مارکسمارکس» » یی سرمايهسرمايه « «یی دربارهدرباره

فريدريش انگلسفريدريش انگلس

تاريخ و ادبيات مارکسيستی

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١

::ترجمهترجمه

آزاده. ج ......................١ بخش -پيشگفتار. ١

ی سرمايه درباره کارل مارکس . ٢

رضا. م.........نوشته شده برای فورتاتيلی رويو(

رضا. م...............................٣ و ٢بخش . ٣

يادداشت ناشر انگليسیيادداشت ناشر انگليسی

. به طبع رسيده است١٩٤٠مطالب اين کتاب مطابق چاپ روسی آن می باشد که در

اتيلی . تمام ترجمه از متن آلمانی است ورت ن ه ف ه نام رای دو هفت ه ب دی ک و فقط نق

.زبان انگليسی بوده نوشته شده بود، ب ) Fortnightly Review( رويو

انی آن ه از کتاب سرمايه مارکس و ب ها تمام نقل قول توسط انگلس از چاپ اول آلم

.نقل گرديده است

ه ه در کروش امی ک ان[ ] ارق ده، نش اپ درج گردي وط از چ فحات مرب ده ص دهن

.می باشند) ١٩٦٣مسکو (انگليسی سرمايه، جلد اول

نشر کارگری سوسياليستی

٢

فهرست

پيشگفتار

مروری بر سرمايه، جلد اول. ١ ده در دمکراتيش و خنيالتمنتشر ش. سرمايه مارکس

بر اقتصاد سياسینقدیکارل مارکس، سرمايه، سه ی توليد سرمايه داری وپر: ١بخش

سرمايهدرباره کارل مارکس

خالصه ای از سرمايه. ٢

کتاب اول. کارل مارکس، سرمايه، جلد اول

کاال و پول-بخش اول روند توليد سرمايه داری کاال، آنطور که هست. ١

وسه مبادله کاالپر. ٢

پول، يا گردش کاالها. ٣

)پول= با فرض طال(ها معيار ارزش-الف

وسيله گردش-ب

دگرديسی کاالها. ١

جريان پول. ٢

سکه، سمبل ارزش. ٣

پول-ج

احتکار. ١

وسيله پرداخت. ٢

پول جهانی-٣

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٣

تبديل پول به سرمايه-بخش دوم فرمول عمومی سرمايه. ١

ومیتضادهای فرمول عم.٢

خريد و فروش نيروی کار. ٣

توليد ارزش اضافی مطلق-بخش سوم پروسه کار و پروسه توليد ارزش اضافی. ١

سرمايه ثابت و متغير. ٢

نرخ ارزش اضافی. ٣

کار-روز. ٤

رزش اضافیا حجم ونرخ . ٥

توليد ارزش اضافی نسبی-بخش چهارم مفهوم ارزش اضافی نسبی. ١

تعاون. ٢

)مانوفاکتور( و کارگاه تقسيم کار. ٣

ماشين و صنايع جديد-٤

ماشين، آنطور که هست. الف

ماشينبه وسيله غارت نيروی کار . ب

آن) تاريخی(کارخانه در شکل کالسيک . ج

مبارزه کارگران برعليه نظام کارخانه و ماشين. د

ماشين و ارزش اضافی. ه

*فیتوليد ارزش اضادرباره بررسی های بيشتری -بخش پنجم مؤلف-. در اينجا دستنويس قطع می شود

نشر کارگری سوسياليستی

٤

جلد سوم ضميمه ای بر سرمايه-٣ قانون ارزش و نرخ سود. ١

بورس. ٢

ضميمه ٣جلدسرمايه ٥خش ب ملحقاتی بر

فهرست اصطالحات

ياشار آذری: بازنويس

http://www.javaan.net/nashr.htm: : آدرس انترنتی کتابخانهآدرس انترنتی کتابخانه

٣XX, UK BM Kargar, London WC١N: : آدرس پستیآدرس پستی

yasharazarri@yahoo.com : ايمل

ياشار آذریياشار آذری: : مسئول نشر کارگری سوسياليستیمسئول نشر کارگری سوسياليستی

١٣٨٣١٣٨٣ ::تاريخ بازنويسیتاريخ بازنويسی

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٥

پيشگفتارپيشگفتار

در انگلس گرديده تنها بخش کوچکی است از آنچه مجموعه ای که در اينجا فراهم

ته است ارکس نگاش رمايه ی م ا س ه ب الق . رابط ت خ رن، فعالي يم ق يش از ن رای ب ب

مکاتبات بنيانگذاران مارکسيسم سهم بی نهايت . انگلس با کارهای مارکس عجين بود

رين مسائل سرمايه نشان ل برخی از مهمت د فعال انگلس را در تکمي ان و نش . می ده

ادی ی اکه وی با راهنمائی هايش، با اطالعات وسيع و واقع می دهد ش و با نکات انتق

وده است ارکس ب ددکار دائمی م ادی از آ . و قابل توجهش م داد زي ار تع انگلس وقف ث

د م گردي رين مارکسيس ه ای دکت يم موضوعات باي ترش و تحک اری شخصی . گس همک

ه دو طوالنی با مارکس سبب نشر سال های انگلس طی د از جمل کارهای عظيمی گردي

د اول د جل ود، چاپ جدي جلد آخر سرمايه که مارکس دستخط های آنها را بجا گذاشته ب

د دادی . سرمايه و تعداد زيادی از نوشته های ديگر مارکس توسط انگلس طبع گردي تع

ارکس نوشته ار منتشر شده ی م از مقدمه ها و پيشگفتارها که توسط انگلس روی آث

.به دفاع از دکترين مارکس برعليه دشمنانش اختصاص يافتشده

* * * پس از انتشار . بر جلد اول سرمايه است راولين بخش اين مجموعه شامل سه مرو

م شکستن ١٨٦٧اولين چاپ جلد اول در سال ، يکی از وظايف مارکس و انگلس دره

ا آن توطئه ی سکوتی بود که سرم د داشت ب در ايه داری امي ه آنق ور را ک رين مزب دکت

ا ی سکوت ب ه واقع ردارد و توطئ ان ب ود از مي رتش ب ورد نف ر م دی ب اب نق ور کت ظه

ه در سال د ١٨٥٩اقتصاد سياسی ک ع گردي د ، طب ز در . بوجود آم ين سرنوشتی ني چن

درجه ی تالشی عظيم توسط همکاران مارکس و در . انتظار جلد اول کتاب سرمايه بود

نشر کارگری سوسياليستی

٦

ان . اول انگلس به عمل آمد تا نقشه ی مزبور عقيم بماند ارگری در آن زم مطبوعات ک

ه در آن ه فقط می شد ب . بسيار ناتوان بودند طريقی پيچيده از راه مطبوعات عمومی، ک

ه می توانستند در دگانی را ک ه ی خوانن ود، عالق ه در دست سرمايه داری ب ان هم زم

اده ای از . د جلب نمودنشر اين عقايد کمک نماين ه تبحر خارق الع ود ک انگلس ناچار ب

د . خود نشان دهد تا بر عدم اعتماد سر دبيرهای روزنامه های سرمايه داری غلبه نماي

ان اوزپ د مختلف بزب د نق ه » Aesopian« او چن انی ک ان نگاشت زب ه هم دازه ب ان

ان روسيه تزاری و سانسور ی روسيه در زم انقالبی ها ماهرانه بکار رفته بود که مثال

ور ب سرچشمه آم واژآن بکار می بردند سانسورهائی که از روح طبقاتی سردبيران ب

اره ای پ که برخی از نوشته های انگلس چاپ نشود و رساند جائیه می گرفت کار را ب

.نيز تحريف گردد

ن مجموعه د اول سرمايه نگاشت در اي ورد جل ه انگلس در م سه نقد از نه نقدی ک

ت ده اس مارهای . آم ی در ش ين بررس بالت ١٣ و ١٢اول وکراتيش و خن ه ی دم مجل

»Demokratisches Wochenblatt « اريخ چاپ ١٨٦٨ مارس ٢٨ و ٢١به ت

م ليبکنخت در الي . گرديد ر نظر ويلهل ود و زي ه يک نشريه ی سوسياليستی ب زيک پک

د ی ش ع م ردبير . طب ه س ی دوم ب ورژوا یبررس ی ب ه مترق نش مجل ان راي ئی آن زم

گ ه » Rheinishe Zeitung« زايتون ارکس مجل ت م ط دوس ه توس ا ک انی ه رن

ان د، » Kugelmann« کوگلم تاده ش د فرس ی ش ر م ه منتش ان کسی است ک کوگلم

ت ته اس رمايه داش اب س ر کت ی ب د و بررس ازمان دادن نق ی در س ی اساس ن . نقش اي

د اپ نگردي ان چ ی در آن زم رای ف . بررس وم ب د س ی نق وی انگليس اتيلی روي ورت ن

)Fortnightly Review ( لی ور بيس ان پروفس ه در آن زم ود، ک ده ب ته ش نوش

»Bee sly « در آن ١٨٦٤رئيس کنفرانس بين المللی که در سال (روشنفکر مترقی

د الم گردي يونال اع ين انترناس زائی داشت ) اول ه س ام . نقش ب ا ن د را ب ن نق انگلس اي

ود امضاء » Samuel Moore« ل مور مستعار ساموئ ام يکی از دوستانش ب ه ن ک

ه ب . فقط قسمت اول مقاله نگاشته شده بود، نتيجه آن بايستی در دنبالش می آمد . نمود

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٧

د و هر ا چاپ آن مخالفت کردن ه ب از روزنام ين حال ناشر و صاحب امتي ه هم خاطر ب

.بررسی مزبور هيچگاه چاپ نشد

ا ه ش ن مجموع ين قسمت اي ه توسط دوم د اول سرمايه است ک مل مختصری از جل

ده . انگلس نگاشته شده است ه عه ال ب ر سرمايه نقشی فع ارکس ب ار م انگلس در ک

ه . گرفت ع مارکس نسخه های جداگانه ای از جلد اول را همانطور ک ه طب ود ب رسيده ب

ر هر بخش و هر نسخه به دقت برای انگلس می فرستاد، و انگلس نظريات خود را ب

ه . ی نوشت م ين ک اب هم د اول کت ع جل ه طب ار تلخيص آن را شروع ب رسيد انگلس ک

. نوشت١٨٦٨ آوريل ١٧ او در نامه ای به مارکس به تاريخ ،کرد

من وقت کمی برای اينکار می توانم اختصاص بدهم و تلخيص کتاب شما بيشتر از «

ا چون اي آن ه ی اينه د از هم ده چه که فکر می کردم کار می برد؛ و بع ه عه نکار را ب

رای ا ب ط اختصاص ار را فق ه اينک انم و البت ال برس ام و کم ه تم را ب د آن ه ام باي گرفت

م ام نمی ده ی انج ه » .موقعيت فعل ی «منظور انگلس از اشاره ب اهرا »موقعيت فعل ظ

ه ای در تن مقال وی «نوش اتيلی روي ورت ن ت »ف وده اس ن . ب ه اي اه ب اهی کوت نگ

افی است ک ا ک ه او تلخيص ه ردد ک ا آشکار گ ر م ن موضوع ب ا از )انگس(ه اي واقع

داده است ه ن ارموقتی ارائ ده و يک ک ار برآم ال «: عهده ی اين ک ام و کم ه تم آن را ب

م برسانم و البته ام نمی ده ی انج انگلس ».اينکار را فقط اختصاصا برای موقعيت فعل

د تنها فرصت داشت که چهار بخش اول جلد اول سرمايه را ت ن . لخيص کن د اي ه باي البت

ه در ود ک ده ب يم ش ه شش بخش تقس دا ب د ابت ن جل ه اي ر داشت ک موضوع را در نظ

د ديل گردي دو قسمت تب چاپ های بعدی بخش ها به قسمت تبديل شدند، پنج بخش آن ب

ه توسط انگلس تلخيص ار بخشی ک د بهرحال چه و در نتيجه هفت قسمت بوجود آم

به همان بخش اول است که جلد اول سرمايه بود و اکنون نيز گرديده است همان چهار

ت کل اس دی . ش ای بع ه ه ه چاپ ی ب ارکس مطلب ه م ر داشت ک د در نظ ز باي ن را ني اي

ارکس در بخش . سرمايه افزوده و مطالبی را نيز در آنها تغيير داده است ال م برای مث

ين ارزش و ارزش م ايز ب ا اختصاص دارد روی تم ه کااله ه ب وان اول ک ه عن ه ب بادل

نشر کارگری سوسياليستی

٨

وده ی ننم ل بخصوص ی از آن تأم کل ارزش . وجه ان ش وجهی از بي ل ت مت قاب قس

وان ه عن س وارد ب ای انگل يص ه ه در تلخ د ک ه گردي د اول ارائ ر جل ميمه در آخ ض

.نشد

د کمک ام گردي ه توسط انگلس انج دهائی ک ا و نق ای تلخيص ه ل وصفی غيره قاب

ه ی سرمايه بشمار رای مطالع وارد مطالب . می رودب ا در اغلب م ن تلخيص ه در اي

ده است ان گردي ارکس بي ود م ات خ ا کلم ين . سرمايه ب ا و همچن ل تلخيص ه ز ثق مرک

ارکس می باشد رين اقتصاد م ا اساس دکت ه همان ه ی ارزش اضافی ک دها در نظري نق

ه است رار گرفت يص . ق ت خاصی تلخ ا دق ارکس را ب افی م ه ارزش اض س نظري انگل

ود، ره کشی سرمايه دار گسترش نم ه در آن به اريخی را ک ت شرايط ت ا دق و در آن ب

ارزه برداشت و ن مب ايش را در اي ام ه ين گ ارگر اول ه ی ک ود، طبق د ترسيم نم می ياب

رمايه رخ داد ار و س ين ک ا ب ردن ه رم ک ه ن ين دست و پنج ای انگلس . اول تلخيص ه

رمال وع را ب رين موض ی ت ه اساس ت ک ی اس ک بزرگ دگان را کم ر خوانن ازد و نظ س

د ی کن وف م وريکی معط ائل تئ رين مس ه مهمت س در . ب ارکس، انگل ال م ه دنب ب

ل ه ی ديگر روی دلي ه مرحل ه ب ذار از يک مرحل ه گ د ک ايش نشان می ده تلخيص ه

اريخی تکامل است ا ت انگلس در . خيالی نيست بلکه انعکاسی از يک پروسه ی واقع

د حالی که ترتيبی را ا . که مارکس مرعی داشته در توصيف هايش رعايت می کن ه م ب

ود اال بوج د ک اريخ، سرمايه براساس تولي ل ت ه چطور در سير تکام د ک نشان می ده

چگونه و چقدر آسان تعاونی ساده . می آيد، چگونه تمام توليد را بخود وابسته می کند

د ه .به کارگاه ها و از آنجا به توليد ماشينی بدل گردي ين نشان داد چگون انگلس همچن

حاد شدن تضادهای طبقاتی نهفته در سرمايه داری و کابرد ماشين توسط سرمايه دار

ث ده « باع ود آورن ديم و بوج ه ق از جامع رنگون س ر س د عناص رفتن و رش اال گ ب

. يعنی به انقالب سوسياليستی پرولتاريا منجر می شود» جامعه ی نوين است

ه سومين قسمت اين ه صورت مجموعه مقاله ای است ک د سوم ب ر جل ضميمه ای ب

د از . سرمايه نوشته شده است اين مقاله در آخرين سال حيات انگلس نوشته شده و بع

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٩

د دوم و . مرگ او به چاپ رسيده است انگلس بنابر خواست مارکس با کنار گذاشتن جل

ز سوم سرمايه، انتشار جلد اول آنرا به انجام رساند، چاپ سوم و چهارم جلد اول را ني

های آماده و منتشر کرد و تا آنجا که مقدور بود کمک هائی به ترجمه اين اثر به زبان

ود ر نم ال . ديگ رمايه در س وم س د س د ١٨٩٤جل رون آم ه بي ور آن . از مطبع و ظه

ی را برانگيخت ای داغ ث ه له بح ط . بالفاص ه توس کوتی ک ه س ه توطئ د ک ت گردي ثاب

م در م ورژوازی ه رمايه ب د اول س ورد جل م در م ی و ه اد سياس ر اقتص دی ب ورد نق

ر ال اث ه بوجود آمده اسلحه ای ب وده است ٩٠سال های مارکسيسم در برعيل رشد . ب

ورژوازی شيوه های ارکس از ب د م ارگر و توسعه ی سريع عقاي ه ک جنبش های طبق

د انگلس با دقتی کامل عکس العمل مطبوعات را د . جديد جنگ را می طلبيد ر جل ر براب

ه رنجش می داد . سوم سرمايه دنبال کرد ه ظالمان گرچه او دچار بيماری خاصی بود ک

ه زودی و ازنده ب الق و س ار خ ان ک ا پاي ز ت ی هرگ ود، ول ور نم ی گ ز او را راه ني

ک رد اتئوري ا نک ر . ش را ره طور اث رين س ش آخ ر، قلم ای عم ه ه رين هفت در آخ

را نگاشت، انگلس به اين اثر در بعضی » د سومضميمه ای بر سرمايه جل « تابناکش،

ه کائوتسکی در . از نامه هايش اشاره کرده است ه ای ب ه ٢١او در نام اه م ١٨٩٥ م

:چنين نوشت

اال « واهم ح ی خ ت م ه در نئوزاي تم ک و بفرس رای ت ايم را ب ته ه ی از نوش يک

)NeueZeit ( ش کنی اچاپ........

اب سو ر سرمايه، کت رخ سود، : ١م، شماره ضميمه و اضافاتی ب انون ارزش و ن ق

ارت و اشميدت است و شماره دهای زومب ز ٢پاسخگوی تردي ال ني ه دنب د ب آن خواه

از زمانی که ) Bourse(ی نقش کامال دگرگون يافته و قابل توجه بورس درباره : آمد

ه درباره ١٨٦٥مارکس در سال ر طبق تقاضا و ايجاب وقت ادام ه ب ی آن نوشت، ک

».بدمی يا

د اده کن رای چاپ آم ن دو قسمت را ب ين بخش اي ه اول د ک ق گردي ط . انگلس موف فق

ين . ماندی طرحی کوتاه از تلخيص دوم، که توسط خود انگلس نوشته شده بود، باق اول

نشر کارگری سوسياليستی

١٠

يد ع رس ه طب ت ب رگ او در نئوزاي س از م له پ مت بالفاص اه . قس ه ی کوت خالص

. منتشر نگرديد١٩٣٢تا سال » هدگرگونی هائی در عملکرد مبادل «

د سوم ر جل م ب مقاله ی انگلس تحت عنوان قانون ارزش و نرخ سود، اضافاتی مه

سرمايه است و در عين حال بطور کلی اهميت بسزائی در فهم صحيح نظريه ی اقتصاد

ار . مارکسيستی دارد ذ بک وهی از کاغ د ک ارکس سعی کردن ای م دين بيشمار کاره منق

ا تضاد ا ات برسانند برند ت ه اثب د اول و سوم سرمايه را ب ان جل انگلس در . دعائی مي

اس ه لب » دوستان « مقاله اش هم دشمنان قسم خورده ی مارکسيسم و هم آنهائی که ب

ی ت منطق ک واقعي د ي ا ح د و ارزش را ت ده بودن م در آم ارت . و( مارکسيس زومب

W.Sombart ( و يا در حد افسانه بافی تئوريک ناگريز)شميدت ا. کC.SMIDT (

ا از نظر . پائين آورده بودند افشاء کرد ه تنه ه ارزش ن ارکس ک انگلس از اين مطلب م

ر دم ب ز مق اريخی ني ر ت ه از نظ ک بلک د ) Prius( تئوري ت تولي دايش ∗قيم ت، پي اس

د در ه قيمت تولي تاريخی ارزش را با ظهور و توسعه ی مبادله وگذار تاريخی ارزش ب

ردد، نشان موقعی که توليد ساده د ی کاالئی توسط سرمايه داری ملغی می گ . می ده

د ت تولي ده ای از طبيع ی صريح چکي ه خيل ه در اينست ک ن مقال ت مخصوص اي اهمي

انگلس . کاالئی ساده و پروسه گذار از آن نوع توليد به توليد سرمايه داری را می دهد

االئی نشان به عنوان قانون ارزش را د می قانون حرکت توليد ک ودن . ده او طوالنی ب

ان ت نش ؤثر اس انون ارزش در آن دوره م ه ق د عصری را ک ی ده ور . م س ظه انگل

رمايه داری را ط س ه دررواب د ک ی کن ت م د و ثاب ی کن ال م اريخی دنب ت ت د واقعي چن

ر ط ب ن رواب ه اي دچگون ا می گردن د حکمفرم ا . عرصه تولي ه ب ه ی انگلس نمون مقال

ارکس است شکوهی از توضيح نبوغ آميز ما و . ترياليستی در مورد نظريه ی ارزش م

رای ه ب تی ک ده آليس ای اي ه ه ام نظري ا تم ارزه ب ؤثر در مب ون سالحی م ز چ وز ني هن

.بی اعتبار کردن مارکسيسم نوشته شده اند بکار می رود

∗ Prica of Production

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١١

همانطور که در باال گفته شد، دومين قسمت اينکار، که آخرين اثر اقتصادی انگلس

در آن انگلس خود را موظف . يک طرح ماهرانه بر جا ماند به شکل ود محسوب می ش

وزدهم رن ن ر ق ث آخ رمايه داری را در ثل اد س ل اقتص رات و تکام ا تغيي د ت ی نماي م

.خالصه کند

ا آن ال ه ه س ت آزاد ب ر رقاب ه عص ق ب ديمی متعل رمايه داری ق ذار از س دوران گ

اد شدن است که مشخ-سرمايه داری انحصاری -امپرياليسم صه آن رشد غول آسا و ح

ت رمايه داری اس تم س ادهای سيس ه . تض ه مثاب م ب تی امپرياليس ی مارکسيس بررس

د، ه گردي ين ارائ ط لن رمايه درای توس ه ی س االترين مرحل ارکس و ب ار م ه ک ه ادام ک

لنين بر پايه ی مطالعات .انگلس بود و مارکسيزم را به مرحله نوين و باالتر سوق داد

که در سرمايه ارائه شده نظريه قوانين بنيادی گسترش توليد سرمايه داری مارکس در

رمايه داری ائی س د و نه ه جدي ه مرحل ه مثاب م ب رد امپرياليس دی ک ول بن وی. را فرم

ذيری اره ناپ د، و چ ی خورن رمايه داری را م ه س ان داد ک اتی را نش ا و تناقض م ه زخ

.کار ساختسقوط آن و پيروزی انقالب پرولتاريائی را آش

د در رشد سرمايه داری را اريخی جدي ه ی ت انگلس نمی توانست خصوصيات مرحل

امال شکل ه در آن امپرياليسم ک انی را ک ا زم نشان دهد چرا که او آنقدر زندگی نکرد ت

در پيش نويس مقاله در مورد مبادله، او خيلی ساده به بعضی پديده های . گرفت، ببيند

ود جديد در اقتصاد کشورهای دون اينکه . سرمايه داری اشاره نم ه ی مسأله ب مرحل

د رح کن رمايه داری را مط ع س د توس ای . جدي رکت ه ف ش کال مختل ترش اش او گس

هامی ه س ردی ب ای ف ذاری ه رمايه گ ديل س يم تب ادی عظ ای اقتص ت ه را در فعالي

همامی ای س رکت ه عب و ش ام ش زرگ را در تم ای ب رمايه ه ی س ز و آميختگ ، تمرک

ود باالخ ه ای از . ره ظهور انحصارات را مالحظه و بررسی نم وان نمون ه عن انگلس ب

ه ٦ با سرمايه ∗يک انحصار بزرگ، از تراست يونايتد آلکالی انگليسی د ک ون پون ميلي

سرمقاله ای که بر بخش وانگلس د . برای آن زمان مبلغی خارق العاده بود نام می برد

∗ English United Alkali Trust

نشر کارگری سوسياليستی

١٢

اب سرمايه نگا ه در بيست و هفتم جلد سوم کت ود، ک ز از انحصارت صحبت نم شت ني

ده است ه گردي ه انگلس از . مجموعه حاضر به عنوان ضميمه ارائ در دو نتيجه ای ک

رد، ی گي ود م أله طرح خ رح مس تعماری را مط ای اس يمات دني رمايه و تقس صدور س

.می نمايد

لنينيسم-انستيو مارکسيسم

زير نظر کميته ی مرکزی حزب

شوروی کمونيست اتحاد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٣

مروری بر سرمايهمروری بر سرمايه جلد اولجلد اول

∗ی مارکسی مارکس سرمايهسرمايه

١١ ارگران تا زمانی که سرمايه دار و کارگر روی زمين وجود دارند، هيچ کتابی برای ک

رابطه ی کار و سرمايه، محوری . به اهميت کتابی که در مقابل ماست پديد نيامده است

می چرخد، در اينجا برای اولين بار به طور که تمام سيستم فعلی جامعه ی ما روی آن

ا . علمی با تيز هوشی و کمالی که فقط از يک آلمانی بر می آيد بررسی می شود از آنج

ه ) Owen(که اشخاصی چون اون وده و ) Fourler(سن سيمون و فوري ا ارزش ب ب

ه ه ب ين نفری باشد ک ا اول د ت وظ می مان انی محف رای يک آلم ن حق ب د اي خواهند مان

ه روشنی و اعی ب وين اجتم ط ن قله ای صعود می نمايد که از آنجا تمام عرصه ی رواب

ی درست ان کمال قابل مشاهده است، يعن ه هم وه توسط ب ائين ک ه منظره ی پ ه ک گون

.نظاره گری که بر رفيع ترين قله ايستاده است قابل رؤيت می باشد

ام اقتصاد سياسی تاکنون به ما آموخته است که کار من ار تم ا و معي روت ه ام ث بع تم

رده ارزش ارزش هاست، لذا دو شيئی که توليد آنها يک زمان کار مساوی را صرف ک

ا ط تنه ور متوس را بط وند، زي ه ش ديگر مبادل ا يک د ب ی توانن د و م انی دارن يکس

ای ∗ ماره ه بالت ش وکراتيش وخن ک دم ده در اليپزي ته ش م و ١٣ و ١٢نوش ت و يک بيس

مؤلف. ١٨٦٨بيست و هشتم مارس

نشر کارگری سوسياليستی

١٤

ای د ارزش ه ه ان ل مبادل ديگر قاب ای يک ه ج اوی ب ا . مس ه م ال ب ين ح ذا در ع معه

ن می آ ه اي د، ک ه آن را سرمايه می خوانن ره وجود دارد ک ار ذخي وع ک موزد که يک ن

ر و هزار سرمايه ی به يمن منابع کمکی نهفته در آن بهره وری کار زنده را صد براب

ه است طلب ام گرفت ا منفعت ن ه سود ي ی را ک اداش معين ل پ د، و در مقاب برابر می کن

د يم . می نماي ه می دان ه هم انطور ک ه هم د ک ه طريقی رخ می ده ع ب ن امر در واق ، اي

ردد ) Dead Labour(سودهای کار ذخيره شده و بی جان بيش از پيش متراکم می گ

ده ار زن ه دستمزد ک ارگر (يعنی سرمايه دار غول پيکرتر می شود در حالی ک ا ) ک دائم

دگ ه دستمزدشان ا ی تقليل می يابد، شمار توده کارگران که زن ست شان فقط وابسته ب

ردد ه و محنت زده می گ زايش يافت يش اف يش از پ ن تضاد چطور حل می شود؟ . ب اي

اری چطور امکان دارد که برای سرمايه دار سودی باقی بماند اگر کارگر تمام ارزش ک

د ا مسأله را که به محصول می افزايد دريافت کند؟ و درست اين باي ه تنه باشد، چرا ک

ای ارزش د ه ی گردن ه م اوی مبادل ور .مس ر چط رف ديگ ای ارزش از ط اوی ه مس

ام ارزش توليدش را بدست آورد، د تم ارگر می توان می توانند مبادله شوند، چطور ک

ين ن محصول ب اگر آنطور که توسط عده ی بسياری از اقتصاديون تأييد شده است، اي

ن ت ا اي ضاد خودش و سرمايه دار تقسيم شده باشد؟ علوم اقتصادی تاکنون در مقابله ب

وده است ی ب ی . ناتوان بوده اند و ناچار نوشته ها و گفتارهای آنها الکن و بی معن حت

ه د ک ادر نبودن ی ق دين اقتصادی سوسياليست قبل ز منق ه ج ار ب ن تضاد ک ر اي د ب تأکي

ال مسأله ديگری بکنند، هيچکس ا دنب ارکس ب االخره م ون ب را حل نکرد، تا اينکه اکن

ه از آن سود ردن پروسه ای ک ز را ک ه چي نتيجه می شود و درست از منشاء آن هم

.کامال روشن نمود

کار اده و آش ات س ن واقعي ارکس از اي رمايه، م عه ی س ير توس ودن س ال نم ا دنب ب

د يشروع می کند که سرمايه دار سرما ا در : ه اش را با مبادله به سود تبديل می کن آنه

ه فروش می رسانند، شان جنس می خرند و بعد آنها را برای پو مقابل پول ل بيشتر ب

.پولی که بيشتر از بهای آنهاست

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٥

رمايه دار ال يک س رای مث الر١٠٠٠ب ه ) Taler( ت ا را ب د آنه رد و بع ی خ ه م پنب

تالر بدست آورده است اين صد تالر اضافی بيش از ١٠٠ تالر می فروشد يعنی ١١٠٠

ر اين ارزش اضافی . سرمايه اوليه را مارکس ارزش اضافی می نامد د؟ ب از کجا می آي

ط اديون، فق يات اقتص ق فرض ای ارزشطب ه ی ه د و در عرص ه ان ل مبادل ادل قاب مع

د . تئوری انتزاعی اين فرضيات درست است ه و فروش بعدی آن می توان لذا خريد پنب

ن ی گروش ا س ره ب الر نق ک ت ه ي ه مبادل د ک ت ده افی بدس در ارزش اض همانق

)Groschen ( ره حاصل نقره و دوباره مبادله الر نق ا يک ت ردن سکه های سياه ب ک

ه سختی . می گرداند، پروسه ای که در آن نه کسی ثروتمندتر می شود نه فقيرتر ا ب ام

ا امکان دارد که ارزش اضافی از طريق مبادله حاصل گردد، يعنی يا فروشندگان، کااله

ر ائين ت ا را پ داران آنه ا خري ند ي ا بفروش تر از ارزش آنه ی بيش ان شزاز اررا کم ش

د رار . بخرن دار ق نده و خري ام فروش اره در مق ود دوب ه ی خ ه نوب دام ب ر ک ه ه را ک چ

داران و ن خري ت اي تری از فعالي ز بيش ود، چي ی ش وازن م ب ت ن موج رد و اي ی گي م

د نتيجه به صورت فروشندگان در حالی که متقابل سعی می کنند بر يکديگر غلبه نماين

ع نمی شود، چرا که اين م ردد بلکه باعث توزي وجب بدست آمدن ارزش اضافی نمی ک

ود ب رمايه ی موج ود تصوره س ی ش رمايه داران م ين س ف ب ن . مختل م اي ی رغ عل

ان ه ارزش خودش رد و ب ی خ ه ارزش خودشان م ا را ب رمايه دار کااله ه س ت ک واقعي

ه اين ام. می فروشد، او ارزشی بيش از آنچه به مبادله گذارده بدست می آورد ر چگون

به وقوع می پيوندد؟

ه دارای ب ايتحت شرايط اجتماعی کنونی سرمايه دار در بازار کاال، کاالئی را می د ک

دی ا خالق ارزش جدي ازه ي اين خصوصيت ويژه است که مصرف آن منشاء ارزشی ت

.اين کاال نيروی کار است. است

رای ه ب اری ک روی ک ا ني اال ب ر ک ار چيست؟ ارزش ه روی ک دش الزم ارزش ني تولي

ارگری ) کارگر(کار زنده به صورت نيروی کار . است سنجيده می شود موجود است ک

داوم ه ت انواده اش دارد، ک ود و خ رای خ ائل معاش ب ی وس زان معين ه مي اج ب ه احتي ک

نشر کارگری سوسياليستی

١٦

ن . نيروی کار راحتی بعد از مرگ او تضمين می نمايد لذا زمان کاری که برای توليد اي

اش الزم است ن ائل مع ار است وس روی ک ودار ارزش ني زد او را . م رمايه دار م ه س ب

ان صورت ا آقاي ا اينج ارگر می خرد، ت ه را از ک ار يک هفت ذا ک هفتگی می پردازد و ل

.اقتصاددان به خوبی با ما در مورد ارزش نيروی کار موافقند

ارگر مدر زمان . حال سرمايه دار کارگر را به کار می گمارد دازه عينی ک ه ان ه ای ک ب

ل داده است ار تحوي ه اش است ک زد يک هفت ارگر . م تمزد يک ک ه دس يم ک رض کن ف

د کار -روزمعرف سه است، بنابراين، اگر يک کارگر روز دوشنبه کارش را شروع کن

وده ران نم ه شده را جب زد پرداخت تا عصر چهارشنبه برای سرمايه دار ارزش کامل م

ت ی . اس ت م ار دس ع از ک ا او در آن موق ی آي دا ول د؟ اب ک . کش ار ي رمايه دار ک س

ه ی هفته اش را خريده است و کارگر بايد در سه روز باق ار ادام مانده ی هفته نيز به ک

ران دستمزد ی ا اين اضافه کار کارگر، که بيشتر و باالتر از زمان . دهد رای جب ست که ب

.مصرف می شود منبع ارزش اضافی، سود و انباشت مداوم سرمايه است

ن نگو ه اي د ک ک ئي ه روز ي ارگر در س ه ک ت ک راردادی اس رض ق ه ،ف زدی را ک م

د مانده را برای سرمايه دار کار ی وز باق ردريافت نموده جبران می نمايد و سه . می کن

ا دو روز کار -روزخواه او برای جبران دستمزدش دقيقا به سه احتياج داشته باشد، ي

ا ه در اينج ن موضوع البت ه شرايط يا چهار روز اي امال بی اهميت است و بستگی ب ک

أله . دارد زد مس ل آن م ه در مقاب اری ک ر ک الوه ب رمايه دار ع ه س ن است ک لی اي اص

ردازد؛ پرداخت می نمايد همچنين کاری را استخراج می نمايد که برای آن مزدی نمی پ

درست دادی نيست، چرا که اگر سرمايه دار برای مدتی طوالنی رو اين ابدا فرضی قرا

ار بکشد به اندازه وده است از او ک ه از طريق دستمزد پرداخت نم اری ک ی ارزش ک

.زيرا بدين طريق منافع او هيچ می گردد. ناچار است که کارگاه هايش را ببندد

ت ادها اينجاس ام آن تض ل تم افی . راه ح اء ارزش اض رمايه دار (منش افع س ه من ک

روی . مال روشن و طبيعی است حال کا ) بخش مهمی از آن را تشکيل می دهد ارزش ني

ه ت ک زی اس ر از آن چي ب کمت ه مرات ن ارزش ب ی اي ردد، ول ی گ ت م ار پرداخ ک

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٧

ار ی ک ين جاست يعن ا اختالف هم د، و دقيق ار تحصيل می کن روی ک سرمايه دار از ني

وط ه مرب پرداخت نشده، که سهم سرمايه دار را تشکيل می دهد، يا دقيق تر بگوئيم، ک

ه . طبقه سرمايه دار استبه ی سودی ک ه باشد حت اال نرفت برای اينکه اگر قيمت پنبه ب

ی نصيب ال قبل ده ا دالل پنبه در مث ار پرداخت نشده بدست آم د از بخش ک ش شده باي

ادر است از محصول . باشد ه ق ه دار بفروشد، کسی ک ه يک کارخان د آن را ب اجر باي ت

ه ١٠٠خود سودی عالوه بر ار پرداخت . کف آورد تالر اوليه ب ا او در ک اجر ب ذا ت و ل

ه . نشده ای که به جيب زده سهيم می گردد ار پرداخت نشده است ک بطور کلی همين ک

ا . معاش تمام اعضای بی کار جامعه را تأمين می کند ماليات های دولتی و شهرداری ت

ن ره از اي ان و غي اره مالک ود، اج ی ش وط م رمايه دار مرب ه س ه طبق ه ب ا ک ع آنج منب

.پرداخت می شوند و کل سيستم موجود بر آن تکيه دارد

پرداخت نشده فقط در اينگونه سيستم بوجود کار بسيار بيهوده است اگر تصور کنيم

ی ايشر (می آيد د از يک طرف توسط سرمايه داران و از طرف ) ط فعل ه تولي جائی ک

د ه می ياب ر ادام ارگران مزدبگي ه ی ت . ديگر توسط ک رعکس، طبق ام ب حت ستم در تم

د دوران ام ده زد انج ه . ها ناچار بوده است که کاری بی م دتی ک ام م رده داری در تم ب

ه شکل غالب سازمان های کار بود، بردگان ناچار بودند که خيلی بيشتر از آن چيزی ک

د ار بکنن ی گشت ک از م ا ب ه آنه ائل معيشت ب ب وس ام . در قال ين وضعيت در هنگ هم

ت، سلطه ی سرواژ ادامه يافت و درست تا منسوخ شدن بيگاری دهقانان نيز ادامه ياف

ه ی ندر اي رای ادام ان ب ه دهق جا فی الواقع اختالف قابل مالحظه ای بين زمانی است ک

ه ا ب د، دقيق ام می ده بقای خودش کار می کند و کار اضافی که برای ارباب فئودال انج

ام می ار دوم انج دا از ک ذيرد اين علت که کار اولی ج ون صورت دگرگون گشته . پ اکن

وی باقيست ی محت ی . ول د را در «يعن ائل تولي اع وس ه يک قسمت از اجتم ی ک ا وقت ت

أمين رای ت ه ب اری ک ان ک ه زم تی ب رده، بايس واه ب واه آزاد خ ارگر خ انحصار دارد، ک

أمين وسائل معيشت صاحبان وسائل ه خاطر ت ات ديگری را ب مهاشش الزم است اوق

)P ٢٠٢] ٢٣٥([» .يدتوليد بيافزا

نشر کارگری سوسياليستی

١٨

اری در مبحث قبل ديديم که هر کاری که توسط يک سرمايه دار استخدام می شود ک

د ارش : مضاعف انجام می ده ان ک اء بخشی از زم ه ،در اثن ران مزدی ک ه جب ه او ب ب

ارکس اصطالحا وسيله ار را م ن قسمت از ک ردازد؛ و اي ين شده می پ سرمايه دار تعي

ده است ه داده و در . کار الزم نامي ارش ادام ه ک د ب د از آن او باي ی بع ه اول ان ب ن زم ي

ردازد ه بخش مهمی از آن سود را بوجود می آورد می پ ن . توليد ارزش اضافی ک اي

.قسمت کار، کار اضافی نام دارد

رای ران مزدش و سه روز ديگر ب رای جب ه ب فرض کنيم که کارگر سه روز از هفت

وان گفت . دار کار می کندتوليد ارزش اضافی برای سرمايه ارت ديگر، می ت ه عب يا ب

د و ار می کن زدش ک ران م رای جب ه او شش ساعت را ب ار روزان از دوزاده ساعت ک

شش ساعت ديگر برای توليد ارزش اضافی، هر کس می تواند شش روز در هفته کار

د د ر روز کند يا حداکثر هفت روز يعنی با افزودن يکشنبه به آن، ولی هر کس می توان

د ارگر . شش، هشت، ده، دورازده، پانزده ساعت و يا حتی ساعات بيشتری را کار کن ک

ه اش يک ال دستمزد روزان ار -روزدر قب ه سرمايه دار می فروشد ک ی يک . را ب ول

چه چيزيست؟ هشت ساعت يا هيجده ساعت؟ کار -روز

هر چه . ی کندمنفعت سرمايه دار است که ساعات کار را هر چه بيشتر طوالن به اين

د می شود کار -روز ر باشد ارزش اضافی بيشتری تولي ه درستی . طوالنی ت ارگر ب ک

ام ران مزدش انج ه او اضافه و بيشتر از جب اری ک ه هر ساعت ک د ک احساس می کن

ده است رداری ش ره ب ه از او به د، ظالمان ه . می ده ود تجرب ا پوست و گوشت خ او ب

افی ار اض ام ک ه انج د ک ی نماي ه م ی چ ا يعن ت فرس افعش . طاق رای من رمايه دار ب س

ارزه ه، مب تراحت روزان اعت اس د س رای چن المتی اش، ب رای س ارگر ب د، ک ی جنگ م

غولياتی ان مش ک انس وان ي ه عن د ب ا بتوان د، ت ی کن ز م ه ج وردن و ب ردن، خ ار ک ک

ن اصال ممکن است در اين رهگذر به اين نکته اشاره کنيم . خوابيدن داشته باشد که اي

د ) اشخاص سرمايه دار(به نيت خوب شخص سرمايه دار ا بخواهن ه آنه ربطی ندارد ک

ا را رن آنه ی انسان دوست ت ه رقابت حت د، چرا ک ا نخواهن اين جنگ را شروع کنند ي

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٩

ه همکاران ه ديگران وادار می کند که ب در ک ار را همانق د و ساعات ک شان تأسی کنن

.مايدطوالنی می سازند متداول ن

اعات ت س رای تثبي الش ب ار -روزت ا ک اريخ ت ارگران آزاد در ت ين ک دايش اول از پي

ه داشته است اگون سنت های . زمان حال ادام ه های گون ار -روزدر حرف اوتی ک متف

انون، . مستولی است، اما در واقع بندرت مورد بررسی قرار گرفته اند ه ق ا جائی ک تنه

ر م کار -روز ه را تثبيت نموده و ب وان گفت ک د می ت -روزراعات آن نظارت می نماي

ار ال (متوسط ک ه های . وجود دارد) نرم ه کارخان ا منحصر ب ن امر تقريب اکنون اي و ت

تان است واحی انگلس ا . ن ار -روزدر اينج اعته ک نج روز (ده س يم در پ اعت و ن ده س

ا هيجده برای تمام زنان و نوجوانان سيز ) هفته و هفت ساعت و نيم در روز شنبه ده ت

د، ه دهن ار خود ادام ساله تثبيت گشته است، و چون مردان بدون آنان نمی توانند به ک

اين قانون توسط کارگران . آنها نيز المحاله در روز ده و نيم ساعت کار انجام می دهند

ل ا انگليسی پس از تحم ال ه ا س ه ب ارزه ی سرسخت و لجوجان ق مب داری از طري پاي

ات و صاحبان صنايع و از اد حق تشکيل اجتماع ات، و ايج ازی مطبوع ق آزادس طري

ه ه حاکم ود درون طبق ات موج ه از اختالف تفاده ی زيرکان ا اس ين ب ا و همچن ن ه انجم

ه به صورت اين . بدست آمد م ب م ک د، و ک ارگران انگليسی در آم رای ک سپر محافظی ب

ام ح ا تم ل تقريب رد و سال قب ه تمام رشته های مهم صنايع سرايت ک ل ب ا الاق ا ي ه ه رف

اثر . تمام رشته هائی که زنان و کودکان در آنها به کار گرفته شده بودند گسترش يافت

ار در انگلستان است انونی روزک د . حاضر شامل جامع ترين مواد در تاريخ تنظيم ق بع

د شد، ) Reichstagآلمان شمالی ( از آن ه ای خواه ررات کارخان ه دارای مق است ک

دام از . ات کار کارخانه به بحث گذارده می شود و لذا مقرر ه هيچ ک م ک ا انتظار داري م

ه ی ه جانب دون بررسی هم انی انتخاب می شوند ب ارگران آلم ه توسط ک دگانی ک نماين

ی . کتاب مارکس به بحث در مورد اليحه ی مزبور ننشينند در آلمان هنوز چيزهای خيل

وان بدست آورد ی ت تری م ات درون ط. بيش ر اختالف ه ه بت ب ان نس ه ی آلم ه حاکم بق

را حق رأی همگانی ر است، زي زمان ديگری در انگلستان برای طبقه کارگر مناسب ت

نشر کارگری سوسياليستی

٢٠

د ن در دهن ارگران ت ای ک ه خواست ه ا ب د ت ی کن ه را وادار م ات حاکم ن . طبق تحت اي

ر . شرايط چهار يا پنج نماينده پرولتاريا، برای خود نيروئی محسوب می شود ه اگ البت

چطور از موقعيت خود استفاده کنند و اگر باالتر از همه آنها بدانند چه چيزی در بدانند

ائی . شرف تکوين است که بورژوازی از آن اطالعی ندارد ام چيزه ارکس تم اب م و کت

.را که آنها احتياج دارند حاضر و آماده در اختيارشان می گذارد

ه ی تئور ه بيشتر جنب ه ما از تعدادی بررسی های ديگر ک ذاريم و ب د می گ يک دارن

در اينجا در مرحله ی اول . بخش نهائی می رسيم که با انباشت سرمايه سر و کار دارد

ل ه از قب يوه ای ک ی آن ش رمايه داری يعن د س يوه ی تولي ه ش ده است ک ان داده ش نش

ه د، ن سرمايه دار را در يک طرف و کارگر مزدبگير را در طرف ديگر فرض می نماي

داوما ا م ر تنه ز فق ال ني د بلکه در عين ح د می کن از تولي سرمايه ی سرمايه دار را ب

ه هميشه از د ک ه تضمين می نماي د بطوری ک کارگران را بطور مداوم افزايش می ده

واد يک طرف سرمايه داران جديدی وجود دارند که صاحبان کليه ی وسائل معيشت، م

ا يم و ت ل عظ روی خام و ابزار کارند، و از طرف ديگر خي د ني ه مجبورن ارگرانی ک زه ک

ه در ی از وسائل معيشت ک رای بدست آوردن جزئ کار خود را به اين سرمايه داران ب

ه ی ا بهترين شکل م بنوب ش فقط آنقدر هست که کارگر را سرپا نگهدارد تا بتواند او ه

ند ود آورد بفروش ان بوج ر برايش ای ديگ ای توان دی از پرولتره ل جدي ود نس ی . خ ول

رددسرمايه ه و مضاعف می گ زايش يافت ا اف د نمی شود، بلکه دائم از تولي - صرفا ب

ارگر بی بضاعت ه خود سرمايه . همينطور است قدرت آن بر طبقه ی ک و همينطور ک

ه د سرمايه داری طبق وين تولي ردد شيوه ی ن د می گ از تولي ی ب در مقياس روز افزون

ر و زون ت م اف از ه اس ب اعت را در مقي ی بض ارگر ب ود ک ددا بوج تری مج مار بيش ش

ده، سرمايه داران ) سرمايه(انباشت «. می آورد روابط سرمايه ای را در مقياس افزاين

ه ر بيشتری را در آن قطب دو مرتب بيشتر و بزرگتری در اين قطب و کارگران مزدبگي

ی آورد ود م ا را ... بوج زايش پرولتاري رمايه اف ت س ن رو انباش ال از اي ه دنب . داردب

])٦٠٠]٦١٣ P( ه ب ا ک ه ي ه از آنج ال ب ه ي هرح ين آالت، و ب رفت ماش ن پيش ن م م

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٢١

رفته و اورزی پيش داد از غکش ان تع د هم رای تولي ری ب ر و کمت ارگران کمت ره، ک ي

ر از محصول الزم است، و از آنجا که اين تکامل يعنی اين زائد گشتن کارگران سريع ت

ن دد، از اي وع می پيون زون شمار ک رشد خود سرمايه بوق زايش روزاف ان چه ررگااف

ه در د، ک ره ی صنعتی را بوجود می آورن چيزی نتيجه می گردد؟ آنها يک ارتش ذخي

ارش دريافت ر از ارزش ک ائين ت ايام رکود کامل يا متوسط فعاليت اقتصادی، مزدی پ

ا ومی ب ت مؤسسات عم ا تحت حماي ردد، ي تخدام می گ داوم اس ور نام د و بط می نماي

نون مستمندان قرار می گيرد، اما ارتشی که در ايام رونق اقتصادی وجودش نظارت قا

برای طبقه ی سرمايه دار واجب، و ضروری است همانطور که بطور قابل مالحظه ای

تن م شکس دمت دره رايطی در خ ر ش ت ه ت، و تح هود اس تان مش روی ندر انگلس ي

تن د ائين نگهداش ی و پ ده ی دائم تخدام ش ارگران اس رارمقاومت ک ان ق تمزدهای آن س

رد اعی بيشتر باشد . می گي روت اجتم ا ∗]جمعيت اضافی نسبی [ عظمت ...هر چه ث ب

ره ی صنعتی چشمگيرتر است ه نسبت . ارتش ذخي ره ب ن ارتش ذخي ه اي ر چ ی ه ول

ازاد ]استخدام دائم [ارتش کار فعال ارگران [ بيشتر باشد توده ی يک جمعيت م ]قشر ک

ش به نسبتی که از زحمت کار خالص ا ايش می يابد که فالکت افز ]دائمی[تحکيم يافته

ارگر و ارتش . می گردد افزايش می يابد ه ک وا و رنجور طبق باالخره هر چه اقشار بين

انون مطلق و عمومی . ذخيره صنعتی وسيع تر باشند، گدائی رسمی بيشتر است ن ق اي

ه اين قوانين که از نظر علم ) (٦٤٤)P٦٣١. (انباشت سرمايه است ی اثبات قطعی يافت

د -است ی سعی در تکذيب آن نکنن از - و اقتصاددانان رسمی سعی بليغ می کنند که حت

تند رمايه داری هس وين س اعی ن ام اجتم وانين اصلی نظ اره ب . ق ا اش ا ب ی آي ن ه ول اي

ا آن صراحت روی جوانب . موضوع همه چيز را گفته ايم؟ ابدا ارکس ب ه م همانطور ک

ن قالب به وضوح ايه داری دست می گذارد، ناهنجار توليد سرم ه اي نيز ثابت می کند ک

وازن و ه امکان رشد مت ا سطحی ک ه ت د جامع اجتماعی برای توسعه ی نيروهای مول

ام قالب های . تمام افراد جامعه فراهم می آورد ضروری است اليق انسانی را برای تم

∗ مؤلف- به وسيله ی انگلس در کروشه گذاشته شده است

نشر کارگری سوسياليستی

٢٢

د پيشين اجتماعی برای د سرم . چنين رشدی نارسا بودن رای اول تولي ار يايه داری ب ن ب

ثروت و نيروهای مولد الزمه ی چنين امری را بوجود آورد، ولی در عين حال توده ی

ه هر روز بيش از اعی ک ه ی اجتم ی آن طبق ود، يعن کارگران تحت ستم را نيز خلق نم

ه ل جامع رای ک ده را ب ن نيروهای مول روت و اي ن ث پيش مجبور می گردد تا کاربرد اي

. برخالف امروز که تنها در اختيار يک طبقه ی انحصار طلب است-طلب نمايد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٢٣

کارل مارکس، سرمايهکارل مارکس، سرمايه نقدی بر اقتصاد سياسی

پروسه ی توليد سرمايه داریپروسه ی توليد سرمايه داری: : ١١بخش بخش ∗١٨٦٧ اتومايسنر -هامبورگ

زوده است، حزب د اف انی موجود يک حزب جدي ه احزاب پارلم حق رأی همگانی ب

اتی . تسوسيال دموکرا ان شمالی رايشتاگ نامزدهای انتخاب ر در آلم ات اخي در انتخاب

ه ود، و ب ر از ٦خود را در شهرهای بزرگ و در تمام محله های صنعتی معرفی نم نف

يکی از به استثناء در مقايسه با انتخابات قبلی . نفر نمايندگانش مهر بازگشت خورد ٨

فرض می توان لذا و قدرت يافته است آنها، اين حزب بطرز قابل توجهی رشد نموده و

ود د ب وردار خواه وز از رشد بيشتری برخ ال حاضر هن ل در ح ه، الاق رد ک ه . ک ابلهان

