Áóñàä 35.3 38.1 36.1 3.1 1.6 2.4 4.0 1.3 2.5

Àæèë ýðõëýëòèéí ñåêòîð

Ìàë÷èí 45.6 49.3 49.0 2.5 54.2 24.4 4.2 57.3 34.0

Õóâèéí 25.4 41.6 29.2 46.2 19.2 34.7 43.6 17.2 28.8

Óëñûí 17.6 32.2 22.4 13.4 8.8 11.4 8.8 6.1 7.3

Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýð 11.9 24.6 14.6 4.6 1.7 3.4 2.0 0.9 1.4

Áóñàä 42.0 48.8 44.6 1.9 1.6 1.8 2.9 1.6 2.2


ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ßÄÓÓÐÀë ��

Õ¿ñíýãòÃ.6.ßäóóðëûíä¿ðòºðõ,ºðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéíøèíæáàéäëààð,ñóóðüøëààð ßäóóðëûí

õàìðàëòûí õ¿ðýý Õ¿í àìä ýçëýõ õóâü ßäóó÷óóäûí ýçëýõ õóâü

Óëààí- Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº Óëààí- Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº Óëààí- Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº

áààòàð òºâ òºâ íóòàã áààòàð òºâ òºâ íóòàã áààòàð òºâ òºâ íóòàã

Íèéò 21.9 34.9 42.0 49.7 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Õ¿éñ

Ýð 20.2 34.4 42.5 49.6 75.8 81.5 84.6 90.4 69.7 80.3 85.5 90.2

Ýì 27.5 37.3 39.5 51.1 24.2 18.5 15.4 9.6 30.3 19.7 14.5 9.8

Íàñ

30-ààñ äîîø 20.5 27.8 35.6 47.1 9.8 8.3 8.8 16.5 9.1 6.6 7.5 15.6

30-39 22.1 38.6 44.5 52.2 24.8 27.7 29.3 31.8 25.0 30.7 31.0 33.4

40-49 22.6 34.3 42.0 55.6 30.7 34.3 35.1 26.7 31.6 33.8 35.1 29.9

50-59 21.5 34.2 39.1 43.5 18.3 16.6 16.6 13.2 17.9 16.2 15.5 11.6

60-ààñ äýýø 21.8 34.0 45.1 40.5 16.3 13.1 10.2 11.8 16.2 12.7 11.0 9.6

Áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèí

Áîëîâñðîëã¿é 43.2 68.1 66.2 55.8 1.3 3.0 3.7 8.5 2.6 5.9 5.9 9.6

Áàãà 41.3 51.5 58.6 50.8 3.1 7.0 13.3 27.6 5.8 10.4 18.5 28.2

Á¿ðýí áóñ äóíä 37.9 51.7 47.0 51.4 12.1 22.1 26.0 37.8 20.9 32.7 29.1 39.1

Á¿ðýí äóíä 27.8 33.4 40.7 49.7 37.3 36.7 31.9 18.0 47.2 35.1 30.9 18.0

Ìýðãýæëèéí 19.1 24.9 33.0 38.3 16.6 14.3 15.0 5.7 14.4 10.2 11.8 4.4

Äèïëîìûí äýýä 6.9 13.2 14.9 19.9 18.4 8.7 6.7 1.6 5.8 3.3 2.4 0.6

Äýýä 6.9 9.9 18.7 5.1 10.3 7.4 3.2 0.7 3.3 2.1 1.4 0.1

Áóñàä 0.0 14.0 0.0 48.4 1.0 0.8 0.2 0.1 0.0 0.3 0.0 0.1

Øèëæèõ õºäºëãººí

Øèëæèí ñóóðüøèã÷ áóñ 20.6 38.4 46.3 51.1 43.8 46.7 71.1 89.2 41.2 51.3 78.5 91.6

Øèëæèí ñóóðüøèã÷ 23.0 31.9 31.3 38.6 56.2 53.3 28.9 10.8 58.8 48.7 21.5 8.4

Àæèë ýðõëýëò

Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîî

Àæèëòàé 18.6 32.1 38.6 49.2 65.4 73.7 76.8 91.4 55.4 67.8 70.5 90.4

Àæèëã¿é 43.3 54.3 66.3 63.0 4.2 5.3 6.8 1.4 8.3 8.2 10.7 1.8

Àæèëëàõ õ¿÷íýýñ ãàäóóð 26.2 40.2 48.0 54.4 30.4 20.7 15.7 7.1 36.2 23.8 17.9 7.8

Áóñàä 0.0 19.7 49.1 35.2 0.0 0.3 0.7 0.1 0.0 0.2 0.9 0.1

Àæèëòàé õ¿í àìààñ

Ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãàà

Õºäºº àæ àõóé 18.2 48.5 50.5 49.9 2.1 8.8 29.7 82.3 1.8 12.2 35.7 82.5

Àæ ¿éëäâýð 27.0 33.8 41.3 51.5 19.0 21.8 12.1 3.5 23.4 21.1 11.9 3.6

¯éë÷èëãýý 14.1 26.7 26.6 37.8 42.1 38.5 32.2 4.9 27.1 29.5 20.4 3.7

Áóñàä 32.5 37.4 37.3 40.2 2.1 4.6 2.8 0.7 3.2 5.0 2.5 0.6

Àæèë ýðõëýëòèéí ñåêòîð

Ìàë÷èí 29.5 49.9 49.8 49.2 0.8 5.1 20.6 77.4 1.1 7.3 24.4 76.5

Õóâèéí 19.6 35.3 35.5 59.0 47.2 44.6 34.7 8.5 42.1 45.1 29.3 10.0

Óëñûí 12.3 25.0 32.5 30.9 12.6 14.7 17.0 3.1 7.0 10.5 13.1 1.9

Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýð 13.4 10.8 24.2 25.4 3.1 7.1 2.8 1.0 1.9 2.2 1.6 0.5

Áóñàä 42.1 41.8 47.9 49.7 1.7 2.2 1.8 1.4 3.3 2.6 2.0 1.4


ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ßÄÓÓÐÀë�0

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

7.ß

äóóð

ëûí

ä¿ð

òº

ðõ,

ºð

õèé

íò

ýðã¿

¿ëýã

÷èé

íø

èí

æá

àéäë

ààð

,á¿ñ

ýýð

ßäó

óðëû

í õ

àìðàë

òûí õ

¿ðýý

Õ

¿í à

ìä

ýçëý

õ õó

âü

ßäó

ó÷óó

äûí ý

çëýõ

õóâ

ü

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

Óëà

àí-

áàà

òàð

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

Óëà

àí-

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

Óëà

àí-

áàà

òàð

áàà

òàð

Íèéò

47.1

46.6

30.7

46.7

21.9

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

Õ¿é

ñ

Ý

ð47.8

47.2

29.6

45.7

20.2

89.9

86.3

82.4

83.2

75.8

91.2

87.5

79.3

81.3

69.7

Ý

ì41.0

42.4

36.3

51.9

27.5

10.1

13.7

17.6

16.8

24.2

8.8

12.5

20.7

18.7

30.3

Íàñ

30-à

àñ ä

îîø

46.5

50.6

20.1

36.4

20.5

12.8

10.9

11.0

12.6

9.8

12.6

11.9

7.2

9.8

9.1

30-3

950.8

49.7

34.7

47.5

22.1

30.4

29.8

29.5

28.6

24.8

32.8

31.8

33.3

29.1

25.0

40-4

950.4

45.1

30.8

51.9

22.6

30.5

32.3

31.0

32.9

30.7

32.6

31.3

31.0

36.6

31.6

50-5

939.6

42.9

30.8

45.3

21.5

15.0

14.5

17.2

14.0

18.3

12.6

13.3

17.3

13.6

17.9

60-à

àñ ä

ýýø

38.9

43.7

30.5

42.8

21.8

11.4

12.5

11.3

11.9

16.3

9.4

11.7

11.2

10.9

16.2

Áîëî

âñðîëû

í ä

ýýä

ò¿âø

èí

Áîëî

âñðîëã

¿é52.6

67.3

47.6

73.6

43.2

5.8

5.2

4.3

7.1

1.3

6.5

7.5

6.6

11.2

2.6

Áàã

à52.8

55.4

41.7

59.1

41.3

17.0

19.6

12.5

16.9

3.1

19.0

23.4

17.0

21.4

5.8

Á¿ð

ýí á

óñ ä

óíä

56.1

54.8

36.8

51.7

37.9

27.1

31.4

26.2

34.0

12.1

32.2

36.9

31.3

37.7

20.9

Á¿ð

ýí ä

óíä

46.7

41.5

29.9

41.3

27.8

31.5

26.5

30.5

20.8

37.3

31.2

23.6

29.7

18.4

47.2

Ì

ýðãý

æëè

éí

35.3

31.3

25.7

33.2

19.1

10.2

8.1

15.5

12.6

16.6

7.7

5.4

12.9

8.9

14.4

Äèïëî

ìû

í ä

ýýä

27.2

15.5

6.8

12.4

6.9

4.3

5.0

7.3

4.5

18.4

2.5

1.7

1.6

1.2

5.8

Äýý

ä8.5

17.9

7.6

7.4

6.9

3.8

3.8

3.3

3.7

10.3

0.7

1.5

0.8

0.6

3.3

Áóñ

àä23.1

0.0

0.0

76.0

0.0

0.3

0.3

0.4

0.4

1.0

0.1

0.0

0.0

0.6

0.0

Øèëæ

èõ

õºäº

ëãººí

Ø

èëæ

èí ñ

óóðüø

èã÷

áóñ

48.7

51.1

33.9

50.0

20.6

84.6

73.0

51.5

68.6

43.8

87.4

80.0

56.8

73.3

41.2

Ø

èëæ

èí ñ

óóðüø

èã÷

38.5

34.5

27.4

39.6

23.0

15.4

27.0

48.5

31.4

56.2

12.6

20.0

43.2

26.7

58.8

Àæ

èë

ýðõë

ýëò

Àæ

èëë

àõ õ

¿÷íèé î

ðî

ëöîî

À

æèëò

àé45.9

45.9

29.6

42.8

18.6

82.9

81.7

82.8

74.6

65.4

80.7

80.5

79.8

68.3

55.4

À

æèëã

¿é68.9

63.7

43.4

61.0

43.3

5.5

3.9

3.5

3.7

4.2

8.0

5.3

5.0

4.8

8.3

À

æèëë

àõ õ

¿÷íýý

ñ ãà

äóóð

45.8

45.8

34.8

57.6

26.2

11.5

14.3

12.9

21.2

30.4

11.1

14.0

14.6

26.2

36.2

Áóñ

àä34.2

67.6

25.6

59.8

0.0

0.2

0.1

0.8

0.5

0.0

0.1

0.2

0.7

0.7

0.0

Àæ

èëò

àé õ

¿í à

ìàà

ñ

Ýäè

éí ç

àñãè

éí ¿

éë

àæèëë

àãàà

Õ

ºäº

º à

æ à

õóé

53.5

54.2

39.1

46.1

18.2

53.4

44.1

36.4

32.6

2.1

60.7

51.3

46.3

32.1

1.8

À

æ ¿

éëä

âýð

33.4

41.3

33.1

44.7

27.0

7.3

13.3

14.9

12.3

19.0

5.1

11.8

16.0

11.7

23.4

¯

éë÷

èëã

ýý29.9

33.6

16.5

36.4

14.1

20.2

21.5

29.5

25.2

42.1

12.8

15.5

15.8

19.6

27.1

Áóñ

àä49.6

30.8

26.1

50.0

32.5

2.0

2.9

2.0

4.5

2.1

2.1

1.9

1.7

4.9

3.2

Àæ

èë

ýðõë

ýëòè

éí ñ

åêòî

ð

Ì

àë÷è

í53.2

54.3

32.3

46.6

29.5

47.7

41.7

25.7

28.4

0.8

53.9

48.6

27.0

28.4

1.1

Õ

óâèéí

40.3

41.1

31.1

47.6

19.6

23.5

24.8

37.3

25.9

47.2

20.1

21.9

37.8

26.4

42.1

Ó

ëñû

í27.2

36.2

20.2

32.3

12.3

10.5

9.6

11.7

13.2

12.6

6.0

7.4

7.7

9.1

7.0

Òº

ðèéí º

ì÷è

ò ¿é

ëäâý

ð0.0

14.3

15.7

19.1

13.4

0.4

4.5

4.9

4.5

3.1

0.0

1.4

2.5

1.8

1.9

Áóñ

àä

42.0

45.9

46.3

47.5

42.1

0.9

1.1

3.2

2.5

1.7

0.8

1.1

4.8

2.6

3.3

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008


Õ¿ñíýãòÃ.8.ßäóóðëûíä¿ðòºðõ,ñóóöíûøèíæáàéäëààð,õîò,õºäººãººð

ßäóóðëûí õàìðàëòûí

õ¿ðýý

Õ¿í àìä ýçëýõ õóâü

ßäóó÷óóäûí ýçëýõ õóâü

Õîò Õºäºº Óëñûí äóíäàæ



Íèéò 26.9 46.6 35.2 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Ñóóö Ãýð 46.7 50.1 48.8 28.8 68.6 45.7 50.0 73.8 63.3 Íèéòèéí òîõèëîã ñóóö 6.7 22.0 8.5 30.9 5.3 20.0 7.7 2.5 4.8 Áàéøèí 27.9 42.4 32.6 39.8 25.7 33.8 41.3 23.4 31.3 Áóñàä1/ 46.1 41.3 44.3 0.5 0.4 0.5 0.9 0.4 0.6 Óñàí õàíãàìæ Òºâëºðñºí, õàëóóí õ¿éòýí óñ 5.2 22.6 6.2 28.0 2.4 17.1 5.4 1.1 3.0 Òºâëºðñºí, õ¿éòýí 17.3 21.7 18.4 3.6 1.7 2.8 2.3 0.8 1.4 Õàìãààëàëòòàé õóäàã 33.3 42.6 37.9 22.6 29.7 25.6 28.0 27.1 27.5 Õàìãààëàëòã¿é õóäàã 44.2 43.3 43.4 1.8 17.9 8.6 2.9 16.7 10.6 Çººâðèéí 2/ 36.9 50.0 38.3 42.6 7.2 27.6 58.4 7.7 30.0 Áóñàä 3/ 53.5 52.7 52.7 1.5 41.2 18.3 3.0 46.6 27.4 Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ 4/ ¯ã¿é 37.7 49.8 44.0 45.8 66.3 54.5 64.3 70.9 68.0 Òèéì 17.7 40.1 24.8 54.2 33.7 45.5 35.7 29.1 32.0 Ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ 5/ ¯ã¿é 44.4 51.2 48.8 26.9 65.1 43.1 44.4 71.5 59.6 Òèéì 20.4 38.0 25.0 73.1 34.9 56.9 55.6 28.5 40.4 Ò¿ëø, õàëààëò Òºâëºðñºí 11.0 30.2 13.3 36.4 6.8 23.8 14.8 4.4 9.0 Ýíãèéí ãàëëàãààòàé 6/ 36.3 48.1 42.4 62.2 90.0 74.0 84.0 93.0 89.1 Áóñàä 7/ 21.1 37.3 31.1 1.5 3.2 2.2 1.1 2.6 2.0 Öàõèëãààí Òºâëºðñºí 25.8 40.1 28.9 93.6 35.8 69.1 89.8 30.8 56.7 Îðîí íóòãèéí 37.1 44.4 40.2 5.2 5.1 5.2 7.2 4.8 5.9 Íàðíû 49.9 47.8 47.8 0.6 35.8 15.6 1.1 36.8 21.1 Áóñàä 8/ 53.6 48.7 48.8 0.1 10.2 4.4 0.2 10.7 6.1 Öàõèëãààíã¿é 85.8 60.3 61.6 0.5 13.0 5.8 1.8 16.9 10.2

1/ Áóñàä ñóóöàíä îþóòíû äîòóóð áàéð, êîìïàíèé àæèë÷äûí áàéð áîëîí àéë, ºðõºä çîðèóëààã¿é áóñàä áàéøèíãóóäûã îðóóëàâ.2/ Ìºí çººâðèéí óñûã íººöºëäºã ãàçðóóä áàãòàíà.3/ Áóëàã, ãîë, öàñ, ìºñ áîëîí áóñàä4/ Ýíý íü ñóóöàíä õîëáîãäñîí áîëîí ýñâýë íèéòèéí øóãàì, õàìãààëàëòòàé õóäàã áîëîí áóëãààñ óñ àâäàã õ¿í àìûí õóâèéí æèíã èëýðõèéëíý. Ñàéæðóóëààã¿é ýõ ¿¿ñâýðò çººâðèéí óñ, óñ íººöºëäºã ãàçðóóä, õàìãààëàëòã¿é õóäàã, áóëàã, áóñàä ýõ ¿¿ñâýð îðíî.5/ Àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ ãýäýãò áîõèð ãàäàãøëóóëàõ õóâèéí áîëîí íèéòèéí öîîíîã, øóãàìòàé ºðõ¿¿äèéí õóâèéí æèíã îðóóëàí òîîöíî. Ýíý íü ñóóöíû ãàäíà áèå çàñàõ ãàçðààñ ýõëýýä áîõèð óñíû ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí áèå çàñàõ ãàçàð áàéæ áîëíî.6/ Ìîä, í¿¿ðñ, àðãàë, õºðçºíãººð ãàëëàäàã ýíãèéí õàëààëòûí õýðýãñýë.7/ Õóâèéí íàì äàðàëòûí çóóõ ãýõ ìýò õóâèéí õàëààëòûí õýðýãñýë8/ Íàð, ñàëõè, áàãà îâðûí öàõèëãààí ¿¿ñã¿¿ð áîëîí áóñàä öàõèëãààí ¿¿ñã¿¿ðÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ßÄÓÓÐÀë��

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

9.ß

äóóð

ëûí

ä¿ð

òº

ðõ,

ñóó

öí

ûá

àéäë

ààð

,ñóó

ðüø

ëààð

ßäó

óðëû

íõà

ìðàë

òûí õ

¿ðýý

Õ

¿í à

ìä

ýçëý

õ õó

âü

ßäó

ó÷óó

äûí ý

çëýõ

õóâ

ü

Óëà

àí-

Àéì

ãèéí

Ñóì

ûí

Õºäº

º

Óëà

àí-

Àéì

ãèéí

Ñóì

ûí

Õºäº

º

Óëà

àí-

Àéì

ãèéí

Ñóì

ûí

Õºäº

º

áàà

òàð

òºâ

òºâ

íóò

àã

áàà

òàð

òºâ

òºâ

íóò

àã

áàà

òàð

òºâ

òºâ

íóò

àã

Íèéò

21.9

34.9

42.0

49.7

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

Ñóó

ö

Ãý

ð43.3

50.6

50.1

50.1

24.9

35.1

47.5

83.3

49.1

50.9

56.6

83.8

Í

èéòè

éí ò

îõè

ëîã

ñóóö

3.9

12.5

20.9

25.0

33.5

26.6

9.4

2.4

6.0

9.5

4.7

1.2

Áàé

øèí

23.5

35.7

37.8

52.0

41.2

37.6

42.4

14.1

44.2

38.5

38.2

14.7

Áóñ

àä1/

40.2

51.1

33.2

59.7

0.4

0.7

0.7

0.2

0.7

1.1

0.5

0.2

Óñà

í õ

àíãà

ìæ

Òº

âëºðñº

í, õà

ëóóí

õ¿é

òýí ó

ñ3.9

8.6

20.9

25.9

33.4

19.2

3.9

1.3

6.0

4.7

1.9

0.7

Òº

âëºðñº

í, õ¿

éòý

í19.0

16.8

14.6

39.1

1.3

7.2

2.9

0.8

1.1

3.5

1.0

0.6

Õ

àìãà

àëàë

òòàé

õóä

àã29.7

37.1

41.0

46.4

18.9

28.6

51.1

14.8

25.7

30.4

49.9

13.8

Õ

àìãà

àëàë

òã¿é

õóä

àã34.6

47.2

46.3

42.1

0.7

3.5

12.3

21.8

1.1

4.8

13.6

18.5

Çº

ºâð

èéí 2

/31.8

46.7

47.9

54.6

45.4

38.0

12.1

3.8

65.9

50.8

13.8

4.1

Áóñ

àä 3

/19.7

58.1

47.0

53.9

0.3

3.5

17.6

57.5

0.3

5.8

19.8

62.2

Ñàé

æðóó

ëñàí

óñà

í õ

àíãà

ìæ

4/

¯

ã¿é

31.8

47.6

47.1

50.8

46.4

44.9

42.1

83.0

67.2

61.4

47.1

84.8

Òè

éì

13.4

24.5

38.3

44.4

53.6

55.1

57.9

17.0

32.8

38.6

52.9

15.2

Ñàé

æðóó

ëñàí

àðèóí

öýâ

ðèéí

áàé

ãóóë

àìæ

5/

¯

ã¿é

38.5

54.0

49.5

51.7

26.8

27.0

38.5

83.5

47.0

41.8

45.4

86.8

òè

éì

15.9

27.8

37.3

39.8

73.2

73.0

61.5

16.5

53.0

58.2

54.6

13.2

Ò¿ëø

, õà

ëààë

ò

Òº

âëºðñº

í8.2

16.6

26.7

39.8

39.7

31.0

12.2

3.1

14.9

14.8

7.7

2.4

Ý

íãè

éí ã

àëëà

ãààò

àé 6

/31.3

43.4

44.5

50.4

58.6

67.8

85.2

93.3

83.8

84.3

90.4

94.6

Áóñ

àä 7

/17.8

28.3

30.8

40.5

1.6

1.2

2.6

3.7

1.3

1.0

1.9

3.0

Öàõ

èëã

ààí

Òº

âëºðñº

í21.3

34.1

38.8

44.9

98.1

86.2

69.4

12.6

95.3

84.1

64.1

11.4

Î

ðîí í

óòãè

éí

57.7

31.8

46.0

39.2

1.7

10.9

9.6

2.0

4.6

9.9

10.5

1.5

Í

àðíû

0.0

54.4

39.0

49.0

0.1

1.4

10.2

53.6

0.0

2.2

9.4

52.8

Áóñ

àä 8

/0.0

73.7

59.2

46.3

0.0

0.2

4.6

14.1

0.0

0.3

6.5

13.1

Ö

àõèëã

ààíã¿

é100.0

85.4

63.6

59.4

0.0

1.4

6.2

17.7

0.1

3.4

9.4

21.2

1/ Áóñ

àä ñ

óóöàí

ä îþ

óòíû

äîòó

óð á

àéð, êî

ìïàí

èé à

æèë÷

äûí á

àéð á

îëî

í à

éë,

ºðõº

ä çî

ðèóë

ààã¿

é á

óñàä

áàé

øèíãó

óäû

ã îðóó

ëàâ.

2/ Ì

ºí ç

ººâð

èéí ó

ñûã

íººöºëä

ºã

ãàçð

óóä

áàã

òàíà.

3/ Áóë

àã, ãî

ë, ö

àñ, ì

ºñ

áîëî

í á

óñàä

4/ Ý

íý

íü

ñóóö

àíä

õîëá

îãä

ñîí á

îëî

í ý

ñâýë

íèéòè

éí ø

óãàì

, õà

ìãà

àëàë

òòàé

õó

äàã

áîëî

í á

óëãà

àñ ó

ñ àâ

äàã

õ¿í à

ìû

í õ

óâèéí æ

èíã

èëý

ðõè

éëí

ý. Ñ

àéæ

ðóó

ëààã

¿é ý

õ ¿¿

ñâýð

ò çº

ºâð

èéí ó

ñ, ó

ñ íººöºëä

ºã

ãàçð

óóä,

õà

ìãà

àëàë

òã¿é

õóä

àã, áóë

àã,á

óñàä

ýõ

¿¿ñâ

ýð î

ðíî.

5/ À

ðèóí

öýâ

ðèéí á

àéãó

óëàì

æ ã

ýäýã

ò áîõè

ð ã

àäàã

øëó

óëàõ

õóâ

èéí á

îëî

í í

èéòè

éí ö

îîíîã,

øóã

àìòà

é º

ðõ¿

¿äèéí õ

óâèéí æ

èíã

îðóó

ëàí ò

îîöíî. Ý

íý

íü

ñóóö

íû

ãàä

íà

áèå

çàñà

õ ãà

çðàà

ñ ýõ

ëýýä

áîõè

ð ó

ñíû

ñ¿ë

æýý

íä

õîëá

îãä

ñîí á

èå

çàñà

õ ãà

çàð á

àéæ

áîëí

î.