رين د وجود و فعاليت و دکت م بخواهن از ه د (خواهد بود که ب ی را در ) عقاي ين حزب چن

ده ی ه عه ائی را ب ميم نه انی تص ق رأی همگ ه در آن ح وری ک مارترين وپرکش ش

.چيزترين طبقه واگذاری می کند به سکوت کامل برگزار نمايندبی

ان هر چه هم که در بين اين چند نفر نمايندگان سوسيال دمکرات تفرقه و عدم اطمين

ل وان انجي ه عن ل ب ا مي اب را ب ن کت ن حزب اي باشد، می توان گفت که تمام اعضای اي

ذيرفت رين . نظری خود خواهند پ ه اساسی ت ار ذخائری ک بحث های خود را از آن انب

يد د کش رون خواهن ه . بي ته ی توج اب شايس ه، کت ين زمين ائی در هم ه تنه ی ب حت

ت ی اس وف . مخصوص ه آن معط ه را ب ه توج ت ک وری اس ز ط ات آن ني ی محتوي ول

مؤلف . ديد نوشته شد و چاپ نگر١٨٦٧برای راينش زايتونگ در اکتبر ∗

نشر کارگری سوسياليستی

٢٤

ار -گرچه بحث اصلی السال . می کند س محسوب ک و در اقتصاد سياسی السال شاگرد م

ل به تکرار مداوم قانون -می شود ا در مقاب ردد، م مزد مشهور ريکاردو محدود می گ

م دون ک خود کتابی داريم که تمام روابط سرمايه و کار را در رابطه با کل علم اقتصاد ب

ه ت ک ن اس ائی آن اي دف نه ت و ه رده اس ی ک ر بررس ی نظي ری ب ا تبح ر و ب و کس

ازد « رمال س وين را ب ه ن ت جامع ادی حرک وانين اقتص ات و از آنج» ق د از تفحص ا بع

ن ه اي ه است ب ام پذيرفت ه موضوع انج خالصانه ای که با شناخت خطاناپذيری نسبت ب

د شيوه ی«نتيجه می رسد که می بايد کل ردد » سرمايه داری تولي هرحال ه ب . ملغی گ

ه مؤلف به جز ما عالقمنديم که توجه خواننده را به اين حقيقت جلب کنيم که ايجی ک نت

ورد اقتصاد در طول کتابش بد ز در م ست می دهد، تعداد بسياری از نکات اصلی را ني

ه نتيجی نودر راهی کامال ارائه می نمايد، و با مطرح نمودن سئواالت صرفا علمی ب

ر اقتصاددانان متعصب . می رسد که با اقتصاد رايج اختالف فاحشی دارد ه اگ نتايجی ک

ودوکس( ون ) ارت ا کن ه ت دی را ک د عقاي ی خواهن زد نم م بري د در ه وده ان ا می نم ادع

د د و آن را از لحاظ علمی رد کنن م . بايستی بشدت از آن انتقاد نماين بخاطر پيشبرد عل

ه های تخصصی يک بحث علمی روی ) پلميک (بجاست که هر چه زودتر در روزنام

.اين نکات انجام گيرد

های آن قسمتمارکس با شرح روابط بين کاال و پول آغاز می کند، که اساسی ترين

سپس او به سراغ سرمايه می رود . ش قبال چاپ شده بود ا يکی از کارهای مخصوص

ه . و در اينجا ما با عمده ترين قسمت کار مواجه هستيم ولی است ک سرمايه چيست؟ پ

ه غ اولي ه مبل ول بيشتری نسبت ب ه پ اال ب ددا از ک د مج ا بتوان ديل می شود ت به کاال تب

ردد ديل گ ه. تب ی ک ه وقت ه را ب ن پنب ه ١٠٠ م رم و آن را ب ی خ الر م الر ١١٠ ت ت

داشته ام، ارزشی که خود را بسط تالر را به عنوان سرمايه نگه ١٠٠می فروشم اين

د ی ده د . م ی آي يش م وال پ ن س ون اي ه بدست ١٠: اکن ن پروس ن در اي ه م الری ک ت

د ه ساده آورده ام از کجا آمده است؟ چگونه اين امر رخ می ده ه در نتيجه دو مبادل ک

ه در . تالر تبديل می شود ١١٠ تالر به ١٠٠ د ک چون اقتصاددانان چنين فرض می کنن

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٢٥

د های ارزشتمام مبادالت رار می گيرن ه ق ام . مساوی مورد مبادل ا تم ارکس در اينج م

د وارد ممکن را برسی می کن ره نوسان(م ا و غي ای قيمت کااله د در ) ه ه ثابت کن ک

الر ارزش اضافی از ١٠فروض به توسط اقتصاددانان، بوجود آمدن شرايط م ١٠٠ ت

با وصف اين چنين پروسه ای هر روز بوقوع می پيوندد و . ممکن است غيرتالر اوليه

.اقتصاددانان تا کنون نتوانسته اند برای آن توضيحی بيابند

وانيم : مارکس اين توضيح را دارد ا بت ه م ازار معما در صورتی حل می شود ک در ب

د . کاالئی با خصوصياتی کامال ويژه بيابيم ارت از تولي ه ارزش مصرفی آن عب کاالئی ک

االئی وجود دارد . ارزش مبادله باشد ين ک ار است -چن روی ک اال ني ن ک سرمايه دار . اي

ار روی ک ا در راني د ت ار کن رايش ک ه ب د ک ی نماي رد و آن را وادار م ی خ ازار م در ب

لذا ما بايد قبل از هر چيز نيروی کار را مورد بررسی قرار . دشعوض توليدش را بفرو

.دهيم

ارت ار عب روی ک ج مشهور، ارزش ني انون راي ارزش نيروی کار چيست؟ بر طبق ق

ه ءاست از ارزش وسائل معيشتی الزم برای ادامه ی بقا و تداوم نسل کارگر بطريقی ک

ی ول م اريخی مشخص معم ين و در يک عصر ت ددر يک کشور مع ور . باش ا اينط م

د ارش را دريافت می نماي ر . فرض می کنيم که کارگر ارزش کامل نيروی ک و عالوه ب

گر ن ارزش نمايش ه اي يم ک ی کن رض م ا ف ک ٦آن م ا نصف ي ه ي ار روزان اعت ک س

رای يک . است کار -روز ار را ب روی ک ه او ني ار می دارد ک ی صاحبکار اظه -روزول

ست و کارگر را وادار می نمايد که دوازده ساعت يا بيشتر کامل خريداری نموده ا کار

دون کار -روزبنابراين با يک . کار کند دوازده ساعته او محصول شش ساعت کار را ب

ارکس نتيجه ااز . آنکه پولی در برابر آن پرداخت کرده باشد به چنگ می آورد ا م ينج

رد ی گي د: م يم بن ه تقس دون آنک افی، ب ام ارزش اض د،تم ته باش ی داش ی آن اهميت

ات و ين، مالي اره زم زد غبه عنوان سود سرمايه دار، اج ار بی م ا ک ه ی اينه ره، هم ي

.است

نشر کارگری سوسياليستی

٢٦

ن ه و عکس اي زد روزان ار بی م از تمايل کارخانه دار به استخراج حداکثر ممکن ک

ه حدو . در می گيرد کار -روزتمايل از طرف کارگر، مبارزه بر سر طول د در شرحی ک

ارزه ن مب دايش اي ارکس پي دنی است م يار خوان رد و بس ی گي ر م صد صفحه را در ب

د انگل نايع جدي دگان يرا در ص ات توليدکنن م اعتراض ی رغ ه عل د ک ی ده رح م س ش

ه ای ) کارخانه داران ( ا در صنايع کارخان ه تنه مربوط به تجارت آزاد در بهار گذشته ن

ه بلکه در تمام مؤسسات کوچک و حتی در تمام صنايع خانگی که مشمول تصويب نام

داکثر ق آن ح ر طب د و ب ه ان رار گرفت ه ق ار -روزکارخان ر ک ان زي ان و کودک رای زن ب

رين شعب صنعتی بطور -هيجده سال که بدين وسيله اين قانون مردها را نيز در مهمت

د ٥/١٠ در حدود -مستقيم در بر می گرفت غير و در عين حال او . ساعت تثبيت گردي

رعکس شرح می دهد که چرا صنايع انگليس زياد دچار دردسر نشدند، بلکه ن ب ا اي ب

دت، شدت اهش م ل ک رد در مقاب ار هر ف ز عايدشان می شد، چون ک اوصاف سود ني

.بيشتری يافت) فشردگی(

ار -روزولی برای توليد ارزش اضافی عالوه بر طوالنی ساختن دتی بيش از ک ه م ب

ز وجود زمان الزم برای توليد و ا، راه ديگری ني ا ارزش آنه سائل معيشتی ضروری ي

ساعته شامل شش ساعت ١٢معين مثال کار -روزبر طبق مفروضات قبلی يک . دارد

ار الزم و رای تول٦ک اعت ب ه . د ارزش اضافی استي س ود ک ت ش يله ای ياف ر وس اگ

ه در ط ٧ ساعت تقليل دهد ٥زمان کار الزم را به ول آن ارزش ساعت باقی می ماند ک

د وسائل معاش . اضافی توليد خواهد شد رای تولي ار الزم ب ان ک اهش زم ا ک ن امر ب اي

ه ی ه نوب ن ب وازم معيشت و اي حياتی فراهم می آيد، به عبارت ديگر با کاهش قيمت ل

ذير است ا بررسی و توضيح . خود فقط با بهبود توليد امکان پ ارکس ب ز م ا ني در اينج

.يله ی آنها اين بهبود فراهم می آيد شرح مفصلی می دهدسه اهرم اصلی که به وس

رو )١ ودن ني اعف نم ا مض اون ي نظم . تع ان و م ی همزم ار جمع ه از ک ک

.تعدادی از کارگران نتيجه می شود) سيستماتيک(

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٢٧

اه )٢ ه در دوران سلطه ی کارگ اکتور (تقسيم کار، همانطور ک وع ه ب ) مانوف وق

.هو باالخر) ١٧٧٠تا حدود سال (پيوست يعنی

.ماشينی کردن که با کمک آن صنايع مدرن از آن زمان توسعه يافته اند )٣

ورد اين توضيحات همچنين بسيار جالب توجه اند و دانش اعجاب انگيزش را در م

د ی دهن ان م وژيکی نش ات تکنول ه ی جزئي ی در زمين وع حت وانيم . موض ی ت ا نم م

ات بيشتری بشويم درباره وگيری از ی ارزش اضافی و مزد وارد جزئي رای جل ، فقط ب

ت ول ثاب ل ق د نق ه چن ا ارائ ارکس ب ه م انطور ک ه هم ائيم ک ی نم اره م اهم اش وء تف س

ودوکس (اقتصاددانان متعصب . می کند ل ) ارت غ دستمزدها از ک ه مبل ن واقعيت ک از اي

تند الع نيس ی اط ت ب ر اس ار کمت ول ک ان . محص رای آقاي اب ب ن کت ه اي ت ک د اس امي

ه ی اقتصاددانان مت عصب فرصتی فراهم آورد تا توضيحات دقيق تری راجع به اين نکت

د رار دهن ا ق ار م ز در اختي اب انگي ا اعج تدالل . واقع ام اس ه تم دير است ک ل تق ن قاب اي

انی واقعی که مارکس ارائه می دهد از بهترين منابع و اکثرا گزارش های رسمی پارلم

ت ده اس تخراج ش تفاده م. اس ت اس ن فرص ا از اي ور م ه بط ری ک ا از نظ يم ت ی کن

ائيم غير داری نم وان شده است جانب . مستقيم به وسيله ی مؤلف در مقدمه ی کتاب عن

ارگران در ع ک ی از وض ات دقيق ز اطالع ان ني ه در آلم ی دارد ک عار م ده اش ن عقي اي

ده ه ش ی تهي دان دولت ف توسط کارمن ا و صنايع مختل ه ه ه ب-کارخان اه ک ال آنه هرح

ت ی بايس ند نم ای مغرضی باش وروکرات ه ردم -ی ب تاگ و م ه رايش ات ب ن گزارش و اي

. تقديم گرديده است

ز درباره . اولين جلد با مطالعه ای بر انباشت سرمايه پايان می پذيرد ه ني ن نکت ی اي

ادی از دار زي ز مق ا ني ه در اينج ائيم ک د تصديق نم بسيار نوشته شده است، گرچه باي

ازه ای چيزهائی که نوشته شده اس ای ت و از زواي ن پرت ت بديع و تازه است و اينکه اي

ه براساس آن . بر کهنه گی ها تابيده است ه ايست ک ات تحقق يافت رين اصل، اثب مهمت

ار اضافی ت ک راکم يک جمعي ای ت ه پ ا ب و و پ ه پهل و ب رمايه پهل ز و انباشت س تمرک

نشر کارگری سوسياليستی

٢٨

ار( ن دو) بيک ان است و اي م، يک دردر جري ا ه ت ب ار اا نهاي اعی را از يک نفج جتم

.طرف ضروری و از طرف ديگر ممکن می سازند

ر ا فک د، م ته باش نده داش اعی نويس نش اجتم ه بي ع ب ده راج ه خوانن ری ک ر نظ ه

ام نمی ک وق تم ا ف ه م ه است ک رار گرفت يم که به او نشان می دهيم که در برابر اثری ق

٤٠به استثناء . ده است ها نوشته ش آثاری است که تاکنون از طرف سوسيال دمکرات

ی رغم اب عل الکتيکی بحث شده است، کت ا دي ورد نکات عميق صفحه ی اول که در م

اطر لحن ل درک است و بخ اده و قاب ه، بسيار س ار رفت ه در آن بک ام دقت علمی ک تم

دنی ی بسيار خوان ذارد، حت ان نمی گ ه هيچکس را در ام شوخ و نيش دار نويسنده، ک

.نيز هست

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٢٩

∗ی سرمايهدرباره کارل مارکس

، در تحقيقات خود راجع به جريان پول به )Thomas Tooke(آقای توماس توک

ار رمايه دچ وان س ه عن ود ب ژه خ ول، در نقش وي ه پ د ک ی نماي اره م ت اش ن واقعي اي

ه صرفا ولی ک ورد پ ه در م ن نکت بازگشتی به منشاء صدورش می گردد، در حاليکه اي

د، صادق نيست به عنوان ايز . پول رايج عمل می کن ن وجه تم ه در هر صورت (اي ک

به ). عنوان گرديده بودSir James Steuartمدت ها پيش توسط سرجيمز استوارت

ه حلقه رابطی در بحث خود به عنوان آقای توک صرفا وسيله دگان « برعيل منتشر کنن

ر قيمت و اظهارات آنان راجع به تأثير انت » Currency menپول شار پول کاغذی ب

ه است ار رفت ه ک ا ب ا . کااله نده م ارکس(نويس رعکس ، )م ه ب ايز را نقط ه تم ن وج اي

ود ات خ روع تحقيق اره ش ن درب د، و بخصوص اي ی ده رار م رمايه ق ود س ت خ ماهي

ه ئس د ک ی نماي رح م ه : وال را مط تقل ارزش، ب ودی مس کل وج ن ش ول، اي ه پ چگون

سرمايه تبديل می گردد؟

ا ه تج فهم وت -ر مختل ه تورگ ا - )Turgot( بگفت ه آنه ترکند ک ه مش ن نکت در اي

ند ا بفروش د ت ی خرن ه : م دها ب ه بع ت ک اعده ای اس ا مس روش آنه از ف ان ب خودش

.می گردد

وان سرمايه ه عن ول ب ه در آن پ ه ای است ک ا معامل خريد بخاطر فروش، اين حقيقت

ا عمل می کند، و بازگشت آن را به نقطه صدورش ضروری می نمايد؛ يعنی در تمايز ب

ج عمل فروش بخاطر خريد، که در اين پروسه ممکن است پول تنها به عنوان پول راي

ال لذا مشاهده می گردد که ترتيب معکوسی که در آن اعمال خريد و فروش . کند ه دنب ب

∗ مؤلف-، اين مقاله چاپ نشد١٨٦٨ نوشته شده برای فورت ناتيلی رويو در ژوئن

نشر کارگری سوسياليستی

٣٠

د ی نماي ول نقش م ر پ ردش را ب ف گ ت مختل د، دو شکل حرک ی آين ديگر م رای . يک ب

.تشريح اين پروسه نويسنده ما فرمول زير ارائه می دهد

ه M در برابر پول Cيک کاالی : فروش بخاطر خريد ذارده می شود، ک به مبادله گ

C-M-C: مبادله می گردد؛ ياC اين پول مجددا با يک کاالی ديگر

ددا : خريد بخاطر فروش اال مج ن ک ه می شود و اي اال مبادل ل يک ک ول در مقاب در پ

M-C-M: برابر پول مورد مبادله قرار می گيرد

وان وسيله C-M-Cفرمول ه عن ول ب ه در آن پ نمايشگر گردش ساده کاالهاست، ک

د ج عمل می کن ول راي وان پ ه عن ورد . گردش، ب ا م اب م ن فرمول در بخش اول کت اي

ار ساده تجزيه تحليل قرار گرفته است، و اين کتاب در بردارنده يک تئوری جديد و بسي

ا درباره ا در اينج ارزش و پول می باشد که از لحاظ علمی بسيار جالب توجه است، ام

ا آن را ه م ه آنچه ک ی نسبت ب ه بطور کل يم، چرا ک دان صرفنظر می کن ما از توجه ب

.سرمايه می شماريم، بی اهميت استدرباره نکات اساسی نظر آقای مارکس

ول انگر M-C-Mفرم ر نماي ول در آن ، از طرف ديگ ه پ آن شکل گردشی است ک

.خود را به سرمايه تبديل می نمايد

را M-C-Mبديهی است که می توان فرمول : پروسه ی خريدن به منظور فروختن

ول می باشد غير ی مبادلهيک گنجاند، اين M-Mدر فرمول ا پ ول ب فرض . مستقيم پ

ه ه ١٠٠٠کنيد من مقداری پنبه را ب د بخرم و آن را ب د بفروشم ١١٠٠ پون پس . پون

ا ١٠٠٠من در نهايت د را ب رده ام ١١٠٠ پون ه ک د مبادل ا - پون ول ب ه ی پ ی مبادل يعن

.پول

ودم منجر ه ب حال اگر اين پروسه هميشه به برگشت همان اندازه پول که من پرداخت

ود -می گرديد ه می ب ه . احمقان اجری ک ا ت ود، خواه ١٠٠٠ام ه ب د پرداخت ١١٠٠ پون

ا د بدست بي ی ١٠٠٠ورد خواه پون ا حت د و ي ه ٩٠٠ پون ه ای ک ولش از مرحل د، پ پون

ول ود در فرم ل موج ا مراح ا ب ت C-M-Cاساس ته اس د گذش ی باش اوت م ن . متف اي

اج دان احتي ه ب زی ک روختن چي دن است، ف ه منظور خري روختن ب ای ف ه معن ول ب فرم

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٣١

اج است دان احتي ه ب زی ک دن چي ن دو فرمول . نيست، به منظور خري م حال اي ا ه را ب

.مقايسه می کنيم

اين دو عمل . يا مرحله تشکيل شده است ) خريدن يا فروختن (هر پروسه از دو عمل

در . در هر دو فرمول يکسان می باشند ولی تفاوت بزرگی ميان دو پروسه وجود دارد

اال، ارزش سودمند، نقطه C-M-Cپروسه ی انجی را دارد و ک ول صرفا نقش مي ، پ

ا دا و انته دابت انی است در M-C-Mدر پروسه ی . را تشکيل می ده ط مي اال راب ، ک

ا می باشد رای C-M-Cدر پروسه ی . حالی که پول ابتدا و انته ه و ب ول يک مرتب پ

ه قصد وصول آن M-C-Mهميشه خرج می شود، در حالی که در پروسه ی ، پول ب

بدين طريق اولين و. صرفا به مساعده گذاشته می شود و به نقطه صدور باز می گردد

وان تفاوت آشکار ما بين گردش پول به عنوان پول رايج و گردش پول ه عن سرمايه ب

.بدست می آيد

ه C-M-Cدر پروسه ی فروختن به منظور خريدن، د ب ، پول فقط بشرطی می توان

ازه ای دار ت ه مق ی ک نقطه ی صدورش باز گردد که تمام پروسه تکرار شود، بدان معن

ابراين، بازگشت، مستقل از خود پروسه می باشد . فروش برسد از کاال به ا در . بن ام

ين M-C-Mپروسه دا هم ، اين بازگشت يک ضرورت می باشد چرا که مقصود از ابت

چنانچه اين بازگشت بوقوع نپيوندد، محضوری در کار می باشد و پروسه . بوده است

.ناتمام باقی می ماند

وده و هدف از ) ارزش سودمند(بدست آوردن هدف از فروختن به منظور خريدن، ب

.خريدن به منظور فروختن بدست آوردن ارزش قابل مبادله می باشد

ه . دو انتها، از لحاظ اقتصادی، همانندند C-M-Cدر فرمول هر دو کاال می باشند، ب

عالوه هر دو دارای ارزش کمی يکسانی می باشند، چرا که کل تئوری ارزش داللت بر

.فقط معادل ها مبادله می شوند دارد که معموالاين فرض

ی ا يعن ن دو انته ال اي ين ح اوت C و Cدر ع ت متف ا کيفي ودمند ب دو ارزش س

ات پروسه ی . ت به اين دليل مبادله می گردند سمی باشند و در در نظر اول، تمام عملي

نشر کارگری سوسياليستی

٣٢

M-C-M د ی نماي ی م ی معن ه ی . ب ا ١٠٠مبادل د ب د، ١٠٠ پون م پون ک آن ه در ي

ا . پروسه ی پر پيچ و خم، بيهوده می نمايد يک مبلغ پول فقط از لحاظ کمی می تواند ب

اوت باشد ابراين، پروسه ی . يک مبلغ ديگر متف اوت کمی دو M-C-Mبن ا تف فقط ب

اده . انتهايش می تواند معنی داشته باشد ن گردش نه ول بيشتری از آنچه در اي د پ باي

ده د ش ت بياي ت بدس ت پنب. اس ده بقيم ده ش ه ١٠٠٠ه ی خري د ب د،١١٠٠ پون پون

پوند، بفروش می رسد، بنابراين فرمولی که نمايانگر اين پروسه است ١٠٠٠+ ١٠٠

دار به عالوه M يعنی ٢M+M=M∗ در می آيد که در آن M-C-Mبه شکل يک مق

ن . M٢افزوده ارکس اي زوده را ارزش اضافی M٢آقای م غ اف ی مبل د ∗∗يعن . می نام

ول بال پرداخت پ ه ق دار شی ک ه مق د، بلک ی کن ظ م ود را حف ط ارزش خ ه فق ده است ن

د به اصطالح افزوده ای هم به خود اضافه می کند، يعنی ن آن . ارزش توليد می کن و اي

.پروسه ای است که پول را به سرمايه مبدل می کند

وع ائی از ن ردش ه ی C-M-Cدر گ ا يعن د دC وC دو انته ا می توانن ارای مطمئن

ادل های ارزش ا مع ن فرمول ب دارد و اي ی ن ن اهميت ی اي ز داشته باشند، ول مختلف ني

بالعکس اين شرط طبيعی بودن آنست و بايد اين . بودن دو انتهايش بی معنی نمی گردد

.چنين باشد

ه ی رار پروس ه C-M-Cتک ه مبادل ود پروس ا خ ه ب ه در رابط رايطی ک ط ش توس

ی نيازهای مصرف، محدود می شود کامال بيرونی می باشند، ا در پروسه ی . يعن ام

M-C-M ن ل اي ن دلي ه اي ند و درست ب ی باش ان م ی يکس اظ کيف ا از لح دا و انته ابت

ا ٢M+Mشک نيست . حرکت می تواند تداوم يابد ی M از لحاظ کمی ب رق دارد ول ف

ول خرج شود، ديگر سرماي ن پ ر اي ه اين هنوز مجموعه ی محدودی از پول است، اگ

د بيش نيست ه ای راک زه ای . نخواهد بود و چنانچه از گردش خارج شود اندوخت انگي

ه جای عدد - ∗ اب اصلی ب رار دارد ٢ در کت چون در فارسی همچين . يک مثلث کوچک ق

. را قرار داديم٢چيزی وجود نداشت و ما به جای آن عدد . شد مقصود ارزش مبادله می باشدبدون توجيه ذکر» ارزش«هر کجا در اين نوشته - ∗∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٣٣

رای دازه ب ان ان ه هم د، ب د ارزش از ارزش گردي ه ی تولي ب پروس انی موج ه زم ک

M وجود دارد که برای M ان داوم و بی پاي وجود داشت، در نتيجه حرکت سرمايه م

ه در آغاز می گردد، چرا که در پايان هر معا مله همانقدر به هدف آن دست نيافته ايم ک

ديل . از آن دور بوده ايم ه يک سرمايه دار تب اين پروسه ی بی پايان، صاحب پول را ب

.می کند

د M-C-Mظاهرا فرمول ا سرمايه . فقط در مورد سرمايه ی تجاری صدق می کن ام

ادالت بعدی صاحبان کارخانه ها نيز پول می باشد که با کاالها مبادله م ا مب ی شود و ب

ردد ديل می گ ين . به پول بيشتری تب ا ب ال ديگری م ورد اعم ن م ه در اي شک نيست ک

ول می باشند، خريد و فروش مداخله می کنند که خارج از محدوده ی گردش صرف پ

د ر نمی دهن ن پروسه تغيي زی را در جوهر و طبيعت اي ال چي ن اعم ی اي از طرف . ول

ين جر ا شاهد هم ا ديگر م ام قرض دادن سرمايه ب ه هنگ اهترين شکلش ب ان در کوت ي

ه M-M در اينجا فرمول باال به شکل . بهره می باشيم تقليل می يابد، يعنی ارزشی ک

.گوئی از خودش بزرگتر است

ی اين ، Mاما از کجا اين افزايش در ات قبل دار می شود؟ تحقيق ارزش اضافی، پدي

د، ی جوهر کاالها، ارزش،درباره ما ا نمی دهن ه م پول و خود گردش نه فقط جوابی ب

ام ارزش اضافی ه ن زی ب ه چي ه ب ه گردشی را ک ی هر گون ه حت بلکه به نظر می آيد ک

اال . منجر شود نفی می کنند ه C-M-Cظاهرا کل تفاوت بين گردش ک ول ب و گردش پ

رمايه ی وان س د، M-C-Mعن ی باش ه م اده ی پروس ودن س ارت از معکوس نم عب

و ی چط ه ی عجيب ين نتيج ود آوردن چن ه وج ادر ب د ق ی توان ردن م وس ک ن معک ر اي

باشد؟

من، . معکوس کردن فقط برای يکی از سه جزء پروسه وجود دارد نبه عالوه، اي

االئی از وان يک سرمايه دار ک ه عن ه A ب B وA. می فروشمB می خرم و آن را ب

وان صرفا ه عن اهر می ب اال ظ دار ک دفروشنده و خري د از . گردن Aمن خودم در خري

ه به عنوان صرفا ول، و در فروش ب وان Bيک مالک پ ه عن اال ظاهر ب مالک يک ک

نشر کارگری سوسياليستی

٣٤

ادالت ن مب ی در هيچيک از اي وان می شوم، ول ه عن ده ب ی نماين يک سرمايه دار، يعن

رای . چيزی که بيش از پول يا کاال باشد، نمی باشم ا يک فروش شروع Aب ه ب مبادل

ردن فرمول . با يک خريدB شد، برای ه معکوس ک ه منزل ن ب اگر از نقطه نظر من اي

C-M-C ه . می باشد، برای آنان چنين نيست دارد ک انعی وجود ن گذشته از اين هيچ م

بفروشد و در آن صورت موردی برای سود B کااليش را بدون دخالت من به Aنگذارد

.اضافی وجود نخواهد داشت

ه د ک دام نB و Aفرض کني ر ک ديگر ه تقيم از يک ور مس ه ط دی هايشان را ب يازمن

د . بخرند ع ببرن ی ممکن است A. از لحاظ ارزش سودمند هر دو ممکن است که نف حت

د در Bبتواند مقدار بيشتری از کاالی ويژه ی خود را نسبت به آن مقداری که می توان

ر دو ه در آن صورت ه العکس، ک ا ب د، و ي ه کن د، عرض ه نماي ع ارائ ان موق عهم نف

ورد خواه . در رابطه با ارزش در مبادله فرق می کند مسأله اما اين . می برند در اين م

.ميانجی باشد يا نه، مقادير مساوی از ارزش مبادله می گردندبه عنوان پول

ه ی ه اگر بطور مطلق در نظر گرفته شود، يعنی بدون در نظر گرفتن هم حاالتی، ک

ن گردش ساده سوای از قوانين ذاتی گردش ساده ک د، در اي ده ان االئی استنتاج نگردي

ارزش سودمند ديگری جايگزين می شود، صرفا به وسيله اينکه يک ارزش سودمند

اال وجود دارد ر شکل ک اعی. يک تغيي ار اجتم دار ک ان مق ه، هم ان ارزش در مبادل هم

ه از فروش پبه شکل خود کاال باشد، يا به شکل چه -که در اشياء تثبيت گرديده ولی ک

داری شده است ول خري ا آن پ ه ب در دست مالک -کاال بدست آمده، يا کاالی ديگری ک

د ی مان اقی م اال ب ت ارزش . ک ری در کمي امل تغيي ه ش يچ وج ه ه کل ب ر ش ن تغيي اي

ود ی ش ان -نم ه هم ديل ب ه تب ق ک ه ٥طري کناس ب د اس ری در ٥ پون که تغيي د س پون

تا آنجا که صرفا تغييری در شکل ارزش در مبادله بوجود . ارزش آن بوجود نمی آورد

ن پروسه ه شکل می آيد، حداقل هر وقت اي د، ب اق افت خالص و در شرايط طبيعی اتف

د ه باش ام يافت ا انج ادل ه ه ی مع د مبادل ا . باي االتر و ي ی ب ه قيمت ا ب ممکن است کااله

ا شان بفروش برسند، در اين صورت هميشه ارزش پائين تر از ه ی کااله انون مبادل ق

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٣٥

ردد يله ای . نقض می گ ود وس ی خ الص و طبيع ا در شکل خ ه ی کااله ابراين مبادل بن

ه خطای اقتصاددانانی . برای به وجود آوردن ارزش اضافی نمی باشد از اين جاست ک

ا ) condillac(نظير کونديالک ه ی کااله د ارزش اضافی را از مبادل که سعی می کنن

.ناشی می گردداستنتاج نمايند،

دد و وع نمی پيون ه وق بهرجهت ما فرض خواهيم کرد که پروسه در شرايط عادی ب

االی خود . اينکه نامعادل ها مبادله می گردند د هر فروشنده ای ک برای مثال فرض کني

در شرايط مساوی هر کسی دوباره هر چه . در صد باالتر از ارزش آن بفروشد ١٠را

دقيقا مانند اين است که . خريدار ضرر می دهد به عنوان ده فروشنده سود بر به عنوان

ا خود را . در صد کاهش يافته باشد ١٠قيمت پول داران کااله ه ی خري ر هم در ١٠اگ

وع می پيوست . صد کمتر از ارزش آن می خريدند عکس قضيه هم با همان نتيجه بوق

ده، ب ايش را، در نقش توليدکنن ر مالک کااله ه ه ن تصور ک ا اي ا ب االتر از ارزش آنه

االتر از ارزش ده، ب د و در نقش مصرف کنن ل بفروش ه ح م ب نچ ه رد يک اي ان بخ ش

.له نزديکتر نمی شويمأمس

زايش اسمی قيمت ه ارزش اضافی از اف وده ک دار بيه نمايندگان پرو پا قرص اين پن

واره ه هم ه وجود دارد ک کاالها ناشی می شود هميشه از پيش فرض می کنند يک طبق

د می خرد بدون آن که هيچ دون آنکه تولي د ب وقت بفروشد و يا هميشه مصرف می کن

د ق . نماي ه از تحقي ن مرحل وز در اي ه ای هن ين طبق ود چن ان، وج يح غيرم ل توض قاب

د ی تصديق بفرمائي ه . می باشد، ول ولی را ک ا پ ه از کج ن طبق ه وسيله راستی اي آن ب

ا يا که آن را به عناوين مختلف، قانونی و خريد می کند بدست می آورد؟ بديهی است ب

ه . زور از توليد کنندگان کاال بدست می آورد االتر از ارزش آن ب فروش کاال به قيمت ب

ومی ه ای مفه ين طبق ز چن ه ج دهب ليم ش ان تس ه رايگ ول ب ی از پ افتن جزئ از ي ب

ا غيربدينسان شهرهای آسيای ص . نمی باشد ا ب ه رومی ه ه ب د، در حالی ک ج می دادن

ا در . جزئی از اين پول را با کاله گذاشتن بر سر رومی ها در تجارت پس می گرفتند ام

نشر کارگری سوسياليستی

٣٦

د ن راه بدست آوردن ارزش . هر صورت اين شهرها بازنده ی بزرگی بودن ابراين اي بن

.اضافی نيست

غ A. اکنون حالت کالهبرداری را در نظر بگيريم ه مبل د در عوض ٤٠ شربتی ب پون

رده و ١٠A. می فروشد B پوند به ٥٠ش ت به ارز رذ د سود ب د ضرر ١٠B پون پون

ا رو افی السابق ی کرده است ولی آنه م کم د ٩٠ه د دارن ی . پون ه ول ال يافت ارزش انتق

اله گذاشتن . بوجود نيامده است ا ک د ب ه سرمايه دار يک کشور نمی توان ل طبق سر ک

.همديگر ثروت جمعی خود را افزايش دهد

ا بنابراين اگر ادل ه ر نامع د و اگ معادل ها مبادله کردند ارزش اضافی بوجود نمی آي

د شد دار نخواه اد . هم مبادله شوند ارزش اضافی پدي دی ايج ا ارزش جدي گردش کااله

رين اشکال سرمايه، بدين دليل است که دو شکل از قديمی ترين و . نمی کند عمومی ت

ا ا ک ئيعنی سرمايه تجاری و سرمايه ی رب د ی در اينج ه نشده ان رای . ال در نظر گرفت ب

ن دو شکل سرمايه ه اي ه جز تشريح ارزش اضافی ک رداری صرف ب ق کالهب از طري

ه از ن مرحل ه در اي از است ک دماتی ني اهيم مق دادی مف ه تع د ب بخود اختصاص می دهن

وع سرمايه فقط اشکال . تحقيق هنوز فاقد آنها می باشيم ن دو ن بعدا خواهيم ديد که اي

ل از ثانوی دی قب اريخ، مدت های مدي ا در ت می باشند و علت اين که چرا هر دوی آنه

.سرمايه ی مدرن پديدار شدند، نيز جويا خواهيم شد

ود ا ناشی ش ردش کااله د از گ ی توان ابراين ارزش اضافی نم د . بن ی توان ا م ا آي ام

اال ه ردش، صاحب ک ان منشائی بيرون از اين گردش داشته باشد؟ خارج از حوزه گ م

ت ه اس ه در آن نهفت اری ک دار ک ط مق اال توس ت و ارزش آن ک ده ی کاالس د کنن تولي

ه وسيله مشخص شده و ابتی، تعي ب اعی ث انون اجتم ردد يی ق ه . ن می گ ن ارزش ب اي

د در عين حال ١٠اما اين قيمت . پوند بيان می شود١٠حساب پولی مثال با قيمت پون

ته شده در کاالست که ارزش بوجود می آورد پوندی نيست، اين کار نهف ١١يک قيمت

ه ارزش ولی نه ارزشی که خود، ارزش تازه ای ايجاد نمايد، می توان ارزش جديدی ب

ردن موجود اضافه کرد ولی ار صرفا با اضافه ک د ک اال . جدي پس چطور صاحب يک ک

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٣٧

ه ادر ب اال ق ا ديگر صاحبان ک دون تماس ب ردش، ب می تواند در خارج از محدوده ی گ

ديل ه سرمايه تب ول را ب ا پ ا و ي ارت ديگر کااله ه عب ا ب توليد ارزش اضافی باشد و ي

نمايد؟

د از آن « ه اينکه می توان ا ناشی شود، و ن پس سرمايه نمی تواند از گردش کااله

ا . ناشی نشود ه از آنه د و در عين حال ن ا بياب ه منشاء خود را در کااله . می بايست ک

ه ی تبديل پول به سرمايه با ه در آن مبادل ا، ک ه ی کااله ی مبادل يد بر اساس قوانين ذات

رم (صاحب پول که هنوز صرفا شفيره ی . معادل ها نقطه شروع است، تشريح گردد ک

شان بخرد ی مجبور است که کاالها را به قيمت واقع . يک سرمايه دار می باشد ) نوزاد

نچه پرداخته در اين پروسه از آ ∗شان بفروشد و هنوز پول بيشتری ی و به ارزش واقع

رمايه دار . بدست آورد ه س ول ب احب پ ن ص ل اي ه-تکام ل - پروان ی بايست در داخ م

ل آن ه در داخ وز ن رد و هن ورت گي ا ص ردش کااله دوده ی گ اد مس . مح ا ابع له أاينه

∗∗.] ١٦٦-١٦٥.pp[ (Hic rhodus,hic salta) .می باشند

:لهأ و حاال برای حل مس

ه « ری ک ول تغيي ور در ارزش پ ه منظ رد ب ی گي ورت م رمايه ص ه س ديل آن ب تب

ه . نمی تواند در خود آن پول انجام پذيرد وان چرا ک ه عن د و پرداخت، ب وسيله ی خري

رد، ردد بخود می گي رايش پرداخت می گ پول صرفا قيمت کاالئی را که می خرد و يا ب

د، يعن به شکل در حالی که اگر اقی بمان د پولی خود ب ز وی ب ردد، هرگ ه گ ن آنکه مبادل

اين تغيير از قسمت دوم اين پروسه، فروش مجدد . نمی تواند ارزش خود را تغيير دهد

ه اال را از حال طبيعی خود ب ن پروسه صرفا ک ه اي کاال نيز نمی تواند پديد آيد، چرا ک

ه در قسمت نخست . شکل پول در می آورد رد ک االئی صورت گي د در ک يناين تغيير باي

M-C چرا . آن انجام پذيرد» در مبادله«خريداری شده است، ولی نمی تواند در ارزش

. مؤلف-در کتاب، سرمايه، ارزش ∗اب سرمايه ∗∗ ا، از کت ول ه ل ق ه ی نق ه هم ن مقال ه -در اي ه وسيله ی انگلس ب د اول، ب جل

. انگليسی ترجمه شده اند

نشر کارگری سوسياليستی

٣٨

ر . که ما معادل ها را مبادله می کنيم و کاال به قيمت خود خريداری شده است ن تغيي اي

اال ه از آن ک ی از استفاده ای ک د، يعن فقط از ارزش کاال در مصرف می تواند بدست آي

ود ه منظور . می توان نم ه «بدست آوردن ارزش ب اال، » در مبادل ا استفاده از يک ک ب

دوده ی ه در درون مح د ک ته باش ن خوش شانسی را داش ی بايست اي ول م صاحب پ

ن کيفيت خاص ه ارزش سودمند آن دارای اي د ک االئی را کشف کن ازار ک ردش، در ب گ

ه ب ل مبادل ا واست که منشاء ارزش قاب ار و بن ور ک ه تبل براين ده و مصرف آن منجر ب

د : بوجود آوردن ارزش می باشد و صاحب پول در بازار چنين کاالی خاصی را می ياب

.قدرت انجام کار، يعنی نيروی کار

روی کار، « ل منظور از قدرت انجام کار ، يا ني ه م ک شاعر فيزيکی و فکری است ک

د ارزش ام تولي ه هنگ در پيکر زنده ی يک موجود انسانی وجود دارد و به وسيله او ب

.سودمند به حرکت در می آيد

اال در به عنوان ولی برای اينکه صاحب پول قادر به برخورد با نيروی کار « يک ک

.بازار باشد می بايست شرايط متعددی فراهم گردد

ه جز مبادله ی کاالها فی النفسه شامل روابط وابستگی ديگری ه از طبيعت ب ا ک آنه

ی گ وند، نم ی ش دار م ه پدي ن مبادل ود اي ی . رددخ ط وقت ار فق روی ک رض ني ن ف ا اي ب

ن به عنوان می تواند کاال در بازار پديدار گردد که توسط صاحبش، يعنی شخصی که اي

ه او تعلق دارد ه شده باشد . نيروی کار ب ا فروخت ه شود و ي رای فروش ارائ رای . ب ب

وان اينکه صاحب اين نيرو قادر به فروش کارش اال باشد می با به عن ه يک ک يست ک

او . بتواند آن را عرضه کند و بتواند مالک آزاد نيروی کار خود و شخص خودش باشد

وان ه عن د و بطور مساوی و ب صاحبان آزاد و و صاحب پول در بازار مالقات می کنن

وند ی ش ه م اال وارد معاول تقل ک ی . مس ه يک ن است ک ط در اي دينجا فق ا ب ا ت رق آنه ف

ا . خريدار و ديگری فروشنده است ه ناين رابطه ی برابر می بايست در مقابل ق ون ادام

.يابد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٣٩

رای مدت محدودی بفروشد ا ب ارش را تنه د ک . بنابراين صاحب نيروی کار می توان

ه م فروخت رای هميشه می فروخت، خودش را ه اگر او کارش را در بست و يکباره ب

... تبديل می شد بود و از يک انسان آزاد به يک برده، يعنی از صاحب يک کاال به کاال

وان دومين شرط الزم برای اينکه صاحب پول بتواند در بازار با نيروی کار ه عن يک ب

ارش : کاال برخورد نمايد اين است که ه ک ائی ک روختن کااله صاحب نيروی کار بجای ف

ه در ه ک ان گون ه هم ارش، ب روی ک ود ني روختن خ ه ف ور ب رد مجب ی گي ر م را در ب

.رددش وجود دارد، گ اشخصيت

ارش بفروش رساند، مگر به جز هيچ توليد کننده ای نمی تواند کاالئی را روی ک ني

ره باشد ار و غي زار ک ه، اب واد اولي د، م د . اينکه صاحب وسائل تولي ثال او نمی توان م

د است به عالوه . بدون داشتن چرم، پوتين بسازد ز نيازمن رار معاش ني ه وسائل ام . ب

وال د از محص ی توان يچکس نم رد و ه د ک د خواه ده تولي ه در آين ای ارزشتی ک ه

انسان مجبور است . اتمام نرسيده است استفاده کنده سودمندی را که توليدشان هنوز ب

دايش ين روز پي ه از اول انطور ک ش در اکه قبل از توليد و در حين آن مصرف کند، هم

وده است ين ب ر محصوالت او . صحنه ی جهانی اين چن وان اگ ه عن اال ت ب د ک د گردن ولي

وی د جوابگ ی توانن روش م د از ف ط بع وند، و فق ه ش د فروخت د از تولي د بع باي

ند ايش باش ته ه ت . خواس روش الزم اس رای ف ه ب انی ک طه ی زم د بواس دت تولي م

.طوالنی تر می گردد

ازار « ارگر آزاد در ب ول و ک بنابراين تبديل پول به سرمايه، نيازمند مالقات صاحب پ

آزاد به دو معنی، که او به عنوان انسانی آزاد بتواند ترتيب فروش کارش را می باشد،

ه رای فروش نداشته باشد و ب االی ديگری ب بدهد و اينکه از طرف ديگر هيچگونه ک

ه فعاليت وادارد، در دست نداشته ارش را ب روی ک د ني ه بتوان هيچ وجه وسائلی را ک

.باشد

رای صاحب له که چرا کارگر آزاد او را أاين مس در بازار مالقات می کند هيچ نفعی ب

دارد ول ن ا . پ ومی کااله ازار عم دد ب ای متع ی از بخش ه ط يک ار فق ازار ک رای او ب ب

نشر کارگری سوسياليستی

٤٠

ن س . می باشد دارد ئواي م نفعی ن ا ه رای م ال ب ن حقيقت بطور . ال فع ا اي ا ب ه م چرا ک

ن سؤال ب ا اي ول ب ه برخورد صاحب پ انطور ک يم هم ی نظری برخورد می کن طور عمل

د . ولی يک چيز کامال روشن است . است د می کن ه تولي ن طبيعت نيست ک بلکه در . اي

ز ا و از طرف ديگر صاحبان هيچ چي ول و کااله ه جز يک طرف صاحبان پ روی ب ني

اعی ه رابطه ايست اجتم اريخ طبيعی تعلق دارد و ن کار، قرار دارند اين رابطه نه به ت

اريخی . ن باشد که در تمام ادوار تاريخی يکسا ظاهرا نتيجه ی يک پروسه ی طوالنی ت

رهای ل از قش ته کام ک رش ابودی ي دد و ن ادی متع ات اقتص ه ی انقالب ت، و نيتج اس

.قديمی تر توليد اجتماعی می باشد

ان شکل مهر و نشان منشاء « ه هم مقوالت اقتصادی که قبال تحليل کرده ايم نيز ب

اريخی وجود يک . تاريخ خود را در بردارند اال شامل شرايط ت فرآورده به شکل يک ک

ن . می باشد خاصی ه اي ردد، می بايست ک برای اينکه يک فرآورده تبديل به يک کاال گ

د نشده باشد ده ی آن تولي رار معاش توليدکنن . ∗فرآورده به منظور وسيله ی فوری ام

ر س ال اگ ه ئح وديم ک وده ب ال : وال نم ا اق ه و ي رايطی هم ه ش ور و در چ ت چط اکثري

ن صرفا ه اي افتيم ک ی ي د؟ در م ی گيرن ود م ه خ ا را ب دات شکل کااله ی از تولي عظيم

وع رمايه داری بوق د س يوه ی تولي ی ش دی يعن اص تولي تم خ ک سيس اس ي براس

توليد و گردش کاالها ممکن . بيگانه بود با تحليل کاال ولی اين تحقيق کامال . می پيوندد

ذيرد، در ح ورت پ ت ص دات اس ر تولي ه اکث انگی و -الی ک ای خ تفاده ه رای اس ه ب ک

د ده ان د ش د -شخصی تولي ا نگردن ه کااله ديل ب اه تب د . هيچگ ه ی تولي ابراين پروس بن

ی ارزش در به وسيله اجتماعی در تمامی ابعادش هنوز راه درازی را در پيش دارد تا

ردد ين گ ه تعي ود آ . مبادل ه وج ابيم ک ی ي ول، در م ل پ ا در تحلي ی از ي طح معين ن س

د ی کن اب م االئی را ايج ردش ک عه ی گ کل . توس د ش ول، مانن ژه پ ودی وي کال وج اش

انی، در هر ول جه ا پ ه و ي ردش، وسيله ی پرداخت، اندوخت معادل ساده، وسيله ی گ

اعی می باشند د اجتم . شکل که باشد نمايانگر مراحل کامال مختلفی در پروسه ی تولي

∗ )م (.ی که يک پيشه ور برای رفع فوری نيازهای معاشش توليد می کندمانند محصول

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٤١

رای ظاهر معذلک تجربه نشان می د ا ب هد که يک مرحله ی نسبتا ابتدائی گردش کااله

ا سرمايه نمودن تمام اين اشکال و فرم های مختلف پول کفايت می کند اما در رابطه ب

امال از بوجود . له ی کامال متفاوت است أمس شرايط الزم تاريخی برای وجود سرمايه ک

م ا مجزا م آمدن ه ول و کااله ا گردش صرف پ ان آن ب د . ی باشد زم سرمايه می توان

ازار هنگامی که صاحب وسائل توليد و معاش با کارگر آزادی که نيروی کارش را در ب

ايی ساليان ابرای فروش ارائه می دهد مالقات می کند، ناشی شود و ه تنه ن شرط ب ي

رد ه خود را . درازی از توسعه ی تاريخی را در بر می گي ابراين سرمايه يکمرتب ه بن ب

] ١٦٧PP-٧٠[» .صر خاصی از پروسه ی توليد اجتماعی اعالم می نمايدععنوان

يم د . حال می بايست که اين کاالی ويژه، يعنی نيروی کار را بررسی کن اال مانن ن ک اي

ر دارای ای ديگ ه ی کااله ه«هم د » ارزش در مبادل ی باش د . م ز همانن ن ارزش ني اي

د آن الزم به وسيله يعنی : ارزش ديگر کاالها تعيين می گردد رای تولي زمان کاری که ب

ز می شود دگی . است که شامل باز توليد ني ان ارزش وسائل زن ار هم روی ک ارزش ني

ار می باشد رای ک ن وسائل . الزم برای حفظ صاحب آن در شرايط متوسط مناسب ب اي

اريخ در ه در طول ت ائی ک وا و شرايط طبيعی ديگر و معياره زندگی بر حسب آب و ه

د هر کشور بر يم می گردن رای . قرار گرديده است تنظ ی ب د ول ر می کن ن وسائل تغيي اي

شامل وسائل زندگی به عالوه . يک کشور معين، در يک عصر مشخص معين می باشد

وع ن ن د اي ا بتوان ردد، ت برای جانشينان کارگران از کار افتاده و فرزندانشان نيز می گ

د ه نماي اال، را جاودان احبان ک ژه ص االخره. وي ه ی ب امل هزين دگی ش ائل زن ن وس اي

.آموزش کارگران ماهر نيز می باشد

ر . کمترين حد ارزش نيروی کار ارزش احتياجات مطلق جسمانی زندگی می باشد اگ

ن ه اي ود، چرا ک د ب ر خواه قيمت اين کاال تا اين حد کاهش يابد، از ارزش خود پائين ت

.يت پست آن راارزش، کيفيت متوسط نيروی کار در نظر دارد نه کيف

ام فروش د از انج ا بع ار تنه روی ک طبيعت کار اين حقيقت را روشن می سازد که ني

رد ی گي رار م تفاده ق ورد اس د . آن م يوه ی تولي ه دارای ش ورهائی ک ه ی کش در هم

نشر کارگری سوسياليستی

٤٢

ه . سرمايه داری می باشند، پرداخت، بعد از انجام کار صورت می گيرد بنابراين در هم

ه سرمايه دار ارگر ب ا ک دج ار می ده ايج . اعتب البی از نت ای ج ه ه ارکس نمون ای م آق

ه وان ب ان می ت عملی اين اعتبار را از اسناد پارلمانی بدست می دهد که برای يافتن آن

.کتاب سرمايه مراجعه نمود

ه . ارزش اضافی توليد می کند. با مصرف نيروی کار، خريدار آن همزمان با کاالها ب

يست که محدوده ی گردش را رها کرده و محدود توليد منظور بررسی اين مطلب می با

.را در نظر بگيريم

د ی باش ه م ی دوگان ار دارای طبيعت ه ی ک ه پروس ابيم ک ی ي ورا در م ا ف از . در اينج

د ارزش سودمند است ن پروسه ی ساده ی تولي ن پروسه . يکطرف اي دين طريق اي ب

.اجتماعی وجود داشته باشدمی تواند و می بايست که در همه اشکال تاريخی حيات

از طرف ديگر، همانطور که قبال ذکر شد اين همان پروسه ای است که تحت شرايط

خاص توليد سرمايه داری ادامه می يابد اينها مطالبی است که حال می بايست بررسی

.کنيم

ارگر تحت . پروسه کار بر مبنای سرمايه داری، دارای دو ويژگی می باشد - اوال، ک

ز تلف نگردد، و کنت ا هيچ چي د و او مواظب است ت ار می کن ينکه ارل سرمايه دار ک

ار مصرف نشود اال ک . بيش از مقداری که از لحاظ اجتماعی ضروری است برای هر ک

ه ه متعلق ب ز ک ثانيا، محصول متعلق به سرمايه دار است، اين پروسه خود بين دو چي

. می پذيرداوست، يعنی نيروی کار و ابزار کار، انجام

ه وط ب ه مرب ا ک ا آنج ل نيست، مگر ت رای ارزش سودمند قائ سرمايه دار اهميتی ب

ردد ه ارزش اضافی می گ االتر از هم ه و ب ل مبادل ا ارزش قاب ق ب د . تلفي هدف او تولي

کاالئی است که ارزش آن باالتر از مجموع ارزش سرمايه گذاری شده در توليد آن کاال

می تواند صورت بگيرد؟چطور اين عمل . می باشد

ه در آن را ار نهفت بيائيد کاالی معينی را در نظر بگيريم، مثال نخ پنبه ای، و مقدار ک

خ ) گرم است ٦٩/٤٥٣هر پوند ( پوند ١٠فرض کنيد که برای توليد . تحليل کنيم ١٠ن

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٤٣

ه (∗ شيلينگ الزم است ١٠پوند پنبه به ارزش ه تلف شده در نظر گرفت ا پنب در اينج

ده الوه ). استنش ه ع ون، ب ار خاصی چ زار ک ه اب ار، ب ين بخ یماش ه زن ين پنب ماش

ت از اس ره ني ريس و غي نگ، گ ال س ين آالت، زغ ر ماش ردن . و ديگ اده ک رای س ب

زار را ن اب ه ی اي وع هم ايش، )دوک(موض ه فرس يم ک ی کن رض م اميم و ف ی ن ، م

ابراين . شيلينگ باشد ٢ست پوند نخ الزم ا ١٠ای رسيدن رزغال سنگ و غيره که ب بن

ه ١٠+ » دوک« شيلينگ ٢= شيلينگ ١٢ ر . شيلينگ پنب شيلينگ نمايشگر ١٢اگ

ا دو ٢٤محصول ار ي اعت ک ار -روز س خ، دو ک ه و دوک در شکل ن اه پنب د، آنگ باش

حال چقدر در کار تابيدن بدان اضافه می شود؟. در خود جای می دهند کار -روز

ن ٣نيروی کار در هر روز فرض می کنيم که ارزش شيلينگ ٣ شيلينگ باشد و اي

انگر ار باشد٦نماي الوه . ساعت ک ه ع يدن ب رای ريس ه ب يم ک ی کن د١٠فرض م پون

خ ار ٦ن اعت ک يله س ه وس د ب از باش ورد ني ارگر م ک ک ورت . ی ي ن ص در اي

يلينگ ب ٣ ت، ارزش ه ش ده اس افه ش ول اض ه محص ار ب ط ک خ پون١٠توس د ن

. شيلينگ می باشد١٥

ه ارزش اضافی نمی شود ی منجر ب ی ساده است، ول ه اينکه . اين پروسه خيل و ن

.می تواند چنين کند، چرا که در توليد سرمايه داری کارها باين سادگی انجام نمی گيرد

ما فرض کرديم که ارزش نيروی کار برای هر روز سه شيلينگ بوده، و اين مبلغ «

ار باشد٦نمايشگر ر نصف ... ساعت ک ا اگ ار -روزام ارگر ک اء يک ک ه منظور بق ب

ام ٢٤برای ارگر در تم ان ک ار هم انع ک ا م دارد ت ساعت الزم باشد، هيچ دليلی وجود ن

ردد د، دو . روز گ د کن د تولي ه می توان ار، و ارزشی ک روی ک ه ی ني ل مبادل ارزش قاب

فرق بود که سرمايه دار به هنگام سرمايه گذاری کميت کامال مختلف می باشند، و اين

اين که نيروی کار کيفيت توليد ارزش اضافی را دارا . پولش در آن کاال، در نظر داشت

رو ) Conditio sine qua non(می باشد، شرط الزم ن ني ه اي ود، از آنجائی ک ه ب ب

ی . شود سودمندی سرمايه گذاریبه شکل کار می بايست برای توليد ارزش عنوان ول

∗. پول و معادل يک بيستم يک ليره انگليسی می باشد قديمدشيلينگ، واح

نشر کارگری سوسياليستی

٤٤

رد شرايط خاصی سرمايه دار ما به ماوراء آن نظر داشت، چيزی که نظرش را جلب ک

ل بود که تحت آنها، اين نيروی کار وده و دارای ارزش قاب ه ب منشاء ارزش قابل مبادل

ه است باشد ه در آن نهفت ن . مبادله بيشتری از آنچه ک ه » خدمت «اي ژه ای است ک وي

رمايه دار ار س روی ک ه از ني دی مبادل انون اب ق ق اری برطب ين انتظ ار دارد و چن انتظ

ا می باشد اال ه ا . ک ه ی آن را بدست آورده و ب ار، ارزش مبادل روی ک نده ی ني فروش

د ی نماي ه م ودمند آن متارک دون از دست دادن . ارزش س ی، ب يل يک ه تحص ادر ب او ق

ان ان . ديگری نمی باشد ار، هم ود ک ار، و خ روی ک ه ارزش سودمند ني ق ب دازه، متعل

اجر روغن تعلق فروشنده ی آن است که ارزش سودمند روغن فروخته شده به يک ت

ن استفاده از سرمايه دار قيمت يک روز . دارد ابر اي نيروی کار را پرداخته است و بن

ه اوست آن در طی روز، در طی يک روز ار، متعلق ب ا . ک ه تحت آنه ی شرايطی ک يعن

ه ی نصف ادامه بقای نيروی کار بر ار -روزای يک روز، هزين ر ک را داشته باشد، اگ

ه بواسطه ی اری ک اه ک ت، آنگ ه ی روز بکار گرف ار را هم چه می توان اين نيروی ک

-استفاده از آن در يک روز بدست بيابد، دو برابر بيشتر از ارزش روزانه آن می باشد

د ی اب دی در حق اين شرايط خوش شانسی ويژه ای برای خريدار می باشد ول ا عمل ب

.فروشنده بحساب نمی آيد

ارگر « س ک د و ١٢پ ی کن ار م اعت ک گر ٢٠ س ه نمايش د ک ی ريس خ م د ن پون

ه، ٢٠ يلينگ پنب ارش ٤ ش ه ی ک وده، و هزين ره ب يلينگ دوک و غي يلينگ ٣ ش ش

رد ٦ پوند پنبه ١٠اما اگر . شيلينگ ٢٧ در مجموع -می باشد ار بب د ٢٠ ساعت ک پون

پوند نخ نمايانگر ٢٠حال . شيلينگ می شود٦ ساعت کار خواهد برد که برابر ١٢آن

ه شکل پنبه و دوک و غيره و يک روز به شکل روز ٤است، يعنی کار -روز ٥ ار ب ک

د ٢٠ شيلينگ خواهد بود، در نتيجه قيمت ٣٠به پول کار -روز ٥ريسندگی، بيان پون

ا ٣٠نخ کمافی السلبق ن پروسه سرمايه شيلينگ است ام ه در اي االئی ک ل ک ارزش ک

ده ذاری ش ت ٢٧گ يلينگ اس ول . ش دازه ارزش محص ه ان االتر از ارزش ٩/١ب ه ب ب

ه ٢٧بنابراين . کاالهائی که در توليد سرمايه گذاری شده افزايش يافته است شيلينگ ب

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٤٥

ده و ٣٠ ديل گردي يلينگ تب رده است ٣ ش د ک افی تولي يلينگ ارزش اض ه . ش ن حيل اي

.الخره موفق شده و پول تبديل به سرمايه گرديده استبا

ه هيچ وجه نقض مسأله تمام شرايط « ا ب ه ی کااله برآورده شده اند و قوانين مبادل

د ده ان ده است. نگردي ه ش ادل مبادل ا مع ادل ب وان سرمايه دار . مع ه عن ر ب دار، ه خري

رده است کاالئی اعم از پنبه، دوک، نيروی کار وغيره را به قيمتشان خري د . داری ک بع

يعنی ارزش سودمند .از آن همان کاری را انجام داده که هر خريدار کاال انجام می دهد

ار و در عين حال پروسه ی . آنها را مصرف نموده است روی ک پروسه ی مصرف ني

د ه تولي اال، ب د ک ه ارزش ٢٠تولي خ ب د ن د ٣٠ پون ر گردي يلينگ منج رمايه دار . ش س

ه قيمت به بازار بر ه پشيزی بيشتر و ٣٠می گردد و نخ را ب شيلينگ می فروشد، ن

ذلک ر از ارزش آن، مع ه کمت رده ٣ن ذاری ک يلينگ بيشتر از آنچه درآن سرمايه گ ش

ذرد . بود، بدست می آورد تمام پروسه ی تبديل پول به سرمايه، از حوزه گردش می گ

دخالت گردش، به علت اينکه یبه وسيله يعنی . و در ضمن از اين محدوده نمی گذرد

ود ازار شرط واجب آن ب ار در ب روی ک د ني ت . خري ه عل ردش ب دوده ی گ ه در مح و ن

ن اين ه اي وزه ک ه در ح ت ک د ارزش از ارزش اس ه تولي اء پروس رفا منش ه ص پروس

ن ميسر نيست (و بنابراين . گردش انجام يافته است ر از اي ) بهترين جهان ممکن، بهت

]١٩٠، ١٩٣ -١٩٥ .PP[

ه ارزش آقای مارکس با نشان دادن نحوه ای که توسط آن ردد، ب اضافی توليد می گ

کار است که فقط يک قسمت از سرمايه شاز آنچه قبال ذکر شد، آ . تحليل آن می پردازد

د ارزش اضافی ذاری می شود مستقيما در تولي دی سرمايه گ رارداد تولي ه در هر ق ک

رما متی از س د و آن قس ی کن رکت م ار ش روی ک داری ني ه مصرف خري ه ب يه است ک

ه . فقط اين بخش از سرمايه است که ارزش جديد توليد می کند . می رسد سرمايه ئی ک

اره در ذاری می شود دوب ره سرمايه گ در ماشين آالت، مواد اوليه، زغال سنگ و غي

د و اين قسمت باقی می مان. پديدار می گردد) pro Tauto(ارزش محصول توليد شده

ود ی ش د از آن ناش ی توان افه ای نم يچ ارزش اض ی ه ود، ول ی ش د م از تولي ن . ب اي

نشر کارگری سوسياليستی

٤٦

رمايه دی از س دی جدي يم بن ک تقس نهاد ي ه پيش ارکس را وادار ب ای م وع آق موض

يعنی قسمتی که -می نمايد، سرمايه ی ثابت، آن قسمتی که صرفا دوباره بدست می آيد

و سرمايه ی -ر ابزار کار سرمايه گذاری شده است در ماشين آالت، مواد اوليه و ديگ

متغير، آن قسمتی که نه فقط باز توليد می شود، بلکه در عين حال منشاء بالواسطه

ا در پرداخت -ارزش اضافی نيز می باشد ار ي روی ک داری ني ه در خري ی قسمتی ک يعن

در . دستمزدها سرمايه گذاری شده است ه هر چق ردد ک ا روشن می گ سرمايه از اينج

ه دارد و ب التی ن ثابت در توليد ارزش اضافی الزم باشد، معهذا بطور مستقيم در آن دخ

ذاری شده در هر دادوستد أثيری عالوه مقدار سرمايه ی ثابت سرمايه گ وچکترين ت ک

دار د شده در آن دادوستد در مق د در در نتيجه . ∗را دارا نيست ارزش اضافی تولي نباي

افی، رخ ارزش اض ين ن ود تعي اب آورده ش ه حس ت ب رمايه ثاب ا . س ط ب رخ فق ن ن اي

ود آوردن آن نقش دارد، تقيما در بوج ه مس رمايه ای ک مقايسه ی ارزش اضافی و س

ردد ين گ د تعي ی توان ر، م رمايه ی متغي ی س رخ ارزش . يعن ارکس ن ای م ابراين آق بن

ار اگر قيمت ر : تعيين می کند غيراضافی را فقط با نسبت آن به سرمايه ی مت ه ی ک وزان

ز ٣ د ني شيلينگ باشد، ٣ شيلينگ باشد و ارزش اضافی که در هر روز بدست می آي

د رخ ارزش اضافی را صد در صد می نام ی ممکن است از . آنگاه ن چه اشتباه غريب

تصوری که معموال صورت می گيرد، مبنی بر اينکه سرمايه ی ثابت نقش فعالی را در

ی باش افی دارا م د ارزش اض رددتولي ی گ ای ن-د، ناش الی از آق نيور– و- در مث س

(N.W.Sonlor) رای « نشان داده شده است ه ب وقتی که آن پروفسور آکسفورد، ک

ود، در سال ذير خود مشهور ب ه شهر ١٨٣٦تفحصات علمی و بالغت دلپ يالدی ب م

ه تعل فورد ب ی در آکس اد سياس يم اقتص ای تعل ا بج د ت وت ش تر دع م آن يمنچس

.]P. ٢٢٤[» در منچستر بپردازد) از ريسندگان پنبه(

د د می کن آقای مارکس زمان کاری را که در آن کارگر بهای نيروی کار خود را تولي

ار الزم« ه در طی آن ارزش اضافی » ک اورای آن را ک ده در م ام ش ار انج ده و ک نامي

∗ .در اينجا بايد توجه داشت که ارزش اضافی با سود يکی نيست

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٤٧

ردد، ی گ د م افی« تولي ار اض د» ک ی نام ار . م ار الزم و ک وع ک ک مجم افی ي اض

.را می سازد» کار-روز«

ار ه صرف ک انی ک ی زم ين است ول ار الزم مع رای ک ان الزم ب ار، زم در يک روز ک

ی دود معين ده است و در ح ين نش ادی تعي انون اقتص يچ ق ط ه ردد توس ی گ افی م اض

ر . می تواند بيشتر و يا کمتر باشد ه . ددولی هيچگاه اين زمان نمی تواند صفر گ چرا ک

د رفت ين خواه ارگر از ب ه . آنگاه انگيزه ی سرمايه دار برای استخدام ک ه اينکه ب و ن

ل فيزيولوژيک مانی(دالئ ار -روز، ) جس ه ک د ب ی توان د٢٤م اعت برس ين يک . س ب

ار -روز اعته و يک ٦ ک ار -روز س ود دارد ٢٤ ک ددی وج انی متع ل مي اعته مراح . س

ا ا تقاض ه ی کااله انون مبادل ا ق ه ب دازه ای ک ه از ان ار روزان اعات ک ه س د ک ی کن م

د ن فرسايش طبيعی چيست؟ . فرسايش طبيعی کارگر سازگار باشد تجاوز نکن ی اي ول

ور ارگر بط رمايه دار و ک ر س ا نظ ازگار است؟ اينج ا آن س ار در روز ب اعت ک د س چن

دارد، ود ن االتری وج درت ب اوت است و چون مرجع ق أله فاحشی متف لمس ا زور ح ب

همان تاريخچه ی مبارزه بر سر حدود کار -روزتاريخچه ی تعيين طول يک .می شود

بين جمع سرمايه داران و جمع کارگران، ما بين دو طبقه ی سرمايه دار کار -روزيک

.و کارگر می باشد

در . همانطور که قبال ذکر شد، کتاب سرمايه ارزش اضافی را اختراع نکرده است «

ارگران، هر کجا که بخ د را در دست دارد، ک زار تولي از انحصاری اب شی از جامعه امتي

بردگان، سرف ها و يا آنها که آزادند، می بايست مازاد بر کاری که برای امرار معاش

د وسائل معيشتی صاحب ه منظور تولي خود بدان نياز دارند، مقداری هم کار اضافی ب

د ام دهن د انج ائل تولي واه او يکی از ا. وس توکرات(شراف خ واه ) اريس د، خ ی باش آنت

رده دار امريکائی، ∗آتروسکان) تئوکرات(روحانی شهروند رومی، بارون نرماندی، ب

.]P. ٢٣٥[» اشراف زاده ی روسی، زمين دار مدرن و يا يک سرمايه دار باشد

Etruscan : اهلEtnurla منطقه ای در شمال غربی ايتاليا∗

نشر کارگری سوسياليستی

٤٨

ه در آن ارزش مصرفی ه ک ر شکلی از جامع ه در ه ر صورت روشن است ک در ه

ر و به وسيله دله ای آن بيشتر باشد، کار اضافی محصول از ارزش مبا ی نيازهای کمت

ار اضافی و ه ک ايلی ب ا تم ن شرايط الزام ردد و تحت اي يا بيشتر اجتماع محدود می گ

بنابراين مشاهده می کنيم که در عصر باستان، « . صرفا به خاطر خود آن وجود ندارد

ا ردن ت ار ک ادن طال ارزش اضافی در شکل نهايی خود يعنی ک ه مع حد مرگ، صرفا ب

د ول، تولي ی پ ود، يعن تقل خ ه ای در شکل وجودی مس ه ارزش مبادل ائی ک ره، ج و نق

د ی گردي دود م د، مح ی ش د آن . م ه تولي ت، ک ک مل ه ي ا ک ر ج ی در ه ه صورت ول ب

ه انی ک ازار جه ک ب ب ي وده و در قل رواژ ب ا س ی و ي کال بردگ رين اش دائی ت هابت ب

رد ی تو وسيله ه . ليد سرمايه داری احاطه شده است، بسر می ب ابراين در جائی ک و بن

د ا -فروش محصوالت صادراتيش مضمون اساسی فعاليت او را تشکيل می ده در آنج

ز ار طاقت فرسا ني دنامی تمدن نمای ک ا سرواژ، ب به شهرت وحشيگری برده داری ي

ا . افزوده گشته است ا ت وبی امريک االت جن ده بنابراين در اي د بطور عم ه تولي انی ک زم

ا . متوجه مصرف ضروری داخلی بود کار بردگان شکلی ماليم و پدر ساالری داشت ام

اری افه ک د، اض االت گردي ن اي م اي افع مه ه يکی از من ديل ب ه تب ه صدور پنب ين ک هم

ال و حتی در بعضی موارد از پا در آمدن آنان ) نگروها(سياهان فقط هفت سال به دنب

ه ع ار، ب ری ک ی (نص املی اساس ديل ) ع ابگر تب ده و حس اب ش تم حس ک سيس در ي

د د .... گردي اری (Corveeهمانن وب ) بيگ ای دان ين ه اهزاده نش ا در ش رف ه » س

]٢٣٥-٣٦ .PP[ . ه در اينجا مقايسه با توليد سرمايه داری بسيار جالب است، چرا ک

.در بيگاری، کار اضافی دارای شکلی واضح و مستقل می باشد

ه يک ف« د ک ار -روزرض کني امل ک ار الزم و ٦ش ار اضافی ٦ ساعت ک ساعت ک

ه ارگر در هفت د ٣٦باشد، آنگاه ک ام می ده رای سرمايه دار انج ار اضافه ب . ساعت ک

د ٣ روز برای خود و ٣مانند اينکه ار کن رای سرمايه دار ک ن . روز ب ا اي ه مسأله ام ب

ار ال . يکباره قابل مشاهده نيست د کار اضافی و ک وط شده ان م مخل ا ه م و بيش ب . زم ک

ثانيه برای خود ٣٠در هر دقيقه کارگر : ممکن است اين رابطه را اينطور بيان کرد که

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٤٩

د و ار می کن رای سرمايه دار٣٠ک ه ب ن . ثاني ا، اي اری سرف ه ا بيگ ه ب ا در رابط ام

د . فرق می کند مسأله ثال . اين دو نوع کار در فضا از يکديگر تفکيک گشته ان اری م ک

اری را را که يک دهقان روسی برای خود انجام می دهد روی زمين خودش است، و ک

ار او . که برای اشراف زاده انجام می دهد در ملک اشراف زاده می باشد دو قسمت ک

. »کار اضافی به صورت بيگاری کامآل از کار الزم جداست . از هم جدا و مستقل هستند

]٢٣٦ .P[ .

د شاهزاده نشين های الثبايد از نقل م اعی جدي اريخ اجتم های جالب بيشتری از ت

ا اين مثالآقای مارکس با استفاده از . دانوبی خودداری کنيم ها ثابت می کند که در آنج

ه زيرگی اشراف زاده ها به يمن دخالت روس امال ب ها، در بدست آوردن کار اضافی ک

ند ی باش رمايه دار م ای س ر کارفرم ه ر. ه ا آنچ ه ام ار (ا ک ازمانی ک ررات س ) مق

Organique reglement لف رال کيس ه ژن لط وت) Kisseleff(، ک ط آن تس س

ار ت اظه ان مثب ه بي ود ب ديم نم ا تق راف زاده ه ه اش ان را ب ار دهقان ر ک دود ب نامح

ه در ای کارخان ه ه ی دارد، تصويب نام يسم د انگل ی کنن ان م ی آن را بي ان منف . بزب

نی سرمايه به استثمار نامحدود نيروی کار مخالفت ويب نامه ها با تمايل در اين تصو «

د می رای استف -کنن ادلی در ا ب ی مع بم، ول وزش می طل ن اصطالح فرانسوی پ ده از اي

رای طول -انگليسی برای آن وجود ندارد درت دولت حدودی ب يعنی با اعمال زور و ق

ی مالکان و سرمايه داران به وسيله ه دولتی ک آن هم تعيين می نمايند، کار -روزيک

ه . رهبری می شود ری ب اد وسيع ت ه هر روز ابع ارگر ک بدون اشاره به جنبش طبقه ک

ت ی گرف ود م ه . خ ار در کارخان دوديت ک ن مح يله اي ه وس ال ب رورتی اعم ان ض هم

ده . به مزارع انگليسی می آورد را ∗گوانوی پروئی ) (guanoمی گرديد که ان درن هم

و ر خ ورد ديگ يد، در م ابودی می کش ه ن ين را ب ورد زم ه در يک م ارتگری ک ئی و غ

د ی ش ه ور م ت حمل ات مل ه ی حي ه ريش ه . ب م ب يس ه اوب در انگل ای متن دمی ه اپي

Peru اهل پرو ∗

نشر کارگری سوسياليستی

٥٠

د سربازان : روشنی آلمان و فرانسه سخن می گفت ار ق » لزوم پائين آوردن دائمی معي

]..٢٣٩ P[.

ول آن، ه اعات کار روزانه ب برای اثبات تمايل سرمايه به بسط س اورای حدود معق م

ان، ا، کميسيون استخدام کودک ه ه ور از گزارشات بازرسان کارخان آقای مارکس به ف

اره گزارشات د و درب ی نماي ول م ل ق انی نق ناد پارلم ر اس ومی و ديگ تی عم ی تندرس

:نتايج را بشرح زير جمع بندی می کند

ار -روز« و ک ه می ت انی ک ا در طی آن چيست؟ مدت زم ازه داد ت ه سرمايه اج ان ب

ار در ا روی ک تفاده ب از ني ه آن اس ای روزان ت به ه رزای پرداخ ا چ ت؟ ت در اس د، چق

د ممکن است ار -روزح اره را ب ک روی ک ود ني د خ از تولي رای ب ه ب انی ک اوراء زم م

د، بسط داد الزم ی باش رمايه پاسخ م " م رديم، س اهده ک ه مش انطور ک دهم : ی گوي

دون به جز ساعت تمام به حساب می آيد، ٢٤ کار -روز ه ب آن چند ساعت استراحتی ک

د ی باش دماتش نم د خ ه تجدي ادر ب ا ق ار مطلق روی ک ن . آن ني ه يک اي ت است ک واقعي

زی رکارگر، در طی ساعات طوالنی کار روزانه که به د د، چي ه ازای يک عمر می مان ب

و اينکه تمام اوقات قابل عرصه ی او زمان کار بوده حساب نمی آيد ه نيروی کار ب جز

د ی باش د ارزش م رمايه موج ه س ق ب ام آور و .... و متعل ابقه سرس ن مس ا در اي ام

ه ال کورکوران ه دنب اظ ب ه از لح ی بلک اظ اخالق ط از لح ه فق رمايه ن افی، س ار اض ک

ائی روز ز از حدود نه د -جسمانی ني اوز می کن ار تج ر ... ک ی ب ای مدت سرمايه اهميت

ال و فرسايش و مرگ زودرس آن ... زندگانی نيروی کار قائل نيست ه دنب . می آورد ب

ارگر ر ک ول عم ائين آوردن ط ا پ ار را ب ان ک دود، زم ان مح دت زم رمايه در يک م س

]PP. ٢٦٤ -٦٥[افزايش می دهد

ه در ور نيست ک ا سرمايه مجب افع سرمايه نيست؟ آي ا من اير ب ر مغ ن ام ا اي ی آي ول

ه از لحاظ درازمد د؟ ممکن است ک ران کن ت هزينه ی اين فرسايش بيش از حد را جب

ين باشد ن چن وبی . نظری اي االت جن ل اي ان در داخ ه بردگ ازمان يافت ارت س ال، تج عم

ان را در ه صورت يک اصل اقتصادی ٧امريکا از کار افتادن نيروی کار بردگ سال ب

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٥١

اطق سرمايه دار انگليسی ع . تأييد شده در آورده بود ارگر از من أمين ک ه ت ال متکی ب م

ار شاهد « روستائی می باشد روی ک رای جذب ني ا گنجايش سرمايه ب او در مقايسه ب

داوم از . يک جمعيت اضافی مداوم است ان م ولو اينکه اين جمعيت اضافی از يک جري

ر دوش پيشينيان خود فشار ه ب ا ک افراد زمين گير و نسل های ميرنده ای از انسان ه

د آو ده باش کيل ش د، تش ی رون ين م وغ از ب ل از بل ا، ،رده و قب ر مطمئن رف ديگ از ط

ه از د سرمايه داری، ک ه تولي ه چگون د داد ک تجربه به يک ناظر بی عالقه نشان خواه

ات ذرد، ريشه ی حي وان گفت بيش از يک روز از عمرش نمی گ اريخی می ت لحاظ ت

ه رار داده است، چگون ه ق ورد حمل ی را م ارگر صنعتی فقط قدرت مل اهی جمعيت ک تب

توسط جذب مداوم عناصر کار کشاورزی به تعويق می افتد و چطور حتی اين کارگران

د در ا آن ح ژه ت ه وي ه ب ی ک اب طبيع وای آزاد و انتخ دگی در ه م زن ی رغ ی، عل زراع

د ذارده ان ه زوال گ زه های . ميانشان قدرتمند است رو ب ين انگي ه دارای چن سرمايه، ک

د، در مهمی ب د، می باش دگی می کن ان آن زن ارگر در مي ه ک ه طبق ار رنجی ک رای انک

ايی و حتمی فعاليت دام نه های عملی خود به همان اندازه از نابودی نسل انسان و انه

يد ه درون خورش ين ب الی زم ادن احتم ه از افت ت مضطرب است ک اله. جمعي ر ک در ه

ر احب س ده ب ر ص دود، ه هامی مح رکت س ام ش ا زود داری بن ر ي ه دي د ک ی دان هم م

ر سر رق آن ب ه رعد و ب ی هر يک انتظار دارد ک د، ول د افکن ين خواه صاعقه ای طن

ی را اران طالئ ه ب همسايه اش خواهد کوفت، و بعد از آن خود او وقت خواهد داشت ک

A pros mols(پس از من هر چه باداباد. جمع آوری کرده و بطور امنی انبارش کند

le delugo( ، رمايه داريست ر کشور س رمايه دار و ه ر س ره جنگی ه ابراين . نع بن

به سرمايه به سالمتی و جان کارگران بی اعتناست، مگر اينکه جامعه وادارش کند که

ز ه ج ارگران بستگی ب ه ک ايی نسبت ب ی اعتن ن ب ه اي م رفت د و روی ه ل نماي ن عم اي

دارد رمايه دار ن ک س د ي ا ب وب ي ردی خ ت ف ت آز. ني د رقاب ی تولي وانين ذات اد، ق

رمايه داری را کل س ه ش ل ب رمايه دار تحمي رد س ر ف ر ه ی ب اری برون وانين اجب ق

.]٢٦٩PP -٧٠[» می کند

نشر کارگری سوسياليستی

٥٢

ين ار -روزتعي رن ک ه ی ق ط نتيج ارگر است متوس ا و ک ين کارفرم ارزه ب ا مب و. ه

ارزه جالب می باشد در آغاز می ن مب ه مشاهده ی دو جريان مخالف در اي بايستی ک

ور ار مجب ام ساعات بيشتری ک ه انج ارگران را ب وانين بخاطر هدف وجودی خود ک ق

ارگری انون ک ين ق د، از اول ال ٢٣در (کنن وم س اه س ن ١٣٤٩ م ويم ادواردي ه تق ب

»Edwardian« ( دار کامل ه اخذ مق اه موفق ب اکم هيچگ ات ح تا قرن هيجدهم، طبق

ا رو مکار ی ب ارگران نشدند، ول درن، ورق مکن از ک اج ماشين بخار و ماشين آالت م

ت نتی . برگش ای س دوديت ه ام مح رعت تم ه س ان ب ان آنچن ان و کودک ار زن رواج ک

اری آغاز اده ک ساعات کار روزانه را درهم شکست که قرن نوزدهم با يک سيستم زي

ه از سال مسأله و اين . گشت که در تاريخ جهان بی سابقه بود ود ک يالدی، ١٨٠٣ب م

د قانونگ ار گردان رای ساعات ک ل شدن حدودی ب ارکس . ذاران را مجبور به قائ ای م آق

ا در سال اه ه انون کارگ ا ق يس ت ه در انگل انون کارخان دوين ق اريخ ت شرح جامعی از ت

: را بدست می دهد و از آن به شرح زير نتيجه گيری می کند١٨٦٧

ائی از ص ) ١ ار، در آن بخش ه ين بخ ين آالت و ماش از، ماش ار در آغ ه بک نعت ک

دا انونی ابت گرفته می شوند باعث اضافه کاری می گردند، و بنابراين محدوديت های ق

تم ن سيس ه اي ائيم ک اهده می نم ی سرانجام مش د ول راء می گردن ا اج ن بخش ه در اي

ه ه هيچگون اضافه کاری تقريبا به تمام بخش ها نيز گسترش می يابد، حتی در جائی ک

د ماشين آالتی مورد استف اده قرار نگيرد و يا در جائی که ابتدائی ترين شيوه های تولي

).»vide«از گزارش کميسيون استخدام کودکان . ( هنوز وجود داشته باشد

درت ) ٢ رد و آزاد ق ارگر منف ک ک ا، ي ه ه ان در کارخان ان و کودک ار زن ا رواج ک ب

د مقاومت خود را در مقابل تجاوز سرمايه از دست می دهد و مجبور به تسليم بدون قي

ه مقاومت جمعی می شود . و شرط می گردد ور ب ه : بنابراين مجب ارزه طبق ه مب برعيل

.جمع سرمايه داران آغاز می گرددبرعيله طبقه، مبارزه ی جمعی کارگران

ارگر ه ک ود ک ن ب ر اي ه فرض ب انی ک ه زم ی ب افکنيم، يعن حال اگر نگاهی به عقب بي

ه تحت ، قراردادی با س »مساوی«و » آزاد« ائيم ک دد، مشاهده می نم رمايه دار می بن

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٥٣

آن قرارداد تا آنجا که . پروسه توليد، چيزهای زيادی بطور قابل مالحظه تغيير کرده اند

ه در طی . به کارگر مربوط می شود يک قرارداد آزادانه نيست ه ای ک آن، مدت روزان

ی آ ه او در ط ت ک انی اس ت، زم ود آزاد اس ار خ روی ک روش ني ور او در ف ن مجب

ار خود است وده ای آن . به فروش نيروی ک ه شکل ت ارگران ب است و فقط مخالفت ک

ان ود و کودکانش روش خ ا را از ف ه آنه ومی را، ک انون عم ک ق ويب ي را تص ه قه ک

د » آزادانه«توسط يک قرارداد د، حاصل می گردان . به مرگ و بردگی ممانعت می نماي

انون اساسی بجای فهرست گزافه وار « ارگر ق ذاری بشر، حال ک ل واگ حقوق غيرقاب

)Magna Charta (٣٠٢ [» .منين مقرارت کارخانه را در اختيار دارد .P[.

د شده حال بايد نرخ ارزش اضافی و رابطه ی آن را با مقدار کل ارزش اضافی تولي

ا . تحليل کنيم رديم، فرض می نم ين ک ز چن بال ني ه ق انطور ک ه در اين بررسی، هم ئيم ک

.ارزش نيروی کار کميتی ثابت و تعيين شده باشد

ه توسط ه سرمايه دار ب داری را ک با اين فرض، نرخ ارزش اضافی در عين حال مق

د ين می کن ی بدست می آورد، تعي ان معين ارگر در زم ار، . يک ک روی ک ر ارزش ني اگ

د و ٣ يلنيگ در روز باش رخ ارزش ٦ ش د، و ن اعت در روز را بنمايان افی س اض

اه، ر روز ٣صددرصد باشد، آنگ ر، در ه يلينگ سرمايه ی متغي يلينگ ارزش ٣ ش ش

. ساعت کار اضافی انجام می دهد٦اضافی توليد می کند، يا اينکه کارگر هر روز

ه کل نيروی کاری است که بطور هم زمان پولی بيان غيردر حالی که سرمايه ی مت ب

ه وسيله ه توسط ی يک سرمايه دار بکار گرفت ل ارزش اضافی ک شده باشد، جمع ک

ر ضرب کردن اين سرمايه ی مت به وسيله نيروی کار توليد شده است رخ ارزش غي در ن

د ی آي ت م افی بدس مار . اض ان ش بت مي ط نس افی بتوس ر ارزش اض ارت ديگ ه عب ب

ين ار تعي د و درجه ی استثمار ک ه شده ان ان بکار گرفت م زم نيروهای کار که بطور ه

اهش در يکی . می گردد ه ک د، بطوری ک هر يک از اين دو عامل ممکن است تغيير کنن

ران شود اد در ديگری جب ا ممکن است توسط ازدي ر يک سرمايه ی مت . از آنه ه غي ک

ساعت ٣مثال ( درصد می باشد ٥٠ کارگر با نرخ ارزش اضافی ١٠٠نيازمند استخدام

نشر کارگری سوسياليستی

٥٤

افه در روز ار اض ف ) ک ه نص بت ب تری نس افی بيش رمايه متارزش اض ر آن س ا غي ب

رخ ارزش اضافی ٥٠استخدام ثال ( درصد ١٠٠ کارگر و ن ار اضافی در ٦م ساعت ک

ار . توليد نخواهد کرد ) روز ين ممکن است عرضه ک بنابراين تحت شرايط و حدود مع

.تحت فرمان سرمايه، مستقل از عرضه ی واقعی کارگران گردد

ردن ارزش اضافی اال ب رای ب ه وسيله معذلک حد مطلقی ب رخ وجود ب ردن ن اال ب ب

ه باشد، خواه . دارد در ک ه وسيله ارزش کار هر چق ار ١٠ ساعت خواه ٢ب ساعت ک

ز ارگر، هرگ ه توسط هر ک ه روز ب الزم نمايانده شود، ارزش کل کار انجام شده روز ب

د ٢٤نمی تواند ارزشی را که نمايانگر ه منظور بدست آوردن . ساعت کار باشد بياب ب

ار -روزمساوی ارزش اضافی، طوالنی ساختن مقادير ن حدود ک د در اي فقط می توان

ملی مهم برای تشريح پديده های ااز اين به بعد اين ع . گردد غيرجايگزين سرمايه ی مت

:گوناگونی که از دو تمايل متضاد سرمايه ناشی می گردد، خواهد بود يعنی

.غيره ی متکاهش تعداد کارگران استخدام شده، يا مقدار سرماي )١

.با اين وجود توليد باالترين مقدار ممکن کار اضافی )٢

ه ود ک ی ش ه م ا نتيج افی «: از اينج رخ ارزش اض وده و ن ين ب ار مع ر ارزش ک اگ

ده د ش افی تولي ادير ارزش اض د، مق اوی باش يله مس ه وس ف ب رمايه ی مختل ی دو س

ا ... اشدنهفته در آنها می ب غيردارای نسبت مستقيم با مقادير سرمايه ی مت انون ب اين ق

ه .واقعيات تناقض مستقيم دارد » ظاهر« تجارب بنا شده براساس د ک هر کسی می دان

دکی غير نسبتا بزرگ و سرمايه ی مت يک ريسنده ی پنبه که با سرمايه ی ثابت نسبتا ان

رمايه ه س انوا ک ک ن ری از ي ود کمت هم س د، س ی کن ار م تی ک بتا کوچک و ثاب نس

ن تضاد . نسبتا وسيعی به کار می اندازد، بدست نمی آورد رغيسرمايه ی مت برای حل اي

همانطور که با شروع از جبر مقدماتی ،آشکار به عناصر واسطه ی متعددی نياز است

ممکن است عددی )+( متعددی برای فهميدن اينکه صفر روی صفر رابطه های ميانی

. ]P. ٣٠٧ [».حقيقی را بيان کند، مورد نياز می باشد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٥٥

داد کار -روزبرای يک کشور مشخص با ردن تع اد ک ا زي معين، ارزش اضافی فقط ب

ی د، يعن اء ياب ه وسيله کارگران می تواند ارتق زايش جمعيت ب د : ی اف زايش، ح ن اف اي

د ی ده کيل م ور را تش ی آن کش رمايه جمع ط س افی توس د ارزش اض ی تولي . رياض

ارگران م داد ک اه تع ر گ ر ه د از طرف ديگ ن ح د، اي ين باش يله ع ه وس دنب والنی ش ط

انون فقط . تعيين می گردد کار -روزامکان پذير ن ق ه اي د ک د خواهيم دي ه بع از اينجا ب

.برای آن شکل ارزش اضافی که تا بحال تحليل شده است اعتبار دارد

ه ديل ب ل تب ول قاب ی از پ ر مبلغ ه ه يم ک اهده می کن ان مش ه از تحقيقم ن مرحل در اي

رای آن وجود دارد سرما داقلی ب ه ی يک واحد : يه نيست، و اينکه يک ح ی هزين يعن

رفتن آن الزم است رای بکار گ رخ ارزش . نيروی کار و ابزار کاری که ب د ن فرض کني

اج در صد باشد، سرمايه دار نوخاسته، ا ٥٠اضافی ا حتي ارگر دارد ت ه استخدام دو ک ب

د دگی کن ارگر زن د يک ک ز همانن ه او . بتواند خود ني ن است ک انع از اي ن امر م ی اي ول

د زی بيان دفوچي اد زد، و ه دتا ازدي ه عم اء نيست بلک رفا بق رمايه داری ص د س تولي

دگی « . ثروت نيز هست ارگر معمولی زن ر از يک ک برای اينکه سرمايه دار دوبار بهت

د ديل نماي ه سرمايه تب ه استخ . کند، و نصف ارزش اضافی توليد شده را ب ور ب دام مجب

د . کارگر می باشد ٨ ام ده ارگران انج راه ک ار خود را هم ممکن است که او نيز سهم ک

ارگر و ان ک طی مي د واس ی ح د، يعن ی مان اقی م ای کوچک ب ک کارفرم وز ي ی هن ول

رمايه دار ه . س رمايه دار را ب رمايه داری، س د س عه تولي ی از توس ه ی معين ال درج ح

وان ب اختصاص تمام اوقاتی که او در طی آن وان يک سرمايه دار، ه عن ه عن تجسم ب

ردازد، روش محصوالت آن می پ ان و ف ار مردم رل و غارت ک ه کنت ردی سرمايه، ب ف

ی تعيين حداکثری به وسيله ملزم مينمايد، اتحاديه های محدود کننده ی قرون وسطی،

د، سعی در ا می توانست استخدام کن ه هر کارفرم بسيار اندک برای تعداد کارگرانی ک

اال . جلوگيری از تبديل کارفرمای کوچک به يک سرمايه دار داشتند ا ک ول، ي صاحب پ

ه ادر ب د، ق ه منظور تولي ه ب ردد ک ديل می گ فقط هنگامی به يک سرمايه دار واقعی تب

ا . تأمين حداقلی که بسيار بيشتر از حداکثر قرون وسطائی مزبور است باشد و در اينج

نشر کارگری سوسياليستی

٥٦

رات نيز همانند علوم طبيعی، صحت قا ه تغيي ن ک نونی که توسط هگل کشف شد، در اي

ردد ی گ ات م د، اثب ی دارن اوتی کيف ر تف ت ب ه ی خاص دالل ی در يک نقط » .صرفا کم

]٣٠٨ -٠٩ .P[ ه اال ب ا ک ول ي مقدار حداقل ارزش مورد نياز برای تبديل يک صاحب پ

رای ت، و ب اوت اس رمايه داری متف عه س ف توس ل مختل رمايه دار، در مراح ک س ي

.رحله معينی از توسعه، برای شعب مختلف صنعت، تغيير می کندم

ارگر طی پروسه ی توليد که در باال بطور مفصل ذکر شد، رابطه ی سرمايه دار و ک

اوال، سرمايه دار به حاکم بر کار تبديل شده « . بطور قابل مالحظه ای تغيير يافته است

تجسم فردی سرمايه، مواظب است سرمايه دار، يعنی . است، يعنی حاکم بر خود کارگر

د ام ده ا شدت الزم انج ا دقت و ب نظم، ب ن، . که کارگر کار خود را بطور م گذشته از اي

سرمايه به يک رابطه ی اجباری تبديل شده است که طبقه ی کارگر را مجبور به انجام

ه تر از آنچ اری بيش يله ک ه وس ين ب ا تعي ای آنه دی ه ک نيازمن دوده ی کوچ ی مح

توليد کننده ی صنعت ديگران و باج گير کار اضافی و به عنوان و . می گردد، می نمايد

ام های گراستثمار ه ی نظ ارائی از هم ی و ک نيروی کار، سرمايه در انرژی، بی پروائ

اری مستقيم ار اجب ه ک ر پاي ا ب توليدی گذشته بسيار پيشی می گيرد، اگر چه آن نظام ه

.بنا شده بودند

ر از، س ی در آغ رايط فن ت آن ش ار را تح ر ک ت ب ی(مايه حاکمي ده ) تکنيک ه عه ب

ه است اريخی استقرار يافت ه از لحاظ ت د را . می گيرد ک ا شيوه ی تولي ابراين، الزام بن

ی صرفا . عوض نمی کند توليد ارزش اضافی، بطوری که تاکنون تحليل شده است، يعن

ه به توسط طوالنی کردن روز کار، مستقل از هرگو د ب نه تغييری در خود شيوه ی تولي

خ به همان سرمايه . نظر می آيد اندازه در حرفه ی نانوائی اوليه کارائی داشت که در ن

.ريسی مدرن

ه شد، رابطه به عنوان در پروسه ی توليد که صرفا « ار در نظر گرفت پروسه ی ک

د ی باش رمايه نم ار و س ه ی ک د رابط دش همانن ائل تولي ارگر و وس ين ک ه ب ه ، بلک ب

ال . رابطه ی کار و صرفا وسائل و مواد اوليه ی فعاليت توليدی است صورت رای مث ب

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٥٧

اغی ار دب ک موضوع صرف ک وان ي ه عن ا را ب اغ، پوست ه ه، دب اغ خان در يک دب

ه محض اينکه -اين سرمايه دار نيست که او پوستش را دباغی می کند . می کند ولی ب

پروسه ی بوجود آوردن ارزش اضافی بنگريم، موضوع پروسه ی توليد را به عنوان

ديل می شوند -فرق می کند . ابزار توليد ناگهان به ابزار جذب کار انسان های ديگر تب

ه د است ک زار تولي رد، بلکه اب د را بکار می گي اين ديگر کارگر نيست که وسائل تولي

ی آورد ود در م تخدام خ ه اس ارگران را ب ه آ . ک ت ک ارگر نيس ن ک ا را اي وان نه ه عن ب

ه او را ه عناصر مادی فعاليت توليدی خويش به مصرف می رسند، اين آنها هستند ک ب

وان ی نماي عن ود مصرف م ات خ ه ی حي ه ی پروس ر ماي ات نخمي ه ی حي د؛ و پروس

ده اش به جز سرمايه چيزی را وان حرکت پيش رون ه عن د ارزش ب ه وسيله تولي ی ب

کارگاه ها که مجبور به بيکار ماندن در شب هستند کوره ها و . ارزش شامل نمی گردد

د . و کاری حذب نمی کنند رای سرمايه دار بشمار می رون ابراين . ضروری خالص ب بن

بخود اختصاص » کار شبانه ی کارگران کمکی« کوره ها و کارگاه ها عنوانی را تحت

-ميالدی ١٨٦٥از گزارش کميسيون استخدام کودکان، گزارش چهارم، سال [می دهند

ا ٧٩صفحه اوينی ]. ٨٥ ت ه عن ائل را ب ن وس د، اي ائل تولي ه وس ول ب ر صرف پ تغيي

ان ار انس اکم برک اری ح انونی و اجب ا ق د یه ی کن ديل م افی، تب ر و ارزش اض » ديگ

]٣٠٩ -١٠ .PP[.

ز وجود دارد د . اما شکل ديگری از ارزش اضافی ني ه ح ه سرمايه دار ب هنگامی ک

رای او نهائی ساعات کار روزا زايش ارزش اضافی ب رای اف نه می رسد راه ديگری ب

ار و . باقی می ماند اهش بهای ک ار و در نتيجه ک ره وری ک زايش به يعنی به وسيله اف

ری ه ی ديگ افی در مقال کل ارزش اض ن ش ار الزم، اي ان ک ردن زم اه ک ابراين کوت بن

.بررسی خواهد شد

∗ساموئل مور

ه را برای اينکه امکان انتشار اين مقاله در انگلستان باشد، مور، دوست انگ ∗ ن مقال لس اي

Samuel Moore. امضاء کرده است

نشر کارگری سوسياليستی

٥٨

ای ازای از خالصهخالصه

سسی کارل مارکی کارل مارک سرمايهسرمايه

سرمايه کتاب اول. جلد اول

روند توليد سرمايه داری

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٥٩

بخش اول

کاال و پول کاال، آنطور که هست. ١

ارت از د عب ی باش ا م ا حکمفرم رمايه داری در آنه د س ه تولي وامعی ک روت ج ث

ام . کاالست کاال چيزی است که دارای ارزش مصرفی می باشد؛ ارزش مصرفی در تم

ر آن، ارزش مصرفی اشکال جامعه وجود دار ه سرمايه داری عالوه ب ا در جامع د، ام

.منبع تأمين کننده ارزش مبادله است

ه عامل ل ارزش مبادل ر ) tertium Comparationis(مقايسه سومی قاب را درب

اعی مشترک : آن سنجيده می شود به وسيله دارد که اده اجتم ل های ارزشکار، م قاب

.باشيم، زمان کار اجتماعا الزم مدفون شده در آنهامبادله، يا اگر بخواهيم دقيق تر

زی دو وجهی است ی ارزش مصرفی و ارزش : درست همانطور که يک کاال چي يعن

از : مبادله، بر همين منوال کاری که در آن ذخيره گرديده به دو صورت معين می شود

ره اطی و غي ار خي دگی، ک ار بافن دی مشخص، ک ا -يک جهت، به صورت فعاليت تولي ي

ار به صورت کار مفيد؛ از جهت ديگر ار انسانی، ک روی ک ) عمومی (مصرف ساده ني

ه را؛ . مطلق متراکم شده اولی ارزش مصرفی را بوجود می آورد و دومی ارزش مبادل

ه و (تنها دومی است که از لحاظ مقداری قابل مقايسه است ين کارهای ماهران تفاوت ب

).را مسجل می گرداندغيرماهرانه، ساده و مرکب، اين امر

ار ان ک دار آن، مدت زم ار مطلق است و مق از اين رو ماده متشکله ارزش مبادله ک

.مطلق، حال برای اينکه به شکل ارزش مبادله توجه کنيم

نشر کارگری سوسياليستی

٦٠

)١ (y االی ب االی x= ک ر ارزش مصرفی ک اال در براب ف؛ ارزش يک ک االی ال ک

. صورت ساده ارزش نسبی است عبارت تساوی دو کاال،. ديگر ارزش نسبی آن است

اال ه ب ت yدر معادل ادل اس ان مع االی ب هم ود را xدر آن . ک ف ارزش خ االی ال ک

االی yبدست می آورد، در حاليکه ) شکل طبيعی کاال (متمايز از شکل طبيعی خويش ک

ب ودش کس ی خ کل طبيع ی در ش تقيم را حت ه مس ت مبادل ان قابلي ان زم ب در هم

ر ارزش مصرفی . می نمايد اريخی ب ارزش مبادله يک کاال به وسيله روابط مشخص ت

دد ا ارزش مصرفی . آن نقش می بن ود را ب ه خ د ارزش مبادل اال نمی توان رو، ک از اين

د ا . خودش معين سازد، بلکه فقط آنرا در ارزش مصرفی کاالی ديگری بيان می کن تنه

صيت کار واقعی متراکم شده در در معادل قرار دادن دو محصول واقعی کار است که خا

ا وان تنه ه عن وان ب ی نمی ت ردد، يعن ی می گ آن دو به عنوان کار مطلق انسانی متجل

ه در خودش نسبت داد، راکم يافت ار واقعی ت ه ک اال را ب ق، يک ک ار مطل شکل تجسم ک

وع ديگر راکم شده در کاالهای ن ار واقعی مت ه ک ين طريق ممکن است ب ه هم بلکه ب

ه و کاالی الف لز x= کاالی ب yمعادله . شودنسبت داده ما بر اين امر داللت می کند ک

x ،ود ان ش ز بي ری ني ای ديگ ا ارزش مصرفی کااله د ب ی توان ين م ف همچن االی ال ک

:بنابراين

)٢ (x ف االی ال االی ب y= ک االی جz= ک االی دv= ک االی ه u= ک ره و = ک غي

کاالی الف ديگر xدر اينجا . ی ارزش است اين صورت بسط داده شده فرم نسب . غيره

وان . به هيچوجه به يک کاالی قابل مبادله اشاره نمی کند بلکه به همه آن کاالها به عن

د تنها شکل ه در آن عرضه شده رجوع می نماي اری ک ا . های مجسم و محسوس ک ام

عکس ساده قضايای فوق منجر می شود به

:صورت دوم و معکوس ارزش نسبی) ٣(

x کاالی الف =yکاالی ب

x الف کاالی =v ج کاالی

xالف کاالی =uکاالی د

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٦١

xالف کاالی =tکاالی ه

و غيره و غيره

ا از ∗در اينجا به کاالها صورت عمومی نسبی ارزش ه کااله ه در آن هم داده شده ک

ادل ده و مع اد xارزش مصرفی خود مجزا گردي وان تجسم م ه عن االی الف ب ار ک ی ک

ام کاالهای ديگر است؛ کاالی الف xمطلق قرار گرفته اند؛ رای تم ادل ب ام مع شکل ع

ه نمايشگر ادی بخود گرفت اين کاال، معادل عمومی آنهاست؛ کاری که در آن صورت م

.حال به هر صورت. تجلی کار مطلق، يعنی کار به مفهوم کلی در خود آن است

اال ) ٤( د، هر کدام از کاالهای مجموعه ب ا نماي ادل عمومی را ايف د نقش مع می توان

ه اما در يک زمان مشخص فقط يکی از آنها می تواند چنين نقشی داشته باشد، چرا ک

اگر تمام کاالها معادل عمومی بودند، هر يک از آنها به نوبه خود ديگران را از اجرای

اال xبه وسيله ) ٣(از لحاظ منطقی شکل . چنين نقشی معاف می داشت راهم ک ی الف ف

ه است ه وسيله کاالهای ديگر صورت يافت االی مشخص . نگرديده، بلکه ب ذا يک ک ل

د ا کن ادل را ايف اال -بايستی برای مدتی نقش مع ن ک ان ديگر ممکن است اي در يک زم

د االی ديگری بده ه ک ود را ب امال -جای خ اال، ک ه يک ک ق است ک ن طري ا از اي و تنه

ن . تبديل به کاال می شود وان اي ه عن ا شکل طبيعی خودش ب ه ب ه خصوص ک االی ب ک

.، پول استمعادل عمومی شناخته می شود

والت شيوه ام مق د تم ه، همانن ن است ک اال وجود دارد اي ا ک ه در رابطه ب مشکلی ک

ادی ردی تحت يک پوشش م انگر روابطی ف ع نماي اال در واق رمايه داری، ک د س تولي

ه وسيله توليدکنندگان کارهای متفاوت خ . است ار عمومی انسانی، ب ود را به عنوان ک

والت ط دادن محص ازند رب ی س وط م ا، مرب وان کااله ه عن ديگر ب ا يک ان ب ا -ش آنه

د ار برآين ن ک ده اي راردادن اشياء از عه دون واسطه ق د ب ابر -نمی توانن ن رابطه بن اي

.اشخاص به صورت رابطه اشياء ظاهر می گردد

"general relatlve form of value"∗

نشر کارگری سوسياليستی

٦٢

د ه تولي ه ای ک رای جامع يحيت، ب ب ت، مس ر آن حکفرماس االئی ب ژه ه ک وي

.پروتستانيسم، مذهب مناسب است

پروسه مبادله کاال. ٢د اال تثبيت می نماي وان ک صاحبان . در جريان مبادله است که يک کاال خود را به عن

د ابراين می باي د و بن ه کنن ا کاالهايشان را مبادل دو کاالی مختلف بايستی مايل باشند ت

رارداد . به عنوان مالک بشناسند يکديگر را ه شکل ظاهری آن ق اين رابطه قانونی، ک

نعکس نام دارد، تنها رابطه ای از خواست ها و تمايالت است که رابطه اقتصادی را م

ردد به وسيله محتوای آن . می نمايد . )P. ٤٥] ٨٤([. خود رابطه اقتصادی معين می گ

ه مفه رای يک کاال برای کسی که مالک آن نيست ب وم يک ارزش مصرفی است، و ب

د . مصرفی دارد غيرمالک آن مفهوم ارزش ا . از اينجا نياز به مبادله به وجود می آي ام

ل است آن د، ماي ردی را طی می کن هر صاحب کاالئی، تا آنجا که مبادله يک پروسه ف

د است . ارزش های مصرفی به خصوصی را در مبادله به دست آورد که به آنها نيازمن

وان يک شيئی دارای ارزش شناخته از ه عن االيش ب ه ک د ک طرف ديگر، او می خواه

االی ديگر دارای شود، يعنی در مقابل هر کاالئی، حال چه کااليش برای يک صاحب ک

ی . ارزش مصرفی باشد، چه نباشد رای او يک پروسه بطور کل ه ب ن حد، مبادل در اي

ر يک زمان برای تمام صاحبان کاال، اما، يک پروسه واحد نمی تواند د . اجتماعی است

د اعی باش ی اجتم ور کل م بط ردی و ه م ف ه . ه ودش را ب االی خ االئی، ک ر صاحب ک ه

عنوان يک معادل عمومی در نظر می گيرد، در حاليکه تمام کاالهای ديگر معادله های

ه . بسياری در برابر آن می باشند ) عمومیغير(ويژه اال ب ام صاحبان ک ه تم ا ک از آنج

رو هيچ يک طريق عمل می نمايند، هيچ کاالئی معادل عمومی قرار نمی گيرد، و از اين

رار ادل ق وان ارزش، مع ه عن ا ب ه در آن کااله کاالئی صورت عمومی نسبی ارزش، ک

رد ه خود نمی گي ابراين . گرفته و به عنوان مقاديری از ارزش مقايسه می شوند، ب بن

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٦٣

ه آنها ديگر به هيچوجه به عنوان کاال در ا ب د، بلکه تنه مقابل يکديگر قرار نمی گيرن

)P. ٤٧] ٨٦. ([صورت محصوالت روبرو می شوند

ه د ب ه می توانن ادل عمومی است ک االی مع ا يک ک ه وسيله مقايسه ب ا ب کاالها تنه

وند وط ش ديگر مرب ا يک اال، ب رو ک وان ارزش و از اين اعی . عن رد اجتم ط عملک ا فق ام

. يا پول، قرار دهد-ی به خصوص را معادل عمومیاست که قادر می باشد يک کاال

ی واسطه ارزش مصرفی و دت ب وان وح ه عن اال ب ه در يک ک ائی ک ر ج ا ب تضاد پ

ار ... ارزش مبادله، و به عنوان محصول کار مفيد فردی و تجسم اجتماعی بالواسطه ک

ا ی مطلق انسانی وجود دارد، آرام نخواهد گرفت تا وقت ديل ک ه تب ن تضاد ب ه اي ه ک ال، ب

.)P. ٤٨] ٨٧([. کاال و پول منجر گردد

ادل عمومی از آنجا که تمام کاالها، تنها معادل ول مع ول می باشند، و پ های ويژه پ

بت داده ول نس ی پ ومی يعن االی عم ه ک ژه ب ای وي وان کااله ه عن ی ب ت، همگ آنهاس

ول م )P. ٥١] ٨٩([. می شوند ه پ ديل ب ه تب االئی ک ه ک ه، ب ه پروسه مبادل ی شود، ن

د ی بخش ی آن را م کل ارزش ه ش اال را، بلک تی )P. ٥١] ٩٠([. ارزش ک ه پرس خراف

)Fetishism = به نظر نمی رسد : می گويد ) اعتقاد به نيروی ماوراء الطبيعه اشياء

ا ارزش ه ديگر کااله ول شناخته می شود ک وان پ ه عن که يک کاال تنها به اين علت ب

ا ارزش خود را به وسيله آن بيان می ک ه آنه ه نظر می رسد ک رعکس، ب د، بلکه ب نن

.خود را به اين علت با اين کاال بيان می کنند پول است

پول، يا گردش کاالها. ٣

معيار ارزش ها. الف )پول= با فرض طال (

نشر کارگری سوسياليستی

٦٤

ار ارزش، وس معي م و محس روری مجس کل ض ار ارزش، ش وان معي ه عن ول، ب پ

ار الزم ان ک ی زم ا يعن دار در کااله تپاي ول، . اس ا در پ بی ارزش کااله اده نس ان س بي

y پول =x٥٥] ٩٥([. کاالی الف، قيمت آن کاالهاست .P( .