6/ Ì

îä,

í¿¿

ðñ,

àðãà

ë, õ

ºðçº

íãº

ºð ã

àëëà

äàã

ýíãè

éí õ

àëàà

ëòû

í õ

ýðýã

ñýë.

7/ Õ

óâèéí í

àì ä

àðàë

òûí ç

óóõ

ãýõ

ìýò

õóâ

èéí õ

àëàà

ëòû

í õ

ýðýã

ñýë

8/ Í

àð, ñà

ëõè, áàã

à îâð

ûí ö

àõèëã

ààí ¿

¿ñã¿

¿ð á

îëî

í á

óñàä

öàõ

èëã

ààí ¿

¿ñã¿

¿ðÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

10.ß

äóóð

ëûí

ä¿ð

òº

ðõ

ñóóö

íû

òº

ðëº

ºð

,á¿ñ

ýýð

ßäó

óðëû

í õ

àìðàë

òûí õ

¿ðýý

Õ

¿í à

ìä

ýçëý

õ õó

âü

ßäó

ó÷óó

äûí

ýçë

ýõ õ

óâü

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

Óëà

àí-

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

Óëà

àí-

Á

àðóó

íÕ

àíãà

éÒº

âÇ¿

¿íÓ

ëààí

-

áàà

òàð

áàà

òàð

áàà

òàð

Í

èéò

47.1

46.6

30.7

46.7

21.9

100.0

100.0

100.0

100.0

100

.0

10

0.0

10

0.0

10

0.0

10

0.0

10

0.0

Ñ

óóö

Ãýð

50.1

55.0

37.6

55.0

43.3

65.6

64.6

42.8

48.7

24

.9

69

.77

6.3

52

.35

7.4

49

.1

Íèéòè

éí ò

îõè

ëîã

ñóóö

19.5

9.2

11.8

28.2

3.9

4.6

9.0

21.5

20.3

33

.5

1.9

1.8

8.2

12

.36

.0

Áàé

øèí

44.1

38.6

34.3

45.6

23.5

29.3

26.1

35.0

30.2

41.2

2

7.4

21

.63

9.0

29

.54

4.2

Áóñ

àä1/

84.6

44.5

20.0

48.8

40.2

0.5

0.3

0.8

0.7

0.4

0

.90

.30

.50

.80

.7

Óñà

í õ

àíãà

ìæ

Òº

âëºðñº

í, õà

ëóóí

õ¿é

òýí

óñ21.8

9.1

8.0

17.9

3.9

2.1

7.2

12.7

13.4

33

.4

1.0

1.4

3.3

5.2

6.0

Òº

âëºðñº

í, õ¿

éòý

í27.7

12.7

15.2

29.3

19.0

2.0

1.3

8.4

3.3

1.3

1

.20

.34

.12

.11

.1

Õàì

ãààë

àëòò

àé õ

óäàã

44.3

48.1

28.7

45.1

29.7

39.2

21.1

33.0

24.6

18

.9

36

.92

1.8

30

.92

3.7

25

.7

Õàì

ãààë

àëòã

¿é õ

óäàã

50.2

43.8

39.5

52.6

34.6

4.0

11.7

22.4

15.7

0.7

4

.31

1.0

28

.81

7.7

1.1

Çº

ºâð

èéí

2/

44.5

45.3

43.2

56.7

31.8

4.1

19.7

19.0

37.4

45

.4

3.9

19

.12

6.6

45

.46

5.9

Áóñ

àä 3

/51.2

55.4

42.8

49.6

19.7

48.5

38.9

4.5

5.5

0.3

5

2.8

46

.36

.35

.90

.3

Ñàé

æðóó

ëñàí

óñà

í õ

àíãà

ìæ

4/

¯

ã¿é

50.7

50.6

41.3

55.0

31.8

56.7

70.3

45.9

58.7

46.4

6

1.0

76

.46

1.7

69

.06

7.2

Òè

éì

42.4

37.0

21.8

35.0

13.4

43.3

29.7

54.1

41.3

53

.6

39

.02

3.6

38

.33

1.0

32

.8

Ñàé

æðóó

ëñàí

àðèóí

öýâ

ðèéí

áàé

ãóóë

àìæ

5/

¯ã¿

é54.2

56.6

38.9

53.3

38.5

59.7

54.1

43.1

49.5

26

.8

68

.76

5.7

54

.65

6.5

47

.0

Òèéì

36.6

34.8

24.6

40.2

15.9

40.3

45.9

56.9

50.5

73

.2

31

.33

4.3

45

.44

3.5

53

.0

Ò¿ëø

, õà

ëààë

ò

Òº

âëºðñº

í25.2

21.9

14.8

30.8

8.2

6.0

13.0

24.5

19.8

39.7

3

.26

.11

1.8

13

.01

4.9

Ý

íãè

éí ã

àëëà

ãààò

àé 6

/48.7

50.5

36.6

51.1

31.3

92.4

83.1

73.7

78.2

58

.6

95

.69

0.0

87

.88

5.5

83

.8

Áóñ

àä 7

/36.8

46.3

7.5

31.7

17.8

1.6

3.9

1.9

2.1

1.6

1

.23

.80

.51

.41

.3

Öàõ

èëã

ààí

Òºâë

ºðñº

í38.3

39.7

30.7

44.2

21.3

34.7

52.1

73.2

50.9

98

.1

28

.24

4.4

73

.24

8.1

95

.3

Îðîí í

óòãè

éí

49.1

45.7

14.9

37.6

57.7

11.9

2.2

6.8

11.5

1.7

1

2.4

2.2

3.3

9.2

4.6

Í

àðíû

52.6

51.9

28.8

39.4

0.0

31.1

30.4

13.3

14.1

0.1

3

4.7

33

.91

2.4

11

.90

.0

Áóñ

àä 8

/51.8

45.5

33.4

45.6

0.0

16.7

3.8

1.2

6.4

0.0

1

8.4

3.8

1.3

6.3

0.0

Ö

àõèëã

ààíã¿

é53.2

64.4

54.4

66.8

100.0

5.6

11.4

5.5

17.1

0.0

6

.31

5.7

9.8

24

.50

.1

1/ Áóñ

àä ñ

óóöàí

ä îþ

óòíû

äîòó

óð á

àéð, êî

ìïàí

èé à

æèë÷

äûí á

àéð á

îëî

í à

éë,

ºðõº

ä çî

ðèóë

ààã¿

é á

óñàä

áàé

øèíãó

óäû

ã îðóó

ëàâ.

2/ Ì

ºí ç

ººâð

èéí ó

ñûã

íººöºëä

ºã

ãàçð

óóä

áàã

òàíà.

3/ Áóë

àã, ãî

ë, ö

àñ, ì

ºñ

áîëî

í á

óñàä

4/ Ý

íý

íü

ñóóö

àíä

õîëá

îãä

ñîí á

îëî

í ý

ñâýë

íèéòè

éí ø

óãàì

, õà

ìãà

àëàë

òòàé

õóä

àã á

îëî

í á

óëãà

àñ ó

ñ àâ

äàã

õ¿í à

ìû

í õ

óâèéí æ

èíã

èëý

ðõè

éëí

ý. Ñ

àéæ

ðóó

ëààã

¿é ý

õ ¿¿

ñâýð

ò çº

ºâð

èéí ó

ñ, ó

ñ íººöºëä

ºã

ãàçð

óóä,

õàì

ãààë

àëòã

¿é õ

óäàã

, áóë

àã,á

óñàä

ýõ

¿¿ñâ

ýð î

ðíî.

5/ À

ðèóí

öýâ

ðèéí á

àéãó

óëàì

æ ã

ýäýã

ò áîõè

ð ã

àäàã

øëó

óëàõ

õóâ

èéí á

îëî

í í

èéòè

éí ö

îîíîã,

øóã

àìòà

é º

ðõ¿

¿äèéí õ

óâèéí æ

èíã

îðóó

ëàí ò

îîöíî. Ý

íý

íü

ñóóö

íû

ãàä

íà

áèå

çàñà

õ ãà

çðàà

ñ ýõ

ëýýä

áîõè

ð ó

ñíû

ñ¿ë

æýý

íä

õîëá

îãä

ñîí á

èå

çàñà

õ ãà

çàð á

àéæ

áîëí

î.

6/ Ì

îä,

í¿¿

ðñ,

àðãà

ë, õ

ºðçº

íãº

ºð ã

àëëà

äàã

ýíãè

éí õ

àëàà

ëòû

í õ

ýðýã

ñýë.

7/ Õ

óâèéí í

àì ä

àðàë

òûí ç

óóõ

ãýõ

ìýò

õóâ

èéí õ

àëàà

ëòû

í õ

ýðýã

ñýë

8/ Í

àð, ñà

ëõè,

áàã

à îâð

ûí ö

àõèëã

ààí ¿

¿ñã¿

¿ð á

îëî

í á

óñàä

öàõ

èëã

ààí ¿

¿ñã¿

¿ðÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: áîëîâÑÐîë ��

Õ¿ñíýãòÃ.11.Íàñàíäõ¿ðýãñäèéíáîëîâñðîëûíäýýäò¿âøèí(õóâèàð)

Áîëîâñðîëã¿é Áàãà Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí Ìýðãýæëèéí Äèïëîìûí Äýýä Áóñàä Íèéò

äóíä äóíä äýýä

Óëñûí äóíäàæ 4.3 9.9 19.1 37.3 11.1 8.8 9.0 0.6 100.0

Áàéðøèë

Õîò 2.2 4.0 13.1 42.0 12.9 12.1 12.9 0.9 100.0

Õºäºº 7.3 18.7 27.9 30.3 8.5 4.0 3.2 0.2 100.0

Óëààíáààòàð 1.6 3.0 10.7 42.0 13.1 15.0 13.6 1.0 100.0

Àéìãèéí òºâ 3.3 5.8 17.2 41.9 12.5 6.9 11.8 0.7 100.0

Ñóìûí òºâ 4.6 10.7 21.0 37.9 13.0 7.2 5.4 0.3 100.0

Õºäºº íóòàã 9.1 24.2 32.6 25.0 5.5 1.8 1.7 0.1 100.0

Áàðóóí 6.5 15.1 21.7 36.4 9.0 4.9 6.1 0.3 100.0

Õàíãàé 5.8 16.6 26.4 32.7 7.5 4.1 6.6 0.4 100.0

Òºâ à/ 4.5 10.4 21.1 37.7 13.0 7.0 6.1 0.3 100.0

Ç¿¿í 7.8 13.3 28.9 28.1 12.0 3.7 5.7 0.5 100.0

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 4.4 10.3 22.3 36.8 10.0 8.7 7.0 0.5 100.0

Ýìýãòýé 4.2 9.7 16.2 37.6 12.1 8.9 10.7 0.6 100.0

ªðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 5 á¿ëãýýð

I 8.7 15.8 30.6 33.7 6.8 1.9 2.3 0.2 100.0

II 5.7 12.9 25.0 39.1 9.3 3.8 4.1 0.1 100.0

III 3.8 11.1 19.6 39.8 12.2 6.6 6.8 0.2 100.0

IV 2.6 8.0 15.5 38.7 12.6 10.7 11.4 0.6 100.0

V 1.7 3.9 8.3 34.8 13.6 18.3 17.9 1.6 100.0

ßäóóðëûí áàéäëààð

ßäóó áóñ 2.8 7.8 14.7 37.9 12.6 11.6 11.8 0.8 100.0

ßäóó 7.4 14.6 28.7 35.9 7.8 2.6 2.8 0.2 100.0

à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿éÝõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


Õ¿ñíýãòÃ.12.Íàñàíäõ¿ðýãñäèéíáîëîâñðîëûíäýýäò¿âøèí,ÿäóóðëûíáàéäëààð(õóâèàð)

Áîëîâñðîëã¿é Áàãà Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí Ìýðãýæëèéí Äèïëîìûí Äýýä Áóñàä Íèéò

äóíä äóíä äýýä

Óëñûí äóíäàæ 4.3 9.9 19.1 37.3 11.1 8.8 9.0 0.6 100.0

ßäóóðëûí áàéäàë

ßäóó áóñ 2.8 7.8 14.7 37.9 12.6 11.6 11.8 0.8 100.0

ßäóó 7.4 14.6 28.7 35.9 7.8 2.6 2.8 0.2 100.0

Áàéðøèë

Õîòûí, ÿäóó áóñ 1.5 3.1 9.6 40.7 13.8 14.8 15.5 1.1 100.0

Õîòûí, ÿäóó 4.7 6.9 24.3 46.1 9.8 3.4 4.7 0.2 100.0

Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 5.5 17.0 24.6 32.5 10.3 5.5 4.6 0.1 100.0

Õºäººãèéí, ÿäóó 9.7 21.0 32.4 27.3 6.1 2.0 1.3 0.2 100.0

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 1.1 2.3 8.3 39.9 13.8 17.6 15.8 1.2 100.0

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 3.6 5.8 20.6 50.3 10.2 4.6 4.7 0.2 100.0

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 2.1 4.7 12.1 42.1 13.9 9.1 15.1 1.0 100.0

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 5.9 8.0 28.4 41.5 9.4 2.0 4.6 0.2 100.0

Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 2.6 8.3 17.7 39.9 14.9 9.3 7.2 0.3 100.0

Ñóìûí òºâèéí ßäóó 8.0 14.8 26.4 34.7 9.8 3.8 2.5 0.2 100.0

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 7.7 23.8 30.0 26.7 6.7 2.5 2.6 0.0 100.0

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 10.8 24.7 35.9 23.0 4.0 0.9 0.5 0.1 100.0

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 6.2 14.2 16.9 36.3 10.4 6.4 9.2 0.4 100.0

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 7.0 16.3 28.4 36.6 7.1 2.7 1.8 0.2 100.0

Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 3.9 14.1 21.1 35.8 9.1 6.1 9.4 0.5 100.0

Õàíãàéè á¿ñèéí ÿäóó 8.4 20.0 33.5 28.4 5.4 1.5 2.8 0.2 100.0

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 3.0 9.6 18.4 38.4 14.1 8.5 7.6 0.4 100.0

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 8.4 12.7 28.4 35.7 9.9 2.9 2.0 0.0 100.0

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 3.9 9.8 24.8 31.3 15.1 5.7 8.8 0.7 100.0

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 12.9 17.9 34.3 24.0 8.1 1.0 1.7 0.2 100.0

Õ¿éñ

Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 2.7 7.6 18.0 38.5 11.4 11.7 9.4 0.7 100.0

Ýðýãòýé ÿäóó 7.9 15.9 31.7 33.2 6.9 2.4 1.8 0.2 100.0

Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 2.9 8.0 11.8 37.3 13.7 11.6 13.9 0.8 100.0

Ýìýãòýé ÿäóó 7.0 13.4 26.1 38.3 8.6 2.8 3.7 0.2 100.0



Õ¿ñ

íýã

òÃ.

13.Í

àñàí

äõ¿

ðñý

íõ

¿íà

ì,á

îëî

âñð

îëû

íä

ýýä

ò¿âø

èí

ãýýð

(õó

âèàð

)

Áîëî

âñðîëã

¿éÁàã

à Á¿ð

ýí á

óñÁ¿ð

ýíÌ

ýðãý

æëè

éí

Äèïëî

ìû

íÄýý

äÁóñ

àäÍ

èéò

äóíä

äóíä

äýýä

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

Áàé

ðø

èë

Õîò

31.2

24.1

40.9

67.1

69.0

81.7

85.6

89.9

59.6

Õºäº

º68.8

75.9

59.1

32.9

31.1

18.3

14.4

10.1

40.4

Óëà

àíáàà

òàð

14.4

11.5

21.3

42.6

44.5

64.6

57.0

63.2

37.8

Àéì

ãèéí ò

ºâ

16.8

12.6

19.6

24.5

24.4

17.1

28.6

26.7

21.8

Ñóì

ûí ò

ºâ

17.9

17.9

18.3

16.9

19.4

13.5

9.9

7.4

16.6

Õºäº

º í

óòàã

50.9

58.0

40.8

16.0

11.7

4.8

4.5

2.8

23.8

Áàð

óóí

23.3

23.0

17.3

14.8

12.3

8.4

10.3

7.8

15.2

Õàí

ãàé

30.5

37.6

31.1

19.7

15.1

10.5

16.4

15.4

22.5

Òºâ

à/17.8

17.8

18.8

17.1

19.8

13.4

11.4

7.7

16.9

Ç¿¿í

14.0

10.2

11.6

5.8

8.3

3.2

4.8

5.9

7.6

Õ¿é

ñ

Ýðýã

òýé

47.8

48.0

54.4

46.0

41.7

46.1

36.2

41.7

46.5

Ýì

ýãòý

é52.3

52.0

45.6

54.0

58.3

53.9

63.8

58.3

53.5

ªðõè

éí ò

îîíû

òýí

ö¿¿

5 á

¿ëãý

ýð

I35.5

27.5

27.8

15.7

10.6

3.8

4.4

5.9

17.3

II24.7

24.1

24.4

19.5

15.6

8.0

8.5

2.8

18.6

III18.0

22.4

20.7

21.5

22.1

15.0

15.2

8.0

20.1

IV13.0

17.1

17.3

22.2

24.1

26.0

26.9

22.9

21.3

V8.8

8.9

9.9

21.2

27.7

47.2

45.1

60.5

22.7

ßäó

óðëû

í á

àéäë

ààð

ßäó

ó áóñ

45.4

54.1

52.9

69.9

78.0

90.7

90.3

91.3

68.7

ßäó

ó

54.6

45.9

47.1

30.1

22.0

9.3

9.7

8.7

31.3

à/

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

14.Í

àñàí

äõ¿

ðñý

íõ

¿íà

ì,á

îëî

âñð

îëû

íä

ýýä

ò¿âø

èí

ãýýð

áî

ëîí

ÿäó

óðëû

íá

àéäë

ààð

(õó

âèàð

)

Áîëî

âñðîëã

¿éÁàã

à Á¿ð

ýí á

óñÁ¿ð

ýíÌ

ýðãý

æëè

éí

Äèïëî

ìû

íÄýý

äÁóñ

àäÍ

èéò

äóíä

äóíä

äýýä

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

ßäó

óðëû

í á

àéäà

ë

ßäó

ó áóñ

45.4

54.1

52.9

69.9

78.0

90.7

90.3

91.3

68.7

ßäó

ó

54.6

45.9

47.1

30.1

22.0

9.3

9.7

8.7

31.3

Áàé

ðø

èë Õ

îòû

í, ÿä

óó á

óñ15.5

14.2

22.8

49.5

56.4

76.2

78.3

85.6

45.4

Õîòû

í, ÿä

óó

15.7

9.8

18.2

17.6

12.6

5.5

7.4

4.2

14.2

Õºäº

ºãè

éí, ÿä

óó á

óñ29.9

39.9

30.1

20.4

21.6

14.5

12.0

5.7

23.4

Õºäº

ºãè

éí, ÿä

óó

38.9

36.1

29.0

12.5

9.4

3.8

2.4

4.5

17.1

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

í, ÿä

óó á

óñ8.1

7.1

13.3

32.6

37.7

60.7

53.1

60.7

30.4

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

í, ÿä

óó

6.3

4.4

8.0

10.1

6.8

3.9

3.9

2.5

7.4

Àéì

ãèéí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

áóñ

7.4

7.1

9.5

17.0

18.7

15.5

25.1

25.0

15.0

Àéì

ãèéí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

9.4

5.5

10.1

7.6

5.7

1.6

3.5

1.7

6.8

Ñóì

ûí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

áóñ

6.2

8.5

9.6

11.0

13.8

10.8

8.2

5.2

10.3

Ñóì

ûí ò

ºâè

éí ß

äóó

11.8

9.4

8.7

5.9

5.6

2.7

1.7

2.2

6.3

Õºäº

º í

óòãè

éí ÿ

äóó

áóñ

23.7

31.3

20.5

9.4

7.9

3.7

3.8

0.5

13.1

Õºäº

º í

óòãè

éí ÿ

äóó

27.1

26.7

20.3

6.6

3.8

1.2

0.7

2.3

10.7

Áàð

óóí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

12.8

12.6

7.8

8.6

8.3

6.4

9.0

6.2

8.8

Áàð

óóí á

¿ñèéí ÿ

äóó

10.5

10.5

9.5

6.3

4.1

1.9

1.3

1.7

6.4

Õàí

ãàéí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

11.7

18.3

14.3

12.4

10.5

8.9

13.5

11.9

12.9

Õàí

ãàéè á

¿ñèéí ÿ

äóó

18.8

19.3

16.8

7.3

4.6

1.6

2.9

3.4

9.6

Òºâè

éí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

à/

8.8

11.9

11.9

12.7

15.7

11.9

10.4

7.7

12.4

Òºâè

éí á

¿ñèéí ÿ

äóó

à/

9.0

5.9

6.8

4.4

4.1

1.5

1.0

0.0

4.6

Ç¿¿í

á¿ñ

èéí ÿ

äóó

áóñ

4.0

4.2

5.6

3.6

5.9

2.8

4.2

4.9

4.3

Ç¿¿í

á¿ñ

èéí ÿ

äóó

10.0

6.0

6.0

2.1

2.4

0.4

0.6

1.1

3.3

Õ¿é

ñ

Ýðýã

òýé ÿ

äóó

áóñ

20.3

24.3

29.9

32.8

32.5

42.1

33.2

38.0

31.7

Ýðýã

òýé ÿ

äóó

27.5

23.7

24.5

13.2

9.2

4.0

3.0

3.7

14.8

Ýì

ýãòý

é ÿ

äóó

áóñ

25.1

29.8

23.0

37.1

45.6

48.5

57.0

53.3

37.0

Ýì

ýãòý

é ÿ

äóó

27.2

22.2

22.6

17.0

12.7

5.3

6.7

5.0

16.5

à/

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

15.Á

àãà

áî

ëîí

á¿ð

ýíá

óñä

óíä

áî

ëîâñ

ðî

ëûí

ñóð

ãóóë

üäõ

àìð

àãäà

ëòû

íò

¿âø

èí

(õó

âèàð

)

Ö

ýâýð

ò¿â

øè

í

Á

îõè

ð ò

¿âø

èí

Á

àãà

Á¿ð

ýí á

óñ ä

óíä

Áàã

à

Á

¿ðýí

áóñ

äóí

ä

Íè

éò

ßäó

ó á

óñß

äóó

Íè

éò

ßäó

ó á

óñß

äóó

Íè

éò

ßäó

ó á

óñß

äóó

Íè

éò

ßäó

ó á

óñß

äóó

Óëñ

ûí

äóí

äàæ

86

85

86

79

83

73

10

31

00

10

71

00

10

49

4

Áàé

ðø

èë

Õî

ò8

58

48

78

18

37

81

02

98

10

91

03

10

69

7

Õº

äºº

86

87

85

75

82

70

10

41

02

10

59

61

01

91

Óëà

àíá

ààòà

ð8

68

58

78

08

27

31

00

96

11

11

02

10

59

3

Àé

ìãè

éí

òº

â8

48

38

78

38

48

11

03

10

11

08

10

41

07

10

0

Ñóì

ûí

òº

â8

88

98

88

18

57

61

08

10

61

10

10

21

05

99

Õº

äºº

íóò

àã8

58

68

37

17

86

51

01

10

01

03

91

98

85

Áàð

óóí

85

86

84

76

80

73

10

41

02

10

59

59

79

3

Õàí

ãàé

87

90

84

76

83

71

10

71

08

10

79

51

01

91

Òºâ

à/8

58

48

68

28

47

99

89

51

03

10

81

11

10

3

Ç¿¿í

85

78

90

78

84

73

10

61

03

10

91

00

10

89

2

Õ¿é

ñ

Ýð

ýãòý

é8

58

58

57

78

27

01

02

99

10

69

71

02

90

Ýì

ýãòý

é8

68

68

68

08

37

61

04

10

01

08

10

21

06

97

à/

Óëà

àíá

ààòà

ð õ

îòû

ã î

ðóó

ëààã

¿é

Ñàí

àìæ

: Òó

õàé

í á

îëî

âñð

îëû

í à

íãè

ëëû

í ö

ýâýð

õàì

ðàã

äàëò

ûí

ò¿â

øè

í í

ü òó

õàé

í à

íãè

ëàëä

õàì

ààð

àõ í

àñí

û ñ

óðàã

÷äû

í ò

îî

ã òó

õàé

í à

íãè

ëàëä

õàì

ààð

àõí

àñí

û í

èé

ò õ¿

¿õäè

éí

òî

îí

ä õó

âààæ

îëí

î.