ول رو پ قيمت يک کاال، يعنی شکل پولی آن، در پولی تصوری بيان می شود؛ از اين

.)P. ٥٧] ٩٥([. تنها بطور ايده آل معيار ارزش هاست

، از لحاظ فنی، گسترش بيشتر مفهوم تبديل ارزش به قيمت صورت گرفت همين که

دار طال ثابت فرض ی، يک مق د، يعن معيار ارزش ها به معيار قيمت ضرورت می ياب

ه ده ک يله ش ه وس ود ب ی ش نجيده م ال س ف ط ادير مختل ار . آن مق ا معي امال ب ن ک اي

ارزش ها، که خودش به ارزش طال بستگی دارد متفاوت است، در حاليکه ارزش طال

.)P. ٥٩] ٩٧ -٩٨.([عيار قيمت ها فاقد اهميت استبرای م

ه ين ک ول هم وان پ ه عن ول ب دند، پ ان ش ال بي باتی ط ای محاس ا واژه ه ا ب ت ه قيم

.محاسباتی عمل می نمايد

هر گاه قيمت، به عنوان نمايشگر مقدار ارزش يک کاال، بيان کننده نسبت مبادله آن

ا با پول باشد، عکس اين قضيه نتيجه نمی گردد ک اال، ب ن ک ه اي ه شاخص نسبت مبادل

اال . پول، لزوما بيانگر مقدار ارزش آن باشد فرض کنيد که موقعيت هائی فروش يک ک

ن قيمت های ا باعث می شود، اي را باالتر يا پائين تر از ارزش آن ممکن ساخته و ي

ه را ک ا فروش با ارزش کاال تطبيق نمی کند، معهذا اينها قيمت های کاال هستند؛ زي آنه

ول ) ٢(شکل ارزشی کاال، يعنی پول می باشند و ) ١( ا پ اال ب بيان کننده نسبت مبادله ک

.هستند

دار ارزش در خود شکل قيمت بنابراين، احتمال عدم تطابق مقداری بين قيمت و مق

ن شکل نيست، بلکه . ارائه می شود رعکس اين امر به هيچوجه نقيصه اي ه ب آن را ب

سب يک شيوه توليدی که در آن مقررات تنها قادر است خود را عنوان شکل کامال منا

ا « به عنوان ين می سازد » قانون کورکورانه ميانگين بی نظمی ه د، مع ل نماي . تحمي

د، بطور ه معهذا، شکل قيمت هم ممکن است يک تضاد کيفی را در خود بپروران ی ک

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٦٥

مروی ر ه ه ديگ ت رفت د قيم ده ارزش نباش ان کنن رف ... بي دان، ش رهوج ، و غي

)P. ٦١] ١٠٢([. به وسيله قيمت شان شکل کاال به خود بگيرند... می تواند

نجش ا ارزشس کل ه ی در ش ول، يعن يله پ ه وس ت، درب رقيم رورت ب ده ض دارن

ذاری واقعی ) از ارزش واقعی (بيگانگی ده آل، بناچار قمت گ ذاری اي است، و قيمت گ

.اين است گردش کاالو . را به دنبال خواهد داشت) عملی(

وسيله گردش. ب دگرديسی کاالها) ١

اده کل س ادی . C-M-C: ش وای م ی(محت ورد . C-Cآن ) جنس ه م ارزش مبادل

.واگذاری قرار می گيرد و ارزش مصرفی تصاحب می شود

ن رو C-M= : مرحله اولa آلفا ر الزم است، از اي ن امر دو نف فروش، که برای اي

ر ارزش احتمال عدم موفقيت وجو ا اگ اال، ي ر از ارزش ک ائين ت ی فروش پ د دارد، يعن

د ه تولي ار، محصول « . اجتماعی کاال تغيير کند، حتی فروش پائين تر از هزين تقسيم ک

ول ه پ االتر ب ه ب ديل آن را در مرحل يله تب دين وس د، و ب ی کن ديل م اال تب ه ک ار را ب ک

ن استح » .ضروری می سازد ن امر تحقق اي امال تصادفی در همان حال اي م ک اله را ه

رار ) P. ٦٧] ١٠٨. (.[می نماياند ورد توجه ق اما، اگر پديده را در شکل خالص آن م

يم، ول C-Mده ده پ ه دارن يش فرض را در خود دارد ک ن پ د ( اي مگر اينکه يک تولي

ذا )کننده طال باشد ، پول خود را قبال از طريق مبادله با کاالهای ديگری بدست آورده؛ ل

ی اين ن پيش M-C جريان برای خريدار تنها عکس قضيه يعن نيست، بلکه دارای اي

ه او رض است ک دار(ف ل، ) خري ن قبي ائی از اي ام داده، و چيزه ی انج روش قبل ک ف ي

.بطوری که ما با رشته بی پايانی از فروش و خريد مواجه هستيم

ا د، ßبت ی افت اق م ه دوم اتف ين موضوع در مرحل ی خريM-C ، هم ه در ، يعن د، ک

.عين حال برای طرف ديگر مبادله يک فروش است

نشر کارگری سوسياليستی

٦٦

د و فروش است yگاما اال . ، از اين رو تمام پروسه گردشی از خري ی گردش ک . يعن

ردی و لاين امر بک اوت دارد؛ اوال، محدوديت های ف ی با مبادله مستقيم محصوالت تف

ا ∗محلی مبادله مستقيم محصوالت درهم شکسته شده و متابوليسم ر انسانی ممکن ک

ر مناسبات ه سرتاسر پروسه ب ردد ک گشته است، ثانيا، در اينجا از قبل مشخص می گ

ردی ل ف تقل از عوام وده و مس ودی ب د خودبخ ه دارای رش ت ک ی اس اعی متک اجتم

ه ملغی شده )P. ٧٢] ١١٢([ .می باشد ه ساده در يک عملکرد مشخص مبادل مبادل

ه غيرفين ارزش است، يعنی جائيکه هر يک از طر مصرفی را بخاطر ارزش مصرفی ب

)P. ٧٣] ١١٢([. مبادله می گذارد؛ و گردش کاال بطور نامحدود ادامه می يابد

د ) دگم(نظريه جزمی د و : اقتصادی نادرست می گوي ادل خري ا تع اال، الزام گردش ک

العکس -فروش را در دارد، بدليل اينکه هر خريدی، همچنين يک فروش نيز هست و ب

ازار ه ب ود ب ا خ م ب دارش را ه نده ای خري ر فروش وئيم ه ه بگ ت ک ن اس ل اي مث

ی آورد ه در ) ١.(م ت ک خص اس ان دو ش ل يکس رف عم ک ط روش از ي د و ف خري

د ه ان رار گرفت ديگر ق الف يک ای مخ ب ه ره (قط ک ک ور ي ای مح ای دو انته ب ه قط

د ؛ از طرف ديگر، آنها دو قطب م )می باشند ذا . خالف عملکردهای يک شخص واحدن ل

مشخصه خريد و فروش حکم می کند تا وقتی که کاال به فروش نرسيده، بدون استفاده

دد وع بپيون ه وق ال ب د عم ی توان ت م ن حال ه اي م هست ک ور ه د، و همينط اقی بمان .ب

)٢ (C-M ی ه فرع ک پروس ی( ي تقل )جزئ ه مس ک پروس ابه ي ق مش ه طري ، و ب

ه در آن می وقعی را ک د م باشد و متضمن اين امر است که، دريافت کننده پول می توان

د د، انتخاب نماي ديل می کن اال تب ه ک ددا ب ود را مج ول خ ام پ د منتظر . هنگ او می توان

ی پروسه های مستقل . بماند ن M-C و C-Mوحدت درون ل استقالل اي ه دلي ا ب ، دقيق

ن پروسه های پروسه ها، در تفاوت های ظاهری آنان جريان می يابد؛ و هنگاميکه اي

ند ی رس تقالل م ی از اس ه معين ه درج ته ب ران . وابس ک بح ود را در ي ان خ دت آن وح

∗ سوخت و ساز، تحوالت بدن موجود زنده برای حفظ حيات

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٦٧

در اينجا از قبل ارائه گرديده ) بحران(از اينرو امکان پذيری اين امر . آشکار می سازد

.است

.ه گردش استدر حاليکه پول در گردش کاالها نقش واسطه را ايفا می کند، وسيل

جريان پول) ٢

پول وسيله ای است که با کمک آن هر کاالی واحدی وارد جريان گردش می شود و

د ی مان اقی م ان ب ه در جري ود آن هميش ردد؛ خ ی گ ارج م ه . از آن خ ر چ ابراين، اگ بن

ا نتيجه گردش ه گردش کااله گردش پول تنها بيان گردش کاالهاست، بنظر می رسد ک

ن س ا. پول می باشد د، اي وال مطرح ئز آنجا که پول هميشه درمدار گردش باقی می مان

چه مقدار پول در ميدان گردش وجود دارد؟ : می گردد که

ا ه وسيله مجموع قيمت کااله ول ثابت (مقدار پول در گردش ب ا ارزش پ ن )ب ، و اي

ا(يک ت کااله وع قيم ردد ) مجم ی گ ين م ردش مع ای در گ دار کااله يله مق ه وس ا . ب ب

ا فر ا نوسانات قيمت کااله ول در گردش ب دار پ ين باشد، مق ا مع ض اينکه مقدار کااله

ه طور . تغيير می کند ين هميشه ب حال، از آنجائيکه يک سکه واحد در يک مدت مع

ان مشخص رای يک مدت زم رد، ب رار می گي امالت ق دادی از مع پی در پی واسطه تع

:خواهيم داشت

مجموع قيمت کاالها له مقدار پولی که بعنوان وسي

هائی که برای يک واحد پول اتفاق افتاده تعداد گردش (.[١٢٠]٨٠.P)گردش عمل می کند

ده باع ش ردش اش ک گ ان ي ذی در جري ول کاغ اه پ ر گ ن رو ه از اي

)Circulation Saturated ( ورد استفاده واق عقرار گيرد، می تواند به جای طال م

د، سرعت . شود نعکس می نماي اال را م ا پروسه گردش ک ول تنه ان پ ه جري ا ک از آنج

د از فروش و توقف گردش آن بازتابی از تغيير شکل کاالها، و سکون آن جدائی خري

=

نشر کارگری سوسياليستی

٦٨

د از خود . متابوليسم اجتماعی است ه منشاء اين توقف البته نمی توان ان گردش ک جري

ود . رد، مشاهده گردد انمايش می گذ ه ديده را ب پتنها ه کمب ده را ب ن پدي اشخاص ابله اي

)P. ٨١] ١٢١. ([مقدار کافی از وسيله گردش نسبت می دهند

: بنابراين

هر گاه قيمت کاالها ثابت بماند، مقدار پول در گردش با ازدياد مقدار کاالهای در ) ١(

. پول، باال می رود؛ و در حالت عکس پائين می افتدگردش و يا کندی گردش

دار ) ٢( ه مق ردش، بشرط آنک ول در گ دار پ ا، مق ومی قيمت کااله تن عم اال رف ا ب ب

.کاالها کاهش يافته و يا سرعن گردش به همان نسبت افزايش يابد، ثابت می ماند

ی، بطور . صادق است ) ٢(با پائين آمدن عمومی قيمت کاالها، عکس قضيه ) ٣( کل

ه آن رخ ه ای نسبت ب ل مالحظ ات قاب ه انحراف ود دارد ک ابتی وج ا ث د متوسط تقريب ح

.ها می باشند اين انحرافات بطور تقريبی، منحصرا از نتايج بحران. می دهد

سکه، سمبل ارزش) ٣

معيار قيمت ها به وسيله دولت تثبيت می گردد، همانطور که نامگذاری مقدار معينی

رد يع -طال ام می گي ه وسيله او انج ددا . نی سکه، و ضرب سکه ب انی مج ازار جه در ب

د اهميت است (های ملی در آورده می شود لباس ا حق الضرب فاق ی ، بطور )در اينج

در جريان گردش ) طال(اما سکه . که سکه و شمش تنها از لحاظ شکل تفاوت می کنند

ار قيمت سائيده می شود؛ طال به عنوان وسيله گردش با طال وان معي اوت به عن ا تف ه

.سکه بيشتر و بيشتر به عنوان سمبلی از محتوای رسمی آن قرار می گيرد. دارد

ه با پالک ) طال(در اينجا امکان بالقوه تعويض پول فلزی ها و سمبل های فلزی ارائ

:از اينرو. ه استدگردي

ه از استقرار هميشگی آن ) ١ ( ره، ک ه جای ضرب محدود سکه های مس و نق ا ب ه

غ ا مبل ا ت ن سکه ه ا اي ه ب ه معامل وگيری می شود ک پول طالی واقعی بدين وسيله جل

مقدار فلز موجود در آنها بطور کامال اختياری به وسيله قانون . معينی محدود می گردد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٦٩

وان مسکوک، مستقل از ارزش شان معين می گردد، و از اين رو عملکرد آنها به عن

رد ی گي رار م دم. ق ذا ق ذير ل ان پ دون ارزش امک امال ب ای ک مبل ه وی س ه س دی ب بع

:می گردد

ه ) ٢ ( ول کاغذی ک ی پ ه وسيله پول کاغذی، يعن دولت منتشر شده و گردش آن ب

وز . (اجباری است ا هن يم ازدر اينج اری بحث نمی کن ول اعتب ول .) پ ن پ ه اي ا ک ا آنج ت

تنها . دش پول شامل آن می گرددکاغذی عمال بجای پول طال گردش می کند، قوانين گر

رار نسبتی که پول کاغذی جايگزين طال می شود، می تواند موضوع يک قانون ويژه ق

دازه ای محدود ه ان د ب گيرد، که اين قانون عبارت از اين است که نشر پول کاغذی باي

ال می بايست در گردش باشد ه وسيله آن عم ايگزين شده ب دار طالی ج ه مق . گردد ک

ولی در همه جا تجربه مقدار حداقلی را مشخص . اشباع گردش نوسان می نمايد درجه

به اندازه اين حداقل می توان پول . می سازد که هيچوقت پائين تر از آن قرار نمی گيرد

ا . منتشر نمود ه محض اينکه درجه اشباع ت د، ب داقل نشر ياب ن ح هر گاه بيشتر از اي

د ول . حداقل آن پائين بياي ا شناور می شود بخشی از پ ول . ه ل پ دار ک در آن حالت مق

کاغذی موجود در دنيای کاال، هنوز فقط جايگزين آن مقدار طال می گردد که به وسيله

ين می شود ا تعي ايگزينی هست . قوانين پا بر جای همين دني ل ج ابراين فقط قاب . ∗و بن

گردد، هر جذبلپس هر گاه مقدار پول کاغذی جايگزين شده دو برابر مقدار طالی قاب

ل اينکه . قطعه پول کاغذی به نيمی از ارزش اسمی خود مستهلک می شود درست مث

د ده باش ر ارزش ش ار تغيي ا، دچ ت ه ار قيم وان معي ه عن ود ب رد خ ال در عملک . ط

])٨٩] ١٢٨ .P(

∗)م(. يعنی مقدار طالی الزم که به عنوان وسيله گردش عمل کند

نشر کارگری سوسياليستی

٧٠

پول. ج احتکار ) ١

ه چنگ آوردن ود ب ل شهوت آل از و تماي اال، ني ردش ک ه گ دايش اولي ا پي محصولب

C-Mردد اهر می گ ول ظ ی پ ر . يعن ن تغيي اده، اي ونی م صرفا از نظر موضوع دگرگ

ت ود اس انی در خ ه پاي کل نقط ردش . ش ده و گ ان ش ه، بيج ک اندوخت ول در ي ش اپ

)P. ٩١] ١٣٠. ([متوقف می گردد؛ فروشنده کاال تبديل به محتکر پول می شود

ود اين شکل دقيقا در ابتدای گردش کاال حکمفرم ثال در آسيا . ا ب ا توسعه بيشتر . م ب

ه the nexus rerumگردش کاالئی، هر توليد کننده کاال می بايستی برای خود ، وثيق

ا انباشته می شوند . يا پول را تأمين نمايد -اجتماعی ه ج ا در هم . بنابراين، اندوخته ه

روت توسعه گردش کاالئی قدرت پول را افزايش می دهد، يعنی شکل مطلقا اجتم اعی ث

اده است رای مصرف آم ا مرزی ) P. ٩٢]١٣١. ([که هميشه ب ه احتکار طبيعت ل ب مي

ی . نمی شناسد ول يعن د محدوديت است، پ ول فاق از نظر کيفی، يا نسبت به شکل آن، پ

اما . نمايشگر عمومی ثروت مادی، زيرا که پول مستقيما قابل تبديل به هر کاالئی است

ه وا ر مجموع ی، ه ر کم ولاز نظ ی از پ دودقع ک مح وان ي ه عن ابراين ب ت، و بن اس

دودی است ر مح ا دارای اث د تنه يله خري اره و . وس ر را دوب ه محتک اد هميش ن تض اي

.راندی انباشت م) بيهوده( مانند ∗دوباره به کار سيزيف

ازار م ب زات به عالوه، انباشت طال و نقره به صورت ورقه، ه ن فل رای اي ازه ای ب ت

.و هم يک منبع پنهان پول ايجاد می کندبوجود می آورد

ه که د » اوليوس«فرزند . »رنتک«پادشاه خسيس و مکار : سيزيف ∗ ر عالم اسفل محکوم ب

ه ه دامن ده و ب اره غلتي ور دوب وده در حاليکه سنگ مزب وه ب غلتانيدن سنگ بزرگی به باالی ک

)م(.کوه می افتاد و او می بايستی عمل خود را تکرار کند

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٧١

ا نوسانات راه ب احتکار به عنوان کانالی برای تغذيه و زهکشی پول در گردش و هم

)P. ٩٥] ١٣٤. ([مداوم درجه اشباع گردش عمل می کند

وسيله پرداخت) ٢

ردد وينی ظاهر می گ اال از تجسم : با توسعه گردش کاالئی شرايط ن بيگانگی يک ک

رد قيمت آن ب ان . تدريج شکل می گي ه مدت زم ا ب رای توليدشان کااله اوتی ب های متف

ل ا در فص د؛ آنه ه نيازمندن تی ب ا بايس ی از آنه وند، برخ ی ش د م ی تولي ای مختلف ه

ل از اينکه Aاز اينرو ممکن است شخص . بازارهای دوری فرستاده شوند و غيره قب

دار د Bخري نده باش ردد، فروش ه پرداخت گ ادر ب ل،. ق ن عم ه اي رايط پرداخت را ب ش

وان B يک اعتبار دهنده می شود، A: طريق تنظيم می کند ه عن ول ب ديون، و پ يک م

ردد ی گ ين م ت تعي يله پرداخ ل . وس ديون از قب ده و م ار دهن ه اعتب ابراين رابط بن

د مستقل از گ . (خصومت آميز می شود د، راين امر می توان اق بيفت م اتف االئی ه دش ک

)P. ٩٧] ١٣٥.) ([دوران قديم و قرون وسطیبرای مثال، در

:ها عمل می کند در اين رابطه، پول با اين عنوان

به عنوان معيار ارزش در تعيين قيمت کاالی فروخته شده؛) ١ (

.به عنوان يک وسيله ايده آل برای خريد) ٢(

وان وسيله پرداخت، وارد ه عن ا ب با احتکار، پول از گردش خارج می شد، در اينج

ان اال از جري د از آنکه ک ن عمل فقط بع ا اي خارج گردش جريان گردش می شود، ام

رد ن . شد صورت می گي د دي ا بتوان د ت ن خاطر فروش می کن ه اي دار مقروض، ب خري

د؛ در ت نماي ود را پرداخ رخ ن غي ذارد اي د گ راج خواهن ه ح اس او را ب ورت اجن . ص

اعی رورت اجتم ک ض ق ي ون از طري ابراين، اکن ه بن وط ب ط مرب تقل از رواب ه مس ک

ردد ان فروش می گ ه نقطه پاي . گردش ظهور می نمايد، پول در شکل خودش، تبديل ب

])٩٧ -٩٨] ١٣٦ .Pp(

نشر کارگری سوسياليستی

٧٢

وان وسيله پرداخت ه عن ول ب عدم همزمانی خريد و فروش، که باعث ظهور نقش پ

ا در ي ذرد، پرداخت ه أثير می گ ر اقتصاد حوزه گردش ت ک می گردد، در عين حال ب

ه (Virementsوايرمنت . نقطه مشخص متمرکز می گردند تأديه پول از حساب خود ب

ه حساب يک ه وسيله حوال ر ديگر ب ونز ) نف رون وسطی در لي ا )Lyons (∗در ق ، تنه

) P.٩٨] ١٣٧. ([مانده ی خالص موازنه پرداخت های ادعائی از دو طرف بود

ا بط ول تنه ند، پ وازن باش ا مت ت ه ه پرداخ ا ک ا آنج ول ت وان پ ه عن ده آل ب ور اي

د ا عمل می کن ار ارزش ه ا معي ه پرداخت های واقعی بايستی . محاسباتی ب ا ک ا آنج ت

ر . صورت گيرد وان شکل وساطت گ پول به عنوان يک واسطه گردش و يا تنها به عن

ه اعی، ب ار اجتم وان تجسم ک ه عن اهر نمی شود، بلکه ب و محو شونده متابوليسم ظ

اين تضاد . رزش مبادله و به عنوان کاالی مطلق نمايان می گردد عنوان وجود مستقل ا

ران ه بح زد ک رون می ري اری بي ای تج ران ه د و بح ه ای از تولي تقيم در آن مرحل مس

ده ولی نامي ه سلسله گسترش . می شود پ د ک اق می افت ط در جائی اتف ن بحران فق اي

ور ا، بط راری آنه ا، و يک سيستم ساختگی برق ده پرداخت ه ه يابن ل توسعه يافت کام

ا باشد، . باشد ا کج با اختالالت عمومی تری در اين مکانيسم، سوای اينکه منشاء آنه

ه ه نقدين ول محاسباتی ب وان پ ه عن ده آل خود ب انی از شکل اي پول فورا و بطور ناگه

ه ا آن مبادل بی ارزشی تبديل می شود؛ کاالهای ناسپاس ديگر به هيچوجه نمی توانند ب

)P. ٩٩] ١٣٨([ .گردند

ردد ون . پول اعتباری از عملکرد پول به عنوان وسيله پرداخت ناشی می گ اسناد دي

د ل نماين ه ديگران منتق ون را ب ن دي ا اي د ت ردش می کنن ود گ ه خ ز بنوب تم . ني ا سيس ب

ن مقياس د؛ در اي اعتباری، نقش پول به عنوان وسيله پرداخت مجددا گسترش می ياب

امالت تجاری های وجود پول شکل ای مع ی خود را پيدا می کند، که در اين اشکال دني

د ∗ ه می نمودن ا و اشخاص مختلف را مبادل ه در آن چک های بانک ه - نوعی مؤسسه ک

تصفيه می کردند

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٧٣

د رد تبعي ارت خ ای تج ه دني دتا ب که عم ه س د، در حاليک ی نماي غال م زرگ را اش ب

)P. ١٠١] ١٣٩-٤٠. ([می شود

يله وان وس ه عن ول ب ش پ االئی، نق د ک ی از تولي م معين خص و حج ه مش در مرحل

االی عمومی پرداخت به ماوراء حوزه گردش ک ه ک ديل ب االها گسترش می يابد؛ پول تب

ردد ی گ ا م ی . قرارداده ای جنس ت ه ال آن از پرداخ ا و امث ات ه ا، مالي اره ه اج

ه د ب ی گردن ديل م ولی تب ای پ ت ه وئی . پرداخ د ل ه عه ا فرانس د ب ه نمائي مقايس

اردهم واگيلبرت و (چه انووب ه، ژا )ب يا، ترکي ر، آس ت ديگ ره ، از جه ن و غي پ

])١٠٢] ١٤٠-٤١.P(

ام ه پرداخت انج تبديل پول به يک وسيله پرداخت، انباشت آن را نسبت به تاريخی ک

وان يک شکل . می گردد ضروری می سازد ه عن ه، ب ا رشد بيشتر جامع احتکار، که ب

الی وسائل پرداخت ظاهر ره م وان ذخي ه عن ددا ب ت، مج ان رف روت از مي بارز کسب ث

)P. ١٠٣] ١٤٢. ([ددمی گر

پول جهانی) ٣

غذی متروک می شود اهای محلی سکه، پول خرد، و پول ک در تجارت جهانی، شکل

انی است اتنها در ب . و تنها شمش به عنوان پول جهانی دارای اعتبار می گردد زار جه

اعی بالواسطه که پول به عنوان کاالئی که شکل طبيعی آن در همان زمان تجسم اجتم

طريقه وجودی آن برای مفهومش . در حد کامل عمل می نمايد . مطلق انسانی است کار

)PP. ١٠٣ -٠٤] ١٤٢ [details p. ١٠٥]١٤٥([ .کفايت می کند

نشر کارگری سوسياليستی

٧٤

بخش دوم

تبديل پول به سرمايه

فرمول عمومی سرمايه-١رمايه است از س ه آغ ا، نقط ردش کااله اال، و . گ ردش ک االئی، گ د ک ن رو تولي از اي

ه صو اريخی هستند ک ه های ت انی، هميشه زمين ی بازرگ رت تکامل يافته اين يک، يعن

انی و . سرمايه از آنها ظهور می کند درن جه دايش تجارت م تاريخ جديد سرمايه به پي

)P. ١٠٦] ١٤٦. (.[بازار جهانی در قرن شانزدهم باز می گردد

يم، در اگر تنها به اشکال اقتصادی که به وسيله گردش کاال ايجاد م ردد توجه کن ی گ

ه سرمايه در آن است وپول می يابيم که محصول نهائی آن پول نخستين شکلی است ک

ردد ی گ اهر م ک . ظ ا مل ار ب ين ب رای اول رمايه ب تثناء س دون اس اريخی، ب اظ ت از لح

اجر و رمايه ت ا س ور ب ردد، و همينط ی گ ه م ولی مواج روت پ وان ث ه عن دار ب زمين

روز ه ی ام اخوار، و حت ه رب ول ب ه صورت پ ار ب ين ب د، اول ای جدي ام سرمايه ه م تم

ه سرمايه ه وسيله پروسه های مشخصی ب صحنه می آيند، که اين پول می بايستی ب

.تبديل گردد

ا به عنوان اگر از پول به عنوان پول و پول ه آنه د بگوئيم ک يم، باي سرمايه آغاز کن

د تنها در شکل گردش اوت داردن ی M-C-M شکل ،C-M-Cدر جوار . شان تف ، يعن

د اق می افت ز اتف د و در . فروش بخاطر خريد، ني ن شکل گردش می کن ه اي ه ب ولی ک پ

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٧٥

ل سرمايه است ا جريان حرکت ردد، خودش از قب ديل می گ ی از (ش به سرمايه تب يعن

).ش اينطور مشخص می شود اروی جهت حرکت

ه M-C-M،M-Mنتيجه ی مبادل ولغير است، يعن رای پ ول ب تقيم پ ١٠٠من . مس

ه د می فروشم؛ در نهايت من ١١٠پوند پنبه می خرم و آن را ب ا ١٠٠ پون د را ب پون

. پوند مبادله کرده ام، يعنی پول با پول١١٠

ه دا در آن ب ه در ابت ود ک ولی ب ان ارزش پ ا، هم ه در انته ن پروس ول اي ر محص اگ

ی ود، يعن اده ب ان افت وض ١٠٠جري د در ع وده ١٠٠ پون ه بيه ن پروس د، اي پون

د ل . می گردي اجر در مقاب ود چه اينکه ت ن وج ا اي ه اش، ١٠٠ب د اولي د ١٠٠ پون پون

ول پوند ٥٠ پوند، و يا اينکه فقط ١١٠ا يبدست آورد، ژه ای را ، پ امال وي او حرکت ک

ی اال، يعن ا گردش ک اوت است C-M-Cبه نمايش گذارده که به کلی ب از بررسی . متف

.، تفاوت درونی آنها نيز آشکار می گرددC-M-Cرکت واختالفات ظاهری بين اين ح

د مراحل M-C-Mدو مرحله پروسه ه شوند، همانن ه در نظر گرفت که بطور جداگان

C-M-C د ا ، دو مرحله مشابه ه گردش . ن اوت فاحشی نسبت ب ل پروسه، تف ا در ک ام

ان آن؛ C-M-Cدر. کاال وجود دارد در پول واسطه گردش بود و کاال نقطه آغاز و پاي

دا و انتهای پروسه می باشد C-M-Cدر. اين حالت کاال واسطه است و پول نقطه ابت

ه مصرف می رسد؛ در ه M-C-Mپول يکباره برای هميشه ب تن پروسه ب ا در م تنه

د ددا بدست بياي تی مج ی رود، و بايس يش م ردد . پ ی گ اری م ود ج اء خ ه منش ول ب . پ

تالف محسوسی ب ل اخ ا از قب ابراين، در اينج ول بن ردش پ وان ين گ ه عن ه ب ول، و ب پ

.عنوان سرمايه وجود دارد

پول تنها از طريق تکرار مجدد تمام پروسه، از طريق فروش کاالهای C-M-Cدر

ردد ی تازه، م از گ ه منشاء خود ب ن رو برگشت، مستقل از خود پروسه . تواند ب از اي

ت ر در . اس رف ديگ از M-C-Mاز ط ان آغ ت، از هم يله ، برگش ه وس اخب ود س ت خ

ام رد، پروسه ناتم ول صورت نگي ر برگشت پ ه اگ ی ک پروسه الزامی گشته است، يعن

)P. ١١٠] ١٤٩.(.[می ماند

نشر کارگری سوسياليستی

٧٦

ائی دف نه ورد C-M-Cه رفی، و در م ه M-C-M ارزش مص ود ارزش مبادل خ

.است

ی است C-M-Cدر . هر دو انتهای پروسه بطور يکسانی دارای قالب اقتصادی معين

ارزش های اما در عين حال از نظر کيفی . ی ارزش مساويندهر دو کاال هستند و دارا

وی پروسه را متابوليسم د، و محت اعی تشکيل مصرفی مختلفی به شمار می آين اجتم

د ی ده ن M-C-Mدر . م ه اي د ک ی رس ر م ه نظ ورد اول ب د و ، در برخ ردش زائ گ

که (ايره شکل پوند، و در يک مسير د١٠٠ پوند در مقابل ١٠٠مبادله . بی هدف است

ه نظر می رسد ). در انتهای پروسه به همان نقطه شروع می رسيم يک . مضحک ب

ابراين، ز است؛ بن ل تمي دار آن از مجموعه ديگر قاب ه وسيله مق ا ب ول تنه مجموعه پ

M-C-M ود کسب ای خ ی در دو انته اوت کم ک تف ق ي ا از طري ود را تنه وم خ مفه

. قدار که به گردش افتاده از آن خارج شده است پول بيشتری نسبت به آن م . می نمايد

پوند به فروش رسيده ١٠٠ + ١٠ پوند خريداری شده، فرضا به ١٠٠پنبه ای که به

ابراين پروسه فرمول ه در آن M-C-Mاست؛ بن د، ک . +M M´=M∆ را طی می کن

ه . ، اين افزوده، ارزش اضافی می باشد M∆اين اد، ن ان افت ه جري ارزشی که در ابتدا ب

د، تنها در گردش دست نخورده باقی می ماند، بلکه ارزشی اضافه را به خود می افزاي

. و اين حرکت پول را به سرمايه تبديل می کند–يعنی خود را گسترش می دهد

ممکن است تفاوتی در ارزش دو انتهای پروسه وجود داشته باشد، اما C-M-Cدر

ادفی است ری تص امال ام ن ک ردش اي کل گ ن ش ادل در اي ا مع ه دو انته امی ک ، و هنگ

بی معنی نيست، بلکه بر عکس، اين تقريبا شرط الزم پروسه C-M-Cباشند، نه تنها

.طبيعی آن است

نظم C-M-Cتکرار رار دارد ت ن پروسه ق ه در خارج اي ائی، ک ، به وسيله هدفی نه

دا M-C-Mاز طرف ديگر در . مصرف، يعنی ارضای نيازهای مشخص : می گردد ابت

فرض . تها يکسانند، يعنی پول، و اين از قبل گردش بی انتهائی را موجب می گردد و ان

ن M از نظر کمی با +M M∆کنيم که ی اي اوت داشته باشد، ول ا مجموعه تف م تنه ه

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٧٧

ه هيچ ه مصرف برسد، ديگر ب جه سرمايه ومحدودی از پول است؛ هرگاه اين پول ب

ود، ارج ش ردش خ ان گ ر از جري ود؛ و اگ د ب ه ی نخواه ک اندوخت وان ي ه عن ا ب تنه

در همين که . احتکاری، بی حرکت می ماند نياز به گسترش ارزش مطرح گرديد، همانق

رای از ب ن ني ه اي ورد Mک ود دارد، در م ردش M´ وج ود، و گ د ب ادق خواه ز ص ني

ردد، ا می گ ه هدف های آن دست سرمايه بی انته در ب را در انتهای پروسه همانق زي

وان ) PP.١١٢،١١١]١٤٩ -٥١. (.[ از آنها دور بوده ايم ر ابتدا نيافته ايم که د ه عن ب

.نماينده اين پروسه، صاحب پول تبديل به سرمايه دار می شود

داکثر مستقل از ارزش مصرفی ه صورتی ح ه ب اال، ارزش مبادل هرگاه در گردش ک

ور در کاالها دست يابد، در اينجا ارزش مبادله ناکهان خود را به صورت يک جسم شنا

ول فقط اال و پ رای آن ک جريان ظاهر می نمايد که دارای حرکت خودبخودی است، و ب

د ه شمار می رون ن حرکت ب ای اي ب ه ا . قال دازه ارزش اضافی ب ه ان ر آن، ب عالوه ب

ا . ارزش اوليه خود تفاوت نموده است ان می شود، و ب ول در جري اين جسم شناور، پ

)P. ١١٦]١٥٤. (.[داين عنوان تبديل به سرمايه می گرد

. منحصرا شکل ويژه سرمايه تجاری است M-C-Mبه راستی به نظر می رسد که

ه ددا ب اما سرمايه صنعتی هم، پولی است که به کاال تبديل شده و با فروش دوباره، مج

ردد ديل می گ روش، خارج از محدوده . پول بيشتری تب د و ف ين خري ه در ب اتی ک عملي

رد، ام می گي ردش انج ود نمی آوردگ ر بوج ن ام ری در اي ه تغيي االخره در . هيچگون ب

ائی رمايه رب انکی(س ه )ب ه صورت ، پروس اهر M-Mب طه ای ظ يچ واس دون ه و ب

)P. ١١٧]١٥٥. (.[می گردد، يعنی ارزشی که گوئی از خودش بزرگتر است

نشر کارگری سوسياليستی

٧٨

تضادهای فرمول عمومی-٢

ه سرماي به وسيله شکل گردشی که وانين پيشين آن پول تبديل ب ام ق ردد، تم ه می گ

و ول و خ ا، ارزش، پ ت کااله ه طبيع وط ب د دمرب ی نماي ردش را نقض م رفا . گ ا ص آي

؟∗می تواند موجب آن باشد) در فرمول(تفاوت ظاهری در ترتيب معکوس رشته توالی

ه به عالوه اين ترتيب معکوس تنها برای يکی از سه طرف معامله وجود دارد من ب

ه Aمايه دار، کاالهائی از شخص عنوان يک سر ا را ب . می فروشم Bمی خرم و آنه

A و B ت، . تنها به عنوان فروشنده و خريدار ساده کاال ظاهر می گردند در هر دو حال

ه ا يکی ب رو می شوم، ب ان روب ا آن اال ب من تنها به عنوان يک مالک ساده پول و يا ک

ه خريدار يا پول، و با ديگری به عنوان فر عنوان ا هيچکدام ب ا ب اال، ام وشنده، يعنی ک

وان ه عن د مواج اال باش ا ک ول ي يش از پ ه ب زی ک ر چي ده ه ا نماين رمايه دار و ي س

رای Aمعامله برای . نمی گردم ت، B با يک فروش آغاز شد؛ ب ان ياف د پاي ا يک خري ب

اال ردش ک د گ ت مانن ی درس اده، . يعن ردش س ان گ ن در جري ر م ر آن، اگ الوه ب ع

م، االيش را مستقيما A حق الزحمه خود را بر پايه ارزش اضافی قرار ده د ک می توان

.اضافی منتفی می گرددارزش بفروشد و فرصت بدست آوردن Bبه

ه د ک دB و Aفرض کني داری کنن اال خري ديگر ک تقيما از يک ه ارزش . مس ا ک ا آنج ت

د؛ ی مصرفی مورد نظر باشد، ممکن است هر دو منفعت کنن دار A ممکن است حت مق

ه ه آنچه ک د Bبيشتری از کاالی خود را، نسبت ب ع می توان ان موق د، درهم ه نماي ارائ

د ورد . عرضه کند، و بالعکس، که بدين وسيله هر دو آنها مجددا سود می برن ا در م ام

ه . ارزش مبادله اينطور نيست وان واسطه گردش مداخل ه عن ول ب ر پ در اينجا حتی اگ

)P. ١١٩]١٥٦ -٥٨. (.[مساوی با يکديگر مبادله می گردندهای زشارنمايد،

ايگزينی ه ج اگر بطور مطلق در نظر بگيريم، در گردش کاالئی ساده، با اين فرض ک

اال کل ک ری در ش ا تغيي يم، تنه وده باش تثنی نم ری مس ا ديگ يک ارزش مصرفی را ب

)م( C-M-C در مقابلM-C-Mيعنی - ∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٧٩

رد ری در شکل . صورت می گي ا شامل تغيي ردش، تنه ه گ ا ک ا آنج اال ت ه ک ارزش مبادل

ر . است ا را درب ادل ه ه مع ا مبادل ه پيش رود، تنه هرگاه پديده در شکل خالص خود ب

اوت از ارزش . می گيرد ه فروش در واقع ممکن است کاالها به قيمت هائی متف شان ب

ود . برسند االئی ساده . اما اين به معنی تخلفی از قانون مبادله کاالها خواهد ب گردش ک

ص خود مبادله معادل هاست، پس زمينه ای برای توانگر ساختن شخص در شکل خال

)P. ١٢٠]١٥٨ -٥٩. ( [باقی نمی ماند

ا ارزش اضافی را از د ت ی نمودن ا کوشش م ه خط ين ب ن رو اقتصاددانان پيش از اي

ديالک . گردش کاال استخراج نمايند ومن ).P. ١٢١]١٥٩([Condillac مانند کون ني

Newman ])١٢٢]١٦٠ .P(.

ا ادل ه ی نامع دد، يعن وع نمی پيون ه در شکل خالص آن بوق اما فرض کنيم که مبادل

د رار می گيرن ه ق ورد مبادل ه . م االيش را ب نده ک ر فروش ه ه يم ک درصد ١٠فرض کن

اند ی رس روش م ه ف االتر از ارزش آن ب اقی . ب ابق ب کل س ه ش ز ب ه چي ا هم در اينج

وان می ماند؛ آنچه را که هر کدام به عنوا ه عن ل ب ن فروشنده بدست می آورد، در مقاب

د دار از دست می ده زان . خري ه مي ول ب ل اينکه ارزش پ ر ١٠درست مث درصد تغيي

زان . نموده باشد ه مي ز را ب ه چي داران هم ر خري ه است اگ ين گون ه هم درصد ١٠و ب

) P. ١٢٣] ١٦٠-٦١[Torrensتورنز . (پائين تر از ارزش آن خريداری نمايند

ن پيش فرض را اين ردد، اي فرض که ارزش اضافی از باال رفتن قيمت ناشی می گ

نده ا فروش دار هست، ام ه خري ود دارد ک ه وج ه ای در جامع ه طبق ود داراست ک در خ

ت ول مف داوم پ ور م ه بط ی ک د، يعن ی نماي د نم د و تولي ی کن ی، مصرف م نيست، يعن

االتر از . دريافت می کند ايی ب ا ارزشفروش کاالها به قيمت ه ه، تنه ن طبق ه اي شان ب

ه ب ه است ه به معنی پس گرفتن متقلبانه قسمتی از پولی است ک رايگان از دست رفت

د و ). و رم غيرآسيای ص ( اقی می مان ردار ب ان کالهب با اين وجود فروشنده هميشه هم

.نمی تواند ثروتمندتر گردد، يعنی قادر نيست به اين وسيله ارزش اضافی ايجاد نمايد

نشر کارگری سوسياليستی

٨٠

ريم اجا رداری را در نظر بگي ه Aشخص . زه بدهيد موضوع کالهب ٤٠ شرابی را ک

ه فروش می رساند ٥٠پوند ارزش دارد در مقابل گندمی که د می ارزد ب ١٠ A. پون

ا . پوند منفعت نموده است ا فقط B و Aام د ٩٠ مجموع د دارن د دارد و . پون اه پون پنج

ا د نش ٤٠تنه ی تولي ته ول ل گش د؛ ارزش، منتق ور . ده است پون رمايه دار بط ه س طبق

)P. ١٢٦]١٦٢-٦٣. ([کلی، درهيچ کشوری نمی تواند سرخودش کاله بگذارد

ر : پس ردد؛ و اگ ه ارزش اضافی نتيجه نمی گ ه شوند، هيچگون اگر معادل ها مبادل

اال هيچ . نامعادل ها مبادله گردند، باز هم هنوز ارزش اضافی ايجاد نمی شود گردش ک

.ق نمی کندارزش تازه ای خل

ی سرمايه تجاری به اين دليل است که قديمی ترين و آشناترين اشکال سرمايه، يعن

ر نخواهيم گسترش . ، در اينجا ذکر نشده است )رباخوار، بانکدار (و سرمايه ربائی اگ

ابينی بسياری يم، عوامل بين رداری صرف توضيح ده سرمايه تجاری را تنها با کالهب

ا مطرح ن وز در اينج ه هن ودک د ب از خواه ورد ني ده، م ن . ش يش از اي ی ب اره و حت درب

بعدها خواهيم ديد که هر . مورد احتياج است ) بانکی(سرمايه رباخوار و سرمايه مالی

ل از سرمايه دو اينها شکل اريخی قب های مشتق سرمايه بوده و اينکه چرا از لحاظ ت

.جديد بوجود می آيند

ردش من د از گ ی توان افی نم س ارزش اض دپ اء ياب ور؟ در . ش ارج از آن چط ا خ ام

االيش است اده ک ده س د کنن اال تولي ارج آن، صاحب ک ار . خ دار ک ه مق اال ب و ارزش ک

خودش که در آن متراکم گرديده و مطابق يک قانون معين اجتماعی سنجيده می شود،

ه قيمت ال، ب ان می شود، بطور مث ١٠بستگی دارد؛ اين ارزش در پول محاسباتی بي

ار او ١١اما اين ارزش در عين حال نمی تواند ارزشی معادل . پوند رد؛ ک پوند قرار گي

د ارزش ها را خلق می کند، اما نه ارزش . هائی که بطور خودبخودی گسترش می يابن

ا از طريق ن امر تنه ا اي د، ام کار او می تواند ارزش بيشتری به ارزش موجود بيفزاي

باط د کننده کاال، بدون آنکه در ارتيبنابراين تول. افزودن مقدار کار بيشتری رخ می دهد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٨١

ای ديگری ا صاحب کااله ردش ارزش ∗ب ارج از حوزه گ د در خ رد، نمی توان رار گي ق

.اضافی توليد نمايد

ن ا اي اال، و ب ردش ک د از گ رمايه باي ذا، س د ل مه ياب ل آن سرچش ه از داخ ه ن .هم

])١٢٨]١٦٥-٦٦ .p(

ه تبديل پول به سرماي : بنابراين اال، ک ه گردش ک وط ب وانين مرب ه بايستی براساس ق

ول . در آن مبادله معادل ها نقطه شروع را تشکيل می دهد، توضيح داده شود صاحب پ

بايستی کاالهايش را مطابق . يک سرمايه دار است ) کرم نوزاد (که هنوز صرفا شفيره

ن پروسه ه در انتهای اي ا اينهم ارزشی بيش از ارزش آنها خريد و فروش نمايد، و ب

د تخراج نماي اده، اس ه نه ه وديع ه ب ه . آنچ ه پروان فيره ب ن ش ديل اي رمايه دار(تب ) س

د د . بايستی در حوزه گردش، و هنوز نه در داخل آن اتفاق بيفت ا شرايط مسأله ان . اينه

Hic Rhodus Hic salta]) ١٢٩]١٦٦. P (

خريد و فروش نيروی کار -٣

د در خود آن دگرگونی در ارزش پولی که ب ردد، نمی توان ديل گ ايستی به سرمايه تب

اال را مجسم می سازد؛ و از ا قيمت ک ول تنه د، پ ه در خري رد، چون ک پول صورت گي

ول ه پ انی ک ا زم ه صورت طرف ديگر، ت زان ارزش خود را ب د، مي اقی می مان ول ب پ

ه شکل تغيير نمی دهد؛ و همينطور در فروش، پول تنها کاال را از شکل جنسی خود ب

د االی . پولی آن تبديل می نماي ر می بايست در ک ابراين، تغيي ه در M-C-Mبن ا ن ، ام

ن د؛ اي رار می گيرن ه ق ورد مبادل ا م ادل ه ه مع را ک ارزش مبادله آن صورت پذيرد، زي

د ا ا می توان ر تنه ی، از زتغيي ردد، يعن ه شکل وجوديش ناشی گ ارزش مصرفی آن ب

اال. مصرف آن ن منظور ک ه اي ن ب ه ارزش مصرفی آن دارای اي از است ک ورد ني ئی م

)م(.منظور صاحبان کاالی نيروی کار است - ∗

نشر کارگری سوسياليستی

٨٢

ار -خاصيت باشد که منشاء ارزش مبادله واقع گردد روی ک اال وجود دارد، ني ن ک . و اي

])١٣٠]١٦٧ .P(

د، ازار بياب اال در ب وان يک ک اما برای اينکه صاحب پول بتواند نيروی کار را به عن

اال ن ک ه وسيله می بايستی اي الکش بفروش برسد، ب ار آزاد م روی ک ی بايستی ني يعن

رارداد . وجود داشته باشد وان طرفين ق ه عن دار و فروشنده ب ه خري ا ک رادی از آنج اف

ه را ک متساوی الحقوق اند، نيروی کار تنها می بايستی بطور موقت بفروش برسد، زي

د، ) enbloc(در يک فروش در بست فروشنده ديگر به عنوان فروشنده باقی نمی مان

و ه خ رددبلک ی گ اال م ه ک ديل ب ا . د تب ال ام ه دنب ک ب ن، مال ار(اي روی ک ، در)ني

د ده، باي ه ش ا نهفت ارش در آنه ه ک د ک ايی باش روش کااله ه ف ادر ب ه ق وض اينک ع

روش اال بف وان ک ه عن ارش را ب روی ک ود ني ارا خ ه اجب رد ک رار گي وقعيتی ق در م

)P. ١٣١]١٦٨-٦٩([ .برساند

ا ابراين ص اال بن ازار ک تی در ب رمايه بايس ه س ود ب ول خ ديل پ رای تب ول ب حب پ

ان آزاد ک انس وان ي ه عن ی ب اعف آن، يعن وم مض ه مفه د، آزاد ب دا کن ارگر آزاد پي ک

ر، او رف ديگ دارد، و از ط ه ب ود عرض االی خ وان ک ه عن ارش را ب روی ک د ني بتوان

ه د، هيچگون ته باش روش نداش رای ف ری ب االی ديگ ه ک د، هيچگون ته باش دی نداش قي

ار ت مخت روری اس ارش ض روی ک روش ني رای ف ه ب ايی ک ه چيزه ه هم بت ب نس

)P. ١٣٢]١٦٨-٦٩.([باشد

ار يک رابطه به عنوان روی ک ول و صاحب ني ين مالک پ جمله معترضه، رابطه ب

طبيعی و يا اجتماعی که در مورد سنين مختلف يکسان باشد نيست، بلکه يک رابطه

ه های . صول انقالبات اقتصادی بسياری می باشد تاريخی است که مح ابراين، مقول بن

م، نشان رار دادي ورد توجه ق اکنون م ه ت ا خود اقتصادی هم ک اريخی شان را ب های ت

برای اينکه يک محصول به کاال تبديل شود، ديگر نمی بايست به عنوان وسيله . دارند

گردش کاالئی، حتی در جائی که اگرچه توليد کاالئی و .∗فوری امرار معاش توليد گردد

)م(.مثل محصولی که يک پيشه ور برای گذران زندگی توليد می نمايد - ∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٨٣

وه ذيرد، انب ورت پ د ص ی توان ردد، م ی گ اال نم ه ک ديل ب ز تب والت هرگ وه محص انب

محصوالت تنها از يک شيوه توليدی خاص، يعنی شيوه سرمايه داری قادر است شکل

ه . کاال به خود بگيرد ائی ک ام دوره ه د در تم ول می توان ب، پ ين ترتي ه هم ر سطح ب ب

ول معينی از گردش کاالئی دست يافته اند، وجود داشته باشد؛ اشکال پولی خاص، از پ

د؛ ر می گيرن انی، مراحل توسعه مختلفی را در ب ول جه ا پ ادل صرف ت وان مع ه عن ب

دائی االئی ابت ه (معهذا، يک گردش ک ه آن اشکال را ظاهر ) توسعه نيافت د هم می توان

ظاهر می گردد، و اين ) گردش کاال( تنها در شرايط فوق از طرف ديگر، سرمايه . نمايد

)P. ١٣٣]١٦٩-٧٠. ([يک شرط، به تنهائی دربر گيرنده تاريخ جهان است

ار ان ک ه وسيله زم ا ب ام کااله د تم ه مانن نيروی کار دارای ارزش مبادله ای است ک

ا . الزم برای توليد و سپس باز توليد آن، مشخص می گردد رت از ارزش نيروی کار عب

ی ای صاحب آن ضروری می باشد، يعن ارزش وسائل معيشتی است که برای ادامه بق

وا، . حفظ او در وضعيتی که دارای قدرت متوسط کار کردن باشد ه آب و ه اين ارزش ب

ر کشور دگی در ه اريخی سطح زن ای ت ه معياره ين ب ره، و همچن شرايط طبيعی و غي

ژه و در هر دوره بخصوص، اين شرايط متغيرند، اما برا . بستگی دارد ی هر کشور وي

ينان. مشخص می باشند ائل معيشت جانش داری او شامل وس ر آن، نگه ش اعالوه ب

داوم االی بخصوص امکان ت ن صاحبان ک می گردد، يعنی فرزندانش، تا اينکه نسل اي

د ته باش ويش را داش اطر . خ ب، بخ يم و ترتي ه تعل ه، هزين ر هم الوه ب االخره ع و ب

)P. ١٣٥]١٧٠-٧٢. ([ وری از کارگر ماهربهره

اتی است پائين ترين حد ارزش نيروی کار ال حي اه . ، ارزش وسائل معيشت عم هرگ

رد، چرا ا تا اين حداقل پائين بيايد، پائين تر از ارزش قيمت نيروی کار رار می گي ش ق

ر نظر که ارزش نيروی کار، نه کيفيت ناچيز نيروی کار، بلکه کيفيت متوسط آن را د

)P. ١٣٦]١٧٣.([دارد

ه مصرف رارداد ب ام ق ا پس از اتم ار تنه روی ک ه ني د ک ار ايجاب می نماي طبيعت ک

د، رسيده باشد، و از آنجا که در تمام کشورهائی که دارای شيوه توليد سرمايه داری ان

نشر کارگری سوسياليستی

٨٤

ار فقط پس از آنکه روی ک معموال، پول وسيله پرداخت چنين کاالهائی است، قيمت ني

ه مصر ردد ب ی گ يد، پرداخت م رمايه دار . ف رس ه س ارگر ب ا، ک ه ج ابراين، در هم بن

)PP. ١٣٧-١٣٨]١٧٤. ([اعتبار می دهد

اال و ارزش اضافی است د ک .پروسه مصرف نيروی کار، در عين حال پروسه تولي

)P. ١٤٠]١٧٥-٧٦.([و اين مصرف در خارج از حوزه گردش صورت می گيرد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٨٥

مبخش سو

توليد ارزش اضافی مطلق

پروسه کار و پروسه توليد ارزش اضافی -١

ار، روی ک دار ني يله خري ه وس رف ب ه مص نده اش، آن را ب اردن فروش ار گم ه ک ب

اند ی رس اهر . م رفی را ظ ای مص ه اول ارزش ه اال، در وهل د ک رای تولي ار، ب اينک

د ی گردان ورت (م ه ص والتب تق )محص ه مس ن وج ين ، و در اي اص ب ه خ ل از رابط

د ی باش ارگر م رمايه دار و ک ت ... س وال اس ين من ر هم م ب ار ه ه ک ف پروس .وص

])١٤١-٤٩]١٧٧-٨٥ .PP (

.پروسه کار برمبنای سرمايه داری، دارای دو ويژگی است

. کارگر تحت نظارت سرمايه دار کار می کند-١

ه وسيله از آنجائی که پروسه کار حاال تنها پروسه ای ميان -٢ ه ب ز است ک دو چي

ه سرمايه ار ب سرمايه دار خريداری شده؛ يعنی نيروی کار و وسائل توليد، محصول ک

)P. ١٥٠]١٨٤-٨٥. ([دار تعلق می گيرد

اما سرمايه دار ارزش مصرفی توليد شده را برای خودش نمی خواهد، بلکه فقط آن

ه و بخصوص ارزش اضاف رای ارزش مبادل رد را به عنوان منبعی ب . ی در نظر می گي

ود -تحت اين شرايط ه ب ه - جائی که کاال وحدتی از ارزش مصرفی و ارزش مبادل ار ب ک

)P. ١٥١]١٨٨. ([وحدتی از پروسه توليد و پروسه ايجاد ارزش تبديل می گردد

.بنابراين مقدار کار نهفته شده در محصول می بايستی بررسی شود

نشر کارگری سوسياليستی

٨٦

خ الزم باشد، ∗ پوند ١٠ مثال نخ تابيده، فرض کنيد که به عنوان دن ن رای تابي پنبه ب

ت ه قيم د ب رض کني رخش ١٠و ف ر چ تهالک آن در اث ه اس ار، ک زار ک يلينگ، و اب ش

مشخص ) نخ ريسی ( در اينجا بطور خالصه به صورت سهم دوک -اجتناب ناپذير است

د در محصول - شيلينگ ٢ فرض کنيد -شده ابراين، ارزش وسائل تولي شيلينگ ١٢ بن

ه است، ا ا ک ا آنج ه ت ن -١لبت محصول، يک ارزش مصرفی واقعی گشته است، در اي

سهم ابزار کار فقط به صورت زمان کار اجتماعا الزم نشان داده -٢مورد نخ تابيده؛ و

ت ده اس دار ارزش . ش ه مق يله چ ه وس دن ب ار چرخاني زوده ) دوک(ک ول اف ه محص ب

می گردد؟

ور ه بط ار از زاوي ا پروسه ک ده است در اينج م گردي اوتی مجس ی متف در ارزش . کل

ل مقايسه و محصول، کار پنبه، کار دوک ساز و غيره، و کار ريسنده، قسمت های قاب

ا ابراين تنه از لحاظ کيفی مساوی کار الزم و ارزش ساز عمومی بشر می باشند، و بن

ل بخصوص ين دلي د، و بخاطر هم ل تميزن ه وسيله از لحاظ کمی قاب ا ب دتی از زم ن، م

ا ار اجتماع ان ک بطور کمی قابل مقايسه می گردند، با اين فرض که اين مدت شامل زم

.الزم خواهد بود، زيرا فقط اين آخری است که ارزش ساز می باشد

ار روی ک ن مدت ٣با فرض اينکه ارزش يک روز ني ساعت ٦ شلينگ باشد، و اي

ر ساعت د، و در ه ار را مجسم نماي ده شود١-ک خ تابي د ن ذا در پون ١٠: ساعت٦، ل

خ از د ن ه ١٠پون د پنب وق( پون ق فرض ف دت ) طب ده شده؛ پس در م ٣ ساعت ٦تابي

ول ته، و ارزش محص زوده گش ه ارزش آن اف لينگ ب يلينگ ١٥ش ٣+٢+١٠( ش

. شلينگ می باشد٥/١يعنی از قرار هر پوند ) شلينگ

دارد ود ن افی وج ه ارزش اض ورد هيچگون ن م ا در اي يچ فاي . ام ن ه رای اي ده ای ب

)P. ١٥٧]١٩٠.[شيادی اقتصاد مبتذل. (سرمايه دار در بر ندارد

ه اطر اينک ا ٢/١بخ ار، ي رض ٦ روز ک ا ف ود، م ده ب ب ش اال ترکي ن ک اعت در اي س

٢/١اما اين واقعيت که تنها به . شلينگ باشد ٣نموديم که ارزش يک روز نيروی کار

. گرم٦/٤٥٣پوند، واحد وزن انگليسی معادل - ∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٨٧

است، به هيچوجه مانع کار کردن او ساعت احتياج ٢٤برای بقای کارگر در کار -روز

ارزش نيروی کار و ارزشی که اين نيرو خلق می کند دو ... برای تمام مدت روز نيست

ين . کميت متفاوتند ه تعي ا آنچه ک ود؛ ام خاصيت مفيد نيروی کار تنها يک شرط الزم ب

ه ای بيش به عنوان ارزش مصرفی خاص نيروی کار . کننده است منشاء ارزش مبادل

)P. ١٥٩]١٩٣.([ارزش مبادله خودش می باشداز

ارگر س، ک د، ١٢پ ی کن ار م اعت ک ه ارزش ٢٠ س ه ب د پنب يلينگ را ٢٠ پون ش

ا : شيلينگ است ٣ شيلينگ، و قيمت کار او ٤می تاباند و ارزش دوک ها ٢٧مجموع

دوک و به شکل کار -روز ٤: اما در محصول اين ارزش ها نهفته شده است . شيلينگ

ه ٦از قرار روزی کار -روزنخ تاب، در مجموع پنج کار -روزبه، و يک پن شيلينگ ک

ما دارای يک ارزش اضافی . شيلينگ ارزش محصول را بوجود می آورد ٣٠مجموعا

تيم ٣ يلينگی هس ت : ش ته اس ديل گش رمايه تب ه س ول ب ه) P. ١٦٠]١٩٤.([پ کلي

)P. ١٦٠]١٩٤[جزئيات . (تحقق يافته استمسأله شرط های

به عنوان يک پروسه ايجاد ارزش، در لحظه ای که پروسه کار به ماوراء نقطه ای

ار روی ک ل ارزش پرداخت شده ني ادلی در مقاب امتداد می يابد که تا آن نقطه صرفا مع

.ارائه می دهد، در اين لحظه پروسه تبديل به پروسه توليد ارزش اضافی می گردد

ه دومی از پروسه ايجاد ارزش به اين ج ردد ک ايز می گ هت از پروسه ساده کار متم

ی، و . لحاظ کيفی در نظر گرفته می شود ی از نظر کم م و اول ه آن ه ا حدودی ک فقط ت

رد ی گي ر م ا الزم را در ب ار اجتماع ان ک ه زم ن پروس و P. ١٦١]١٩٥[details. (اي

]١٦٢]١٩٦ .P(

اد ارزش، پروسه ار و ايج وان وحدت پروسه های ک د به عن ارت از تولي د، عب تولي

د، کاالهاست؛ به عنوان وحدت پروسه کار و پروسه توليد ارزش اضافی، پروسه تولي

)P. ١٦٣]١٩٧. ([عبارت از پروسه توليد کاال به شيوه سرمايه داری است

)P. ١٦٣-٦٥]١٩٧-٩٨. ([تحويل کار مرکب به کار ساده

نشر کارگری سوسياليستی

٨٨

سرمايه ثابت و متغير -٢

ه ازه ای ب ار ارزش ت ن پروسه پروسه ک ا در عين حال اي د، ام ار می افزاي االی ک ک

د، ل می نماي ه محصول منتق ار را ب االی ک زودن ارزش ارزش ک ا اف ابراين، صرفا ب بن

ردد . تازه، آن را ذخيره می نمايد خصلت : اين نتيجه مضاعف بدين طريق حاصل می گ

د د کيفی و بويژه مفيد کار، يک ارزش مصرفی را به ارزش مصرفی ديگر تب يل می کن

ار، ءابقو لذا ارزش را ا ی ک ا عمومی کم ذا خصلت ارزش ساز و مطلق می نمايد؛ معه

)P. ١٦٦]١٩٩. ([افزايش ارزش را موجب می گردد

ره وری زان به ه مي د ک رض کني ثال، ف دمان(م ود ) ران ر ش ابی شش براب خ ت ه . ن ب

ار در ، اکنون در همان مدت به اندازه شش برابر )کيفی(عنوان کار مفيد ی، ک ابزار قبل

اما فقط به اندازه همان ارزش جديد سابق افزوده شده است، . محصول ذخيره می گردد

ود، وجود ٢/١يعنی در هر پوند نخ تابيده، تنها ارزش جديدی که سابقا افزوده شده ب

ود حاصل . دارد ده ب بال بدست آم ه ق تر از آنچ زی بيش از چي ار ارزش س وان ک ه عن ب

ا ارزش ) P. ١٦٧]٢٠١. ([نمی گردد د، ام ابی ثابت بمان خ ت ار ن ره وری ک اه به هر گ

)P. ١٦٨]٢٠١.([ابزار کار افزايش يابد، عکس قضيه فوق صادق خواهد بود

ت ود از دس ه خ د، ک ی نماي ل م ول منتق ه محص ی را ب ا آن ارزش ار، تنه زار ک اب

د ی ده ورت . ) ١٦٩]٢٠٣([م ی ص ات مختلف ا درج عيت ب ن وض رد اي ی گي ال . م زغ

سنگ، روغن ها و غيره، بطور کامل به مصرف می رسند، مواد خام شکل تازه ای به

دريج و خ . خود می گيرند ا بت ره، ارزش خود را تنه رد ردابزارها و ماشين ها و غي خ

ردد ی گ به م ی محاس ورتی تجرب ه ص ا ب تهالک آنه ازند، و اس ی س ل م . منتق

])١٦٩-٧٠]٢٠٣.P ( ل واحد اما در پروسه وان يک ک ه عن داوم ب زار بطور م ار اب ک

ه حساب به صورت بنابراين، همان ابزار . ماندی باقی م ار ب يک کل واحد در پروسه ک

ورت د، در ص ی آي ور ی م ی از آن منظ ا بخش افی، تنه د ارزش اض ه تولي ه در پروس ک

ه ان دو پروس اوت مي ا تف د، در اينج ی بيني ه م وری ک ردد؛ بط ی گ ورت م ه ص ب

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٨٩

افا ل(کتوره ادی ) عوام ده است ) جنسی(م نعکس گردي رخالف ) P.١٧١]٢٠٤. ([م ب

د د (اين، مواد خام، که زواي م بوجود می آورد ) تولي ه صورت کامل در پروسه . را ه ب

د در محصول ظاهر می توليد ارزش اضافی وارد می شود، و از آنجا که با کسر زوائ

)P.١٧١]٢٠٥.([ددگردد، تنها بخشی از آن در پروسه کار داخل می گر

ود ه خ يش از آنچ ه ای ب د ارزش مبادل ی توان عيتی نم يچ وض ار در ه زار ک ا اب ام

د ل نماي ه محصول منتق وان يک ارزش -داراست، ب ه عن ا ب زار تنه ار، اب در پروسه ک

ه مصرفی عمل می کند و از اينرو تنها آن ارزش مبادله ای را می تواند منتقل نمايد، ک

)P.١٧٢]٢٠٥-٦٠([.قبال دارا بوده است

م ءاين ابقا ه ای ه ه هزين ارزش برای سرمايه دار بسيار سودمند است، و هيچگون

)PP. ١٧٣-١٧٤]٢٠٥-٢٠٧. ([برايش در بر ندارد

ن ا اي ل ب ن ارزش از قب د، اي ور می نماي ددا ظه ده، صرفا مج ره ش ه ارزش ذخي هم

ی افزاي ه آن م ازه ای ب ار ارزش ت ه ک ا پروس ته، و تنه ود داش د. دوج در تولي

ر ای عناص ر به ول ب ی ارزش محص ا افزون افی، ي ی ارزش اض ن يعن رمايه دار، اي س

)PP. ١٧٥-١٧٦]٢٠٨). ([وسائل توليد و نيروی کار(متشکله آن

رمايه ای ودی ارزش س کال وج ا اش هدر اينج کل اولي تقرار آن در ش ه اس ا مرحل ت

ار پروسه ) عوامل(ی اپولی، تا تبديل آن به فاکتوره ار؛ -١: ک زار ک د اب در -٢ در خري

.خريد نيروی کار، شرح داده شده است

د دار ارزش آن را در پروسه تولي اده می شود، مق ار نه زار ک ه در اب سرمايه ای ک

.ما اينرا سرمايه ثابت می خوانيم. تغيير نمی دهد

ر هبخشی از سرمايه ک ذاری می شود، ارزش آن را تغيي ار سرمايه گ روی ک در ني

د ن د می کن ارزش اضافی -٢ بهای خودش را، و -١: می دهد، بلکه اين چيزها را تولي

)P.١٧٦]٢٠٩.([استغيراين قسمت سرمايه مت

د، ر نمی کن سرمايه، تنها در رابطه با پروسه توليدی بويژه مشخصی که در آن تغيي

ر ری را در ب اهی کمت تر و گ ار بيش زار ک اهی اب د گ ی توان رمايه م ن س ت است؛ اي ثاب

نشر کارگری سوسياليستی

٩٠

مسأله بگيرد، و ارزش ابزار کار خريداری شده ممکن است باال و پائين برود، اما اين

ه، ) P. ١٧٧]٢١٠-١١([بر رابطه آنها با پروسه توليدی تاثيری ندارد ين گون ه هم ب

ر غيردرصدی که يک سرمايه در آن به سرمايه ثابت و مت تقسيم شده، ممکن است تغيي

خص عيت مش ر وض ا در ه د، ام ت و cياب دغير متv ثاب ی مان . م

])١٧٨]٢١١.P(

نرخ ارزش اضافی -٣

S٩ +Cپوند ٥٠٠= ٤١٠ =C . ه در آن ار، ک روی Vدر انتهای پروسه ک ه ني ب

ده، خواهيم داشت ديل گردي ه C٤١٠+ V٩٠+ ٩٠ S= ٥٩٠: کار تب يم ک c فرض کن

امل ام، ٣١٢ش واد خ ی، و ٤٤ م واد کمک تهال٥٤ م ه در اس د ک ينی آالت باش ک ماش

اه . باشد ١٠٥٤و فرض کنيم که ارزش تمام ماشين آالت ؛ ٤١٠مجموع می شود هرگ

. ١٤١٠. در دو طرف معادله خواهيم داشت cاين رقم يکجا وارد محاسبه گردد، برای

)P. ١٧٩]٢١٢. ([ باقی می ماند٩٠ارزش اضافی مانند سابق

ه ارزش ا ک رر Cاز آنج ور مک رفا بط ود، ارزش ص ی ش اهر م ول ظ در محص

د؛ اوت می نماي ده تف ه در پروسه خلق گردي ا ارزشی ک د ب ه بدست می آي محصولی ک

دار . خواهد بود V.S بلکه C.V.Sبنابراين، مقدار ارزش ايجاد شده نه رو مق Cاز اين

ی ت است، يعن د اهمي د ارزش اضافی فاق ه تولي رای پروس )P. ١٨٠]٢١٣ ([C= ٠ب

ن مو ل، اي ال، در عم وان مث ه عن د، ب ی افت اق م م اتف اری ه ابداری تج وع در حس ض

ود ی ش ر م ی کس ام واردات واد خ نايع آن، م ور از ص ک کش ود ي به س . در محاس

])١٨١] ٢١٥ .P ( ه د سوم مراجع ه جل ل، ب ه سرمايه ک رای نسبت ارزش اضافی ب ب

.نمائيد

٩٠/٩٠= ١٠٠%ق در مثال فوV / Sنرخ ارزش اضافی عبارتست از : بنابراين

د هزمان کاری ک د می نماي از تولي ارش را ب روی ک ارگر در طول آن ارزش ني در - ک

ا شرايط ديگر ن -شرايط سرمايه داری ي د از اي ه بع ار الزم است؛ آنچه ک ارت از ک عب

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٩١

. ارزش اضافی برای سرمايه دار، کار اضافی است توليد انجام می گيرد، يعنی ) زمان(

])١٨٣-١٨٤] ٢١٥-٢١٧ .Pp ( ت، و ده اس ور ش افی متبل ار اض افی، ک ارزش اض

ا ) بهره کشی (تنها شکل اخاذی دی ه ) فرماسيون های (از يک مقوله واحد، شکل بن

.گوناگون اجتماعی را مشتق می سازد

):در رابطه نرخ ارزش اضافی(مثال برای نادرست بودن درج

١٨٥- ٩٦ .Pp].٢١٧-٢٩ )[Senior.(

. کار خواهد بود-و کار اضافی، مساوی روزمجموع کار الزم

کار-روز -٤

بوده، اما تغييرات آن در حدود معينی غيرکار اضافی مت. زمان کار الزم مشخص است

د ه . رخ می ده د، چونک ه صفرکاهش نمی ياب ز ب ار اضافی هرگ ال ک ه دنب د ب آن تولي

ردد ی گ ف م رمايه داری متوق ا م . س ت ت افی هيچوق ار اض ی، ک داليل عمل زان ب ٢٤ي

ه های اخالقی أثير زمين ساعت باال نمی رود، و به عالوه، حد باالی آن همواره تحت ت

د . قرار دارد ه . اما اين حدود بسيار انعطاف پذيرن د ک ضرورت اقتصادی ايجاب می کن

روز کار، بيشتر از حد متوسط فرسودگی کارگر نباشد اما حد متوسط چيست؟ تناقضی

ا زور د و تنه دبوجود می آي ين کن زان آن را تعي د مي ه . می توان ان طبق ارزه مي ذا مب ل

ر ر س رمايه دار ب ه س ارگر و طبق ار -روزک ردد ک ی گ از م ط آغ . متوس

])١٩٨-٢٠٢]٢٣١-٣٥ .Pp(

ه اهميت بيشتری . کار اضافی در اعصار اجتماعی سابق ه ارزش مبادل وقعی ک ا م ت

ان نسبت به ارزش مصرفی ندارد، ک ال در مي وان مث ه عن ر است، ب دل ت ار اضافی معت

طه ه بالواس ل مبادل ه ارزش قاب اطی ک ا در نق دائی؛ تنه وام ابت ره-اق ال و نق د- ط تولي

ود تناک ب افی وحش ار اض د، ک ی ش رده داری ) P. ٢٠٣]٢٣٥. ([م ای ب ت ه در دول

د، وضع ه جهت صادرات آغاز گردي وه پنب د انب ه تولي ين آمريکا، تا هنگامی ک ه هم ب

.، مثال در رومانی)corvee( همينطور کار بيگاری . منوال بود

نشر کارگری سوسياليستی

٩٢

ن شيوه را اي کار بيگاری بهترين وسيله مقايسه با استثمار سرمايه داری است، زي

وده و کار اضافی را به عنوان يک زمان کار ويژه که می بايست انجام پذيرد، تثبيت نم

د ايش می ده رر (Reglment organiqueنم ازمانیمق ) Waiiachia) (ات س

])٢٠٤-٠٦]٢٣٥-٣٦ .Pp(

رای ) مقرارت سازمانی (نسبت که شيوه های فوق به همان ار آزمندی ب اضافی را ک

ان . به زبان مثبت بيان می دارد ه در انگلستان، بي تصويب نامه های مربوط به کارخان

.منفی آن است

ه ه کارخان وط ب ای مرب ه ه ويب نام ه . تص ويب نام ) P. ٢٠٧]٢٣٩ ([-١٨٥٠تص

ه و ٥/١٠ ار روزان اعت ک نبه ٥/٧ س ای ش ه٦٠= در روزه اعت در هفت . س

)Pp. ٢٠٨-١١]٢٤٠-٤٣.. ([کارخانه داران از راه حيله گری سود می برند

ار ار شده ناستثمار در بخش های مه دا مه ا بع ا تنه وری سازی : شده و ي صنعت ت

])٢٤٣[٢١٢.P( ،سفالگری])٢٤٤[٢١٣.P(، کبريت سازی ])٢١٤]٢٤٦.P(، کاغذ

واری انوائی ،)Pp.٢١٤-١٧]٢٤٦-٤٨([دي ، )Pp.٢١٧-٢٢]٢٤٨-٥١([ن

ن تخدمين راه آه دگان زن )P.٢٢٣]٢٥٣([مس ، )Pp.٢٢٣-٢٥]٢٥٤-٥٦([، دوزن

ار و )P.٢٢٦]٢٥٦([آهنگران ار -روز، کارگران شب ک ه صورت ک وبتی ب ) الف : (ن

).Pp.٢٢٧-٣٥]٢٥٦-٦٣([فلز کاری و صنايع فلزی

زی می کند اين حقايق ثابت ارگر را چي ه جز که سرمايه، ک ه حساب ب ار ب روی ک ني

ذير ی نم ی امکان پ ين بطور کل ه در يک لحظه مع ا ک ا آنج ه، ت اری ک روی ک آورد، ني

ات ام اوق د، تم رای اباش ار ب روی ک ر ني ول عم ه ط ت، و اينک ار اس ان ک ش زم

رخالف ) PP. ٢٣٦-٣٨]٢٦٤-٩٥. ([سرمايه داران بی اهميت است ن امر ب ا اي اما آي

ه سرعت فرسوده ه ب د جای عاملی را ک زی می باي منافع سرمايه دار نيست؟ چه چي

ان می شود پر کند؟ تجارت برده سازمان يافته در داخل آمريکا، فرسودگی سريع بردگ

ادی در آورده است ل اقتص ک اص وان ي ه عن ا . را ب أمين ک د ت ا مانن ی دقيق رگر از يعن

ره ا، و غي تائی در اروپ اطق روس ه ) P. ٢٣٩]٢٦٧([من ار(عرض اکين ) ک دارالمس

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٩٣

سرمايه دار، ) P. ٢٤٠]٢٦٧). ([نيروی کاری که به وسيله نوانخانه فراهم می شود (

ته و آن را م داش د چش ی باش ترس م داوم در دس ور م ه بط افی ک ت اض ه جمعي ا ب تنه

سرمايه apres moi le deluge -بود گرددها نا اينکه نسل انسان. فرسوده می نمايد

ه تحت ل نيست، مگر اينکه از طرف جامع ی قائ ارگر اهميت برای سالمتی و يا عمر ک

قوانين به صورت و رقابت آزاد قوانين ذاتی توليد سرمايه داری را، ... فشار قرار گيرد

)P. ٢٤٣]٢٧٠. ([ی خارجی که بر هر فرد سرمايه دار حاکم باشد، ظاهر گرداندجبر

.ها مبارزه ميان سرمايه دار و کارگر نتيجه قرن-متوسط کار -روزاستقرار يک

ون د؛ اکن زايش ده ار را اف ان ک ا زم د ت ی ش اطر وضع م ن خ ه اي وانين ب دا ق در ابت

رد ی گي اهش آن صورت م اطر ک ين ) P. ٢٤٤] ٢٧١([بخ ارگران« اول انون ک در » ق

اه ٢٣روز ويم ادوارد ١٣٤٩ از سومين م ن از تق ه )Edwardian(ي ه ب ن بهان ا اي ، ب

د ار کنن د بيشتر ک . تصويب رسيد که، طاعون آنقدر تلفات وارد ساخته که همه مجبورن

دود تمزدها و ح داکثر دس رو ح ار -روزاز اين يله ک ه وس دب ت گردي انون تثبي در . ق

ام )Henry Vll(، در حکومت هنری هفتم ١٤٩٦ زارع و تم ارگران م ه ک ، کار روزان

بعداز ظهر در تابستان از ماه مارس تا سپتامبر ٨ تا ٧ صبح تا حدود ٥يشه وران از پ

ساعت و يا نيم ساعت استراحت در بين هر سه ٥/١با يکساعت، ) اسفند تا شهريور (

ار از . ساعت کار، ادامه داشت ود ٥در زمستان، مدت ک وا ب ا تاريک شدن ه . صبح ت

رن . نی بخود نگرفت اين مقرارت هيچوقت صورت اليحه قانو ام ١٨در ق ار تم وز ک هن

ه استثناء (هنوز در دسترس سرمايه قرار نگرفته بود ) با روزهای تعطيل (هفته ار ب ک

تنها با ) PP. ٢٤٨-٥١]٢٧٤-٧٧. ([مباحثات آن عهد را مقايسه نمائيد ). کشاورزی

دها صنايع عظيم جديد اين امر، و بيش از آن، حاصل گرديد؛ صنايع جديد تمام ق يد و بن

ه استثمار کشيد رين وجهی ب ا . را درهم شکست و کارگران را به بيشرمانه ت پرولتاري

ه مقاومت برخاست ه ب ود ب نج تصويب . محض آنکه دوباره خود را جمع و جور نم پ

ه ای نام ال ه ود ١٨٠٢-٣٣س می از خ ط اس ود، فق ار نب ی در ک ه بازرس ا ک ، از آنج

متوسطی را در چهار بخش صنعت نساجی کار -روز ١٨٣٣تنها تصويب نامه . داشت

نشر کارگری سوسياليستی

٩٤

ا ١٣های شب، که در طول اين مدت جوان٥/٨ صبح تا ٥/٥يعنی از : ايجاد نمود ت

ا ١٢ ساله تنها ١٨ ه شوند، ٥/١ ساعت و ب ار گرفت ه ک ه می توانستند ب ساعت، وقف

ان از ا ٩کودک ا ١٣ ت ان ٨ سال تنه ان و نوجوان اری کودک ساعت، در حاليکه شب ک

).PP. ٢٥٣-٥٥]٢٧٨-٨٠. ([منوع گرديده بودم

يادانه د ش اطر مقاص ه خ ه آن ب اوزات ب ين و تج تم جانش ) p. ٢٥٦]٢٨١([ سيس

رار ١٨٤٤باالخره، تصويب نامه ان ق که زنان از هر سن و سال را همرديف نوجوان

ود ٥/٦کار کودکان به . داد از . ساعت محدود شد؛ سيستم جانشين اين امر را کنترل نم

اليحه ده ساعت ١٨٤٧باالخره در . سال به باال مجاز بودند ٨طرف ديگر، کودکان از

ل شد ان، تحمي های سرمايه داران کوشش ) ٢٥٩P]٢٨٣.([کار برای زنان و نوجوان

ه ه ) Pp. ٢٦٠-٦٨]٢٨٣-٩٢([آن برعيل ويب نام ه ای در تص ه ١٨٤٧رخن ب

-روزاين تصويب نامه ) P. ٢٦٩]٢٩٢([ منجر گرديد ١٨٥٠تصويب نامه ميانه حال

ود کار ان تثبيت نم ان و زن رای نوجوان ٦٠=٥/٧ ساعته، يکروز ٥/١٠ روز ٥ -را ب

. بعد از ظهر٦ صبح تا ٦ساعت در هفته، و بين

ود . کودکاندرباره ، با تأکيد ١٨٤٧بر خالف تصويب نامه . صنايع ابريشم مستثی ب

ا ٦رای کودکان هم به زمان کار ب١٨٥٣در ) P. ٢٧٠]٢٩٣[مقايسه کنيد با ( صبح ت

)P. ٢٧٢]٢٩٤. ([ بعد از ظهر محدود شد٦

کودکان و - تقريبا هيچ چيزی را محدود نمی کند ١٨٤٥تصويب نامه چاپخانه ها در

! ساعت کار کنند١٦زنان می توانند

رزی در ه و رنگ ردن پارچ فيد ک ای س ازی ١٨٦٠کاره وری س ای ت ه ه کارخان

وط (١٨٦٣ز بخش های ديگر ، سفالگری و بسياری ا ١٨٦١ ه مرب تحت تصويب نام

انوائی، رای سفيدگری در هوای آزاد و ن ژه ای ب به کارخانه ها، تصويب نامه های وي

)P. ٢٧٤]٢٩٦ -٩٧). ([در همان سال مقرر شد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٩٥

ود ار را بوج ان ک اختن زم دود س ه مح از ب دا ني زرگ در ابت نايع ب ابراين، ص بن

ام بخش های می آورد، اما بعدا معلو ر تم دريج ب ار يکسانی بت م می گردد که اضافه ک

)P. ٢٧٧]٢٩٨. ([ديگر سايه افکنده است

ود ار را بوج ان ک اختن زم دود س ه مح از ب دا ني زرگ در ابت نايع ب ابراين، ص بن

ام بخش هاس ر تم دريج ب می آورد، اما بعدا معلوم می گردد که اضافه کار يکسانی بت

)P. ٢٧٧]٢٩٨. ([ه استديگر سايه افکند

اريخ نشان ر آن ت د عالوه ب ارگر می ده ه ک ل سرمايه دار » آزاد«ک رد، در مقاب منف

ان، بطوری ان و کودک ار زن ا عرضه ک بی دفاع بوده و از پای در می آيد، بخصوص ب

د ا توسعه می ياب ارگران و سرمايه داره ان ک اتی مي ارزه طبق ه مب ه در اينجاست ک . ک

])٢٧٨]٢٩٩ .P(

انون ا در ١٢در فرانسه، ق ار، تنه واع ک ام سنين و ان رای تم ه ب ار روزان ساعت ک

ه P. ٢٥٣ -٢٧٨(بهرحال مقايسه کنيد با ( به تصويب رسيد ١٨٤٨ وط ب اورقی مرب پ

ان فرانسه در قانون ا در سال ١٨٤١ کار کودک ه تنه انونی ١٨٥٣، ک ا صورت ق واقع

ا در ت، و تنه ود گرف ار«) Deparement du Nordبخ ل در » آزادی ک بطور کام

)P. ٢٧٩]٣٠١. ([ ساعت کار در آمريکا٨بلژيک، جنبش

ار ع ورودش، از پروسه ک ه موق اوتی نسبت ب امال متف بنابراين، کارگر به صورت ک

ه در آن، او . خارج می شود انی ک ود؛ مدت زم ان يک عنصر آزاد نب ار، پيم قرارداد ک

ه فروش .برای فروش نيروی کارش آزاد است مدت زمانی است که در آن او مجبور ب

انون ی نيروی کارش می باشد، و تنها مقاومت دسته جمعی کارگران است که تصويب ق

شان بر طبق يک را برايشان به ارمغان می آورد که آنها را از فروش خود و فرزندان

ر . قرارداد داوطلبانه با سرمايه، بردگی و مرگ بار می دارد اب ت آب و بجای فهرست ب

حقوق غيرقابل واگذاری بشر، قانون اساسی متين مربوط به تصويب نامه کارخانجات،

)Pp. ٢٨٠-٢٨١]٣٠٢. ([مقرر می گردد

نشر کارگری سوسياليستی

٩٦

نرخ و جحم ارزش اضافی -٥

ردد ين می گ ز مع ار . با دانستن نرخ، حجم ني روی ک ه يک ني اه ارزش روزان ٣هرگ

شيلينگ برای هر ٣= ه آن باشد، حجم روزان % ١٠٠شيلينگ، و نرخ ارزش اضافی

.، خواهد بودگرکار

ارن غير از آنجا که سرمايه مت -١ ه مق اری است ک بيان پولی ارزش تمام نيروهای ک

د شده به وسيله با يکديگر د، حجم ارزش اضافی تولي سرمايه دار بکار گرفته شده ان

يله ه وس ا سرمايه متب ان، مساوی است ب رآن رخ ارزش اضافی غي ر . ضربدر ن دو ه

ا . های مختلفی بوجود می آيد عامل تغيير پذيرند، لذا حالت ی ب حجم ارزش اضافی، حت

ر غيرکاهش سرمايه مت ی اگ اال رود، يعن رخ آن ب د، بشرط آنکه ن زايش ياب د اف می توان

)P.٢٨٢]٣٠٣-٠٥. ([ کار طوالنی شود-روز

د ک -٢ -ه روز اين افزايش نرخ ارزش اضافی، حد مطلق خود را در اين وجه می ياب

ا د ت ی توان ز نم ار هرگ د ٢٤ک ل تولي رو ارزش ک د؛ از اين دا کن ه پي ام ادام اعت تم س

ا ارزش د ب ز نمی توان ارگر هرگ ردد ٢٤روزانه يک ک ر گ ار براب رای . ساعت ک ذا، ب ل

ابهی از ارزش اضافی، سرمايه مت م مش ربدست آوردن حج ين غي د در ب ا می توان تنه

دود، ن ح يله اي ه وس تثب زايش اس وداف ايگزين ش ار، ج رای توضيح . مار ک ر ب ن ام اي

ا اهميت رد، ب اقض سرمايه سرچشمه می گي ايالت متن ه از تم اگونی ک پديده های گون

در ) ٢(و تعداد کارکنان استخدام شده؛ غيرتمايل به کاهش سرمايه مت) ١: (است، يعنی

افی ن ارزش اض م ممک داکثر حج د ح ه تولي ل ب ال، تماي ين ح -٢٨٤] ٣٠٥-٠٦. ([ع

٢٨٣ .PP(

د شده -٣ ه وسيله حجم ارزش و ارزش اضافی تولي رای ب ف، ب سرمايه های مختل

ا، مستقيما ه وسيله ارزش معين نيروی کار و درجه استثمار به يک نسبت باالی آنه ب

زء مت دازه ج ران ا غي رمايه ه ود ) ٧(اين س ی ش بت داده م ديگر نس ه يک . ب

])٢٨٥]٣٠٦-٠٧ .P (ی رسد که اين تمام امور مسلم را نقض می نمايدبنظر م.

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٩٧

ين و يک ه مع رای يک جامع ار -روزب يله ک ه وس ا ب افی تنه مشخص، ارزش اض

ی از داد معين ا تع ت؛ و ب زايش جمعي ی، اف ردد، يعن افزايش تعداد کارگران افزوده می گ

ار ا طوالنی ساختن روز ک رای ارزش ا . کارگران، تنها ب ا ب ن امر تنه ذا، اي ضافی معه

.مطلق اهميت دارد

ديل ه سرمايه تب د ب ول نمی توان ه هر مجموعه ای از پ اکنون مشخص می شود ک

داقلی وجود دارد -گردد ام شده : يعنی اينکه ح ی قيمت تم ار واحد و يک يعن روی ک ني

د، بايستی . ابزار الزم دگی کن ارگر زن د يک ک د مانن برای اينکه يک سرمايه دار بتوان

ارگر ب ر ک افی دو نف رخ ارزش اض ود % ٥٠ا ن ن وج ا اي د و ب ته باش ار داش در اختي

اب کوچکی است ٨او حتی با . ذخيره ای هم نداشته باشد وز ارب ارگر، هن ين . ک ه هم ب

محدود ساختن به وسيله جهت، در قرون وسطی از تبديل پيشه وران به سرمايه دار،

ی آمد اب در م تخدام يک ارب ه اس ه ب زدوری ک ارگران م داد ک اتع د، ب وگيری ن زور جل

دن يک سرمايه دار واقعی الزم است، در . می شد ود آم رای بوج ه ب ی ک داقل ثروت ح

ت اوت اس ارت، متف نعت و تج اگون ص ای گون اخه ه ف و ش ای مختل . دوره ه

])٢٨٨]٣٠٩ P(

رمايه ورت س ه ص ارت ب ار نظ ام ک دت انج م و ش ر نظ ده، و ب ار در آم ر ک اکم ب ح

دار الزم عالوه. می نمايد ا بيش از مق ور می سازد ت ارگران را مجب ر آن، سرمايه ک ب

دگ أمين زن رای ت ای ی ب تم ه ام سيس افی، تم دن ارزش اض د، و در مکي ار کنن ان ک ش

.توليدی پيشين را که بر کار اجباری مستقيم متکی بود، پشت سر می گذارد

د رد، در ابت ار می گي ن شرايط را سرمايه، کار را با شرايط فنی مشخص در اختي ا اي

د . تغيير نمی دهد رفتن پروسه تولي وان از اينرو، با در نظر گ ه عن ار، ب يک پروسه ک

ار ائل بک ر وس ه در براب ل سرمايه، بلک ه در مقاب د، ن ائل تولي ا وس ه ب ارگر در رابط ک

رفتن آن . گرفتن قوه دماغی خودش، قرار می گيرد ا در نظر گ ا ب وان ام ه عن پروسه ب

اد ارزش اضاف ه ديگری است ايج ار ديگران . ی بگون ه وسائل جذب ک د ب وسائل تولي

وند ی ش ديل م ه . تب رد، بلک ی گي ار م د را بک ائل تولي ه وس ارگر نيست ک ر ک ن ديگ اي

نشر کارگری سوسياليستی

٩٨

ارگر ه ک د ک ائل توليدن ی آورد وس ود در م تخدام خ ه اس ای )P ٢٨٩]٣١٠([. ب ه ج ب

ه ای آنها کارگر را ب ... مصرف برسند وسيله کارگر به به اينکه آنها ه عنوان خمير ماي

ات که برای پروسه حيات ه مصرف می رسانند، و پروسه حي شان ضروری است، ب

د زايش می ده ... سرمايه در حرکت آن تنها عبارت از ارزشی است که دائما خود را اف

ديل ادهتب ار س ار و ک ر ک ی ب ت و حق ه مالکي ه داعي ی را ب د، دوم ائل تولي ه وس ول ب پ

. می سازداضافی ديگران تبديل

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

٩٩

بخش چهارم

توليد ارزش اضافی نسبی

مفهوم ارزش اضافی نسبی -١

رای يک ار -روزب زايش ک ار الزم، اف اهش ک يله ک ه وس ا ب افی تنه ار اض ين، ک مع

ا از -شان جدا از کاهش دستمزدها به پائين تر از ارزش-می يابد؛ متقابال ن امر تنه اي

اهش ارزش ق ک ائل طري ت وس اهش قيم يله ک ه وس ی ب ت، يعن ذير اس ام پ ار، انج ک

دگی ا از ) PP.٢٩١-٩٣]٣١٢-١٥. ([ضروری زن ابال تنه دگی، متق ه زن اهش هزين ک

د، يوه تولي ود ش ودن خ ی نم يله انقالب ه وس ار، ب ره وری ک درت به زايش ق ق اف طري

.انجام پذير است

ودن والنی نم ق ط ه از طري افی ک ار تو -روزآن ارزش اض ردد، ارزش ک ی گ د م لي

ار الزم حاصل می شود، ارزش اضافی نسبی ان ک اهش زم اضافی مطلق و آنکه از ک

)P. ٢٩٥]٣١٥. ([است

ائی از ر آن بخش ه دی ب درت تولي زايش ق برای پائين آوردن ارزش کار، بايستی اف

د ين می نماين ار را تعي روی ک ی -صنعت مستولی شود که محصوالت آنها ارزش ني يعن

. عمولی زندگی، جايگزين محصوالت مشابه و مواد خام آنها و غيره، می گردد وسائل م

اال ظاهر ر ک اثبات اينکه چگونه رقابت، قدرت توليدی افزايش يافته را در قيمت ارزانت

)PP ٢٩٦-٩٩]٣١٦-١٩.([می گرداند

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٠

روی ه ارزش ني انطور ک ار است، هم ره وری ک ه نسبت معکوس به ارزش کاالها ب

ا دارد کار هم به همي ه قيمت کااله را بستگی ب ر خالف آن ارزش . ن ترتيب است، زي ب

) P.٢٩٩]٣١٩. ([اضافی نسبی مستقيما با بهره وری کار متناسب است

افی ه ارزش اض ا ب ه تنه ت، بلک د نيس ا عالقمن ق کااله ه ارزش مطل رمايه دار ب س

ذاری مجدد ارز . نهفته در آنها توجه دارد ش ترقی تشخيص ارزش اضافی، سرمايه گ

درت ٢٩٩]٣٢٠[از آنجا که مطابق صفحه . يافته را در بر دارد ه ق همان پروسه ای ک

ه در ائين آورده و ارزش اضافی نهفت ا را پ د، ارزش کااله ی ده زايش م دی را اف تولي

ا ه تنه ه چرا سرمايه دار، ک د تآنها را افزايش می دهد، واضح است ک وجه اش، تولي

رجوع (ورد آش می کند تا ارزش مبادله کاالها را پائين بي ارزش مبادله است، دائما تال

)Quesnay P. ٣٠٠]٣٢٠[نمائيد به

د س رو در تولي درت راز اين ترش ق ق گس ار از طري ودن ک ادی نم مايه داری، اقتص

ردن اه ک ه کوت دی، بهيچوج ار -روزتولي دارد ک ر ن ی ممکن است آن-را در نظ ا ر حت

ازد ر س ابراين ممکن اس. طوالنی ت االچ بن ل مک ک ار اقتصاددانانی از قبي ا در آث ت م

)Mc Culloch( اور ،)Ure( ينور ل) Senior(، س ن قبي فحه ... و از اي ک ص در ي

ده، دی ش ای تولي عه نيروه ث توس رمايه باع ه س ت اينک ارگر، از باب ه ک وانيم ک بخ

تشکری به آن بدهکار است، و در صفحه بعد بخوانيم که او بايستی حق شناسی خود

. ساعت کار کند١٥ ساعت در روز، ١٠از اين طريق اثبات نمايد که در آينده بجای را

ه اری است ک زودن ک ار الزم، و اف اهش ک ا ک دی تنه ای تولي عه نيروه ور از توس منظ

)P ٣٠١]٣٢١. ([برای سرمايه دار انجام می گيرد

تعاون -٢

ه دارد که ، توليد سرمايه داری به سرمايه واحدی نياز ٢٨٨]٣٠٩[مطابق صفحه ب

تا بتواند تعداد نسبتا زيادی کارگر را در يک زمان بکار گيرد؛ . کافی بزرگ باشداندازه

ه يک سرمايه دار از شد، او ب ار بی ني ام ک امال از انج ار ک فقط هنگاميکه خود کارگم

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٠١

ار . تمام عيار تبديل می گردد ارگر در يک رشته واحد ک فعاليت همزمان تعداد زيادی ک

اريخی و بطور و بخاطر توليد يک نوع کاال، و تحت نظارت يک سرمايه دار، از نظر ت

)P. ٣٠٢]٣٢٢.([منطقی نقطه آغاز توليد سرمايه داری را شامل می گردد

وقعی ی م بنابراين در ابتدا تنها يک تفاوت کمی در مقايسه با گذشته وجود دارد، يعن

ر . استخدام در آمدند يک کارگمار به به وسيله که تعداد زيادتری کارگر اره تغيي اما يکب

ار . و تبديلی صورت می گيرد ار، ک تعداد زياد کارگران از قبل ضمانت می کند که کارگم

متوسط واقعی را بدست می آورد، که در مورد کارفرمای کوچک چنين تضمينی وجود

ورد تولي د؛ در م ار را پرداخت نماي تی ارزش متوسط ک ود، بايس ن وج ا اي دارد و ب د ن

اره کوچک، نابرابری ها تا حدود زيادی در مقياس جامعه تعديل می شود، اما يک درب

رد د ارزش اضافی فقط . کارفرمای منفرد، چنين امری صورت نمی گي انون تولي ذا ق ل

ه او د ک وان هنگامی برای يک توليد کننده منفرد تحقق می ياب ه عن يک سرمايه دار ب

رد توليد می کند، و کارگران زيادی را دا - بطور همزمان بکار می گي ان ابت ی از هم يعن

)PP. ٣٠٣-٠٤]٣٢٢-٢٤([کار اجتماعی متوسط،

ر آن الوه ب ا : ع والنی آنه ارکرد ط ق ک ا از طري د تنه ائل تولي وئی در وس رفه ج ص

رمايه زاء س يله اج ه وس ه محصول ب ری ارزش ب دار کمت ال مق ود؛ انتق ی ش حاصل م

ار سرچشمه ثابت، تنها از مصرف آنها در اشترا ارگر در پروسه ک ک با تعداد زيادی ک

رد ی گي ک . م ار دارای ي ه ک ود پروس ه خ ل آنک ار، قب زار ک ه اب ت ک ه اس بدينگون

ع پروسه های (خصوصيت اجتماعی بشود، چنين ويژگی را کسب می نمايد تا اين موق

)P. ٣٠٥]٣٢٥). ([کار صرفا پروسه های همانندی پهلو به پهلوی يکديگرند

ا و از در اينج ه باعث ارزان شدن کااله ا صرفه جوئی در وسائل توليد فقط تا آنجا ک

ه . اينرو پائين آوردن ارزش کار می گردد، مورد توجه قرار می گيرد بررسی ميزانی ک

ه ی يافت رمايه ترق ل س ه ک وئی، نسبت ارزش اضافی ب ن صرفه ج ر ) V.S(اي را تغيي

ه جل رد و ب ول می شود می دهد، در اينجا صورت نمی گي ين تفکيکی . د سوم موک چن

ار را بطور کامال با روح توليد سرمايه داری هماهنگ است؛ زيرا از آنجا که شرايط ک

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٢

د مستقلی در برابر کارگر قرار می دهد، بنظر می رسد که صرفه جوئی از وسائل تولي

ئی که ها امر مجزائی است که به او ربطی ندارد و بنابراين هيچگونه ارتباطی با روش

.بهره وری نيروی کار مورد استفاده سرمايه دار را افزايش می دهد، نمی يابد

م و در ار ه ا يکديگر و در کن ه بطور مرتب ب شکل کار تعداد زيادی از اشخاص، ک

اون واحد يک پروسه توليدی يا پروسه های توليدی مرتبط با يکديگر کار می کنند، تع

)Concours des forces. ∗يسیتر)(P .٣٠٦]٣٢٥. ([ناميده می شود

انيکی روی مک ا ني ی ب اوت فاحش رد، تف ارگران منف انيکی ک ای مک ل نيروه ع ک جم

اه دست ه هر گ ذيری دارد ک ان و در يک امکان پ م و بطور همزم ا ه های بسياری ب

مانند بلند کردن يک جسم سنگين، (فعاليت واحد به کار گرفته شوند، حاصل می گردد

درت تعاون، ا ). و غيره ا يک ق ه ذات دی را بوجود می آورد، ک ز همان ابتدا قدرت تولي