Òóõà

éí

àí

ãèëë

ûí

áî

õèð

õàì

ðàã

äàëò

ûí

ò¿â

øè

í ã

ýäýã

íü

òóõà

éí

àí

ãèëà

ëä í

àñí

ààñ

¿ë õ

àìàà

ðàí

ñóð

÷ á

óé í

èé

ò ñó

ðàã

÷èé

í ò

îî

ã òó

õàé

í à

íãè

ëàëä

õàì

ààð

àõ

íàñ

íû

íè

éò

õ¿¿õ

äèé

í ò

îî

íä

õàð

üöóó

ëñàí

òàé

òýí

ö¿¿

.Á

àãà

áî

ëîâñ

ðî

ëä 7

-11

íàñ

òàé

, á

¿ðýí

äóí

ä á

îëî

âñð

îëä

12

-15

íàñ

òàé

õ¿¿

õä¿¿

ä ñó

ðàë

öäà

ã.Ý

õ ñó

ðâà

ëæ:

ªÍ

ÝÇÑ

20

07

-20

08

.


Çóðàã.Ã.4Ñóðãóóëüäõàìðàãäàëòûíò¿âøèí

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: áîëîâÑÐîë �00

Õ¿ñíýãòÃ.16.Ñóðàëöàã÷äûíáîëîâñðîëûíò¿âøèí(õóâèàð)

Áàãà Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí Ìýðãýæëèéí Äýýä Áóñàä Íèéò

äóíä äóíä

Óëñûí äóíäàæ 33.8 30.6 13.2 1.9 19.9 0.6 100.0

Áàéðøèë

Õîò 29.6 29.5 14.1 1.9 24.2 0.7 100.0

Õºäºº 39.9 32.2 11.9 2.0 13.6 0.4 100.0

Óëààíáààòàð 28.7 28.6 13.3 1.5 27.1 0.9 100.0

Àéìãèéí òºâ 30.9 30.7 15.3 2.5 20.1 0.5 100.0

Ñóìûí òºâ 35.0 32.3 14.3 1.9 15.9 0.5 100.0

Õºäºº íóòàã 44.3 32.1 9.6 2.1 11.6 0.3 100.0

Áàðóóí 40.6 32.2 12.8 0.7 13.6 0.2 100.0

Õàíãàé 36.8 30.5 13.1 2.5 16.7 0.5 100.0

Òºâ à/ 32.1 31.3 14.1 3.0 18.8 0.6 100.0

Ç¿¿í 36.4 34.9 11.9 2.7 13.5 0.6 100.0

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 35.5 31.7 12.5 2.1 17.6 0.7 100.0

Ýìýãòýé 32.3 29.7 13.9 1.8 22.0 0.4 100.0


I 46.6 35.7 10.9 2.2 4.2 0.4 100.0

II 38.2 34.5 13.4 2.4 10.9 0.6 100.0

III 33.1 30.3 14.0 2.4 19.8 0.3 100.0

IV 29.5 28.6 13.9 1.9 25.6 0.6 100.0

V 22.8 24.6 13.7 0.8 37.0 1.1 100.0


ßäóó áóñ 28.8 28.2 13.9 1.8 26.7 0.6 100.0

ßäóó 43.4 35.2 11.8 2.3 6.8 0.5 100.0

à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: áîëîâÑÐîë �0�

Õ¿ñíýãòÃ.17.Ñóðàëöàãñäûíáîëîâñðîëûíò¿âøèí,ÿäóóðëûíáàéäëààð,õóâèàð

Áàãà Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí Ìýðãýæëèéí Äýýä Áóñàä Íèéòäóíä äóíä

Óëñûí äóíäàæ 33.8 30.6 13.2 1.9 19.9 0.6 100.0

ßäóóðëûí áàéäàëßäóó áóñ 28.8 28.2 13.9 1.8 26.7 0.6 100.0ßäóó 43.4 35.2 11.8 2.3 6.8 0.5 100.0

ÁàéðøèëÕîòûí, ÿäóó áóñ 26.2 27.5 14.4 1.6 29.6 0.7 100.0Õîòûí, ÿäóó 39.5 35.2 13.2 2.7 8.6 0.8 100.0Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 34.0 29.6 12.9 2.1 20.9 0.5 100.0Õºäººãèéí, ÿäóó 46.6 35.2 10.7 1.9 5.4 0.3 100.0

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 25.9 27.0 13.5 1.4 31.4 0.8 100.0Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 40.1 35.1 12.2 1.6 9.9 1.0 100.0Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 26.7 28.3 16.1 1.9 26.7 0.4 100.0Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 38.9 35.3 14.0 3.6 7.6 0.6 100.0Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 29.8 29.1 15.8 1.4 23.2 0.7 100.0Ñóìûí òºâèéí ßäóó 42.4 36.8 12.2 2.7 5.7 0.3 100.0Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 38.7 30.2 9.7 2.9 18.3 0.3 100.0Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 49.7 34.0 9.5 1.3 5.1 0.3 100.0

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 34.7 29.2 13.8 0.7 21.4 0.3 100.0Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 47.3 35.5 11.7 0.6 4.8 0.1 100.0Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 30.5 27.1 15.1 2.4 24.6 0.5 100.0Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 44.7 34.8 10.7 2.6 6.8 0.4 100.0Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 28.9 29.0 14.5 2.2 24.5 0.8 100.0Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 39.1 36.2 13.2 4.8 6.5 0.2 100.0Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 29.9 35.4 11.6 3.0 20.1 0.0 100.0Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 43.7 34.4 12.2 2.5 6.0 1.2 100.0

Õ¿éñÝðýãòýé ÿäóó áóñ 29.7 29.9 13.5 1.9 24.3 0.7 100.0Ýðýãòýé ÿäóó 46.4 34.9 10.4 2.6 4.7 0.9 100.0Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 27.9 26.6 14.3 1.7 29.0 0.6 100.0Ýìýãòýé ÿäóó 40.6 35.5 13.1 2.0 8.7 0.2 100.0



Õ¿ñíýãòÃ.18.Ñóðàëöàã÷äûíøèíæáàéäàë,ñóð÷áóéáîëîâñðîëûíò¿âøèíãýýð,õóâèàð

ÁàãàÁ¿ðýí áóñäóíä

Á¿ðýí Ìýðãýæëèéí Äýýä Áóñàä Íèéò

äóíä

Óëñûí äóíäàæ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Áàéðøèë

Õîò 51.8 56.9 63.3 57.8 71.9 70.5 59.1

Õºäºº 48.2 43.1 36.8 42.2 28.1 29.5 40.9

Óëààíáààòàð 29.2 32.2 34.6 25.9 47.0 51.1 34.4

Àéìãèéí òºâ 22.5 24.7 28.7 31.9 24.9 19.3 24.6

Ñóìûí òºâ 20.3 20.7 21.2 19.4 15.6 17.8 19.6

Õºäºº íóòàã 28.0 22.4 15.6 22.8 12.5 11.8 21.4

Áàðóóí 20.3 17.7 16.4 5.7 11.5 5.0 16.9

Õàíãàé 25.8 23.6 23.7 30.5 20.0 18.1 23.7

Òºâ à/ 16.3 17.5 18.3 26.9 16.2 18.3 17.1

Ç¿¿í 8.4 8.9 7.1 11.1 5.3 7.6 7.8

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 50.4 49.7 45.4 52.7 42.5 60.8 48.1

Ýìýãòýé 49.6 50.3 54.6 47.3 57.5 39.2 51.9


I 26.2 22.2 15.6 21.3 4.0 12.2 19.0

II 22.8 22.7 20.4 25.3 11.1 19.8 20.2

III 19.4 19.6 21.0 25.0 19.8 11.2 19.8

IV 17.2 18.4 20.8 19.4 25.4 18.7 19.8

V 14.3 17.0 22.1 9.0 39.6 38.1 21.2


ßäóó áóñ 55.8 60.4 69.2 59.5 88.2 69.8 65.5

ßäóó 44.2 39.6 30.8 40.5 11.8 30.2 34.5



Õ¿ñíýãòÃ.19.Ñóðàëöàã÷äûíøèíæáàéäàë,ñóð÷áóéáîëîâñðîëûíò¿âøèíãýýðáîëîíÿäóóðëûíáàéäëààð(õóâèàð)


äóíä äóíä

Óëñûí äóíäàæ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0


ßäóó áóñ 55.8 60.4 69.2 59.5 88.2 69.8 65.5

ßäóó 44.2 39.6 30.8 40.5 11.8 30.2 34.5

Áàéðøèë

Õîòûí, ÿäóó áóñ 33.8 39.2 47.8 36.1 65.2 50.3 43.7

Õîòûí, ÿäóó 18.0 17.7 15.4 21.7 6.7 20.2 15.4

Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 22.0 21.1 21.3 23.4 22.9 19.5 21.8

Õºäººãèéí, ÿäóó 26.3 21.9 15.4 18.8 5.2 10.0 19.1

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 21.1 24.4 28.3 20.3 43.6 39.4 27.6

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 8.1 7.8 6.3 5.7 3.4 11.7 6.8

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 12.7 14.9 19.6 15.9 21.6 10.9 16.1

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 9.8 9.9 9.1 16.0 3.3 8.5 8.6

Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 10.0 10.8 13.6 7.9 13.3 13.9 11.4

Ñóìûí òºâèéí ßäóó 10.3 9.8 7.6 11.5 2.3 3.9 8.2

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 12.0 10.3 7.7 15.5 9.6 5.6 10.5

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 16.0 12.1 7.9 7.4 2.8 6.2 10.9

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 9.1 8.5 9.3 3.2 9.6 3.8 8.9

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 11.1 9.2 7.1 2.5 1.9 1.1 8.0

Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 11.9 11.7 15.1 16.3 16.4 10.4 13.2

Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 13.9 11.9 8.6 14.2 3.6 7.6 10.5

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 10.0 11.1 12.9 13.5 14.4 16.1 11.7

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 6.3 6.5 5.5 13.4 1.8 2.2 5.5

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 3.7 4.8 3.7 6.4 4.2 0.0 4.1

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 4.8 4.2 3.4 4.7 1.1 7.6 3.7

Õ¿éñ

Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 27.7 30.9 32.3 30.7 38.6 36.2 31.6

Ýðýãòýé ÿäóó 22.7 18.8 13.1 22.1 3.9 24.6 16.5

Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 28.0 29.5 36.8 28.8 49.6 33.6 34.0

Ýìýãòýé ÿäóó 21.6 20.8 17.8 18.4 7.9 5.6 18.0



Õ¿ñíýãòÃ.20Óëñûíñóðãóóëüäñóðàëöàã÷äûíõóâèéíæèí,áîëîâñðîëûíò¿âøèíãýýð,õóâèàð

Áàãà Á¿ðýí áóñäóíä


äóíä

Óëñûí äóíäàæ 96.1 97.2 94.7 90.7 70.6 57.6 90.8

Áàéðøèë

Õîò 94.0 96.0 92.9 87.8 69.1 51.7 88.0

Õºäºº 98.3 98.8 97.9 94.8 74.3 71.8 95.0

Óëààíáààòàð 92.7 94.8 90.7 76.8 66.4 59.2 85.4

Àéìãèéí òºâ 95.7 97.5 95.5 96.7 74.4 31.8 91.7

Ñóìûí òºâ 97.7 98.5 98.1 100.0 74.0 72.9 94.1

Õºäºº íóòàã 98.8 99.0 97.8 90.4 74.7 70.0 95.7

Áàðóóí 98.3 97.7 95.7 94.7 84.1 77.4 95.8

Õàíãàé 97.7 98.5 97.4 97.0 74.8 47.8 93.9

Òºâ à/ 96.6 98.0 96.8 96.5 68.7 52.4 91.5

Ç¿¿í 96.4 99.5 97.9 90.0 68.5 70.0 93.6

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 96.1 97.4 94.4 89.7 74.0 62.1 92.0

Ýìýãòýé 96.1 96.9 95.0 91.8 68.1 50.7 89.8


I 98.4 99.3 98.3 89.0 69.6 74.3 97.2

II 98.1 98.6 98.3 93.2 70.8 43.5 94.9

III 97.8 99.0 96.9 89.0 69.1 86.6 92.1

IV 94.5 98.4 94.3 94.7 70.3 64.8 89.2

V 88.2 89.2 87.3 84.1 71.6 47.6 81.7


ßäóó áóñ 94.4 96.0 93.3 91.3 70.7 57.2 88.1

ßäóó 98.2 99.0 98.0 90.0 69.7 58.6 96.1



Õ¿ñíýãòÃ.21.Óëñûíñóðãóóëüäñóðàëöàã÷äûíõóâèéíæèí,áîëîâñðîëûíò¿âøèíãýýð,ÿäóóðëûíáàéäëààð,õóâèàð


äóíä äóíä

Óëñûí äóíäàæ 96.1 97.2 94.7 90.7 70.6 57.6 90.8


ßäóó áóñ 94.4 96.0 93.3 91.3 70.7 57.2 88.1

ßäóó 98.2 99.0 98.0 90.0 69.7 58.6 96.1

Áàéðøèë

Õîòûí, ÿäóó áóñ 92.0 94.5 91.4 88.8 69.3 50.0 85.5

Õîòûí, ÿäóó 97.7 99.2 97.6 86.1 68.1 55.9 95.0


Õºäººãèéí, ÿäóó 98.6 98.8 98.5 94.5 71.9 63.9 97.0















Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 92.8 99.0 95.9 88.3 68.3 90.3

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 99.2 100.0 100.0 92.3 69.1 70.0 97.3

Õ¿éñ

Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 94.7 96.5 93.0 91.6 74.0 62.6 89.7

Ýðýãòýé ÿäóó 97.7 98.9 97.8 87.2 74.0 61.4 96.4

Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 94.1 95.4 93.5 90.9 68.1 51.5 86.5

Ýìýãòýé ÿäóó 98.7 99.1 98.2 93.3 67.6 46.0 95.9



Õ¿ñíýãòÃ.22.Ñóðãóóëüõ¿ðòýëõçàé,ñóð÷áóéáîëîâñðîëûíò¿âøèíãýýð,êì-ýýð



äóíä

Óëñûí äóíäàæ 1.6 1.6 1.9 3.6 6.4 5.0 2.5

Áàéðøèë

Õîò 1.9 1.9 2.3 4.5 6.8 5.8 3.1

Õºäºº 1.3 1.3 1.2 2.1 4.8 2.7 1.6

Óëààíáààòàð 2.5 2.4 3.2 8.1 7.8 7.5 4.1

Àéìãèéí òºâ 1.2 1.2 1.2 1.6 3.8 1.3 1.6

Ñóìûí òºâ 1.1 0.9 0.9 2.8 4.9 0.6 1.5

Õºäºº íóòàã 1.4 1.6 1.6 1.5 4.7 5.2 1.7

Áàðóóí 1.2 1.3 1.1 3.6 3.8 9.7 1.5

Õàíãàé 1.1 1.2 1.4 2.0 4.9 1.2 1.6

Òºâ à/ 1.4 1.1 1.0 1.7 4.4 1.3 1.6

Ç¿¿í 1.6 1.6 1.3 1.0 3.3 1.1 1.7

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 1.6 1.7 1.8 4.0 6.5 4.9 2.4

Ýìýãòýé 1.6 1.6 2.0 3.2 6.3 5.2 2.6


I 1.2 1.1 1.3 1.9 6.0 1.7 1.3

II 1.6 1.4 1.7 3.1 6.3 4.4 1.9

III 1.6 1.8 1.9 4.0 6.7 6.7 2.6

IV 1.9 1.8 2.1 4.4 6.6 5.3 2.9

V 2.1 2.3 2.5 5.3 6.1 6.0 3.7


ßäóó áóñ 1.8 1.9 2.2 4.2 6.4 5.8 3.0

ßäóó 1.4 1.2 1.4 2.6 6.2 3.4 1.6



Õ¿ñíýãòÃ.23.Ñóðãóóëüõ¿ðòýëõçàé,ñóð÷áóéáîëîâñðîëûíò¿âøèíãýýð,ÿäóóðëûíáàéäëààð,êì-ýýð


äóíä äóíä

Óëñûí äóíäàæ 1.6 1.6 1.9 3.6 6.4 5.0 2.5


ßäóó áóñ 1.8 1.9 2.2 4.2 6.4 5.8 3.0

ßäóó 1.4 1.2 1.4 2.6 6.2 3.4 1.6

Áàéðøèë

Õîòûí, ÿäóó áóñ 2.1 2.1 2.5 5.2 6.8 7.0 3.5

Õîòûí, ÿäóó 1.6 1.6 1.7 3.4 7.3 3.4 2.1


Õºäººãèéí, ÿäóó 1.2 1.0 1.0 1.4 3.7 3.4 1.2















Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 1.6 2.3 1.7 0.9 3.3 - 2.1

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 1.6 0.7 0.8 1.1 3.5 1.1 1.3

Õ¿éñ

Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 1.8 1.9 2.0 4.3 6.4 6.8 2.9

Ýðýãòýé ÿäóó 1.4 1.3 1.3 3.4 7.0 2.6 1.5

Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 1.9 1.9 2.3 4.0 6.4 4.8 3.1

Ýìýãòýé ÿäóó 1.3 1.2 1.4 1.8 5.8 6.8 1.6



Õ¿ñíýãòÃ.24.Ñóðãóóëüäî÷èõõóãàöàà,ñóð÷áóéáîëîâñðîëûíò¿âøíýýð,ìèíóòààð



äóíä

Óëñûí äóíäàæ 14.0 13.9 14.8 19.6 26.4 22.5 16.3

Áàéðøèë

Õîò 16.3 15.8 16.6 23.7 28.0 25.6 18.9

Õºäºº 11.4 11.2 11.5 13.3 20.9 13.2 12.3

Óëààíáààòàð 17.2 16.4 17.4 28.9 31.0 29.7 20.9

Àéìãèéí òºâ 15.2 15.1 15.5 19.5 18.9 13.8 15.8

Ñóìûí òºâ 12.0 11.8 11.8 13.6 20.4 7.3 12.9

Õºäºº íóòàã 10.9 10.6 11.0 13.1 21.5 20.3 11.7

Áàðóóí 12.4 13.0 14.0 11.3 19.5 18.5 13.4

Õàíãàé 12.8 13.1 13.7 17.9 19.8 10.7 14.0

Òºâ à/ 12.5 12.0 13.0 15.3 19.6 13.3 13.6

Ç¿¿í 12.7 12.4 11.7 15.5 23.0 15.5 13.5

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 13.9 13.5 14.6 21.2 26.5 19.6 15.9

Ýìýãòýé 14.1 14.3 15.0 17.8 26.3 26.6 16.7


I 13.3 13.3 14.3 14.9 24.8 22.2 13.8

II 13.2 13.5 14.6 20.8 26.0 23.4 14.7

III 14.5 14.3 14.4 22.7 26.8 13.5 16.6

IV 14.8 13.9 14.7 22.2 28.3 25.2 17.6

V 15.0 14.8 15.8 13.4 25.4 23.4 18.7


ßäóó áóñ 14.6 14.2 15.1 20.3 26.6 22.0 17.5

ßäóó 13.2 13.4 14.3 18.4 24.9 23.6 14.1



Õ¿ñíýãòÃ.25.Ñóðãóóëüäî÷èõõóãàöàà,ñóð÷áóéáîëîâñðîëûíò¿âøèíãýýð,ÿäóóðëûíáàéäëààð,ìèíóòààð)

Áàãà Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí Ìýðãýæëèéí Äýýä Áóñàä Íèéòäóíä äóíä

Óëñûí äóíäàæ 14.0 13.9 14.8 19.6 26.4 22.5 16.3


ßäóó áóñ 14.6 14.2 15.1 20.3 26.6 22.0 17.5

ßäóó 13.2 13.4 14.3 18.4 24.9 23.6 14.1

Áàéðøèë

Õîòûí, ÿäóó áóñ 16.3 15.6 16.4 24.2 27.9 26.2 19.4

Õîòûí, ÿäóó 16.3 16.5 17.0 23.0 28.9 24.2 17.6


Õºäººãèéí, ÿäóó 11.1 10.8 11.4 11.7 16.1 21.8 11.2















Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 12.0 12.6 11.6 16.5 23.9 14.0

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 13.2 12.3 11.9 14.2 16.3 15.5 12.8

Õ¿éñ

Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 14.3 13.8 14.9 22.5 26.5 20.8 17.0

Ýðýãòýé ÿäóó 13.4 12.9 14.0 19.2 27.7 18.0 13.9

Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 14.9 14.7 15.3 18.0 26.7 23.1 18.0

Ýìýãòýé ÿäóó 13.1 13.9 14.5 17.4 23.7 44.3 14.4


ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: áîëîâÑÐîë ��0

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

26.Ó

ëñû

íñ

óðãó

óëè

éí

áàã

ààí

ãèé

íí

ýãñ

óðàë

öàã

÷èä

ñàð

äí

îãä

îõ

çàð

äàë,

(2

007-

2008

îí

û,ò

ºãð

ºãº

ºð

)

Ñóð

ãàëò

ûí ò

ºëá

ºð

Äîòó

óðáàé

ð

Íîì

Ä¿ð

ýìò

Òýýâ

ýðÕ

¿íñ

Áóñ

àäÃý

ðýý

ñ ãà

äóóð

çàð

öóó

ëñàí

çàð

äàë

Íè

éò

ªºðèé

í

Çýýë

ýýð

Òóñë

àìæ

ààð

õóâö

àñ

çàðäà

ë

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ 8

09

172

97

65

2 4

47

1 0

19

58

4 7

57

89

5 3

61

7 2

07

Áàé

ðø

èë

Õîò

1 3

71

129

127

88

2 4

71

989

58

9 6

68

74

8 4

38

7 6

18

Õºäº

º 2

33

216

66

42

2 4

23

1 0

50

57

9 8

49

1 0

46

28

26

78

5

Óëà

àíáàà

òàð

2 0

94

169

182

72 5

26

1 0

64

97

51

06

5 8

30

50

69

41

8

Àéì

ãèéí ò

ºâ

463

78

58

189

2 4

02

894

10

5 1

71

64

6 3

52

5 3

57

Ñóì

ûí ò

ºâ

369

421

38

47

2 3

79

1 0

43

12

7 3

87

96

8 3

55

6 1

32

Õºäº

º í

óòàã

135

70

87

39

2 4

55

1 0

55

90

21

18

01

10

2 2

29

7 2

53

Áàð

óóí

243

388

137

58

2 4

46

1 0

12

60

1 5

60

95

9 6

87

7 0

90

Õàí

ãàé

120

0 3

7 1

02 2

66

1 0

12

41

4 8

26

1 2

81

35

6 0

02

Òºâ

à/ 4

20

125

0 5

72 5

29

1 0

76

41

8 6

81

62

1 2

21

6 1

48

Ç¿¿í

803

276

91

463

2 5

95

795

89

15

2 2

91

35

65

91

1

Õ¿é

ñ

Ýðýã

òýé

816

169

111

26

2 4

74

1 0

10

53

9 7

58

87

3 2

86

7 0

62

Ýì

ýãòý

é 8

02

175

82

105

2 4

21

1 0

28

63

0 7

57

91

8 4

36

7 3

54

ªðõè

éí ò

îîíû

òýí

ö¿¿

5 á

¿ëãý

ýð

I 6

6 0

0 8

1 9

72

881

30

7 3

73

62

3 1

97

4 4

27

II 1

95

64

0 1

32 2

30

943

48

1 6

57

79

6 2

75

5 6

54

III 2

30

22

123

10

2 4

67

1 0

18

52

6 6

28

97

3 2

04

6 2

02

IV 9

01

228

61

253

2 8

76

1 1

92

75

3 8

19

1 0

40

17

78

30

0

V4 1

69

867

474

114

3 2

20

1 2

14

1 2

01

1 8

35

1 3

24

1 3

17

15

73

5

ßäó

óðëû

í á

àéäë

ààð

ßäó

ó áóñ

1 3

64

287

177

109

2 7

63

1 1

19

76

71

0

08

1 0

72

46

39

12

9

ßäó

ó

136

33

0 1

22 0

65

898

36

2 4

54

68

0 2

36

4 8

77

à/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñíýãò.Ã.27.Óëñûíñóðãóóëèéíáàãààíãèéííýãñóðàëöàã÷èäñàðäíîãäîõçàðäàëÿäóóðëûíáàéäëààð(2007-2008îíû,òºãðºãººð)

Ñóðãàëòûí òºëáºð Äîòóóð Íîì Ä¿ðýìò Òýýâýð Õ¿íñ Áóñàä Ãýðýýñ

ãàäóóðçàðöóóëñàí

çàðäàë

Íèéò

ªºðèéí Çýýëýýð Òóñëàìæààð áàéð õóâöàñ

çàðäàë

Óëñûí äóíäàæ 809 172 97 65 2 447 1 019 584 757 895 361 7 207


ßäóó áóñ 1 364 287 177 109 2 763 1 119 767 1 008 1 072 463 9 129

ßäóó 136 33 0 12 2 065 898 362 454 680 236 4 877

Áàéðøèë

Õîòûí, ÿäóó áóñ 2 000 201 198 137 2 778 1 111 801 944 896 582 9 649

Õîòûí, ÿäóó 254 0 0 0 1 926 771 214 180 486 180 4 012

Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 445 410 146 69 2 742 1 129 718 1 101 1 328 291 8 378

Õºäººãèéí, ÿäóó 56 56 0 20 2 159 984 463 639 812 274 5 463

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 2 786 239 256 10 2 823 1 204 1 220 1 423 959 708 11 628

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 409 0 0 0 1 801 723 380 192 516 13 4 034

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 734 141 105 342 2 704 962 127 171 794 380 6 460

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 128 0 0 0 2 028 811 77 170 462 317 3 994

Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 681 804 76 95 2 704 1 095 212 599 1 245 457 7 968

Ñóìûí òºâèéí ßäóó 66 50 0 0 2 063 993 44 181 699 256 4 352

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 250 84 204 47 2 773 1 158 1 136 1 516 1 396 154 8 716

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 50 59 0 33 2 220 978 729 930 884 285 6 166

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 460 760 305 71 2 744 1 087 549 507 1 180 790 8 453

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 66 86 0 47 2 204 951 643 602 779 603 5 981

Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 239 0 80 22 2 523 1 075 596 1 057 1 568 10 7 170

Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 21 0 0 0 2 051 959 260 632 1 040 57 5 021

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 522 152 0 93 2 818 1 112 477 851 826 238 7 089

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 261 82 0 0 2 077 1 021 324 416 301 195 4 677

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 1 902 661 218 1 109 3 134 885 176 257 450 394 9 185

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 16 0 0 0 2 209 731 26 76 177 329 3 563

Õ¿éñ

Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 1 443 311 205 37 2 812 1 101 688 1 017 1 051 321 8 984

Ýðýãòýé ÿäóó 72 0 0 14 2 073 902 362 450 663 246 4 782

Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 1 286 262 149 181 2 715 1 137 845 999 1 094 605 9 274

Ýìýãòýé ÿäóó 203 68 0 10 2 057 894 363 457 699 226 4 976



Õ¿ñ

íýã

òÃ.