.انبوه است

بوجود عالوه بر آن، در اکثر کارهای توليدی، صرفا تماس جمعی، جوی از رقابت

کار -روز کارگر در يک ١٢می آورد که راندمان کار هر نفر را باال می برد، بطوريکه

ترکا تری ارا ١٤٤مش ار بيش اعته، ک ا س د ت ی دهن ه م ارگر در ١٢ئ ار -روز ١٢ ک ک

)٣٠٧.P] ٣٢٦[.( . روز پی در پی١٢مجزا، يا يک کارگر در

ن وجود ا اي د، ب ام دهن ا مشابهی انج ار مشترک و ي اگر چه ممکن است بسياری ک

د ار را نشان ده ه ای از پروسه ک ه جداگان دام، مرحل ر ک ردی ه ار ف ه ک امکان دارد ک

راد ک ( ری از اف ل زنجي د مث ی دهن اس م ديگر پ ول را بيک ه ای از محص ه ). ه قطع ک

ه . بدينوسيله تعاون مجددا در کار صرفه جوئی می نمايد وقعی ک شبيه به همين است م

د ه ساختن می کنن د جانب شروع ب اره از چن ا . يک ساختمان را يکب ب، ي ارگر مرک ک

ه مجتمع دست ها و چشم هائی در جلو و پشت سر خود دارد، و تا درجه مع ی در هم ين

)P. ٣٠٨]٣٢٧. (.[جا حاضر و ناظر است

Dostutt de Tracy, Antoine (١٨٣٦ -١٧٥٤).∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٠٣

در پروسه های پيچيده کار تعاون اجازه می دهد تا پروسه های ويژه تفکيک شده و

د اهش می ياب . بطور همزمان انجام گيرند، لذا زمان کار برای ساختن محصول کامل ک

].)٣٠٨]٣٢٧.P(

ی وجو ای بحران د، دوره ه ای تولي وزه ه ياری از ح ادی در بس داد زي ه تع د ک د دارن

ره (کارگر مورد نياز است اهی، و غي ا ). درو محصول، صيد شاه م ع تنه ن مواق در اي

)٣٠٩.P ]٣٢٨.( [تعاون می تواند مساعدت نمايد

رو ر د و از اين ار أتعاون، از يکطرف عرصه توليد را گسترش می ده ی پيوستگی ک

ده شده امری ه در عرصه وسيعی پراکن اری ک دان ک ردد در مي د ( ضروری می گ مانن

ه وسيله ؛ از طرف ديگر، )زهکشی، جاده سازی، سدسازی و غيره ز نمودن ب متمرک

ابراين ∗کارگران در يک کارگاه ردد، و بن ، باعث انقباض و کوچک نمودن عرصه می گ

)P.٣١٠].٣٢٨-٢٩. ([هزينه ها را کاهش می دهد

ژه دی وي درت تولي ا -روزدر تمام اين اشکال، تعاون، ق دی ر ک درت تولي مرکب، و ق

اعی ی(اجتم ار است) جمع ک، . ک ن ي ار (اي اعی ک دی اجتم درت تولي ی ق ود ) يعن از خ

رد اون سرچشمه می گي نظم . تع تراکی م ار اش تماتيک(در ک ارگر ) سيس ران، ک ا ديگ ب

د و قابليت های همنوعانش را گسترش دور می افکن ردی خود را ب محدوديت های ف

.می دهد

ار حاال، کارگران م زدور تا وقتيکه يک سرمايه دار واحد آنها را بطور همزمان به ک

ه د ب د، نمی توانن رار ده بگيرد، حقوق شان را بپردازد و ابزار کار را در اختيارشان ق

ه يک سرمايه دار . کار تعاونی بپردازند از اينرو درجه تعاون بدين امر بستگی دارد ک

د رمايه باش دار س ه مق ن ضرورت ک. صاحب چ ود اي رمايه وج ی س دار معين د مق ه باي

ديل ادی تب داشته باشد تا صاحبش را به يک سرمايه دار تبديل نمايد، اکنون به شرط م

دل ب، مب اعی مرک ار اجتم ه ک ک پروس ه ي تقل ب ده و مس دد پراکن ای متع ه ه پروس

.می گردد

)م( مانند يک کارگاه ساختمانی ∗

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٤

ان به طريق مشابه، سلطه سرمايه بر کارگر تا بحال صرفا نتيجه ظاهری راب طه مي

ار ه ک ود پروس روری خ رط ض يش ش ر پ ن ام ون اي ود؛ اکن ارگر ب رمايه دار و ک س

د ی نماي اهر م ار ظ ه ک ود را در پروس زش خ رمايه دار آمي ردد؛ س ی گ اون،. م در تع

وان سرمايه خصوصيات ن عن کنترل پروسه کار وظيفه سرمايه قرار می گيرد، و با اي

)P. ٣١٢] ٣٣٠. (.[ويژه ای کسب می کند

ا حد امکان (در انطباق با هدف توليد سرمايه داری ی خود گستری سرمايه ت ، )يعن

ار اعی ک داکثر ممکن استثمار در يک پروسه اجتم اربرد ح اين نظارت در عين حال ک

رد ب است، و از اينرو خصومت ناگزير ميان استثمارگر و استثمار شده را در . ر می گي

رد عالوه بر آن، نظارت بر استفاده م ده می گي ه عه ار را ب زار ک االخره، . ناسب از اب ب

ی در رار دارد، يعن ا ق رون از آنه ارگران در بي ف ک ای مختل ان عملکرده اط مي ارتب

ی ل بيرون وان يک تماي ه عن ا، ب ود آنه درت (سرمايه، بطوريکه وحدت خ ارج از ق خ

ل )آنها رد ، به صورت حاکميت سرمايه دار در مقاب رار می گي ابراي ب. شان ق ن نظارت ن

د -١(سرمايه دار دو جانبه می باشد رای تولي ار ب اعی ک ه صورت يک پروسه اجتم ب

ول؛ ک محص ه صورت -٢ي رمايه ب تری س ه خودگس ک پروس ود، )ي کل خ ، و در ش

ژه اش را ظاهر می سازد . مستبدانه است : اين حاکميت مطلق به نوبه خود اشکال وي

ون نظارت مستقيم سرمايه دار، که دقيقا خود را از انجام کار واقعی آسوده نموده، اکن

ود ه خ ه بنوب زء، ک دان ج دان و کارمن ه از کارمن ازمان يافت روه س ک گ ر ي ود را ب خ

د ه های . مزدوران سرمايه هستند، قرار می ده ن هزين رده داری، اقتصاددانان اي در ب

رغ ∗Faux Fraisنظارت را د سرمايه داری، علي ا در تولي د، ام ه شمار می آورن م ب

رغم آنکه از طبيعت ده، علي راهم آم ان عملکرد سابق ف آنکه به وسيله استثمار با هم

ارت ودنی آن را نظ ه ک ا ب رد، آنه ی گي مه م ار سرچش اعی ک ه اجتم رل(پروس ) کنت

) PP.٣١٣ ٣١٤V]٣٣١-٣٣٢. (.[تشخيص می دهد

∗.ه های زائد هزين

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٠٥

ه ودالی ک د دوران فئ رد، درست مانن رار می گي ده سرمايه ق ر عه رهبری صنايع، ب

)P. ٣١٤]٣٣٢. (.[مور لشگری و قضائی در مسند مالکيت زمين قرار داشتا

اری مرکب از ١٠٠سرمايه دار روی ک نيروی کار منفرد را می خرد، و در مقابل ني

ار . واحد بدست می آورد ١٠٠ درت مرکب ک رای ق ولی ب ردازد١٠٠او پ ر نمی پ . نف

ر خود را هنگامی که کارگران به پروسه کار مرکب داخل می شوند، ل مالکيت ب از قب

د اعی . از دست می دهند؛ آنها در سرمايه ادغام می گردن دی اجتم درت تولي رو ق از اين

)P. ٣١٥] ٣٣٣. (.[کار به عنوان قدرت توليدی پايدار در سرمايه، ظاهر می شود

)٣١٦.PP] ٣٣٣-٣٤. (.[نمونه هائی از تعاون در ميان مصريان باستان

اون دن، تع از تم ا در در آغ ينان، و ي کارچی، چادرنش وام ش ان اق دائی در مي ابت

: جماعت های سرخپوست بر اين پايه ها متکی است

مالکيت اشتراکی وسائل توليد؛) ١(

. وابستگی طبيعی فرد به قبيله و جماعت اوليه) ٢(

ر د، ب رون وسطی، و در مستعمره های جدي ام باستان، ق تعاونی های پراکنده در اي

م ه حک رار دارد ر پاي رده داری ق ورت ب ه ص را ب تقيم و زور و اکث ی مس اون . وائ تع

رد برعکس سرمايه داری، زدور آزاد را در نظر می گي ن . کارگر م اريخی، اي از نظر ت

تقل ه وران مس تايی و پيش اد روس ا اقتص تقيم ب ه مس يوه در مقابل ه صورت (ش ه ب چ

ه نف چ رص ه ). آن غي ن رابط وان و در اي ه عن ار ب کل ت ک ش ژه ي ايز و وي يخی متم

ار . پروسه توليد سرمايه داری، ظاهر می گردد ه پروسه ک ونی است ک اين اولين دگرگ

: بنابراين، در اينجا خالصه می کنيم. در برخورد با سرمايه تجربه می نمايد

ديل پروسه ) ١( ه شيوه توليد سرمايه داری خود را به عنوان شرط تاريخی تب ار ب ک

ظاهر می سازد؛ ) عیجم(اجتماعی يک پروسه

وان يکی از شيوه های سرمايه ) ٢( ه عن اين شکل اجتماعی پروسه کار، خود را ب

ان ره وری آن، نش زايش به ق اف ی از طري ار، يعن ودتر ک ه پرس ر چ تثمار ه رای اس ب

)P.٣١٧] ٣٣٥. (.[می دهد

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٦

ا تو دائی آن، ب د در تعاون، آنطور که تاکنون در نظر گرفته شده، يعنی در شکل ابت لي

ا شکل تثبيت شده مشخصه يک عصر بخصوص، . مقياس بزرگتری منطبق است ام

يعنی توليد سرمايه داری را بوجود نمی آورد، امروزه اين شکل هنوز هم وجود دارد،

يعنی موقعی که سرمايه در مقياس بزرگی عمل می کند، بدون اينکه تقسيم کار بوجود

ده گ ي آمده ه عه ا نقش مهمی ب ه باشند ا ماشين ه اون شکل . رفت ابراين، اگرچه تع بن

وان يک شکل خاص ه عن دائی آن، ب د سرمايه داری است، شکل ابت ل تولي اساسی ک

)P.٣١٨] ٣٣٥. (.[، در کنار اشکال توسعه يافته تر آن ظاهر می گردد)فرعی(

)مانوفاکتور(تقسيم کار و کارگاه -٣

ار ق ه تقسيم ک ر پاي ا ١٥٥٠رار دارد، از حدود کارگاه، شکل کالسيک تعاون که ب ت

:کارگاه از اين طريق ظاهر می گردد. حکمفرما بود١٧٧٠

ام ) ١( ی را انج ی جزئ ک عمل ر ي ه ه ف، ک ای مختل ه ه ب پيش ق ترکي ا از طري ي

ه ، که بدينوسيله يک پيشه ور واحد )مثال، ساختن وسيله نقليه به عنوان (می دهند ب

د، از طرف ديگر قابليت خود را برای ساختن ک زودی رآورده اش از دست می ده ل ف

ار ل ک ه تقسيم ک کار جزئی خود را خيلی بهتر انجام می دهد؛ و به اين ترتيب پروسه ب

)PP]. ٣١٨-٣١٩] ٣٣٦-٣٣٧. (.[به اجزای متشکله آن تبديل می گردد

د در ب) ٢( ام می دهن ا تعداد زيادی از پيشه وران که کارهای يکسان يا مشابهی انج

ه، بجای اينکه يک ک ه وسيله ارگاه واحد جمع می شوند، و پروسه های جداگان يک ب

ان دريج تفکيک شده و بطور همزم رد، بت ام گي ه وسيله کارگر بطور پی در پی انج ب

ره . (چندين کارگر انجام می يابد واع سوزن و غي در عوض اينکه محصول نتيجه ) ان

ا کار يک صنعتگر باشد، اکنون محصول کار جمعی از صنعتگران است که هر کدام تنه

)PP.٣١٩-٣٢٠] ٣٣٧-٣٣٨. (.[يک کار جزئی را انجام می دهد

دام ه ان دی است ک موجودات نهای آ نتيجه آنها در هر دو حالت يک مکانيسم تولي

ند ی باش انی م ر . انس د؛ ه ی نماي ظ م ود حف تی را در خ ت يک هنردس ار طبيع شکل ک

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٠٧

ذا به وسيله بايستی پروسه فرعی که محصول از آن می گذرد دست انجام پذير باشد؛ ل

ل ردد) محاسبه(هر تحلي ی می گ د منتف ا علمی از پروسه تولي د . واقع ارگر واح ر ک ه

ود ی ش ور م ی مجب اری جزئ ه ک امال ب ه اش، ک ت پيش اطر طبيع . بخ

].)٣٢١] ٣٣٨-٣٩.P(

ار ص ا پيشه ور، در ک ق، در مقايسه ب ن طري ه از اي ی ب رفه جوئی می شود، و حت

ردد وسيله انتقال در نسل ابراين . های متوالی، هنوز مقدار بيشتری کار ذخيره می گ بن

ه مطابقت تقسيم کار در کارگاه با گرايش جوامع پيشين در موروثی ساختن يک حرف

)PP. ٣٢٢]٣٣٩-٤٠. ([، اصناف)طبقات(کاست ها . دارد

ق ي ق وف زار از طري يمات فرعی اب ف تقس ی مختل ای جزئ ا کاره وع ٥٠٠ -افتن ب ن

)PP. ٣٢٣-٢٤]٣٤١(.[. چکش در بيرمنگام

م ر مکانيس ه نظ اه از نقط ارکرد(کارگ ه است ) ک ل آن دارای دو وج رفا : ک ی ص يک

ه ی جداگان انيکی مصنوعات جزئ ا )ساعت(اتصال مک ، ديگری يک رشته پروسه ه

).سوزن(پيوسته در يک مصنوع

د در کارگاه هر گروهی از أمين می نماي . کارگران، دسته ديگر را با مواد خام خود ت

ين ين را در يک مدت مع روه يک سهم مع ه هر گ ن است ک از اينرو شرط اساسی اي

ه د ک ود می آي ار بوج واختی و شدت ک م، يکن داوم، نظ وع ت ابراين يکن د؛ بن د نماي تولي

اوت دارد اونی است تف ه در خور يک تع ابر . کامال با آن چيزی ک ا ايبن ا ب ا م ن در اينج

رديم قانون د مواجه می گ ار : فنی پروسه تولي اعی، ک ار بايستی از نظر اجتم ی، ک يعن

)P. ٣٢٩] ٣٤٥(.[ .الزم باشد

روه ه گ د ک ه ايجاب می نماي ام هر عمل جداگان رای انج ان الزم ب ابرابری زم های ن

ار : چينیدر حروف (مختلف کارگران اندازه و شماره های مختلفی را در بر بگيرد چه

بنابراين، کارگاه يک نسبت ثابت ). حروف ياب و دو حروف چين در برابر يک دستگاه

بر قرار می سازد، و توليد ∗های مختلف کارگر مرکب رياضی را برای حدود کمی اندام

∗)م. (توضيح داده شد) تعاون-٢( در قسمت

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٨

د ا، گسترش می ياب عالوه . تنها به وسيله به کار گرفتن ضرايب اضافی از کل گروه ه

ا پس از ر آن، تنه ه ب ی ب ای معين افتيم، کااله د دست ي ی از تولي ه سطح معين ه ب اينک

نظارت، حمل و نقل محصوالت از نقطه ای به نقطه ديگر، : صورت مستقل در می آيند

)PP. ٣٢٩-٣٣٠]٣٤٦. (.[و غيره

م وز ه ا هن د، ام اق می افت م اتف اه ائتالفی ه ترکيب کارگاه های مختلف در يک کارگ

دت تکنيکی ب از وح ن ترکي ی (اي وردار )فن د، برخ ی کن ور م ين ظه ا ماش ا ب ه تنه ، ک

).٣٣١P]٣٤٧-٨٤.(.[نيست

ده -ماشين ها از همان ابتدا در کارگاه ظاهر شدند وب، و - بطور پراکن دم ک د گن مانن

د کوب کلوخ ائی فرعی بشمار می آمدن ده . و غيره، اما فقط چيزه ماشينی نمودن عم

اه ورت ∗کارگ ه ص ب ب ع مرک ارگر مجتم combined worker collectiveک

ار در ه ناچ ل ب ه تکام ديم از درج تی ق نعتگران دس ه ص بت ب ه نس د، ک ی باش م

ار ه ناچ ب ب ه اغل ائی ک ل آنه واقص، مث ام ن وردار است، و اينکه در آن تم ورد برخ م

ار زء ک ارگر ج ورد ک د، ∗∗در م ی آي ود م ورت بوج ه ص اهر م ب االت ظ رددی کم .گ

].)٣٣٣]٣٤٨-٤٩.P ( اهر و ار، م زء ک ارگران ج ن ک ان اي ای مي اوت ه اه، تف کارگ

د غير ی بخش ود م ارگران را بهب ل از ک ب کام له مرات ک سلس ی ي ا حت اهر، و ي . م

].)٣٣٤]٣٤٩.P(

ار يم ک ورت -١: تقس ه ص ومی ب تيرانی و (عم نعت، کش اورزی، ص ه کش يم ب تقس

مشروح به صورت -٣؛ )رعیتقسيم به انواع اصلی و ف (ويژه به صورت -٢؛ .)غيره

ف ( ای مختل اه ه از ). کارگ ی آغ ای مختلف مه ه ز از سرچش ار ني اعی ک يم اجتم تقس

ر طبق جنس و سن، ب ) ١(می گردد ار ب ه، تقسيم طبيعی ک انواده و طايف ه از درون خ

ه باعث وام مجاور، ک ه اسارت کشيدن اق ال زور و ب رده داری از طريق اعم اضافه ب

ا محصول واحدی ∗ مجموعه ای از ماشين ها که به صورت زنجيری کار می کنند و مجموع

)م. (را توليد می نمايند )م)(Detall wroker. ( کارگر که تنها يک قطعه جزئی از محصول را توليد می کند∗∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٠٩

جماعت های مختلف برحسب محل ) ٢) (P.٣٣٥]٣٥١-٥٢. (.[ددگسترش آن می گر

ه در د ک ی آورن ود م اگونی بوج گ، محصوالت گون طح فرهن وا، و س ت، آب و ه اقام

د ی گيرن رار م ه ق ورد مبادل د م ی يابن اس م ديگر تم ا يک ا ب ت ه ن جماع ه اي . جائيک

].)٤٩]٨٧.P (ائل مت رين وس ده ت ه، سپس يکی از عم ا جماعات بيگان ه ب وقف مبادل

ردهم آ ار، ئ ساختن گ ی طبيعی خود جماعت، از طريق توسعه بيشتر تقسيم طبيعی ک

)P.٣٣٦]٣٥٢. (.[می گردد

ار اع ک ی از توسعه تقسيم اجتم بنابراين، تقسيم کار در کارگاه، متضمن درجه معين

ردد ن يک می گ اه باعث توسعه بيشتر اي ار در کارگ -است؛ از طرف ديگر، تقسيم ک

)PP.٣٣٧-٣٣٨]٣٥٢-٣٥٣. ([کشوری کارمانند تقسيم

ار در يم ک ار و تقس اعی ک يم اجتم ان تقس اوت مي ن تف ه اي ا، هميش ه اينه اطر هم بخ

ا را بوجود بي . کارگاه وجود دارد که باعث می شود ورد، در حاليکه آاولی لزوما کااله

افتگی در د . در دومی کارگر جزء کار، کاال توليد نمی کند ز و سازمان ي ذا تمرک ومی، ل

.و پراکندگی و بی نظمی در رقابت در اولی بوجود می آيد

].)٣٣٩ -٣٤١] ٣٥٤-٣٥٦.P(

ای سرخپوست ر جماعت ه دائی ت ازمان ابت اصناف ) PP. ٣٤١-٣٤٢]٣٥٧. (.[س

].)٣٤٣-٤٤] ٣٥٨-٥٩.PP .( ود ه وج ار در جامع يم ک ا تقس ام اينه ه در تم در حاليک

.توليد سرمايه داری استدارد، تقسيم کار در کارگاه، بدعت خاص شيوه

اه است ار يک شکل وجودی سرمايه در کارگ ال ک اونی، ارگانيسم فع ار . همانند تع

قدرت توليدی سرمايه به عنوان اينرو قدرت توليدی که از ترکيب کار حاصل می شود،

ردد ی می گ ی دست . متجل ور کل رادی را بط ار انف يوه ک اونی ش ه تع ا ک ر کج ا در ه ام

ر نخورده باقی می ين گي رد را زم ارگر منف گذارد، کارگاه آن را دگرگون می سازد، و ک

د، صرفا د نماي ه صورت می کند؛ او که ديگر قادر نيست مستقال محصولی تولي يکی ب

د وط . از ضمائم کارگاه سرمايه دار در می آي ارت های بسياری مرب ه مه ه ب ا ک ا آنج ت

ی رو ين م ار از ب وی ک ای معن ت ه ردد، قابلي ی گ وع م ک ن رای ي ه را ب ا عرص د ت ن

نشر کارگری سوسياليستی

١١٠

ارت( د ) مه از نماي ا . ب ارگران ب ه ک ت ک اه اس ار در کارگ يم ک ايج تقس ی از نت ن يک اي

درت به عنوان مايملک يکنفر ديگر و به عنوان قابليت های معنوی پروسه کار، يک ق

د اونی . مسلط، رو در رو قرار می گيرن دايش تع ا پي ه آغاز آن ب دائی، ک ن پروسه ج اي

ن پروسه همراه د، اي ل گردي د تکمي د، در صنايع جدي اه توسعه می ياب بوده و در کارگ

يک نيروی توليدی مستقل از کار جدا نموده و آنرا در خدمت سرمايه به عنوان علم را

)P.٣٤٦]٣٦٤. (.[قرار می دهد

)P.٣٤٧]٣٦٢-٦٣. (.[اشارات روشنگرانه

اعی ار اجتم است، از جهت ديگر کارگاه که از يک جهت، يک سازمان مشخص ک

اهميت تاريخی آن ) P.٣٥٠]٣٦٤. (.[تنها يک طريقه خاص ايجاد ارزش اضافی است

.در همانجا

ارگران داد ک د از محدوديت تع موانع تکامل کارگاه حتی در دوره کالسيک آن عبارتن

ان بخاطر مقاومت ان و کودک ار زن غيرماهر بخاطر سلطه کارگران ماهر؛ محدوديت ک

رد ارگران م اری ک وارد ب؛ پافش ی در م ر، حت ا دوره اخي وزی ت وانين دوره نوآم ر ق

ارگر مرکب غير ه ک ا ک ارگران، از آنج ه ∗ضروری؛ عدم اطاعت مداوم ک وز هيچگون هن

. چهارچوب مشخص کاری مستقل از کارگران ندارد؛ مهاجرت کارگران

].)٣٥٣-٣٥٤]٣٦٧-٣٦٨.PP(

د ی به عالوه، کارگاه قادر نبود که خودش کل تولي ا حت اعی را دگرگون سازد ي اجتم

ه خودش بوجود . بر آن مسلط گردد دی ک تکيه گاه فنی محدود آن، با خصوصيات تولي

رار گرفت در برخورد آورده بود، ه . ق ل آموخت اه از قب ت، و کارگ ماشين ضرورت ياف

)P.٣٥٥] ٣٦٨. (.[بود که چگونه آن را بوجود آورد

∗)م.(کب غيرماشينی است در اينجا منظور کارگر مر

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١١١

ماشين ها و صنايع جديد-٤ شين، آنطور که هست ما-الف

ار زار ک انقالب در شيوه توليد، که در کارگاه با نيروی کار شروع شد، در اينجا با اب

.آغاز می گردد

ا هستند ن قسمت ه ور؛ -١تمام ماشين آالت پيشرفته مرکب از اي -٢ مکانيسم موت

)٣٥٧P] ٣٧٣. (.[ا ماشين کاري ابزار -٣؛ )نيرو(مکانيسم انتقال

ار آغاز شد انقالب صنعتی ا ماشين ک رن هيجده ب ان . ق ه مشخصه آن را بي آنچه ک

ه ماشين - در يک شکل کم و بيش اصالح شده -می دارد اين است که ابزار از انسان ب

ه می شود ديريت انسان بکار گرفت م . منتقل شده، و به وسيله ماشين با م دا مه در ابت

ن . مل طبيعینيست که نيروی محرکه عامل انسانی باشد و يا يک عا تفاوت عمده در اي

د در ی های خود را بکار می گيرد در صورت است که بشر تنها اندام که ماشين می توان

ار . (محدوده معينی، هر تعداد ابزار را که الزم باشد بکار بگيرد ، يک دوک؛ ∗چرخ طي

) دوک١٨ تا ١٢، ∗∗ژنی

خ ريسی (ک در چرخ طيار، تاکنون نه رکاب، يعنی نيروی محرکه، بلکه دو است ) ن

أثر گشته است ه از انقالب صنعتی مت روی -ک م ني ا، بشر ه ه ج وز در هم دا هن در ابت

انقالب ماشين کار برعکس، در ابتدا . ∗∗∗محرکه است و هم مراقب جريان پيشرفت کار

دا ه صورت يک ضرورت در آورد، و بع ل ماشين بخار را ب ام تکمي ه انج ز آن را ب ني

)PP.٣٦١-٦٢]٣٧٦-٧٧. ([رساند

)spinning Wheel= ( چرخ طيار∗

)م. (، هر دو ماشين های نخ ريسی هستند)jenny= ( ژنی ∗∗وزه می سازد ∗∗∗ ا دست ک د و ب . مثل کوزه گری که با پايش چرخ کوزه گری را می چرخان

)م(

نشر کارگری سوسياليستی

١١٢

همکاری ماشين های ) ١(يا به صورت : دو نوع سيستم ماشين ها در صنايع جديد

ارگر جزء power-loomدستگاه نيرو (مشابه ، ماشين بسته بندی، که کار چندين ک

ار را يله ک ه وس د ب ی نماي ام م ف ادغ ای مختل ی از ابزاره ت )ی ترکيب ن حال ، در اي

ا سيستم ا به وسيله هنگی فنی از قبل آهم راهم می شود؛ و ي ه ف روی محرک ال و ني نتق

ماشين نخ تابی (سيستم ماشينی، که ترکيبی از ماشين های جزء کار مختلف است ) ٢(

spinning-mill .( د ی باش اه م ار در کارگ يم ک ک، تقس ن ي ی اي ای طبيع ا ب. مبن ه ام

ا . يکباره تفاوتی اساسی ايجاد می گردد ارگر در کارگاه می بايستی هر پروسه جزء ب ک

دارد ار م -وفق داده شود؛ در اينجا اين امر ديگر ضرورتی ن د بطور ی پروسه ک توان

رای اينکه در سلطه ماشين ه سپس ب ردد، ک ه گ ا مطلوبی اجزاء متشکله اش تجزي ه

ود ی ش پرده م ه آن س ه متکی ب ا تجرب م و ي ه عل رد، ب رار گي ی. ق ا نسبت کم در اينج

ه صورت ارگران ب ف ک ای مختل روه ه رار گ ا تک ين ه ف ماش ای مختل روه ه نسبت گ

)PP.٣٦٣-٦٦)٣٧٨-٧٩. (.[می گردد

د ی آي زرگ در م انيکی ب ک آدم مک ورت ي ه ص ه ب ت کارخان ر دو حال ی (در ه خيل

ه است ه آن دست يافت را ب ا اخي ه تنه ن شکل ) تکامل يافته تر، يعنی در سطحی ک و اي

رين ). P.٣٦٧]٣٧٩. (.[کافی آن خواهد بود انيکی ماشينی و کامل ت شکل آن آدم مک

)machine-building automaton ( اهی تی و کارگ ای کاردس ه ه ه پاي ت، ک اس

ا ه مجموعه ماشين ه ابراين شکل تکامل يافت ود، و بن را صنايع بزرگ را منسوخ نم

)PP.٣٦٩-٧٢]٣٨٤-٨٦. (.[برای بوجود آورد

ف ای مختل اخه ه ودن ش ون نم ان دگرگ ه مي نعت (رابط ائل)ص ا وس اطی ؛ ت ارتب

].)٣٧١]٣٨٣.P(

انيکی . در کارگاه ترکيب کارگران يک ترکيب ذهنی است ا يک ارگانيسم مک در اينج

د، و توليد بطور عينی وجود دارد که کارگر آن را در مقابل چشم هايش مشاهده می کن

به اينکه تنها از طريق کار جمعی می تواند عمل نمايد؛ خصلت تعاونی پروسه کار حاال

)P.٣٧٢]٣٨٦([ .در می آيد) تکنيکی(يک ضرورت فنی ورت ص

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١١٣

رمايه رای س رد ب ی گي مه م ار سرچش يم ک اون و تقس ه از تع دی ک ای تولي نيروه

ی ای طبيع دارد؛ نيروه ر ن ه ای در ب ه هزين ود : هيچگون ه ای بوج م هزين ار، آب ه بخ

د ی آورن ه . نم ايی ک ی نيروه يله حت ه وس اد ب ه ای ايج وند، هزين ی ش ف م م کش عل

اما اين نيروها تنها با وسائل مناسبی تحقق می يابند، که فقط با قيمت های . نمی نمايند

ل ساختن است؛ ام آوری قاب ين سرس ه هم مب ار ه ای ک ه ماشين ه ی ترتيب هزين خيل

د، . می باشد بيشتر از ابزارهای قديمی ری دارن ی طوالنی ت اما اين ماشين ها عمر خيل

ا رگتری را هم و عرصه توليد بسيار بز ن آنه ابر اي د، بن نسبت به ابزار شامل می گردن

زار، ا اب ه ب وچکتری از ار در مقايس ی ک هم خيل بتا س ل زنس ول منتق ه محص ش را ب

ه ه وسيله می نمايد، و از اينرو خدمات بالعوضی ک ام می شود ب ه در (ماشين انج ک

.استخيلی بيشتر از مورد ابزار ) ارزش محصول منعکس نمی گردد

].) ٣٧٤-٣٧٥-٣٧٦] ٣٨٧-٣٨٨-٣٩٠.PP(

ادتر اه بسيار زي ه کارگ د نسبت ب کاهش هزينه از طريق تمرکز توليد در صنايع جدي

)P.٣٧٥] ٣٨٨. (.[است

دازه ماشين باعث ارزان شدن ا چه ان ه ت د ک قيمت کاالهای ساخته شده ثابت می کن

ار مر زار ک ه اب ه ب وط می شود بطور محصوالت گشته، و اينکه بخشی از ارزش ک ب

ه است ره وری ماشين . نسبی افزايش داشته اما بطور مطلق کاهش يافت ه وسيله به ب

ردد، سنجيده می شود ال . ميزانی که ماشين جايگزين نيروی کار انسانی می گ ا مث . ه

].)٣٧٧ -٧٩] ٣٩٠-٩٢ .PP(

ايگزين ا فرض اينکه يک خيش بخار ج ا دستمزد ساالنه ١٥٠ب ارگر، ب ٣٠٠٠ ک

ه پون اری ک ام ک انگر تم ه وسيله د گردد، اين دستمزد ساليانه نماي ه ب ام گرفت ان انج آن

ار اضافی -نيست، بلکه فقط کار الزم را نشان می دهد در هر صورت، آنها به عالوه ک

ولی ٣٠٠٠اگر قيمت خيش بخار . هم انجام می دهند ان پ پوند باشد، در هر حال اين بي

ده در آن است ه ش ار نهفت ام ک ه .تم اری ک روی ک زان ني ه مي ين ب ر ماش ابراين، اگ بن

نشر کارگری سوسياليستی

١١٤

ی ه شده در آن هميشه خيل ار نهفت روی ک جايگزينش می گردد ارزش داشته باشد، ني

)P.٣٨٠] ٣٩٢. (.[آن جايگزين می شودبه وسيله کمتر از نيروی کاری است که

ه به عنوان يک وسيله کاهش قيمت محصول، ماشين بايستی کمتر از ميزان کاری ک

ر -نشين اش می گردد ارزش داشته باشد جا رای سرمايه، ارزش آن بايستی کمت ا ب ام

د يله آن باش ه وس ده ب اد ش ار ايج روی ک ه در . از ارزش ني ائی ک ين ه ابراين، ماش بن

ا صرفه باشند ا ب ال، (انگلستان به صرفه نيست، ممکن است در امريک وان مث ه عن ب

ائی ک ). برای سنگ خردکنی رو، ماشين ه ه در گذشته در نتيجه محدوديت های از اين

انی ظهور د، ممکن است بطور ناگه ر نمی گرداندن ی، سرمايه شان را ب قانونی معين

)PP.٣٨٠-٨١] ٣٩٣-٩٤. (.[کنند

غارت نيروی کار به وسيله ماشين-ب

روی عضالنی ه دارد، ارزش ني از آنجا که ماشين قدرت محرکه اش را در خود نهفت

ه پائين می آيد، کار زدور از طريق ب زنان و کودکان؛ افزايش ناگهانی تعداد کارگران م

بنابراين ارزش . کار گرفتن اعضای خانواده که در گذشته برای دستمزد کار نمی کردند

ه اهش يافت ی، ک انواده تقسيم شده، يعن ام خ ار تم روی ک ر ارزش ني نيروی کار مرد، ب

ر بجای يک . است ار نف رای اکنون، نه تنها بايستی چه د، بلکه بايستی ب ار کنن ر ک نف

د دگی کن د زن انواده بتوان ک خ ا ي د ت ام دهن افی انج ار اض رمايه ک ه . س ابراين درج بن

)P.٣٨٣]٣٩٥. (.[استثمار همراه با موضوع مورد بهره کشی افزايش يافته است

ان ون کودک ود؛ اکن ين اشخاص آزاد ب ا قبال خريد و فروش نيروی کار رابطه ای ب ي

ارگر حاال زن و فرزندش را می فروشد اطفال خر ه يک دالل -يداری می شوند، ک او ب

)PP.٣٨٤-٨٥] ٣٩٦-٩٧(.[ها مثال. برده مبدل می شود

ان ، )P.٣٨٦] ٣٩٧-٩٨(.[ اخالقيات اطفال کارگران -زوال جسمی ه هم نسبت در ب

)P.٣٨٧] ٣٩٩.) (.[سيستم تبه کاری(کشاورزی صنعتی شده

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١١٥

ر ) P.٣٨٩]٣٩٩. (.[تنزل اخالقی ه داران در براب احکام آموزشی و مقاومت کارخان

)P.٣٩٠] ٣٩٩ -٤٠٠. (.[آنها

رمايه دار و ه س ده و طبق ه ش ا نهفت ن ارزش در آنه ه اي ت ک والتی اس محص

داد سرمايه داران؛ زايش تع رو اف وابستگانش به وسيله آنها زندگی می کنند،، و از اين

ا راه ب هاتقاض ی هم ای تجمل رای کااله د ب د ی جدي ا، تولي ن نيازه اء اي ائل ارض ا وس

د ی ياب عه م ی توس ای تجمل اطی . کااله ايل ارتب ور وس ورت در (همينط ر ص ه در ه ک

د ار کوچکی را جذب می نماي روی ک ا ني ر تنه ] ٤٤٥[شواهد ) (کشورهای پيشرفته ت

٤٣٦.P(- ه د، ک ان خانگی جدي ی بردگ د، يعن و باالخره، طبقه پيشخدمت ظهور می کن

ام آن ب واد خ اختن م يله آزاد س ارگران[ه وس ردد ] ک ی گ امين م .ت

].)٤٣٧] ٤٤٦.P(آمار.

)P.٤٣٧] ٤٤٦. ([تضادهای اقتصادی

ا، و امکان افزايش مطلق حجم کار در يک رشته فعاليت اقتصادی بخاطر ماشين ه

)Pp.٤٣٩-٤٠]٤٤٩ (.[.کيفيات اين پروسه

رای گستر د و حصر ب ی ح ه درجه انعطاف و ظرفيت ب زرگ ب انی صنايع ب ش ناگه

ل آن االئی از تکام ام ) P.٤٤١-٥١. (ب واد خ ده م ل در کشورهای توليدکنن عکس العم

ان کشورهای صنعتی و ار مي ی ک ين الملل مهاجرت به علت رها شدن کارگران تقسيم ب

اورزی ادی -کش د اقتص ران و رش ای بح اوب دوره ه ن ) P.٤٤٢]٤٥١. (.[ تن در اي

)P.٤٤٤]٤٥٤(.[کارگران به عقب و جلو پرتاب می شوند ) ايعصن(پروسه گسترش

)Pp.٤٤٥-٤٩]٤٥٥-٥٩. (.[مدارک تاريخی راجع به اين موضوع

ين يله ماش ه وس اه ب اونی و کارگ ايگزينی تع ا، ( ج ط آنه د واس ل ح و مراح

]٤٥٠-٥١ .Pp)ه )]. ٤٥٩-٦٠ ا خط مشی کارخان ه ب اتی ک ائی مؤسس ين جابج همچن

زرگ تطبيق ا روح صنايع ب صنايع - نمی کنند، و بخش های صنعتی در جهت انطباق ب

زرگ خانگی ) P.٤٥٢]٤٦١. (.[خانگی، به عنوان بخش خارجی کارخانه در صنايع ب

وز بنحو ه صورت و کارگاه های مدرن استثمار هن ه کارخان ری نسبت ب بيشرمانه ت

نشر کارگری سوسياليستی

١١٦

رد ی گي ال) P.٤٥٣]٤٦٢. (.[م ا مث دن : ه ای لن ه ه ، )P.٤٥٣]٤٦٢-٦٣ (.[چاپخان

). P.٤٥٥]٤٦٣-٦٤(.[آجرسازی ). P.٤٥٤]٤٦٣) ([rag-sorting(صحافی کتاب،

ی ور کل درن بط ای م اه ه انگی ) P.٤٥٦]٤٦٥. (.[کارگ نايع خ ازی: ص تورس

])٤٥٧-٥٩] ٤٦٦-٦٨.Pp( افی ير ب د ). P.٤٦٠]٤٦٨-٦٩(.[، حص ه تولي ديل ب تب

ه قالب : حد ممکن استثمار کارخانه ای همراه با دست يابی به باالترين اس ب دوزی لب

اطی ه وسيله ) Pp.٤٦٢-٦٦]٤٧٠-٧٤(.[وسيله خي ونی ب ن دگرگ زايش سرعت اي اف

ه استثمار ر پاي ه ب د، ک ديمی تولي ر سنت ق انی ب اقدامات جابرانه کارخانه، که نقطه پاي

اد ت، نه رار داش دود ق ال) P.٤٦٦]٤٧٥. (.[نامح ا مث ل: (ه افی ) عام ارزش اض

ه می ارگران را ب داد ک ی تع اکتور ديگر، يعن اهش ف ل ک رخ آن، و در مقاب گردد، يعنی ن

اال . همراه دارد اعی جاری ک ه ارزش اجتم به محض اينکه ارزش يک کاالی ماشينی ب

اریغير( ردد ) انحص ی گ کار م اقض آش ن تن د، اي ديل ش ت . تب ر در جه ار ديگ و يکب

)P.٣٩٧]٤٠٧. (.[قدم بر می دارد کار -روزطوالنی نمودن

ين ان، ماش ان زم ا در هم يله ام ه وس ه ب ده، و ب ايگزين ش ارگران ج اختن ک ا س ره

ود ار اضافی بوج ت ک ان، يک جمعي ان و کودک رفتن زن ار گ ق بک ان نسبت از طري هم

د رار ده ی سرمايه ق رو، ماشين . می آورد که بايستی آن را در معرض حکمران از اين

د . را بدور می افکند کار -روزتمام قيود اخالقی و طبيعی ا بوجود می آي ن معم پس اي

دگی کاهش که قدرتمندترين وسيله ات زن زمان کار، مطمئن ترين وسيله تبديل تمام اوق

رمايه است رای گسترش ارزش س ترس، ب ار در دس ان ک ه زم انواده او ب ارگر و خ . ک

].)٣٩٨]٤٠٨.P(

ا ه در اينج ه چگون م ک اعی از طريق تثبيت قبال مالحظه نموده اي عکس العمل اجتم

د مسأله متوسط ظاهر می گردد؛ بر اين اساس حاال کار -روز . تشديد کار بوجود می آي

].)٣٩٨]٤٠٨ .P(

زايش طوالنی ابتدا با افزايش سرعت ماشين، شدت کار، به همراه شدن روز کار، اف

معهذا . دفع می نمايندبه نقطه ای می رسد که اين دو يکديگر را به زودی اما . می يابد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١١٧

ن ا اي ار ب اوت است مسأله موضوع محدود شدن زمان ک ار، در طول . متف ١٠شدت ک

ادی در ت ع ه در حال د ک ام ده ار انج دار ک د آن مق ا می توان ا ١٢ساعت تنه ساعت ي

ه کار -روزبيشتر صورت می گيرد، و حاال ه ب د ک فشرده تر، روزکاری به شمار می آي

شدت ارتقاء يافته، و کار نه فقط با مدت انجامش، بلکه با شدتش درجه ای باالتری از

ار ٥ ساعت کار الزم و ٥اين، در بنابر) P. ٤٠٠]٤٠٩. (.[سنجيده می شود ساعت ک

ه در ردد ک د حاصل گ در ارزش اضافی می توان ار الزم و ٦اضافی، همانق ٦ ساعت ک

)P.٤٠٠]٤١٠. (.[ساعت کار اضافی، با شدت کمتری بدست آمده است

ده ت ش وع ثاب ن موض اه اي د؟ در کارگ ی ياب دت م ه ش ار چگون ک

].)footnote٤٠١] ٤١١ ١.P – ١٥٩note ( ه ره، ک به عنوان مثال سفالگری و غي

د کار -روزصرفا کاهش مدت در . کافيست تا بهره وری را به ميزان زيادی افزايش ده

ه بس ن نکت ينی اي ار ماش ت ک ل شک اس در . يار قاب ات گران ا اثب ). R.Gronder(ام

])٤٠١-٠٢] ٤١١-١٢.PP (

ار -روزبه محض اينکه ه صورت ک د، ماشين ب انونی می ياب ه صورت ق ل يافت تقلي

د ارگر در می آي ار فشرده بيشتر از ک ا سرعت بيشتر، . يک وسيله مکيدن ک ا ب حال ي

ق اف ا از طري اط و ي ين در ارتب ا ماش ه ب ائی ک ت ه داد دس ال ازايش تع د مث ا ن ه

].)٤٠٣-٠٧]٤١٢-١٦.PP ( اه ترش کارگ روت و گس زايش ث ه اف ر اينک واهدی ب ش

)PP.٤٠٧-٠٩]٤١٦-١٨. (.[دست در دست يکديگر به پيش می روند

آن) تاريخی( کارخانه در شکل کالسيک -ج

رفتن م ار گ ه ک ر ب ين ب ه، ماش ابراين در کارخان د؛ بن ی نماي ارت م زار نظ ناسب اب

ار ردد؛ ک ا منسوخ می گ د، در اينج اه بوجود می آي ه در کارگ ار ک تفاوت های کيفی ک

اتی در سن و جنس داکثر، اختالف رد؛ و ح ی گي رار م تر در يک سطح ق تر و بيش بيش

د ی آي ود م ول بوج ای . محص ين ه ين ماش ارگران در ب ع ک ا توزي ار در اينج يم ک تقس

نشر کارگری سوسياليستی

١١٨

تقسيم در اينجا تنها در بين کارگران اصلی که واقعا به وسيله ابزار به . استتخصصی

تگاه ه دس أمور تغذي ارگران م وند، و ک ه می ش ار گرفت رای (ک ط ب ه فق ن نکت ول «اي م

mule«∗ تروستل «درباره صحت دارد، و بندرتthrostle«∗∗ ر از و حتی هنوز کمت

د »Correctedpowerloomدستگاه اصالح شده نيرو «آن در مورد ، )صدق می کن

اران و ا، نج ک ه وره، مکاني وخت ک ديان س ين، متص تان، مهندس افه سرپرس ه اض ب

رد ه، صورت می گي ز يافت ه تمرک . ديگران، يعنی طبقه ای که تنها از خارج در کارخان

].)٤١١ -١٢] ٤٢٠.Pp(

د آموزش ا انيکی، نيازمن داوم يک آدم مک ا حرکت م ارگر ب افتن ک ز ضرورت وفق ي

ل ور باشد مث دوران کودکی است، اما به هيچوجه بدين معنی نيست که يک کارگر مجب

د ر نماي ی زنجي ار جزئ ه يک ک ر، خود را ب ام عم د . کارگاه، تم ان می توان ر کارکن تغيي

ايگزينی (يک ماشين صورت بگيرد درباره ادگيری )سيستم ج رای ي ، و بخاطر اينکه ب

ارگرا اج است، ک اچيزی احتي ه کوشش ن وعی ب ه ن وع ماشين ب د از يک ن ن می توانن

ر .ديگری منتقل گردند ا اينکه بيش از بيش ب کار اين کارگران يا خيلی ساده است و ي

ا . عهده ماشين قرار می گيرد ا برج اهی بطور سنتی پ معهذا، در ابتدا، تقسيم کار کارگ

سرمايه تبديل وسيله به می ماند، و خود اين نکته به سالح نيرومندتری برای استثمار

دل می شود . می گردد ار مب اره ای از يک ماشين جزء ک ه پ . کارگر برای تمام عمر ب

].)٤١٣] ٤٢٢-٢٣.P (

ين وده بلکه همچن ار ب ا يک پروسه ک ه تنه ه ن ا ک ا آنج د سرمايه داری، ت تمام تولي

ه ر ن نکت ه پروسه ای برای گسترش ارزش سرمايه نيز هست، اي ا در اشتراک دارد ک

ارگر اين کارگر نيست که ابزار کار را به خدمت می گيرد، بلکه بر عکس، ابزار کار، ک

ی ن انحراف واقعيت فن ه اي را به استخدام در ميآورد؛ اما تنها از طريق ماشين است ک

د ی ياب ل لمس م ل . و قاب انيکی، خودش در مقاب ه آدم مک ود ب ديل خ ار، در تب زار ک اب

نوعی ماشين نخ تابی ∗ نوعی ماشين ريسندگی پشم و نخ ∗∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١١٩

ارگر م تد، درک ار، ی ايس ول پروسه ک وان ط ه عن ان ب ی ج ار ب وان ک ه عن سرمايه، ب

های همين طور است قدرت. مسلطی که نيروی کار جاندار کارگر را تا به آخر می مکد

....معنوی پروسه توليد، مانند سلطه سرمايه بر کارگر

ز بسيار وان يک چي ه عن د، ب روز می ده مهارت جزئی فردی که متصدی ماشين ب

ه در ک ار ک اعی ک وده اجتم يم و ت ی عظ ای طبيع م، نيروه ار عل ی در کن وچک و فرع

)Pp.٤١٤ -٤١٥] ٤٢٣. (.[سيستم ماشين ها نهفته شده، ناپديد می گردد

)P.٤١٦] ٤٢٣-٢٤(.[انضباط سربازخانه ای کارخانه، نظام نامه کارخانه

) Pp.٤١٧-١٨] ٤٢٥-٢٧. (.[کارخانه) جنسی(شرايط مادی

نظام کارخانه و ماشينبرعيله ه کارگران مبارز-د

دا ود دارد، در ابت رمايه داری وج ط س دايش رواب ه از پي ارزه ک ن مب ورت اي ه ص ب

. ماشين به عنوان پايه مادی شيوه توليد سرمايه داری ظاهر می گردد برعيله شورشی

افی ا ) P.٤١٩]٤٢٧-٢٨. (.[کارگاه های نوارب ارگران خرابکار ماشين (لوديت ه ). ک

].)٤٢٠]٤٢٨-٢٩.P ( اعی د را از شکل اجتم ادی تولي ائل م دها وس ا بع ارگران تنه ک

.استثمار خويش تميز می دهند

ود ارگران ب ينی ک رای جانش يله ای ب اهرا وس ار ظ رفته ک يم پيش اه، تقس . در کارگ

].)٤٢١] ٤٢٩.P) ( ائی اورزی، جابج راف در کش ا در ) P.٤٢٢] ٤٣٠(.[انح ام

ارگ د سيستم ماشينی، ک ا او رقابت می کن ا می شود؛ ماشين مستقيما ب ا جابج . ر واقع

تی ای دس اه ه دگان کارگ تان ) P.٤٢٣] ٤٣١(.[بافن ور در هندوس همينط

].)٤٢٤]٤٣٢.P ( ا ين دائم ه ماش را ک رد، زي ی گي ورت م داوم ص ور م ل بط ن عم اي

د ه خ . عرصه های جديدی از توليد را تسخير می کن ه شکل متکی ب ه ای ک ود و بيگان

ين يله ماش ه وس د، ب ی بخش ارگر م ل ک ار در مقاب زار ک ه اب رمايه داری ب د س ه تولي ب

نشر کارگری سوسياليستی

١٢٠

برعيله از اينرو، اکنون شورش کارگران، نخست -يک دشمنی کامل در می آيد صورت

)P.٤٢٤] ٤٣٢. [ابزار کار صورت می گيرد

ماشين ) Pp.٤٢٥-٤٢٦] ٤٣٣-٤٣٥. (.[شرح جانشينی کارگران به وسيله ماشين

به عنوان وسيله ای برای در هم شکستن مقاومت کارگران در برابر سرمايه از طريق

)Pp.٤٢٧ -٤٢٨] ٤٣٥ -٣٧(.[جانشينی آنها

ارگران ين ک ه جانش وقعی ک ان م ين، در هم ه ماش ت ک دعی اس ی م اد ليبرال اقتص

رد، آز ار بگي ارگران را بک ن ک د اي ه می توان ازدمی شود، سرمايه ای را ک . اد می س

وده و معهذا، برخالف اين ادعا، هرگونه به کار گرفتن ماشين، سرمايه را محبوس نم

ر باعث کاهش سهم مت ا غي ن عمل آنه ابراين، اي ردد؛ بن زايش جزء ثابت می گ آن و اف

د ع . می تواند ظرفيت سرمايه برای استخدام را محدود نماي زی است -در واق ن چي و اي

داف ن م ر اي ورد نظ ه م رمايه داریک ت ) عين س ز هس رمايه آزاد -ني ق، س دين طري ب

ارگران از وسايل نمی گردد، بلکه وسايل معيشت کارگران جابجا شده آزاد می شود؛ ک

اين را بدين نحو شرح می دهد که ) سرمايه داری(معيشت خود بريده می شوند، مدافع

)Pp.٤٢٩-٣٠] ٤٣٨-٣٩. (.[ماشين وسايل معيشت را برای کارگر آزاد می کند

)Pp.٤٣١-٣٢] ٤٣٩-٤١(.[اين نکته باز هم گسترش می يابد

ذير تناقضات خصومت آميزی که از استخدام ماشين به وسيله سرمايه دار جدايی ناپ

ا ماشين ط ب ا از درون رواب ه خاستگاه آنه را ک دارد، زي دافعين وجود ن رای م است، ب