28.Á

¿ðýí

áóñ

äóí

äá

îëî

âñð

îëû

íó

ëñû

íñ

óðãó

óëüä

ñóð

àëö

àã÷

íýã

õ¿í

äñà

ðä

íî

ãäî

õ,ç

àðäà

ë(2

007-

2008

îí

û,ò

ºãð

ºãº

ºð

)

Ñ

óðãà

ëòû

í ò

ºëá

ºð

Ä

îòó

óðÍ

îì

Ä¿ð

ýìò

Òýýâ

ýðÕ

¿íñ

Áóñ

àäÃý

ðýý

ñ ãà

äóóð

çàðöóó

ëñàí

çàðäà

ë

Íè

éò

ªº

ðè

éí

Çý

ýëýý

ðÒó

ñëàì

æàà

ðá

àéð

õóâö

àñ

çàð

äàë

Óëñ

ûí

äóí

äàæ

48

3 5

5 6

6 6

22

90

91

11

3 7

20

1 1

45

1 0

59

35

17

96

4

Áàé

ðø

èë

Õî

ò 7

37

35

84

31

2 8

08

1 0

68

85

31

29

0 9

38

32

98

17

4

Õº

äºº

15

7 8

0 4

3 1

03

3 0

38

1 1

71

54

9 9

60

1 2

15

37

87

69

5

Óëà

àíá

ààòà

ð1

07

0 6

3 8

4 5

52

82

31

15

51

37

42

09

5 9

76

80

9 7

77

Àé

ìãè

éí

òº

â 3

16

0 8

5 0

2 7

88

95

8 1

94

26

9 8

90

64

46

14

4

Ñóì

ûí

òº

â 2

49

15

2 9

0 1

43

3 0

12

1 1

85

14

7 3

77

1 1

66

48

67

00

7

Õº

äºº

íóò

àã 7

3 1

4 0

67

3 0

63

1 1

57

91

81

49

51

26

0 2

80

8 3

26

Áàð

óóí

27

7 1

79

22

3 2

92

92

21

01

6 4

96

61

01

10

61

33

68

19

4

Õàí

ãàé

14

4 0

0 4

72

83

71

11

2 4

58

98

71

57

6 9

77

25

8

Òºâ

à/ 2

68

18

1 1

16

2 9

86

1 2

70

40

9 5

95

76

3 1

40

6 5

65

Ç¿¿í

17

2 0

0 9

13

21

7 8

57

19

9 4

05

47

2 4

32

5 8

46

Õ¿é

ñ Ýð

ýãòý

é 6

09

97

11

4 1

07

2 8

71

1 1

39

69

41

21

31

01

1 3

28

8 1

81

Ýì

ýãòý

é 3

58

13

19

18

2 9

46

1 0

87

74

61

07

81

10

8 3

73

7 7

49

ªð

õèé

í ò

îî

íû

òýí

ö¿¿

5 á

¿ëãý

ýð

I 2

6 0

1 7

2 3

63

94

4 3

37

44

8 6

21

16

34

91

0

II 9

0 0

13

32

70

21

05

3 5

66

72

8 9

34

34

76

43

7

III 2

48

6 6

11

2 8

59

1 0

60

62

31

05

41

06

4 2

81

7 2

11

IV 4

23

10

0 1

05

36

3 2

15

1 2

30

81

41

42

11

15

2 5

00

8 9

96

V2

09

9 2

24

27

1 3

29

3 7

03

1 3

75

1 5

15

2 5

61

1 7

64

53

81

4 3

79

ßäó

óðëû

í á

àéäë

ààð

ßäó

ó á

óñ 7

75

92

10

6 1

01

3 1

99

1 1

98

92

51

56

21

27

3 4

10

9 6

41

ßäó

ó

52

0 8

62

48

1 9

88

41

8 5

30

74

4 2

63

5 4

88

à/

Óëà

àíá

ààòà

ð õ

îòû

ã î

ðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ:

ªÍ

ÝÇÑ

20

07

-20

08

.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

29.Á

¿ðýí

áóñ

äóí

äá

îëî

âñð

îëû

íó

ëñû

íñ

óðãó

óëüä

ñóð

àëö

àã÷

íýã

õ¿í

äñà

ðä

íî

ãäî

õçà

ðäà

ë,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð(

2007

-200

8î

íû

,òº

ãðº

ãºº

ð)

Ñ

óðãà

ëòû

í ò

ºëá

ºð

Ä

îòó

óðÍ

îì

Ä¿ð

ýìò

Òýýâ

ýðÕ

¿íñ

Áóñ

àäÃý

ðýý

ñ ãà

äóóð

çàð

öóó

ëñàí

çàð

äàë

Íè

éò

ªº

ðè

éí

Çý

ýëýý

ðÒó

ñëàì

æàà

ðá

àéð

õóâö

àñ

çàð

äàë

Óëñ

ûí

äóí

äàæ

48

3 5

5 6

6 6

22

90

91

11

3 7

20

1 1

45

1 0

59

35

17

96

4

ßäó

óðëû

í á

àéäà

ë

ßäó

ó á

óñ 7

75

92

10

6 1

01

3 1

99

1 1

98

92

51

56

21

27

3 4

10

9 6

41

ßäó

ó

52

0 8

62

48

1 9

88

41

8 5

30

74

4 2

63

5 4

88

Áàé

ðø

èë

Õî

òûí

, ÿä

óó á

óñ1

04

4 5

2 1

16

45

3 0

54

1 1

59

1 0

28

1 7

08

1 1

00

36

69

67

2

Õî

òûí

, ÿä

óó

88

0 1

7 0

2 2

88

87

6 4

85

40

5 5

96

25

05

00

6

Õº

äºº

ãèé

í,

ÿäóó

áóñ

29

7 1

63

88

20

03

45

61

26

7 7

42

1 3

02

1 5

80

48

89

58

4

Õº

äºº

ãèé

í,

ÿäóó

2

2 0

0 1

02

63

61

07

8 3

64

63

2 8

63

27

35

87

7

Óëà

àíá

ààòà

ð õ

îòû

í,

ÿäóó

áóñ

1 3

88

85

11

3 7

33

02

91

23

01

54

32

55

31

08

3 1

00

11

19

8

Óëà

àíá

ààòà

ð õ

îòû

í,

ÿäóó

1

37

0 0

02

22

1 9

36

87

8 7

56

66

4 2

35

61

5

Àé

ìãè

éí

òº

âèé

í ÿ

äóó

áóñ

49

7 0

12

1 0

3 0

93

1 0

46

20

9 3

67

1 1

27

78

97

25

0

Àé

ìãè

éí

òº

âèé

í ÿ

äóó

4

9 0

31

02

34

2 8

29

17

2 1

26

54

3 4

31

4 5

22

Ñóì

ûí

òº

âèé

í ÿ

äóó

áóñ

47

5 2

90

17

2 2

73

3 4

53

1 1

89

24

6 6

51

1 4

83

69

48

92

6

Ñóì

ûí

òº

âèé

í ß

äóó

0

0 0

02

52

71

18

1 3

8 7

5 8

17

25

74

89

5

Õº

äºº

íóò

ãèé

í ÿ

äóó

áóñ

11

2 3

0 0

12

43

46

01

34

91

25

91

98

21

68

2 2

73

10

27

1

Õº

äºº

íóò

ãèé

í ÿ

äóó

4

0 0

0 1

82

72

5 9

94

62

71

08

1 9

00

28

66

67

1

Áàð

óóí

á¿ñ

èé

í ÿ

äóó

áóñ

49

5 3

74

43

1 4

23

21

51

07

4 5

97

67

81

40

41

92

51

0 2

35

Áàð

óóí

á¿ñ

èé

í ÿ

äóó

7

9 0

32

17

2 6

54

96

4 4

04

54

7 8

34

79

66

32

8

Õàí

ãàé

í á

¿ñè

éí

ÿäó

ó á

óñ 2

74

0 0

96

3 2

11

1 2

16

64

01

41

82

04

0 9

88

99

3

Õàí

ãàé

í á

¿ñè

éí

ÿäó

ó 1

9 0

0 0

2 4

77

1 0

12

28

3 5

73

1 1

31

95

5 5

91

Òºâè

éí

á¿ñ

èé

í ÿ

äóó

áóñ

à/

42

5 2

9 0

18

43

31

31

30

4 4

53

70

0 9

92

15

07

55

0

Òºâè

éí

á¿ñ

èé

í ÿ

äóó

à/

2 0

2 0

2 4

33

1 2

11

33

6 4

18

37

7 1

23

4 9

03

Ç¿¿í

á¿ñ

èé

í ÿ

äóó

áóñ

32

4 0

0 1

59

3 6

96

97

6 2

86

65

4 7

51

59

87

44

3

Ç¿¿í

á¿ñ

èé

í ÿ

äóó

0

0 0

14

2 6

71

72

2 9

9 1

22

15

5 2

43

4 0

26

Õ¿é

ñ Ýð

ýãòý

é ÿ

äóó

áóñ

96

3 1

57

18

4 1

70

3 1

00

1 2

16

86

21

62

41

16

9 3

84

9 8

28

Ýð

ýãòý

é ÿ

äóó

4

3 0

0 5

2 5

05

1 0

15

42

5 5

56

75

8 2

38

5 5

45

Ýì

ýãòý

é ÿ

äóó

áóñ

57

7 2

3 2

2 2

73

30

31

17

9 9

92

1 4

97

1 3

84

43

89

44

2

Ýì

ýãòý

é ÿ

äóó

6

0 0

15

62

45

9 9

63

41

1 5

07

73

1 2

85

5 4

36

à/

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

30.Ó

ëñû

íñ

óðãó

óëè

éí

àõë

àõà

íãè

éí

íýã

ñóð

àã÷è

äñà

ðä

íî

ãäî

õçà

ðäà

ë(2

007-

2008

îí

û,ò

ºãð

ºãº

ºð

)

Ñ

óðãà

ëòû

í ò

ºëá

ºð

Äîòó

óðáàé

ð

Íîì

Ä¿ð

ýìò

Òýýâ

ýðÕ

¿íñ

Áóñ

àäÃý

ðýý

ñ Í

èéò

ªºðèéí

Çýýë

ýýð

Òóñë

àìæ

ààð

õóâö

àñãà

äóóð

çàðäà

ëçà

ðöóó

ëñàí

çàðäà

ë

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ1 1

37

111

120

65

3 0

95

994

1 0

94

1 4

71

1 4

62

415

9 9

64

Áàé

ðø

èë

Õîò

1 7

17

163

194

21

2 8

60

871

1 2

27

1 5

99

1 3

15

474

10 4

42

Õºäº

º 1

90

25

0 1

36

3 4

78

1 1

94

878

1 2

62

1 7

02

318

9 1

85

Óëà

àíáàà

òàð

2 9

00

141

177

32

2 8

31

929

2 1

29

2 7

35

1 2

04

394

13 4

72

Àéì

ãèéí ò

ºâ

358

190

214

10

2 8

93

804

191

295

1 4

42

566

6 9

63

Ñóì

ûí ò

ºâ

282

44

0 4

43 4

53

1 1

97

482

630

1 7

07

165

8 0

04

Õºäº

º í

óòàã

65

0 0

261

3 5

13

1 1

91

1 4

19

2 1

25

1 6

94

528

10 7

96

Áàð

óóí

160

0 3

7 1

17

3 3

25

1 0

17

635

741

1 5

99

1 2

39

8 8

70

Õàí

ãàé

226

225

225

42

3 1

88

939

703

1 1

96

1 9

32

73

8 7

49

Òºâ

à/ 4

96

52

5 1

15

3 1

22

1 2

72

501

677

1 3

41

179

7 7

59

Ç¿¿í

21

0 0

47

3 3

91

705

264

337

1 0

63

387

6 2

15

Õ¿é

ñ

Ýðýã

òýé

1 5

84

208

155

54

3 1

00

986

1 1

00

1 5

89

1 3

85

336

10 4

99

Ýì

ýãòý

é 7

68

31

92

74

3 0

90

1 0

00

1 0

89

1 3

74

1 5

25

480

9 5

23

ªðõè

éí ò

îîíû

òýí

ö¿¿

5 á

¿ëãý

ýð

I 1

72

0 6

21

2 7

93

693

448

549

735

291

5 7

08

II 2

42

0 0

22

2 8

73

951

814

1 0

07

1 2

04

249

7 3

63

III 3

81

14

16

67

2 7

63

927

737

892

1 4

16

440

7 6

54

IV 7

26

47

13

129

3 2

21

1 1

20

1 2

76

1 7

15

1 5

61

280

10 0

86

V4 0

48

482

556

77

3 7

88

1 2

18

2 0

93

3 0

51

2 2

55

798

18 3

65

ßäó

óðëû

í á

àéäë

ààð

ßäó

ó áóñ

1 5

63

163

175

84

3 2

25

1 0

77

1 3

39

1 8

42

1 6

91

482

11 6

41

ßäó

ó

228

0 3

25

2 8

17

815

572

680

972

273

6 3

86

à/

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

31.Ó

ëñû

íñ

óðãó

óëè

éí

àõë

àõà

íãè

éí

íýã

ñóð

àã÷è

äñà

ðä

íî

ãäî

õçà

ðäà

ë,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð

(200

7-20

08î

íû

,òº

ãðº

ãºº

ð)

Ñ

óðãà

ëòû

í ò

ºëá

ºð

Äîòó

óðáàé

ð

Íîì

Ä¿ð

ýìò

Òýýâ

ýðÕ

¿íñ

Áóñ

àäÃý

ðýý

ñ ãà

äóóð

çàðöóó

ëñàí

çàðäà

ë

Íèéò

ªºðèéí

Çýýë

ýýð

Òóñë

àìæ

ààð

õóâö

àñçà

ðäà

ë

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ1 1

37

111

120

65

3 0

95

994

1 0

94

1 4

71

1 4

62

415

9 9

64

ßäó

óðëû

í á

àéäà

ëßäó

ó áóñ

1 5

63

163

175

84

3 2

25

1 0

77

1 3

39

1 8

42

1 6

91

482

11 6

41

ßäó

ó

228

0 3

25

2 8

17

815

572

680

972

273

6 3

86

Áàé

ðø

èë

Õîòû

í, ÿä

óó á

óñ2 1

54

220

259

29

3 0

12

966

1 4

49

1 9

88

1 4

74

541

12 0

90

Õîòû

í, ÿä

óó

448

0 6

02 4

19

593

581

471

851

282

5 6

51

Õºäº

ºãè

éí, ÿä

óó á

óñ 3

21

44

0 1

99

3 6

74

1 3

11

1 1

08

1 5

36

2 1

47

358

10 6

98

Õºäº

ºãè

éí, ÿä

óó

11

0 0

50

3 2

11

1 0

35

564

887

1 0

92

264

7 1

13

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

í, ÿä

óó á

óñ3 3

54

174

219

39

2 9

95

1 0

09

2 3

31

3 1

72

1 3

07

465

15 0

65

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

í, ÿä

óó

1 0

08

0 0

02 1

44

596

1 2

86

911

774

100

6 8

19

Àéì

ãèéí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

áóñ

499

282

314

14

3 0

34

908

234

354

1 7

05

645

7 9

89

Àéì

ãèéí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

6

9 0

10

02 6

05

592

103

173

904

404

4 8

60

Ñóì

ûí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

áóñ

426

68

0 6

63 5

30

1 2

06

660

866

2 0

64

195

9 0

81

Ñóì

ûí ò

ºâè

éí ß

äóó

2

2 0

0 6

3 3

13

1 1

82

164

206

1 0

66

111

6 0

69

Õºäº

º í

óòãè

éí ÿ

äóó

áóñ

134

0 0

438

3 9

31

1 4

99

1 9

13

2 7

36

2 2

96

651

13 5

97

Õºäº

º í

óòãè

éí ÿ

äóó

0

0 0

93

3 1

13

895

946

1 5

39

1 1

17

410

8 1

12

Áàð

óóí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

242

0 6

7 1

80

3 5

70

1 1

46

791

820

1 7

55

1 5

83

10 1

53

Áàð

óóí á

¿ñèéí ÿ

äóó

5

6 0

0 3

93 0

20

855

441

642

1 4

04

808

7 2

65

Õàí

ãàéí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

353

353

353

65

3 2

04

1 0

30

841

1 3

89

2 3

09

78

9 9

74

Õàí

ãàéè á

¿ñèéí ÿ

äóó

0 0

0 0

3 1

59

779

459

854

1 2

66

66

6 5

83

Òºâè

éí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

à/

686

75

0 1

52

3 3

09

1 2

68

577

768

1 7

11

242

8 7

88

Òºâè

éí á

¿ñèéí ÿ

äóó

à/

71

0 1

7 3

12 7

04

1 2

79

330

473

513

37

5 4

55

Ç¿¿í

á¿ñ

èéí ÿ

äóó

áóñ

41

0 0

03 8

25

934

292

419

1 6

47

406

7 5

64

Ç¿¿í

á¿ñ

èéí ÿ

äóó

0

0 0

94

2 9

47

470

235

254

464

368

4 8

32

Õ¿é

ñÝ

ðýã

òýé ÿ

äóó

áóñ

2 1

92

296

221

65

3 2

39

1 0

49

1 4

26

2 0

53

1 6

08

369

12 5

18

Ýðýã

òýé ÿ

äóó

1

54

0 0

28

2 7

76

839

335

498

862

259

5 7

50

Ýì

ýãòý

é ÿ

äóó

áóñ

1 0

14

47

135

100

3 2

13

1 1

02

1 2

64

1 6

58

1 7

64

580

10 8

77

Ýì

ýãòý

é ÿ

äóó

2

83

0 5

23

2 8

47

798

746

814

1 0

53

283

6 8

51

à/

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ÝÐ¯¯ë ÌÝÍÄ��

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

32.Õ

¿íà

ìû

íº

â÷ëº

ëá

àãý

ìòý

ë

Óëñ

ûí

äó

íäà

æÕ

îò

Õº

äºº

Ñóó

ðüø

èë

Á

¿ñ

Ó

ëààí

áàà

òàð

Àé

ìãè

éí

Ñ

óìû

íÕ

ºäº

º

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

òºâ

òºâ

íóò

àã

à/

ªâ÷

ëºë,

ãýì

òëè

éí

òî

î (

õ¿í

àì

ûí

õóâ

èàð

)6

.26

.85

.3

6.8

6.8

6.4

4.6

4

.74

.48

.07

.7

ªâä

ºæ

, ãý

ìòñ

ýí õ

¿ì¿¿

ñèé

í (

õóâè

àð),

ª

â÷í

èé

òº

ðº

ë á

/

Àì

üñãà

ëûí

ýð

õòí

èé

òî

ãòî

ëöî

îí

û2

72

62

9

27

26

29

28

2

52

53

02

9

Õî

îë

áî

ëîâñ

ðóó

ëàõ

ýðõò

íè

é ò

îãò

îëö

îî

íû

16

16

15

1

61

51

51

5

18

16

13

16

Øýý

ñ, á

ýëãè

éí

ýð

õòí

èé

òî

ãòî

ëöî

îí

û1

11

01

2

91

21

21

1

16

12

10

12

Ç¿ð

õ ñó

äàñ,

öóñ

íû

ýð

ãýëò

èé

í ò

îãò

îëö

îî

íû

24

28

19

2

82

71

72

0

27

26

20

15

Áýð

òýë,

õî

ðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íè

é

íº

ëºº

ëëè

éí

18

18

18

1

91

71

81

9

19

18

17

19

Áóñ

àä1

61

61

7

16

15

19

15

1

41

61

81

7

ª

äºð

òóò

ìû

í õ

ýâè

éí

¿é

ë àæ

èëë

àãàà

ãàà

ò¿ð

àë

äñàí

õ¿í

àì

(õó

âèàð

)4

54

05

5

40

40

55

54

6

25

34

14

3

Ñ¿¿

ëèé

í ñ

àðû

í á

àéäë

ààð

õýä

ýí º

äºð

(º

äðº

ºð

)1

21

21

2

13

10

12

11

1

21

11

01

1

Ý

ìí

ýëýã

ò õà

íäñ

àí á

àéäà

ë 7

47

86

8

79

77

73

63

6

57

17

18

0

¯¿í

ýýñ:

:

Íàð

èé

í ì

ýðãý

æëè

éí

òº

â¿¿ä

25

28

18

3

91

11

91

6

11

15

16

16

Àé

ìàã

, ä¿

¿ðãè

éí

íýã

äñýí

ýì

íýë

ýã3

54

32

0

30

63

18

22

4

94

32

93

9

Ñóì

ûí

òº

âèé

í ý

ìí

ýëýã

, º

ðõè

éí

ýì

íýë

ýã3

31

95

9

20

19

59

59

3

73

84

74

2

Ãàäà

àä1

11

1

00

1

00

00

Áóñ

àä,

õóâè

éí

ýì

íýë

ýã7

93

1

07

33

2

38

2

Óëñ

ûí

ýì

íýë

ýãò

õàí

äñàí

88

86

92

8

48

99

19

4

91

91

89

95

Ý

ìí

ýëýã

ò õà

íäà

àã¿é

õ¿í

àì

(õó

âèàð

)2

62

23

2

21

23

27

37

3

52

92

92

0

Ýì

íýë

ýãò

õàí

äààã

¿éí

øàë

òãàà

í

Îí

ö õ

¿íä

ºâ÷

ëºº

ã¿é

62

63

59

6

16

76

25

7

50

58

77

50

ªº

ðº

º ý

ì÷è

ëñýí

21

20

22

1

92

12

62

0

20

30

14

32

Áóñ

àä1

71

71

8

19

13

12

23

3

01

29

18

à/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éá/ Äýý

ä òà

ë íü

2 õ

àðèóë

òûã

àâñà

íÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ÝÐ¯¯ë ÌÝÍÄ ��

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

33.Õ

¿íà

ìû

íº

â÷ëº

ëá

àãý

ìòý

ë,õ

îò

õºäº

ºãº

ºð

,ÿäó

óðëû

íá

àéäë

ààð

Ó

ëñû

í ä

óíäà

æ

Õî

ò

Õº

äºº

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó á

óñß

äóó

ß

äóó

áóñ

ßäó

ó

ªâ÷

ëºë

áà

ãýì

òëèéí ò

îî (õ¿

í à

ìû

í õ

óâèàð

)7.5

3.7

7

.74

.4

7.1

3.2

ªâä

ºæ

, ãý

ìòñ

ýí õ

¿ì¿¿

ñèéí (õó

âèàð

),

ª

â÷íèé ò

ºðºë

à/

Àì

üñãà

ëûí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

26

30

2

62

8

27

32

Õîîë

áîëî

âñðóó

ëàõ

ýðõò

íèé

òîãò

îëö

îîíû

16

12

1

71

1

16

13

Øýý

ñ, á

ýëãè

éí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

10

12

1

01

1

11

13

Ç¿ðõ

ñóäà

ñ, ö

óñíû

ýðãý

ëòèéí ò

îãò

îëö

îîíû

25

22

2

82

6

19

17

Áýð

òýë,

õîðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íèé í

ºëº

ºëë

èéí

18

20

1

72

3

19

17

Áóñ

àä16

15

1

61

6

18

15

ª

äºð ò

óòì

ûí õ

ýâèéí ¿

éë

àæèëë

àãàà

ãàà

ò¿ð à

ëäñà

í õ

¿í à

ì (õ

óâèàð

)46

44

4

23

2

53

57

Ñ¿¿

ëèéí ñ

àðû

í á

àéäë

ààð õ

ýäýí

ºäº

ð (

ºäð

ººð)

12

10

1

21

1

12

10

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí á

àéäà

ë 76

66

8

06

8

69

64

¯¿í

ýýñ:

Íàð

èéí ì

ýðãý

æëè

éí ò

ºâ¿

¿ä27

17

2

92

7

22

7

Àéì

àã, ä¿

¿ðãè

éí í

ýãäñ

ýí ý

ìíýë

ýã35

35

4

24

6

19

24

Ñóì

ûí ò

ºâè

éí ý

ìíýë

ýã, ºðõè

éí ý

ìíýë

ýã30

46

1

82

7

56

68

Ãàäà

àä1

0

10

1

0

Áóñ

àä, õó

âèéí ý

ìíýë

ýã8

1

10

1

32

Óëñ

ûí ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí86

97

8

49

8

91

96

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

õ¿í

àì

(õó

âèàð

)24

34

2

03

2

31

36

Ýì

íýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

í ø

àëòã

ààí

Îíö õ

¿íä

ºâ÷

ëººã¿

é62

61

6

55

8

57

64

ªºðºº ý

ì÷è

ëñýí

23

17

2

21

5

24

19

Áóñ

àä16

22

1

32

7

19

17

à/ Ä

ýýä

òàë

íü

õî¸ð

õàð

èóë

òûã

àâñà

í.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

34.Õ

¿íà

ìû

íº

â÷ëº

ëá

àãý

ìòý

ë,ñ

óóð

üøëà

àð,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð

Ó

ëñû

í ä

óíäà

æ

Óëà

àíáàà

òàð

À

éì

ãèéí ò

ºâ

Ñ

óìû

í ò

ºâ

Õ

ºäº

º

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ªâ÷

ëºë,

ãýì

òëèéí ò

îî (õ¿

í à

ìû

í õ

óâèàð

)7.5

3.7

7.3

4.7

8.3

4.1

8.2

3.9

6.3

2.8

ªâä

ºæ

ãýì

òñýí

õ¿ì

¿¿ñè

éí (õó

âèàð

),

ª

â÷íèé ò

ºðºë

à/

Àì

üñãà

ëûí òî

ãòîëö

îîíû

26

30

26

31

26

25

27

35

28

30

Õîîë

áîëî

âñðóó

ëàõ

òîãò

îëö

îîíû

16

12

17

11

16

12

16

13

16

13

Øýý

ñ, á

ýëãè

éí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

10

12

9

7

12

15

10

17

12

10

Ç¿ðõ

ñóäà

ñ, ö

óñíû

ýðãý

ëòèéí ò

îãò

îëö

îîíû

25

22

28

28

28

25

18

15

20

19

Áýð

òýë,

õîðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íèé í

ºëº

ºëë

èéí

18

20

18

27

16

19

19

13

18

21

Áóñ

àä16

15

17

14

14

17

20

16

15

14

ª

äºð

òóòì

ûí

õýâè

éí ¿

éë à

æèë

ëàãà

àãàà

ò¿ð

àëä

ñàí

õ¿í

àì (õ

óâèà

ð)46

44

42

33

43

30

54

57

52

58

Ñ¿¿

ëèéí ñ

àðû

í á

àéäë

ààð õ

ýäýí

ºäº

ð (ºäð

ººð)

12

10

13

13

10

7

13

10

12

10

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí á

àéäà

ë 76

66

80

72

80

63

74

71

65

58

¯¿í

ýýñ:

Íàð

èéí ì

ýðãý

æëè

éí ò

ºâ¿

¿ä27

17

38

44

13

3

24

4

19

9

Àéì

àã, ä¿

¿ðãè

éí í

ýãäñ

ýí ý

ìíýë

ýã35

35

31

28

62

70

16

26

22

22

Ñóì

ûí ò

ºâè

éí ý

ìíýë

ýã, ºðõè

éí ý

ìíýë

ýã30

46

19

26

17

27

56

69

55

67

Ãàäà

àä1

0

10

0

0

10

1

0

Áóñ

àä, õó

âèéí ý

ìíýë

ýã8

1

12

2

80

3

1

32

Óëñ

ûí ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí86

97

82

97

87

99

89

98

94

94

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

õ¿í

àì

(õó

âèàð

)24

34

20

28

20

37

26

29

35

42

Ýì

íýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

í ø

àëòã

ààí

Îíö õ

¿íä

ºâ÷

ëººã¿

é62

61

63

54

69

61

62

64

54

64

ªºðºº ý

ì÷è

ëñýí

23

17

21

11

22

18

28

22

21

18

Áóñ

àä16

22

16

35

9

20

11

14

25

18

à/ Ä

ýýä

òàë

íü

õî¸ð

õàð

èóë

òûã

àâñà

í.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

35.Õ

¿íà

ìû

íº

â÷ëº

ëá

àãý

ìòý

ë,á

¿ñýý

ð,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð

Óëñ

ûí

äóí

äàæ

Á

àðóó

í

Õàí

ãàé

Òº

â à/

Ç¿

¿í

Óëà

àíáàà

òàð

ßäó

ó á

óñß

äóó

ß

äóó

áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó á

óñß

äóó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ªâ÷

ëºë,

ãýì

òëèéí

òîî (

õ¿í à

ìû

í õ

óâèàð

)7

.53

.7

6.3

3.0

5

.92

.6

9.5

4.7

9.9

5.3

7.3

4.7

ªâä

ºæ

ãýì

òñýí

õ¿ì

¿¿ñè

éí (

õóâè

àð),

ª

â÷íèé ò

ºðºë

à/

À

ìüñ

ãàëû

í ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

26

30

2

42

7

26

23

28

41

29

30

26

31

Õ

îîë

áîëî

âñðóó

ëàõ

ýðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

16

12

2

01

3

17

14

13

11

18

12

17

11

Ø

ýýñ,

áýë

ãèéí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

10

12

1

42

0

12

12

10

10

11

15

9

7

Ç

¿ðõ

ñóäà

ñ, ö

óñíû

ýðãý

ëòèéí ò

îãò

îëö

îîíû

25

22

2

82

3

25

30

21

13

17

9

28

28

Á

ýðòý

ë, õ

îðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íèé

íºëº

ºëë

èéí

18

20

1

82

1

19

13

17

18

18

21

18

27

Á

óñàä

16

15

1

61

0

14

20

19

13

15

20

17

14

ª

äºð ò

óòì

ûí õ

ýâèéí ¿

éë

àæèëë

àãàà

ãàà

ò¿ð à

ëäñà

í

õ¿í à

ì (

õóâè

àð)

46

44

6

45

5

55

49

39

47

43

41

42

33

Ñ

¿¿ëè

éí ñ

àðû

í á

àéäë

ààð õ

ýäýí

ºäº

ð (

ºäð

ººð

)1

21

0

12

10

1

29

10

9

11

10

13

13

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí á

àéäà

ë 7

66

6

70

52

7

65

7

72

71

81

79

80

72

¯

¿íýý

ñ:

Í

àðèé

í ì

ýðãý

æëè

éí ò

ºâ¿

¿ä2

71

7

12

8

18

5

19

3

21

7

38

44

À

éì

àã,

ä¿¿ð

ãèéí í

ýãäñ

ýí ý

ìíýë

ýã3

53

5

53

37

4

05

3

31

22

36

43

31

28

Ñ

óìû

í ò

ºâè

éí ý

ìíýë

ýã,

ºðõè

éí ý

ìíýë

ýã3

04

6

32

55

3

74

1

41

73

40

48

19

26

Ã

àäàà

ä1

0

10

0

0

00

1

0

10

Á

óñàä

, õó

âèéí ý

ìíýë

ýã8

1

20

4

1

91

3

1

12

2

Ó

ëñû

í ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí8

69

7

90

93

8

99

7

87

98

93

99

82

97

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

õ¿í

àì

(õó

âèàð

)2

43

4

30

48

2

44

3

28

29

19

21

20

28

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

í ø

àëòã

ààí

Î

íö õ

¿íä

ºâ÷

ëººã¿

é6

26

1

43

61

5

95

7

77

77

43

63

63

54

ª

ºðºº ý

ì÷è

ëñýí

23

17

2

41

4

33

26

14

11

35

25

21

11

Á

óñàä

16

22

3

42

5

81

6

913

22

11

16

35

à/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éá/ Äýý

ä òà

ë íü

õî¸ð

õàð

èóë

òûã

àâñà

í.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ÝÐ¯¯ë ÌÝÍÄ��0

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

36.Õ

¿íà

ìû

íº

â÷ëº

ëá

àãý

ìòý

ë,õ

¿éñý

ýð,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð

Ó

ëñû

í ä

óíäà

æ

Ýð

Ý

ì

Ý

ðÝ

ì

ßäó

ó á

óñß

äóó

ß

äóó

áóñ

ßäó

ó

ªâä

ºëò

, ãý

ìòý

ëòèéí ò

îî (õ¿

í à

ìû

í õ

óâèàð

)5.3

7.0

6

.53

.0

8.4

4.4

ªâä

ºæ

ãýì

òñýí

õ¿ì

¿¿ñè

éí (õó

âèàð

),

ª

â÷íèé ò

ºðºë

à/

Àì

üñãà

ëûí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

29

26

2

83

2

25

29

Õîîë

áîëî

âñðóó

ëàõ

ýðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

13

18

1

31

0

19

14

Øýý

ñ, á

ýëãè

éí ý

ðõò

íè

é ò

îãò

îëö

îîíû

912

9

12

1

21

2

Ç¿ðõ

ñóäà

ñ, ö

óñíû

ýðãý

ëòèéí ò

îãò

îëö

îîíû

20

28

2

01

8

29

24

Áýð

òýë,

õîðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íèé í

ºëº

ºëë

èéí

23

15

2

32

1

14

20

Áóñ

àä16

16

1

71

6

16

15

ª

äºð ò

óòì

ûí õ

ýâèéí ¿

éë

àæèëë

àãàà

ãàà

ò¿ð à

ëäñà

í õ

¿í à

ì (

õóâè

àð)

48

44

4

84

7

44

42

Ñ¿¿

ëèéí ñ

àðû

í á

àéäë

ààð õ

ýäýí

ºäº

ð (

ºäð

ººð)

12

11

1

21

0

12

10

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí á

àéäà

ë 73

75

7

66

4

77

68

¯¿í

ýýñ:

Íàð

èéí ì

ýðãý

æëè

éí ò

ºâ¿

¿ä28

23

2

92

1

25

15

Àéì

àã, ä¿

¿ðãè

éí í

ýãäñ

ýí ý

ìíýë

ýã35

35

3

53

4

35

37

Ñóì

ûí ò

ºâè

éí ý

ìíýë

ýã,

ºðõè

éí ý

ìíýë

ýã32

33

2

94

6

30

46

Ãàäà

àä1

0

10

1

0

Áóñ

àä, õó

âèéí ý

ìíýë

ýã5

8

60

1

02

Óëñ

ûí ý

ìíýë

ýãò

õàíäñ

àí90

87

8

89

9

85

96

Ý

ìíýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

õ¿í

àì

(õó

âèàð

)27

25

2

43

6

23

32

Ýì

íýë

ýãò

õàíäà

àã¿é

í ø

àëòã

ààí

Îíö õ

¿íä

ºâ÷

ëººã¿

é63

60

6

36

3

61

59

ªºðºº ý

ì÷è

ëñýí

19

23

2

01

5

24

19

Áóñ

àä18

17

1

72

2

15

22

à/ Ä

ýýä

òàë

íü

õî¸ð

õàð

èóë

òûã

àâñà

í.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

37.ª

â÷ëº

ëá

àõº

ãæëè

éí

áýð

õøýý

ë

Ó

ëñû

í

Õî

òÕ

ºäº

º

Ñ

óóð

üøè

ë

Á¿ñ

äó

íäà

æ

Óëà

àíá

ààòà

ðÀ

éì

ãèé

íÑ

óìû

í

Õº

äºº

Á

àðóó

íÕ

àíãà

éÒº

âÇ¿

¿í

òºâ

òºâ

íóò

àã

à/

Àðõà

ã ºâ÷

èí(õ

¿í à

ìû

í õ

óâèàð

)12

1213

12

1213

13

¯

¿íýý

ñ (õ

óâèàð

),

Àì

üñãà

ëûí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îî

íû

1111

11

1111

139

9

1013

14

Õîîë

áîëî

âñðóó

ëàõ

ýðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

1920

18

2020

1719

20

1918

19

Øýý

ñ, á

ýëãè

éí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

1010

10

1010

1011

12

811

11

Ç¿ðõ

ñóäà

ñ, ö

óñíû

ýðãý

ëòèéí ò

îãò

îëö

îîíû

3031

29

3328

2730

36

3222

19

Áýð

òýë,

õîðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íèé

íºëº

ºëë

èéí

1414

13

1415

1313

12

1514

11

Áóñ

àä16

1319

12

1521

17

1115

2326

Õºãæ

ëèéí á

ýðõø

ýýë

(õ¿í

àì

ûí õ

óâèàð

)4

44

3

45

4

34

56

¯

¿íýý

ñ (õ

óâèàð

),

Áèå

ýðõò

íèé

3539

31

4236

3528

33

3537

22

Ñýò

ãýöèéí

1715

19

1713

1720

19

1914

15

Õýë

ÿðèàí

û8

87

7

84

10

126

77

Õàð

ààíû

1414

14

1218

1513

15

1217

19

Ñîíñã

îëû

í12

1113

11

1111

14

149

1116

Áóñ

àä14

1316

12

1417

15

818

1421

Õàë

äâàð

ò ºâ÷

èí

Ñ

¿¿ëè

éí 1

2 ñ

àðä

(õ¿í

àì

ûí õ

óâèàð

)

Àì

üñãà

ëûí ç

àìû

í11

1211

9

1611

10

814

1414

Õàë

äâàð

ò ãå

ïàò

èò

11

1

10

11

3

00

0

Áóñ

àä0

00

0

00

0

00

01

à/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñíýãòÃ.38.ªâ÷ëºë,õºãæëèéíáýðõøýýë,õîòõºäººãººð,ÿäóóðëûíáàéäëààð


ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó

ßäóó áóñ ßäóó

Àðõàã ºâ÷èí(õ¿í àìûí õóâèàð) 14 10 13 9 16 10

¯¿íýýñ (õóâèàð),

Àìüñãàëûí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 11 10 11 13 12 8

Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 20 19 21 17 18 20

Øýýñ, áýëãèéí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 11 9 11 8 11 10

Ç¿ðõ ñóäàñ, öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû 31 28 32 27 29 29

Áýðòýë, õîðäëîãî, ãàäíû øàëòãààíò ºâ÷íèé íºëººëëèéí 13 14 14 15 12 14

Áóñàä 14 19 12 20 19 19

Õºãæëèéí áýðõøýýë (õ¿í àìûí õóâèàð) 4 4 3 4 4 4


Áèå ýðõòíèé 41 27 45 26 34 28

Ñýòãýöèéí 13 23 12 22 15 24

Õýë ÿðèàíû 6 10 6 11 6 9

Õàðààíû 14 14 14 16 16 12

Ñîíñãîëûí 10 14 10 14 11 14

Áóñàä 16 12 14 11 19 13

Õàëäâàðò ºâ÷èí

Ñ¿¿ëèéí 12 ñàðä (õ¿í àìûí õóâèàð)

Àìüñãàëûí çàìûí 12 10 11 12 12 9

Õàëäâàðò ãåïàòèò 1 1 1 0 1 1

Áóñàä 0 0 0 0 1 0

Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

39.ª

â÷ëº

ë,õ

ºãæ

ëèé

íá

ýðõø

ýýë,

ñóó

ðüø

ëààð

,ÿäó

óðëû

íá

àéäë

ààð

Ó

ëñû

í ä

óíäà

æ

Óëà

àíáàà

òàð

À

éì

ãèéí

òº

â

Ñóì

ûí

òº

â

Õº

äºº

íóò

àã

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó á

óñß

äóó

ß

äóó

áóñ

ßäó

ó

Àðõà

ã ºâ÷

èí(õ

¿í à

ìû

í õ

óâèàð

)14

10

13

9

13

9

15

10

1

61

0

¯

¿íýý

ñ (õ

óâèàð

),

Àì

üñãà

ëûí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

11

10

11

12

10

14

1

51

0

10

7

Õîîë

áîëî

âñðóó

ëàõ

ýðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

20

19

21

15

21

19

1

81

6

18

22

Øýý

ñ, á

ýëãè

éí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

11

9

11

8

10

8

91

1

12

9

Ç¿ðõ

ñóäà

ñ, ö

óñíû

ýðãý

ëòèéí ò

îãò

îëö

îî

íû

31

28

33

29

30

25

2

72

6

30

31

Áýð

òýë,

õîðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íèé

íºëº

ºëë

èéí

13

14

13

14

15

16

1

21

5

13

14

Áóñ

àä14

19

10

22

14

18

2

02

4

18

17

Õºãæ

ëèéí á

ýðõø

ýýë

(õ¿í

àì

ûí õ

óâèàð

)4

4

34

4

5

45

4

4

¯

¿íýý

ñ (õ

óâèàð

),

Áèå

ýðõò

íèé

41

27

45

32

46

22

3

63

4

32

24

Ñýò

ãýö

èéí

13

23

13

29

10

17

1

22

4

16

24

Õýë

ÿðèàí

û6

10

7

8

51

3

36

8

12

Õàð

ààíû

14

14

14

8

14

23

1

71

3

15

12

Ñîíñã

îëû

í10

14

9

15

10

12

1

11

0

12

16

Áóñ

àä16

12

13

8

15

13

2

01

4

17

12

Õàë

äâàð

ò ºâ÷

èí

Ñ

¿¿ëè

éí 1

2 ñ

àðä

(õ¿í

àì

ûí õ

óâèàð

)

Àì

üñãà

ëûí ç

àìû

í12

10

9

8

16

17

1

21

0

13

8

Õàë

äâàð

ò ãå

ïàò

èò

11

1

1

00

1

1

21

Áóñ

àä0

0

00

0

0

00

1

0

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

40.

ªâ÷

ëºë,

õº

ãæëè

éí

áýð

õøýý

ë,á

¿ñýý

ð,ÿ

äóóð

ëûí

áàé

äëàà

ð

Ó

ëñû

í ä

óíäà

æ

Áàð

óóí

Õ

àíãà

é

Òºâ

à/

Ç¿¿í

Ó

ëààí

áàà

òàð

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

Àðõà

ã ºâ÷

èí(õ

¿í à

ìû

í õ

óâèàð

)14

10

14

10

14

9

15

9

16

12

13

9

¯

¿íýý

ñ (õ

óâèàð

),

Àì

üñãà

ëûí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

11

10

9

8

10

9

14

10

15

13

11

12

Õîîë

áîëî

âñðóó

ëàõ

ýðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

20

19

19

21

19

21

18

18

21

16

21

15

Øýý

ñ, á

ýëãè

éí ý

ðõò

íèé ò

îãò

îëö

îîíû

11

9

13

10

8

8

11

8

11

12

11

8

Ç¿ðõ

ñóäà

ñ, ö

óñíû

ýðãý

ëòèéí ò

îãò

îëö

îîíû

31

28

37

36

32

33

23

17

21

14

33

29

Áýð

òýë,

õîðäë

îãî

, ãà

äíû

øàë

òãàà

íò

ºâ÷

íèé í

ºëº

ºëë

èéí

13

14

11

14

16

15

13

18

11

12

13

14

Áóñ

àä14

19

11

11

15

15

21

28

21

33

10

22

Õºãæ

ëèéí á

ýðõø

ýýë

(õ¿í

àì

ûí õ

óâèàð

)4

4

34

4

4

46

5

7

34

¯

¿íýý

ñ (õ

óâèàð

),

Áèå

ýðõò

íèé

41

27

35

31

40

29

41

28

32

14

45

32

Ñýò

ãýöèéí

13

23

17

20

15

24

9

24

12

18

13

29

Õýë

ÿðèàí

û6

10

9

15

4

10

6

9

59

7

8

Õàð

ààíû

14

14

17

14

11

12

18

15

15

22

14

8

Ñîíñã

îëû

í10

14

14

13

10

8

11

12

8

22

9

15

Áóñ

àä16

12

7

8

20

16

15

11

27

16

13

8

Õàë

äâàð

ò ºâ÷

èí

Ñ

¿¿ëè

éí 1

2 ñ

àðä

(õ¿í

àì

ûí õ

óâèàð

)

Àì

üñãà

ëûí ç

àìû

í12

10

8

7

16

12

15

14

14

13

9

8

Õàë

äâàð

ò ãå

ïàò

èò

11

3

2

00

0

1

01

1

1

Áóñ

àä0

0

10

0

0

00

1

0

00

à/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñíýãòÃ.41.ªâ÷ëºë,õºãæëèéíáýðõøýýëèéíòîõèîëäîë,õ¿éñýýð,ÿäóóðëûíáàéäëààð

Óëñûí äóíäàæ Ýðýãòýé Ýìýãòýé

Ýðýãòýé Ýìýãòýé ßäóó áóñ ßäóó

ßäóó áóñ ßäóó

Àðõàã ºâ÷èí(õ¿í àìûí õóâèàð) 11 13 12 9 15 11


Àìüñãàëûí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 12 10 12 11 11 9

Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 19 20 20 18 20 19

Øýýñ, áýëãèéí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 9 11 9 9 12 9

Ç¿ðõ ñóäàñ, öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû 27 33 29 22 32 33

Áýðòýë, õîðäëîãî, ãàäíû øàëòãààíò ºâ÷íèé íºëººëëèéí 17 11 17 19 11 11

Áóñàä 16 16 14 21 14 19

Õºãæëèéí áýðõøýýë (õ¿í àìûí õóâèàð) 5 3 4 5 3 4


Áèå ýðõòíèé 37 33 42 29 39 25

Ñýòãýöèéí 16 18 14 21 12 26

Õýë ÿðèàíû 8 7 7 11 5 8

Õàðààíû 12 17 13 12 17 16

Ñîíñãîëûí 12 12 11 14 10 14

Áóñàä 14 14 15 13 17 10

Õàëäâàðò ºâ÷èí

Ñ¿¿ëèéí 12 ñàðä (õ¿í àìûí õóâèàð)

Àìüñãàëûí çàìûí 10 12 11 10 13 11

Õàëäâàðò ãåïàòèò 1 1 1 1 1 1

Áóñàä 0 0 0 0 0 0



Õ¿ñ

íýã

òÃ.