يله ه وس تخدام ب ق اس ا از طري ه آنه ت، بلک رمايه دار نيس ور س ين ظه ک ماش مال

)P.٤٣٢] ٤٤١. (.[می نمايند

زايش غيرگسترش مستقيم و رو امکان اف ه وسيله ماشين، و از اين د ب مستقيم تولي

ارگران داد ک د ی تع ده ان تخدام در آم ه اس اکنون ب ه ت اطق . ک ا در من رده ه دنچيان، ب مع

ره از طرف ديگر، جابجائی اسکاتلن د ی دپنبه کاری، و غي ا و ايرلن ه وسيله ی ه ا ب ه

.های کارخانجات پشم بافیی گوسفندان، برای تأمين نيازمند

].) ٤٣٣-٤٣٤] ٤٤٣-٤٤٤.Pp(

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٢١

ام رسانيد ه انج اه ب ر از آنچه کارگ ار را، بسيار فرات اعی ک ه . ماشين، تقسيم اجتم ب

)P.٤٣٥]٤٤٤. (.[پيش می برد

ماشين و ارزش اضافی-ه

ين ه اول اربرد ماشنتيج م ورود . ينک زايش حج ا اف راه ب افی هم زايش ارزش اض اف

زنان و کودکان به کارخانه، مقاومت کارگران مرد را در مقابل استبداد سرمايه باالخره

)P.٣٩١]٤٠٢. (.[درهم می شکند

د، در دست های اهش می ده د يک جنس را ک اگر ماشين زمان کار الزم برای تولي

ی بيشتر از حدود سرمايه به نيرومندترين سالح برای ه خيل ار، ب افزايش مدت روز ک

ه . متوسط آن تبديل می گردد ماشين از يک طرف، شرايط جديدی به وجود می آورد ک

ازه ای سرمايه را در انجام چنين کاری توانا می سازد، و از طرف ديگر محرک های ت

.برای چنين عملی ايجاد می کند

نها به وسيله ضعف ها و محدوديت های ماشين قابليت حرکت مداوم را داراست، و ت

ه در . نيروی کار انسانی کمکی اش محدود می گردد يم مستهلک ٧ماشينی ک سال و ن

دازه ان ان می شود و روزانه بيست ساعت کار می کند، برای سرمايه دار درست به هم

ه ه روزان د و در ١٠کار اضافی جذب می کند که ماشين مشابهی ک ار می کن ساعت ک

اما ماشين اولی اينکار را در نصف . ل مستهلک می شود، می تواند جذب نمايد سا ١٥

).P.٣٩٣]٤٠٤(.[. مدت ماشين دوم انجام می دهد

دتر يعنی به وسيله جايگزين شدن -ارزش معنوی ماشين کاهش با ماشين های جدي

)P.٣٩٤]٤٠٤-٠٥(.[ .در بازار در اين صورت هنوز کم تر به خطر می افتد

بدون افزايش سرمايه گذاری در مورد ساختمان ها و ماشين های اضافی به عالوه،

ار، دن روزک والنی ش ا ط ا ب ه تنه ابراين ن ده است؛ بن ذب گردي ار ج ادتری ک دار زي مق

ان ه هم ز ب راهم نمودن آن ني رای ف ه الزم ب ارزش اضافی افزايش می يابد، بلکه هزين

نشر کارگری سوسياليستی

١٢٢

د ه نسبت سرمايه ثاب . نسبت تقليل می ياب ا ک ا آنج ری نشان ت ادی برت زان زي ه مي ت ب

د داشت، ما زرگ نمی دهد، اين امر اهميت بيشتری خواه ه در صنايع ب د وضعيتی ک ن

).P.٣٩٥]٤٠٥(.[حکمفرماست

در اولين دوره عمر ماشين، يعنی وقتی که هنوز ماشين به صورت انحصاری است،

والنی تر، برای ط کار -روزو اينرو عطش سرمايه دار برای . سودها سرسام آور است

ا رواج عمومی ماشين، . طوالنی ساختن بی انتهای روزکار، تحريک می شود همراه ب

ان ود را نماي ادی خ انون اقتص ن ق د، و اي ی گردن د م اری ناپدي ودهای انحص ن س اي

ه می سازد که ارزش اضافی نه از کار ارائه شده به وسيله ماشين، بلکه از کاری که ب

يله او هوس تخ ب رد اس ی گي ر، سرچشمه م رمايه متغي ی از س ده، يعن ا در . دام در آم ام

رمايه مت ينی س د ماش رتولي د غي ی ياب اهش م اد آن ک ای زي ه ه دليل هزين رورتا ب . ض

رای : بنابراين در به کار گرفتن ماشين در سرمايه داری يک تضاد درونی وجود دارد ب

اکتور سفا زايش يک ف ] ٤٧٥-٧٦(.[لگریيک حجم مشخص سرمايه ماشين باعث اف

٤٦٧.P .( ازی ت س ار کا ) Pp.٤٦٨]٤٧٦(.[کبري أثير ک الوه، ت ه ع ار رب ر ک ه ب خان

ر فصول و آداب و دازه تغيي ان ان ه هم ارگران، و ب ی ک ی نظم ادت ب ه از ع امنظم، ک ن

ه در ). P.٤٧٠] ٤٧٨. (.[رسوم، ناشی می شود راه بيکاری ک ه هم کار زياده از حد ب

)P.٤٧١] ٤٧٨ -٧٩. ([تغيير فصل اتفاق می افتدصنعت خانگی کارگاهی به علت

ه ار کارخان تی ک ام بهداش ی ) P.٤٧٣] ٤٨٠ -٨١. ([احک ام آموزش احک

].)٤٧٥] ٤٨٢-٤٨٣.P(

د اخراج کارگران صرفا به دليل سن، به محض اينکه کارگران خردسال رشد می کنن

د و ديگر بدرد نمی خورند، يعنی ديگر نمی توانند با دست در . مزد يک کودک زندگی کنن

)P.٤٧٧]٤٨٤-٨٥.([راج می شوندخحاليکه هيچ نوع حرفه ديگری هم بلد نيستند، ا

يله صنايع ه وس اه و کاردستی ب نتی کارگ ر س ی و تحج دارهای خراف تن پن ل گش زائ

رو، . جديد، که پروسه توليد را به کابرد آگاهانه نيروهای طبيعت تبديل می سازد از اين

) P.٤٧٩]٤٨٦ -٨٧. (.[ه تنهايی در مقابل تمام اشکال پيشين انقالبی استاين شکل ب

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٢٣

اقی ارگر ب رای ک ر را ب ار متحج يم ک رمايه درای، تقس يوه س ک ش وان ي ه عن ا ب ام

ارگر را می گذارد، و از آنجا که روز به روز مبناهای پيشين را دگرگون می سازد، ک

ين نکت . درهم می شکند ر ضروری فعاليت های از طرف ديگر، در هم ن تغيي ه، در اي

الب ان انق ن و امک د ممک ا ح تعداد ت ودن ذوق و اس رط دارا ب ين، ش ارگر مع ک ک ي

)Pp.٤٨٠-٨١] ٤٨٧ -٨٨. ([اجتماعی، نهفته است

د ار نمی کنن ای آن ک ه برمبن ائی ک ام بخش ه ه تم . نياز به گسترش قانون کارخانه ب

])ff- ٤٨٩ .[ff٤٨٢.P ( ه ويب نام ت، ) P.٤٨٥] ٤٩٣(.[١٨٩٧تص ادن، ياداش مع

])٤٩٥-٥٠٣.[ff ٤٨٦.P(

رو ه ای و از اين د کارخان يم تولي ه؛ تعم ه های کارخان ده تصويب نام اثر متمرکز کنن

رورش عناصری ی آن، پ ديد تضادهای درون د سرمايه داری؛ تش شکل کالسيک تولي

و ه ن رفتن جامع کل گ رای ش ائی ب ه ه ه، و پاي ه کهن ونی جامع رای واژگ . ب

].)٤٨٨-٩٣] ٤٩٨ -٥٠٣.Pp(

ی شديدتر است. کشاورزی يله ماشين حت ه وس ارگران ب ار ساختن ک ا بيک . در اينج

ارگر جانشينی دهقان به وسيله زد ک ان شهر و ده . روزم دگی و . تشديد تضاد مي پراکن

د؛ از ز می گردن ارگران شهری متمرک ارگران روستائی، در حاليکه ک ضعيف گشتن ک

تمزد ک رو دس د اين ی ياب اهش م داقل ک ه ح اورزی ب ارت . ارگران کش ال غ ان ح در هم

ا روت ه ه ث افع کلي ر من افتن ب ه ي د سرمايه داری در غلب يوه تولي ه اوج ش ين؛ نقط زم

)Pp.٤٩٣-٩٦] ٥٠٤ -٠٧. ([يعنی زمين و کارگر : است

بخش پنجم

∗توليد ارزش اضافیدرباره بررسی های بيشتری

∗ مؤلف- دستنويس قطع می شود در اينجا

نشر کارگری سوسياليستی

١٢٤

ضميمه ای بر سرمايهضميمه ای بر سرمايه سومجلد

ورد ی کتاب سوم سرمايه از هنگام که در معرض قضاوت عموم قرار گرفته است، م

ه جز البته . تعبيرات فراوان و گوناگونی قرار می گيرد ن ب م انتظار نمی رفت اي در . ه

اب د امکان کت ا ح ه ت ود ک ن ب ده در نظر داشتم، اي ه بطور عم ه ای ک انتشار آن، نکت

ازه ايج ت ا حد ممکن معتبری تهيه گردد، نت ده ت راهم گردي ارکس ف ه وسيله م ه ب ای ک

ات ا کلم ائی ب ط آنج ن فق ود م ود، خ رح داده ش ارکس ش ود م ا خ ايم مطلق ت نم دخال

ه چه د ک اقی نمان امی ب ه ابه ده هيچگون اجتناب ناپذير باشد، و حتی سپس برای خوانن

رار نگرفت . کسی با او گفتگو می نموده است د ق ورد تأيي ن موضوع م ه اي ه است؛ گفت

نظم ر م ک نث ا ي ابی ب ه کت ود را ب ترس خ واد در دس ن م تی م ی بايس ه م ده ک ش

ارت en faire un livre، يا به قول فرانسوی )سيستماتيک( ه عب تبديل می نمودم؛ ب

ده می ساختم ی خوانن ه . ديگر، اعتبار کتاب را قربانی راحت ود ک ن آن طريقی نب ا اي ام

ودم؛ م. من وظيفه خود را درک نمودم د حقانيت ب ی فاق دنظری بکل ين تجدي رای چن ن ب

ان ا بي د، و کشفيات علمی خود را ب مردی چون مارکس حق دارد که خود سخن بگوي

پارد دگان بس ه آين ود ب الص خ امال خ ايلی . ک ه تم ن هيچگون ابراين م نم، بن افه ک اض

رد بر -برازنده من باشد همانطور که می بايست-نداشتم ان م جسته ای تا به ميراث چن

ود ای عهدشکنی می ب ه معن امال اثالث . دست درازی نمايم؛ اين برای من ب ن عمل ک اي

ه، . بيهوده ای بود د، کسانی ک ه نماين برای کسانی که نمی توانند يا نمی خواهند مطالع

ود زحمت بيشتری م درست آن الزم ب حتی در جلد اول، در عوض زحمتی که برای فه

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٢٥

وده همی برای چنين مردمانی، رو -غلط درک نمايند متحمل شدند تا آن را به رفته بيه

اما برای کسانی که به درکی . است که آدمی خودش را به هر طريقی به زحمت بيندازد

م ا مه زی واقعی عالقمندند، خود کتاب اصلی دقيق ان طرح ري رای آن ود؛ ب ز ب رين چي ت

فت، و نکته ای که عالوه مجدد کتاب به وسيله من، حداکثر ارزش يک تفسير را می يا

م بر اين وجود دارد، اين تفسيری می بود بر اثری که منتشر نشده و قابل دست يابی ه

ين . نيست رد، و در دوم رار گي ورد اشاره ق کتاب اصلی می بايست در اولين مباحثه، م

.و سومين مباحثه، لزوما انتشار وسيع آن به کلی اجتناب ناپذير می گرديد

ات، اين امری طبي ن مباحث اره عی است که اي ده موضوعاتی درب ر گيرن ه درب ری ک اث

وز ه گشته و هن دون تأمل پرداخت ه ب ه ای ک د، و در طرح اولي م دارن است که تازگی ه

د . بخشی از آن تکميل نشده است، لگدپرانی نمايند و در اينجا مداخله من می تواند مفي

ه در فهم موضوع بوجود می آيد، بخاطر بر طرف ساختن مشکالتی ک : واقع گردد يعنی

ل مالحظه ای در ا بطور قاب ه اهميت آنه بخاطر اينکه جنبه های مهمی از مطلب را ک

ال ه در س اب ک ه کت ی را ب ب مهم م، و مطال يش کش ه پ تر ب ت، بيش کار نيس اب آش کت

ا وضعيت امور در ١٨٦٥ ردد ١٨٩٥ نوشته شده بيفزايم تا ب ع، دو . منطبق گ در واق

.وجود دارد که بنظرم می رسد به بحث مفصلی احتياج داردنکته از قبل

II قانون ارزش و نرخ سودقانون ارزش و نرخ سود

ه بحث و می بايستی انتظار داشته باشيم که حل تناقض آشکار ميان اين دو عامل، ب

ه دازه ک ان ان ه هم ی ب ردد، يعن ارکس منجر گ جدل های فراوانی پس از انتشار کتاب م

د، و بعضی خ. قبل از آن جريان داشت اده ساخته بودن ود را برای يک معجزه کامل آم

ا حل ساده و منطقی . که به جای آن چيز عجيب و غريبی که انتظار داشتند ی هنگام ب

أيوس گشتند رو شدند، م ه خوشبختانه بيش از . تضاد و بيان متين آن روب آن کسی ک

نشر کارگری سوسياليستی

١٢٦

هور ای مش ت، لوري ده ای اس ناخته ش ه آدم ش ده، البت أيوس ش ه م او . )Loria(هم

ا ه ای ب ی کوتول ه از روی آن حت ه است ک اء ارشميدسی را يافت ه اتک االخره آن نقط ب

وا ه ه ارکس را ب ای مستحکم و غول پيکر انديشه م د بن استعداد در خور او می توان

اين آن چيزی است ! چه: او متغيرانه رجزخوانی می کند . بلند کند و آن را از هم بپاشد

د، منظورشان ی توق! که بايد حل مساله باشد که اقتصاددانان از ارزش صحبت می کنن

ا يک ذره شعور » هيچ اقتصاددانی«. ارزشی است که واقعا در مبادله معين می شود ب

يچ ز ه ند و هرگ روش نمی رس ا آن بف ا، ب ه کااله ه ارزشی ک ت توجه خودش را ب وق

د د بفروش رون ا ساخته ن، معطوف )ne possone vendersimai( نمی توانن و ب

ا آن ... وقت نمی خواهد معطوف سازد هيچ ز ب ا هرگ ه کااله در اظهار اينکه ارزشی ک

ه جز فروخته نمی شوند متناسب با مقدار کاری است که در آنها نهفته شده، مارکس ب

ه ) نظريه(تکرار تز اقتصاددانان سنتی در شکل معکوس آن، مبنی بر اينکه ارزشی ک

اری کاالها با آن فروخته می شوند ه صرف آن شده متناسب نيست؛ چه ک اری ک ا ک ب

د؟ ی ده ام م ای ... انج ت کااله دن قيم رغم دور ش ه علي م ک ارکس ه ه م ن گفت ی اي حت

اری دار ک ا مق ا، ي جداگانه از ارزش آنها، قيمت کل تمام کاالها هميشه با ارزش کل آنه

ن وضع نمی ن د که در کل کاالها نهفته شده، منطبق می باشد، کمکی به اي را از . ماي زي

ل آنجا که ارزش چيزی ن مفهوم ارزش ک بيش از نسبت مبادله ميان دو کاال نيست، اي

ی است چيزی وده و بی معن دای ∗»...a Contradictio ... in adjecto بيه در ابت

ه د ک ی کن ث م اب او بح ارکس م : کت ر ی م ک عنص ف ي ه لط ا ب ه تنه ه مبادل د ک گوي

ار است مشابه و از لحاظ مقدار مساو دار مساوی ک ی مق اال، يعن ی نهفته شده در دو ک

د رار ده ادل ق ا را مع د آنه ی توان ه م ا و. ک ا ب ه کااله ار اينک ا اظه تی ب ون بايس اکن

ه خود متفاوت نسبتی کامال د، موقران ه می گردن از مقدار کار نهفته شده در آنها مبادل

د را ار نماي د ب «. انک ا ح ه ت انی ک ين بي ز چن ا هرگ ت آي وده اس زل نم وئی تن وده گ يه

reductio adabsurdum چنين ورشکستگی کامل تئوريکی، وجود داشته است؟ ،

.تضاد مضاعف ∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٢٧

وده است ن ب ارتر از اي ا (» !آيا خودکشی علمی ای با شکوه تر و پر وق ووا آنتولوجي ن

NuovaAntologia٤٧٨ -٧٩، صفحات ١٨٩٥، اول فوريه .Pp(

آيا کامال حق با . ال هم خوشحال تر است لوريای ما از خوشح : می توانيم تصور کنيم

ل يک ی مث رد، يعن او نبود که با مارکس هم چون يکی از امثال خودش برخورد می ک

ارک -شارالتان معمولی؟ می توانيد صحنه را مجسم کنيد ا دارد س م د لوري ، درست مانن

رين پرفسور ايتال د بی اهميت ت د؛ او درست مانن د می زن ائیي به ملت خودش پوزخن

ارا . عبده بازی زندگی می کند شاقتصاد، با ده ∗اما، در جائی که دالکام د از عه می توان

ن ی اي ت يعن ام دس مالی خ ت، ش د اس وب بل ودش را خ ه خ ه حرف د، چونک ار برآي ک

اری يچ ک ارکس، ه ه جز م ام نچرب ی و مزخرف انج ی معن ای ب دگوئی، نوشتن چيزه

اره ای يچ چ االخره ه ه ب ا اينک د، ت ی ده هنم ز ب اقی ج رايش ب ه ب ی موقران خودکش

.نمی ماند

بگذاريد که عبارت کاالها هرگز با ارزشی که به وسيله کار معين شده فروخته نشده

ه . و نمی توانند بفروش رسند را برای بعدها نگاهداريم اجازه بدهيد که در اينجا فقط ب

کاال با کاالی ديگر ارزش چيزی بيش از نسبت مبادله يک «اين تضمين آقای لوريا که

ت ابراين » نيس ه بن ی «و اينک ی معن رف و ب زی مزخ ا چي ل کااله وم ارزش ک . ..مفه

acontradictio in adjectoا يکديگر . ، بپردازيم» است اال ب نسبتی که در آن دو ک

ر مبادله می شوند، يعنی ارزش آنها، بنابراين چيزی کامال تصادفی است که از خارج ب

ا برچسب ری روی آنه ز ديگ ردا چي د و ف ز باش روز يک چي ده، و ممکن است ام . ش

وچکترين ١٠٠اينکه ردد ک واحد وزن متريک با يک گرم يا يک کيلوگرم طال مبادله گ

ه موقعيت ه هر بستگی به شرايط ذاتی آن گندم يا طال ندارد، بلکه ب ه نسبت ب ائی ک ه

د ه است، بستگی می ياب ال بيگان ا ک ه در. دو آنه رچ ن غي ن ص اي ورت می بايستی اي

ارالتان ا∗ دیپ ش يله l,Elisier de Amoreرای کم ه وس ف. Donzetti ب ور . مؤل منظ

)م.(لورياست

نشر کارگری سوسياليستی

١٢٨

ين د، و همچن ه مسلط کردن ر مبادل ال ب ی ک د، يعن اهر نماين ه ظ شرايط خود را در مبادل

ا صحبت ل کااله وان از ارزش ک ا بت ند ت ته باش ه داش دا از مبادل تقلی ج ت مس موجودي

اال ممکن است . لوريای مشهور می گويد که اين بی معنی است . نمود ه دو ک نسبتی ک

د، هر چه باشد، ارزش آنهاست در آن با يکديگر ه گردن زی - مبادل ام آن چي ن تم و اي

ود دارد اره وج ن ب ه در اي ر . است ک ود، و ه ی ش ناخته م ا قيمت ش رو ارزش ب از اين

. تواند اختيار کند، دارای ارزش های متعددی است ی کاالئی به شماره قيمت هائی که م

ين می شود؛ و هر ک د بيشتر س و قيمت به وسيله عرضه و تقاضا مع وال ئس بخواه

.کند، بايد احمق باشد که انتظار جواب هم داشته باشد

وازن . اما در اينجا مانع کوچکی وجود دارد در وضعيت عادی، عرضه و تقاضا مت

يم . است ه تقسيم کن ه دو نيم ا را ب ام کاالهای دني ه تم د ک ازه بدهي ابراين، اج بخش . بن

ادل فرض ک. عرضه و به همان ميزان بخش تقاضا ی مع دام نمايشگر قيمت ه هر ک نيم ک

د باشد ١٠٠٠ ا هر چه می خواهي ره استرلينگ، ي ک، لي ارک، فران ون م ابق . بلي مط

ون را بوجود می آورد ٢٠٠٠ا ارزشی معادل يرياضيات دبستانی اين قيمت ای . بلي آق

ی است، مزخرف است د بی معن ا می گوي ا يکديگر . لوري ه دو دسته ب ممکن است ک

ادل نشان دهند ون باشند ٢٠٠٠ه قيمتی مع ا . بلي اره ام ه صورت ارزش درب ديگری ب

ت ت . اس وئيم قيم ر بگ وئيم ارزش ١٠٠٠+١٠٠٠=٢٠٠٠: اگ ر بگ ا اگ : ام

ر . ١٠٠٠ +١٠٠٠= ٠ ا را در ب ه مجموعه کااله ايی ک ی ج ت، يعن ن حال داقل در اي ح

ا . می گيرد ل زيرا در اينجا کاالهای هر يک از دو بخش تنه ن دلي ه اي ون ١٠٠٠ب بلي

ک از آن ر ي ه ه ی ارزد ک رای م ول را ب دار پ ن مق ه اي د ک ی خواه د و م ی توان دو م

روه را در دست . کاالهای گروه ديگر پرداخت نمايد ا مجموعه کاالهای دو گ ر م اما اگ

م روه واحد در آوري ه صورت يک گ روه اول ديگر در دست او . شخص سومی ب ه گ ن

ی دارد روه . ارزش ه گ ت ن د داش ی نخواه ا ارزش م مطمئن ومی ه ت - دوم، س در نهاي

ه کاگليوسترو تعظمدرباره و دو مرتبه ما . هيچيک دارای هيچگونه ارزشی نيست ی ک

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٢٩

∗Cagliostro ه ه ک يوه ای پرداخت ان ش وم ارزش را در چن ا آن مفه وبی ب جن

ده است رو . کوچکترين اثری از آن بر جای نمان رت ف م در حي ن نقطه اوج . می روي اي

.∗اقتصاد مبتذل است

Cagliostro, Alessandro (١٧٩٥ -١٧٤٣).∗

ريم Heinاگر بخواهيم گفته هين که ( کمی بعد، همين آقا ∗ ار بب ه ک اره او را ب کسی «) درب

ه »بخوبی شناخته شده است که با شهرت خاص خود ا ب اگزير دانست ت ه خود را ن ، دو مرتب

ی پس از اينکه د سوم يعن ين مقدمه من بر جل ان ١٨٩٥ در Rassegna شماره در اول ه زب ب

د خ گوي د، پاس ر ش ائی منتش واب او در. ايتالي اريخ Reforma Socialoج ه ت ه ٢٥ ب فوري

اگزير بعد . به چاپ رسيده است ١٨٩٥ ات ن ا تعارف ذيرفتنی (از اينکه ب دان نپ رو دو چن ) و از اين

اره ارکس درب ار م تن اعتب ز فکر کش رف ه او هرگ خود درباره من ولخرجی نموده، می گويد ک

ی در . مفهوم ماترياليستی تاريخ را، بخود راه نداده است ن يعن ی پيش از اي ه را خيل او اين نکت

امال - تصديق می کند ١٨٨٥ ه از آن مستحضر می که بطور ک ه ای از يک مجل اقی در مقال اتف

ده می . گرديم ه را نادي ن نکت ه ای اي ه گران ا سکوت توطئ ع مقتضی ب اما در عوض او در موق

ه که يعنی در کتاب او . انگارد ين مرتب درباره همين موضوع نوشته شده، که در آن مارکس اول

رار می ، و بعدا تنها در رابطه با خرده ما ١٢٩در صفحه لکی زمين در فرانسه، مورد اشاره ق

ه . گيرد ن نظري ده اي دا پديدآورن ارکس اب ه م ار می دارد ک ال شجاعت اظه و حال در اينجا با کم

آن Harringlonبدون شک هارينگتون . نيست؛ اگر ارسطو آن را قبال پيشنهاد نکرده باشد

دت١٦٥٦را در ه م ن نظري ته است، و اي ل اعالم داش ا قب ه وسيله گروهی از ه ارکس ب از م

تاريخ دانان، سياستمداران، حقوقدانان و اقتصاددانان تکامل يافته است؛ که تمام آن می بايد در

رايش . بطور خالصه يک دزد ادبی کامل . چاپ فرانسوی کتاب لوريا مطالعه شود بعد از اينکه ب

ائ ارکس خودنم د، گستاخانه مدعی می غيرممکن ساخته ام تا با دزدی های ادبی اش از م ی کن

ه خود او انجام اری ک ی درست ک د، يعن شود که مارکس خود را با زينت های عاريتی می آراي

.می دهد

لوريا از حمالت من به او آن يکی را که راجع به گفته خود او که مارکس هرگز خيال نوشتن

د و«. جلد دوم يا حقيقتا جلد سوم سرمايه را نداشت؛ را بر می گزيند داختن جل حال انگلس با ان

نشر کارگری سوسياليستی

١٣٠

راونArchiv fur soziale Gesetzgebungدر تم، ∗)Braun( ب د هف ، جل

ماره ارت ٤ش ر زومب تم را ) Warrner Sombart(، وارن ه ای از سيس خالص

ه يک استاد . رفته عالی است همی مارکس ارائه می دهد که رو ين باراست ک ن اول اي

د ا .. دوم و سوم به جلوی من، پيروزمندانه پاسخ می گوي ن دو ! مرحب ان از بابت اي و من آنچن

رای من روزی ب ز پي جلد، که لذت فکری خيلی زيادی را به آن مديونم، خشنود گرديدم، که هرگ

ا يک -اينچنين دلچسب نبود که امروز اين شکست هست ن واقع ا . اشد ب شکست البته اگر اي ام

ه وده يادداشت های ناپيوسته ای را ک ن ت ارکس اي ه م آيا واقعا هست؟ آيا واقعا درست است ک

وان انگلس بنابه دوستی و وفادارانه ترکيب نموده است، به قصد انتشار نوشت؟ آيا واقعا می ت

ن صفحات م ... فرض نمود که مارکس ود؟ تکميل و اتمام کارها و سيستم خود را به اي حدود نم

ه در آن حل ی آيا در اينکه مارکس م رخ متوسط سود را، ک ه ن خواسته است آن بخش راجع ب

ن ه اي أله، ک د مس ازی، در ح عبده ب رين ش الل انکيزت د م ود، در ح ده داده شده ب ه سال وع هم

د ن . عاميانه ترين بازی با کلمات تنزل نموده، منتشر نماي ه در اي ا دارد ک ين است؟ حداقل ج يق

يمب ک کن يم ... اره ش اب عظ ار کت د از انتش ارکس بع ه م د ک ی کن ت م ن ثاب ن اي ر م بنظ

)splendido ( ا می خواسته د، و ي ه ببين ال آن تهي خود، قصد نداشته که اثر ديگری را به دنب

».که تکميل اين اثر غول آسا را به وارثانش و خارج از مسئوليت خود واگذار نمايد

فحه ته ٢٦٧در ص ور نوش ود اينط ده ب ين . ش روح Heinه ردم بي اره م ی توانست درب نم

مؤلف باالخره به ملت خودش «: آلمانی ها، با کلمات اهانت آميزتر از اين سخن بگويد . خودش

ه . »می کند، چنانکه گوئی ملتش موجودی معقول است عادت د ک ای مشهور فکر می کن لوري

يد و تحسين بر سر من بدشانس می ملتش چگونه چيزی است؟ در انتها، انبوه ديگری از تمج

قرار می دهد، Balaam خودش را هم تراز باالآم Sganarelleدر اين مورد اسگانارله . بارد

ا يلش ب ر خالف م د، لب هايش را ب يش می آي ه پ رای ناسزاگوئی ب ن يکی در حاليکه ب ه اي ک

اين واقعيت مشخص زيرا باالآم خوب ما با. می جنباند» کلماتی حاکی از خير خواهی و محبت «

ود ر ب ده ت ه از صاحب خود فهمي ه . می گردد که او در گذشته بر خری سوار می شد ک ن دفع اي

.ظاهرا باالآم، خرش را در خانه جا گذاشته بود

∗ Braun, Heinrich (١٩٢٧-١٨٥٤).

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٣١

ا چه دانشگاه آلمانی در مج موع موفق می شود که ببيند مارکس در نوشته هايش واقع

د شامل تکذيب آن ارکس نمی توان اد از سيستم م ه انتق ار می دارد ک می گويد، و اظه

د . »بگذار که گردانندگان سياست به اين کار بپردازند «گردد بلکه انتقاد صرفا می توان

ا زومبارت هم هم . در جهت تکامل بيشتر آن صورت گيرد ه انتظار می رود، ب انطور ک

ی رود يش م ه پ ا ب ود م ور خ ی . منظ ارکس بررس تم م ت ارزش را در سيس او اهمي

ه : نموده، و به اين نتيجه دست می يابد ه ب ائی ک ه کااله ه وسيله رابطه مبادل ارزش ب

عور ن ارزش در ش ردد؛ اي ی گ ان نم د بي ده ان د ش رمايه داری تولي يوه س اهی(ش ) آگ

د ل تولي ر-عوام ت س ک واقعي ن ي رد؛ اي ی ب ر نم ه مايه داری بس ت، بلک ی نيس تجرب

ت ا قطعي وم ارزش ب ت؛ مفه ی اس ری و منطق ی نظ ارکس، واقعيت ر م ادی آن از نظ م

ه وان پاي ه عن ار ب اعی ک دی اجتم روی تولي چيزی نيست مگر بيان اقتصادی واقعيت ني

ائی در يک سيستم اقتصاد سرمايه داری، ل نه انون ارزش حيات اقتصادی؛ در تحلي ق

رين را ن سيستم اقتصادی مسائل زي رای اي حاکم بر پروسه های اقتصادی است، و ب

ه در : بطور کامال عمومی در بر می گيرد اريخی است ک ا شکل خاص و ت ارزش کااله

اکم ام پروسه های اقتصادی ح اين شکل نيروی توليدی کار، که در تحليل نهائی بر تم

ارت . عامل تعيين کننده ظاهر می سازد می گردد، خود را به عنوان يک ابراين زومب بن

د رای شيوه تولي انون ارزش ب ن درک اهميت ق می گويد که نمی تواند گفته شود که اي

ی باشد، و مستعد . ست است رسرمايه داری ناد ه بيش از حد کل د ک ه نظر می آي اما ب

ن ب ن اي ده م ه عقي ری است؛ ب ق ت دودتر و دقي دی مح ول بن ذيرش فرم يچه پ ه ه وج

ر انون ب ن ق ه اي اهميت کامل قانون ارزش را، برای مراحل اقتصادی تکامل جوامعی ک

.آنها حاکم می گردد، کاهش نمی دهد

جلد سوم درباره Conrad Schmidtمقاله عالی مشابهی به وسيله کزاد اشميدت

رمايه در اريخ Sozialpolitisches Zentralblattس ه ت راون، ب ه ٢٥ ب فوري

ود است٢٢ماره ش١٨٩٥ ات . موج ردد، اثب د گ ا تأکي رای اينکه در اينج بخصوص ب

ين رای اول ارکس، ب ه وسيله م اينکه چگونه استنتاج سود متوسط از ارزش اضافی ب

نشر کارگری سوسياليستی

١٣٢

ی مطرح نشده اکنون از طرف اقتصاددانان حت ه ت د ک مرتبه به پرسشی پاسخ می گوي

ود دارد ت، در آن وج ه : اس ود چگون ط س رخ متوس ن ن زان اي ردد، و مي ی گ ين م تعي

ثال رخ م ن ن ه اي ود ک ی ش ه مشخص م ا ١٠چگون ا ٥٠ درصد است و ١٥ ي ١٠٠ ي

از آنجا که ما می دانيم، ارزشی اضافی که نخست به وسيله سرمايه دار . درصد نيست

اره از آن ود و اج ه س اری است ک ادی و انحص ع بني ردد، منب ی گ احب م نعتی تص ص

ه . ش پاسخ می گويد جريان می يابد، اين پرسش به خود ود ک وده ای نب اگر اينکار بيه

ا د بگش د ببينن ی خواهن ه نم انی را ک مان کس ميدت ئچش ه اش ش از مقال ن بخ يم، اي

.می توانست مستقيما برای اقتصاددانان امثال لوريا نوشته شده باشد

انون . اشميدت هم راجع به قانون ارزش شبهه های خاص خود را داراست ن ق او اي

ا فرضيه ای علمی می نامد که برای توضيح پروسه واقعی مبادله بنيان شده، و ثابت ر

ده ی از نقطه نظر پدي ی، حت ه نقطه شروع تئوريک الزم، روشنگر و واجب د ک می کن

ه قيمت های در حال رقابت، که در تضاد مطلق با آن به نظر می رسد، می باشد ه گفت ب

ای ام نگرش ه انون ارزش تم دون ق تئوريک در ماشين اقتصاد سرمايه داری، او، ب

ه، . متوقف می گردد اشميدت قانون ارزش در شيوه توليد سرمايه داری را در يک کلم

ک الزم ر تئوري ه از نظ ر چ الص، اگ انه ای خ ايم، افس ی نم اره م ازه او اش ا اج ه ب ک

ی نادرست است . می شمارد ن تصور بکل ه از افسانه، حت . معهذا به عقيده من، اي ی ب

بسيار صورت ضروری آن که بگذريم، قانون ارزش برای توليد سرمايه داری اهميتی

.ضيه صرف داردعظيم تر و مشخص تر از يک فر

وان شمشير چوبين -زومبارت هم مانند اشميدت ه عن ا ب من لوريای مشهور را تنه

اد م رم باقتص ی گي ر م ريح در نظ ه تف ذل و ماي ا -ت ت ب ن واقعي رای اي افی ب ای ک قی ج

م، بلکه ار داري نمی گذارد که ما در اينجا نه تنها با يک پروسه منطقی خالص سر و ک

با يک پروسه تاريخی و انعکاس تشريحی آن در انديشه، يعنی تعقيب منطقی ارتباطات

.درونی آن

: يافت می شود٢٠٠عبارت مشخصی در اين مورد در جلد سوم صفحه

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٣٣

وان تمام مشکل از اين واقعيت ناشی « ه عن اال می گردد که کاالها تنها به سادگی ب ک

وند، بلکه ه نمی ش ه صورت مبادل ن ب ه اي د، ک ه می گردن ا مبادل محصول سرمايه ه

ه ر ب ا اگ ان، و ي دازه ش بت ان ه نس افی ب ل ارزش اض زان ک ا را در مي رکت کااله ش

».شان طلب می نمايداندازه های مساوی اند، به نسبت مساوی

د برای اينکه ارگران مالک وسائل تولي ه ک يم، فرض شده ک اين تفاوت را شرح ده

ان رای مدت زم ا بطور متوسط ب ا های طوالنی مس خود باشند، و اينکه آنه اوی و ب

د شدت مساوی کار کنند، و کاالهای ه نماين ا يکديگر مبادل سپس، . شان را مستقيما ب

ک اوی ت ي دار مس ان، مق يله کارش ه وس ارگر ب ر ک ه روز دو نف ازه ای از ارزش ب

ه محصوالت د نهفت ل در وسائل تولي ه از قب اری ک ا بخاطر ک شان اضافه می نمايند، ام

ر ارزش نمايشگر . شده، محصول هر کدام ارزش متفاوتی خواهد داشت اين بخش اخي

ازگی ه بت ش ارزش ک ه آن بخ ت، در حاليک رمايه داری اس اد س ت اقتص رمايه ثاب س

ائل م رای وس ده و ب زوده ش رمايه اف ده س ان دهن ی رود نش ار م ارگران بک ت ک عيش

د، ارزش اضافی را غيرمت ی مان اقی م وز ب ه هن د ک متی از ارزش جدي د، و قس ی باش م

بنابراين، پس از کاستن مقداری . نشان می دهد که در اين وضعيت به کارگر تعلق دارد

د شده » ثابت«برای جايگزينی بخش ان تولي ه وسيله آن ، هر دو ارزشی که منحصرا ب

ه نمايشگر ارزش نفر کارگر ارزش های مساوی بدست می آورند؛ اما نسبت بخشی ک

ردد -اضافی است به ارزش وسائل توليد رخ سود سرمايه داری مطابق می گ - که با ن

دی . در هر مورد متفاوت خواهد بود ا ارزش وسائل تولي اما از آنجا که هر يک از آنه

ی را که از طريق مبادله تعويض گرد ه کل ن ب ی مسأله يده بدست می آورد، اي بی اهميت

.می گردد

ا ارزش« ا ب ه کااله ابراين، مبادل ا ارزش بن ی ب ا بطور تقريب تلزم شان، ي شان، مس

مرحله خيلی پائين تری نسبت به مبادله با قيمت توليد آنهاست، که اين يک خود سطح

د اب می کن ل سرمايه داری را ايج ی از تکام دا از ... معين ر ج انون ارزش ب ت ق حاکمي

ت ان قيم ت و جري ه )pricemovement( قيم ا را ن ه ارزش کااله امال بجاست ک ، ک

نشر کارگری سوسياليستی

١٣٤

د ) Prius(تنها از نظ تئوريک بلکه همچنين از لحاظ تاريخی مقدم بر قيمت های تولي

ماريم اره موضوع ناي. بش ايل درب ارگر مالک وس ه در آن ک رايطی صادق است ک ش

ن ه توليد خود است، و اي ديم، و ب دار و پيشه ور در ق ان زحمتکش زمين موقعيت دهق

اين نکته همچنين با نظری که قبال شرح داديم، يعنی . همان نسبت در دنيای جديد است

ان جماعت های مختلف ظهور ه مي ا از طريق مبادل ه کااله اينکه تصور محصوالت ب

ان اعضای يک جماعت واحد، در توافق است ه . می نمايد و نه از مي ن موضوع ن اي

ر درباره تنها ه ب اين شرايط ابتدائی مصداق می يابد، بلکه برای شرايط متعاقب آن، ک

ز ه وران ني نفی پيش ازمان ص ورد س ت، و در م ی اس ی متک رده داری و رعيت ه ب پاي

د ه در درون هر شاخه ای از تولي دی ک صادق است يعنی تا آنجا که انتقال وسائل تولي

رد و قرار دارد، از يک ح د صورت گي وزه به حوزه ديگر ديگر تنها با اشکال می توان

ورهای وان کش ه عن ی، ب ای معين دوديت ه ا مح د، ب ف تولي ای مختل وزه ه ابراين ح بن

وط می شوند ا يکديگر مرب د سوم، (» .بيگانه يا جماعت های اشتراکی ب ارکس، جل م

)٢٠٢ صفحه ی ١بخش

ار ديگر فرصت می ارکس يکب اه م د سوم مروری بدون شک هر گ ر جل ا ب يافت ت

ه صورت . او اين قسمت را بطور قابل مالحظه ای گسترش می داد . بناميد ن ب ی اي فعل

ه ه شود، ارائ د گفت ورد پرسش باي ورد موضوع م ه در م ا خالصه طرحی از آنچ تنه

.می دهد، بنابراين اجازه بدهيد که اين موضوع را کمی دقيق تر بررسی نمائيم

ي ی دان ا م ه م ه هم دايش جامع دای پي ه در ابت والت ،م ک يله محص ه وس ودب خ

دگان بطور خودبخودی در د کنن ن تولي توليد کنندگان به مصرف می رسد، و اينکه اي

ا والت ب ن محص ازاد اي ه م د؛ و مبادل ه ان ازمان يافت تراکی س يش اش م و ب ع ک جوام

ه ه کاالست، متعلق ب دوره مؤخرتری است؛ بيگانگان، که پيشقراول تبديل محصول ب

ورت ف ص ل مختل ه قباي ق ب ه متعل ای جداگان ت ه ان جماع ا مي دا تنه ه در ابت مبادل

ه بعدی جماعت ردد، و در تجزي داول می گ می گيرد، اما بعدها در داخل جماعت هم مت

ل مالحظه ای سهيم است ی . به دسته های بزرگ و کوچک خانوادگی بطور قاب ا حت ام

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٣٥

ن تجز اقی پس از اي ان زحمتکشی ب ه صورت دهقان انواده ب ر خ ه گ ران معامل ه، س ي

ا شان در مزرعه خود ی می مانند، که تقريبا تمام احتياجات خود را با کمک خانوده ه

ه نو تنها بخش . توليد می نمايند اچيزی از احتياجات ضروری خود را، به وسيله مبادل

د أمين می کنن ارج ت ود از خ ازاد خ ا محصوالت م ه کشاورزی و . ب ا ب ه تنه انواده ن خ

الم مصرفی ا سطح اق ين روی محصوالت خود ت ردازد؛ بلکه همچن رورش دام می پ پ

ه ا آسياب دستی تهي ی آرد خود را ب د حت ه بع تکميل شده کار انجام می دهد؛ از حاال ب

اغی ه دب د، ب می کند؛ نان می پزد، ريسندگی، رنگرزی، کتان بافی و پشم ريسی می کن

رم م ر م چ ازد و تعمي ی س وبی م ای چ ه ه ردازد، خان رف ی ی پ زارآالت و ظ د، اب کن

د ا يک دسته ی بطور . می سازد و غالبا نجاری و آهنگری انجام می ده انواده ي ه خ ک

.خانواده در اصل خودکفاست

ه اآن مقدار کمی هم که يک چنين خانو ده ای می بايست از طريق معامله پاياپای تهي

دتا شامل کند يا از بيگ انگان خريداری نمايد، حتی تا ابتدای قرن نوزدهم در آلمان، عم

اشيايی می گرديد که از طريق هنر دستی توليد می شد، يعنی چنان چيزهائی که ماهيت

ه ه سازنده آنها ب ا ب ه خود او تنه ائی ک ود، و چيزه ان ناشناخته نب رای دهق هيچوجه ب

وا ثال م ه م ود ک ا بخاطر اينکه اين دليل توليد نمی نم ار نداشت، ي ام آن را در اختي د خ

ان . جنس خريداری شده خيلی بهتر بود و يا خيلی ارزان تر تمام می شد رو دهق از اين

ای ه پاياپ ق معامل ه از طري اختن اجناسی را ک رای س ار الزم ب ان ک رون وسطی، زم ق

ر . تهيه می نمود، با دقت زيادی می دانست ار آهنگر و گاری ساز دهکده زي نظر او ک

ی ان راين ه دهقان وز ب ه در دوران جوانی من هن می کردند؛ همينطور خياط و کفاش ک

Rhine ه کفش و ما سر می زدند، و آنها يکی بعد از ديگری محصوالت خانگی را ب

د، . لباس تبديل می نمودند د می کردن ا خري ه از آنه د کسانی ک م درست مانن دهقانان ه

برای ساختن . شده، محصوالت توليدی هر يک از آنها بود کارگر بودند؛ اجناس مبادله

ار محصوالت رای تعويض : شان، آنها چه چيزی را مصرف می کردند؟ کار و فقط ک ب

ز اجناس مصرفی، ابزار، برای توليد مواد خام، و برای تبديل اين مواد به آنها هيچ چي

نشر کارگری سوسياليستی

١٣٦

ز ه ج ابراين، ب د؛ بن ی نمودن رف نم ان را ص ار خودش روی ک ه ني ز ب ه ج اينک

ار محصوالت ه نسبت ک دگان زحمتکش ديگری ب ا محصوالت توليدکنن ه ی شان را ب ک

صرف آنها شده مبادله نمايند، چگونه می توانستند معامله کنند؟

ری دازه گي رای ان ار مناسب ب ا معي ا تنه ن کااله ار صرف شده در اي نه تنها زمان ک

يا تصور . گری هم به کلی ممکن نبود هيچ معيار دي : کمی ارزش های مورد مبادله بود

می شود که دهقان و صنعتگر آنقدر احمق بودند که محصول ده ساعت کارشان را در

انی ی دهق اد طبيع ام دوره اقتص د؟ در تم ری بدهن ار شخص ديگ اعت ک ک س ل ي مقاب

اال، بيش از به جز هيچگونه مبادله ديگری ه ک معامله ای که در آن مقادير مورد مبادل

از لحظه ای . ممکن نيست . بق ميزان کار نهفته شده در آنها سنجيده می شود پيش ط

انون ارزش . که پول در اين شيوه اقتصادی وارد می شود ا ق اق ب ه جهت انطب ل ب تماي

ارکس، ( دی م ول بن زايش ) ∗notabeneدر فرم تری اف دت بيش ا ش رف ب ک ط از ي

ان از قب ن جري ه وسيله ل می يابد، در حاليکه از طرف ديگر اي الی ب دخالت سرمايه م

اخواران( ا ) رب ا، قيمت ه ه در آنه ائی ک ردد؛ دوره ه ع می گ ا، قط ات ه اول مالي و چپ

رد، رار می گي بطور متوسط به ميزان ارزش نزديک شده و در حاشيه ناچيزی از آن ق

. می نمايد شدنآغاز به طوالنی

اس صنع ان و اجن ه همين جريان در مبادله ميان محصوالت دهق م ب تگران شهری ه

در ابتدا اين معامله پاياپای مستقيما صورت می گيرد، يعنی بدون . خوبی صدق می کند

ان حال وساطت تاجر و در روزهای بازار شهر، موقعی که دهقان می فروشد و در هم

د، . خريد می کند در اينجا هم به همچنين، نه تنها دهقان شرايط کار صنعتگر را می دان

ان خوبی آشناست بلکه اين ي ه هم ان ب ار دهق ا شرايط ک م ب را صنعتگر خود . ک ه زي

ی از وه دارد، بلکه خيل هنوز يک نيمه دهقان است؛ او نه تنها يک باغچه سبزی و مي

. اوقات صاحب يک تکه کوچک زمين، يک يا دو گاو، خوک، مرغ و خروس هم هست

ل م ه های بنابراين، مردم در قرون وسطی می توانستند با دقت قاب ر هزين الحظه ای ب

)م. ( خوب دقت کنيد ∗

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٣٧

ار ان ک واد کمکی، و زم ام، م واد خ رای م دی يکديگر ب اس -تولي داقل در حدود اجن ح

.مورد مصرف روزانه عموم، نظارت نمايند

محصوالتی که به کار طوالنی تر احتياج دارند و درباره اما در اين معامالت پاياپای،

ه -يجه آن هم نامعلوم است در فواصل نامنظمی نيز کار قطع می گردد و تازه نت مثال غل

ی بطور ار، حت زان ک ه مي ر پاي ه ب ا دام، ارزش محصول چگون مستقيم و نسبی، غيري

ود محاسبه می گرديد؟ و از ميان مردم، يک مورد بدرد بخور هم که باشد، چه کسی ب

د زاک مانن والنی و زيگ ه ط ک پروس ق ي ا از طري اهرا تنه د؟ ظ اب کن د حس ه نتوان ک

ين، يله تخم ه وس ا ب ی تنه ول، يعن ق معم ال، و بطري ال کورم ابی کورم ا راه ي ب ب اغل

د أمين مخارج . اشتباهات مکرر، چنين امری ميسر می گردي ه ت اج هر کس ب ا احتي ام

داد محدود ردد؛ و تع از گ خود در مجموع، هميشه کمک می نمود تا به ميسر درست ب

ا م ان نسبت، غالب ه هم ردش، و ب اس در گ واع اجن ا در ان د آنه ر تولي دون تغيي اهيت ب

هيچوجه مدت ه و اينکه ب . طول يک قرن، دست يابی به اين هدف را تسهيل می نمود

درازی طول نکشيد تا حدود نسبی ارزش اين محصوالت را در حد خيلی نزديک نسبت

ه نظر ه ب االئی ک ه دام، ک ده ک ات گردي ن واقعيت اثب ا اي ل ب ردد از قب بيکديگر تثبيت گ

رای او از همه مشکل درباره مسأله رسد که اين می ه مدت طوالنی ب تر باشد، چرا ک

ا ه تقريب ود ک االئی ب ين ک ول توليد هر رأس الزم است، اول وان پ ه عن بطور عمومی ب

ه آن . پذيرفته شد برای دست يافتن به چنين نقشی می بايست ارزش دام و نسبت مبادل

ات نسبتا با تعداد زيادی از کاالهای ديگر از ده، غيرقبل دستخوش يک ثب معمول گردي

د شده باشد ادی تأيي ل زي ا . و بدون استثناء در قلمرو قباي ردم آن دوران مطمئن ه و م ب

ا -کافی با هوش بوده اند اندازه ار صرف - هم گله داران و هم مشتريان آنه ان ک ا زم ت

ای ببخش ه پاياپ ادلی در معامل در ب . دنشده خود را بدون دريافت مع ن هر چق رخالف اي

وند ی ش ک م االئی نزدي د ک دائی تولي ه ابت ه مرحل ردم ب ا و-م ال روس ه رای مث ب

ه زدن -شرقی ها ا از طريق چان د ت وز وقت بيشتری صرف می کنن ی امروز هن و حت

.سفت و سخت، جبران کامل زمان کار صرف شده در محصول خود را، بنمايد

نشر کارگری سوسياليستی

١٣٨

ان ه وسيله زم ين ارزش ب راه آن با آغاز تعي ه هم االئی، و ب د ک ار، مجموعه تولي ک

ازند ی س ان م ا بي ود را در آنه انون ارزش، خ اگون ق اهر گون ه مظ ددی ک ط متع رواب

د اول سرمايه توضيح داده شده است؛ ين بخش جل پيدايش يافت، همانطور که در اول

ا شرايطی است . يعنی، بخصوص شرايطی که در آن کار بتنهائی ارزش ساز است اينه

ا ک د، و خود آنه د، خود را حفظ می نماي ه راه ياب ه بدون اينکه به آگاهی طرفين مبادل

ردد؛ د استخراج گ تنها از طريق بررسی پر زحمت تئوريک از اعمال روزمره می توان

بنابراين اين شرايط مانند قوانين طبيعی عمل می کنند، همانطور که مارکس ثابت نمود

ت تولي ا از طبيع ا لزوم ه آنه ت م ک االئی تبعي دی د ک رين . نماين ی ت رين و قطع مهمت

پيشرفت در اين زمينه، تبديل کاالی پول به پول فلزی بود، که در هر صورت نتيجه آن

ار ديگر ب ان ک ه وسيله زم ين ارزش ب ه تعي ود ک هيچوجه در سطح ه عبارت از اين ب

ون و چرای ارزش از نقطه نظر عملی، پول معيار بی چ . مبادله کاال قابل مشاهده نبود

اد بيشتر گشت، هر دم می نه شد، هر چقدر گوناگونی کاالهائی که به عرصه تجارت ق

د ری می آم ا از کشورهای دوردست ت د . چقدر که اين کااله رای تولي ار الزم ب ان ک زم

اط خارجی وارد شده . آنها کمتر می توانست کنترل گردد خود پول معموال در اول از نق

ان و صنعتگران کهی است؛ حتی وقت ه می شد، دهقان فلزات قيمتی از داخل کشور تهي

از يک جهت قادر نبودند، تا مقدار کار نهفته شده در آن را بطور تقريبی تخمين بزنند،

ادی از درباره و از جهت ديگر آگاهی خود آنها ا حدود زي ار ت خاصيت ارزش سنجی ک

ا دريج نمايشگر طريق عادت محاسبه با پول رنگ باخته بود؛ در افک ول بت ر عمومی پ

.ارزش مطلق می گشت

ارکس : در يک کالم انون ارزش م د، ق ی معتبرن تا آنجا که قوانين اقتصادی بطور کل

ن يک از ه اي امی ک ا هنگ ی ت ر است، يعن اده معتب االئی س ردش ک ام دوران گ رای تم ب

ام . طريق ظهور شيوه توليد سرمايه داری دچار دگرکونی می شود ا تا آن هنگ قيمت ه

د جذب شده و در اطراف به سوی ارزش هائی که طبق قانون مارکس تثبيت می گردن

که هر چقدر توليد کاالئی ساده توسعه می يابد، ی اين ارزش ها نوسان می کنند، بطور

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٣٩

ارجی نقض ديد خ تالالت ش يله اخ ه وس والنی ب ه در دوران ط ای متوسطی ک ت ه قيم

انون . کی بر ارزش ها منطبق می گردندنگرديده، بيشتر با دامنه بسيار کوچ بنابراين ق

ارزش مارکس برای دوره مشخصی که در آن محصوالت از طريق مبادله به کاال تبديل

ا ه، ت دايش مبادل می گردند، دارای اعتبار عمومی اقتصادی است؛ اين دوران از بدو پي

ا سابقه . قرن پانزدهم دوره معاصر ادامه می يابد ل اما مبادله کااله ا قب ای از دوران م

ه داقل ب ه در مصر ح درن دارد، ک اريخ م ردد، و ٢٥٠٠ت از می گ يالد ب ل از م سال قب

ايد ه . ق٥٠٠٠ش ل ب ايد . م . ق٤٠٠٠م، و در باب انون . ق٦٠٠٠و ش ابراين ق م؛ بن

وده است ا ب ازه . ارزش در طول دورانی از پنج تا هفت هزار سال حکمفرم و حاال اج

ت ه جامعي د ک ومی و بدهي ور عم ه بط ی را ک ه ارزش يم ک ين کن ا را تحس ای لوري آق

ا آن ه ب ت ن ا هيچوق ه کااله ی است ک د، ارزش ی نام ر م ن دوره معتب طه در اي بالواس

ا فروخته می شوند و نه می توانند هرگز بفروش رسند، ارزشی که هيچ اقتصاددانی ب

ی ه ای از ادراک طبيع ا آن مش ) Commonsense(جرق ود را ب ز خ غولهرگ

!نمی سازد

ن درباره می بايست رسيدگی . تاکنون ما از تاجر صحبتی ننموده ايم ا اي نقش او را ت

االئی د ک زمان به عقب می انداختيم، يعنی تا موقعی که تبديل توليد کاالئی ساده به تولي

م اده اي ود، . سرمايه داری را پشت سر نه ز ديگری ساکن ب ه هر چي ه ک ن جامع در اي

، چنانکه گوئی اين سکون به ارث می رسد، تاجر عنصری انقالبی بود؛ در اينجا ساکن

وان يک مالک نه فقط دهقان ه عن اعی خود را ب قطعه زمين خود بلکه موقعيت اجتم

ود؛ ی نم وان آزاد کسب م ه عن دمات ب اری و خ ه از بيگ انی ک ا دهق انی آزاد و ي دهق

، و صنعتگر شهری که حرفه و صنف اجباری نظامی معاف باشد و يا به عنوان رعيت

ن ردد، و هر يک از اي ا می گ ه او اعط ذاری ب او از طريق ارث، تقريبا بدون حق واگ

ی اش، از ارت فن بت مه ان نس ه هم ازار او و ب تريانش، ب افه مش ه اض نعتگران، ب ص

يم داده می شد ه . کودکی برای اين حرفه ارثی تعل ا وارد شد ک ن دني ه اي اجر ب سپس ت

ا وجدان، بلکه . يستی با او انقالب آن آغاز گردد می با ی ب وان يک انقالب ه عن ه ب اما ن

نشر کارگری سوسياليستی

١٤٠

ردم ين م ه گذاشتن از گوشت و استخوان هم رون وسطی ب . برعکس، با ماي اجر ق ه ت

هيچوجه يک فردگرا نبود؛ او در اصل عضوی از جامعه و مانند تمام هم عصران خود

ود تراکی . ب ت اش ه از دل جماع ارک، ک ه م تا جامع ود، در روس ده ب رون آم ه بي اولي

ود ا ب ين مساوی، و سهمی مساوی از. حکمفرم ه زم انی دارای قطع ر دهق دا ه در ابت

انونی ر در حقوق ق ن سهمی براب ر طبق اي ود، و ب وع کيفيت ب ا هر ن هر نوع زمين ب

د و . مارک نشين داشت ه بسته ای در آم ه صورت جامع ارک نشين ب پس از اينکه م

يچ قطع ر ه ات ديگ ه قطع ا ب ين ه ه زم يم قطع د، تقس ذار نگردي ازه ای واگ ين ت ه زم

انونی رکوچکتر از طريق ارث و غي ا تقسيم حقوق ق ن تقسيم مجدد ب ه، اتفاق افتاد، اي

ورت ه ص ل ب ين کام ه زم ک قطع ی ي ود؛ يعن راه ب ين هم ارک نش راد در م ان اف يکس

ارم و يک هشتم ی واحد باقی ماند، بطور ه سهم نصف، يک چه راد ک رای اف ين ب زم

هم نصف، ا س د ٨/١ و ٤/١ب ق گردي ين منطب ارک نش رد در م ک ف انونی ي وق ق . حق

ود مگر ه تمام جوامع توليدی بعد، ب زی نب ان چي ه موقعيت آن ويژه اصناف شهرها، ک

ه ه صنعتی، در عوض يک قطع ورد يک حرف کاربرد قوانين بنيادی مارک نشين در م

ار ه م رح جامع دود، ط ين مح دزم ی نمودن ال م رکت . ک را دنب ه، ش ام جامع ور تم مح

ا ه اعض اوی کلي د ب ءمس ازات و تولي ورداری از امتي ده در ه در برخ د ش زان تعه مي

د ی ابرفيل خ ريس ه ن ار حرف ه ک ه در پروان انطور ک ی هم ود، يعن نف ب ل ص و مقاب

ارمن ت ١٥٢٧ در Elberfeld and Barmenب ده اس ان ش ت بي ا قاطعي . ب

)Thun∗:Industrie am Niederrhein Vol.II ١٦٤ff. ( ه ين نکت اره هم درب

ه م د، عاتحادي ی کن دق م ز ص ه در آن دنچيان ني و ک ه عض د قطع همی مانن ر س ه

ارک نشين، شرکتی مساوی داشت ل تقسيم م ررات خود قاب وق و مق راه حق ه هم و ب

ود اری، . ب ای تج ورد شرکت ه م و کاست در م دون ک ين موضوع، ب ارت و هم ه تج ک

ت ادق اس وبی ص د، بخ ود آوردن ار را بوج اوراء بخ ا . م ی ه و ) Venetians(ونت

ان ادر الکس ا در بن وی ه کندريه(ريا دژن ر) اس طنطنيه، ه ت«و قس انی » ملي ا مب ب

∗ Thun, Alphons (١٨٨٥-١٨٥٤)

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٤١

)fondaco (ودش ای -خ ره ه گاه و حج رک، نمايش ار گم افرخانه، انب کنه، مس س

ا در جوامع تجاری کام -فروش، به همراه ادارات مرکزی لی بوجود آوردند؛ جوامع آنه

ا ی مقابل رقبا ا ب ود؛ آنه شان و مشتری ها شکل بسته و نفوذ ناپذيری به خود گرفته ب

ان از قيمت هائی که در ميان خودشان تثبيت گرديده بود فروش می نمودند؛ کاالهای آن

ر تضمي ه وسيله مه ا ب ا بازرسی عمومی و غالب ه ب ود ک ی برخوردار ب ن کيفيت معين

ا د؛ آنه ی ش اره م ل درب ا در مقاب ت ه يله ملي ه وس ت ب ی بايس ه م ائی ک ت ه قيم

ره محصوالت تجار عضو . شان پرداخت گردد، مشترکا تصميم گيری می نمودند، و غي

ا ان ه هرهای آلم اری ش ی و تج ه سياس ريچ ) Hanse(ز ناتحادي ن ب ز در ژرم ني

)TydskeBryggen ( در برگن)Bergen ( ،اين عمل نمی کردند؛ همين به جز نروژ

حال کسی که ه وای ب . موضوع در مورد رقبای آلمانی و انگليسی آنان نيز صادق است

ر مجازات های مستقيمی ! تر از قيمت های تعيين شده بفروشد تر و يا گران ارزان اگ

ه حساب ني درباره را که از طرف اتحاديه ال می شد ب ائنی اعم وريم، آچنين شخص خ

ود تحريمی که د ی ورشکستگی حتمی ب . ر مورد او اجرا می گرديد در آن زمان به معن

و ای ژن د مائون ذاری شد، مانن و حتی جوامع بسته تری برای منظورهای معينی پايه گ

)Maona of Genoa ( ائی سال ها در قرون چهارده و پانزده، که بر معادن زاج فوک

)Phocaea ( ره ر جزي و ب ين نح ه هم غير، و ب يای ص وس در آس اکم ) Chios(چي ح

که از پايان ) Ravensberg(بيشتر شرکت بزرگ تجارتی راونزبرگ آن هم بودند؛ از

ر ورها داي ن کش عباتی در اي ود و ش ی نم ت م پانيا فعالي ا و اس اردهم در ايتالي رن چه ق

ا کبورگی ه انی اس رکت آلم اخت؛ ش وگر : (س ر Fuggerف ، Welser، ولش

ين رHochstetterVohlinول ا )ان و ديگ ورنبرگی ه ه ن ق ب ابه متعل رکت مش : ؛ ش

دوکات و سه کشتی ٦٦٠٠٠که با سرمايه ) و ديگران Hirschvogelهيرش و وگل (

ا در الی ه افی پرتق فر اکتش ارت از ١٥٠٥-٦در س ی عب ود خالص ود و س رکت نم ش

Heyd:Levantehandel( درصد ١٧٥ درصد بدست آورد، به گفته ديگران ١٥٠

نشر کارگری سوسياليستی

١٤٢

Vol.II P.ر، ؛ و )∗٥٢٤ ای ديگ رکت ه ياری از ش داد بس ارت«تع » انحص

)Monopolia( که لوتر ،)Luther (آنطور متغيرانه بر آنها خشم می گيرد.

رديم رخ سود مواجه می گ کوشش های . در اينجا ما برای اولين مرتبه با سود و ن

ام شرکايش را در رای تم تاجر بطور مدبرانه و آگاهانه ای هدف تأمين سود مساوی ب

ر ت . داردنظ ا در لوان ی ه ان )Levant( ونت ک هم ر ي مال، ه ا در ش انزی ه ، و ه

ا ه های حمل و ی قيمت های خريد يکديگر را در برابر کااله د؛ هزين شان می پرداختن

ای ود و کااله ی نم ت م ائی را درياف ت ه ان قيم ر يک هم ود، ه ان ب ر دو يکس ل ه نق

اج ه هر ت د ک ائی می خري ان قيمت ه ه هم ه » مليت «ر ديگری از متقابل را ب او معامل

ود ی نم ود . م ر ب ه براب رای هم ود ب رخ س ابراين ن اری . بن زرگ تج ای ب رکت ه در ش

ذاری شده ( سهم سرمايه پرداخت شده Prorataاختصاص سود بر حسب ) سرمايه گ

ب ارک برحس ه م انونی جامع وق ق ورداری از حق ه برخ ت ک ول اس در معم همانق

Prorata ذاری ام گ ين ن هم زم ده س ک ( ش ک مال م ي ه اس دن )ب ود مع ا س ، و ي

ب هام Prorataبرحس ت( س د ) مالکي ی باش ول م دن، معم رخ . مع ابراين، ن بن

د ائی تولي ايج نه ی از نت ود يک ه خ ل يافت امال تکام کل ک ه در ش ود ک اوی س مس

ی از وان يک ه عن ود ب کل خ رين ش اده ت ود را در س ا خ ت، در اينج رمايه داری اس س

وان مبداء ه عن ع ب ی در واق ت، يعن دايش ياف هائی که از لحاظ تاريخی سرمايه از آن پي

وزاد ن يک خود ) direct off shoot(ن ه اي د، ک ان می کن ارک، خود را بي ه م جامع

.جامعه اشتراکی اوليه است) direct off shoot(متقابال نوزادی از

ود، و ) ريسک (کار پر خطری بازرگانی . اين نرخ اوليه سود لزوما بسيار باال بود ب

م وقت ب ه ای رقي ت ه ه مل ول؛ بلک ائی معم ای دري اطر دزدی ه ط بخ ه فق ه ی ن ک

ال زوری مجاز می دانستند؛ وع اعم رای هر ن د، خود را ب فرصت هائی بدست می آم

ه از ت ک رار گرف ائی ق ه ه ازه نام ای اج ر مبن ابی ب روش و بازاري رايط ف االخره ش ب

و می گشت طرف شاهزادگان ا ا لغ رو . عطا می شد، و البته غالبا نقض می شد ي از اين

∗ Heyd, Wilhem (١٩٠٦ -١٨٢٣)

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٤٣

دی صورت . می بايستی سود حق بيمه باالئی را در بر گيرد سپس برگشت سرمايه بکن

ا سودهای انحصاری به صورت می گرفت، انجام بازرگانانی يک تجارت انحصاری ب

ه داول است، ک ان مت ه در آن زم االئی ک ره ب هميشه بايستی بطور درآمد نرخ های به

رخ سود بطور . کلی از درصد سود عادی تجاری پائين تر باشد ه ن د ک نيز ثابت می کن

.متوسط بسيار باال بوده است

اع ام اعضای اجتم رای تم ه ب ود و از ) تجاری (اما اين نرخ باالی سود، ک يکسان ب

ع ترک جوام ار مش ق ک وچکتر(طري ع ) ک ل جوام د، در داخ ی گردي راهم م وچ(ف کتر ک

ورد . تنها در برخی نقاط مصداق می يافت ) تجاری ن م ی در اي ا، »ملت «يعن ی ه ، ونت

ی در د، و حت ژه ای بودن رخ سود وي ژنوی ها، هانزی ها و آلمانی ها هر يک دارای ن

ن . ابتدا در هر عرصه بازار جداگانه ای، نرخ های خاصی وجود داشت ر شدن اي براب

ا از طر اوت سود شرکت ه رخ های متف ی ن ت، يعن الفی صورت گرف ه وسيله يق مخ ب

ت د . رقاب ر ش د براب ت واح ک مل ف ي ای مختل ود بازاره ای س رخ ه اه . نخست ن هرگ

رس ه قب بت ب تری نس ود بيش ا س ی ه ای ونت ل کااله کندريه در مقاب ، )Cyprus(اس

، ارائه می داد، ونتی ها سرمايه های بيشتری Trebizondقسطنطنيه يا طرابوزان

ارت رازير را از تج کندريه س وی اس وده و آن را بس ارج نم ر خ ای ديگ ا بازاره ب

ان ملت . می ساختند ه ، های مختلف سپس برابر شدن تدريجی نرخ های سود در مي ک

ال ود می بايست دنب ازار مشترک صادر می نم ه يک ب ا مشابهی ب کاالهای يکسان ي

ه و از صحنه گردد، و برخی از اين ملت ها در بسياری از اوقات تحت فشا ر قرار گرفت

داوم . خارج شدند ن پروسه بطور م ه وسيله اما اي د، ب حوادث سياسی قطع می گردي

م ا دره ا و ترک ه ول ه ا بخاطر هجوم مغ درست همانطور که تمام بازرگانی لوانتی ه

ود و ١٤٩٢ تجاری پس از -شکست؛ اکتشافات جغرافيايی ن زوال را تشديد نم ا اي تنه

. آخر رساندباالخره آن را به

اطی به دنبال گسترش ناگهانی عرصه بازار که آن پيش آمد و انقالب در وسايل ارتب

ار اری بب ات تج ی در عملي ونی اساس ه دگرگ دا هيچگون ود، در ابت راه ب ا آن هم ه ب ک

نشر کارگری سوسياليستی

١٤٤

اما در . در آغاز، شرکت های تعاونی بر تجارت با هند و آمريکا هم حاکم بودند . نياورد

ای ت ه ين فرصت مل تادنداول ا ايس ن شرکت ه ر در پشت سر اي ا . بزرگت ارت ب در تج

ا الونی ه زرگ متحد شده، جای کات ه در Cataloniansآمريکا، تمام اسپانيای ب را ک

همراه آن دو کشور بزرگ مانند انگلستان و فرانسه، و ه تجار با لوانت بودند گرفت؛ ب

د، حتی هلند و کوچکترين آنها يعنی پرتقال، هنوز حداقل به ب ز بودن درت وني زرگی و ق

اجر . که اين يک بزرگترين و نيرومندترين دولت تجاری دوره قبل بود رای ت ن امر ب اي

انی ه کمپ سيار، ماجراجوی تجارتگر قرون شانزده و هفده، پشتوانه ای بوجود آورد ک

د، و ) شرکت( يش زائ يش از پ ود، ب تيبانی می نم ا سالح پش ود ب ه از شرکاء خ را، ک

ا ه ه د هزين ار اضافی آشکاری گرداني روت در دست يک شخص . ی آن را ب الوه، ث بع

ه ود، بطوری ک د می نم ريعتر رش وجهی س ل ت ور قاب د بط ه زودی واح رد ب ار منف تج

ا يک ابقا تنه ه س د ک ار بيندازن امالت بک ای بزرگی در مع ان سرمايه ه توانستند آنچن

د ذاری کن رمايه گ ی توانست س انی م ار . کمپ ای تج انی ه وز کمپ ه هن ا ک ر کج ی در ه

ه های مسلحی ه اتحادي وال ب د، معم ديل ) armed Corporations( موجود بودن تب

ه ب ورهايی را ک ام کش ه تم دند ک ت ه ش وده و تح تح نم د ف ده بودن ف ش ازگی کش ت

د ا پرداختن ره کشی انحصاری از آنه ه به در . حمايت و اقتدار کشور مادر ب ا هر چق ام

ام مستعمره های بيشتری د ر نواحی جديد پايه گذاری شد، که اکثرا به وسيله دولت انج

ر شدن ت، و بدينوسيله براب گرفت، تجارت کمپانی در مقابل نقش تاجر منفرد زوال ياف

.نرخ سود بيش از پيش و منحصرا مقوله ای از رقابت گرديد

وط اری مرب رمايه تج ه س ا ب ه تنه م ک ده اي نا ش ودی آش رخ س ا ن ط ب ا فق اکنون م ت

ردد ی گ تند؛ . م ود داش ائی وج اری و رب ای تج رمايه ه ا س ان تنه ا آن زم ه ت را ک زي

د ده در دست های . سرمايه صنعتی هنوز می بايستی بوجود آي وز بطور عم د هن تولي

رای وز ب ا هن کارگرانی بود که صاحب وسايل توليد خودشان بودند، و بنابراين کار آنه

ه اگر می بايست بخشی از محصول را . نمی آورد هيچ سرمايه ای ارزش اضافی ببار ب

اب صورت ه ارب اج و خراج ب ه شکل ب ن ب د، اي بالعوض به شخص ثالثی تسليم نماين

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٤٥

تجاری تنها می توانست سود خود را از بنابراين حداقل در ابتدا، سرمايه . فئودال بود

ارجی محصوالت داران خ ان خري ا خرمي ومی، و ي ايب ی محصوالت خ رجی داران داخل

ود ن دوره ب ای اي ا در انته د؛ تنه يل نماي ا زوال -تحص وع ب ن موض ا، اي رای ايتالي ب

راه است ابی توانستند پيشه ور -تجارت لوانت هم ه رقابت خارجی و مشکل بازاري ک

ر از ارزش توليد کننده کاالهای صادراتی را مجبور سازند تا کاالها را به قيمتی پائين ت

امالت . بفروشدآنها به تاجر صادرکننده ه در مع ابيم ک ا در می ي ا م ابراين در اينج و بن

ت ارزش ه قيم ط ب ور متوس ا بط ديگر، کااله ا يک ومی ب دگان ب ان کوچک توليدکنن ش

ی ين الملل ارت ب ری در تج ين ام د چن ه ش ه ارائ داليلی ک ا ب وند، ام ی ش ه م ه فروخت ب

ه قيمت های تول . قاعده نيست صورت ای امروز، ک رخالف دني د بخوبی در درست ب ي

ا در ت ه دی قيم کل بن ه ش الی ک د، در ح ی مانن دار م ده پاي ی و عم ين الملل ارت ب تج

ثال . خرده فروشی شهری کامال در تسلط نرخ های سود ديگری قرار دارد ه م ا ک تا آنج

ده رد مصرف کنن ا ف دن ت ده فروشی لن او در مسير خود از عم امروزه، گوشت يک گ

ده لندنی افزايش قيمت بيشتر ه عم ده فروشی شيکاگو ب ا از عم د ت ی را تحمل می کن

.فروشی لندن، با در نظر گرفتن هزينه حمل و نقل

ود . وسيله ای که اين انقالب در شکل بندی قيمت را فراهم ساخت، سرمايه صنعتی ب

ی ک خيل ن ي دمات اي ه پمق طی و در س رون وس ت بخش يش از آن در ق کل گرف -ش

جمهوری های ساحلی به وسيله شتيرانی در مقياسی که ک. کشتيرانی، معدن و نساجی

زدور ارگران م ی ک ان، يعن ود ملوان دون وج ت ب ی گرف ام م انزی انج ايی و ه ايتالي

ه ( ودن در سود نهفت که روابط دستمزدی آنها ممکن است در اشکال پيمانی با سهيم ب

ان، ∗ی گالی برا -ردهب کارگران مزدور يا -زنان ، و يا بدون پارو )بوده است های آن زم

وده است رممکن ب د، . غي رد آوردن ارگران را گ ن ک ادن آه دا در مع ه در ابت نافی ک اص

اير رداری از ذخ ه تقريبا در هر دو مورد از قبل به کمپانی های موادخام برای بهره ب ب

ه وسيله اسرا بکار ) : galley(الی گ ∗ ه بيشتر ب رون وسطی ک کشتی پاروتی با بادبانی ق

.گرفته می شد

نشر کارگری سوسياليستی

١٤٦

و در صنعت نساجی تاجر شروع کرده بود تا . کارگران مزدور، تبديل شده بودندوسيله

أمين اد ب تاس افنده را در خدمت خود در آورد، يعنی از اين طريق که نخ مصرفی او را ت

ه زمی نمود و او را وادار می ساخت تا در ا رای استفاده او ب ای دستمزد ثابتی آن را ب

دار ر شکل خود از صورت يک خري د، بطور خالصه از طريق تغيي ديل نماي پارچه تب

.پيمانکاربه اصطالح صرف به صورت

رو در ا دی ارزش اضافی سرمايه داری روب دايش شکل بن ه پي ين وهل ينجا ما با اول

ه های انحصاری بسته به عنوان ما می توانيم از صنف های معدنچيان . هستيم اتحادي

يم صرف ا می بايستی . نظر کن ه سود آنه ديهی است ک ه صاحبان کشتی ب ا توجه ب ب

ه اض دار اضافی بخاطر حداقل در حد سود معمول در داخل کشور باشد، ب افه يک مق

ود اما در مورد پيمانکار نساجی وضع . بيمه، استهالک کشتی و غيره وال ب ر چه من ، ب

رمايه دار تفاده س رای اس تقيما ب ه مس ائی را ک ار کااله ين ب رای اول ه ب ی ک ی کس يعن

ه رار داد ک ساخته شده بود به بازار آورد و آن را در رقابت با کاالهائی از همان نوع ق

برای استفاده پيشه ور ساخته شده بود؟

ود راهم ب رخ سود سرمايه تجاری ف ه ن ن . برای شروع بايد بگوئيم ک همينطور، اي

ر شده نرخ سود از قبل، حداقل برای ناحيه موردنظر، در حد نرخ تقريبا متوسطی براب

ود ک . ب ار ي افی ک ت اض ا زحم د ت اجر را وادار نماي ی توانست ت زی م ه چي ون چ اکن

ان قيمت های : عهده گيرد؟ فقط يک چيز ه مانکار را ب پي ا هم چشم انداز سود بيشتر ب

ران روش ديگ ل داشت . ف ائی را در مقاب ين دورنم تادکار . و او چن رفتن اس ار گ ا بک ب

ا ده تنه د کنن ا تولي ه در آنه د را ک نتی تولي ای س ود، او مرزه دمت خ ک در خ کوچ

يچ چ ه ه ود و ن ده خ ل ش والت تکمي ری يمحص م ز ديگ اند، دره ی رس روش م را بف

د . شکست زار تولي ه صاحب اب ود ک سرمايه دار تاجر نيروی کاری را خريداری می نم

ار نداشت م . خود بود، اما ديگر موادخام را در اختي ار دائ ابراين از طريق تضمين ک بن

ه قسمتی برای بافنده، او می توانست دستمزد بافندگان را تا چنان سطحی پائين ببرد ک

ل پرداخت نگردد از ز ه شده در مقاب ر سود . مان کار ارائ ابراين، پيمانکار عالوه ب بن

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٤٧

ت ديل گش ود تب م ب تر ه ه بيش افی ک اولگر ارزش اض ه چپ ود ب اری خ لما او. تج مس

ن سرمايه را در ال آن بخرد، و اي خ و امث ا ن رد ت می بايست سرمايه بيشتری بکار گي

ان جنسی که سابقا تنها در موقع خريد قيمت تمام دست بافنده نگهدارد تا موقعی که هم

ردد اده گ ل . آن را می پرداخت، آم وارد او می بايست از قب ا، اوال در بسياری از م ام

د دتا . سرمايه ای اضافی را به خاطر پرداخت مساعده به بافنده صرف نماي چونکه قاع

د تسليم تنها موقعی که بافنده تحت فشار بدهی قرار گرفت خود را به ش ازه تولي رايط ت

:و ثانيا جدا از آن، محاسبه سود به شکل زير در می آيد. می کند

رار ات، ٣٠٠٠٠فرض کنيد که تاجر ما کار صادراتی خود را با سرمايه ای از ق دوک

د ورد هست، اداره می کن ن م . سکوين، ليره استرلينگ و يا هر واحد ديگری که در اي

٢٠٠٠٠در خريد کاالهای بومی بکار رفته، در حاليکه ١٠٠٠٠از اين سرمايه، مثال

ه بازگشت سرمايه هر دو سال . ار مصرف شده استحدر بازار ماوراء ب فرض کنيد ک

ه يک . ١٥٠٠٠= يکبار انجام گيرد برگشت ساالنه رد ک اکنون تاجر ما تصميم می گي

رد ورت گي ودش ص تفاده خ ت اس ه در جه افتن پارچ ا ب ود ت ار بش ه م. پيمانک دار چ ق

ه پارچه ای شبيه سرمايه اضافی بايستی بکار بيندازد؟ فرض کنيم که زمان توليد قطع

ه مط اه طول بکشد، ک ن مدت مبه آنچه که تاجر می فروشد بطور متوسط دو م ا اي ئن

ا می بايست . خيلی طوالنی است و عالوه بر اين فرض کنيم که او در مقابل تمام چيزه

اين او بايستی سرمايه کافی به جريان بيندازد تا بافندگان بنابر. بطور نقدی پرداخت کند

د أمين نماي اه ت رای دو م ه برگشت سرمايه ساالنه او . خود را از لحاظ نخ ب ا ک از آنج

دازه ١٥٠٠٠ د ٢٥٠٠ می باشد، در طول دو ماه او به ان يم . پارچه می خري فرض کن

غ خ باشد، و ٢٠٠٠که مبل ابراين دستمز ٥٠٠ از آن نمايشگر ارزش ن دگان؛ بن د بافن

ادل افی مع رمايه اض ه س ا ب اجر م اج دارد٢٠٠٠ت ه ارزش . احتي يم ک ی کن رض م ف

درصد ارزش ٥اضافی را که او به روش جديد از بافنده غصب می نمايد مجموعا فقط

ارت از ه عب ادلی ک ی متع رخ ارزش اضافی خيل ا ن ه مطمئن د، ک ه باش درصد ٢٥پارچ

.است تشکيل می دهد

نشر کارگری سوسياليستی

١٤٨

١٢٥ ١٢٥ )٥ = % =`p ٢٥ و = % Ś =S : ١٢٥ + ν٠٠٠/٢٠ + ٥٠٠(

٥٠٠ ٢٥٠٠ غ ا سپس در مبل ر م ورد نظ ود ١٥٠٠٠ شخص م ود س االنه خ رمايه س برگشت س

ابراين سرمايه اضافی اش در مدت .رد بدست می آو ٧٥٠اضافی معادل سال ٢ ⅔ بن

.برگشت می شود

ه ب ی ه اما بخاطر سرعت بخشيدن به فروش ها و از اين رو برگشت سرمايه، ک معن

ود رو تحصيل س ر، و از اين اه ت دت کوت رمايه در م ان س ا هم ود و ب ان س تحصيل هم

ين است، او جزء کوچکی از ارزش اضافی اش دار بيشتر در يک مدت مع ه خري را ب

ه . تر می فروشد يعنی از رقبايش ارزان -اختصاص می دهد دريج ب ه ت ز ب ای او ني رقب

ا ج، و ي ا حد سود راي ا ت پيمانکار تبديل می شوند، و سپس سود اضافی برای تمام آنه

ه است زايش يافت ا اف ام آنه ورد تم ه در م رمايه ای ک ه س بت ب ی نس ر از آن، . حت کمت

ری . کاهش می يابد ی از براب ردد، اگرچه بخاطر جزئ رار می گ ر ق ددا ب رخ سود مج ن

اال ردد، احتم ذار می گ داران خارجی واگ ارزش اضافی توليد شده در داخل، که به خري

.در سطح ديگری صورت می گيرد

اه ه کارگ ق ارائ رمايه از طري يله س ه وس نايع ب ه اطاعت آوردن ص دی در ب دم بع ق

ا اين نکته همچنين . صورت می گيرد ده و هجده غالب صاحب کارگاه را که در قرون هف

ا -صادرکننده کاالهای خودش است ان ت ا در آلم وز بطور ١٨٥٠ عموم ، و امروزه هن

ده ه وران، -پراکن ی پيش ديمی اش يعن ای ق ود را از رقب د خ ا تولي ازد ت ی س ادر م ق

د ارزان ام کن ر تم ي. ت ه وس ه ب افی ک ود؛ ارزش اض ی ش رار م ه تک ان پروس له هم

اه احب کارگ رمايه دار ص ت (س ريک اس ا او ش ه ب ادرکننده ای ک اجر ص ا ت غصب ) ي

ج گرديده، او را قادر می سازد که تا هنگامی که شيوه توليدی جديد بطور عمومی راي

رد، ا ای خود ارزان زمی گردد، و مجددا برابری صورت می گي ر بفروشد رقب رخ . ت ن

ی يکنواخت گشته باشد، سود تجاری که از قبل وجود دارد، حتی اط معين ه اگر در نق ب

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٤٩

ای ارزش اضافی سنگين ∗تختخواب پروکرستیصورت ه دست و پ د ک اقی می مان ب

.صنعتی در آن بدون ترحم بريده می شود

ی ه حت اگر کارگاه از طريق ارزان ساختن محصوالت خود به پيش می جهد، اين نکت

ات مکرر خيلی بيشتر در مورد صنايع جديد صادق است، صن د از طريق انقالب ايع جدي

کال ام اش د، و تم ی ران ر م ائين ت ر و پ ائين ت ا را پ د کااله ه تولي د، هزين ود در تولي خ

رد ی ب ان م ه از مي ين را بيرحمان دی پيش ه . تولي ت ک زرگ اس نايع ب ن ص ين اي همچن

د کوچک و ر تولي انی ب ه پاي د، نقط تح می کن رمايه ف رای س ومی را ب ازار ب االخره ب ب

دگان اقت ان توليدکنن ه مستقيم مي د، مبادل انی می نه انواده دهق ای خ صاد طبيعی خودکف

د رار می ده ين . کوچک را از ميان برمی دارد، و تمام ملت را در خدمت سرمايه ق هم

ه صورت طور او نرخ سود شاخه های مختلف صنعتی و تجاری فعاليت اقتصادی را ب

االخ ازد، و ب ی س ر م ومی براب ود عم رخ س ک ن ن ي ه در اي درتی را ک ب ق ره منص

از ميان بردن اکثر موانعی که در گذشته به وسيله برابرسازی به صنعت تفويض شده،

د، تضمين انتقال سرمايه از يک رشته اقتصادی به رشته ديگر را به عقب می انداختن

ادالت بطور . می نمايد ام مب رای تم د ب از اين طريق تبديل ارزش ها به قيمت های تولي

ا اراده . ی تأمين می گردد کل اهی و ي دون آگ ی، و ب وانين عين ر طبق ق ديل ب پس، اين تب

ن واقعيت . طرفين ذينفع، به پيش می رود رادی در اي ه اي از نقطه نظر تئوری هيچگون

ا سطح عمومی د، ت رخ عمومی تجاوز می کنن ه از ن نيست که رقابت، سودهائی را ک

منوال، اولين غارتگر صنعتی ارزش اضافی سود کاهش می دهد، و بنابراين بر همين

د را . را که از حد ميانگين تجاوز نمايد، به جای خود بر می گردان ر چه در عمل اکث اگ

ا ا دی ب ذا، در عرصه های تولي زان راينطور است، معه ا مي دازه، ب ی ان زش اضافی ب

ائين و سرمايه مت ائين، ب غيرسرمايه ثابت پ ا ترکيب سرمايه پ ی ب اال، يعن خصوص هب

ود آ اص خ ت خ اطر طبيع اورزی، بخ منا در خکش ه ض ند ک ی باش ائی م رين بخش ه

غول افسانه ای که قامت قربانيان خود را با کشيدن دست و پا و پا بريدن آنها : پروکرست ∗

)م. (به اندازه تختخواب خود در می آورد

نشر کارگری سوسياليستی

١٥٠

د رار می گيرن د سرمايه داری ق از طرف . پائين ترين حد بطور کامل تحت سلطه تولي

ه بخاطر صعود ارزش ا، ک االتر از ارزش کااله ه ب د ب ديگر، باال بردن قيمت های تولي

ا ه در محصوالت بخش ه اچيزی ک ه دارای ترکيب اضافی ن ه است ک د نهفت ئی از تولي

وری از است، از نظر تئ ورد ني سرمايه ای باالئی هستند تا سطح نرخ سود متوسط، م

م، وده اي ه مشاهده نم خود را بی نهايت مشکل جلوه می دهد، اما در عمل، همانطور ک

ردد د می گ ن امر عاي ه از اي را هن . نخستين و تأثيرپذيرترين نتيجه ای است ک گامی زي

ه شيوه سرمايه دار ه ب ين مرتب د شده و وارد یکه کاالهائی از اين قبيل برای اول تولي

ل تجارت سرمايه داری می شوند، آنها با کاالهائی از همان نوع که با روش های ما قب

ران ن رو گ د گشته و از اي د سرمايه داری تولي ه رقابت می پردازن د، ب ابراين، . ترن بن

سرمايه دار از بخشی از ارزش اضافی چشم بپوشد، هنوز هم قادر حتی اگر توليدکننده

ا ا اطی ب ه ارتب ه در اصل هيچگون زش راست که نرخ سود متداول در ناحيه خود را، ک

ی پيش از آنکه اصال رخ سود خيل ن ن دليل اينکه اي د؛ ب اضافی او ندارد، تحصيل نماي

ل ابراين قب د، و بن ته باش ود داش رمايه داری وج د س ود صنعتی تولي رخ س ه ن از اينک

.ممکن باشد، از سرمايه تجاری ظهور نموده بود

IIII بورس بورس

وم، بخش -١ د س ورکلی از جل رمايه داری بط د س ورس در تولي ت ب ه و ب٥ موقعي

ردد ٢٧خصوص فصل ا از . معلوم می گ ری ١٨٦٥ام اب، تغيي ع نوشتن کت ی موق يعن

ه زايش يافت امال اف ين رخ داده که امروزه نقش ک ورس تعي رای ب دی را ب م التزاي و دائ

ا، صنعت و . می نمايد ام کااله ان همانطور که بورس توسعه می يابد، تم ه هم نسبت ب

اطی و ائل ارتب انی، وس اورزی، بازرگ ان کش ه هم ه را در ب ات مبادل بت عملي نس

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٥١

ه ديل ب ورس تب ه ب وری ک ازد، بط ی س ز م ورس متمرک دگان ب ای گردانن ت ه دس

.ده ترين مظهر توليد سرمايه داری می گرددعم

وز يک عامل درجه دوم بشمار ١٨٦٥ در -٢ ورس هن ، در سيستم سرمايه داری ب

ی . می رفت ادالتی را تشکيل می داد، و حت ی قسمت اعظم سهام مب قرضه های دولت

ودمجموع اچيز ب بتا ن وز نس ا هن ل آنه ود . ک م وج ارتی ه ر آن بانک های تج عالوه ب

تند ای داش ک ه دن بان ه بلعي روع ب ازه ش د و ت لط بودن ا مس ا و آمريک ر اروپ ه ب ک

ت ی اهمي بتا ب وز نس ا هن د، ام تان نمودن رافی در انگلس ی اش en massخصوص

د عيف . بودن بتا ض وز نس روز هن ا ام ه ب ن در مقايس هام راه آه ط . ودبس وز فق هن

دی در شکل شرکت ) نامحدود ( های سهامی تعداد محدودی مؤسسات بالواسطه تولي

)stock company (ود داشت ورهای -وج ه در کش يش از هم ا، ب د بانک ه و مانن

ر ره: فقيرت ا و غي تراليا، آمريک ان، اس اه » .آلم ) ministers eye(چشم و گوش ش

.هنوز خرافه رايجی بود

ه سرمايه داران در آن سرمايه های انباشته ود ک ی ب در آن زمان بورس هنوز محل

ا شده ارگران بطور مستقيم، تنه د، و در نظر ک وان يکديگر را می ربودن ه عن لب دلي

ه تازه ای بر تاثير عمومی اقتصاد سرمايه داری در فساد اخالقی جلوه گر می شد، و ب

عنوان تأييدی بود بر نظريه کالوين مبنی بر اينکه حتی در اين دنيا سعادت و عذاب را

ت انس ا (سرنوش ر آن ش ام ديگ ه ن تک ت و ) س ی منزل روت، يعن ازد، ث ی س رر م مق

.نيکبختی، و فقر، يعنی محروميت و بردگی

ری است -٣ ور ديگ ون ط ال . اکن ران س رعت ١٨٦٦از بح ا س رمايه ب انباشت س

ه بيشتر در فزاينده ای به پيش رفته است، بطوری که در هيچ کشور صنعتی، و از هم

ا اينکه انگلستان، گسترش توليد نمی تواند با سرعت انب د، ي اشت سرمايه همراهی کن

ودش ادی خ ت اقتص عه فعالي ل در توس د بطورکام رمايه دار بتوان ک س ای ي ره ه ذخي

. ؛ آمار راه آهن گمراه کننده است ١٨٤٥مصرف گردد؛ صنايع پنبه انگلستان، از سال

، يعنی مردمانی که با تمايل رايج )rentiers(اما با اين انباشت سرمايه تعداد موجران

نشر کارگری سوسياليستی

١٥٢

در دنيای کسب پرورش می يافتند و بنابراين تنها می خواستند خود را سرگرم سازند

زايش ين اف د، همچن و يا تنها به کار راحتی مثل مديريت و يا رياست شرکت ها بپردازن

وده شناور . يافت ن ت ذاری اي ه صورت و ثالثا، بخاطر تسهيل در سرمايه گ سرمايه ب

رکت ه د ش انونی جدي کال ق ولی، اش ابقا پ ه س ا ک ر کج دود، در ه ئوليت مح ا مس ای ب

ود بال نامحدود ب ه ق م ک م [بوجود نيامده بود، تأسيس شدند، و مسئوليت سهامدار ه ک

!). درصد٤٠ اشتراک -١٨٩٠شرکت های سهامی در آلمان، (کاهش يافت ] وبيش

ال يک شاخه صنعتی . سپس، تبديل تدريجی صنايع به شرکت های سهامی -٤ به دنب

يم . ديگر بدين سرنوشت دچار شدند شاخه اول صنايع آهن، که اکنون مجتمع های عظ

ود ه ب ه (ضرورت يافت ای سهام سازمان نيافت ه در سابق برمبن ادن، ک پيش از آن، مع

در اروپا، صنايع . سپس صنايع شيميايی، و همينطور مجتمع های ماشين سازی ). بود

ه ) (Lancshire( النکشاير نساجی؛ در انگلستان تنها در نواحی محدودی در کارخان

دهام ندگی ال ورنلی "Oldham"ريس دگی ب ه بافن ره، " Burnley"، کارخان و غي

ه در بحران بعدی دماتی است ک ه ای مق ا مرحل ن يک تنه ا اي تعاونی های خياطان، ام

آبجوسازی های آمريکائی چند سال (، آبجوسازی ها )بدست اربابان شرکت ها می افتد

ه شد، سپس گينس قبل به سرماي اس Guinnessه های انگليسی فروخت ، Bass، ب

ديريت ). Allsoppآلسوپ ا م ه تشکيالت اقتصادی غول آسائی ب ا، ک سپس تراست ه

د د آلکالی (مشترک بوجود آوردن د يونايت رد ). United Alkaliمانن شرکت های منف

ا يش تنه يش از پ ولی ب ورت معم ه ص ا ب د ت ی آين دماتی در م ه ای مق ت مرحل فعالي

رای ازه ب ه ت د ک اء دهن عت ارتق ه ای از وس ه نقط ادی را ب ذاری «اقتص ه گ » پاي

.فعاليت های وسيع آماده گردد

ارت ور در تج ز : همينط ونز Leafsليف ورليز Parsons، پارس ، Morleys، م

م . همگی برپا شدند - Dillon، ديلون Morrisonموريسون ا ه در خرده فروشی ه

ون ين اکن ه هم ه ب ا، بلک اونی ه ش تع ط در پوش ه فق ر ن کل، و ديگ ورت ش ه ص ب

.»فروشگاه های بزرگ«

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٥٣

داد بی شماری . همينطور بانک ها و ديگر مؤسسات اعتباری، حتی در انگلستان تع

ت ب دود اس ا مح هام آنه ام س ه تم ازه، ک ای ت ک ه د . ان ديمی مانن ای ق ک ه ی بان حت

ز رکت Glynsگلين ه ش هامدار ب ت س ا هف ران، ب ديل ، و ديگ دود تب هامی مح ای س ه

.يافته اند

م -٥ ه کشاورزی ه ين در زمين ه هم دازه گسترش . ترتيب استب ی ان بانک های ب

اوين بوروکراتيک، بيش از پيش مالک وع عن ه ن يافته، بخصوص در آلمان تحت هم

ا ه سهام آنه د؛ ک وان رهن نامه ها می گردن ه عن ه ب ين ب مالکيت واقعی دست اول زم

ورس ازار ب ردد ب ل می گ زارع بدست اعت . منتق ه م ه هنگامی ک ن نکت دگانبو اي اردهن

ا بسيار . می افتد، باز هم بيشتر صحت دارد در اينجا انقالب کشاورزی کشت چمنزاره

ود ی نم وان پيش بين وقعی را می ت د، م وسوسه انگيز است؛ اگر چنين امری ادامه ياب

.ر بورس قرار گيردکه زمين های انگلستان و فرانسه نيز در بازا

تنها به انگلستان . صورت سهام است ه اکنون تمام سرمايه گذاری های خارجی ب -٦

وب مال و جن ا، ش ن آمريک يم؛ راه آه اره کن ه نما (اش ورس مراجع ه فهرست ب دئب ، )ي

.، و غيرهGoldbergerگلدبرگر

ه ه امروزه اين ب . سپس مستعمره سازی -٧ ورس است، ک صورت تابع خالصی از ب

د، و فرانسه، د ل تقسيم کردن د سال قب ا را چن ايی آفريق ر پی منافع آن قدرت های اروپ

ونکين ونس و ت ودTonkinت تح نم رار . را ف ا ق اره شرکت ه تقيما در اج ا مس آفريق

، و )نيجر، آفريقای جنوبی، آلمان آفريقای جنوب غربی و آلمان آفريقای شرقی (گرفت

وناالند الMashonalandماش يله Natal و نات ه وس ازار Rhodesرودز ب رای ب ب

.بورس تصرف گرديد

نشر کارگری سوسياليستی

١٥٤

ضميمه

XXXXVVIIIIملحقاتی بر بخش ملحقاتی بر بخش III ∗سرمايه، کتاب

کال يم، اش ی دان ه م انطور ک ت، هم وق را نگاش ارت ف ارکس عب ه م امی ک از هنگ

عه وم توس ل دوم و س ه مراح د، ک ده ان ود آم زرگ صنعتی بوج دی از مؤسسات ب جدي

د شرکت های سهامی ر د . ا نمايش می دهن ا آن، تولي ه امروزه ب ی ک سرعت روزافزون

ه وسيله در تمام رشته های صنايع بزرگ، می تواند گسترش يابد، ده ای ب دی فزاين کن

محصولی . که بازار اين محصوالت افزايش يافته با آن توسعه می يابد، خنثی می گردد

د سال را که اين صنايع در مدت چند ماه بيرون می دهد، بندر د در طول چن ت می توان

به اينها سياست حمايتی تعرفه های گمرکی را هم اضافه . بازارها جذب گردد به وسيله

روی ديگران، ه نمائيد، که به وسيله اين تعرفه ها هر کشور صنعتی درهای خود را ب

ی ه و بخصوص ب د داخل ی بطور مصنوعی ظرفيت تولي روی انگلستان می بندد، و حت

د عمومی شديد، قيمت های . می دهد را افزايش ارت است از اضافه تولي نتايج آن عب

ر آزادی رقابت پائين افتاده، کاهش و يا حتی ناپديد شدن کامل سودها؛ خالصه، کفگي

د ی باي ود او م ورده، و خ گ خ ه دي ه ت د، ب ی زدن ينه م ه س ل آن را ب ديم طب ه از ق ک

د ن امر از .ورشکستگی آشکار و مفتضحانه اش را اعالم نماي ام کشورها، اي و در تم

ق م طري ه ه ل، ب دی در يک کارت ته تولي نايع يک رش زرگ ص تن صاحبان ب ه پيوس ب

باره نقش شرکت های سهامی و پروسه ملحقات انگلس در توافق با توضيحات مارکس در ∗

).مولف(گسترش آنها می باشد

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٥٥

د . تنظيم توليد، در حال وقوع است منظور ه می باي داری را ک ه مق ه وسيله يک کميت ب

ورد ي تولمؤسسه هر ری در م رين مرجع تصميم گي ين می سازد و عالی ت ردد مع د گ

م . نجام شده، شمرده می شود توزيع سفارشات ا ی ه ين الملل ل های ب ی کارت بندرت حت

اما . بوجود آمده اند، مانند کارتلی که از صنايع آهن انگليس و آلمان تشکيل شده است

. حتی اين شکل همکاری در توليد هم کفايت ننموده است

رد، و ورش ب ه آن ي ات بيشتری ب ه دفع ا ب تضاد منافع ميان شرکت های واحد، تنه

ازه می داد، . رقابت را مجددا برقرار ساخت د اج ه مقياس تولي در برخی از رشته ها ک

ديريت ا م زرگ ب اين امر به تمرکز کل توليد آن رشته صنعتی در يک شرکت سهامی ب

رين . واحد، منجر گرديد ا، بزرگت ام رسيده؛ در اروپ ه انج ا ب ن امر مکررا در آمريک اي

د آ اکنون تراست يونايت ه ت الی نمون د آلک ام تولي ه تم د، ک ی باش الی م ود(لک ا-س ) قلي

واحد ٣٠صاحبان پيشين بيش از . انگلستان را در يک شرکت تجاری واحد جمع نمود

ه در صنعتی در مقابل ارزش برآورد شده کل مؤسسات خود سهام دريافت نموده اند، ک

ه سرمايه د ک ثابت تراست مجموع مبلغ پنج ميليون ليره استرلينگ را تشکيل می ده

مديريت صنعتی مانند سابق در اختيار همان صاحبان پيشين آنهاست، . بشمار می رود

ت ده اس ز ش ومی متمرک ديريت عم ادی آن در م رل اقتص ا کنت ت. ام رمايه پرداخ س

رای تشکيل ) floating capital(نشده ای ره، ب ون لي ی يک ميلي وع تقريب ه مجم ب

ون . شدسهام در اختيار مردم قرار داده ه مجموع شش ميلي ل آن ب بنابراين سرمايه ک

پس، در اين رشته که پايه تمام صنايع شيميايی انگلستان را . ليره استرلينگ می رسد

رای ال خوشوقتی، راه ب ا کم ه انحصار داده و ب تشکيل می دهد، رقابت جای خود را ب

.کل جامعه، يعنی ملت هموار گشته استبه وسيله خلع يد از آن

انگلس.ف

١٨٦٨

نشر کارگری سوسياليستی

١٥٦

فهرست اصطالحاتفهرست اصطالحات

absolute commodity کاالی مطلق

abstract labour )مجرد(کار مطلق

alienation بيگانگی

aristocratic private banks اشرافی بانک های خصوصی

combined collective worker )ماشينی(کارگر مجتمع مرکب

combined worker or collective worker ) غيرماشينی(کارگر مرکب

co- operation تعاون

co- operativa تعاونی

cost price قيمت تمام شده

credit money اعتباری پول

exchange securities سهام مبادالتی

exchange value ارزش مبادله

Factory Acts نامه های مربوط به کارخانه ها تصويب

government bonds قرضه دولتی

industrial capital سرمايه صنعتی

interest – bearing capital ) بانکی(سرمايه ربائی

joint – stock bank بانک تجاری

labour – forceنيروی کار

labour - power نيروی کار

در باره ی «سرمايه ی» مارکس

١٥٧

labour - time زمان کار

limited liability company شرکت سهامی محدود

Manufacture ) مانوفاکتور(کارگاه

measure of values معيار ارزش

medium of circulation وسيله گردش

money of account پول محاسباتی

particular commodity)غيرعمومی(کاالی ويژه

particular equivalent)غيرعمومی(معادل ويژه

private owner مالک

productivity بهره وری

relative value ارزش نسبی

reproduction باز توليد

saturated circulation گردش اشباع شده

securities سهام معمولی

self- expansion of capital خودگستری سرمايه

shares سهام معمولی

socially necessary labour- time زمان کار اجتماعا الزم

salndard of price معيار قيمت

stock سهام بورس

stock company ) نامحدود(شرکت سهامی

stock exchange بورس

surplus- value ارزش اضافی

universal commodity کاالی عمومی

universal equivalent معادل عمومی

نشر کارگری سوسياليستی

١٥٨

unpaid- labour کار بی مزد -کار پرداخت نشده

useful labour کار سودمند -کار مفيد

useful value ارزش سودمند -ارزش مفيد

use- value ارزش مصرفی

usurer.s capital ) بانکی(سرمايه ربائی

value in exchange ارزش مبادله ای -ارزش در مبادله

value in use ر مصرف ارزش د

working- day کار -روز

working machine ماشين کار