42.Í

ºõº

í¿

ðæ

èõ¿

éí

ýð

¿¿ë

ìýí

äèé

í¿

ç¿¿ë

ýëò¿

¿ä

Ó

ëñû

í

Õî

òÕ

ºäº

º

Ñ

óóð

üøè

ë

Á¿ñ

äó

íäà

æ

Óëà

àíá

ààòà

ðÀ

éì

ãèé

íÑ

óìû

íÕ

ºäº

º

Áàð

óóí

Õàí

ãàé

Òºâ

Ç¿¿í

òºâ

òºâ

íóò

àã

a/

Àñó

óëãà

íä

ºº

ðñä

ºº

õàð

èóë

ò º

ãñº

í (

õóâè

àð)

71

74

66

7

76

962

69

71

65

67

70

Á

ýëãè

éí

õàð

üöàà

íä

îð

ñîí

(õó

âèàð

)8

27

88

8

76

82

87

88

85

87

85

83

¯¿í

ýýñ,

Æ

èð

ýìñë

ýëòý

ýñ õ

àìãà

àëàõ

àð

ãà õ

ýðýã

ñýë

(õ

óâè

àð)

43

40

47

4

13

946

48

46

43

43

48

õý

ðýã

ëýæ

áàé

ãàà

¯¿í

ýýñ

Ýì

23

22

24

2

42

029

21

29

19

27

13

Åðº

íäº

ã4

54

44

5

39

54

40

48

39

55

43

55

Òàð

èà

97

13

6

912

13

11

812

20

Áýë

ãýâ÷

99

8

11

67

8

15

56

3

Õóà

íëè

81

24

1

56

53

2

58

3

Áóñ

àä6

56

5

56

6

58

47

¯

ð õ

ºí

ä¿¿ë

æ á

àéñà

í (

õóâè

àð)

18

20

15

2

11

820

11

14

12

21

16

¯ð

õº

íä¿

¿ëñý

í ø

àëòã

ààí

(õ

óâè

àð),

Ýð

¿¿ë

ìýí

ä2

82

63

1

26

27

28

35

37

29

23

37

Àð

ãýð

èé

í á

îëî

ìæ

ã¿é

17

20

11

2

21

513

9

913

17

5

Òºð

ºº

ä óä

ààã¿

é2

62

43

0

23

25

30

32

27

29

24

40

Õ¿¿

õýä

òºð

¿¿ëý

õ õ¿

ñýëã

¿é2

02

12

0

20

23

21

18

16

21

26

14

Áóñ

àä9

98

8

10

96

10

810

3

a/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÑ

àíàì

æ: Í

ºõº

í ¿

ðæ

èõ¿

éí ý

ð¿¿

ë ì

ýíäè

éí ì

ýäýý

ëëèéã

çºâõ

ºí 1

5-4

9 í

àñíû

ýì

ýãòý

é÷¿

¿äýý

ñ öóã

ëóóë

ñàí.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-0

8.


Õ¿ñíýãòÃ.43.Íºõºí¿ðæèõ¿éíýð¿¿ëìýíäèéí¿ç¿¿ëýëò,õîòõºäººãººð,ÿäóóðëûíáàéäëààð Óëñûí

äóíäàæ Õîò Õºäºº

ßäóó áóñ

ßäóó ßäóó áóñ

ßäóó ßäóó áóñ

ßäóó

Àñóóëãàíä ººðñäºº õàðèóëò ºãñºí (õóâèàð) 72 68 76 70 66 67

Áýëãèéí õàðüöààíä îðñîí (õóâèàð) 81 83 78 79 88 87

¯¿íýýñ,

Æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ àðãà õýðýãñýë õýðýãëýæ áàéãàà (õóâèàð)

42 45 41 38 46 50


Ýì 24 22 23 21 26 23

Åðºíäºã 43 48 43 49 43 47

Òàðèà 8 12 5 11 13 13

Áýëãýâ÷ 10 7 11 5 8 9

Õóàíëè 11 4 14 7 5 2

Áóñàä 5 6 5 6 6 7

¯ð õºíä¿¿ëæ áàéñàí (õóâèàð) 21 12 23 11 16 12

¯ð õºíä¿¿ëñýí øàëòãààí (õóâèàð),

Ýð¿¿ë ìýíä 29 24 27 23 35 25

Àð ãýðèéí áîëîìæã¿é 15 25 17 37 8 16

Òºðººä óäààã¿é 26 27 24 21 30 32

Õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ õ¿ñýëã¿é 21 17 22 12 19 21

Áóñàä 9 6 9 7 9 6


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

44.

Íº

õºí

¿ð

æè

õ¿é

íý

ð¿¿

ëì

ýíäè

éí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,ñóó

ðüø

ëààð

,ÿäó

óðëû

íá

àéäë

ààð

Ó

ëñû

í ä

óíäà

æ

Óëà

àíáàà

òàð

À

éì

ãèéí ò

ºâ

Ñ

óìû

í ò

ºâ

Õ

ºäº

º í

óòàã

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

Àñó

óëãà

íä

ººðñä

ºº õ

àðèóë

ò ºãñ

ºí (õó

âèàð

)72

68

79

70

70

69

63

61

69

70

Áýë

ãèéí õ

àðüö

ààíä

îðñî

í (õó

âèàð

)81

83

76

78

82

80

87

88

90

87

¯¿í

ýýñ,

Æ

èð

ýìñë

ýëòý

ýñ õ

àìãà

àëàõ

àðãà

õýð

ýãñý

ë õý

ðýã

ëýæ

áàé

ãàà

(õó

âèàð

)42

45

41

41

40

36

45

47

46

51

¯¿í

ýýñ

(õó

âèàð

),

Ýì

24

22

23

24

21

18

31

26

21

21

Åðºíäº

ã43

48

38

43

53

56

39

42

46

50

Òàðèà

812

5

9

614

10

15

15

11

Áýë

ãýâ÷

10

7

12

7

74

8

7

79

Õóà

íëè

11

4

16

11

8

3

72

4

2

Áóñ

àä5

6

56

5

5

68

6

6

¯

ð õ

ºíä¿

¿ëæ

áàé

ñàí (õó

âèàð

)21

12

23

13

21

10

23

15

11

11

¯ð õ

ºíä¿

¿ëñý

í ø

àëòã

ààí (õ

óâèàð

),

Ýð¿¿

ë ì

ýíä

29

24

27

18

26

32

30

23

43

26

Àð ã

ýðèéí á

îëî

ìæ

ã¿é

15

25

19

42

11

31

10

20

6

13

Òºðººä

óäàà

ã¿é

26

27

24

21

26

22

32

23

25

38

Õ¿¿

õýä

òºð¿¿

ëýõ

õ¿ñý

ëã¿é

21

17

21

13

26

10

18

27

19

17

Áóñ

àä9

6

97

11

7

10

7

66

Ñàí

àìæ

: Í

ºõº

í ¿

ðæ

èõ¿

éí ý

ð¿¿

ë ì

ýíäè

éí ì

ýäýý

ëëèéã

çºâõ

ºí 1

5-4

9 í

àñíû

ýì

ýãòý

é÷¿

¿äýý

ñ öóã

ëóóë

ñàí.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

45.

Íº

õºí

¿ð

æè

õ¿é

íý

ð¿¿

ëì

ýíäè

éí

¿ç¿

¿ëýë

ò¿¿ä

,á¿ñ

ýýð

,ÿäó

óðëû

íá

àéäë

ààð

Ó

ëñû

í ä

óíäà

æ

Áàð

óóí

Õ

àíãà

é

Òºâ

à/

Ç¿¿í

Ó

ëààí

áàà

òàð

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

ßäó

ó áóñ

ßäó

ó

Àñó

óëãà

íä

ººðñä

ºº õ

àðèóë

ò ºãñ

ºí (õó

âèàð

)72

68

69

74

65

64

68

64

71

69

79

70

Áýë

ãèéí õ

àðüö

ààíä

îðñî

í (õó

âèàð

)81

83

85

85

86

88

85

83

86

80

76

78

¯¿í

ýýñ,

Æ

èðýì

ñëýë

òýýñ

õàì

ãààë

àõ à

ðãà

õýð

ýãñý

ë õý

ðýã

ëýæ

áàé

ãàà

(õóâ

èàð

)42

45

40

51

44

42

43

43

48

48

41

41

¯¿í

ýýñ

(õóâ

èàð

),

Ýì

24

22

28

29

19

19

29

23

19

7

23

24

Åðºíäº

ã43

48

36

42

55

55

44

42

49

62

38

43

Òàðèà

812

12

10

7

10

10

19

18

21

5

9

Áýë

ãýâ÷

10

7

15

16

5

4

64

5

1

12

7

Õ

óàíëè

11

4

31

7

3

95

3

1

16

11

Áóñ

àä5

6

72

7

9

38

6

8

56

¯

ð õ

ºíä¿

¿ëæ

áàé

ñàí (õó

âèàð

)21

12

13

15

17

7

23

17

21

10

23

13

¯ð õ

ºíä¿

¿ëñý

í ø

àëòã

ààí (õó

âèàð

),

Ýð¿¿

ë ì

ýíä

29

24

49

27

31

22

24

17

30

54

27

18

Àð ã

ýðèéí á

îëî

ìæ

ã¿é

15

25

6

12

10

21

13

33

3

11

19

42

Òºðººä

óäàà

ã¿é

26

27

21

32

27

36

25

20

45

29

24

21

Õ¿¿

õýä

òºð¿¿

ëýõ

õ¿ñý

ëã¿é

21

17

12

20

23

14

26

25

17

6

21

13

Áóñ

àä9

6

12

9

87

12

4

50

9

7à/

Óëà

àíáàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÑ

àíàì

æ: Í

ºõº

í ¿

ðæ

èõ¿

éí ý

ð¿¿

ë ì

ýíäè

éí ì

ýäýý

ëëèéã

çºâõ

ºí 1

5-4

9 í

àñíû

ýì

ýãòý

é÷¿

¿äýý

ñ öóã

ëóóë

ñàí.

Ýõ

ñóðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ÝÐ¯¯ë ÌÝÍÄ��0

Õ¿ñ

íýã

òÃ.

46.Í

ýãõ

¿íä

ñàð

äí

îãä

îõ

ýð¿¿

ëì

ýíäè

éí

çàð

äàë

(200

7-20

08î

íû

,òº

ãðº

ãºº

ð)

Ãàäó

óð ý

ì÷ë

¿¿ëñ

ýíª

ºðñä

ºº

Õ

ýâòý

æ ý

ì÷ë

¿¿ëñ

ýí

Á¿ã

ä

¯éë÷

èëã

ýý,

Òýýâ

ýð,

àâñà

íÓ

ëñû

í ý

ìíýë

ýã

Õóâ

èéí ý

ìíýë

ýã

Ãàäà

àäû

í ý

ìíýë

ýãò

ýìáýë

ýã,

ýì¯

éë÷

èëã

ýýÒý

ýâýð

,

¯éë÷

èëã

ýýÒý

ýâýð

,

¯éë÷

èëã

ýýÒý

ýâýð

,

õî

îë,

áýë

ýã

áýë

ýã

áýë

ýã

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ1 8

24

757

1 2

91

316

200

1

36

45

7

6 3

14 6

76

Áàé

ðø

èë

Õ

îò

2 1

30

649

1 3

29

362

158

1

75

37

1

18

42

5 0

00

Õ

ºäº

º1 4

09

903

1 2

39

253

258

8

4 5

5

19

16

4 2

36

Ó

ëààí

áàà

òàð

2 1

51

552

1 3

48

390

142

1

88

37

1

58

57

5 0

23

À

éì

ãèéí ò

ºâ

2 0

97

806

1 2

99

315

184

1

53

37

5

2 1

94 9

63

Ñ

óìû

í ò

ºâ

2 1

12

1 3

12

1 3

68

306

294

1

15

69

2

4 1

15 6

10

Õ

ºäº

ºí ó

òàã

922

620

1 1

50

217

233

6

2 4

6

15

20

3 2

85

Áàð

óóí

1 2

18

1 0

73

1 4

29

228

225

8

7 7

6

58

19

4 4

13

Õ

àíãà

é1 0

82

857

1 1

65

233

219

1

01

46

1

3 1

23 7

28

Òº

â à/

2 8

95

652

1 4

73

377

225

1

41

31

2

2 6

5 8

23

Ç¿

¿í1 5

15

948

725

277

303

9

8 3

9

38

50

3 9

92

Õ¿é

ñ

Ý

ðýã

òýé

1 5

10

646

978

286

180

1

17

40

9

9 3

83 8

93

Ý

ìýã

òýé

2 1

16

859

1 5

82

343

219

1

55

49

5

4 2

55 4

03

Òýíö¿¿

òàâ

àí á

¿ëãý

ýð

I

139

77

411

99

70

1

8 4

2

1 8

21

II

334

135

567

157

131

4

5 1

5

3 2

1 3

91

II

723

289

894

239

165

7

1 2

9

13

11

2 4

32

IV

1 7

90

748

1 4

60

352

227

1

23

43

3

1 1

44 7

88

V

6 1

37

2 5

34

3 1

25

732

408

4

25

133

3

29

127

13 9

51

ßäó

óðëû

í á

àéäë

ààð

ßäó

ó áóñ

2 7

08

1 1

24

1 7

40

421

258

1

97

65

1

16

47

6 6

75

ßäó

ó

200

82

465

122

94

2

5 8

2

21 0

01

à/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.


Õ¿ñ

íýã

òÃ.

47.Í

ýãõ

¿íä

ñàð

äí

îãä

îõ

ýð¿¿

ëì

ýíäè

éí

çàð

äàë,

ÿäó

óðëû

íá

àéäë

ààð

(20

07-2

008

áî

äèò

òºãð

ºãº

ºð

)

Ãàäó

óð ý

ì÷ë

¿¿ëñ

ýíª

ºð

ñäº

º

Õýâ

òýæ

ýì

÷ë¿¿

ëñýí

Á¿ã

ä

¯éë÷

èëã

ýý,

Òýýâ

ýð,

àâñà

íÓ

ëñû

í ý

ìí

ýëýã

Õ

óâèéí ý

ìíýë

ýã

Ãàäà

àäû

í ý

ìíýë

ýãò

ýìá

ýëýã

,ýì

¯é

ë÷è

ëãýý

Òýýâ

ýð,

¯

éë÷

èëã

ýýÒý

ýâýð

,

¯éë÷

èëã

ýýÒý

ýâýð

,

õî

îë,

áýë

ýã

áýë

ýã

áýë

ýã

Óëñ

ûí ä

óíäà

æ1 8

24

75

71

29

1 3

16

20

0

13

6 4

5

76

31

4 6

76

ßäó

óðëû

í á

àéäë

ààð

ßäó

ó áóñ

2 7

08

1 1

24

1 7

40

42

1 2

58

1

97

65

1

16

47

6 6

75

ßäó

ó

20

0 8

2 4

65

12

2 9

4

25

8

2 2

1 0

01

Áàé

ðø

èë

Õ

îòû

í, ÿä

óó á

óñ2 8

16

85

11

63

8 4

36

19

1

22

7 4

7

161

58

6 4

26

Õ

îòû

í, ÿä

óó

26

4 9

7 4

89

16

0 6

7

33

10

1

01 1

21

Õ

ºäº

ºãè

éí,

ÿäóó

áóñ

2 5

07

1 6

30

1 9

30

39

3 3

82

1

40

97

3

2 2

77 1

38

Õ

ºäº

ºãè

éí,

ÿäóó

1

49

69

44

7 9

3 1

15

2

0 7

3

3 9

07

Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

í,

ÿäóó

áóñ

2 6

71

66

51

59

5 4

50

16

7

23

4 4

6

203

72

6 1

03

Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

í,

ÿäóó

2

99

14

7 4

69

18

0 5

3

24

6

0 0

1 1

78

À

éì

ãèéí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

áóñ

3 0

99

1 2

14

1 7

22

41

0 2

39

2

14

49

7

9 2

97 0

54

À

éì

ãèéí ò

ºâè

éí ÿ

äóó

2

29

46

50

9 1

39

81

4

1 1

4

2 0

1 0

62

Ñ

óìû

í ò

ºâè

éí ÿ

äóó

áóñ

3 4

95

2 2

17

1 9

67

44

1 4

26

1

79

113

3

9 1

58 8

92

Ñ

óìû

í ò

ºâè

éí ß

äóó

2

01

63

54

1 1

19

11

0

28

8

3 4

1 0

79

Õ

ºäº

º í

óòãè

éí ÿ

äóó

áóñ

1 7

18

1 1

61

1 9

00

35

5 3

46

1

10

85

2

6 3

65 7

37

Õ

ºäº

º í

óòãè

éí ÿ

äóó

1

19

73

39

2 7

8 1

18

1

5 7

3

3 8

07

Áàð

óóí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

2 1

53

1 9

87

2 2

05

33

0 3

35

1

59

142

1

05

35

7 4

51

Áàð

óóí á

¿ñèéí ÿ

äóó

1

67

47

55

8 1

13

10

1

7 2

5

01 0

00

Õ

àíãà

éí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

1 9

40

1 5

51

1 7

84

36

5 3

14

1

54

71

2

5 2

26 2

27

Õ

àíãà

éí á

¿ñèéí ÿ

äóó

97

60

45

6 8

1 1

10

4

1 1

8

0 0

864

Òº

âèéí á

¿ñèéí ÿ

äóó

áóñ

à/

4 0

60

91

31

94

5 4

72

28

2

19

1 4

4

30

97 9

47

Òº

âèéí á

¿ñèéí ÿ

äóó

à/

27

0 6

6 4

11

16

1 9

7

29

1

3 1

1 0

39

Ç¿

¿í á

¿ñè

éí ÿ

äóó

áóñ

2 6

15

1 6

91

1 0

38

44

3 4

68

1

70

66

6

5 7

96 6

37

Ç¿

¿í á

¿ñèéí ÿ

äóó

2

59

99

36

8 8

6 1

15

1

5 9

7

16

974

Õ¿é

ñ

Ý

ðýã

òýé ÿ

äóó

áóñ

2 2

54

96

21

30

1 3

91

23

4

16

7 5

7

153

58

5 5

77

Ý

ðýã

òýé ÿ

äóó

1

70

77

39

7 9

7 8

4

25

10

2

0 8

62

Ý

ìýã

òýé ÿ

äóó

áóñ

3 1

23

1 2

72

2 1

43

44

8 2

80

2

24

72

8

2 3

67 6

80

Ý

ìýã

òýé ÿ

äóó

2

28

85

53

1 1

47

10

3

25

7

3 3

1 1

33

à/ Ó

ëààí

áàà

òàð õ

îòû

ã îðóó

ëààã

¿éÝ

õ ñó

ðâà

ëæ: ª

ÍÝ

ÇÑ 2

007-2

008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ÕªÄªëÌªÐèéÍ ÇÀÕ ÇÝÝë��

Õ¿ñíýãòÃ.48.Õ¿íàìûíòîî,àæèëëàõõ¿÷íèéáàéäëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð

Àæèëòàé Àæèëã¿é Àæèëëàõ Íèéò Àæèëòàé Àæèëã¿é Àæèëëàõ Íèéò

õ¿÷íýýñ ãàäóóð õ¿÷íýýñ ãàäóóð

Óëñûí äóíäàæ 67.1 6.0 26.9 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Áàéðøèë

Õîò 59.9 7.0 33.2 100.0 52.8 68.1 73.0 59.1

Õºäºº 77.6 4.7 17.7 100.0 47.2 31.9 27.0 40.9

Óëààíáààòàð 59.1 6.3 34.7 100.0 32.7 38.6 47.9 37.2

Àéìãèéí òºâ 61.2 8.1 30.7 100.0 20.0 29.5 25.1 22.0

Ñóìûí òºâ 65.4 8.4 26.3 100.0 16.7 23.8 16.7 17.1

Õºäºº íóòàã 86.4 2.1 11.6 100.0 30.6 8.1 10.2 23.7

Áàðóóí 73.2 6.7 20.2 100.0 16.9 17.1 11.6 15.5

Õàíãàé 71.0 5.8 23.2 100.0 24.2 21.8 19.8 22.9

Òºâ à/ 73.1 5.5 21.4 100.0 18.4 15.5 13.4 16.9

Ç¿¿í 68.8 5.6 25.7 100.0 7.8 7.0 7.3 7.6


I 63.3 11.4 25.3 100.0 17.4 34.7 17.4 18.4

II 69.5 6.7 23.8 100.0 19.6 20.9 16.7 18.9

III 67.2 5.5 27.3 100.0 20.1 18.3 20.4 20.0

IV 67.5 4.5 28.0 100.0 20.7 15.4 21.4 20.6

V 67.7 2.9 29.4 100.0 22.3 10.7 24.1 22.1


ßäóó áóñ 67.6 4.4 28.0 100.0 67.8 49.6 70.2 67.4

ßäóó 66.2 9.3 24.5 100.0 32.2 50.4 29.8 32.6

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 68.3 6.7 25.0 100.0 49.3 53.8 45.0 48.4

Ýìýãòýé 66.0 5.4 28.6 100.0 50.7 46.2 55.0 51.6

Íàñ

16-24 38.2 6.6 55.1 100.0 18.5 35.6 66.5 32.4

25-34 82.9 6.8 10.2 100.0 31.8 29.1 9.8 25.7

35-44 84.4 6.2 9.4 100.0 29.6 24.3 8.2 23.5

45-54 74.7 3.8 21.5 100.0 18.3 10.4 13.1 16.4

55-59 á/ 65.6 1.9 32.6 100.0 1.9 0.6 2.3 1.9

Áîëîâñðîë

Áîëîâñðîëã¿é 64.1 5.8 30.2 100.0 3.4 3.4 3.9 3.5

Áàãà 70.3 2.7 27.0 100.0 8.6 3.7 8.2 8.2

Á¿ðýí áóñ äóíä 62.5 5.4 32.1 100.0 21.5 20.7 27.6 23.1

Á¿ðýí äóíä 59.4 7.4 33.3 100.0 33.8 46.7 47.3 38.2

Ìýðãýæëèéí 79.3 5.1 15.6 100.0 11.7 8.4 5.7 9.9

Äèïëîìûí äýýä 82.3 4.9 12.8 100.0 9.2 6.1 3.6 7.5

Äýýä 82.3 7.3 10.4 100.0 11.1 11.0 3.5 9.1

Áóñàä 90.2 1.0 8.9 100.0 0.8 0.1 0.2 0.6

à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿éá/ Çºâõºí ýðýãòýé÷¿¿äèéã îðóóëàâ.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

ÕÀâÑÐÀëÒ ã. ÑÒÀÒèÑÒèêèéÍ ÍÝÌÝëÒ Õ¯ÑÍÝãÒ: ÕªÄªëÌªÐèéÍ ÇÀÕ ÇÝÝë ��

Õ¿ñíýãòÃ.49.Õ¿íàìûíòîî,àæèëëàõõ¿÷íèéáàéäëààð,ÿäóóðëûíáàéäëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð

Àæèëòàé Àæèëã¿é Àæèëëàõ Íèéò Àæèëòàé Àæèëã¿é Àæèëëàõ Íèéò

õ¿÷íýýñ ãàäóóð

õ¿÷íýýñ ãàäóóð

Óëñûí äóíäàæ 67.1 6.0 26.9 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0


ßäóó áóñ 67.6 4.4 28.0 100.0 67.8 49.6 70.2 67.4

ßäóó 66.2 9.3 24.5 100.0 32.2 50.4 29.8 32.6

Áàéðøèë

Õîòûí, ÿäóó áóñ 61.9 5.2 32.9 100.0 41.0 38.1 54.4 44.4

Õîòûí, ÿäóó 53.6 12.3 34.1 100.0 11.8 30.0 18.7 14.7

Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 78.4 3.0 18.6 100.0 26.8 11.5 15.8 23.0

Õºäººãèéí, ÿäóó 76.5 6.9 16.7 100.0 20.4 20.4 11.1 17.9

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 60.8 5.0 34.3 100.0 26.8 24.3 37.7 29.6

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 52.4 11.4 36.2 100.0 5.9 14.3 10.2 7.6

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 64.2 5.6 30.2 100.0 14.2 13.8 16.7 14.8

Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 55.0 13.3 31.7 100.0 5.9 15.7 8.4 7.1

Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 68.6 4.7 26.7 100.0 10.7 8.0 10.4 10.4

Ñóìûí òºâèéí ßäóó 60.3 14.2 25.5 100.0 6.0 15.8 6.4 6.7

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 86.6 1.7 11.7 100.0 16.2 3.5 5.5 12.5

Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 86.1 2.5 11.4 100.0 14.4 4.6 4.8 11.2

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 74.1 4.2 21.8 100.0 9.5 6.0 7.0 8.6

Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 72.0 9.8 18.2 100.0 7.3 11.1 4.6 6.8

Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 70.7 3.7 25.6 100.0 13.5 7.9 12.2 12.8

Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 71.5 8.4 20.1 100.0 10.7 13.9 7.5 10.0

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 74.1 4.2 21.7 100.0 13.4 8.5 9.8 12.1

Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 70.7 8.7 20.6 100.0 5.1 6.9 3.7 4.8

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 73.4 4.1 22.5 100.0 4.6 2.8 3.5 4.2

Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 63.0 7.4 29.6 100.0 3.2 4.2 3.8 3.4

Õ¿éñ

Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 68.7 5.1 26.2 100.0 33.2 27.3 31.6 32.5

Ýðýãòýé ÿäóó 67.5 10.0 22.5 100.0 16.1 26.5 13.4 16.0

Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 66.5 3.8 29.7 100.0 34.6 22.3 38.6 34.9

Ýìýãòýé ÿäóó 64.9 8.7 26.5 100.0 16.1 24.0 16.4 16.7



Õ¿ñíýãòÃ.50.Àæèëëàõõ¿÷íèéîðîëöîîíûò¿âøèíáààæèëã¿éäëèéíò¿âøèí,ÿäóóðëûíáàéäëààð

Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû

ò¿âøèí Àæèëã¿éäëèéí

ò¿âøèí

ßäóó áóñ ßäóó Íèéò


Óëñûí äóíäàæ 72.0 75.5 73.1 6.2 12.3 8.2

Áàéðøèë

Õîò 67.1 65.9 66.8 7.7 18.7 10.4

Õºäºº 81.5 83.3 82.3 3.7 8.2 5.7

Óëààíáààòàð 65.7 63.8 65.3 7.5 17.9 9.6

Àéìãèéí òºâ 69.8 68.3 69.3 8.0 19.5 11.7

Ñóìûí òºâ 73.3 74.5 73.7 6.3 19.0 11.4

Õºäºº íóòàã 88.3 88.6 88.4 1.9 2.8 2.3

Áàðóóí 78.2 81.8 79.8 5.3 12.0 8.4

Õàíãàé 74.4 79.9 76.8 5.0 10.5 7.5

Òºâ à/ 78.3 79.4 78.7 5.4 11.0 7.0

Ç¿¿í 77.5 70.4 74.3 5.3 10.4 7.5

Õ¿éñ

Ýðýãòýé 73.8 77.5 75.0 6.9 12.9 8.9

Ýìýãòýé 70.3 73.6 71.4 5.5 11.8 7.6

Íàñ

16-24 39.5 55.5 44.9 11.9 18.8 14.8

25-34 90.4 88.6 89.8 5.9 11.0 7.6

35-44 91.4 89.2 90.6 4.8 10.9 6.9

45-54 79.9 74.7 78.5 4.0 7.6 4.9

55-59 á/ 67.7 66.4 67.4 2.0 5.1 2.7

Áîëîâñðîë

Áîëîâñðîëã¿é 73.5 67.6 69.9 5.0 10.4 8.3

Áàãà 73.0 73.0 73.0 2.0 5.3 3.7

Á¿ðýí áóñ äóíä 64.2 72.2 67.9 5.2 10.8 8.0

Á¿ðýí äóíä 61.9 77.8 66.7 7.8 17.0 11.1

Ìýðãýæëèéí 84.3 84.8 84.4 5.1 9.2 6.1

Äèïëîìûí äýýä 88.2 77.5 87.2 5.4 7.0 5.6

Äýýä 89.5 90.6 89.6 7.2 16.8 8.2

Áóñàä 92.8 74.8 91.1 0.4 9.0 1.1


Õ¿ñíýãòÃ.51.Àæèëëàõõ¿÷íèéîðîëöîîíûò¿âøèíáààæèëã¿éäëèéíò¿âøèí,õ¿éñýýð

Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí

Àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí

Ýðýãòýé Ýìýãòýé Á¿ãä Ýðýãòýé Ýìýãòýé Á¿ãä

Óëñûí äóíäàæ 75.0 71.4 73.1 8.9 7.6 8.2

Áàéðøèë

Õîò 68.0 65.8 66.8 12.0 8.9 10.4

Õºäºº 84.6 79.9 82.3 5.5 5.9 5.7

Óëààíáààòàð 66.7 64.2 65.3 11.5 7.8 9.6

Àéìãèéí òºâ 70.1 68.5 69.3 12.8 10.6 11.7

Ñóìûí òºâ 75.9 71.7 73.7 11.9 10.8 11.4

Õºäºº íóòàã 90.6 86.2 88.4 1.9 2.9 2.3

Áàðóóí 80.9 78.8 79.8 8.5 8.2 8.4

Õàíãàé 79.7 74.0 76.8 7.7 7.3 7.5

Òºâ à/ 80.5 76.9 78.7 7.1 7.0 7.0

Ç¿¿í 75.6 73.0 74.3 7.6 7.3 7.5


ßäóó áóñ 73.8 70.3 72.0 6.9 5.5 6.2

ßäóó 77.5 73.6 75.5 12.9 11.8 12.3

Íàñ

16-24 48.8 41.1 44.9 15.2 14.3 14.8

25-34 90.3 89.3 89.8 8.8 6.5 7.6

35-44 91.5 89.9 90.6 7.1 6.6 6.9

45-54 83.3 74.3 78.5 5.6 4.2 4.9

55-59 á/ 67.4 - 67.4 2.7 2.7

Áîëîâñðîë

Áîëîâñðîëã¿é 72.9 65.4 69.9 7.1 10.2 8.3

Áàãà 76.8 67.9 73.0 3.9 3.5 3.7

Á¿ðýí áóñ äóíä 71.5 63.5 67.9 8.9 6.6 8.0

Á¿ðýí äóíä 69.7 64.2 66.7 11.9 10.3 11.1

Ìýðãýæëèéí 85.3 83.8 84.4 6.6 5.6 6.1

Äèïëîìûí äýýä 86.3 87.9 87.2 5.2 5.9 5.6

Äýýä 90.4 89.2 89.6 10.7 6.8 8.2

Áóñàä 96.3 87.3 91.1 1.5 0.7 1.1

à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿éá/ Çºâõºí ýðýãòýé÷¿¿äèéã îðóóëàâ.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


Õ¿ñíýãòÃ.52.¯éëäâýðëýë,ñàëáàðàæèëìýðãýæèë,ÿäóóðëûíáàéäëààð





Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

¯éëäâýðëýëýýð

Õºäºº àæ àõóé 4.1 9.8 5.4 65.2 79.7 71.5 28.3 54.1 36.6

Àæ ¿éëäâýð 23.3 30.7 25.0 7.2 6.0 6.7 16.9 15.0 16.3

¯éë÷èëãýý 64.9 45.2 60.5 24.9 11.4 19.1 49.1 23.7 40.9

Òîäîðõîéã¿é 7.7 14.4 9.2 2.7 2.9 2.8 5.7 7.1 6.2

Ãàçàð òàðèàëàí, ìàë àæ àõóé 4.1 9.8 5.4 65.2 79.6 71.4 28.3 54.1 36.6

Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ 4.3 2.1 3.8 2.7 1.9 2.4 3.7 2.0 3.1

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð 9.1 11.7 9.7 2.6 2.3 2.4 6.5 5.7 6.3

Öàõèëãààí, óñàí õàíãàìæ 3.1 4.6 3.4 0.8 0.5 0.7 2.2 2.0 2.1

Áàðèëãà 6.6 12.1 7.8 1.0 1.2 1.1 4.4 5.2 4.6

Õóäàëäàà 16.0 12.5 15.2 4.9 1.8 3.6 11.6 5.7 9.7

Çî÷èä áóóäàë, ðåñòîðàí, àÿëàë æóóë÷ëàë 3.9 5.0 4.2 0.7 0.8 0.7 2.7 2.3 2.5

Òýýâýð 7.3 4.6 6.7 2.8 0.7 1.9 5.5 2.1 4.4

Ñàíõ¿¿, äààòãàë, ¿ë õºäëºõ õºðºíãº 2.2 0.8 1.8 0.8 0.3 0.6 1.6 0.5 1.3

Òºðèéí óäèðäëàãà 7.1 4.1 6.4 3.4 1.2 2.4 5.6 2.3 4.5

Áîëîâñðîë 9.2 5.2 8.3 5.9 2.8 4.6 7.9 3.7 6.6

Ýð¿¿ë ìýíä 5.0 2.8 4.5 2.1 1.4 1.8 3.9 1.9 3.2

Áóñàä 12.1 9.7 11.5 3.5 2.3 3.0 8.7 5.0 7.5

Òîäîðõîéã¿é 10.0 15.2 11.2 3.6 3.1 3.4 7.5 7.6 7.5

Ñàëáàðààð

Õóâèéí 66.2 72.1 67.5 82.5 90.8 86.1 72.7 84.0 76.3

Óëñûí 21.9 13.2 19.9 13.8 6.4 10.6 18.7 8.9 15.5


Òîäîðõîéã¿é 5.5 11.6 6.9 1.3 1.9 1.5 3.8 5.4 4.3

Ìýðãýæèë

Õóóëü òîãòîîã÷, òºðèéí áà õóâèéí áàéãóóëëàãûí àëáàí òóøààëûí àæèëòàí , ìåíåæåð 7.1 1.1 5.7 3.0 0.5 1.9 5.5 0.7 3.9

Ìýðãýæèëòýí 18.2 5.9 15.4 6.5 2.2 4.6 13.6 3.5 10.3

Òåõíèêèéí áîëîí õîëáîãäîõ ìýðãýæèëòýí 8.0 3.3 7.0 3.5 1.5 2.7 6.3 2.2 5.0

Êëåðê/òóñëàõ àæèëòàí 3.6 1.8 3.2 1.3 0.5 1.0 2.7 1.0 2.1

¯éë÷èëãýýíèé àæèëòàí, äýëã¿¿ð, çàõ äýýð õóäàëäàà ýðõëýã÷ 19.9 19.9 19.9 6.6 4.0 5.4 14.6 9.8 13.1

ÕÀÀ áà çàãàñíû àæ àõóéí ìýðãýøñýí àæèë÷èí 3.3 8.8 4.6 58.7 69.7 63.5 25.3 47.5 32.4

¯éëäâýðèéí áà õîëáîãäîõ õóäàëäààíû àæèë÷èí 15.1 23.5 17.0 4.5 4.6 4.5 10.9 11.5 11.1

Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí îïåðàòîð÷, óãñðàã÷ 10.4 8.6 10.0 3.8 2.1 3.1 7.8 4.5 6.7

Ýíãèéí àæèë ìýðãýæèë 8.7 15.5 10.2 10.8 13.1 11.8 9.5 14.0 11.0

Áóñàä 5.6 11.6 7.0 1.3 1.8 1.5 3.9 5.4 4.4



Õ¿ñíýãò Ã.53. ¯éëäâýðëýë, ñàëáàð, àæèë ìýðãýæèë, õ¿éñýýð


Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò

Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

¯éëäâýðëýëýýð

Õºäºº àæ àõóé 6.4 4.5 5.4 74.2 68.5 71.5 39.9 33.4 36.6

Àæ ¿éëäâýð 32.8 17.9 25.0 8.4 4.9 6.7 20.7 12.0 16.3

¯éë÷èëãýý 57.6 63.1 60.5 15.7 22.7 19.1 36.9 44.9 40.9

Òîäîðõîéã¿é 3.2 14.5 9.2 1.7 3.9 2.8 2.5 9.7 6.2

Ãàçàð òàðèàëàí, ìàë àæ àõóé 6.4 4.5 5.4 74.2 68.5 71.4 39.9 33.4 36.6

Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ 5.9 2.0 3.8 3.3 1.4 2.4 4.6 1.7 3.1

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð 9.2 10.2 9.7 2.4 2.5 2.4 5.8 6.7 6.3

Öàõèëãààí, óñàí õàíãàìæ 4.5 2.5 3.4 1.0 0.4 0.7 2.7 1.5 2.1

Áàðèëãà 13.0 3.2 7.8 1.6 0.5 1.1 7.4 2.0 4.6

Õóäàëäàà 13.7 16.6 15.2 2.8 4.5 3.6 8.3 11.1 9.7

Çî÷èä áóóäàë, ðåñòîðàí, àÿëàë æóóë÷ëàë 1.6 6.5 4.2 0.2 1.3 0.7 0.9 4.1 2.5

Òýýâýð 10.6 3.2 6.7 2.6 1.1 1.9 6.6 2.3 4.4

Ñàíõ¿¿, äààòãàë, ¿ë õºäëºõ õºðºíãº 1.6 2.1 1.8 0.3 0.9 0.6 1.0 1.5 1.3

Òºðèéí óäèðäëàãà 8.7 4.3 6.4 2.8 2.1 2.4 5.8 3.3 4.5

Áîëîâñðîë 4.4 11.8 8.3 2.7 6.6 4.6 3.6 9.5 6.6

Ýð¿¿ë ìýíä 1.7 7.0 4.5 1.1 2.6 1.8 1.4 5.0 3.2

Áóñàä 13.5 9.8 11.5 2.8 3.2 3.0 8.2 6.9 7.5

Òîäîðõîéã¿é 5.4 16.4 11.2 2.4 4.5 3.4 3.9 11.0 7.5

Ñàëáàðààð

Õóâèéí 75.3 60.6 67.5 89.5 82.5 86.1 82.3 70.5 76.3

Óëñûí 17.2 22.4 19.9 8.1 13.3 10.6 12.7 18.3 15.5


Òîäîðõîéã¿é 0.8 12.3 6.9 0.3 2.8 1.5 0.6 8.0 4.3

Ìýðãýæèë

Õóóëü òîãòîîã÷, òºðèéí áà õóâèéí áàéãóóëëàãûí àëáàí òóøààëûí àæèëòàí , ìåíåæåð 6.9 4.7 5.7 2.3 1.5 1.9 4.6 3.3 3.9

Ìýðãýæèëòýí 10.2 20.1 15.4 2.3 7.2 4.6 6.3 14.3 10.3

Òåõíèêèéí áîëîí õîëáîãäîõ ìýðãýæèëòýí 6.0 7.9 7.0 1.7 3.7 2.7 3.9 6.0 5.0

Êëåðê/òóñëàõ àæèëòàí 1.5 4.7 3.2 0.6 1.4 1.0 1.0 3.2 2.1

¯éë÷èëãýýíèé àæèëòàí, äýëã¿¿ð, çàõ äýýð õóäàëäàà ýðõëýã÷ 15.3 24.0 19.9 3.4 7.7 5.4 9.4 16.7 13.1

ÕÀÀ áà çàãàñíû àæ àõóéí ìýðãýøñýí àæèë÷èí 5.2 4.0 4.6 66.7 60.1 63.5 35.7 29.2 32.4

¯éëäâýðèéí áà õîëáîãäîõ õóäàëäààíû àæèë÷èí 23.9 10.9 17.0 5.9 3.0 4.5 15.0 7.3 11.1

Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí îïåðàòîð÷, óãñðàã÷ 19.0 2.0 10.0 5.6 0.4 3.1 12.3 1.3 6.7

Ýíãèéí àæèë ìýðãýæèë 11.2 9.3 10.2 11.4 12.2 11.8 11.3 10.6 11.0

Áóñàä 0.9 12.4 7.0 0.2 2.9 1.5 0.6 8.1 4.4


ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßäóóðëûí òîîöîîíóóäûí ñòàíäàðò àëäàà áà èòãýìæëýëò èíòåðâàëóóä

Õ¿ñíýãò Ä.1. ßäóóðëûí áàéäàë, õîò õºäººãººð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîîëîë Ñòàíäàðòàëäàà

[95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë]¯ç¿¿ëýëò¿¿ä

ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý

Óëñûí äóíäàæ 35.2 0.8 33.6 36.8 11 172

Õîò 26.9 1.1 24.8 29.0 6 192

Õºäºº 46.6 1.2 44.2 49.0 4 980


Óëñûí äóíäàæ 10.1 0.3 9.5 10.7 11 172

Õîò 7.7 0.4 6.9 8.4 6 192

Õºäºº 13.4 0.5 12.5 14.3 4 980


Óëñûí äóíäàæ 4.0 0.2 3.7 4.3 11 172

Õîò 3.1 0.2 2.7 3.5 6 192

Õºäºº 5.2 0.2 4.8 5.7 4 980

Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéíàíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä, õ¿í àìûí æèíã àâ÷ ¿çýí òîîöñîí.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

Õ¿ñíýãò Ä.2. ßäóóðëûí áàéäàë, ñóóðüøëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîîëîë Ñòàíäàðò [95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë]

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä

àëäàà


Óëààíáààòàð 21.9 1.4 19.3 24.6 3 571

Àéìãèéí òºâ 34.9 1.8 31.5 38.3 2 621

Ñóìûí òºâ 42.0 1.8 38.6 45.4 2 021

Õºäºº íóòàã 49.7 1.6 46.6 52.8 2 959


Óëààíáààòàð 6.3 0.5 5.3 7.3 3 571

Àéìãèéí òºâ 9.9 0.7 8.6 11.2 2 621

Ñóìûí òºâ 12.7 0.7 11.4 14.0 2 021

Õºäºº íóòàã 13.9 0.6 12.7 15.1 2 959


Óëààíáààòàð 2.6 0.2 2.1 3.1 3 571

Àéìãèéí òºâ 3.9 0.3 3.3 4.6 2 621

Ñóìûí òºâ 5.2 0.3 4.5 5.8 2 021

Õºäºº íóòàã 5.3 0.3 4.7 5.8 2 959

Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä, õ¿í àìûí æèíã àâ÷ ¿çýí òîîöñîí. Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄ ��

ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄ ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄ

Õ¿ñíýãòÄ.3.ßäóóðëûíáàéäàë,á¿ñíóòãààð¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîîëîë Ñòàíäàðò[95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë]


àëäàà


Áàðóóí 47.1 2.0 43.1 51.1 1 836

Õàíãàé 46.6 1.8 43.1 50.0 2 566

Òºâ 30.7 1.7 27.5 34.0 2 179

Ç¿¿í 46.7 2.8 41.2 52.2 1 020

Óëààíáààòàð 21.9 1.4 19.3 24.6 3 571


Áàðóóí 12.8 0.7 11.4 14.2 1 836

Õàíãàé 13.6 0.7 12.3 14.9 2 566

Òºâ 8.4 0.6 7.2 9.5 2 179

Ç¿¿í 14.9 1.3 12.4 17.5 1 020

Óëààíáààòàð 6.3 0.5 5.3 7.3 3 571


Áàðóóí 4.7 0.3 4.0 5.3 1 836

Õàíãàé 5.3 0.3 4.7 6.0 2 566

Òºâ 3.3 0.3 2.7 3.8 2 179

Ç¿¿í 6.6 0.7 5.1 8.0 1 020

Óëààíáààòàð 2.6 0.2 2.1 3.1 3 571


��0

ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄ ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄ

Õ¿ñíýãòÄ.4.ßäóóðëûíáàéäàë,ñóäàëãààíûóëèðëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîîëîë Ñòàíäàðò

àëäàà

[95% èòãýìæëýëò

èíòåðâàë]¯ç¿¿ëýëò¿¿ä


2007 îíû 7-9 ñàð 25.1 1.5 22.2 28.0 2 775

2007 îíû 10-12 ñàðä 33.3 1.6 30.2 36.4 2 796

2008 îíû 1-3 ñàð 40.5 1.8 37.0 44.0 2 797

2008 îíû 4-6 ñàð 42.1 1.8 38.6 45.6 2 804


2007 îíû 7-9 ñàð 6.9 0.5 5.8 7.9 2 775

2007 îíû 10-12 ñàðä 9.3 0.6 8.2 10.4 2 796

2008 îíû 1-3 ñàð 11.5 0.6 10.3 12.8 2 797

2008 îíû 4-6 ñàð 12.7 0.7 11.3 14.0 2 804


2007 îíû 7-9 ñàð 2.8 0.3 2.2 3.3 2 775

2007 îíû 10-12 ñàðä 3.6 0.3 3.1 4.2 2 796

2008 îíû 1-3 ñàð 4.5 0.3 3.9 5.1 2 797

2008 îíû 4-6 ñàð 5.1 0.3 4.5 5.8 2 804



Õ¿ñíýãòÄ.5.ßäóóðëûíáàéäàë,ºðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéííàñààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Ñòàíäàðòàëäàà

Òîîöîîëîë [95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë]



<30 33.9 1.6 30.7 37.0 1 471

30-39 38.3 1.2 36.0 40.7 3 019

40-49 36.3 1.1 34.0 38.5 3 115

50-59 31.9 1.5 28.9 34.9 1 743

60+ 31.6 1.6 28.5 34.7 1 824


<30 9.4 0.6 8.2 10.6 1 471

30-39 10.9 0.4 10.0 11.7 3 019

40-49 10.7 0.5 9.8 11.6 3 115

50-59 9.4 0.6 8.2 10.5 1 743

60+ 8.5 0.5 7.4 9.6 1 824


<30 3.6 0.3 3.0 4.2 1 471

30-39 4.2 0.2 3.8 4.7 3 019

40-49 4.4 0.3 3.9 4.9 3 115

50-59 3.8 0.3 3.2 4.4 1 743

60+ 3.2 0.3 2.6 3.7 1 824Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä, õ¿í àìûí æèíã àâ÷ ¿çýí òîîöñîí.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄ��

Õ¿ñíýãòÄ.6.ßäóóðëûíáàéäàë,ºðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéíõ¿éñýýð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîîëîë Ñòàíäàðò[95% èòãýìæëýëò

èíòåðâàë]¯ç¿¿ëýëò¿¿ä

àëäàà



Ýðýãòýé 35.3 0.9 33.7 37.0 8 768

Ýìýãòýé 34.7 1.4 32.0 37.4 2 404


Ýðýãòýé 10.0 0.3 9.4 10.7 8 768

Ýìýãòýé 10.3 0.6 9.3 11.4 2 404


Ýðýãòýé 4.0 0.2 3.6 4.3 8 768

Ýìýãòýé 4.2 0.3 3.6 4.8 2 404

Õîò, õºäºº


Õîòûí, ýðýãòýé 25.8 1.1 23.6 28.1 4 605

Õºäººãèéí, ýðýãòýé 46.8 1.3 44.3 49.3 4 163

Õîòûí, ýìýãòýé 30.6 1.7 27.3 34.0 1 587

Õºäººãèéí, ýìýãòýé 45.0 2.4 40.4 49.6 817

ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò\

Õîòûí, ýðýãòýé 7.3 0.4 6.5 8.1 4 605


Õîòûí, ýìýãòýé 8.9 0.7 7.6 10.2 1 587



Õîòûí, ýðýãòýé 2.9 0.2 2.5 3.4 4 605


Õîòûí, ýìýãòýé 3.6 0.4 2.9 4.3 1 587


Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä, õ¿í àìûí æèíã àâ÷ ¿çýí òîîöñîí.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


Õ¿ñíýãòÄ.7.ßäóóðëûíáàéäàë,ºðõèéíòýðã¿¿ëýã÷èéíýçýìøñýíáîëîâñðîëûíäýýäò¿âøèíãýýð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýãëýë 3

ÒÀØÍ 1,249

ÒîîöîîëîëÑòàíäàðò

àëäàà [95% èòãýìæëýëò ìàãàäëàë]¯ç¿¿ëýëò¿¿ä


Áîëîâñðîëã¿é 58.0 2.8 52.6 63.5 537

Áàãà 51.5 1.7 48.2 54.8 1 529

Á¿ðýí áóñ äóíä 48.1 1.4 45.4 50.8 2 502

Á¿ðýí äóíä 34.6 1.2 32.2 37.1 3 332

Ìýðãýæëèéí 25.3 1.6 22.3 28.4 1 380

Äèïëîìûí äýýä 9.5 1.1 7.3 11.8 1 102

Äýýä 8.8 1.4 6.0 11.6 727

Áóñàä 6.1 4.5 -2.7 15.0 63


Áîëîâñðîëã¿é 19.8 1.4 17.1 22.5 537

Áàãà 16.0 0.7 14.5 17.4 1 529

Á¿ðýí áóñ äóíä 14.1 0.5 13.0 15.2 2 502

Á¿ðýí äóíä 9.3 0.4 8.4 10.1 3 332

Ìýðãýæëèéí 6.9 0.5 5.8 7.9 1 380

Äèïëîìûí äýýä 2.1 0.3 1.5 2.7 1 102

Äýýä 2.3 0.5 1.3 3.3 727

Áóñàä 0.6 0.4 -0.2 1.3 63


Áîëîâñðîëã¿é 8.9 0.9 7.2 10.6 537

Áàãà 6.7 0.4 5.9 7.5 1 529

Á¿ðýí áóñ äóíä 5.6 0.3 5.1 6.2 2 502

Á¿ðýí äóíä 3.5 0.2 3.1 3.9 3 332

Ìýðãýæëèéí 2.6 0.3 2.1 3.1 1 380

Äèïëîìûí äýýä 0.6 0.1 0.4 0.9 1 102

Äýýä 0.8 0.2 0.4 1.3 727

Áóñàä 0.1 0.0 0.0 0.2 63



Õ¿ñíýãò Ä.8. ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèëæèí ñóóðüøèëòààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249



àëäàà



Øèëæèí ñóóðüøèã÷ áèø 40.1 1.0 38.2 42.0 6 987øèëæèí ñóóðüøèã÷ 27.8 1.2 25.5 30.0 4 185





Õîò, õºäºº


Õîòûí, øèëæèí ñóóðüøèã÷ áèø 27.6 1.4 24.9 30.3 2 928Õºäººãèéí, øèëæèí ñóóðüøèã÷ áèø 49.4 1.3 46.8 52.0 4 059Õîòûí, øèëæèí ñóóðüøèã÷ 26.3 1.3 23.7 28.9 3 264Õºäººãèéí, øèëæèí ñóóðüøèã÷ 33.9 2.3 29.4 38.4 921







Õ¿ñíýãòÄ.9.ßäóóðàëáàìàëàæàõóé¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249



àëäàà



Ìàë÷èí áóñ 29.6 1.0 27.6 31.5 6 878

Ìàë÷èí 44.8 1.3 42.3 47.3 4 294


Ìàë÷èí áóñ 8.8 0.4 8.1 9.5 6 878

Ìàë÷èí 12.3 0.5 11.3 13.2 4 294


Ìàë÷èí áóñ 3.7 0.2 3.3 4.0 6 878

Ìàë÷èí 4.6 0.2 4.1 5.0 4 294

Õîò, õºäººãººð


Õîòûí, ìàë÷èí áóñ 26.4 1.1 24.3 28.6 5 609

Õºäººãèéí, ìàë÷èí áóñ 46.2 2.1 42.1 50.2 1 269

Õîòûí, ìàë÷èí 31.7 3.0 25.7 37.6 583

Õºäººãèéí, ìàë÷èí 46.7 1.4 44.0 49.4 3 711


Õîòûí, ìàë÷èí áóñ 7.6 0.4 6.8 8.5 5 609


Õîòûí, ìàë÷èí 8.0 0.9 6.1 9.8 583

Õºäººãèéí, ìàë÷èí 12.9 0.5 11.9 13.9 3 711


Õîòûí, ìàë÷èí áóñ 3.1 0.2 2.7 3.5 5 609


Õîòûí, ìàë÷èí 2.8 0.4 2.0 3.6 583

Õºäººãèéí, ìàë÷èí 4.8 0.3 4.4 5.3 3 711Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä, õ¿í àìûí æèíã àâ÷ ¿çýí òîîöñîí.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


Õ¿ñíýãòÄ.10.ßäóóðàëáàõàäãàëàìæýçýìøèëò

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

[95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë]

Òîîöîîëîë Ñòàíäàðò ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä

àëäàà



Õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ áèø 40.6 0.9 38.9 42.4 8 559

Õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ 18.3 1.1 16.2 20.4 2 613







Õîò, õºäººãººð


Õîòûí, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ áèø 32.6 1.2 30.2 34.9 4 589

Õºäººãèéí, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ áèø 51.0 1.3 48.5 53.5 3 970

Õîòûí, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ 10.7 1.1 8.6 12.9 1 603

Õºäººãèéí, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ 30.6 1.9 26.9 34.4 1 010













Õ¿ñíýãòÄ.11.ßäóóðëûíáàéäàë,ñóóöíûòºðëººð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîî Ñòàíäàðò [95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë]


àëäàà



Ãýð 48.8 1.1 46.6 51.0 5 341

Òîõèëîã ñóóö 8.5 0.8 6.8 10.1 2 304

Áàéøèí 32.6 1.3 30.1 35.1 3 464

Áóñàä 44.3 7.7 29.3 59.4 63


Ãýð 14.6 0.4 13.7 15.5 5 341

Òîõèëîã ñóóö 2.2 0.3 1.6 2.8 2 304

Áàéøèí 8.6 0.4 7.8 9.5 3 464

Áóñàä 12.9 2.7 7.6 18.3 63


Ãýð 5.9 0.2 5.5 6.4 5 341

Òîõèëîã ñóóö 0.9 0.2 0.6 1.2 2 304

Áàéøèí 3.3 0.2 2.8 3.7 3 464

Áóñàä 4.7 1.2 2.4 7.0 63

Õîò, õºäºº


Õîòûí, ãýð 46.7 1.8 43.2 50.2 1 831

Õºäººãèéí, ãýð 50.1 1.4 47.2 52.9 3 510

Õîòûí, òîõèëîã ñóóö 6.7 0.8 5.1 8.4 2 018

Õºäººãèéí, òîõèëîã ñóóö 22.0 3.1 15.9 28.1 286

Õîòûí, áàéøèí 27.9 1.5 24.9 30.8 2 303

Õºäººãèéí, áàéøèí 42.4 2.2 38.2 46.6 1 161

Õîòûí, áóñàä 46.1 9.9 26.7 65.4 40

Õºäººãèéí, áóñàä 41.3 12.2 17.3 65.2 23


Õîòûí, ãýð 14.2 0.7 12.7 15.6 1 831

Õºäººãèéí, ãýð 14.8 0.6 13.7 15.9 3 510



Õîòûí, áàéøèí 7.4 0.5 6.3 8.4 2 303


Õîòûí, áóñàä 14.7 3.6 7.6 21.9 40

Õºäººãèéí, áóñàä 9.6 3.8 2.2 17.0 23


Õîòûí, ãýð 5.9 0.4 5.2 6.7 1 831

Õºäººãèéí, ãýð 5.9 0.3 5.3 6.5 3 510



Õîòûí, áàéøèí 2.8 0.3 2.3 3.3 2 303


Õîòûí, áóñàä 5.6 1.6 2.4 8.7 40

Õºäººãèéí, áóñàä 3.2 1.5 0.2 6.2 23



Õ¿ñíýãòÄ.12.ßäóóðàëáàñàéæðóóëñàíóñàíõàíãàìæ

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîî Ñòàíäàðò[95%

èòãýìæëýëò èíòåðâàë]


àëäàà



¯ã¿é 44.0 1.1 41.9 46.1 6 020

Òèéì 24.8 1.1 22.6 26.9 5 152


¯ã¿é 12.6 0.4 11.8 13.4 6 020

Òèéì 7.1 0.4 6.3 7.9 5 152


¯ã¿é 4.9 0.2 4.5 5.3 6 020

Òèéì 2.9 0.2 2.5 3.3 5 152

Õîò, õºäºº


Õîò: ¯ã¿é 37.7 1.6 34.6 40.8 2 751

Õºäºº: ¯ã¿é 49.8 1.4 47.0 52.7 3 269

Õîò: Òèéì 17.7 1.3 15.2 20.2 3 441

Õºäºº: Òèéì 40.1 1.8 36.5 43.8 1 711


Õîò: ¯ã¿é 10.8 0.6 9.6 12.0 2 751

Õºäºº: ¯ã¿é 14.2 0.6 13.1 15.3 3 269

Õîò: Òèéì 5.0 0.5 4.1 5.9 3 441

Õºäºº: Òèéì 11.7 0.7 10.3 13.1 1 711


Õîò: ¯ã¿é 4.4 0.3 3.7 5.0 2 751

Õºäºº: ¯ã¿é 5.5 0.3 5.0 6.0 3 269

Õîò: Òèéì 2.0 0.2 1.6 2.5 3 441

Õºäºº: Òèéì 4.7 0.4 4.0 5.4 1 711



Õ¿ñíýãòÄ.13.ßäóóðàëáàñàéæðóóëñàíàðèóíöýâðèéíáàéãóóëàìæ

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249

Òîîöîîëîë Ñòàíäàðò[95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë]


àëäàà



¯ã¿é 48.8 1.2 46.4 51.2 4 819

Òèéì 25.0 0.9 23.1 26.9 6 353


¯ã¿é 14.4 0.5 13.5 15.4 4 819

Òèéì 6.8 0.3 6.1 7.5 6 353


¯ã¿é 5.8 0.2 5.3 6.3 4 819

Òèéì 2.6 0.2 2.3 3.0 6 353

Õîò, õºäºº


Õîò: ¯ã¿é 44.4 2.1 40.3 48.6 1 582

Õºäºº: ¯ã¿é 51.2 1.5 48.3 54.1 3 237

Õîò: Òèéì 20.4 1.1 18.3 22.6 4 610

Õºäºº: Òèéì 38.0 1.7 34.7 41.3 1 743


Õîò: ¯ã¿é 13.6 0.9 11.9 15.3 1 582

Õºäºº: ¯ã¿é 14.9 0.6 13.8 16.0 3 237

Õîò: Òèéì 5.5 0.4 4.7 6.2 4 610

Õºäºº: Òèéì 10.5 0.6 9.3 11.8 1 743


Õîò: ¯ã¿é 5.8 0.5 4.9 6.7 1 582

Õºäºº: ¯ã¿é 5.8 0.3 5.3 6.4 3 237

Õîò: Òèéì 2.1 0.2 1.7 2.5 4 610

Õºäºº: Òèéì 4.2 0.3 3.5 4.8 1 743

Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä, õ¿í àìûí æèíã àâ÷ òîîöñîí. Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.

ÕÀâÑÐÀëÒ Ä. ßÄÓÓÐëÛÍ ÒîîÖîîÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀëÄÀÀ áÀ èÒãÝÌÆëÝëÒ èÍÒåÐâÀëÓÓÄ��0

Õ¿ñíýãòÄ.14.ßäóóðàëáàöàõèëãààíýð÷èìõ¿÷íèéõàíãàìæ

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249



àëäàà



¯ã¿é 51.1 1.5 48.1 54.2 3 046

Òèéì 29.7 0.9 27.9 31.5 8 126


¯ã¿é 14.8 0.6 13.6 16.0 3 046

Òèéì 8.5 0.3 7.8 9.1 8 126


¯ã¿é 5.8 0.3 5.2 6.4 3 046

Òèéì 3.4 0.2 3.1 3.7 8 126

Õîò, õºäºº


Õîò: ¯ã¿é 66.3 7.0 52.5 80.1 96

Õºäºº: ¯ã¿é 50.7 1.6 47.6 53.8 2 950

Õîò: Òèéì 26.4 1.1 24.3 28.5 6 096

Õºäºº: Òèéì 40.6 1.7 37.3 43.9 2 030


Õîò: ¯ã¿é 24.8 4.2 16.5 33.0 96

Õºäºº: ¯ã¿é 14.5 0.6 13.3 15.7 2 950

Õîò: Òèéì 7.5 0.4 6.7 8.2 6 096

Õºäºº: Òèéì 11.8 0.6 10.6 13.0 2 030


Õîò: ¯ã¿é 12.6 3.2 6.3 19.0 96

Õºäºº: ¯ã¿é 5.6 0.3 5.0 6.2 2 950

Õîò: Òèéì 3.0 0.2 2.6 3.4 6 096

Õºäºº: Òèéì 4.7 0.3 4.1 5.4 2 030Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä, õ¿í àìûí æèíã àâ÷ òîîöñîí.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


Õ¿ñíýãòÄ.15.ßäóóðàëáàñàéæðóóëñàíóñàíõàíãàìæ,ñàéæðóóëñàíàðèóíöýâðèéíáàéãóóëàìæ

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä¿¿ä 11,172

Á¿ëýã 3

ÒÀØÍ 1,249


¯ç¿¿ëýëò¿¿ä¿¿ä

àëäàà



¯ã¿é 43.9 1.0 42.0 45.9 7 353

Òèéì 18.3 1.1 16.1 20.4 3 819


¯ã¿é 12.7 0.4 12.0 13.5 7 353

Òèéì 5.0 0.4 4.2 5.8 3 819


¯ã¿é 5.1 0.2 4.7 5.4 7 353

Òèéì 1.9 0.2 1.5 2.3 3 819

Õîò, õºäºº


Õîò: ¯ã¿é 37.7 1.5 34.8 40.6 3 240

Õºäºº: ¯ã¿é 49.5 1.3 46.9 52.0 4 113

Õîò: Òèéì 14.3 1.2 11.9 16.6 2 952

Õºäºº: Òèéì 32.7 2.2 28.4 37.1 867


Õîò: ¯ã¿é 10.9 0.6 9.7 12.0 3 240

Õºäºº: ¯ã¿é 14.3 0.5 13.4 15.3 4 113

Õîò: Òèéì 3.9 0.4 3.1 4.8 2 952

Õºäºº: Òèéì 8.8 0.8 7.2 10.4 867


Õîò: ¯ã¿é 4.4 0.3 3.8 5.0 3 240

Õºäºº: ¯ã¿é 5.6 0.3 5.1 6.1 4 113

Õîò: Òèéì 1.5 0.2 1.1 2.0 2 952

Õºäºº: Òèéì 3.4 0.4 2.6 4.2 867

Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿äèéã àâ÷ òîîöñîí.Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2007-2008.


ÑÓÄÀëãÀÀÍÄ îÐîëÖîã×èÄ ��

ÑÓÄÀëãÀÀÍÄ îÐîëÖîã×èÄ

Òàéëàíáè÷ñýí: Ìàðòèí Êóìïà Ìýäýýëëèéí ä¿í øèíæèëãýý õàðèóöñàí Îëîí óëñûí çºâëºõÄ. Îþóí÷èìýã ÕÀÍÑÃ-ûí äàðãà Ö.Àìàðò¿âøèí ÕÀÍÑÃ-ûí àõëàõ ìýðãýæèëòýí, ñóäàëãààíû åðºíõèé çîõèöóóëàã÷Ñ.Áîëîðìàà ÕÀÍÑÃ-ûí ìýðãýæèëòýí, ñóäàëãààíû òîîí ìýäýýëýë õàðèóöñàí

çîõèöóóëàã÷ Òàéëàíãîð÷óóëñàí: Á.Áàòíÿì Ñóäàëãààíû òóñëàõ àæèëòàí Ñóäàëãààíû¿íäñýíáàã: Ä. Îþóí÷èìýã ÕÀÍÑÃ-ûí äàðãà Ö.Àìàðò¿âøèí ÕÀÍÑÃ-ûí àõëàõ ìýðãýæèëòýí, ñóäàëãààíû åðºíõèé çîõèöóóëàã÷Á.Áàòíÿì Ñóäàëãààíû òóñëàõ àæèëòàíÑ.Áîëîðìàà ÕÀÍÑÃ-ûí ìýðãýæèëòýí, ñóäàëãààíû òîîí ìýäýýëýë õàðèóöñàí

çîõèöóóëàã÷Ä.Äàâààæàðãàë ÕÀÍÑÃ-ûí ìýðãýæèëòýí, ñóäàëãààíû ìýäýýëýë öóãëóóëàõ

àñóóäàë õàðèóöñàí çîõèöóóëàã÷Ì.Îþóíöýöýã ÕÀÍÑÃ-ûí ìýðãýæèëòýí, ñóäàëãààíû ìýäýýëýë öóãëóóëàõ

àñóóäàë õàðèóöñàí çîõèöóóëàã÷ Òåõíèêèéíçºâëºõ¿¿ä: Áåàòðèç Ãîäîå Àñóóëãûí çàãâàð, ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëò õàðèóöñàí Îëîí óëñûí çºâëºõ Ìàðòèí Êóìïà Ìýäýýëëèéí ä¿í øèíæèëãýý õàðèóöñàí Îëîí óëñûí çºâëºõÕóàí Ìóíîç Àñóóëãà, ò¿¿âýðëýëòèéí çàãâàð õàðèóöñàí Îëîí óëñûí çºâëºõÍ.Åðººãýðýë Ìýäýýëëèéí ä¿í øèíæèëãýý õàðèóöñàí ¯íäýñíèé çºâëºõ Ìýäýýëýëöóãëóóëñàíáàã: Àðõàíãàé àéìàã: Àõëàã÷ Ç.Ýðäýíýöýöýã ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ì.Àëòàíãýðýë Ö.Îòãîíöýöýã Ä.Ñ¿õáààòàð Ì.Òîãîîõ¿¿Ìýäýýëýë øèâýã÷: Á.×óëóóíöýöýã Áàÿí-ªëãèé àéìàã: Àõëàã÷ Õ.Ðûñ ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Í.Ìàíàðãóë Í.Åðëàí Ìýäýýëýë øèâýã÷: ª.Õóðàëàé Áàÿíõîíãîð àéìàã: Àõëàã÷ Õ.Îþóí÷èìýã ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ï.Áàëæèííÿì Á.Ýíõáààòàð Ìýäýýëýë øèâýã÷: Õ.Ãàíçîðèã Áóëãàí àéìàã: Àõëàã÷ À.Íàðàíòóÿà ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Î.Áàÿð÷èìýã Ã.Äóëàìñ¿ðýí Á.Õèøèãäîëãîð Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ö.Ãàíöýöýã Ãîâü-Àëòàé àéìàã: Àõëàã÷ Ë.Àðèóíòóÿà Ä.Òóíãàëàã ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ã.Ãàíñ¿õ Ï.Ãàí÷èìýã

��ÑÓÄÀëãÀÀÍÄ îÐîëÖîã×èÄ

ÑÓÄÀëãÀÀÍÄ îÐîëÖîã×èÄ

Ìýäýýëýë øèâýã÷: Á.Òîãòîõáàÿð

Äîðíîãîâü àéìàã: Àõëàã÷ Á.Àçæàðãàë ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ï.Àìàðáàÿñãàëàí Ò.Ãàíáààòàð Ìýäýýëýë øèâýã÷: Õ.ªëçèéñ¿ðýí Äîðíîä àéìàã: Àõëàã÷ Ö.Öýöýãýý ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ì.Òºìºð÷èìýã Á.Òóíãàëàã Ò.Òóÿàöýöýã Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ý.Îòãîí Äóíäãîâü àéìàã: Àõëàã÷ Ã.Áàÿñãàëàí ª.Äóëàìñ¿ðýí ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ã.Áîëäìàà Á.Òºâøèíæàðãàë Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ò.Áÿìáàñ¿ðýí Çàâõàí àéìàã: Àõëàã÷ Ò.Ëõàãâàñ¿ðýí ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ë.Äàøñ¿ðýí Ï.Ìºíõáàò Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ì.Áàòìàãíàé ªâºðõàíãàé àéìàã: Àõëàã÷ Ö.Äîëæèíñ¿ðýí ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ì.Äóëàìñ¿ðýí Ä.Ìºíõòîãòîõ Õ.Ñóìúÿà Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ö.Äóëàìñ¿ðýí ªìíºãîâü àéìàã: Àõëàã÷ Ó.Õîðîëìàà ßðèëöëàãà àâàã÷èä: ×.Ãàâààñàí Î.Îäîí÷èìýã Ìýäýýëýë øèâýã÷: Â.Äàøïýë Ñ¿õáààòàð àéìàã: Àõëàã÷ Î.Öýðýíäóëàì ßðèëöëàãà àâàã÷èä: À.Ìºíõöýöýã Ý.Îòãîíòºãñ Ã.Óðàíáàÿð Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ö.Ìºíõñàéõàí Ò.Ýðäýíýáàò Ö.Õàä Ñýëýíãý àéìàã: Àõëàã÷ Í.Îþóíàà ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ç.Çîëáîî Í.Íàñàíáóÿí Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ä.Ã¿íäýãìàà Òºâ àéìàã: Àõëàã÷ Ä.Áÿìáàñ¿ðýí ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ø.Àðèóíàà Ä.Àþóø Ñ.Äóëàìñ¿ðýí Ë.Íÿìñ¿ðýíÌýäýýëýë øèâýã÷: Ä.Îäãýðýë Óâñ àéìàã: Àõëàã÷ Ð.Ñàðàíòóÿà ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ì.Ìºíõçàÿà Ä.Óóãàíáàÿð Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ï.Òóíãàëàã Õîâä àéìàã: Àõëàã÷ Ý.Ãàíáàÿð ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ò.Àíõáàÿð Ä.Ñàðóóë Á.Ýíõæàðãàë Ìýäýýëýë øèâýã÷: À.Áàäàìãàðàâ Õºâñãºë àéìàã: Àõëàã÷ Ò. Áàò-Èäýð Ò.Àëòàíöýöýã ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ö.Áýõáàÿð Ñ. Èäýðìýíä Ñ. Ñàðìàíäàõ Á. ×èìýäÌýäýýëýë øèâýã÷: Ð. Îòãîíöýöýã

��

Õýíòèé àéìàã: Àõëàã÷ ×.Õýðëýí÷èìýã ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ä.Äàâàà À.Íàðàí÷èìýã Æ.ÒºìºðáààòàðÌýäýýëýë øèâýã÷: Í.Íÿìõàòàí À.Íàðàíöýöýã Á.Ýíõòóóë Äàðõàí-Óóë àéìàã: Àõëàã÷ Á.Áàäàìáàÿð ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ñ.Íÿìäîðæ Á.Íàðìàíäàõ Á.Ò¿âøèí÷èìýã Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ä.Æàâçàíëõàì Îðõîí àéìàã: Àõëàã÷ Á. Òóóë ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Á. Óóãàíöýöýã Á. Óóãàííÿì Ñ. ÑýëýíãýìºðºíÌýäýýëýë øèâýã÷: Õ. Àäúÿàöîãò Óëààíáààòàð õîò: Ñîíãèíîõàéðõàí ä¿¿ðýã, Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýã Àõëàã÷ Ã.Îþóíáàò ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ä.Àëòàíòóÿà Ã.Ãàíòóëãà Í.Ñàðàíòóÿà Ã.¯¿ðöàéõ Ë.Íàðàíöýöýã Ä.Îòãîíçàÿà Ç.Öýñýíæàâ Ñ.Ò¿âøèíçàÿà Í.Òºìºðõóÿã Í.Õýíáèø Áàÿíç¿ðõ ä¿¿ðýã, Õàí-Óóë ä¿¿ðýã, Àõëàã÷ Õ.Îþóíöýöýã ßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ä.Áàëæèííÿì Í.Äàøõ¿¿ Õ.Äîëãîðìàà ß.Äîëãîð Ë.Äóëàìñ¿ðýí Ø.Íàñàíæàðãàë Ë.Òóóë Ò.Òþëüíàí Ö.Öýâýëìàà Ä.Öîëìîí Í.Îòãîíæàðãàë Ä.Îþóíäýëãýð Á.Ïýëæèäìàà ×èíãýëòýé ä¿¿ðýã, Áàÿíãîë ä¿¿ðýã, Íàëàéõ ä¿¿ðýã, Áàãàíóóð ä¿¿ðýã Àõëàã÷ Á.Òóóëßðèëöëàãà àâàã÷èä: Ö.Àëòàíöýöýã Ä.Áàòäýëãýð Æ.Ãàëÿ Ä.Äàøæàâ Ö.Ëõàãâàõàòàí Á.Ëõàãâà Ï.Ìºíõñàéõàí Ö.Ìºíõáàò Ø.Íàðàí Ó.Ñ¿õáààòàð Ñ.Îþóíöýöýã Ö.Öýãìèä Ìýäýýëýë øèâýã÷: Ñ.Öýðýíñîëü Ï.ßíæìàà

��ÑÓÄÀëãÀÀÍÄ îÐîëÖîã×èÄ

Documents

монгол улс дахь ядуурлын дүр төрх